Podcast Feministyczny

Zapraszam do wysłuchania rozmowy z dr hab. Iwoną Krupecką — filozofką, historyczką filozofii i akademiczką związaną z Uniwersytetem Gdańskim. Rozmowa dotyczy tekstu Pani Iwony opublikowanego w majowym numerze Miesięcznika Znak, zatytułowanego „Czy wierzysz w czarownice?”. Jak również książki Pani Silvi Federici - „Kaliban i czarownica. Kobiety, ciało i akumulacja pierwotna”, która doczekała się pierwszego polskiego tłumaczenia dzięki Wydawnictwu Karakter. Rozmawiamy o kształtowaniu się kapitalizmu w nowożytnej Europie i o tym, czy proces ten mógłby w ogóle zajść, gdyby nie systemowy wyzysk kobiet. Zapraszam.Specjalne podziękowania dla p. Karoliny Brody (Miesięcznik Znak)Fotografia: Francisco Goya, Sabat czarownic, ok. 1797 r., Muzeum Lázaro Galdiano w MadrycieLink do artykułu:https://www.miesiecznik.znak.com.pl/czy-wierzysz-w-czarownice/Link do książki:https://karakter.pl/product-pol-731-Kaliban-i-czarownica-Kobiety-cialo-i-akumulacja-pierwotna.html

Czy kobiety w prehistorii naprawdę siedziały tylko przy ognisku? A może chwytały za włócznie, malowały na ścianach jaskiń i przewodziły rytuałom? Najnowsze odkrycia archeologiczne i antropologiczne burzą wszystko, czego nas uczono. W tym odcinku opowiadam o łowczyniach z Andów, wojowniczkach ze stepów Eurazji i artystkach z jaskiń Lascaux. Sięgam po badania i naukowe odkrycia ostatnich trzech dekad. Obalam mit mężczyzny-myśliwego i kobiety-drugiej roli. Opowiadam, o tym dlaczego historia została napisana męskim piórem i dlaczego pora ją napisać na nowo. Zapraszam do poszukiwania kobiecej preherstorii.

13 kwietnia 1985 roku na rynku w Växjö w Szwecji doszło do niecodziennego zdarzenia. Danuta Danielsson – Polka żydowskiego pochodzenia, stanęła samotnie przeciwko marszowi neonazistów z odwagą, która zmieściła się w jednej, zwyczajnej torebce. W tym odcinku opowiadam o jej historii, o jej czynie, o chwili zatrzymanej w kadrze aparatu fotograficznego. Przyglądam się zdjęciu, które obiegło świat, a także jego społecznym i feministycznym kontekstom. Zastanawiam się, czym była odwaga Danuty – aktem przemocy, obywatelskiego buntu, a może jednym z najmocniejszych gestów feministycznych tamtych lat? To opowieść o akcie obywatelskiego nieposłuszeństwa i o czymś znacznie większym: o sile sprzeciwu. O tym, co dzieje się, gdy zwykły człowiek mówi „nie” wobec nienawiści. Zapraszam na wyjątkową podróż do Szwecji roku 1985.Bezpośredni link do oryginalnej fotografii:FOTO

Podobno na krótko przed śmiercią Sigmund Freud wypowiedział takie słowa: „Wielkie pytanie, na które nigdy nie udało się odpowiedzieć i na które ja sam nie znalazłem odpowiedzi mimo trzydziestu lat badań nad kobiecą duszą, brzmi: Czego pragnie kobieta?”To słynne zdanie do dziś pobrzmiewa echem ironii. Bo przecież mówimy o człowieku, który uważał się i uważany przez wiele osób wciąż jest za ojca psychoanalizy. Uważał sam siebie za odkrywcę najgłębszych tajemnic ludzkiej psychiki, a jednak odchodząc, przyznał, że nie rozumie kobiet. Wielu feministkom to wyznanie wydaje się co najmniej wymowne: no bo jak można tworzyć teorię ludzkiej natury, twierdzić, że to jest teoria uniwersalna, skoro połowa ludzkości pozostaje dla ciebie „wielką zagadką”?Spróbuję w tym odcinku spojrzeć krytycznie na filozofię Freuda właśnie w kontekście feminizmu. Jak to w ogóle się stało, że jeden z najważniejszych myślicieli XX wieku dorobił się miana „największego wroga wyzwolenia kobiet”? Czy rzeczywiście Freud nienawidził kobiet, czy może raczej nie potrafił wyzwolić się z uprzedzeń swoich czasów?

Czy można być świetną nauczycielką, oddaną swojej pracy pedagożką i jednocześnie spełnioną żoną i matką? W dwudziestoleciu międzywojennym, na Śląsku – niekoniecznie. W najnowszym odcinku przyglądam się jednej z najbardziej kontrowersyjnych ustaw II RP: śląskiej ustawie celibatowej z 1926 roku, która zmuszała nauczycielki do wyboru między pracą zawodową a małżeństwem. Opowiadam o społecznym i kulturowym tle tej decyzji, o naciskach Kościoła, sile tradycji i micie ujętym słowami Wojciecha Korfantego, który twierdził, że „pierwszym i najzaszczytniejszym polem działania katolickiej i polskiej niewiasty jest i będzie zawsze rodzina”.Foto:Narodowe Archwium Cyfrowe

Dlaczego Dzień Kobiet został sprzedany w imię kapitalistycznej konsumpcji?Dlaczego to święto zostało wymienione za promocję w perfumerii i naręcze tulipanów? Boli mnie, że z wydarzenia, które miało przypominać o solidarności i politycznej walce, zrobiono kolejny punkt w kalendarzu promocyjnym — gdzieś między Black Friday a Walentynkami. I to nie wydarzyło się przypadkiem. To jest część większego procesu — procesu odbierania historii jej pazurów, depolityzowania wszystkiego, co mogłoby być dla systemu niewygodne. Tak było ze świętem pracy i tak samo stało się z 8 marca. Kapitalizm ugłaskał, a potem wchłonął Dzień Kobiet, a tak naprawdę powinien się go bać. Bo Ten Dzień, nie powinien wyglądać jak lukrowana bajka o kobiecym pięknie. To dzień, który powinien przypominać nam wszystkim, że kobiety są klasą polityczną, że mają swoje interesy, swoje postulaty i swoje powody do sprzeciwu. A dziś? Dziś to jest święto sprzedaży, igrzyska dla biznesu. Wrzucasz rabat, dodajesz pastelowy plakat i masz gotową kampanię reklamową. Żadnych pytań, żadnych niewygodnych tematów, zero polityki.O tym właśnie jest nowy odcinek podcastu feministycznego. Zapraszam!

W tym odcinku opowiadam o dwóch niezwykłych kobietach, które zostawiły swój ślad w historii Tatr, ale także w literaturze i pamięci zbiorowej. Siostry Skotnicówny – Marzena i Lida – były nie tylko pionierkami kobiecego taternictwa, ale też bohaterkami jednej z najtragiczniejszych historii polskich gór. Ich miłość do wspinaczki prowadziła je na ściany, które w latach 20. XX wieku uchodziły za ekstremalne wyzwanie. Zginęły razem na południowej ścianie Zamarłej Turni – a ich śmierć natychmiast stała się legendą. Opowieść o nich to nie tylko historia sportu, ale też rozważania o tym, jak góry stały się przestrzenią emancypacji, walki o równość, a potem przestrzenią męskiego osądu. Ich historia odbiła się szerokim echem w poezji, prozie, w prasie i w rozmowach taterników. Przyboś pisał o nich z miłością i żalem, inni z pobłażaniem, a jeszcze inni z oburzeniem, że „kobieta śmiała sięgnąć tak wysoko”. W tym odcinku opowiem Wam nie tylko o tym, kim były Skotnicówny, ale też o tym, co po nich zostało – wiersze, teksty, komentarze i pytanie, które do dziś nie daje spokoju: dlaczego historia kobiet w górach zawsze musi być walką?

Islandia – feministyczny raj czy mit, który wygodnie opowiadamy światu? Od 15 lat ten kraj zajmuje pierwsze miejsce w światowym rankingu równości płci (Global Gender Gap), ale czy to oznacza, że problem nierówności płci został tam rozwiązany? Powrócę do wydarzeń z 1975 roku, kiedy islandzkie kobiety masowo wyszły na ulice, zatrzymały gospodarkę i zmieniły historię. Opowiem, jak wyglądała i wygląda w tym kraju walka o równość na przestrzeni lat – od pierwszych strajków po obowiązkowe parytety i przejrzystość płac. Czy Islandia naprawdę znalazła sposób na toksyczny feminizm, czy udało jej się uniknąć pułapki związanej z feminizmem korporacyjnym? I co my możemy z tego wynieść? Jeśli chcesz wiedzieć, czy można stworzyć społeczeństwo, w którym równość to norma, a nie pusty slogan – to ten odcinek jest dla Ciebie. Zapraszam.

Czy język, którego używamy do codziennej komunikacji, może wykluczać i być narzędziem dyskryminacji? W tym odcinku zagłębiam się w analizy i rozważania na temat języka patriarchatu – tego, jak słowa, które wydają się neutralne, budują i podtrzymują nierówności. Dlaczego, kiedy mówimy „człowiek”, to statystycznie częściej widzimy mężczyznę, a nie kobietę? Jak to się stało, że język historycznie uprzywilejowywał męską perspektywę i spychał kobiety na margines? Opowiem Wam o literaturze, filmie i popkulturze pokażę jak słowa, mogą wzmacniać stereotypy i kontrolować narracje. Ten odcinek to podróż przez historie, badania i przykłady, które nie tylko otwierają oczy, ale też inspirują do myślenia o słowach jako narzędziach zmiany. Zapraszam do słuchania, bo język nie tylko opisuje, ale także kształtuje nasz świat. Subiektywna rekomendacja publikacji wymienionych w odcinku: Charlotte Brontë, Jane Eyre (1847) Lew Tołstoj, Anna Karenina (1877) William Szekspir, Hamlet (1599–1602) Sigmund Freud, Wstęp do psychoanalizy (1917) Karen Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów (1937) Mary Wollstonecraft, Vindication of the Rights of Woman (1792) Victoria L. Bergvall, Toward a Comprehensive Theory of Language and Gende (1999) Scott Kiesling, Men, Masculinities and Language (2007) Virginia Valian, Beyond Gender Schemas: Improving the Advancement of Women in Academia (2003)

W tym odcinku przyglądam się mrocznej stronie gotyckiej literatury – i to nie tylko tej pełnej krwi i dreszczy. Zajrzymy głębiej, gdzie wampiryzm spotyka się z patriarchatem, a klasyczna powieść „Dracula” Brama Stokera odsłania ukryte społeczne mechanizmy walki o władzę i kontrolę. Czy wampirze zęby to metafora dla męskiej dominacji? Jak kobiety w tej powieści, od Lucy Westenry po Minę Harker, stały się polem walki między starym porządkiem a rodzącą się emancypacją? I co z tym wszystkim ma wspólnego obraz Enrique Simoneta zatytułowany „La Autopsia”? Czy naukowy absolut mógł zawładnąć kobiecą wolnością? Ten odcinek to nie tylko analiza literatury, ale podróż w czasie – do epoki, która balansowała między strachem przed zmianą a nieuchronnym przełomem społecznym. Przygotujcie się na wciągającą opowieść o gotyckim mroku, feminizmie i tym, jak literatura wciąż odbija nasze najgłębsze lęki. Czy wampiryczny mit naprawdę przysłużył się umacnianiu patriarchalnego porządku w Europie? Zapraszam.

Mam nadzieję, że podobnie jak mnie, tak i Was zauroczy postać Ernestyny Potowskiej-Rose – niestrudzonej feministki, wolnomyślicielki i reformatorki społecznej, kobiety, która wyprzedziła swoje czasy o dekady. W tym odcinku dowiecie się o jej odwadze, gdy jako młoda dziewczyna odrzuciła religijne nakazy, które uznała za nieracjonalne, i o jej późniejszej walce o prawa kobiet, równość płci oraz wolność sumienia. Opowiem Wam, jak jej przekonania zderzały się z oporem społecznym i jak radziła sobie z krytyką oraz cenzurą. Przytoczę jej niezapomniane riposty wobec przeciwników, które czyniły ją aktywistką kontrowersyjną, ale jednocześnie niezwykle przenikliwą. Nie zabraknie cytatów, które do dziś inspirują ruch feministyczny na całym świecie. Skupię się na jej międzynarodowej działalności, znajomościach z intelektualistami oraz roli, jaką odegrała w tworzeniu fundamentów amerykańskiego ruchu na rzecz praw człowieka. Będzie to odcinek biograficzny, a jednocześnie także recenzja książki, która ukazała się w ostatnich dniach listopada nakładem katowickiego wydawnictwa STAPIS. Bardzo serdecznie polecam Wam tę książkę: Link do strony wydawcy: „Ernestyna Potowska-Rose. Kobieta z przyszłości” – Bonnie S. Anderson

W tym odcinku zabieram Was w podróż przez historię, która kryje się za jedną z najbardziej rozpoznawalnych gier planszowych na świecie – Monopoly. Poznacie Elizabeth Magie, wizjonerkę i wynalazczynię, której pionierska gra The Landlord's Game stała się fundamentem dla współczesnego Monopoly. Dowiecie się, jak jej pomysł zrodził się z przekonań politycznych i sprzeciwu wobec niesprawiedliwości społecznych. Opowiem także o jej trudnej walce o uznanie, o tym, jak Charles Darrow przypisał sobie jej zasługi, i jak Ralph Anspach po latach ujawnił prawdę o jej patencie. Zajmiemy się także kontrowersyjną rolą wydawcy gry oraz edycją Ms. Monopoly, która miała uhonorować kobiety, ale okazała się jedynie marketingową wydmuszką. Będzie to opowieść o sile pomysłowości, niesprawiedliwości i zapomnianej twórczyni, która naprawdę zasługuje na miejsce w historii. Zapraszam do słuchania! Subiektywna rekomendacja publikacji wymienionych w odcinku: Ralph Anspach, The Billion Dollar Monopoly (R) Swindle, (1998) Karl Williams, Geoists in History Elizabeth Magie Phillips, (Progres, 2018)

Zapraszam Was w podróż przez historię i współczesność patriarchatu – zjawiska, które od tysiącleci kształtuje społeczeństwa na ziemi. Opowiadam o jego początkach, dynamicznych przemianach i różnorodnych modelach w różnych kulturach i epokach. Wyjaśniam, jak patriarchat przenika struktury społeczne, instytucje, język i nasze myślenie o świecie. Przyglądam się jego mechanizmom, takim jak „instytucja męskiej solidarności”, które utrwalają nierówności płci. Zastanawiam się też, czy patriarchat, który miał początek, może mieć również koniec, i co to oznacza dla współczesnych ruchów feministycznych. To odcinek pełen faktów, ciekawych przykładów historycznych i refleksji nad rolą kobiet w patriarchalnych strukturach władzy. Zapraszam do słuchania i wspólnego odkrywania, jak zmienia się nasze spojrzenie na relacje między płciami i jaką przyszłość może mieć patriarchat w globalnym świecie. Subiektywna rekomendacja publikacji wymienionych w odcinku: Yuval Noah Harari, Sapiens. Od zwierząt do bogów, (Wydawnictwo Literackie, 2018) Sylvia Walby, Theorizing Patriarchy, (1990) Judith Butler, Gender Trouble: Feminism and The Subversion of Identity, (1990) Julia Adams, The Rule of the Father: Patriarchy and Patrimonialism in Early Modern Europe, (2005) Robert Filmer, Patriarcha, or the Natural Power of Kings, (1630) Gerda Lerner, The Creation of Patriarchy, (1986) Valerie Bryson, Sexism and patriarchy , (2021) Martha C. Howell, Women, Production, and Patriarchy in Late Medieval Cities, (1986) Judith Bennett, History Matters: Patriarchy and the Challenge of Feminism, (2006) Grupa Patronek i Patronów na Facebookwww.facebook.com/groups/3777522795868981

Kim była Edith Wilson? Żoną prezydenta Woodrowa Wilsona, Pierwszą Damą, ale także kobietą, która „prawie” przejęła rolę głowy państwa w krytycznym momencie. Po ciężkim udarze swojego męża stanęła przed niełatwym zadaniem zarządzania sprawami administracji państwowej, stając się jedyną pośredniczką między chorym mężem a resztą świata. Bez formalnego wykształcenia politycznego, ale z niebywałym instynktem, Edith Wilson kontrolowała przepływ informacji, selekcjonowała dokumenty i podejmowała decyzje, które wpływały na losy Ameryki. Przez jednych nazywana „Pierwszą Kobietą Prezydentką”, przez innych „Żelazną Królową”, Edith wzbudzała kontrowersje swoją pozycją i zakulisowym wpływem na politykę. Przyjrzyjmy się, jak balansowała między lojalnością wobec męża a potrzebą sprawnego rządzenia krajem oraz jak jej działania są oceniane z perspektywy czasu. To opowieść o sile, determinacji i odwadze kobiety, która znalazła się w samym sercu amerykańskiej polityki, trochę wbrew swojej woli, a może właśnie nie?

W tym odcinku przyglądam się jednemu z najbardziej radykalnych tekstów feministycznych początku XX wieku – Feminist Manifesto autorstwa Miny Loy. ✊

Skąd wzięła się idea Las Tesis – feministycznego kolektywu z Chile, który swoją rewolucyjną akcją „Un violador en tu camino” podbił serca kobiet na całym świecie? Jak z lokalnego protestu przeciwko przemocy seksualnej i patriarchatowi powstał globalny manifest, który zainspirował miliony? W jaki sposób siła kobiet, muzyka i performance połączyły się, by wykrzyczeć niezgodę na opresję i niesprawiedliwość? Zapraszam.

Czy wiecie jak pojęcie "Matka Natura", było przez wieki zawłaszczane i podporządkowywane przez patriarchalne struktury społeczne? Przyjrzymy się, jak kultura, religia i język wpłynęły na nasze postrzeganie natury – od starożytnych mitów po współczesne korporacje eksploatujące zasoby ziemi. Sprawdźmy jak ruchy ekologiczne i feministyczne, próbują odzyskać szacunek dla natury i równouprawnienia, oraz jak religia – szczególnie judaizm, islam i chrześcijaństwo – zaczynają współcześnie reinterpretować swoje podejście do przyrody. To odcinek o języku, zmianie narracji i walce o szacunek do kobiet i do natury.

W dzisiejszym odcinku podcastu zajrzymy do USA, gdzie temat wyborów prezydenckich nie milknie, tak samo, jak nie milkną echa debaty Harris-Trump. Postaram się znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego o kwestiach praw kobiet było w tej debacie tak mało? Opowiem także o okolicznościach tragicznej śmierci sportsmenki Rebekki Cheptegei w Kenii. Jak do tego doszło i jak bardzo ta zbrodnia wpisuje się w fatalny kobietobójczy trend w Afryce? Nie zabraknie również wątków kolonialnych. Ponownie zajrzymy do Tasmanii oraz zrobimy przystanek pod tytułem: sztuka feministyczna w Edynburgu, gdzie właśnie otwarto wspaniałą wystawę poświęconą pionierkom brytyjskiej sztuki graficznej działającym w latach 1970-1990.

W dzisiejszym odcinku wracam do tematu Afganistanu, który od miesięcy nie daje mi spokoju. Skupię się na dramatycznej sytuacji kobiet, które żyją w kraju rządzonym przez talibów od 36 miesięcy. Wyjaśnię, z czym się wiąże i co zawiera nowy afgański „kodeksie cnót i występków,” ogłoszony przez tamtejszy reżim. Jest to 114-stronicowy dokument, który reguluje życie codzienne obywatelek i jeszcze bardziej ogranicza prawa Afganek. Przeanalizuję, jak ten akt bezprawia wpływa na 20 milionów kobiet żyjących w Afganistanie i jakie konsekwencje ma dla ich przyszłości. Zapraszam.

Kim właściwie jest Kamala Harris i co o Niej wiemy? Dokładnie takie pytania chciałby dziś dla Was rozwikłać i przybliżyć polityczne, ale i pozapolityczne dokonania kobiety, która jako pierwsza w historii USA ma szansę objąć prezydencki fotel w Białym Domu. To będzie audycja stricte biograficzna, bo to jak zaczęło się życie Pani Kamali Harris i to jak przebiega jej zawodowa droga rozwoju, ma wiele interesujących konotacji społecznych, światopoglądowych i oczywiście feministycznych.

Zapraszam Was na kontynuację odcinka 31 dotykającego kwestii ekofeminizmu, ale tym razem w konwencji zestawienia prezentującego najważniejsze wydarzenia czy zjawiska społeczne ze świata, które miały miejsce w XXI wieku i które stały się kamieniami milowymi w relacji pomiędzy kobiecym aktywizmem ekologicznym i feministycznym. Opowiem Wam o katastrofach klimatycznych i ich konsekwencjach dla kobiet, ale i dla procesów legislacyjnych mających los kobiet poprawić. Omówię również zjawisko protestów i strajków klimatycznych o masowych i powszechnym charakterze, które na taką skalę w historii naszej planety jeszcze się nie odbywały i nigdy też nie były w nie zaangażowane tak mocno kobiety, jak ma to miejsce współcześnie. Fotografia: theifmag

W dzisiejszym odcinku zabiorę Was w podróż do lat 70 XX wieku kiedy, to po raz pierwszy w publicznej debacie, w dyskusji społecznej pojawiło się zestawienie słów feminizm i ekologia. Zanurzymy się w genezę tego nurtu społecznego i znajdziemy dowody na to, że wyzysk zasobów naturalnych, jaki w historii rozwoju ludzkiej cywilizacji zaistniał, ma dokładnie takie same korzenie jak wyzysk kobiet. Oba procedery, obie formy kontroli są bowiem utopione w patriarchalnych strukturach władzy. Zapraszam.

W dzisiejszym przeglądzie feministycznym dominować będą sprawy z Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Najpierw przyjrzymy się afgańskiej turystyce, która toczy się w cieniu dramatu kobiet pod rządami talibów. Następnie zawędrujemy do Japonii, gdzie opinię publiczną rozgrzewają w ostatnim czasie dwa tematy. Jednym z nich jest dylemat władzy, która bardzo chciałaby, aby w obliczu rosnącego zagrożenia konfliktem militarnym, tamtejszą armię zasiliło więcej kobiet. Niestety nie ma na to wielkich perspektyw. Drugi temat to sumo, czyli narodowy japoński sport, który wciąż marginalizuje kobiety i uniemożliwia im uprawianie tej dyscypliny zawodowo. Zapraszam.

2 Czerwca 2024 roku odbyły się w Meksyku wybory prezydenckie, w których pewne i zdecydowane zwycięstwo odniosła lewicowa polityczka Claudia Sheinbaum reprezentująca obecnie rządzący obóz Ruchu Odrodzenia Narodowego Morena. Zgarnęła ponad 60 procent głosów i nie pozostawiła szans swojej kontrkandydatce, reprezentującej centroprawicową koalicję Siła i Serce dla Meksyku - Xochitl Galvez. Pierwsza kobieta wybrana na prezydentkę Meksyku ma doktorat z inżynierii energetycznej i należała do panelu klimatologów ONZ uhonorowanego Pokojową Nagrodą Nobla. Jest aktywistką i naukowczynią. Swoim zwycięstwem obiecała rodakom kontynuację polityki lewicowego prezydenta Andrésa Manuela Lópeza Obradora, jej bliskiego współpracownika.Lewicowy skręt meksyku i odwaga wyborczyń oraz wyborców jest imponująca, bo jak wszyscy wiemy, mówimy o kraju znanym z kultury macho, kraju, w którym mamy drugą co do wielkości populację rzymskokatolicką na świecie. Wreszcie kraju, gdzie przez lata forsowane były bardziej tradycyjne wartości i role kobiet. Z jakimi problemami mierzą się kobiety we współczesnym meksyku i jakie nadzieje na zmiany niesie ze sobą nowe wyborcze rozstrzygnięcie?

Wracam do krótszego i bardziej treściwego formatu, jakim jest feministyczny przegląd newsów i wydarzeń ze Świata. Będę chciał częściej do tej formy opowiadania rzeczywistości wracać. Dziś skupimy się na politycznych i prawnych zawirowaniach wokół przepisów konstytucyjnych, ale i prawa federalnego w USA, które bezpośrednio dotyka przepisów chroniących kobiety. Dlaczego dzieje się tak, że wydawałoby się podstawowych praw równościowych w wysokorozwiniętej, amerykańskiej gospodarce nie można przegłosować od dekad, a inne zmiany, niosące ze sobą jawne zagrożenia i uwsteczniające dobre legislacyjne praktyki, są wprowadzane po cichu i bez zainteresowania mediów? Zawędrujemy także do Australii, aby przyjrzeć się wystawie w galerii sztuki, która dedykowana jest tylko dla kobiet i poszukamy odpowiedzi, dlaczego to przeszkadza mężczyznom?

W tym odcinku opowiadam o Bessie Smith — jednej z najważniejszych bluesmanek początków XX wieku. Opowiadam o Niej głównie dlatego, że swoim życiem i twórczością artystka wpisuje się w bardzo szeroki amerykański kontekst społeczności czarnoskórych potomków niewolników, aktywizujących się w latach 20 i 30 ubiegłego stulecia. Wpisuje się w ideały ówczesnych feministek i artystyczny bluesowy świat. Można powiedzieć, że ówczesny blues nie był jakimś wyróżnikiem, to znaczy podobnie jak większość form muzyki popularnej, teksty afroamerykańskiego bluesa mówiły o miłości, a więc co tu wyjątkowego? Otóż bluesowe teksty piosenek z tamtego okresu, wyróżniała intelektualna niezależność i prowokacyjność, to było coś w rodzaju wszechobecnego epatowania tematami o charakterze seksualnym, ale nie chodzi tu tylko o same teksty, mam na myśli także grafiki, fotografie, występy na żywo. Był to pewien sposób bycia, świadomego skręcania środowiska czarnych od kultury popularnej, oczywiście skręcania w lewą stronę. Fakty są takie, że wówczas 99% piosenek funkcjonujących na rynku muzyki rozrywkowej, to były przesłodzone, wyidealizowane historie opowiadające koniecznie o maksymalnie jak to możliwe nieseksualnym obliczu związków heteroseksualnych, przeżywaniu romantycznej, eterycznej miłości i związkach, w których mężczyzna dominuje i decyduje. A czasem i usprawiedliwia swoją przemoc. Kobiety wybierające drogę bluesową były takiej narracji przeciwne. Postaram się również pokazać, jak przez dekady utrwaliły się w popkulturze i w naszej świadomości męskie i damskie historie bluesowych artystów i artystek. Zapraszam.

19 kwietnia 1943 roku ludność żydowska zamknięta w getcie warszawskim podjęła heroiczną walkę przeciwko niemieckim okupantom. Kilka dni temu obchodziliśmy 81 rocznicę tego wydarzenia. Dużo wiemy o męskich przywódcach powstania: Anielewiczu, Rotemie, Edelmanie. Niewiele jednak informacji zachowało się o bojowniczkach, łączniczkach, sanitariuszkach i wszystkich kobietach-bohaterkach tego zrywu, które stawiły czynny i bierny opór wobec nazistowskiego okupanta. Czas poszerzyć kobiecą perspektywę tych wydarzeń. Kim były: Margalit Landau, Stella Fidelseid, Tosia Altman czy Frumka Płotnicka?

Kim była Maria Dulębianka, o której wspominają nieliczne, współczesne publikacje nurtu feministycznego, ale całkowicie milczała prasa i źródła historyczne przez dziesięciolecia od chwili zakończenia II Wojny Światowej? Dlaczego tak niewiele wiemy o artystce, malarce, emancypantce i aktywistce charytatywnej, która za swojego życia upominała się o kobiety i ich prawa i która pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Niepodległości oraz Odznaką Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża? Czy powodem takiej marginalizacji był jej dwudziestoletni związek z Marią Konopnicką i powszechnie panujące normy moralne? Pora to sprawdzić i dowiedzieć się więcej. Zapraszam.

Tuż przed świętem Wielkiej Nocy, czyli przed najstarszym i najważniejszym świętem praktykujących chrześcijan, zabieram Was w podróż do miasta Ferrol. Do niewielkiego miasta portowego położonego w północno-zachodniej Hiszpanii, w prowincji A Coruña, gdzie bardzo silnie zakorzeniona jest tradycja miejskich procesji w ramach obchodów Semana Santa, czyli Wielkiego Tygodnia. Tego, co dzieje się przez kilka dni w tym miejscu, nie można porównać z niczym innym. Niemal wszędzie organizowane są dziesiątki procesji przedstawiających drogę krzyżową i obrazy męczeńskiej śmierci Chrystusa. Dla niektórych to po prostu niesamowite widowiska na wielką skalę, dla innych — ważne przeżycia natury duchowej.Jaką rolę w obchodach Semana Santa pełnią kobiety i czy w tym zakresie panuje równość płci? Kto i kiedy zakazywał im udziału w procesjach, a kto wspierał je w wysiłkach emancypacyjnych? Jak wielkie znaczenie dla pozycji społecznej kobiet w tym regionie miała emigracja zarobkowa mężczyzn w XVIII wieku i co działo się z tradycją procesji podczas dyktatury Generała Franco? O tym wszystkim usłyszycie w powyższym odcinku. Zapraszam.

Ponieważ ostatni odcinek podcastu poświęcony genezie Dnia Kobiet wywołał niemałe emocje w mediach społecznościowych. Postanowiłem temat rozszerzyć i zaproponować Wam niewielki suplement do odcinka poprzedniego, w całości poświęcony Clarze Zetkin i jej przemówieniu, które wygłosiła w niemieckim parlamencie w roku 1932, a także temu, jaki był kontekst polityczny i społeczny tego wydarzenia. Zapraszam.

Dziś temat nie może być inny, chciałbym przybliżyć Wam historię narodzin Dnia Kobiet — czyli międzynarodowego, obchodzonego corocznie święta, które współcześnie przypada na dzień 8 marca. Jednak nie zawsze tak było. Czy pierwsze obchody Dnia Kobiet miały miejsce w 1907, czy w 1909 roku w Nowym Jorku, a może w 1911 roku w Europie? Jaka jest geneza święta? Tu sprawa nie jest do końca jasna. Otóż w wielu źródłach często uważanych za powszechne, możecie przeczytać rozbieżne wersje wydarzeń i zetknąć się z różnymi faktami. Jak bardzo Święto Kobiet zakorzenione jest w ideologi socjalistycznej? O tych i innych kwestiach opowiadam w 22 odcinku podcastu feministycznego. Zapraszam.

Kilka dni temu opublikowałem w mediach społecznościowych post, w którym trochę nawiązywałem treścią do tego odcinka, a sam wątek dodatkowo wzbogaciłem grafiką, na której mieściłem pytanie: „Kiedy socjalizm upomniał się o kobiety?” W dzisiejszym odcinku chciałbym poszukać odpowiedzi na tak postawione pytanie. Po pierwsze, kiedy nastąpił ten moment i czy w ogóle socjalizm wyciągnął pomocną dłoń do kobiet? Czy myśliciele i politycy czepiący z marksizmu przyczynili się do rozwoju i rewolucji społecznych ruchów emancypacyjnych? Co mówili i pisali o kobietach autorzy związani z ruchem proletariackim w drugiej połowie XIX wieku? Kim był August Bebel i jakie tezy zawarł w swojej książce „Die Frau und der Sozialismus”. Między innymi o tym jest ten odcinek. Zapraszam.

W trzeciej odsłonie cyklu Kobieca twarz Afryki zabieram Was do Sudanu, będzie to w głównej mierze opowieść o współczesnym Sudanie i o rozwoju myśli feministycznej w tym kraju. To właśnie w tej części Afryki, kobiety odegrały ważną rolę w kluczowych momentach historii swojej ojczyzny, czy to przeciwstawiając się rządom kolonialnym, czy też walcząc o prawo do udziału w głosowaniu, czy wreszcie aktywnie walcząc z dyktaturą Umara al-Baszira. Zanim jednak skupię się na ostatnich latach i historii rewolucji z roku 2019, to nieco dokładniej prześledzimy ruchy społeczne, oddolne inicjatywy obywatelskie i biografie kobiet, które swoimi czynami do tej rewolucji doprowadziły.

Zapraszam Was na drugą część opowieści o przemianach emancypacyjnych w Egipcie na przełomie XIX i XX wieku, oraz postaci liderki tegoż ruchu Hudzie Szarawi. Bodźcem decydującym o takim, a nie innym wyborze stała się książka zatytułowana: „Egipcjanka — wspomnienia Hudy Szarawi", o której w tej części również sporo usłyszycie. Zapraszam! Zachęcam do odwiedzenia strony wydawcy:https://egipcjanka.pl/shop/

Pierwszy, tegoroczny odcinek podcastu chciałbym poświęcić rozważaniom na temat ruchów emancypacyjnych w Egipcie na przełomie XIX i XX wieku, oraz postaci liderki tegoż ruchu Hudzie Szarawi. Bodźcem decydującym o takim, a nie innym wyborze stała się książka zatytułowana: „Egipcjanka — wspomnienia Hudy Szarawi", o której w tym odcinku także sporo usłyszycie. Zapraszam! Zachęcam do odwiedzenia strony wydawcy:https://egipcjanka.pl/shop/

Od kilku dni nasza krajowa polityka przeżywa szczyty popularność, sejmowy kanał na YouTube bije rekordy w ilości widzów i subskrypcji. Zmieniła się władza, mamy nowy, rządowy gabinet, w którym znalazło się dziewięć kobiet. Mamy także nowe ministerstwo ds. równości na czele, którego stanęła Ministra Katarzyna Kotula. Wybory, kampania i zmiana władzy, do której w ogromniej mierze przyłożyły się kobiety, roznieciły w nas ogromne oczekiwania, szczególnie te dotyczące praw kobiet i równości płci. Czy naprawdę znaleźliśmy się w historycznym momencie? Kiedy jako społeczeństwo doczekamy się liberalizacji przepisów, choćby związanych z prawem do aborcji? Czy umowa koalicyjna podpisana wyłącznie przez mężczyzn stanowi coś więcej niż tylko kilka zgrabnych i okrągłych słów w formie laurki dla kobiet? Zapraszam do wysłuchania odcinka.

Dzisiejsze rozważania nad tym, czym jest męskość hegemoniczna, zostały w całości oparte na moich lekturach publikacji australijskiej badaczki Raewyn Connell, a także na opracowaniach i analizach jej tekstów popełnionych przez innych autorów. Szerzej odnoszę się także do jej społecznej teorii płci kulturowej i tego, jaki ma to związek z patriarchatem. Męskość określana hegemoniczną, według twórczyni teorii, zapewnia grupie mężczyzn dominację zarówno nad kobietami, jak i nad pozostałą grupą mężczyzn będących z różnych względów w mniejszości. Nadrzędne są jednak dążenia do akceptacji i legitymizacji patriarchatu, który gwarantując mężczyźnie pozycję dominującą, jednocześnie wymaga od kobiety pełnej subordynacji. Zapraszam! Oryginalny, anglojęzyczny artykuł Raewyn Connell opublikowany w The Australian and New Zealand journal of sociology. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/144078337901500302 "Męskość jako kategoria kulturowa, praktyki męskości", Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/2199/Męskość-jako-kategoria-kulturowa1.pdf "Socjologia płci Płeć w ujęciu globalnym", Raewyn Connell https://www.znak.com.pl/ksiazka/socjologia-plci-plec-w-ujeciu-globalnym-raewyn-connell-39991

Pierwsza część rozważań na temat założeń psychologii feministycznej. Czy prekursorką tej dziedziny psychologii była psychoanalityczka, Karen Horney? Czy sam nurt feminizmu w psychologii narodził się już wraz z pierwszymi psycholożkami uzyskującymi tytuły naukowe? Czy jego rozkwit przypadł na lata 60 i 70 XX wieku? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w tym i kolejnych odcinkach cyklu. Będzie też sporo o krytyce i antyfeminizmie. Zapraszam!

W roku 1885 z inicjatywy jednej z uczestniczek tajnych kursów dla kobiet w Warszawie —

Drugi odcinek feministycznego SzortPress'u a w nim: Aktualna sytuacja kobiet w Iranie i kolejna zbrodnia reżimu na młodej kobiecie Armicie Geravand. Prawybory w Wenezueli, w których kandydatką demokratycznej opozycji i pretendentką do fotela prezydenckiego w 2024 roku będzie Maria Corina Machado. Przygotowania do 7 edycji Śląskiego Festiwalu Nauki w Katowicach oraz grono producenckie, w którym zabrakło kobiet. ⁠Link do filmu z irańskiego metra⁠⁠Lista Kobiet - Województwo Śląskie⁠

Drogie słuchaczki i drodzy słuchacze. Dotychczas poruszane przeze mnie tematy historyczne, bardziej lub mnie powiązane z historią feminizmu, które od kilku miesięcy dla Was przygotowuje, są i oczywiście będą kontynuowane, ale równolegle chciałbym, aby mój podcast dotykał tematów współczesnych, przynajmniej sygnalizował o pewnych wydarzeniach, o zmianach w prawie, o tym, co dzieje się na polu feministycznej aktywności w naszym kraju, ale także w Europie czy na Świecie. O tym, co dzieje się teraz, co bezpośrednio wpływa na dzisiejszą geopolitykę i debatę publiczną, z którą przecież wszyscy się stykamy. Chciałbym w telegraficznym skrócie, ale też z krótkim komentarzem od siebie, o tych bieżących sprawach Wam opowiadać, przybliżać pewne zagadnienia. Zapraszam na pierwszy, ekspresowy i cykliczny SzortPress.

Dwa dni temu oczy całego świata zostały zwrócone na Norwegię, a następnie na Iran. Jak zapewne wiece Komitet Noblowski zdecydował o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla irańskiej aktywistce i obrończyni praw kobiet

Kiedy zadamy sobie pytanie, skąd wzięły się pierwsze komputery i gdzie je wynaleziono, to nasze myśli powinny powędrować do Stanów Zjednoczonych. Mamy rok 1892, końcówka XIX wieku, kiedy nikt jeszcze nie słyszał o klawiaturze komputera ani o tym, czym jest komputerowa jednostka danych. Wszystko to było jeszcze bardzo odległą przyszłością, a jednak w 1892 roku w poczytnym New York Times pojawia się małe, drukowane ogłoszenie, w którym napisano „A computer wantetd". Czyli co? Ktoś poszukuje komputera? Otóż nie, ktoś chciał zatrudnić kobietę w roli komputera! W nowym odcinku podcastu feministycznego opowiadam o historii narodzin ogromnych maszyn zwanych komputerami i o tym, dlaczego to kobiety były pionierkami programowania i dlaczego przestały być w owych dziedzinach potrzebne, gdy te zaczęły zyskiwać na znaczeniu i prestiżu. Co oznacza termin „dziewczynolata"? I jak kształtowały się feministyczne wątki w początkach rewolucji komputerowej na świecie? Zapraszam.

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami powraca cykl „Kobieca twarz Afryki". Tym razem zapraszam do wysłuchania historii poświęconej czasom kolonialnym i postkolonialnym w Malawi. Niewielki kraj w południowo-wschodniej Afryce, wciśnięty pomiędzy Zambię, Tanzanię i Mozambik, ma prawie 18 mln mieszkańców, a w swojej historii doświadczył kobiecych rządów na stanowisku głowy państwa. Jak do tego doszło? Jak to możliwe, że Joyce Banda objęła najwyższy urząd, choć nie należała do rodziny politycznej, a w kraju nie obowiązywały parytety, które gwarantowałyby udział kobiet w polityce?

W poprzednim odcinku podcastu przybliżyłem kilka biograficznych wątków z życia Elizy Orzeszkowej. Była mowa o tym, dlaczego zasługuje na miano symbolu pozytywizmu, a także o jej emancypacyjnych działaniach na rzecz kobiecej społeczności. W bieżącym odcinku skupiam się na tekście zatytułowanym „Kilka słów o Kobietach” - eseju, który autorka popełniła w roku 1970 i który dyskusję wokół emancypacji na ziemiach polskich wprowadził na zupełnie nowe tory. Orzeszkowa narzuciła pewien ton debaty wokół spraw kobiet, który obowiązywał przez kolejne dekady przełomu wieków.

Wszystko to, co fascynuje mnie w postawach Elizy Orzeszkowej, znajduje się na drugim planie, jest to cały ogrom dokonań i osiągnięć, o których się, nie mówi lub mówi mało, a powinny być eksponowane. Polska szkoła bardzo ją marginalizuje, sprowadza do roli moralizatorskiej, kojarzonej przez uczniów z jakimś niedzisiejszym, archaicznym przeżytkiem. Tymczasem Eliza Orzeszkowa to bardzo wyrazisty, jaskrawy symbol epoki pozytywizmu i dzielna, wytrwała orędowniczka kobiecych spraw, szczególnie na przełomie wieku XIX i XX i to właśnie ten czas chciałbym szczególnie w tym odcinku uwypuklić. Zapraszam!

Kim była Królewna Niderlandzka znana na dolnym śląsku jako Marianna Orańska i dlaczego pamięć o jej zasługach wciąż jest bardzo żywa na ziemi kłodzkiej? Jak to możliwe, że uwikłana w dynastyczne zobowiązania, zamożna kobieta przetrwała potężny towarzysko-dworski skandal i w wieku czterdziestu lat zaczęła życie na nowo? Zapraszam do wysłuchania odcinka, z którego dowiecie się więcej o tym, co w XIX wieku znaczyło postawienie miłości i własnego szczęścia na pierwszym miejscu, wbrew wszystkim i wszystkiemu.

W styczniu 2006 roku miało miejsce wydarzenie, które w historii Czarnego Lądu było absolutnie bez precedensu, otóż Ellen Johnson-Sirleaf jako pierwsza kobieta w historii Afryki zasiadła na fotelu prezydenckim. Swój urząd wywalczyła na drodze legalnych, demokratycznych wyborów, a nie na skutek przewrotu i siłowego obalenia władzy. Waga gatunkowa zmiany, jaka dokonała się w Liberii na początku XXI wieku, skłoniła mnie do podjęcia tematu tego kraju w kontekście walki o równouprawnienie płci w całej Afryce. Z całą pewnością „Kobieca twarz Afryki” jako cykl będzie powracać w kolejnych częściach podcastu. Zapraszam do wysłuchania odcinka o historii Liberii.

Oświeceniowy ład nie był stworzony dla kobiety. Najważniejszą jej rolą było małżeństwo, nawet jeśli śmiała mieć jakieś emancypacyjne pomysły i dążyła do edukacji, to powinna z nich zrezygnować na rzecz wyższego szczęścia społecznego. Wielka Rewolucja Francuska miała zmienić ten skostniały porządek i zniwelować nierówności pomiędzy płciami. Dlaczego tak się nie stało? Kim była Olympe de Gouges i jakie znaczenie dla Francji miała jej „Deklaracja praw kobiety i obywatelki”? Zapraszam do wysłuchania 3 odcinka podcastu feministycznego.

Kto i dlaczego napisał największy i najpotężniejszy traktat teologiczny w historii Świata? Dlaczego Malleus Maleficarum czyli słynny Młot na czarownice odegrał tak znaczącą i niechlubną rolę w historii? Tekst został po raz pierwszy opublikowany w 1487 i uzyskał sławę jako podręcznik łowców czarownic, używany i powielany od XV do XVII wieku. Dzieło było uważane za jedno z podstawowych kompendiów o czarach, czarownicach i ich związkach z Szatanem.