Dossier Europa | BNR

Spanje staat aan de frontlinie van Europa's vergrijzingscrisis. In 2050 zal één op de drie Spanjaarden 65 jaar of ouder zijn, vergeleken met één op de vijf nu. Echter heeft heel Europa te maken met vergrijzing en een dalend geboortecijfer, waardoor er grote tekorten op de arbeidsmarkt ontstaan. De vraag is: hoe lossen we dit op? Kan arbeidsmigratie de redder zijn? Michal van der Toorn gaat hierover in gesprek met Tesseltje de Lange, hoogleraar Europees Migratierecht aan de Radboud Universiteit. Als expert op het gebied van Europese regelgeving rond arbeidsmigratie en integratie onderzoekt ze of arbeidsmigratie van buiten de EU een oplossing kan bieden voor de personeelstekorten in de Nederlandse zorg- en technieksector.  De Lange gelooft dat arbeidsmigratie kan helpen om de gaten op de arbeidsmarkt te vullen, maar ze waarschuwt dat het niet genoeg is. Het moet onderdeel zijn van een breder pakket aan oplossingen. Luister ook | 4. Cyprus voorbeeld voor EU-lidmaatschap Oekraïne? Over de maker Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is dagelijks te horen in The Daily Move en wekelijks in de rubrieken Blik op Europa in BNR De Wereld en Blik op de Wereld in BNR Zakendoen. Ook werkt ze op de achtergrond voor verschillende BNR-programma's.See omnystudio.com/listener for privacy information.

We keren een laatste keer terug naar het dorp Barcena de Bureba. Op het enorme land van Maaike en Tibor - 6 hectare in totaal - zal op termijn een voedselbos verrijzen. De eerste boompjes zijn al geplant en moeten met het warme weer goed bewaterd worden. Het idee van een voedselbos is de structuur van een bos nabouwen, maar alles wat erin staat is eetbaar of heeft een functie voor de andere bomen. Maaike: ‘We willen laten zien dat het interessant is voor anderen om ook te doen. We willen graag een voorbeeld zijn.' In Burgos leg ik onderzoeker Luis Marcos de vraag voor of er niet veel meer migranten moeten komen om die lege dorpen nieuw leven in te blazen. En dan óók de niet-Westerse, óók mensen die géén huizen bouwen of een voedselbos aanleggen? ‘Ja', antwoordt hij stellig. ‘Mensen van buiten zijn de enige oplossing voor het probleem van ontvolking. Dat kunnen mensen zijn die nu in de stad wonen en hunkeren naar het platteland, maar natuurlijk ook migranten. De Spaanse economie zou niet zonder hen functioneren.' Een treffend voorbeeld van de migrant als redder in nood is een bericht dat ik las in een Spaanse krant. Er worden buschauffeurs gezocht in Marokko en Latijns-Amerika, omdat er in Spanje te weinig zijn. Door het gebrek aan buschauffeurs raken steeds meer dorpen hun busverbinding kwijt - voor sommigen de enige vorm van transport. En voor Spaanse kinderen soms de enige mogelijkheid om op school te komen.  Maaike en Tibor vullen geen slecht betaalde of essentiële banen als buschauffeur in. Toch ziet Marcos hen als deel van de oplossing voor het verlaten Spanje: ‘Het platteland is in Spanje met een zekere minachting bekeken. Mensen uit het dorp werden gezien als dommer, armer. Alsof plattelandsbewoners minder waard waren dan mensen uit de stad.'  Het feit dat ze nu zien dat er een Nederlandse familie komt, zet mensen aan het denken, aldus Marcos. ‘Oh Nederlanders, gecultiveerde mensen, goed voorbereide mensen, en die komen hier naar een dorp… Goh, misschien is het zo slecht nog niet om te wonen in een dorp. Ze komen met ideeën om er bomen neer te zetten, groenten en fruit te verbouwen, de huizen op te knappen, er komen nog meer families… Dat heeft een didactische waarde voor de samenleving.' Daarom hebben we het nodig dat deze ervaring succesvol wordt, besluit Marcos. ‘Dat ze er geen genoeg van krijgen, dat het meer mensen aantrekt, dat het nog eens gebeurt. Dat ze zien: deze Nederlanders zijn gekomen… waarom zou ik niet hetzelfde doen?'See omnystudio.com/listener for privacy information.

We keren terug naar het Spaanse spookdorp Barcena de Bureba, waar de Nederlandse Maaike en Tibor zich op den duur definitief willen vestigen samen met hun twee dochters van negen en zeven jaar. We gaan even langs bij buurman Carlos, die tot voor kort de enige was in het dorp. Wat vindt hij eigenlijk van de nieuwe aanwas? Ook keren we weer terug naar de Universiteit van Burgos, op een uur rijden van het dorp. Onderzoeker en docent Luis Marcos vertelt waarom Spaanse vrouwen relatief laat zijn met het krijgen van hun eerste kind (31,6 jaar ten opzichte van 30,3 jaar in Nederland en 29,7 in Europa). Dat heeft alles te maken met het economische model in Spanje. ‘Het is een model waarbij jongeren weinig toekomst hebben. Ze kunnen moeilijk rondkomen en een woning vinden is lastig. Om die reden vertrekken veel jongeren zelfs uit Spanje.' In een bar in Burgos ontmoeten we de 28-jarige journalist Sara Sendino. Zij schrijft bij de krant veel over het lege Spanje. Recentelijk maakte ze een reportage over een dorp waar de burgemeester zocht naar iemand om de enige bar over te nemen. In ruil daarvoor mocht diegene gratis in een huis wonen en hoefde er voor de bar ook geen huur betaald te worden. Sendino legt uit waarom de functie van een bar in het lege Spanje veel verder gaat dan voorzien in een hapje en een drankje. ‘In een dorp zijn veel mensen alleen. Als iemand een dag niet in de bar is geweest, maken mensen zich zorgen om diegene. Het is een plek van samenkomen, van delen en van omkijken naar je buren.' In verschillende Spaanse dorpen is de vraag naar nieuwe inwoners zo hoog, dat er een heuse babybonus in het leven is geroepen. Dat wil zeggen: een eenmalige financiële bijdrage voor iedereen die een kind op de wereld zet. Maar Luis Marcos gelooft niet dat het echt zoden aan de dijk zal zetten. Wat wel zou werken, zegt hij, is ervoor zorgen dat jongeren toegang hebben tot een woning en stabiel werk. ‘De maatschappij moet snappen dat er op het platteland dezelfde openbare voorzieningen moeten zijn.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terwijl in Spaanse trekpleisters als Barcelona, Malaga en Mallorca steeds heviger tegen massatoerisme wordt gedemonstreerd, is het moeilijk voor te stellen dat in het grootste deel van Spanje nauwelijks toeristen komen. Sterker nog: op veel plekken tref je überhaupt heel weinig mensen. Het Spaanse platteland loopt leeg - en dat is problematisch. Want hoe minder mensen er wonen, hoe minder er wordt geïnvesteerd in voorzieningen als infrastructuur, vrijetijdsvoorzieningen, woningen en arbeid. Met als gevolg dat een gebied nóg minder inwoners aantrekt en steeds verder in verval raakt. Naar schatting heeft Spanje drieduizend onbewoonde dorpjes.  Voor deze aflevering reizen we af naar het dorpje Bárcena de Bareba, gelegen in de autonome regio Castilla y Leon. Je kunt hier uren ronddwalen zonder een mens tegen te komen. Tot voor kort was de Spaanse Carlos de enige inwoner van het spookdorp. Maar sinds begin dit jaar zorgt het Nederlandse koppel Maaike en Tibor samen met hun twee kinderen én hulptroepen uit Nederland er voor een hoop reuring.  Voor 3,5 ton kochten Maaike en Tibor het grootste deel van de verlaten huizen op, met het doel het dorp op te knappen en weer nieuw leven in te blazen. Ook legt het stel een voedselbos aan, waarmee ze uiteindelijk zelfvoorzienend hopen te kunnen leven. Een documentaire over de verwoestijning van Spanje deed ze besluiten om Amsterdam in te ruilen voor deze plek. Hoe vergaat het ze tot nu toe? En wat is hun missie hier precies? Ook reizen we af naar Burgos. Luis Marcos doet aan de universiteit van deze stad onderzoek naar La España Vacía (‘Het lege Spanje'), al omschrijft hij het liever als La España Vaciada, ofwel ‘Het leeggemaakte Spanje'. Want dit gebied was niet - in tegenstelling tot de Schotse hooglanden of Lapland - altijd al zo dunbevolkt. Hij verklaart waarom de mensen zijn vertrokken, en op welke manier grote bedrijven nu profiteren van die leegloop.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cyprus. Het is misschien wel de meest bijzondere EU-lidstaat die er is. Over het eiland loopt een grens die het Griekse zuiden scheidt van het Turkse noorden. Maar ondanks jaren van oorlog en spanningen gaat het betrekkelijk goed met die deling. Ook is Cyprus als geheel lid geworden van de Europese Unie, dus ook het noordelijke Turkse deel. Wat kunnen we daarvan leren voor Oekraïne? Voor Noord-Cyprus gelden de Europese regels niet, ook al is het officieel wel EU-gebied. Dit voorbeeld gebruiken voor Oekraïne is ingewikkeld, legt Armin Cuyvers, hoogleraar Europees recht aan het Europa Instituut van de Universiteit Leiden, uit. In ieder geval tot aan de Russische invasie in Oekraïne had Cyprus ook met de Russen een goede band. Tegelijkertijd ligt het land dichterbij de brandhaarden in het Midden-Oosten dan het Europese vasteland. Oorlog, vrede en geopolitieke belangen kruisen elkaar op Cyprus. Luister ook | 4. Uitzonderingspositie Denemarken is niet wat het lijkt Over de maker Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is dagelijks te horen in The Daily Move en wekelijks in de rubrieken Blik op Europa in BNR De Wereld en Blik op de Wereld in BNR Zakendoen. Ook werkt ze op de achtergrond voor verschillende BNR-programma's.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Geen oorlog, maar ook nog geen vrede. Wat is dan wel de oplossing voor Cyprus? Kun je voor eeuwig een bevroren conflict blijven? Is daar weer een nieuwe oorlog voor nodig? Vooralsnog wordt gekozen voor de diplomatieke weg. Met VN-gezanten bijvoorbeeld. Zo is er net weer een rapport aan VN-secretaris-generaal Guterres uitgebracht. Is de gezant weer gestrand of kan er écht naar een oplossing worden toegewerkt?  In deze aflevering wordt niet alleen gezocht naar een oplossing, maar wordt de EU-toetreding van Cyprus ook onder de loep genomen. Brussel heeft namelijk dat vooruitzicht ook aan andere landen met bezet gebied beloofd, terwijl voorheen nog werd gezegd dat er nooit meer een land moest toetreden dat geen volledige controle over eigen grondgebied had. Wat is dan het perspectief voor een land als Oekraïne? Geert Jan hoort in ieder geval bekend jargon, en geeft alvast een voorzetje aan de epiloog-makers.  Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Voor Cyprus was hij zelf aan de beurt als maker. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na oorlog volgt vrede. Ooit. Maar op Cyprus is daar nog geen sprake van. En ook weer wel. Het land is lid van de EU, de economie is stabiel en er heerst geen politieke chaos. Bovendien zijn er al decennialang geen grote geweldsuitbarstingen geweest. Is er dan geen vrede? Nee, want de Cypriotische regering heeft over ruim dertig procent van de grondgebied van het eiland geen controle. Maar van een oorlogssituatie is ook weer geen sprake.  In deze aflevering worden de vormen van verzoening op Cyprus onder de loep genomen. Geert Jan krijgt een rondleiding door de bufferzone, waar de VN-veiligheidstroepen zijn gestationeerd. Hij krijgt te horen welke initiatieven er zijn om mensen van beide kanten van de demarcatielijn met elkaar in contacten te laten komen. Maar propaganda en desinformatie speelt nog steeds een grote rol, en kan als een lont in het kruitvat werken.  Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Voor Cyprus was hij zelf aan de beurt als maker.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cyprus is een bijzonder lid van de Europese familie. Het land ligt dichterbij Turkije en Syrië dan bij het Europese vasteland. En Cyprus mocht twintig jaar geleden lid worden van de Europese Unie terwijl de Cypriotische regering niet de controle heeft over het gehele grondgebied. Dat heeft dan weer te maken met een oorlog die deze zomer precies vijftig jaar geleden op het eiland woedde, maar niet vaak een oorlog wordt genoemd.  In deze aflevering wordt het geweld op Cyprus onder de loep genomen. Wat is er vijftig jaar geleden nou gebeurd en hoe vormt de geschiedenis nog steeds het eiland? En welke invloed hebben de oorlogen om Cyprus heen op de huidige situatie?  Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Voor Cyprus was hij zelf aan de beurt als maker. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Denemarken is volgens sommige Nederlandse politici het ideale land. En dan met name vanwege het Deense model. Ze doen niet mee met de Euro, en het belangrijkste voor deze politici: ze hoeven niet mee te doen met de afspraken op het gebied van migratie. Maar wat heeft Denemarken daar nou werkelijk aan. Wat kan Nederland ervan leren? En hoe wordt hier in Europa naar gekeken? Om daar meer duidelijkheid over te krijgen praat Geert Jan Hahn met Claes de Vreese. Zelf afkomstig uit Denemarken maar al 25 jaar wonend in Nederland. Hij is hoogleraar politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam en beschrijft hoe Denemarken aan die uitzonderingspositie is gekomen, en waarom dat anders is dan Nederland nu wil. Luister ook | 4. Oostenrijk neutraal in een veranderende EU Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Deense model voor asielbeleid geldt als een voorbeeld voor onze nieuwe regering. De opt-out die Denemarken heeft op migratie lijkt de coalitie PVV-VVD-NSC-BBB wel wat. In het regeerakkoord staat dat ‘een opt-out clausule voor het Europees asiel- en migratiebeleid zo snel mogelijk bij de Europese Commissie zal worden ingediend'.  Is er enige kans dat Nederland ook zo'n constructie los weet te peuteren in Brussel?  Heel kort door de bocht: nee. In 1992 stemde Denemarken in een referendum tegen het verdrag van Maastricht. De opt-outs, waaronder die op asiel en migratie, waren dus een manier om Denemarken in de Europese Unie te houden.  De voorwaarden zijn nu heel anders dan in de jaren '90, dus de kans dat Brussel nog zo'n uitzondering verleent is heel klein.    Toch staat de ambitie wél in het regeerakkoord. Waarom kijkt men in Nederland, maar ook in andere Europese landen, zo op naar Denemarken? Omdat het Deense model werkt, er vragen jaarlijks heel weinig mensen asiel aan in Denemarken. Die migranten en vluchtelingen blijven vervolgens alleen wél in Europa. En is het een 'zero-sum game', waarbij het beleid van Denemarken direct gevolgen heeft op de migratiedruk op andere landen. Bovendien klinkt er ook in Denemarken kritiek op het beleid. Bijvoorbeeld de werkgevers zouden graag soepeler regels zien vanwege grote tekorten op de arbeidsmarkt. Als je stopt vluchtelingen te zien als een probleem , zegt oprichter en voorzitter Michala Bendixen, van de organisatie ‘Refugees Welcome', dan kun je misschien wel de ‘Europese problemen' oplossen. Vergrijzing, een krappe arbeidsmarkt, en tekorten in cruciale sectoren.  Wat kan Nederland leren van het Deense beleid? Dat hoor je in deze aflevering.Over de maker  Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is wekelijks te horen in de rubriek Blik op de Wereld in BNR Zakendoen en werkt mee aan de geopolitieke programma's.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Denemarken hoeft zich niet te houden aan de Europese regels over asiel en migratie. Hoewel die Deense opt-out niet altijd heeft betekent dat het beleid daadwerkelijk strenger is geweest, is deel van de huidige strategie om Denemarken zo onaantrekkelijk mogelijk te laten lijken voor nieuwkomers. Een beleid van afschrikking. Luister ook | 1. De Deense uitzondering De enige manier om dat succesvol te doen, zegt oprichter en voorzitter Michala Bendixen, van de organisatie ‘Refugees Welcome', is om degenen die al in Denemarken te zijn te 'straffen'. Dat gebeurt onder andere door veel tijdelijke vergunningen uit te geven en strenge voorwaarden te stellen aan gezinshereniging. Bendixen ziet van dichtbij op welke manier vluchtelingen en asielzoekers die naar Denemarken komen door dat beleid worden geraakt. In Norrebro, volgens haar de meest multiculturele wijk van Denemarken, schetst ze hoe zo'n systeem kan werken. Opvallend: Integratie is niet het probleem – nieuwkomers komen snel aan het werk. Maar of ze zich altijd even welkom voelen, dat weet Fedaa Sultan. Hij is naar Denemarken gekomen als hij is zelf naar Denemarken gekomen als Palestijnse vluchteling uit Egypte. Hij ervoer hoe het leven in een Scandinavische samenleving is. Vooral tijdens de winters kan het voor nieuwkomers bijna onmogelijk zijn om andere mensen te ontmoeten en vrienden te maken. Zijn organisatie Migrantcirklen is er om dat te veranderen. Hoe ziet het beleid van afschrikken er precies uit? En welke impact heeft dat op vluchtelingen en migranten die al in Denemarken wonen, of erheen willen komen? Dat hoor je in deze aflevering.   Over de maker Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is wekelijks te horen in de rubriek Blik op de Wereld in BNR Zakendoen en werkt mee aan de geopolitieke programma's.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op het eerste gezicht lijken Denemarken en Nederland best op elkaar. Mensen fietsen, het is plat, mensen eten aardappels, haring en drop. Toch zijn er ook veel verschillen. Eén van die verschillen: de speciale regels die Denemarken heeft weten los te peuteren bij de Europese Unie. Denemarken hoeft zich niet te houden aan de Europese regels voor bijvoorbeeld de euro, politie en … migratie. Opt-outs hebben ze. Een mooi voorbeeld voor Nederland - vindt de coalitie PVV-VVD-NSC-BBB. Maar hoe is de speciale positie van Denemarken ontstaan? Hoogleraar migratie Thomas Gammeltoft-Hansen, verbonden aan de Universiteit van Kopenhagen, weet er alles van. Als directeur van het Centre of Excellence on Global Mobility Law, geeft hij les en adviseert hij politici en diplomaten over dit soort zaken. En, zo legt hij uit, de Deense opt-outs waren eigenlijk alleen bedoeld om Denemarken in de Europese Unie te houden.  In 1992 stemden de Denen namelijk in een referendum tegen goedkeuring van het verdrag van Maastricht. Paniek brak uit in Brussel, en uiteindelijk stemde Denemarken een jaar later vóór een lidmaatschap met opt-outs. Het uiteindelijke resultaat wat betreft migratie: zo ongeveer het strengste asielbeleid van Europa.  Eva Singer, directeur van de afdeling asiel bij de Danish Refugee Council ziet dagelijks welk effect het beleid van afschrikking heeft op vluchtelingen en migranten. Vooral het tijdelijke karakter van de verblijfsvergunningen zorgt voor veel stress, ziet ze. Verder zijn er strenge regels voor gezinshereniging en de asielzoekerscentra liggen in afgelegen gebieden. In deze aflevering wordt de Deense uitzondering onder de loep genomen. Hoe ziet die opt-out precies in elkaar, wat zijn de effecten, en gaat Brussel ooit hetzelfde doen voor Nederland?  Over de maker Michal van der Toorn werkt als buitenlandredacteur en Europa-verslaggever voor BNR Nieuwsradio. Ze is wekelijks te horen in de rubriek Blik op de Wereld in BNR Zakendoen en werkt mee aan de geopolitieke programma's.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Oostenrijk valt om meerdere redenen op binnen de Europese Unie. Het land stemt vaak rechts, tot de uiterste flank aan toe. En het land hanteert als één van de weinigen nog een echte neutraliteitspolitiek. Het is één van de weinige EU-lidstaten die niet lid is van de NAVO. Sinds kort in tegenstelling tot Zweden en Finland. Dat bespreek ik in deze aflevering met Theresa Kuhn, hoogleraar Europese studies aan de Universiteit van Amsterdam, en zelf ook Oostenrijkse. Door die neutraliteitspolitiek hebben Russen met banden tot het Kremlin makkelijk voet aan de grond kunnen krijgen in Oostenrijk. Hoe beïnvloedt dit de positie van Oostenrijk binnen de Europese Unie? En wat betekent dat weer voor de buitenlandpolitiek die de EU graag als één blok wil voeren, ondanks dat dat nationaal beleid is? Luister ook | 4. Nieuwe landen niet democratisch genoeg voor EU-toetreding Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Oostenrijk is lid van de Europese Unie, maar geen lid van de NAVO. Daarmee nemen ze een bijzondere positie in Europa in. De Oostenrijkers zijn sinds 1955 neutraal. Van oudsher heeft Wenen warme betrekkingen met Moskou. Maar door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne worden de betrekkingen met Rusland op de proef gesteld. Toch reisde de Oostenrijkse bondskanselier Karl Nehammer (ÖVP) als eerste Europese regeringsleider naar Moskou om met Poetin te praten. Overigens zonder veel succes. Als reactie op de Russische invasie legde Brussel Moskou sancties op: Het is verboden voor Europese bedrijven om zaken te doen in Rusland of met de Russen. Toch is de lijst met bedrijven uit Oostenrijk, die nog altijd in Rusland actief is, lang. In totaal zijn er 35 Oostenrijkse bedrijven actief in Rusland, zo onthulde tijdschrift Eco dit voorjaar. Waaronder chemiebedrijf ÖMV, Raiffeisen Bank en Red Bull. Ook op een andere manier is het lastig om los te komen van Rusland. Zo'n 93 procent van de totale behoefte aan aardgas in Oostenrijk is afkomstig uit Rusland. De afhankelijkheidspositie van Oostenrijk brengt een groot risico met zich mee. Zijn de Oostenrijkers niet bevreesd dat er een gasstop zoals in Duitsland komt? Dan zijn er nog de Oostenrijkse communisten. In steden als Innsbruck en Graz, dat zelfs een communistische burgemeester heeft, scoren de kameraden goed. In Salzburg, de vierde stad van het land, wist de communistische partij KPÖ te groeien van 0 naar 10 zetels. Met slogans zoals ‘Wohnen statt Kanonen' (wonen in plaats van kanonnen) bereiken de kameraden een jong publiek. Maar wat zijn nu precies de banden met het moderne Rusland? Hoe kijken de Oostenrijkse communisten aan tegen de Russische invasie van Oekraïne, een soeverein buurland? En weigert de KPÖ de Oekraïners te bevoorraden met wapens, zelfs als daardoor de veiligheid van de rest van Europa op het spel staat? Over de maker Guy Hoeks werkt in Berlijn als Duitsland-correspondent voor Nederlandstalige media, waaronder het Algemeen Dagblad, de Belgische zakenkrant De Tijd en radio en tv. Sinds de zomer van 2021 volgt hij de laatste politieke en economische gebeurtenissen. Hij reist door Duitsland om verslag te doen van onder meer de Reichsbürger, de moeizame wederopbouw van het overstromingsgebied in de Duitse Eifel en de massale protesten tegen de opgeleefde kolenwinningSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Wenen is een onuitputtelijke bron van inspiratie voor schrijvers, kunstenaars en musici uit binnen- en buitenland. In de Oostenrijkse hoofdstad woonden de groten der aarde, zoals Gustav Klimt, Sigmund Freud en Joseph Haydn. In de stad van de dromen, zoals de bijnaam van Wenen luidt, is de kwaliteit van leven hoog. Het gastronomische aanbod van restaurants en cafés is groot. De Wiener Schnitzel is bepaald geen cliché. Tijdens de lunch laven niet alleen toeristen, maar ook Oostenrijkers zich aan de schnitzel.   Wenen telt bijna 2 miljoen inwoners. Het inwonersaantal is oneerlijk verdeeld in een land van 9 miljoen mensen. Daardoor trekt de stad ook meer macht naar zich toe in vergelijking met andere hoofdsteden in Europa. Het is een metropool vol met verschillende talen en culturen. Als op straat, hoor je de vele sisklanken en de medeklinkerrijkdom van talen, die misschien moeilijk te plaatsen zijn. Het is een enorme diversiteit aan Slavische talen. Werp een blik op het Oostenrijkse voetbalteam en je ziet dat die verschillende achtergronden van spelers best goed samengaan. Maar de vele culturen en de onderliggende verschillen botsen ook weleens.   Sinds de oorlog in Israël nemen ook de spanningen in Wenen toe. Joodse instellingen zijn geregeld het doelwit van protestacties. Dat wordt kritisch gezien in de stad. Want waarom richten de demonstranten zich niet tegen de Israëlische regering en protesteren ze niet voor een ambassade? Tot slot, stond Wenen lange tijd bekend als een huurdersparadijs. Sociale woningen in overvloed, betaalbare huren en er werd gewoon gebouwd. Daarnaast kon ook de middenklasse in Wenen vrij snel een woning vinden. Maar door de bevolkingsgroei staat de Weense woningmarkt onder druk. Ook drijft de gierende inflatie, die hoger is dan in omliggende landen, de huurprijzen op. Veel jongeren stemmen daardoor op een opvallende partij, die in Oostenrijk springlevend is: de communisten.    Over de maker  Guy Hoeks werkt in Berlijn als Duitsland-correspondent voor Nederlandstalige media, waaronder het Algemeen Dagblad, de Belgische zakenkrant De Tijd en radio en tv. Sinds de zomer van 2021 volgt hij de laatste politieke en economische gebeurtenissen. Hij reist door Duitsland om verslag te doen van onder meer de Reichsbürger, de moeizame wederopbouw van het overstromingsgebied in de Duitse Eifel en de massale protesten tegen de opgeleefde kolenwinning. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op 12 juni 1994 trad Oostenrijk toe tot de Europese Unie. Met een tweederdemeerderheid stemden de Oostenrijkers vrij eensgezind vóór Europa. Een historisch moment waar veel Oostenrijkse burgers lang naar uit hadden gekeken. Met minder dan 9 miljoen inwoners was het een logische beslissing voor Oostenrijker, om in navolging van grote broer en buurland Duitsland lid te worden van de EU. Maar het Europees enthousiasme in Oostenrijk is in dertig jaar lidmaatschap van omgeslagen in euroscepsis. Bij de Europese Verkiezingen lijkt de extreemrechtse FPÖ het politieke midden weg te blazen. Met een stevige nationalistische agenda haalt partijleider Herbert Kickl uit naar Brussel. Zo zou de Unie verantwoordelijk zijn voor de hoge vluchtelingenaantallen, die net als in Nederland het politieke debat in het Oostenrijkse parlement beheersen. Sinds de eeuwwisseling heeft de FPÖ het aan de stok met Brussel. Toen de partij voor het eerst in de Oostenrijkse regering kwam, legde de Europese Commissie sancties op aan de anti-Europese regering in Wenen. Zo'n kwart eeuw later is de stemming in het land niet beter. Ondertussen blijkt Oostenrijk wel volop geprofiteerd te hebben van de EU. Zo groeide de economie per jaar met 0,7 procent extra dankzij de gemeenschappelijke handelsafspraken binnen het machtsblok. Dat blijkt uit een rapport van de Wirtschaftskammer, een organisatie die de belangen van circa 430.000 werkgevers en ondernemers behartigt. In deze eerste aflevering komen verschillende Oostenrijkers aan bod. Zij proberen de politieke situatie in het land aan de hand van eigen ervaringen te duiden. Waar komt die onvrede over de EU vandaan? Wat zijn de gevolgen van de groeiende euroscepsis? En hoe sterk staan de traditionele volkspartijen ÖVP en SPÖ nog?    Over de maker Guy Hoeks werkt in Berlijn als Duitsland-correspondent voor Nederlandstalige media, waaronder het Algemeen Dagblad, de Belgische zakenkrant De Tijd en radio en tv. Sinds de zomer van 2021 volgt hij de laatste politieke en economische gebeurtenissen. Hij reist door Duitsland om verslag te doen van onder meer de Reichsbürger, de moeizame wederopbouw van het overstromingsgebied in de Duitse Eifel en de massale protesten tegen de opgeleefde kolenwinning. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Moldavië, Bosnië, Noord-Macedonië en uiteraard Oekraïne. Het zijn alle 4 landen die graag toe willen treden tot de Europese Unie. Maar daarvoor moeten deze landen wel allemaal voldoen aan de zogeheten Kopenhagen-criteria.  Maar ook als deze landen hier eenmaal aan voldoen is de democratie geen gegeven. Zie Polen en Hongarije waar de rechtsstaat deels is afgebroken, in Polen wordt die nu weer hersteld. Dat bespreek ik in deze aflevering met Giselle Bosse, universitair hoofddocent Europese internationale Betrekkingen aan de Universiteit Maastricht. Bosse ziet dat de nieuwe democratieën nog niet ver genoeg zijn om toe te kunnen treden tot de Europese Unie. De EU kent 27 lidstaten waarvan een groot deel in het verleden geen democratische rechtsstaat was. Denk aan voormalige communistische landen uit het oosten, maar ook militaire dictaturen zoals in Zuid-Europa. Hoe hebben die landen die transformatie naar een democratie gemaakt waardoor ze lid konden worden van de EU? Luister ook | 4. Europese defensie: hoge kwaliteit, lage kwantiteit Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Polen begeeft zich deze maanden op onbekend terrein. Na acht jaar populisme van partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), die tijdens haar regeerperiodes de aanval opende op de rechtsstaat, probeert de nieuwe liberale regering de rechtsstaat te herstellen. Dit is niet eerder vertoond in Europa.   Nu de rechtsstaat ook in andere delen van het continent onder druk staat, is het leerzaam om de ontwikkelingen in Polen nauwlettend te volgen. In de laatste aflevering van deze podcastserie over Polen, een land in transitie tussen illiberalisme en liberalisme, gaan we dieper in op het herstel van de rechtsstaat.   Bij het hervormen van de publieke omroep ging de nieuwe regering van Donald Tusk er met een gestrekt been in, zoals in de tweede aflevering valt te horen. De rechtsstaat blijkt een ander verhaal. Het is ingewikkelder, de regering is een stuk behoedzamer. Om te begrijpen hoe moeilijk het herstelproces is, moeten we eerst in beeld krijgen hoe PiS afgelopen jaren de rechtsstaat probeerde af te breken, de onafhankelijkheid van Poolse rechters ondermijnde en verschillende sleutelinstituties onder politieke controle bracht.   De rechtsstaat in Polen was ‘stervende', vertelt rechter Igor Tuleya in deze podcast. Hij groeide uit tot icoon in de strijd om de rechtsstaat, samen met andere onafhankelijke rechters die zich uitspraken tegen het afbraakbeleid van PiS. Dit kwam hem duur te staan: hij werd geschorst als rechter en mocht bijna twee jaar zijn beroep niet uitoefenen. Tuleya nodigt ons bij hem thuis uit om te vertellen over deze periode in zijn leven, en deelt zijn kijk als rechter op de hervormingen van de nieuwe regering.  Tuleya vindt eerlijk gezegd dat het te langzaam gaat. Maar de nieuwe regering heeft het niet makkelijk. Andrzej Duda, president en PiS-bondgenoot, belooft wetten die de veranderingen van PiS ongedaan maken, te blokkeren met zijn vetorecht. Daarnaast wakkeren radicale acties de heftige polarisatie in het land, waarover meer te horen is in de eerste aflevering, verder aan. Ondertussen zijn verschillende rechtbanken nog altijd in handen van PiS.   Hieronder ligt een meer fundamentele vraag: hoe herstel je een rechtsstaat en hoever kun je daarin gaan? Blijf je binnen de grenzen van de wet, ook al zijn deze getekend door politici die de wet zelf overtraden? En hoe ga je om met een populistische erfenis?   In deze aflevering komen ook Anna Wójcik en Kees Sterk aan het woord. Wójcik is rechtsgeleerde en volgt de ontwikkelingen binnen de Poolse rechtsstaat uiterst nauwkeurig voor online rechtsstaatsmonitor ruleoflaw.pl. Kees Sterk is rechter en hoogleraar Europese Rechtspleging aan de universiteit van Maastricht. Hij komt al jaren in Polen, aanvankelijk om zijn Poolse collega's een hart onder de riem te steken, nu om advies te geven over het herstel van de rechtsstaat.   In Polen bestaan uiteenlopende meningen over hoe je een rechtsstaat moet herstellen. Maar over één ding zijn mensen het eens: wat afgelopen jaren is gebeurd, is een belangrijke les voor andere landen. Rechter Tuleya, een belezen man, haalt een toneelstuk uit de negentiende eeuw aan, met de beroemde openingszin: ‘Dit verhaal speelt zich af in Polen, dat wil zeggen nergens.' Polen bestond toen niet. Tuleya wil dit omdraaien. ‘Dit verhaal speelt zich af in Polen, dat wil zeggen overal.' De les van de Poolse aanval op de rechtsstaat is namelijk dat het overal kan gebeuren.    Over de maker  Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Midden in de nieuwsuitzending van Telewizja Polska (TVP), de Poolse publieke omroep, knalt het signaal eruit. Het is vlak voor Kerst, de nieuwe regering onder leiding van Donald Tusk is amper een week aan de macht. Het hervormen van de omroep is een van zijn belangrijkste verkiezingsbeloftes, nu voegt hij de daad bij het woord. Achter de schermen neemt de regering de publieke omroep over. Het management wordt vervangen, naast TVP ook bij Polskie Radio en persbureau PAP.   Chaotische weken volgden. De oude regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) was woedend en sprak van een coup. Politici van de partij bezetten het omroepgebouw in een poging de hervormingen te stoppen. In deze rommelige dagen werd een eerste aflevering van het nieuwe avondjournaal gemaakt.  Het nieuwe TVP beloofde een einde aan de ‘propagandasoep' die afgelopen jaren de Poolse huiskamers bereikte. Nadat PiS in 2015 de verkiezingen won, ontsloeg ze managers en journalisten en maakte van TVP haar eigen partijspreekbuis. TVPiS, noemden de Polen het. De zender demoniseerde politieke tegenstanders en verspreidde hate speech over migranten en lhbti'ers. Voor Tusk reden om, zodra hij aan de macht kwam, de pijlen op de omroep te richten.  Dit leverde in Polen een levendige discussie op. Kritiek kwam niet alleen van PiS. Want hoe legaal was deze controversiële zet van Tusk? Deed de nieuwe regering niet precies hetzelfde wat PiS acht jaar geleden had gedaan? Het werpt een vraag op die Polen nog steeds bezighoudt, ook op andere terreinen, zoals de rechtsstaat. Hoever kun je de wet oprekken om na jaren populistisch bewind de democratische instituties te herstellen?    In deze aflevering gaan we dieper op deze vraag in met Paulina Milewska. Zij is jurist, oud-journalist en als onderzoeker naar persvrijheid verbonden aan de Poolse Helsinkistichting, een mensenrechtenorganisatie.  Ook gaan we op bezoek bij TVP in Warschau, waar het stof inmiddels is neergedaald. Maciej Czajkowski, de adjunct-hoofdredacteur van het avondjournaal, geeft een rondleiding. Hij werkte jarenlang voor TVP. Nadat PiS aan de macht kwam, werd hij als een van de eersten ontslagen; nu kwam hij als een van de eersten terug. Czajkowski vertelt over de chaotische dagen in december, toen de omroep net werd overgenomen, en hoe ze nu een nieuw avondjournaal maken.   De publieke omroep is weer ‘saai' geworden, zeggen Polen. Een compliment in vergelijking met de emotionele propaganda van voorgaande jaren, vindt Czajkowski. Maar de publieke omroep herstellen blijkt een taaie klus. Het nieuwe TVP kampt met dalende kijkcijfers, laag vertrouwen van het publiek en ligt onder vuur wanneer de verslaggeving juist te veel naar de nieuwe regering leunt.   TVP is nu misschien weinig spannend, de manier waarop de omroep werd overgenomen was allesbehalve saai. Het laat zien hoe Polen als eerste in Europa experimenteert met het onttakelen van zijn populistische erfenis. Bestaat er wel een goede manier om dit te doen?  Over de maker  Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Polen is een verdeeld land. Afgelopen jaren woedde een felle politieke strijd tussen oppositiepartijen en de rechts-nationalistische regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Tienduizenden en soms honderdduizenden Poolse burgers gingen de straat op om te demonstreren voor de rechtsstaat, voor persvrijheid, voor het recht op abortus – zaken die stuk voor stuk onder druk stonden toen PiS aan de macht was. Nu is de wind gedraaid in Polen. Bij de verkiezingen in oktober verloor PiS de macht, nu staat de liberale en pro-Europese regering van premier Donald Tusk aan het roer. Maar wie dacht dat Polen na de laatste verkiezingen in rustiger vaarwater terecht zou komen, had het mis. De nieuwe regering wil de populistische erfenis van PiS ontmantelen: ze hoopt de rechtsstaat te herstellen en nam in december bijvoorbeeld de publieke omroep over, die de afgelopen jaren een spreekbuis voor PiS was. De regering stuit op weerstand van PiS en haar aanhangers. Ze nemen de taal over die hun politieke tegenstanders gedurende de jaren hiervoor bezigden. Juist met Tusk als premier en zijn partij Burgerplatform in de regering staan de rechtsstaat en democratie onder druk, zeggen zij nu. En net als in afgelopen jaren lopen de emoties hoog op. Correspondent zijn in Polen is soms net alsof je niet in één, maar twee landen tegelijk werkt. Twee kanten van Polen, beide met een verschillende kijk op de wereld, en diep overtuigd van het eigen gelijk. Die ‘twee Polens' botsen met elkaar. Afgelopen jaren nam de polarisatie zozeer toe in het Centraal-Europese land dat sommige inwoners spreken van de ‘Pools-Poolse oorlog'. Het is nog maar de vraag of daar snel een einde aan komt. Wat willen deze twee kanten van Polen precies? Waar komen die polarisatie en emoties vandaan? Hoe heeft het populisme in Polen voet aan de grond gekregen? En wat zijn daarvan de gevolgen? In de eerste aflevering bespreken we deze vragen en thema's met Andrzej Bobiński, directeur van denktank Polityka Insight in Warschau, die diepgravend onderzoek doet naar de Poolse politiek en samenleving. Hij vertelt wat er voor de strijdende partijen op het spel staat. Ook horen we Jarosław Kuisz, politiek analist en medeoprichter van Kultura Liberalna, een denktank en tijdschrift in Warschau. Kuisz publiceerde vorig jaar het boek The new politics of Poland. A case of post-traumatic sovereignty. Hij legt aan de hand van geschiedenis uit waarom politiek in Polen een existentiële zaak is. Over de maker Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

24 februari 2022 staat tegenwoordig bekend als het Europese equivalent van 9/11. Die dag veranderde onze perceptie van Rusland in 1 klap door de invasie van Oekraïne. Als gevolg daarvan sprak de Duitse bondskanselier Scholz van een 'Zeitenwende' oftewel, een keerpunt. In heel Europa gingen we meer investeren in defensie. Over Frankrijk hoorde je in de vorige 3 afleveringen van correspondent Eline Huisman. Maar hoe zit dat in de rest van Europa? Om die vraag te beantwoorden gaat Europaverslaggever Geert Jan Hahn in gesprek met Michelle Haas. Zij is een Nederlandse onderzoeker aan de Universiteit van Gent op het gebied van defensiebeleid in verschillende Europese landen. Twee jaar na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zijn we nog lang niet op het punt waar we hadden willen zijn. Haas wijt dit onder meer aan problemen in de productiecapaciteit, maar wijst ook op het feit dat het opnieuw opbouwen van defensie wel tien jaar kan duren. Onze kwaliteit is hoog, maar de kwantiteit bij lange na nog niet. Luister ook | 4. Natuurwetten in Europa onder druk Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het belang van een geloofwaardige Europese defensie is misschien wel urgenter dan ooit. Want oorlog is terug op het continent. En Europa, zo waarschuwde Macron onlangs in zijn toespraak op de prestigieuze Sorbonne universiteit in Parijs, is sterfelijk. Haar voortbestaan staat op het spel.  President Macron moest nog geboren worden toen in Frankrijk al hardop werd gedroomd over een Europees leger. De Franse premier René Pleven lanceerde in 1950 het idee van een Europese Defensie Gemeenschap, met militaire divisies uit verschillende landen, die een gemeenschappelijke krijgsmacht zouden vormen.  Zover is het nooit gekomen - het Franse parlement verwierp de plannen voor een Europees leger. Maar het idee van een sterke gezamenlijke Europese defensie bleef een Frans stokpaardje, en Macron is een fervent verdediger van dat idee.  In zijn recente speech aan de Sorbonne universiteit lanceerde de Franse president daarvoor een aantal ideeën: sterkere samenwerking tussen nationale legers. Een Europese militaire academie. Gezamenlijke financiering van militaire aankopen. Een voorkeursbehandeling voor militair materieel van Europese makelij. En: de nucleaire afschrikking waarover Frankrijk beschikt als essentieel onderdeel van de verdediging van het Europese continent.  Onder druk van de Russische nucleaire dreigementen richting het Westen, de uitspraken van Donald Trump tijdens zijn presidentschap, en de groeiende macht van China is de rol van nucleaire afschrikking in de internationale krachtmetingen de afgelopen jaren toegenomen, ziet onderzoeker Héloise Fayet van het Franse instituut voor internationale betrekkingen.  Frankrijk is sinds het vertrek van de Britten de enige lidstaat binnen de EU die zelfstandig over kernwapens beschikt, met een kleine driehonderd kernkoppen die vanuit vliegtuigen en onderzeeërs kunnen worden afgeschoten.  In deze derde aflevering van de podcast over Frankrijk als militaire macht buigen we ons met Fayet over de vraag welke rol de Franse kernwapens zouden kunnen spelen in de verdediging van het Europees continent. En we kijken naar de Franse positie in de ontwikkeling van een Europese defensie. Welke rol kan het land spelen, als militair zwaargewicht in Europa?    Over de maker: Eline Huisman (1988) woont en werkt sinds 2021 in Parijs als correspondent Frankrijk voor onder meer de Volkskrant. Voorheen werkte ze als onderzoeksjournalist bij platform Investico en dook ze in de wereld van lobbyen, waarover ze samen met Ariejan Korteweg het boek Lobbyland, de geheime krachten in Den Haag (De Geus, 2016/ 2022) schreef.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Oorlog is terug in Europa. Toen Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel, werd Europa ruw wakker geschud uit een lange droom: de overtuiging dat de toekomst vredig en veilig zou zijn, en oorlog op het continent een achterhaald scenario.  Na de val van de Muur werden legers drastisch ingekrompen en defensiebudgetten naar beneden bijgesteld. Militaire macht leek niet meer zo noodzakelijk. Maar de Russische agressie heeft het belang van een serieuze defensiecapaciteit weer op de kaart gezet in Europa.   In deze podcast duiken we in de Franse defensiemacht. Want Frankrijk is op militair gebied een beetje een buitenbeentje binnen de Europese Unie: een land met een sterk leger, dat militaire bases onderhoudt over de hele wereld - van Gabon tot Polynesië en Frans Guyana. Dankzij een uitgebreide defensie-industrie is Frankrijk minder afhankelijk van andere landen voor het leveren van wapens. En bovendien: Frankrijk beschikt zelfstandig over kernwapens,  als enige lidstaat in de Europese Unie, sinds het vertrek van de Britten.  Maar dat imago als militaire grootmacht liep de afgelopen jaren ook flinke deuken op. Zoals toen Australië een miljardendeal voor de levering van Franse onderzeeers plots torpedeerde. Wat voor Frankrijk de ‘deal van de eeuw' moest worden, liep uit op een vernedering. Canberra verbrak niet alleen het contract met Frankrijk, het lanceerde ook meteen een nieuwe samenwerking met de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Het Franse stokpaardje van strategische autonomie een knauw. De Franse belangen, maar ook die van de EU als geheel, zijn er in het geding.     Ook zagen Franse troepen zich gedwongen tot vertrek uit voormalige koloniën in Afrika, als gevolg van een reeks staatsgrepen. En dan is er nog de kritiek op de Franse steun in de oorlog in Oekraïne, die volgens de veelvuldig aangehaalde statistieken van het Duitse Kiel Instituut zou achterblijven bij die van Europese bondgenoten.   Waar is Frankrijk als defensiemacht nog toe in staat, en is het Franse leger wel toegerust op de huidige tijd? En hoe verhoudt het sterke imago zich tot de relatief beperkte wapenleveranties van Frankrijk aan Oekraïne?     Over de maker:  Eline Huisman (1988) woont en werkt sinds 2021 in Parijs als correspondent Frankrijk voor onder meer de Volkskrant. Voorheen werkte ze als onderzoeksjournalist bij platform Investico en dook ze in de wereld van lobbyen, waarover ze samen met Ariejan Korteweg het boek Lobbyland, de geheime krachten in Den Haag (De Geus, 2016/ 2022) schreef.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

24 februari 2022. Een keerpunt in de geschiedenis van Europa. In de vroege ochtend kondigt de Russische president Poetin een ‘speciale militaire operatie' aan in Oekraïne. Kort daarop ontploffen kruisraketten in Kiev, tienduizenden Russische soldaten steken de grens over. Oorlog is terug in Europa. Na de val van de Muur hadden Europese landen hun legers drastisch ingekrompen, en de defensiebudgetten naar beneden bijgesteld. Militaire macht leek niet meer zo noodzakelijk. En bovendien, voor onze veiligheid vertrouwden we op bescherming door de Verenigde Staten. Oorlog op het continent leek een achterhaald scenario. De Russische agressie schudt Europa wakker uit die droom. Daarbovenop is er onzekerheid over de uitslag van de aankomende Amerikaanse presidentsverkiezingen in november dit jaar. Stel dat Donald Trump - die herhaaldelijk gedreigd heeft uit de NAVO te stappen - terugkeert in het Witte Huis, wat betekent dat dan voor de Europese veiligheid? Tegen die achtergrond van dreiging is het belang van een serieuze defensiecapaciteit weer op de kaart komen te staan in Europa. Frankrijk is op het gebied van defensie een beetje een buitenbeentje binnen de Europese Unie. Het land heeft een sterk leger, met militaire bases over de hele wereld - van Gabon tot Polynesië en Frans Guyana. Er is een uitgebreide defensie-industrie om in de eigen productie van wapens te kunnen voorzien. En bovendien: Frankrijk beschikt zelfstandig over kernwapens, als enige lidstaat in de Europese Unie. Tegelijkertijd klinkt er ook kritiek op hoe Frankrijk die militaire capaciteit gebruikt. Volgens het Duitse Kiel Instituut, dat bijhoudt hoeveel wapens en andere steun EU-landen leveren aan Oekraïne, blijft de Franse steun achter bij die van Europese bondgenoten. Om te begrijpen waar die Franse positie vandaan komt, is het idee van ‘strategische autonomie' essentieel. Tegenwoordig horen we die term vaak vallen als het gaat over de positie van de Europese Unie op het wereldtoneel, en het belang van een Europese defensiestrategie. Maar het is van oorsprong een oud Frans idee, dat het land op defensiegebied gemaakt heeft tot wat het nu is.   Over de maker: Eline Huisman (1988) woont en werkt sinds 2021 in Parijs als correspondent Frankrijk voor onder meer de Volkskrant. Voorheen werkte ze als onderzoeksjournalist bij platform Investico en dook ze in de wereld van lobbyen, waarover ze samen met Ariejan Korteweg het boek Lobbyland, de geheime krachten in Den Haag (De Geus, 2016/ 2022) schreef. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij Zweden denk je naast Stockholm, ABBA en Pippi Langkous ook aan de natuur en de uitgestrekte bossen die je er vindt. Die lijken eeuwenoud, maar veel van die bossen zijn door de mens gepland, om vervolgens te worden gekapt en weer te worden gepland. Erg duurzaam zou je denken. Of toch niet? Die vraag wordt op steeds meer plekken in Europa gesteld. Luister ook | 4. België: Europa in het klein Wat Zweden betreft is dit het toonbeeld van duurzaamheid, maar milieuorganisaties en Brussel maken zich er zorgen om. Maar niet alleen in Zweden, ook in andere Europese landen gebeuren dingen die op het oog duurzaam lijken, maar waar lang niet iedereen het over eens is. Zo wordt IKEA ervan beschuldigd dat het oerbossen in Roemenië gebruikt voor meubels. Ook niet duurzaam. Mede hierom heeft Europa allemaal klimaat- en natuurafspraken gemaakt in de afgelopen jaren. Denk aan de Europese wet die Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen moet verplichten, maar aan die natuurplannen wordt nu getornd onder druk van boeren en de Europese parlementsverkiezingen die eraan komen. In deze aflevering van Dossier Europa praat Europaverslaggever Geert Jan Hahn met Lara Wolters. Zij is Europarlementariër voor de PvdA in de sociaaldemocratische S&D-fractie en één van de initiatiefnemers van de wet die Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen moet verplichten in de Europese Unie. Luister ook | Zweedse bos: oplossing voor klimaatcrisis of schande voor het ecosysteem? Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.        See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bioloog Sebastian Kirppu neemt ons mee naar het nationale park Tiveden, in Midden-Zweden, precies tussen Gothenburg en Stockholm. Hij ziet een bijzonder mos, een zogenoemd signalart, dat alleen groeit op dood hout. Dat deze mossoort hier leeft, is een goed teken. Het wijst op een gezond ecosysteem.  In Tiveden groeien verschillende soorten bomen, van verschillende leeftijden. De grond is bedekt met mos en bessenstruiken. Er staat en ligt veel dood hout, wat volgens Sebastian essentieel is voor een keur aan beestjes, schimmels en zeldzame mossen. Over een maand of twee, als de lente aanbreekt, gonst het hier van het leven. In Tiveden wonen steenbokken, vossen, hazen en bevers. Je kan hier kraanvogels tegenkomen, een houtsnip, een gaai, verschillende soorten spechten en uilen.   Dit bos lijkt in niets op de plantagebossen waar Zweden vol mee staat. Die uitsluitend bestaan uit sparren, allemaal van dezelfde leeftijd, en waar verder amper iets leeft of groeit.     Dat roept de vraag op: wat maakt een bos eigenlijk een bos? Als je rijen bomen aanplant, allemaal van dezelfde soort, met het doel die na zo'n 70 jaar te oogsten; is dat dan net zo goed een bos als Tiveden een bos is?  Dit soort bos, waar Zweden ooit vol mee stond, verdwijnt volgens Sebastian Kirppu snel. Zo'n 8 à 9 procent van het oude woud is formeel beschermd, maar van de rest is het voortbestaan niet zeker. Door een gebrek aan plantagehout dat oud genoeg is om te oogsten, wijken sommige bosbezitters uit naar bos met een hoge beschermingswaarde. Ofwel: bos met een grote biodiversiteit, en met uitsterven bedreigde soorten.  Kan dat zomaar? De Zweedse Boswet schrijft voor dat ‘milieu en economie even zwaar moeten wegen'. Maar het beleid is soepel. ‘Vrijheid onder verantwoordelijkheid', noemt de regering dat. Van de bosbezitters wordt een grotere verantwoordelijkheid en achtzaamheid jegens de natuur verwacht dan het wetboek voorschrijft.  De Zweedse regering lijkt niet van plan het bosbeleid aan te scherpen. Integendeel: volgens politici zouden bosbezitters nog meer vrij baan moeten krijgen dan ze nu al hebben.  Dan rest de vraag: kan Europa het Zweedse bos nog redden?    Over de maker Anne Grietje Franssen (1990) is een freelance Scandinavië-correspondent voor onder meer Trouw en het FD. Ze is een geboren Amsterdamse, maar woont sinds 2017 op een autovrij eiland voor de Zweedse westkust. Momenteel schrijft ze twee boeken; een over de inheemse Sami en de invloed van de ‘groene industrieën' op hun land, levenswijzen en cultuur en een over het kleine eilandbestaan.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tegenover de stilte van het Zweedse bos zijn er de kettingzagen en versnipperaars. Een boom die hier een jaar of 70 heeft gestaan, is binnen een mum van tijd verwerkt tot planken, pulp en zaagsel.   Bijna al het voor de oogst bestemde bos in Zweden - zo'n 97 procent - wordt beheerd door middel van kaalkap. Bosbouw in Zweden is grotendeels een kwestie van kappen, herplanten, uitdunnen, en na zo'n 60 tot 80 jaar weer kappen. Peter Roberntz, senior bosadviseur bij het Wereld Natuur Fonds in Zweden, merkt op dat een boom zich dan in zijn ‘tienerjaren' bevindt. Deze had nog makkelijk tientallen of honderden jaren kunnen groeien.  De industrie verwerkt de bomen tot producten die wij, op het Europese continent, in grote hoeveelheden afnemen. De woordvoerder van de belangenorganisatie van de bosbouw Skogsindustrierna noemt bouwmateriaal als het belangrijkste product uit het bos. Maar Roberntz van het Wereld Natuur Fonds zet daar een kanttekening bij. Hij vertelt dat slechts zo'n 20 procent van elke boom tot planken gezaagd wordt. De rest wordt direct verwerkt tot pulp, papier of bio-brandstof. Ofwel: 80 procent van het productiebos verdwijnt in een product met een korte levensduur, waarvan dus ook de opgeslagen koolstof snel weer in de atmosfeer verdwijnt.  Niks mis mee, volgens de industrie. Voor elke gekapte boom planten we twee nieuwe en de afgelopen eeuw is het volume van het Zweedse bos verdubbeld. Hetzelfde hoorden we vorige week al van de Zweedse klimaatminister, die de Zweedse bosbouw de duurzaamste ter wereld noemt en de boskap niet wil afremmen maar juist wil versnellen. Het wordt gepresenteerd als win-winsituatie: hoe meer toiletpapier we doorspoelen en hoe meer biomassa we verbranden, des te beter voor de economie én het klimaat. Toch?   Maar lang niet iedereen is het daarmee eens. Het is opmerkelijk: als het gaat over de Zweedse bosbouw zijn er twee werkelijkheden. Het ene kamp zegt dat het een enorm duurzame industrie is, en het andere kamp noemt het huidige bosbouwmodel funest voor de natuur.  Over de maker Anne Grietje Franssen (1990) is een freelance Scandinavië-correspondent voor onder meer Trouw en het FD. Ze is een geboren Amsterdamse, maar woont sinds 2017 op een autovrij eiland voor de Zweedse westkust. Momenteel schrijft ze twee boeken; een over de inheemse Sami en de invloed van de ‘groene industrieën' op hun land, levenswijzen en cultuur en een over het kleine eilandbestaan. See omnystudio.com/listener for privacy information.

In Zweden dacht ik ruimte te vinden, ruimte en wildernis. Als pas-afgestudeerde mid-twintiger besloot ik te verhuizen. Ik was moe van het Amsterdamse stadsleven, het eindeloze consumentisme, de prestatiedruk, en de uitlaatgassen. Ik vertrok naar Zweden met het idee: hier heeft de natuur nog intrinsieke waarde. Hier wordt ervoor gezórgd. Zweden is een trots bosland. Zo'n 70 procent van het land is bedekt met bomen. Een beetje Zweed zoekt in het weekend het bos op. Sprokkelt wat hout, stookt een vuurtje, grilt een worstje. Het land heeft 320 duizend private bosbezitters. Ongeveer de helft van alle Zweedse bosgrond is in handen van families en particulieren. Een kwart is eigendom van een handjevol grote industriële bosbouwbedrijven. Slechts 22 procent van al het bos in Zweden is in het bezit van de staat. 14 procent zit in het staatsbosbouwbedrijf Sveaskog en de resterende 8 procent is beschermd bos. Die boseigenaars hebben een grote vrijheid in hoe ze het bos beheren. Verreweg de meeste bosbezitters en bedrijven doen dat door middel van kaalkap - op een bepaald stuk grond gaan zo goed als alle bomen om.  Jaarlijks wordt ongeveer 1 procent van het hele Zweedse bos omgehakt. Natuurlijk bos, zogenoemd continuïteitsbos, is schaars. In ruim 80 procent van wat in Zweden doorgaat voor bos heeft ooit al kaalkap plaatsgevonden. In feite is dus 80 procent van de bosgrond min of meer een bomenplantage. Na de kaalkap worden doorgaans rijen snelgroeiende dennen of sparren aangeplant, met als doel om die na 60 tot 80 jaar weer te oogsten. Wat ik bij aankomst in Zweden als ongerepte natuur zag, verschilt misschien helemaal niet zo veel van een Nederlandse akker. Alleen omdat er bomen staan in plaats van vee, of graan, wekt het de indruk van natuur. Van een ongecultiveerde omgeving. Maar het is net zo goed een sterk door mensenhanden bewerkt milieu. De boom is net zo goed een gewas. Over de maker Anne Grietje Franssen (1990) is een freelance Scandinavië-correspondent voor onder meer Trouw en het FD. Ze is een geboren Amsterdamse, maar woont sinds 2017 op een autovrij eiland voor de Zweedse westkust. Momenteel schrijft ze twee boeken; een over de inheemse Sami en de invloed van de ‘groene industrieën' op hun land, levenswijzen en cultuur en een over het kleine eilandbestaan.See omnystudio.com/listener for privacy information.

België is een klein en complex land: drie gewesten, drie taalgemeenschappen, een federale regering en een taalgrens die dwars door het grondgebied loopt. Onderlinge verschillen zijn min of meer het fundament van België - en TOCH moet er samen worden bestuurd. In Europa is dat eigenlijk niet anders. Daarmee is België een soort Europese Unie in het klein. Ook binnen de Europese Unie zijn veel complexe verschillen. Ieder land hecht veel waarde aan zijn nationale tradities, cultuur, taal en gebruiken. Om nog maar te zwijgen over het feit dat de 27 lidstaten allemaal een democratie hebben en daarom soms andere dingen vinden van bepaalde zaken. Desondanks werkt het samenwerkingsverband al jaren. Maar werkt dat ook als de samenwerking binnen Europa verder geïntensiveerd wordt? Gaat dat niet recht in tegen nationalistische belangen en gevoelens van sommige partijen die aan populariteit winnen binnen Europa? Denk aan de verkiezingswinst van de PVV in ons land, maar ook aan de opkomst van de Duitse Alternative für Deutschland, de populaire Marine Le Pen in Frankrijk en iemand als Viktor Orbán in Hongarije? In België is dit niet anders. Bij de verkiezingen van dit jaar worden overwinningen verwacht voor de Vlaams-nationalistische N-VA en het Vlaams Belang. Al zijn die partijen ook weer heel verschillend van elkaar. In deze aflevering van Dossier Europa praat Europaverslaggever Geert Jan Hahn met de Belgische politicoloog Steven van Hecke, professor Europese politiek aan de Katholieke Universiteit Leuven. Wat kan Europa leren van het functioneren van België. Of kan België juist meer leren van de Europese Unie?.   Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onderlinge verschillen zijn min of meer het fundament van België. Toch moet er samen worden bestuurd. Het is aftellen tot de verkiezingen in juni. Die beloven erg spannend te worden, gelet op de huidige politieke realiteit. In het Vlaamse noorden groeien rechts en extreemrechts, in het Franstalige zuiden juist links en extreemlinks.Isolde Van Den Eynde, politiek commentator bij de krant Het Laatste Nieuws, wijst op een uitdaging voor de komende jaren. Het begrotingstekort van 30 miljard euro moet worden aangepakt. Er zal structureel moeten worden bezuinigd, de vraag is alleen waarop. Koopkracht wordt dan ook een belangrijk thema van de komende verkiezingen. Volgens de peilingen wordt het radicaal-rechtse Vlaams Belang de grote winnaar in Vlaanderen. Alleen lijkt het uitgesloten dat de partij gaat meeregeren op het federale niveau aangezien geen enkele Franstalige partij met hen wil samenwerken. Hoe moet dat verder?Een regering vormen zal hoe dan ook moeilijk worden aangezien de standpunten van de partijen zo ver uit elkaar liggen. Meer verdeeldheid lijkt een reële optie. In de media in België zijn de woorden ‘zevende staatshervorming' al gevallen. Politicoloog Nicolas Bouteca (UGent) doet onderzoek naar het Belgisch federalisme en schreef onlangs een boek over de geschiedenis van de staatshervormingen. Volgens critici leidt het federalisme alleen maar tot stroperigheid, onduidelijkheid en is het duur. Zo waren er bijvoorbeeld tijdens de corona-crisis negen ministers bevoegd voor de gezondheidszorg. Maar je mag het federalisme niet zomaar afserveren, stelt Bouteca. Het heeft er namelijk ook voor gezorgd dat Vlamingen en Franstaligen uiteindelijk nog altijd zonder oorlog samenleven in één land. Via het federalisme werd er altijd een uitweg gevonden. Het bracht juist stabiliteit. Bouteca plaatst een kanttekening bij de tegenstelling van het rechtse noorden en het linkse zuiden. Het verschil zit volgens hem eerder in welk thema dat het belangrijkst wordt gevonden dan hoé er over dat thema wordt gedacht. In Vlaanderen vindt men migratie en veiligheid belangrijk. In Wallonië eerder werkgelegenheid en sociale zekerheid. Over de maker Annelies Bontjes (1993) is correspondent in België voor Trouw. Ze is te horen bij VPRO Bureau Buitenland en doet wekelijks verslag van haar ‘ontdekking van België' op VRT Radio 1. Daarnaast schrijft ze regelmatig voor het Brusselse magazine BRUZZ. Ze woont in Brussel.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

België bestaat uit drie delen: Vlaanderen, Wallonië en Brussel. De regio's hebben elk hun eigen identiteit. In deze aflevering gaan we op bezoek in Brussel, Luik en Wallonië. Bijna tweehonderd nationaliteiten in één stad: dat is Brussel. De stad is op een andere manier geëvolueerd dan andere wereldsteden. In bijvoorbeeld Amsterdam, Parijs of Berlijn zijn armere mensen weggedrukt naar de rand van de stad. In Brussel is net het omgekeerde gebeurd. De mensen met geld zijn er weggetrokken. De mensen die zijn gebleven, zijn trots op hun stad. Een van hen is rapper Jazz Brak, alias Jasper De Ridder. Hij noemt zich in de eerste plaats Brusselaar, omdat Brussel een eigen identiteit heeft. “Brussel kan vrij hard zijn, en daardoor misschien ook gewoon eerlijk. Als er een probleem is met armoede ga je dat zien. Hier wordt niet zoveel verbloemd.” Wallonië was in de negentiende eeuw nog een van de rijkste regio's van Europa. Dat kwam vooral door de mijnbouw en de staalindustrie. Maar het is de regio nooit gelukt om een succesvolle overgang te maken van dat industriële systeem naar een nieuw economisch tijdperk. Daarom gaat er tegenwoordig belastinggeld vanuit Vlaanderen naar Wallonië, en dat heeft zijn weerslag, volgens journalist Alain Gerlache. In het zuiden van het land voelt men zich in de eerste plaats Belg. De Franstaligen hebben nooit ergens voor hoeven vechten: Frans is altijd hun taal geweest. Dat is anders in Vlaanderen. Daar is een lange strijd gevoerd voor Nederlandstalig onderwijs en cultuur. Veel Vlamingen zijn fier op hun identiteit, dat blijkt wel uit de vele vlaggen met de Vlaamse leeuw die in het noorden van het land overal wapperen. Alle historische gebeurtenissen en tradities die belangrijk zijn voor Vlaanderen werden vorig jaar vastgelegd in de Canon van Vlaanderen. Filosoof Tinneke Beeckman zat in de commissie. Zij erkent dat de verschillen in België groot zijn, maar wijst er ook op dat er weinig persoonlijke animositeit is. Over de maker Annelies Bontjes (1993) is correspondent in België voor Trouw. Ze is te horen bij VPRO Bureau Buitenland en doet wekelijks verslag van haar ‘ontdekking van België' op VRT Radio 1. Daarnaast schrijft ze regelmatig voor het Brusselse magazine BRUZZ. Ze woont in Brussel.See omnystudio.com/listener for privacy information.

België is een klein en complex land: drie gewesten, drie taalgemeenschappen, een federale regering en een taalgrens die dwars door het grondgebied loopt. Door de geschiedenis en door het blijvend herschrijven van de grondwet zijn al die lagen al meerdere malen flink door elkaar geschud. Cultuurhistoricus David Van Reybrouck vergelijkt België met een lasagne die in je fietstas heeft gezeten nadat je ermee over de kasseien hebt gereden. Het was niet altijd zo ingewikkeld. Bij het ontstaan in 1830 was België nog een unitaire staat. In het Europa van de negentiende eeuw was Frans een prestige taal, zo ook in het nieuw gestichte België. Vlaams was niet verboden, maar je moest wel Frans leren om de politiek te begrijpen of om kans te maken op een goede baan. Daar ligt de oorsprong van de taalkwestie. Vlamingen hebben zich decennia, zo niet eeuwen, minderwaardig gevoeld. Ze hebben een strijd gevoerd om het Nederlands te behouden. Inmiddels is er veel gescheiden in België, zoals politiek, onderwijs en media. De Vlaamse radio-presentator Lieven Vandenhaute legt uit dat er nu in hetzelfde gebouw twee nationale omroepen zitten: de Vlaamse VRT en de Franstalige RTBF. Niet alleen de taal is verschillend maar ook de onderwerpen die worden behandeld lopen uiteen. Vlamingen hebben soms geen idee wat er eigenlijk speelt aan de andere kant, net zoals de Franstaligen. Zo begint die taalgrens op een echte grens te lijken. Als Vlamingen en Franstaligen elkaar ontmoeten is de vraag: gaan we nu in het Nederlands of Frans spreken? Wie past zich aan? Dat kan soms leiden tot spanningen en irritaties. Jurist en onderwijsdeskundige Naïma Lafrarchi (UGent) legt uit dat er vaak sterke gevoelens aan taal verbonden zijn omdat emotie vooral via taal wordt overgedragen. Dankzij taal kun je sociale relaties aangaan. Taal is een belangrijk onderdeel van identiteit, het zorgt ervoor dat je bij een bepaalde groep hoort. Over de maker Annelies Bontjes (1993) is correspondent in België voor Trouw. Ze is te horen bij VPRO Bureau Buitenland en doet wekelijks verslag van haar ‘ontdekking van België' op VRT Radio 1. Daarnaast schrijft ze regelmatig voor het Brusselse magazine BRUZZ. Ze woont in Brussel.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Landen als Italië en Griekenland worden als eerste geconfronteerd met het vluchtelingenvraagstuk. Maar in heel Europa is migratie al jaren een heet hangijzer. In Nederland was dit het thema waar het kabinet-Rutte IV uiteindelijk op viel. Het maakt duidelijk dat de enige oplossing voor de toestroom van vluchtelingen in Europa gezocht moet worden. Luister ook | 4. De Ierse gunfactor Maar hoe doe je dat? De EU bestaat uit 27 democratieën die allemaal hun eigen belang hebben. Dit zie je ook terug in politieke stromingen. Zo willen rechtspopulisten in Italië de vluchtelingen uit Italië weren. Daarvoor zou één oplossing kunnen zijn om migranten evenredig te verdelen over de Europese Unie, maar in Nederland is de PVV daar mordicus op tegen. Om nog maar te zwijgen over de Hongaarse premier Orbán. Wat wel duidelijk is is dat partijen met een rechtse signatuur het op dit moment goed doen in de peilingen, mede door migratie. Luister ook | De Alliantie: Twee jaar oorlog in Oekraïne Deals met dubieuze landen Om de toestroom van migranten een halt toe te roepen heeft de EU in het verleden controversiële deals gesloten met landen als Turkije en Tunesië. Moeten we geld naar landen brengen die onze waarden er niet op nahouden om mensen buiten de deur te houden? Of is er een andere fundamentele oplossing mogelijk? Met de Schengenzone is één ding in ieder geval duidelijk: de grenzen sluiten binnen Europa is onmogelijk. In deze aflevering praat Europaverslaggever Geert Jan Hahn met Malik Azmani. Hij is Europarlementariër voor de VVD in de liberale Renew Europe-fractie en tevens lijsttrekker voor die partij bij de komende Europese Parlementsverkiezingen. Die verkiezingen gaan plaatsvinden op 6 en 9 juni. Geert Jan praat met Azmani over de mogelijke oplossingen die op Europees niveau gezocht kunnen worden voor de toestroom van vluchtelingen en andere migranten. Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het debat rondom migratie is niet meer weg te denken uit het politieke machtsspel. De verharde opstelling op rechts vertaalt zich naar de dominante politieke narratief, nu uiterst rechts wind onder de vleugels heeft in veel Europese landen. Van Italië tot in Nederland. Maar hoe sijpelt die, in toenemende mate genormaliseerde, antimigrantenopstelling door in de publieke opinie? En wat doet dat met migranten die al langere tijd in Europa verblijven? Inzoomend op Italië, op veler wijze een proeftuin voor politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, springt Palermo eruit als een modelstad voor integratie. Veel autochtone jongeren trekken weg uit hun kansarme Sicilië, naar Noord-Italië en naar elders in Europa. Een trend die zijn weerklank vindt in de rest van Italië. Ondertussen bereiken veel jonge Afrikanen Sicilië. Bieden zij een kans? Roberta Lo Bianco, mede-oprichter van social hub Moltivolti in Palermo, denkt van wel. Maar ze is ook verontrust en ziet hoe migranten veelvuldig aan criminaliteit worden gelinkt. ‘Door gerichte politieke propaganda.' De Gambiaanse twintiger Alagie Malick voelt zich na zeven jaar thuis in Palermo, maar zijn verblijfsvergunning is verlopen en zijn speciale status ingetrokken. Volgens hem een uitkomst van het huidige politieke klimaat.  Hij is bang, zegt hij. Het maakt de toekomst ongewis. Veel migranten die langere tijd in Italië verblijven, komen volgens hem klem te zitten in de bureaucratische molen. ‘Het ontmoedigt.' Anderen, op zoek naar werk, belanden in de landbouwsector waar moderne slavernij aan de orde van de dag is. Italië wordt voor veel migranten zo langzaam een niemandsland, waarin ze ontdaan worden van hun dromen en identiteit. Yvan Sagnet bevecht de uitbuiting in het agrarische systeem, na er zelf als universiteitsstudent in te belanden. ‘Ik was geshockeerd.' Het Europa van waardigheid en rechten bleken voor hem een regelrechte leugen.  Veel van de migranten komen vroeg of laat vast te zitten tussen wal en schip, schipperend tussen legaliteit en illegaliteit, op zoek naar houvast. Al willen ze terug, zonder documenten is dat onmogelijk. Socioloog Hein de Haas ziet hoe economische migratie politiek vooral oproept tot wensdenken. Voor of tegen migratie zijn is volgens hem ‘net zo absurd' als voor of tegen de economie zijn. ‘Gewoon grenzen dicht werkt niet, want dat proberen we al veertig jaar in Europa', zegt hij. Wil Europa het fenomeen migratie het hoofd bieden, dan lijkt legalisatie de enige route. Of er moeten onpopulaire economische beslissingen worden genomen. Over de maker Anouk Boone is correspondent in Italië voor Het Financieele Dagblad. Ze deed de afgelopen jaren verslag voor RTL Nieuws en was daarnaast te lezen in onder meer De Tijd. Ze woont sinds 2020 in Rome, waar ze politiek rechts steeds meer aan invloed ziet winnen en fenomenen als klimaatverandering en migratie aan de orde van de dag zijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Over de toestroom van migranten naar Europa is veel te doen. Als we daarbij aan aankomstland Italië denken, doemen de beelden van migrantenboten en schipbreuken op. Lampedusa, aluminiumdekens, aangespoelde wrakstukken… Maar wat gebeurt er na de aankomst met de migranten? Zijn er Italiaanse Ter Apel praktijken of zijn er genoeg asielcentra in Il belpaese? In de provincie van het Siciliaanse Trapani lijkt de opvang voor kwetsbare vrouwen goed geregeld. Er is aandacht en hulp voor de jonge vrouwen, zowel op psychologisch vlak als in de begeleiding van de asielaanvraag. Maar het proces is lang en ingewikkeld, vertelt Alba D'Ambrosio, coördinator in opvanghuis Badia Grande. ‘Soms duurt het jaren voordat migranten een definitief antwoord hebben op hun aanvraag.' Ongeloof en verwarring zijn op de gezichten van de jonge vrouwen af te lezen, zich realiserend dat een asielaanvraag vooral een kwestie van wachten is, gescheiden van eventuele partners. Veel van de vrouwen zijn getraumatiseerd, volgens cultureel mediator Latifa Saadani. Ook zien ze in het centrum regelmatig vrouwen die slachtoffer zijn van mensenhandel. De toewijding waarmee de vrouwen hier worden ontvangen, is lang niet voor elke migrant een gegeven. Sicilië is berucht als het gaat om asielpraktijken, zo stelt onderzoeker Fausto Melluso. Pure business noemt hij het: praktijken waarbij er geld word verdiend over de rug van migranten. Veel van de asielaanvragers belanden volgens hem zo van de regen in de drup, en komen op straat te staan. Terwijl Italië aanstuurt op een beleid waarbij asielprocedures sneller worden afgewikkeld, en migranten worden teruggestuurd naar het land van herkomst, is de praktijk een stuk grimmiger. Rome houdt de migranten koste wat kost graag uit zicht, en verscheept ze als het even kan zelfs naar buurland Albanië. Wettelijk geoorloofde procedure of niet.  Maar waar de migranten ook terechtkomen, langzaam lijken ze steeds onzichtbaarder te worden. Europa lijkt daarmee de grip op de beheersing van het fenomeen migratie te verliezen. Over de maker Anouk Boone is correspondent in Italië voor Het Financieele Dagblad. Ze deed de afgelopen jaren verslag voor RTL Nieuws en was daarnaast te lezen in onder meer De Tijd. Ze woont sinds 2020 in Rome, waar ze politiek rechts steeds meer aan invloed ziet winnen en fenomenen als klimaatverandering en migratie aan de orde van de dag zijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Sinds de Russische inval in Oekraïne is Europa veranderd. Meer eenheid, grotere defensiebudgetten en een gezamenlijke strategie tegen Rusland. Maar vooral Oost-Europa ervaart de praktische kant van de oorlog. Want wie weet wat Poetins einddoel is? Onze verslaggevers nemen je in De Oostflank mee naar de oostgrens van Europa. Luister ook | 1. Finland is altijd klaar voor oorlog Luister ook | 2. Griekenland: 'the pin of the map' De oorlog heeft ertoe geleid dat Finland lid is geworden van de NAVO. Het land deelt een grens van drieduizend kilometer met Rusland. Moldavië ziet al sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een Russisch leger binnen zijn landsgrenzen in de afvallige regio Transnistrië. En Polen wil maar liefst vier procent van het bbp in defensie investeren. Door de oorlog in Oekraïne hebben de omringende landen veel mensen op moeten vangen die gevlucht zijn voor de oorlog. In Polen alleen al zijn dat er een miljoen. En via Griekenland komen er ook vluchtelingen uit andere delen van de wereld Europa binnen, denk aan het onrustige Midden-Oosten en Afrika. Hoe beïnvloedt dit een land als Griekenland? En wat betekent dit voor het Europese vluchtelingenbeleid? In de podcast De Oostflank neemt BNR je mee naar deze regio. BNR-verslaggevers Martijn de Rijk, Geert Jan Hahn en Stefan de Vries reizen af naar Finland, Polen, Moldavië en Griekenland om te zien wat de impact van deze crises zijn op deze landen. Ze doen verslag en vertellen aan Nina van den Dungen wat ze hebben gezien en welke rol Europa hierin speelt. Over de makers: Nina van den Dungen is presentator van BNR. Ze maakt onder meer de programma's Beter en Doorgelicht. Martijn de Rijk is algemeen verslaggever van BNR. Eerder maakte hij onder meer de podcast Hoge Bomen over de NS. Voor De Oostflank heeft hij Griekenland bezocht. Geert Jan Hahn is Europa-verslaggever voor BNR en maker van de BNR Perestrojkast. Voor De Oostflank heeft hij Moldavië bezocht. Stefan de Vries is Europa-correspondent voor BNR. Voor De Oostflank heeft hij Polen en Finland bezocht.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Italië is het aankomstland van Europa. Vorig jaar kwamen er ruim 150.000 migranten aan. In zo'n 10% van de gevallen ging het om minderjarigen die alleen reisden. Het totaal aantal aankomsten zit duidelijk in de lift: er is sprake van een verdriedubbeling in drie jaar tijd. En hoe meer boten er aanmeren, hoe meer het debat oplaait, van Rome tot in Brussel. In de media en het politieke discours gaat het vaak over aantallen. Maar migranten zijn zoveel meer dan nummers, zo is af te lezen op het gezicht van Simone D'Ippolito, die als duiker stuitte op de levenloze lichamen van tientallen migranten voor de Siciliaanse kust. Of in de verbeten blik van sociaal werker Francesca Saccomandi, die probeert migranten een gezicht en daarmee waardigheid terug te geven, al stuit ze op veel bureaucratie en onmacht. Zowel D'Ippolito als Saccomandi leven en werken op het Zuid-Italiaanse Lampedusa, door velen ook wel de poort van Europa genoemd. Het kleine stuk land in de Middellandse Zee is door de ligging nabij Noord-Afrika een geliefde bestemming van mensensmokkelaars om op af te koersen. Het eiland is al decennia bekend met de aankomst van migranten. De opvang is er inmiddels een geoliede machine en de doorstroom naar Sicilië of het vaste land gebeurt doorgaans snel. Eilanders kijken er nauwelijks nog van op. Maar toen er eind september honderden boten achter elkaar arriveerden, een paar dagen lang, liep de spanning op. De opvangplek liep over, migranten sliepen buiten op straat, het eiland wemelde al snel van de journalisten.  Basta, klonk het voor het eerst luid en duidelijk. Hoewel veel eilanders waar het kan een helpende hand blijven uitsteken, is migratiemoeheid ze in toenemende mate niet vreemd. Het is een sentiment dat in heel Europa zijn opmars maakt, of zijn herintrede doet. Migratie is immers van alle tijden. Maar bijna niemand maakt het van zo dichtbij mee als de Lampedusanen.   Over de maker Anouk Boone is correspondent in Italië voor Het Financieele Dagblad. Ze deed de afgelopen jaren verslag voor RTL Nieuws en was daarnaast te lezen in onder meer De Tijd. Ze woont sinds 2020 in Rome, waar ze politiek rechts steeds meer aan invloed ziet winnen en fenomenen als klimaatverandering en migratie aan de orde van de dag zijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ierland is het schoolvoorbeeld van een land dat in diepe problemen zat, maar daar ontzettend sterk uit is gekomen. Het land was één van de zorgenkindjes binnen de EU tijdens de Eurocrisis. Maar nu bloeit het land in volle glorie. De techsector vormt een belangrijke voeder van de Ierse economie.  Toch zijn er ook kritische geluiden. Is Ierland niet erg lief voor die techsector? En zorgt die techsector juist niet voor de huizencrisis in het land? Wat ook opvalt aan Ierland is dat het in tijden van crisis niet terug is gevallen op populisme. Waarom zijn de Ieren daar niet vatbaar voor?  Iemand die hier alles over weet is Han de Jong, de huiseconoom van BNR, maar bovenal inwoner van Ierland! Europaverslaggever Geert Jan Hahn vraagt hem naar de herrijzenis van Ierland en hoe het toch kan dat het land zo'n enorme gunfactor heeft binnen de Europese Unie. Ook horen we dat de problemen die Ierland kent herkenbaar zijn voor de problemen in ons eigen land.    Over de maker  Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is zonder twijfel het meest heikele vraagstuk op het Ierse eiland: moeten Ierland en Noord-Ierland weer worden herenigd? Er wordt al over gesoebat sinds de opdeling van het eiland, iets meer dan 100 jaar geleden, met als dieptepunt uiteraard de bloedige terreurperiode van de troubles. Lang leek de kwestie een verre toekomstdroom, maar sinds de brexit is het gesprek erover in een stroomversnelling gekomen. Het Britse vertrek uit de Europese Unie wordt door Sinn Féin, de partij die in het noorden al de grootste is, en waarschijnlijk ook in het zuiden de volgende verkiezingen zal winnen, gezien als een unieke kans om de missie van een Verenigd Ierland te voltooien. De snelle groei van het katholieke, pro-Ierse deel van de bevolking in het noorden, plus de aantrekkingskracht van de economische voorspoed in het zuiden, maken dat de domino's langzaamaan in de richting van hereniging aan het vallen zijn. Volgens sommigen, zoals Irish Times-columnist Una Mullally, kan het zelfs over tien jaar al zover zijn. Toch zullen de Ieren een enorme kluif hebben aan een eventuele hereniging. De economische kloof tussen het noorden en het zuiden is groot, zo vertelt econoom Barra Roantree van Trinity College. Ook wordt de historische pijn van de troubles nog altijd gevoeld door de diverse gemeenschappen. En dan zijn er nog de vele praktische problemen, zo benadrukt politicoloog Jane Suiter, die maken dat veel Ieren in theorie wel oren hebben naar een hereniging, maar het niet altijd als een prioriteit zien. Toch zal Sinn Féin erop gebrand zijn om de kwestie bovenaan de politieke agenda te krijgen. Zullen de Ieren dit trage en delicate proces in goede banen weten te leiden, of starten ze hiermee hun eigen polariserende traject van brexitachtige proporties op? Over de maker Joost Dobber is correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor Het Financieele Dagblad. Ook was hij te horen op BNR Nieuwsradio en te lezen in Trouw en De Tijd. Hij woont sinds 2019 in Londen, van waaruit hij verslag doet van de Brexit en van het komen en gaan van Britse premiers.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vijftien jaar na de kredietcrisis lijkt Ierland in niets meer op het land dat kopje-onder ging onder de last van zijn bancaire sector. Anno 2024 wonen de Ieren in zo'n beetje het rijkste land ter wereld, met duizelingwekkende groeicijfers waarmee in sommige kwartalen de hele eurozone uit een recessie werd gehouden. De Ierse schatkist krijgt zoveel geld binnen dat het nauwelijks nog weet wat het ermee aan moet. Een embarrassment of riches, zo legt hoofdeconoom Dermot O'Leary van de Ierse broker Goodbody uit. Die is in grote mate te danken aan de Amerikaanse tech- en farmabedrijven die zich op het eiland hebben gevestigd: van Apple tot Google en van Pfizer tot Johnson & Johnson. We horen van Michael Lohan, de man die verantwoordelijk is voor het aantrekken van al die multinationals. Volgens hem is het heus niet alleen het gunstige belastingklimaat dat deze bedrijven naar Ierland lokt. Sinds de brexit is Ierland het enige Engelssprekende land in de EU, bovendien is er volop goed opgeleid personeel beschikbaar. Maar liefst 10% van de Ieren werkt voor de multinationals. Het levert de Ieren een klein fortuin op aan inkomsten uit de vennootschapsbelasting. Maar de rijke Amerikaanse bedrijven en hun goedbetaalde personeel trekken de economie ook het lood, zoals goed te zien is in het dure Dublin, waar wonen en leven voor velen onbetaalbaar is geworden. Bovendien zitten de Ieren met een geweldig concentratierisico, zo stelt econoom Barra Roantree van Trinity College vast. Al dat extra geld is afkomstig van slechts een handvol bedrijven, en die kunnen ook weer zo vertrekken. Het comfortabele financiële kussen, waarmee de Ierse politiek lastige besluiten uit de weg kon gaan, kan zomaar verdwijnen. Over de maker Joost Dobber is correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor Het Financieele Dagblad. Ook was hij te horen op BNR Nieuwsradio en te lezen in Trouw en De Tijd. Hij woont sinds 2019 in Londen, van waaruit hij verslag doet van de Brexit en van het komen en gaan van Britse premiers.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland mag zich in het verleden graag als gidsland hebben gezien, maar het Europese land dat die die titel de afgelopen jaren met recht zou kunnen claimen, is Ierland. Het land blinkt uit in zijn tolerante omgang met migranten. Zo kwamen er vorig jaar 100.000 Oekraïners, en is inmiddels 20% van de inwoners afkomstig van buiten Ierland. In de meeste andere landen zou dat resulteren tot grote weerstand bij een deel van het electoraat, maar in Ierland is dat uitgebleven. De golf van politiek populisme heeft Ierland nooit bereikt. Dat komt deels door het vrij unieke politieke landschap in het land, zoals populismekenner Jane Suiter van Dublin City  University uitlegt. In plaats daarvan is Ierland na de klap van de financiële crisis door een diepe periode van introspectie gegaan, die resulteerde in een heuse sociale transformatie, zo vertelt Una Mullally, columnist van de Irish Times en chroniqueur van de Ierse maatschappij. Kroon op dat werk waren de twee referendums waarmee het van oudsher behoudende land het homohuwelijk en abortus legaliseerde. Inderdaad: terwijl de Britten worstelden met hun brexitstemming, wisten de Ieren op ordentelijke wijze via een referendum twee gevoelige maatschappelijke debatten af te sluiten. Des te groter was de schok toen eind november opeens de vlam in de pan sloeg in de Ierse hoofdstad Dublin. Een woedende groep Ieren, opgejut door haat tegen immigranten, sloeg aan het rellen en plunderen, als reactie op een akelige steekpartij bij een school. Veel Ieren doen het af als incident, en de afkeer van immigranten is zeker geen breed gedeeld sentiment onder het volk dat zelf zoveel ervaring met emigratie heeft. Maar het is wel een teken dat zelfs in gidsland Ierland, vooral vanwege de grote huizencrisis, de druk aan het oplopen is. Over de maker Joost Dobber is correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor Het Financieele Dagblad. Ook was hij te horen op BNR Nieuwsradio en te lezen in Trouw en De Tijd. Hij woont sinds 2019 in Londen, van waaruit hij verslag doet van de Brexit en van het komen en gaan van Britse premiers.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kroatië is nu 10 jaar lid van de Europese Unie en sinds dit jaar betaalt het land ook met de Euro. Mijlpalen waar het land hard voor gewerkt heeft. Maar niet alles is rozengeur en maneschijn voor Kroatië. Als gevolg van de toetreding van de EU is er sprake van een braindrain. Mensen zoeken hun geluk op in andere EU-landen met hogere lonen. En als het EU-lidmaatschap ergens nog niet voor heeft gezorgd dan is het stabiliteit in de regio. Aan de grenzen van Kroatië rommelt het in Bosnië-Herzegovina en tussen Servië en Kosovo. Is het EU-lidmaatschap per saldo positief of negatief geweest voor Kroatië? En welke rol heeft de EU om de stabiliteit in de regio terug te brengen. Dat bespreekt Europa-verslaggever Geert Jan Hahn met Rainier Jaarsma. Hij is politiek analist gespecialiseerd en woonachtig op de Balkan. Over de maker Geert Jan Hahn is BNR's Europaverslaggever en maker van de BNR Perestrojkast. In Dossier Europa tilt hij de thematiek uit een EU-lidstaat naar Europees niveau met een deskundige of (Europese) politicus. Van elke serie over een land maakt hij een afsluitende en samenvattende aflevering in Dossier Europa.See omnystudio.com/listener for privacy information.