POPULARITY
Ina da las pli veglias uniuns dal chant viril sacral dal Grischun dastga guardar enavos sin 175 onns plain splendur, ma era cun intginas crisas. L'istorgia dal Chor viril baselgia Savognin è in chapitel impressiunant da la tradiziun dal chant viril dal Grischun. Cumenzà ha tut avant 175 onns – cun ina dunna. Sabina Escher de Latour, ina musicista emancipada e bain scolada da Breil, ha fundà il chor l'onn 1849 ed ha manà quel durant insaquants onns. Enconuschent surregiunalmain è il chor vegnì a partir da l'onn 1870. L'emprim sut la direcziun dal scolast indigen Stefan Wasescha. E suenter cun Georgius Schmid de Grüneck, ch'era pli tard daventà uvestg da Cuira, aveva surpiglià la batgetta. Il chor è sa preschentà cun success a differentas festas da chant ed è schizunt vegnì engaschà da chasas renumadas sco il «Maloja Palace Hotel». Mess accents han ils dirigents Peder Spinatsch e Rudi Netzer. Malgrà las sfidas sco il segund concil vatican ed il turissem ch'era prosperadas en moda rasanta, eri reussì a Rudi Netzer da mantegnair il chor e cun el la tradiziun dal chant ecclesiastic. Ultra da quai era il repertori er adina vegnì engrondì cun chanzuns profanas e popularas. Dapi l'onn 2010 stat il chor sut la direcziun dal giuven dirigent Gianign Arpagaus. En l'emissiun Marella partan tschintg persunas cun funcziuns-clav istorgias commoventas e divertentas dals 175 onns Chor viril baselgia Savognin. Co il chor ha surventschì las sfidas, co el ha dumagnà il spagat tranter tradiziun e moderna e co ch'el ha adina pudì engaschar novs chantadurs giuvens, da quai raquinta la Marella. Ulteriurs temas: - Schäfers Sonntagslied - Mesanotg - Abba bab ord la Passio Nova - Sancta Maria - Jesus mora ved la crousch ord La Veia dalla Crousch - La Patria
Actualmain è sia fatscha da vesair sin in placat en in center da cumpra a Londra. Che quai vegniss in di uschè lunsch n'avess Vanessa Fay Duque mai pensà. Tuttina ha sia via manà ella en quella direcziun. Dapi in onn e mez è ella model professiunal – e fa quai cun passiun. Gia da pitschna buoba hajan persunas fatg attent ch'ella avessia potenzial da daventar model. Quai saja restà enfin il di dad oz e perquai haja ella lura insacura era gì interess da star davant la camera. Anc durant ses emprendissadi mercantil en ina garascha d'autos ha Vanessa Fay Duque fatg ses emprim shooting che ha sveglià sia passiun per la lavur da model. Ussa, dus onns pli tard è ella gia stada avant la camera per diversas marcas da resti, davent da resti da sport enfin dessous e resti da bogn, cosmetica ed auters artitgels da reclama. La giuvna sursilvana cun ragischs dal Portugal n'è pia betg in model da «high fashion». Ella na preschenta betg las novas collecziuns da resti sin la passarella, mabain davant la camera. En quella categoria sajan auters attributs impurtants. Numnadamain in bel carisma, ina fatscha simmetrica ed autras atgnadads unicas din model.
Actualmain è sia fatscha da vesair sin in placat en in center da cumpra a Londra. Che quai vegniss in di uschè lunsch n'avess Vanessa Fay Duque mai pensà. Tuttina ha sia via manà ella en quella direcziun. Dapi in onn e mez è ella model professiunal – e fa quai cun passiun. Gia da pitschna buoba hajan persunas fatg attent ch'ella avessia potenzial da daventar model. Quai saja restà enfin il di dad oz e perquai haja ella lura insacura era gì interess da star davant la camera. Anc durant ses emprendissadi mercantil en ina garascha d'autos ha Vanessa Fay Duque fatg ses emprim shooting che ha sveglià sia passiun per la lavur da model. Ussa, dus onns pli tard è ella gia stada avant la camera per diversas marcas da resti, davent da resti da sport enfin dessous e resti da bogn, cosmetica ed auters artitgels da reclama. La giuvna sursilvana cun ragischs dal Portugal n'è pia betg in model da «high fashion». Ella na preschenta betg las novas collecziuns da resti sin la passarella, mabain davant la camera. En quella categoria sajan auters attributs impurtants. Numnadamain in bel carisma, ina fatscha simmetrica ed autras atgnadads unicas din model.
Gastronoma, birolista, model, actura – la vita da Manuela Orlik è multifara. Cun 55 onns ha ella gia vis bler e pudì realisar baininqual siemi. Gugent giauda ella dentant er il ruaus en la natira, saja quai cun far passlung u viandar, il pli gugent suletta. Er a cor stattan ad ella ils Stadis Unids, in pajas ch'ella ha gia visità pliras giadas. Dapi sis onns maina Manuela Orlik l'ustaria Miraval sur Sumvitg en la vischinanza da Sogn Benedetg, quai cun l'agid da ses um e da l'entira famiglia. Cuschinar e preschentar differents menus sin il taglier per ses giasts è daventà per ella ina gronda passiun, e quai senza avair emprendì da gastronoma u da cuschiniera. Dasperas è Manuela Orlik er anc furnitura da té e lavura parzialmain tar il center da la plaiv refurmada Aua Viva a Mustér.
Dapi buob siemian Claudio Albin e Pieder Decurtins da Trun da seser en l'agen auto da cursa. Per pudair realisar lur giavisch entschaivan els avant 20 onns a vender autos da cursa a Trun Darvella. En in mund che n'ha da far nagut cun il sport d'autos. Naìv saja quai schon stà. I saja dentant era stà lur cletg da betg ponderar memia ditg, mabain da simplamain far. Oz tgira T2 – la fatschenta dals dus umens da 57 onns – autos da lur clientella ed organisescha pachets dad A fin Z per glieud che vul ir cun auto sin pista. E Pieder e Claudio vivan lur siemi. Els van sezs cursas d'autos internaziunalas.
I dat chaud e glisch e stat per l'agir, activitad, energia e per diversas furmas da midadas: i transfurma e po perfin destruir. «Noss chors» chantan oz da differentas furmas da quest element. Il fieu è il sulet element che na sa betg exister persul. I dovra nutriment per insumma savair arder per exempel en furma da laina ed aria. Sche quai material è consumà stizza era il fieu. Nus survegnin chaud e glisch dal fieu – en la pli gronda furma dal sulegl. Cun quel avain qua sin terra gì cletg – fiss il mund in zic pli datiers dal sulegl fiss noss planet in sulet grond desert, in zic pli lunsch davent ed i fiss be in quadrin da glatsch. Er uschiglio durant noss mintgadi duvrain nus adina puspè quest element. Noss autos van per il mument anc cun motors termics e divers process chemics dovran la chalira per funcziunar. Betg d'emblidar è la glisch – Senza quella na vesain nus carstgauns betg bler ed er il ciclus da durmir fiss senza la glisch disturbà. Perquai dechantan «Noss chors» en l'emissiun actuala la glisch, il sulegl ed il fieu en differentas furmas.
Dapi tschintg onns èn Nora Honegger e Mauro Loretz ils guardiachamona da Maighels, ina chamona dal Club alpin svizzer che sauda a la Secziun Piz Terri. Ils dus Tujetschins han surpiglià quest pensum suenter chils geniturs da Nora, Pia e Bruno Honegger, chhan manà questa chamona durant 27 onns, èn ids en pensiun. Suenter ponderaziun madira èn Mauro e Nora sa decidids da surpigliar quella lavur da guardiachamona il 2018. La devisa è stada dempruvar ina giada, chalar possian ins adina, uschia ils dus giuvens Tujetschins. Suenter tschintg onns plascha la lavur dentant sco anc a lentschatta, era schi saja stà ina sfida ils emprims onns, cunzunt per cuschinar per tanta glieud, far tut las lavurs da biro ed esser sur sa sez, insatge chels nenconuschevan betg. Cun surpigliar ensemen la lavur sco guardiachamona da Maighels è il pèr Nora Honegger e Mauro Loretz er 24 uras a di quasi in sin l'auter. Els hajan dentant chattà ina buna via da manar ensemen questa chamona. Lur caracters giajan bain a prà in cun lauter. E schletta luna saja insatge chels nenconuschian betg.
Ursina Kerlin-Capeder è stada l'emprima Rumantscha en la naziunala Svizra da ballape. Avant prest 20 onns è ella sa retratga da la naziunala – ballape gioga ella dentant anc adina. En sia nova patria l'Irlanda dal Nord è ella l'unica dunna en ina squadra da plausch. La mamma da trais agens uffants e tschintg uffants ch'il um ha purtà en la letg lavura en temp parzial sco veterinaria, passenta las vacanzas adina en Svizra, discurra cun ils uffants rumantsch e di da sasez ch'ella saja betg stada ina sontga sin il plaz da ballape – ma adina faira. Ella ha mai survegnì ina carta cotschna.
Creschì si è Andri Mengiardi ad Ardez en l'Engiadina Bassa. Ma gia baud ha el sentì il desideri da bandunar la patria. Oz è Andri Mengiardi schef dad ina fatschenta d'informatica a Turitg, maridà e bab da dus uffants. Ins pudess dir: Cun 41 onns ha el cuntanschì quai che blers vulan en la vita. Malgrà quai di el: Pir las crisas persunalas hajan mussà ad el tge ch'è propi impurtant en la vita. Tge che ha manà el tar quella constataziun e pertge ch'el senta puspè il randulin en sasez raquinta Andri Mengiardi en il Profil da RTR.
Il ballape dovra els, ma mo paucs vulan esser in dad els. In sguard davos las culissas dal pli impurtant um sin la plazza. L'arbiter – il schef sin la plazza da ballape. «Vuls betg far arbiter?» Mintgin ch'ha da far insatge cun in club da ballape ha probablamain gia udì questa dumonda. Ils arbiters èn dumandads ed indispensabels per in gieu da ballape. Sch'in club vul dar campiunadis cun las equipas, sto el metter a disposiziun arbiters. Mo chattar els? Betg uschè simpel per blers clubs. Tar la Federaziun da ballape da la svizra orientala (OFV), da la quala il Grischun fa er part, tschivlan radund 420 arbitras ed arbiters regularmain gieus da ballape. Davent da juniors C, sur equipas activas ed equipas da dunnas fin tar ils seniors. Il dumber va dentant enavos e spezialmain clubs en regiuns periferas han fadia da chattar arbiters. En la Marella giain nus in la plazza da ballape ed accumpagnain in arbiter passiunà, nus discussiunain davart las sfidas da chattar arbiters u arbitras e nus udin er in arbiter ch'ha tschivlà var 40 onns gieus da ballape.
L'atun passà ha il parlament svizzer decidì in'offensiva solara. Dapi lura vegn preschentà bunamain mintg'emna en il Grischun in nov project per in implant solar. Betg da smirvegliar. I spetgan subvenziuns federalas da fin 60% dals custs d'investiziun. Ils Cuntrasts sa dumondan: Fan implants solars gronds insumma senn en las Alps? Tgi gudogna, tgi perda? E tge fissan alternativas?
Annina Tomaschett sajetta e tutga! La giuvna da Campliun sajetta en l'equipa naziunala e tegna schizunt il record svizzer cun la buis ad aria cumprimida sin la distanza da 10 meters. Ella fa part a concurrenzas naziunalas ed internaziunalas e tutga tar las meglras tiraduras svizras cun la buis ad aria cumprimida sco er cun caliber pitschen. Il sport da tir ha gia manà Annina en pajais sco en Chile, la Slovenia, Germania u er l'India. La giuvna tiradura viva per il sajettar e sias finamiras sportivas èn cleras: far part e sajettar per medaglias en la cuppa mundiala ed a campiunadis mundials, dentant er a gieus olimpics!
Co cuntanscher las finamiras da la Cunvegna da Paris davart il clima? Betg uschè sco ch'igl è previs en la nova lescha davart la protecziun dal clima, di la PPS. Da realisar quella lescha saja bler memia char e fetschia vegnir malsegir il provediment d'energia. Nus discutain cun: Anna Giacometti da la PLD, Magdalena Martullo-Blocher da la PPS e Jon Pult da la PS èn giasts en il «Controvers» da Berna. Redacziun e moderaziun: Andri Franziscus
Dapi il mars 2021 è Joseph Maria Bonnemain uvestg da Cuira. L'incumbensa sco uvestg n'ha el betg surprendì gugent, sco el di en il profil dad RTR. Ma sch'el possia far in servetsch dettia el tiers al Papa. Pli gugent che uvestg fiss Joseph Maria Bonnemain restà spiritual d'ospital. Ils nundumbraivels inscunters cun carstgauns en l'ospital, l'accumpagnament da persunas che pateschan, il contact ed amicizias cun collavuratur:as – quai èn stads muments custaivels.
En la biografia da Ladina Kirchen hai dà inqual mument, nua ch'ella è stada avant in spartavias. Betg adina vulì u sezza provocà, ma ella ha gì da sa decider. Star u ir davent. Lavurar en il sectur da la sanadad u en l'hotellaria? U insumma anc ir a studegiar? Restar independenta u candidar? E duas giadas ha perfin ina votaziun federala dà a sia vita in stausch en ina nova direcziun. Oz ha Ladina Kirchen 52 onns ed è prefecta per la regiun Bern-Mittelland. Ella è maridada, mamma da duas mattatschas e viva datiers da Berna.
Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul La Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. En Svizra vegn stimà che mintga 5avla dunna fetschia l'experientscha dad ina gravidanza che s'interrumpa. Maria Cadruvi s'inscuntra cun trais dunnas ch'han fatg quest'experientscha: Tresa Rüthers-Seeli, Lucia Netzer-Peduzzi e Flurina Plouda. «Mammas dad uffants betg naschids» è ina Marella dal 2004.
Tar ils chors datti gronds hits. Dentant era chanzuns ch'ins auda betg uschè savens en il radio. Quellas survegnan oz ina tribuna en «Noss Chors». En l'archiv dad RTR sa chattan pliras milli chanzuns da chors. Da quellas dals onns 50 fin actualas da las ultimas festas da chant. I dat chanzuns che tematiseschan la natira, la notg e las stailas. Chanzuns en diversas linguas e chanzuns da differentas furmaziuns. En l'emissiun dad oz chantan «Noss Chors» per ina giada chanzuns che n'èn betg vegnidas emessas uschè savens.
Pertge piztgan urticlas? Cler sch'ins piglia en in'urticla èsi spert fatg – ins s'urticla. Ma tge far per quietar il mal u savevas ch'ins po era cuschinar urticlas? Nossa redactura Ronja è sa messa sin in viadi d'aventura tar las urticlas, ma betg senza s'urticlar. · 70 onns servetsch a la publicitad Grev da s'imaginar. La regina Elisabeth II po festivar quest onn il record da 70 onns sco monarca da la Gronda Britannia. 70 onns pudair decider tut? Betg propi! Il Minisguard declera las differentas furmas da monarchia.
Tar ils chors datti gronds hits. Dentant era chanzuns ch'ins auda betg uschè savens en il radio. Quellas survegnan oz ina tribuna en «Noss Chors». En l'archiv dad RTR sa chattan pliras milli chanzuns da chors. Da quellas dals onns 50 fin actualas da las ultimas festas da chant. I dat chanzuns che tematiseschan la natira, la notg e las stailas. Chanzuns en diversas linguas e chanzuns da differentas furmaziuns. En l'emissiun dad oz chantan «Noss Chors» per ina giada chanzuns che n'èn betg vegnidas emessas uschè savens.
Iris Hauschild educhescha ses chavals tenor ina metoda che duai als permetter da vegnir vegls senza dolur. Problems d'artrosa, da giugadira e da dies n'èn nagina raritad tar chavals dumestis. Quai n'ha da far nagut cun deblezzas corporalas, mabain cun il fatg ch'els n'èn da princip betg fatgs per che nus sesian sin els. Per Iris Hauschild e sia grond'amur per il chaval, fiss quai avant 15 onns bunamain stà in motiv da chalar da chavaltgar ed instruir. Ma lura ha ella scuvert ina metoda che permetta da trenar in chaval, uschia che quel po vegnir vegl senza dolur. Questa metoda (numnada «equitaziun academica») è dentant er in trenament per la chavaliera che sto emprender da manar senza forza, pressiun ed era da coordinar ses spiert cun quel da l'animal.
Giurisprudenza e schamanissem – co duess quai ir ensemen? Per Gabriela Capeder da Maiavilla èn questas duas disciplinas etappas en sia vita che nutreschan ina l'autra. Ella raquinta si‘istorgia che cumenza sco matta temusa a Casti, ans porta a Friburg tar in studi da giurisprudenza, a Turitg al Volksschulamt e finalmain a Maiavilla, nua che Gabriela Capeder ha sia pratica da coaching e lavur energetica. En quest Profil sfunsain nus uschia en l'univers da praticas e rituals schamans: «Labels e diagnosas na m'interessan betg – en il schamanissem è tut en il fluss.» Perquai sa focusescha Gabriela Capeder damain sin deficits, ma less adina vesair il potenzial. «Sche nus avain in iert e na nutrin betg quel, va el en. Lavurar cun e dar energia n'è nagut auter che nutrir.» Nus discurrin dad auta sensibilitad, dal sistem da scola e da las forzas dals quatter elements – e co che tut dependa a la fin da l'intenziun.
En stiva da Beat Manetsch savura da terpentin. Dapi sia pensiun sa deditgescha l'um da televisiun a la pictura. E returna uschia tar sias ragischs – la scola d'art ch'el ha frequentà a Basilea. Quella scolaziun saja stada la meglra preparaziun per far televisiun – quai è numnadamain quai che Beat Manetsch ha fatg durant bunamain 40 onns. Cun sia fatscha innocenta, ha el fatg ir si per las paraids ils politichers grischuns durant ses temp tar l'emissiun satirica «Muschkito», durant ils onns 90. Tar la partiziun da la cultura populara a Turitg tar SRF, ha el bainbaud purtà titels sco «Mister Fanacht» e «Mister Tattoo» ed era responsabel per las «grondas chistas». In culp dal tscharvè ha finì la carriera tar la televisiun pli baud che pensà – ma Beat Manetsch ha plans da la creaziun d'ina applicaziun fin tar in viadi senza destinaziun. En quest profil recapitulain nus a chaschun da sia pensiun sias aventuras tar la televisiun e discutain davart sia passiun per dronas, colur d'ieli e la garda americana.
Silvester è ina festa da canera e sbragim? Betg a Bravuogn! A Bravuogn, Latsch e Stugl succeda la midada da l'onn en furma musicala e meditativa, quai cun il Chant da Goita. Durant las ultimas duas uras da l'onn chanta in chor ad hoc chanzuns sacralas sut las laternas dal vitg. Danunder vegn questa tradiziun? Tge ha ella da far cun la guardia da notg? Pertge na consista il repertori dal Chant da Goita betg da chanzuns popularas ubain dad ovras da cumponists rumantschs? E pertge n'èn questas chanzuns da fin da l'onn betg sa derasadas era ordaifer Bravuogn? A la tschertga da respostas sinscuntra la Marella cun Gian Peder Gregori ed Iso Albin.
Il parsepen, la staila da Betlehem e la preschientscha d'in bov e d'in asen tutgan tar Nadal sco l'amen en baselgia. Dentant en la Bibla na stat scrit nagut da bovs ed asens che fissan stads da la partida tar la naschientscha da Jesus. Blers dals maletgs ch'èn omnipreschents en il temp da Nadal derivan numnadamain da texts apocrifs, pia texts da las cuminanzas cristianas dals emprims tschientaners cun nums sco il «Protevangeli da Giatgen» ubain «Evangeli dal pseudo-Matteus». Cunquai ch'els n'èn betg part da la Bibla uffiziala, valevan els pli baud per part sco texts stgandelus, vulgars, falsifitgads u schizunt eretics. Quests texts che dattan dentant colur a diversas istorgias en la Bibla han inspirà blers artists, er qua en il Grischun. La Marella sa metta sin ils fastizs dals apocrifs en terra rumantscha, visita baselgias a Savognin ed a Ziràn e dat insaquants schatgs or da las scrittiras apocrifas.
Tar ils chors datti gronds hits. Dentant era chanzuns ch'ins auda betg uschè savens en il radio. Quellas survegnan oz ina tribuna en «Noss Chors». En l'archiv da RTR sa chattan pliras milli chanzuns da chors. Da quellas dals onns 50 fin actualas da las ultimas festas da chant. I dat chanzuns che tematiseschan la natira, la notg e las stailas. Chanzuns en diversas linguas e chanzuns da differentas furmaziuns. En l'emissiun dad oz chantan «Noss Chors» per ina giada chanzuns che n'èn betg vegnidas emessas uschè savens.
El ha dà il maun a dictaturs in Rumenia, ha gì da far cun drogas en Ollanda ed ha passentà la Revoluziun da neglas en il Portugal. Curdin Duriet ha passentà 30 onns en otg differents pajais en l'Europa ed Africa sco consul. Uschia ha el emprendì d'enconuscher la birocrazia dal sistem communistic e da guardar davos las fatschadas pumpusas da Bucarest. El ha vis baras en ils flums da Lagos, ha emprendì da sa lavar à la franzosa a Lissabon ed ha exportà la tradiziun da far sauna da la Finlanda a Susch. Ses post il pli difficil haja el però gì en Svizra a Berna. La avess el stuì relaschar bler persunal. Ma Curdin Duriet ha chattà in tric per evitar quai. En quest Profil udin nus be in per da bleras istorgias ed experientschas da sia vita sco biro communal dals Svizzers e Svizras a l'ester. Tranter auter era pertge ch'il program d'autocorrectura sin il computer ha midà ses mintgadi e daco ch'el ha adina profità d'esser in figl da pur.
La figlia dad Iris Cadalbert è naschida en la 25avla emna. Ella aveva be 700 grams tar la naschientscha. Uschia che Iris Cadalbert aveva fitg blers differents sentiments il medem mument. «Igl è in schoc, temas, betg savair chapir, speranza – in sammelsuri da sentiments.» L'emprima giada ha Iris Cadalbert pudì prender sia figlia sin il pèz suenter tschintg dis. In grond spectacul da prender uschè ina poppina pitschna or da l'isoletta.
El lavura tar la Polizia chantunala, dentant senza unifurma. Ursus Sonder è il schef logistica ed uschia responsabel per las finanzas, la tecnica, l'informatica – ed er per las unifurmas. En il Profil guardain nus davos las culissas e vegnin a savair, pertge che lain plascha ad el meglier che fier, schebain ch'el ha passentà sco uffant bler temp en la fuschina da ses bab. Plinavant tradescha el, pertge ch'el sto adina esser en moviment e na sa betg far nagut e tge ch'il «princip da Pareto» ha da far en sia lavur ed en ses temp liber.
Ils 22 da fanadur 2021 ha Jacques Guidon festivà ses 90avel anniversari. Nus gratulain e repetin per quest'occasiun in purtret realisà avant 10 onns. Jacques Guidon sez s'aveva titulà sco «persona non grata». Betg per nagut! Jacques Guidon s'ha engaschà durant decennis per l'ambient, per la cultura e lingua rumantscha, pia er cunter la destrucziun da sia patria, l'Engiadina. Ses engaschament è per consequenza il cumbat cunter la pussanza dals raps, finalmain cunter ils pussants sco tals. El è in spiert critic che na plascha betg a tuts. Ma Jacques Guidon ha er sia vart agreabla, quella da l'artist sensibel, dal gentilum. Il film dad Arnold Rauch mussa cunzunt quella vart da l'artist anc adina fitg activ: In um grond ed in grond um!
Ils 22 da fanadur 2021 ha Jacques Guidon festivà ses 90avel anniversari. Nus gratulain e repetin per quest'occasiun in purtret realisà avant 10 onns. Jacques Guidon sez s'aveva titulà sco «persona non grata». Betg per nagut! Jacques Guidon s'ha engaschà durant decennis per l'ambient, per la cultura e lingua rumantscha, pia er cunter la destrucziun da sia patria, l'Engiadina. Ses engaschament è per consequenza il cumbat cunter la pussanza dals raps, finalmain cunter ils pussants sco tals. El è in spiert critic che na plascha betg a tuts. Ma Jacques Guidon ha er sia vart agreabla, quella da l'artist sensibel, dal gentilum. Il film dad Arnold Rauch mussa cunzunt quella vart da l'artist anc adina fitg activ: In um grond ed in grond um!
Dapi l'atun passà sa preschenta il Tatort da SRF cun in nov team, in team feminin. Entant han las cumissarias Isabelle Grandjean e Tessa Ott gia schlià dus cas e la terz'episoda è en producziun. Las duas cumissarias da la televisiun san spert, co che la victima è vegnida mazzada: cun in sajet or da curta distanza. Senza esser en possess da l'arma da delict san ellas ers precisar, da tge tip d'arma ch'il projectil deriva. È quai realistic? Quai ha la Marella vulì savair ed ha analisà cun trais collavuraturs da la polizia criminala dal Grischun in pèr scenas da l'emprima episoda dal Tatort che gioga a Turitg. Repetiziun da l'october 2020. Durant la stad preschenta la Marella er quest onn inquala perla radiofonica ord noss archiv.
Betg tut quai ch'è vegl è secondhand e betg tut quai che vesa ora retro è vintage. Ils «Cuntrasts» sa deditgeschan a la nostalgia per objects dal passà. «Els raquintan in'istorgia e na pon betg vegnir cumprads dapertut», di la futurologa Nina Burger. Butias da secondhand creschan sco bulieus or da la terra. «I dat in kick dad ir en la brocki», di Antonia Desax che gieva gia en la brocki, cura che quai era anc ina vargugna. In auter trend è da rimnar vehichels vegls sco er tadlar e producir plattas da vinil.
Betg tut quai ch’è vegl è secondhand e betg tut quai che vesa ora retro è vintage. Ils «Cuntrasts» sa deditgeschan a la nostalgia per objects dal passà. «Els raquintan in’istorgia e na pon betg vegnir cumprads dapertut», di la futurologa Nina Burger. Butias da secondhand creschan sco bulieus or da la terra. «I dat in kick dad ir en la brocki», di Antonia Desax che gieva gia en la brocki, cura che quai era anc ina vargugna. In auter trend è da rimnar vehichels vegls sco er tadlar e producir plattas da vinil.
I funcziuna er cun scharm feminin. Cun quel riv ins bler pli enavant è persvadida l'architecta da Scuol. Dapi il 1999 maina Marisa Feuerstein ses agen affar d'architectura a Scuol cun tschintg emploiads. Cumenzà sco patruna aveva la dunna da 54 onns gist durant il temp da recessiun. Ultra da quai ha ella gì da chattar la dretga furma per s'etablir en ina branscha che vegn anc adina dominada dals umens. Adina puspè ha il sectur da construcziun passentà buns e main buns temps. Sper la limitaziun da segundas abitaziuns, haja er la pandemia influenzà il boom actual tar las immobiglias. La sfida da manar in affar ed educar il medem mument ina figlia, haja manà l'architecta pliras giadas a ses cunfins. Dentant na s'enricla Marisa Feuerstein gnanc ina minuta da sia decisiun da vulair famiglia. En il Profil raquinta la dunna sportiva davart las sfidas e la gronda responsabladad ch'ella porta, ma er quant ferm che sia vita vegn a sa midar ils proxims mais.
Margarita Gaudenz è suandada cun 21 onns a sia amur en Brasilia – ed è arrivada en ina dictatura brutala. Quai era lonn 1969. La giuvna da Scuol sha engaschada per la democrazia ed è vegnida en praschun. Ina praschun brasiliana. Anc oz trembla sia vusch, schella raquinta da quests dus mais plain tema e desperaziun. Tuttina è Margarita Gaudenz restada a Salvador en Brasilia, ed in nov chapitel ha cumenzà. Ella e daventada ustiera. E quai dad in dals restaurants ils pli enconuschents da la Brasilia da quel temp. Il Berro dAgua è daventà il lieu dinscunter dad artists ed intellectualas. Ma in di ha badà Margarita Gaudenz che dumbrar filets na maina betg satisfacziun ad ella. Ed uschia ha ella chattà ina terza passiun, il Jin Shin Jyutsu. Cun questa terapia giapunaisa lavura ella fin il di dad oz. Co che quai funcziuna e pertge chella è turnada avant dus onns, suenter 50 onns en Brasilia, en Engiadina, tut quai raquinta ella en quest Profil.
Avais gia udì dal «Gender Data Gap», ina mancanza da datas cun consequenzas per part fatalas per las dunnas? Pertge stattan las dunnas adina en colonna avant las tualettas? Pertge èn lur blessuras en general pli grevas, cura ch'ellas han in accident dad auto? Pertge sa mintgin descriver ils sintoms d'in infarct dal cor dad in um, ma paucs san ch'in infarct guarda ora auter tar ina dunna? Pertge aveva l'emprima versiun da «Siri» miserias da chapir las dunnas? Quai pudess tut avair da far cun il «Gender Data Gap», ina mancanza da datas cura ch'i va per genders. La Marella emprova da tschiffar ils motivs e las consequenzas da questa mancanza da datas, quai ensemen cun Gian Beeli (Uffizi federal dad egualitad tranter dunna ed um), Susanna Mazzetta (post da stab chantunal per dumondas d'egualitad), Anita Simeon-Lutz (architecta e schefredactura da la revista «Das ideale Heim») e cun Mario Venzin (medi generalist en Lumnezia).
Temas da quest’emissun: - Il Cussegl federal fa pass per pass - Betg da chapir, hai num en il Grischun - Novitads - San Murezzan beneventa atlets ed atletas cun impediment - Meteo
Temas da quest’emissun: - Il Cussegl federal fa pass per pass - Betg da chapir, hai num en il Grischun - Novitads - San Murezzan beneventa atlets ed atletas cun impediment - Meteo
Tar ils chors datti gronds hits. Dentant era chanzuns ch'ins auda betg uschè savens en il radio. Quellas survegnan oz ina tribuna en «Noss Chors». En l'archiv dad RTR sa chattan pliras milli chanzuns da chors. Da quellas dals onns 50 fin actualas da las ultimas festas da chant. I dat chanzuns che tematiseschan la natira, la notg e las stailas. Chanzuns en diversas linguas e chanzuns da differentas furmaziuns. En l'emissiun dad oz chantan «Noss Chors» per ina giada chanzuns che n'èn betg vegnidas emessas uschè savens.
Questa dumengia sa preschenta il nov Tatort da SRF cun in nov team, in team feminin. Las duas commissaras san spert, co che la victima è vegnida mazzada: cun in sajet or da curta distanza. Senza esser en possess da larma da delict san las duas commissaras er precisar, da tge tip darma chil projectil deriva. È quai realistic? Quai ha la Marella vulì savair ed ha analisà cun trais collavuraturs da la polizia criminala dal Grischun in pèr scenas da quest nov Tatort che gioga a Turitg.
Esser al puls dal temp, quai è quai che fascinescha il schurnalist Claudio Spescha vi da sia professiun. En tge muments che ses puls va amunt, tradescha il moderatur da la Tagesschau en quest Profil. Tegnair la survista en ina lavina da news, far ina buna tscherna ed intermediar las novas a moda attractiva ed enclegentaivla, quai saja mintga di da nov la sfida. En ses temp liber è Claudio Spescha era busy, schebain cun main battacor. Litteratura, lingua, gea singuls pleds fascineschan el, dattan da far. Saja quai en la simpla lectura, cun formular sez texts ritmics ubain cun far traducziuns dals cudeschs dal scriptur Leo Tuor. El pensia en bustabs e betg en cifras di Claudio Spescha. Ed el pensa svelt, sch'ins auda ses tempo da discurrer. El guarda gugent ballape. Ed el fa yoga – ed è en sasez er anc in rockstar. Schegea in – bunamain - senza in cunfar affectà.
Han ils arguments dad aderents u contrahents persvas? Betg propi? En la litteratura, ditgas ubain paraulas gioga il luf adina puspè ina rolla centrala. D’ina vart vala il luf sco animal pussant e dominant, da l’autra vart represchenta el savens la paina ed il nausch. Veneraziun e spretsch il medem mument. Er en la debatta actuala dominescha questa ambiguitad. Ina discussiun seriusa n’è uschia betg pussaivla. Pertge? Entant ch’ils ins èn memia damanaivel e perdan uschia il grond entir ord lur vista, èn auters memia lunsch davent ed idealiseschan e stiliseschan l’animal selvadi. Atgnamain vai per tut autras dumondas: Tgi è pli pussant? Tgi dastga decider tgi che po viver nua? Homo homini lupus. La relaziun tranter carstgauns e lufs è disturbada. E la frasa enconuschenta, che Hobbes duvrava per descriver la relaziun tranter stadis, è actuala sco anc mai. Forsa gist perquai ch’il carstgaun sumeglia il luf pli fitg che giavischà. Quai che pertutga il luf sco aspect da l’inimi èsi natiralmain uschia ch’il carstgaun è il pli grond inimi dal luf. E na viceversa. Il luf ed ils carstgauns: ina convivenza impussibla? Tge è vossa opiniun?
Han ils arguments dad aderents u contrahents persvas? Betg propi? En la litteratura, ditgas ubain paraulas gioga il luf adina puspè ina rolla centrala. D’ina vart vala il luf sco animal pussant e dominant, da l’autra vart represchenta el savens la paina ed il nausch. Veneraziun e spretsch il medem mument. Er en la debatta actuala dominescha questa ambiguitad. Ina discussiun seriusa n’è uschia betg pussaivla. Pertge? Entant ch’ils ins èn memia damanaivel e perdan uschia il grond entir ord lur vista, èn auters memia lunsch davent ed idealiseschan e stiliseschan l’animal selvadi. Atgnamain vai per tut autras dumondas: Tgi è pli pussant? Tgi dastga decider tgi che po viver nua? Homo homini lupus. La relaziun tranter carstgauns e lufs è disturbada. E la frasa enconuschenta, che Hobbes duvrava per descriver la relaziun tranter stadis, è actuala sco anc mai. Forsa gist perquai ch’il carstgaun sumeglia il luf pli fitg che giavischà. Quai che pertutga il luf sco aspect da l’inimi èsi natiralmain uschia ch’il carstgaun è il pli grond inimi dal luf. E na viceversa. Il luf ed ils carstgauns: ina convivenza impussibla? Tge è vossa opiniun?
«Il mastergn da cosmeticra è daventà per mai ina passiun ils davos 25 onns. Jau saveva strusch m'imaginar da chalar cun questa lavur ed ir en pensiun. La pausa sfurzada da corona ha dà a mai libertad ed jau hai sentì chi na vegn betg lungurus senza la lavur da cosmeticra.» Romy Beer da Rabius sa senta en ses temp liber fitg bain sin skis ed ella è ina golfista da vaglia. En sia vita ha ella passentà bler temp en l'Italia, ses pajais preferì. Ella ha visità a Firenza la scola da talian e la scola dart. Dentant ha ella chattà pir cun 40 onns sia clamada sco cosmeticra.
La vita va vinavant – er durant quest temp da crisa. En il vair senn dal pled. En Svizra naschan mintga di en media 220 uffants. Quasi adina da la partida – ina dunna da part, ina spendrera. Parturir en in mund dominà dal coronavirus funcziuna anc adina medemamain sco adina – ma las circumstanzas shan midadas. Betg dapertut però listess ferm. Entant ch'igl ha dà en ils ospitals mesiras digiena pli severas, n'è il coronavirus en la chasa da part a Vaz Sut betg tant dominant. Quatter dunnas da part quintan da lur mintgadi, da lur clamada, da la pazienza ch'i dovra e dal miracul da la vita – cun e senza coronavirus. Las opiniuns e tenutas davart quel sa divergeschan fitg – oravant tut en la dumonda quant medischina ch'i dovra per avair ina buna naschientscha.
Quai di la plevonessa da Trin davart ses buob dad otg onns ch'ha autissem. Mintgatant dettia situaziuns che sajan brutalas. Energia dattan a la dunna da 39 onns da Sagogn la musica e la cardientscha. Sche Anja Felix sto sa decider tranter la bibla e crimis, lura prenda ella la bibla. Crimis sajan dentant la groma suravi. Ma la bibla saja per la vita. Quai è in grond stgazi d'istorgias. Qua pon ins adina puspè prender ora insatge. Tschertas istorgias han insatge che constat adina e per mintga fasa da la vita. Anja Felix giauda sia professiuns sco plevonessa. Ma sch'ella fiss creschida si en ina famiglia catolica, lura n'avess ella probablamain betg studegià teologia. Durant il studi aveva ella la finamira da vegnir plevonessa. Ed ella chatta quai grev da dir che las dunnas na possian betg far questa lavur. Cun quai avess ella bregia. E quai na correspundia er betg a noss temp, nua che dunnas ed umens han ils medems dretgs. Ella admiria dentant tut las dunnas che prestan uschè bler en la baselgia catolica e spera ch'ellas hajan er ina giada ils medems dretgs sco ils umens.
«Jau sun il fotograf da las brentas» – uschia sa preschenta Gérard Benoit à la Guillaume a ses visavi. L’avischinaziun artistica è tut autra che tipica, precis sco ses num che para dad esser d’in auter tschientaner. L’idea è naschida e creschida cun posiziunar brentas da latg or en la natira. Betg duas u trais, na, 300 brentas ch’el inscenescha tenor il gir da las stagiuns en cuntradas verdas, en la naiv, en la citad u en il desert. Mintga installaziun è efemera, daventa motiv per fotografias e cartas postalas e svanescha lura puspè. Tschertas installaziuns fan surstar. La prusadad e l’innocenza da las brentas er. Cun grond umor transfurmescha Gérard Benoit à la Guillaume mintga brenta en ina pitschna persunalitad simpatica, e quai sulettamain cun metter il viertgel in zic a travers sin la brenta. Ina reportascha realisada da Dominique Clément da la RTS.
«Jau sun il fotograf da las brentas» – uschia sa preschenta Gérard Benoit à la Guillaume a ses visavi. L’avischinaziun artistica è tut autra che tipica, precis sco ses num che para dad esser d’in auter tschientaner. L’idea è naschida e creschida cun posiziunar brentas da latg or en la natira. Betg duas u trais, na, 300 brentas ch’el inscenescha tenor il gir da las stagiuns en cuntradas verdas, en la naiv, en la citad u en il desert. Mintga installaziun è efemera, daventa motiv per fotografias e cartas postalas e svanescha lura puspè. Tschertas installaziuns fan surstar. La prusadad e l’innocenza da las brentas er. Cun grond umor transfurmescha Gérard Benoit à la Guillaume mintga brenta en ina pitschna persunalitad simpatica, e quai sulettamain cun metter il viertgel in zic a travers sin la brenta. Ina reportascha realisada da Dominique Clément da la RTS.
Tgirunza, manadra da la partiziun tgira e co-directura dal Center da sanadad Savognin – Sandra Luzio (49) da Savognin ha temps intensivs er senza corona. Sco che la crisa ha influenzà ella professiunalmain ed en sia vita privata, e pertge ch'ella è avant 30 onns sa decidida per questa professiun raquinta ella en il Profil. Sandra Luzio, ina dunna che stat cun tuts dus pes en la vita, cun empatia per il conuman e che di da sasezza: «Tgirunza è mia clamada e betg mo mia professiun».
Duas generaziuns e lura èsi finì – normalmain. Finì cun dar vinavant la lingua minoritara en la diaspora. En noss cas la lingua rumantscha en la Bassa. Quai mussa almain la statistica. I dat dentant era excepziuns. Per exempel Niculina Plebani a Winterthur che ha emprendì bel ed aposta rumantsch per dar vinavant la lingua a sia figlia. U Seraina Thom che n'avess betg pudì s'immaginar da betg discurrer rumantsch cun ses poppin. U er Mara Truog che ha cumenzà, ha lura dà si ed ha uss puspè prendì l'iniziativa da discurrer er rumantsch – e quai sin giavisch da sia figlia. En questa Marella raquintan las trais dunnas da la motivaziun e da las sfidas da dar vinavant il rumantsch, sch'ins è sco ellas gia creschì si giu la Bassa en in conturn plainamain tudestg.
Noah Wasescha è inschignier dautomobils. Per il team T2 Racing Switzerland cun sedia a Trun è l'um da 37 onns da Savognin uss gia passa 10 onns responsabel per la firma e las cursas – quai sco mainafatschenta e sco inschignier da cursa. Sia via avess cun in pau dapli cletg er pudì esser la via dal profi da snowboard. L'aissa na munta dentant gia ditg betg pli la libertad per el e cun autos ha el en il fratemp er ina relaziun pli speziala. Libertad chatta el sin il mountainbike e cun ballar salsa.