Mannlegi þátturinn

Í bók sinni, Þegar múrar falla, fjallar Hörður Torfason um persónuleg og samfélagsleg mál, reynslu og átök hans við samfélagið síðastliðin 50 ár. Hann segir að hann hafi þurft að brjóta niður þá múra sem voru innra með honum til þess að geta tekist á við ytri múra. Það gerði hann með sýnileika og hugrekki. Hörður kom í þáttinn í dag og sagði okkur betur frá bókinni og innri og ytri múrum. Sigurður Þorri Gunnarsson fjölmiðlamaður og Jóhanna Vigdís Hjaltadóttir fréttakona verða saman með jólaþætti á aðventunni, Uppskrift að jólum. Markmiðið er að hafa það huggulegt á aðventunni, elda mat, kynnast skemmtilegu fólki, og þau velta fyrir sér jólatónlist og kynna sniðugar jólahugmyndir. Fyrsti þátturinn er einmitt á á dagskrá annað kvöld. Á síðustu árum hefur Óður getið sér gott orð fyrir skemmtilegar sýningar þar sem ungt og hæfileikaríkt tónlistarfólk færir sígilda tónlist í nýjan búning. Óður hefur sýnt 57 sýningar af fjórum óperuuppfærslum frá stofnun árið 2021. La bohéme eftir Puccini er ein vinsælasta ópera allra tíma og birtist í þeirra flutningi fyrsta sinn á íslensku í nýrri þýðingu. Sagan segir frá ungum listamönnum í París á 19.öld þar sem heit ástríða þeirra fyrir lífinu glímir við kaldan raunveruleikann. Ragnar Pétur Jóhannsson og Níela Thibaud Girerd komu í þáttinn í dag. Tónlist í þættinum í dag: Sleðaferð / Skapti Ólafsson (Leroy Anderson, texti Jólakettir) Gjöfin / Hörður Torfason (Hörður Torfason) Jólakveðjur / Eyjólfur Kristjánsson (Þorgeir Ástvaldsson, texti Þorsteinn Eggertsson) Hvít jól / Vilhjálmur og Ellý Vilhjálms (Irving Berlin, texti Stefán Jónsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Vellíðan og velsæld á vinnustaðnum skiptir miklu máli. Við eyðum flest svo miklum tíma í vinnunni að það ætti að vera þess virði að vinna að því að líða vel í þeim aðstæðum. Þær Guðrún Jóhanna Guðmundsdóttir og Hildur Halldórsdóttir eru báðar sérfræðingar og ráðgjafar í mannauðsmálum og þær kenna einmitt þetta í fyrirtæki sínu Auki og þær eru líka með fjögur mismunandi námskeið á vegum Endurmenntunar HÍ sem tengjast mannauðsmálum þar sem þær meðal annars skoða faglega hegðun og samskipti á vinnustaðnum og erfið starfsmannamál. Við fengum þær til að fræða okkur meira um þetta í dag. Berklar eru einn lífshættulegasti smitsjúkdómur sem gengið hefur á land hér. Veikin lagðist einkum á ungt fólk og þá sérstaklega ungar konur. Upp úr 1950 fór að draga úr smitum og dauðsföllum af völdum veikinnar en dánartala berklasjúklinga á Íslandi var ein sú hæsta í Evrópu. Erla Dóris Halldórsdóttir sagnfræðingur og hjúkrunarfræðingur kom til okkar í dag en út er komin bókin Berklar á Íslandi sem hún skrifaði, full af fróðleik og frásögnum. Svo var það Heilsuvaktin með Helgu Arnardóttur, hún hélt áfram umfjöllun sinni um sykursýki eitt og þá áskorun sem fylgir því að vera með sjúkdóminn. Þorsteinn Hálfdánarson er einn þeirra sem hefur glímt við sjúkdóminn en hann greindist við fimm ára aldur. Hann er 28 ára í dag og á rúmum tveimur áratugum hefur tækninni fleygt fram og tækjabúnaður verður sífellt handhægari og auðveldari í notkun við daglegar insúlíngjafir og blóðsykursmælingar. Hins vegar getur verið mikil áskorun að lifa með þessum sjúkdómi sem kallar á agaðan lífstíl. Öráreitið er daglegt brauð eins og pípandi tæki og óútskýrt blóðsykurfall í tíma og ótíma. Þorsteinn sagði Helgu frá því hvernig er að lifa með sykursýki eitt sem er ólæknandi, enn sem komið er, en hann bindur vonir við að það breytist í framtíðinni. Tónlist í þættinum í dag: Það snjóar / Sigurður Guðmundsson og Memfismafían (Iller & Norman, texti Bragi Valdimar Skúlason) Er líða fer að jólum / Raggi Bjarna (Gunnar Þórðarson, texti Ómar Ragnarsson) Jólaljósin / Borgardætur (erlent lag, texti Andrea Gylfadóttir) Jólasólin / Grétar Örvarsson og Páll Rósinkranz (Marks & Marks, texti Kristján Hreinsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Ásgeir Ásgeirsson tónlistarmaður gaf nýverið út þrefalda vínilplötu eftir 5 ár í vinnslu. Crossing Borders heitir platan og á hennir er frumsamin jazztónlist með heimstónlistaráhrifum, hljóðrituð af tónlistarmönnum búsettum á Íslandi, Indlandi, Jórdaníu og Íran. Ásgeir hefur farið í ferðir til þessara landa, sótt einkatíma á strengjahljóðfæri, farið á námskeið, spilað með þarlendum tónlistarmönnum og komið þar fram í fjölmiðlum. Ásgeir hefur miðlað áhrifum þessarar tónlistar undanfarin ár og við ræddum við hann í dag um þetta ferli og nýja þrefalda vínylinn, Crossing Borders. Lesandi vikunnar í þetta sinn var Þorfinnur Skúlason íslenskufræðingur og vefstjóri. Hann sagði okkur frá því í dag hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Þetta eru bækurnar sem Þorfinnur hefur lesið undanfarið: Eilífðarvetur e. Emil Hjörvar Petersen Grænmetisætan e. Han Kang Sjá dagar koma e. Einar Kárason Innanríkið – Alexíus e. Bragi Ólafsson Svo bætti hann við eftirfarandi bókum sem hafa haft sérstaklega mikil áhrif á hann í gegnum tíðina: Öræfi e. Ófeig Sigurðsson Glæsir e. Ármann Jakobsson Skugga-Baldur e. Sjón Ævisaga Gylfa Ægissonar e. Sólmund Hólm Breytileg Átt e. Ása í bæ Sofðu ást mín e. Andra Snæ Magnason Tónlist í þættinum í dag: Allt í fína / Ragnar Bjarnason og Katrín Halldóra Karl Orgeltríó (Karl Olgeirsson) Cairo Vibe / Ásgeir Ásgeirsson (Ásgeir Ásgeirsson) Trip to India / Ásgeir Ásgeirsson (Ásgeir Ásgeirsson) Torfi á orfi / Snorri Helgason (Snorri Helgason) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í dag heitir einmitt Gestur, Gestur Einar Jónasson, útvarpsmaður og leikari. Hann vann í um tuttugu ár hjá RÚVAK á Akureyri, stjórnaði nokkrum af vinsælustu útvarpsþáttum Rásar 2 og var í fréttum og íþróttafréttum. Hann er einnig leikari, stóð á sviðinu hjá Leikfélagi Akureyrar í um tvo áratugi og lék í kvikmyndum, flestir muna eftir honum í hlutverki Georgs í Stellu í orlofi. Gestur Einar lærði líka að fljúga og var safnstjóri á Flugsafninu á Akureyri en nú er hann fluttur suður. Við fórum með honum aftur í tímanna, æskuárin á Akureyri, áhættuatriði í kvikmyndum sem enduðu misvel og margt fleira. Svo var það matarpsjallið með Sigurlaugu Margréti. Guðrún og Sigurlaug voru báðar fyrir norðan og það hafði talsverð áhrif á matarspjall dagsins. Laufabrauð með kúmeni, gelgjufæði, Akureyringur, kók í bauk og fyrsti í aðventu komu við sögu. Tónlist í þættinum í dag: Stella í orlofi / Diddú, Sigrún Hjálmtýsdóttir (Valgeir Guðjónsson) Án þín / Trúbrot (Holland, Holland & Dozier, texti Þorsteinn Eggertsson) Tiny Dancer / Elton John (Elton John, texti Bernie Taupin) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við fengum heimsókn frá þremur rithöfundum í hljóðver RÚV á Akureyri, ungar konur sem eiga það sameiginlegt að vera allar að gefa út sínar fyrstu bækur og þær hafa þann háttinn á að vera saman í því að kynna þær. Þær sögðu okkur frá ferlinu að skrifa bækurnar og lásu svo allar stutta kafla úr bókum sínum, þ.e. Sesselía Ólafs úr bók sinni Silfurberg, Ester Hilmarsdóttir úr bók sinni Sjáandi og Nína Ólafsdóttir úr bók sinni Þú sem ert á jörðu. Við töluðum svo við Irisi Eddu Nowenstein, lektor í íslenskri málfræði og máltækni við HÍ og talmeinafræðing við Landspítalann. Hún og samstarfsfólk hennar vinna í mörgu áhugaverðu, meðal annars með því að nýta nýjustu tækni sem við ætlum að fengum hana til að segja okkur frá í dag. Hvernig talgreiningarforrit nýtast, hvernig raddupptökur geta nýst til að skima eftir röskunum og sjúkdómum og meta ávinning meðferðar. Auk þess fræddi hún okkur um íslenskar tölvuraddir, risamállíkön og átak sem er framundan í að safna röddum til að nútímatæknin skilji betur íslensku og þar af leiðandi nýtist betur sem greiningartæki. Svo voru það Mannlegu samskiptin, Valdimar Þór Svavarsson ráðgjafi var aftur hjá okkur, eins og undanfarna fimmtudaga. Síðustu tvær vikurnar var það narsissisminn, nú ræddi hann um mörk og markaleysi. Hvað það er að setja sér mörk, innri og ytri mörk og ýmislegt fleira. Tónlist í þættinum í dag: Á Akureyri / Óðinn Valdimarsson (Óðinn Valdimarsson) Út á stoppustöð / Stuðmenn (Jakob Frímann Magnússon) Orðin mín / Sigurður Guðmundsson og Memfismafían (Bragi Valdimar Skúlason) Handle With Care / Traveling Wilburys (Travelin Wilburys) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Hvernig má nýta betur matþörunga og aðra ofurfæðu fjörunnar? Flest þekkjum við söl og margir hafa bragðað þau en hvað annað úr fjörunni er hægt að nýta? Á morgun mun Eydís Mary Jónsdóttir, umhverfis- og auðlindafræðingur kynna ofurfæðuna sem finna má í fjöruborðinu og gefur gestum að smakka. Eydís kom í þáttinn í dag. UN Women á Íslandi standa fyrir árlegu 16 daga átaki gegn kynbundnu ofbeldi og í ár er athyglinni beint að stafrænu ofbeldi gegn konum og stúlkum. Fyrir milljónir kvenna og stúlkna hefur sítengdur stafrænn heimur orðið vettvangur ofbeldis, netáreitni, ofsóknum á netinu, misnotkun á persónulegum upplýsingum, dreifingu myndefnis án samþykkis, djúpfalsmynda og upplýsingaóreiðu. Stella Samúelsdóttir framkvæmdastýra UN Women á Íslandi kom í þáttinn og sagði frá átakinu. Það eru ekki allir sem eiga þess kost að komast á jólahlaðborð, hvað þá með allri fjölskyldunni. Jólahlaðborð Rótarýklúbbs Sauðárkróks verður haldið næsta laugardag og það er ókeypis fyrir þau sem mæta. Rótarýklúbbur Sauðárkróks er með mörg járn í eldinum en þetta er stærsta einstaka verkefni klúbbsins á hverju ári. Rótarýfélagar sjá um allan undirbúning og framkvæmd sem er býsna mikið verkefni. Við heyrðum í Ómari Braga Stefánssyni frá Rotaryklúbbi Sauðárkróks í dag. Tónlist í þættinum í dag: Í rökkurró / Helena Eyjólfsdóttir (Nevins, Nevins & Dunn, texti Jón Sigurðsson) That's What Friends Are For / Dionne Warwick & Friends (Burt Bacharach, Carole Bayer Sager) Lítill drengur / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Magnús Kjartansson, texti Vilhjálmur Vilhjálmsson) Láttu mig gleyma / Stuðmenn (Egill Ólafsson, Þórður Árnason og Jakob Frímann Magnússon, texti Þórður Árnason) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við töluðum í dag við Karen Lilju Loftsdóttur, doktorsnema í sagnfræði við Queen's háskólann í Ontario í Kanada. Doktorsverkefni hennar skoðar með menningarsögulegri nálgun kanadíska hermenn sem voru á Íslandi á hernámsárunum. Flestir vita að Bretar hernámu Ísland árið 1940 og svo Bandaríkjamenn frá 1941, en færri vita að um það bil 2500 hermenn frá Kanada hafi verið á Íslandi og sumir þeirra af íslenskum ættum. Við hringdum til Kanada og fengum Karen Lilju til að segja okkur aðeins frá þessu doktorsverkefni sínu. Kvennakórinn Léttsveit Reykjavíkur fagnar 30 ára afmæli í ár og á laugardaginn verða tvennir jólatónleikar í Langholtskirkju. Við litum á æfingu hjá sveitinni í gærkvöldi og hittum þar fyrir Guðný Helgadóttur og Steinunni Þórhallsdóttur og kórstjórann Gísla Magna og fengum að heyra eitt lag með kórnum og hljómsveit. Svo kom Einar Sveinbjörnsson til okkar í veðurspjallið. Í dag talaði hann aðeins um sérstaka gerð ísingar, héluísingu, en á annan tug umferðaróhappa um helgina voru rakin til slíkrar ísingar. Svo talaði Einar um sólgos, kórónaskvettur og norðurljós og nýja bók Arndísar Þóarinsdóttur sem heitir einmitt Sólgos. Tónlist í þættinum í dag: Lapis Lazuli / Helgi Björnsson (Helgi Björnsson og Guðmundur Óskar Guðmundsson) Baby Driver / Simon & Garfunkel (Paul Simon) Er kemur þú til mín - Léttsveit Reykjavíkur (Enya, texti Auður Aðalsteinsdóttir) Þá kemur þú / Nýdönsk (Björn Jörundur Friðbjörnsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í síðustu viku fjallaði fréttaskýringaþátturinn Kveikur um málin sem komið hafa upp í leikskólanum Múlaborg, þar sem starfsmaður skólans hefur verið ákærður fyrir kynferðisbrot gegn barni. Í þættinum kom fram að meira en ári áður en það mál kom upp tilkynnti móðir annars barns á leikskólanum grunsemdir um að dóttir hennar hefði verið misnotuð kynferðislega. Henni finnst kerfið hafa brugðist. Sæunn Kjartansdóttir sálgreinir hefur mikla reynslu af þessum málaflokki og við fengum hana til að fara með okkur yfir áhrif og langtíma afleiðingar kynferðisofbeldis gegn ungum börnum. Vandalaust er ráðgjafastofa sem sérhæfir sig í greiðsluerfiðleikamálum með það að markmiði að koma fólki sem átt hefur í þessum vanda á réttan kjöl. Kristín Eir Helgadóttir ráðgjafi Vandalaust er viðskiptafræðingur og er á lokametrunum í markþjálfanámi. Hún hefur unnið í fjármálastofnunum í 15 ár með sérhæfingu í greiðslerfiðleikamálum m.a. síðustu tvö ár sem greiðsluerfiðleikaráðgjafi og verkefnastjóri hjá Hagsmunasamtökum heimilanna. Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Valgerður Húnboga lögfræðingur, en hún heldur utan um tvo bókaklúbba á Akureyri. Við fengum að heyra hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Valgerður talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: El Descontento e. Beatriz Serrano Poor e. Katriona O´Sullivan Wedding People e. Alison Enspach Hildar-bækurnar e. Sato Rämö Anna í Grænuhlíð, Emma í Mánalundi e. L.M. Montgomery Ferðabækur George Orwell Tónlist í þættinum í dag: Gamla húsið / Ellen Kristjánsdóttir (Þorgeir Ástvaldsson, Bjartmar Guðlaugsson) Fjaran / Brek (Jóhann Ingi Benediktsson, Harpa Þorvaldsdóttir, Guðmundur Atli Pétursson og Sigmar Þór Matthíasson) Þú ert / Sigríður Thorlacius og Sönghópurinn við Tjörnina (Tómas R. Einarsson, texti Sigurður Guðmundsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Arnór Pálmi Arnarson leikstjóri. Hann byrjaði mjög ungur að leikstýra kvikmyndaefni, sjónvarpsþáttaraðirnar Hæ gosi, Ligeglad, Ráðherrann, áramótaskaupið og fleiri. Og svo nú, ný spennuþáttaröð, Heimaey, sem hóf göngu sína hjá Sjónvarpi Símans í gær. Við ferðuðumst um í tíma og rúmi með Arnóri Pálma og forvitnuðumst auðvitað um þessa nýju þætti sem gerast, eins og nafnið gefur til kynna, í Vestmannaeyjum, en reyndar líka í Portúgal. Svo var það matarspjallið með Sigurlaugu Margréti. Í dag ræddum við með henni um matsárni, vonir og væntingar, þegar kemur að því til dæmis að fara út að borða, í samanburði til dæmis við það að elda heima. Tónlist í þættinum i dag: Bella símamær / Björk Guðmundsdóttir og Tríó Guðmundar Ingólfssonar (Marc Fontenoy, texti Guðmundur Guðmundsson) Ég veit þú kemur / Ási í Bæ (Oddgeir Kristjánsson, texti Ási í Bæ) Golden Slumbers / Carry that Weight - The Beatles (Lennon & McCartney) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Það er blár nóvember, þ.e.a.s. í þessum mánuði er vitundarvakning um blöðruhálskirtilskrabbamein hjá körlum. Við kynntum okkur helstu upplýsingar um það og krabbameinsfélagið Framför í þættinum í dag, en Guðmundur Páll Ásgeirsson formaður og Hólmfríður Sigurðardóttir varaformaður komu í þáttinn og sögðu okkur frá starfi félagsins, Makafélaginu Traustir makar og fleiru. Hvað tekur við þegar starfsævinni lýkur og eftirlaunaaldri er náð? Tekjumunur milli kvenna og karla helst ævina á enda og konur fá ekki bara lægri laun en karlar á vinnumarkaði heldur einnig lægri lífeyri. Á málstofu fyrr í morgun fóru sérfræðingar yfir tölulegar upplýsingar um stöðu kynjanna, þar var fjallað um lífeyriskerfið út frá jafnréttissjónarmiðum og velt upp möguleikum til að jafna leikinn. Steinunn Bragadóttir, hagfræðingur hjá ASÍ, kom í þáttinn og sagði okkur frá erindi sem hún hélt á málstofunni þar sem teknar voru saman tölur um tekjur kvenna og karla á ellilífeyrisaldri. Hrafn Úlfarsson, sérfræðingur frá Lífeyrissjóði verzlunarmanna, kom með Steinunni í þáttinn og fór yfir mun á lífeyrisgreiðslum til karla og kvenna hjá sjóðnum, hver þróunin hefur verið og framtíðarhorfur. Valdimar Þór Svavarsson ráðgjafi var svo hjá okkur í dag eins og undanfarna fimmtudaga og hélt áfram að fræða okkur um mannleg samskipti. Í síðustu viku töluðum við um narsissisma og við héldum því áfram í dag, meðal annars hvað er hægt að gera þegar kemur að samskiptum við narsissíska einstaklinga. Tónlist í þættinum i dag: Eingetið ljóð / Bjartmar Guðlaugsson (Bjartmar Guðlaugsson) I Would Run Away With You / Bambaló (Kristjana Stefánsdóttir) Landleguvalsinn / Haukur Morthens (Jónatan Ólafsson, texti Númi Þorbergsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Svavar Jónatansson vinnur við prufuverkefni hjá Hrafnistu þar sem hann hefur nýtt sér tækni sýndarveruleika til þess að færa heimilisfólkinu á Hrafnistu í aðstæður sem þau ættu annars erfitt með að komast í. Hann sem sagt fer með 360° myndavél á kóræfingu og svo getur heimilisfólk sett á sig sérstök sýndarveruleikagleraugu, eða töfragleraugu eins og hann kallar þau, og þá eru þau nánast komin á staðinn og geta jafnvel sungið með í kórnum. Möguleikarnir eru óendanlegir í því hvernig hægt er að nýta þessa tækni og Svavar útskýrði betur fyrir okkur hvernig þetta gengur fyrir sig. Að jóðla er ákveðin söngkúnst og ekki á allra færi en nú stendur til að halda jóðlkeppni, nánar tiltekið í desember, Jóðlageitina 2025. Bragi Þór Valsson tónlistarmaður kom í þáttinn og sagði okkur frá jóðli og keppninni í dag. Svo fræddumst við um Textílmiðstöð Íslands á Blönduósi, en þar verður viðburður í dag sem kallast Saman við sitjum og saumum inni í stóru húsi. Þar munu fatahönnunarnemendur í Listaháskólanum bjóða til vinnustofu og sýna áhugaverð dæmi og aðstoða þáttakendur við að breyta, bæta og jafnvel skapa nýja flíkur úr gömlum. Elsa Arnardóttir forstöðumaður Textílmiðstöðvar sagði okkur betur frá þessu í þættinum í dag. Tónlist í þættinum i dag: Lítið og væmið / Valdimar (Valdimar Guðmundsson) Hærra minn guð / Kór Lindarkirkju (Lowell Mason, texti Matthías Jochumsson) Yodel-blús / Smaladrengirnir (Bragi Þór Valsson) Reiðlag / Þuríður Sigurðardóttir (S. Bogus, texti Jónas Friðrik Guðnason) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Doktor Erla Björnsdóttir er stofnandi og framkvæmdastjóri Betri svefns. Í doktorsnámi sínu rannsakaði Erla svefnleysi, andlega líðan og lífsgæði hjá sjúklingum með kæfisvefn. Erla hefur haldið fjölda fyrlestra og námskeiða um svefn og svefnvenjur og stendur nú fyrir undirskriftum um að leiðrétta klukkuna á Íslandi. Leiðrétting á klukkunni felur í sér að seinka klukkunni um eina klukkustund, og halda þeim tíma allt árið. Erla segir að Ísland fylgi tímabelti sem samræmist illa sólarhæð og náttúrulegum sólargangi að staðarklukka okkar sé ekki rétt stillt miðað við legu landsins, og þetta misræmi hefur verið viðvarandi frá árinu 1968 þegar ákveðið var að festa landið á miðtíma (UTC) allt árið. Umboðsmaður barna heldur barnaþing í fjórða sinn á fimmtudag og föstudag. Um 130 börn eru skráð á þingið, þau eru á aldrinum 11-15 ára og voru valin með slembiúrtaki úr Þjóðskrá. Markmið barnaþings er að efla lýðræðislega þátttöku barna og virkja þau í umræðu um málefni sem snerta þau. Agla Björk Kristjánsdóttir og Stef Jón Aðalsteins komu í þáttinn í dag en þau voru á síðasta barnaþingi og eru í ráðgjafahóp fyrir þingið í ár. Með þeim kom Salvör Nordal Umboðsmaður barna. Svo var það heilsuvaktin með Helgu Arnardóttur. Í dag fræddumst við um sjúkdóminn sykursýki eitt sem minna er talað um í samanburði við sykursýki tvö sem er áunnin og hefur færst í aukana vegna heilsu- og lífsstílsbreytinga fólks undanfarin ár. Sykursýki eitt er hins vegar mjög íþyngjandi ólæknanlegur sjálfsofnæmissjúkdómur. Helga ræddi við Arndísi Finnu Ólafsdóttur sykursýkishjúkrunarfræðing á göngudeild innkirtla og gigtarsjúkdóma á Landspítalanum um byltingingarkennda tækni úr sprautum í sjálfvirkar insúlíndælur, blóðsykursnema og annan búnað sem hafa aukið lífsgæði fólks með sykursýki eitt en hún ræðir einnig um svokallaða sykursýkiskulnun sem er þekkt orð í sykursýkisheiminum. Arndís á líka tvö börn sem bæði greindust með sykursýki eitt við fjögurra ára aldur en hún hefur alltaf hvatt börnin sín að láta sjúkdóminn ekki stoppa sig. Tónlist í þættinum i dag: Draumaprinsinn / GÓSS (Magnús Eiríksson) Svefninn laðar / Nýdönsk (Jón Ólafsson, texti Daníel Ágúst Haraldsson og Björn Jörundur Friðbjörnsson) All I Have To Do Is Dream / Everly Brothers (Boudleaux Bryant) Óli lokbrá / Björgvin Halldórsson og Sigrún Hjálmtýsdóttir (Carl Billich, texti Jakob V. Hafstein) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Lubbi finnur málbein er bók eftir Eyrúnu Ísfold Gísladóttur og Þóru Másdóttur og kom út árið 2009 og var valin besta fræðibókin fyrir börn árið 2010. Vinsældir Lubba hafa vaxið jafnt og þétt síðan og efnið verið mikið notað við kennslu á fyrstu stigum grunnskólans. Bókin er hugsuð til málörvunar og hljóðanáms fyrir börn á aldrinum tveggja til sjö ára, höfundar hennar Þóra og Eyrún Ísfold eru talmeinafræðingar og hafa áralanga reynslu af talþjálfun barna. Þær komu í spjall í þáttinn í dag. Karl Ágúst Úlfsson leikari, leikstjóri og rithöfundur er nýbúin að senda frá sér bókina Fífl sem ég var, sem fjallar um baráttu hans við heilann og taugakerfið, en eins og hann segir aðallega samt um minningar sem hann segist hafa dregið til sín til að lappa uppá stórskert minnið. Karl Ágúst kom í þáttinn í dag. Lesandi vikunnar í þetta sinn var svo Guðrún Ingólfsdóttir bókmenntafræðingur. Hún sagði okkur frá því hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Guðrún talaði um eftirafarndi bækur og höfunda: Tímaskjól e. Georgi Gospodinov Móðurást e. Kristínu Ómarsdóttur Tónlist í þættinum i dag: Þú ert / Helgi Pétursson (Þórarinn Guðmundsson, texti Guðmundur Björnsson) Megi dagur hver fegurð þér færa / Ragnar Bjarnason (Wile & Green, texti Jóhanna G. Erlingsson) Ást og yndi / Erla Stefánsdóttir (Ingvi Þór Kormáksson, texti Ingvi Þór og JJ Soul) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var söngkonan Emilíana Torrini. Hún vakt ung mikla athygli þegar hún kom syngjandi fram á sjónvarsviðið. Svo flutti hún til Englands og bjó þar í nærri tvo áratugi en er nú aftur flutt heim til Íslands. Hún hefur gert það mjög gott í tónlistinni og nú það nýjasta er plata og kvikmynd sem komu upp úr innblæstri sem hún varð fyrir eftir að hafa lesið fulla ferðatösku af sendibréfum sem móðir vinkonu hennar hafði átt. Platan heitir Miss Flower og bíómyndin heitir The Extraordinary Miss Flower. Í myndinni flytur Emilíana tónlistina af plötunni ásamt hópi tónlistarmanna, þar á meðal Lovísu Sigrúnardóttur eða Lay Low, á meðan þekktir leikarar og tónlistarfólk lesa upp úr bréfunum. Emilíana sagði okkur þessa áhugaverðu sögu frú Flower í þættinum í dag og við fórum með henni út og suður í tíma og rúmi. Í matarspjallinu með Sigurlaugu Margréti töluðum við meðal annars um marineringar fyrir fisk og kjöt og jólasalat. Tónlist í þættinum i dag: Patience / Ólöf Arnalds (Ólöf Arnalds) Miss Flower / Emilíana Torrini (Emilíana Torrini og Simon Byrt) Vertu Úlfur / Emilían Torrini (Emilíana Torrini og Marketa Irglova) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

FLIKK er nýtt meðferðarúrræði fyrir börn með kvíðaraskanir og foreldra þeirra. Úrræðinu er ætlað að veita börnum aðstoð mun fyrr en ella, stytta biðtíma og sömuleiðis minnka kostnað fyrir heilbrigðiskerfið. Um er að ræða internetmeðferð fyrir foreldra barna með kvíðaraskanir. Meðferðin byggir á hugrænni atferlismeðferð (HAM) þar sem foreldrar fá aðstoð frá sálfræðingi í gegnum meðferðina með það að markmiði að þeir læri aðferðir HAM til að hjálpa börnum sínum að ná tökum á kvíðavanda. Brynjar Halldórsson, dósent við sálfræðideild HR og Anna Sigríður Islind, prófessor við tölvunarfræðideild HR, komu í þáttinn og sögðu frá. Við erum nýbúin að fagna degi kleinunnar en í dag er komið að degi brauðtertunnar. Brauðtertan heldur velli og hefur eiginlega verið á uppleið síðasta áratuginn. Friðrik V Hraunfjörð, eða Friðrik fimmti, eins og hann er oft kallaður, kom í þáttinn í dag og með honum kom Erla Hlynsdóttir frá Brauðtertufélaginu Erlu og Erlu, sem er félag áhugafólks um brauðtertur á Facebook. Valdimar Þór Svavarsson hélt í dag áfram að fara með okkur yfir mannleg samskipti sem geta verið svo flókin. Undanfarna fimmtudaga hefur hann til dæmis frætt okkur um hlutverkin sem fjölskyldumeðlimir falla gjarnan í, samskiptin í ástarsamböndum, af hverju eru sum sambönd langlíf en önnur ekki og margt margt fleira. Í dag fór hann með okkur yfir í narsissisma og níu leiðir til að greina narsissisma. Tónlist í þættinum í dag: Staldraðu við / Stuðmenn (Egill Ólafsson og Valgeir Guðjónsson) Hann gat ekki setið kyrr / Rakel Sif Sigurðardóttir(Karl Olgeirsson og Karl Frid, texti Olgeir Kristjónsson) Sykur rjómi / Baggalútur(Bragi Valdimar Skúlason, texti Káinn) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Jafningjastuðningur innan geðheilbrigðiskerfisins hefur færst í aukana og nú starfa jafningjar á mörgum stofnunum og deildum fyrir fólk í geðrænni krísu. Í september útskrifuðust 15 nemendur búsettir á Íslandi úr námi við Yale, alþjóðlegu leiðtogaþjálfunarnámi sem boðið er upp á af Bata- og lýðheilsudeild háskólans. Þessir nemendur luku gagnvirku og þverfaglegu fjarnámi sem Yale prófessorar og leiðbeinendur á Íslandi stóðu að. Námið var upphaflega hannað af einstaklingum með reynslu af geðheilbrigðisþjónustunni og erfiðleikum í daglegu lífi. Fyrir þremur árum hóf Traustur kjarni, sem eru félagasamtök, námskeið hér á landi sem undirbúning til að verða jafningjastarfsmaður. Námskeiðin eru byggð á sömu forsendum og Yale námið. Elín Ebba Ásmundsdóttir hjá Hlutverkasetri kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá mikilvægi jafningastarfs. Styrktarsjóður geðheilbrigðis úthlutaði í vikunni í fimmta sinn samtals tuttugu og fimm og hálfri milljón til nítján verkefna. Tilgangur sjóðsins er að stuðla að framförum í geðheilbrigðismálum með því að veita styrki til verkefna sem geta bætt geðheilbrigði íbúa landsins og/eða skilning þar á. Sérstök áhersla var lögð á geðheilbrigði barna og ungmenna þetta árið. Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar kom til okkar í dag og sagði okkur frá því hvaða verkefni fengu styrki og hvað þau standa fyrir. Í apríl síðastliðnum kom Bergljót Borg framkvæmdastjóri Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra til okkar því félagið var að kalla eftir hugmyndum um nýtt nafn og merki, sem næðu betur utan um núverandi starfsemi og gildi félagsins. Nafnið er fundið, Gló stuðningsfélag, og Bergljót sagði okkur í dag frá nýja nafninu, nýja merkinu og starfseminni. Tónlist í þættinum í dag: Brúnaljósin brúnu / Páll Óskar Hjálmtýsson (Jenni Jóns) Stjörnur stara / Rebekka Blöndal (Ásgeir Jón Ásgeirsson, texti Rebekka Blöndal) Streets of Philadelphia / Bruce Springsteen (Bruce Springsteen) Bopp og bí / Tómas R. Einarsson (Tómas R. Einarsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við fræddumst um kóreska menningu í þættinum í dag, en fyrsta kóreska kvikmyndahátíðin á Íslandi hefst á fimmtudaginn í Bíó Paradís og stendur yfir fram á sunnudag. Kóreskt kvikmyndaefni hefur vakið verðskuldaða athygli undanfarin ár, kvikmyndin Parasite var valin besta kvikmyndin á óskarsverðlaunahátíðinni 2020, sjónvarpsþættirnir Squid Game slógu í gegn út um allan heim og svo er það auðvitað K-pop tónlistin sem er gríðarlega vinsæl. Mæðgurnar, Milan Chang og Rán Chang Hlésdóttir komu í þáttinn og sögðu okkur betur frá hátíðinni og kóreskri menningu í dag. Eitt af aðalorðum þessa árs er svo sannarlega orðið gervigreind. Stefán Atli Rúnarsson viðskiptafræðingur, hefur haldið fjölmörg námskeið um helstu möguleika gervigreindar og t.d. ChatGPT þar sem hann meðal annars fer yfir ýmis atriði sem geta til dæmis hjálpað til við að spara tíma í daglegu lífi. Stefán Atli er viðskiptafræðingur að mennt, sérfræðingur í markaðsmálum og mikill áhugamaður um gervigreind og hefur haldið námskeið í gervigreind fyrir hátt í 1600 manns. Svo var það veðurspjallið með Einari Sveinbjörnssyni. Einar sagði okkur frá rannsóknaráðstefnu Vegagerðarinnar, þar kom tvennt fram sem tengist loftslagsbreytingum. Annars vegar áhrif loftslags á Vegakerfið heilt yfir og hins vegar um nokkuð nýjan veruleika sumarblæðinga á vegum. Svo fór Einar með okkur yfir veðurhorfurnar fram undan, en merkileg fyrirstöðuhæð er að byggjast upp. Svo Einar að lokum yfir glænýja desemberspá frá Evrópsku reiknimiðstöðinni. Tónlist í þættinum í dag: Síðasta sjóferðin / Brimkló (Steve Goodman, texti Þorsteinn Eggertsson) Moist / PPCX (Chiwon Lee, Jihan Jeon & Kiik) Heima / Haukur Morthens (Oddgeir Kristjánsson, texti Ási í Bæ) Angelía / Vilhjálmur Vilhjálmsson (W. Meisel, texti Theódór Einarsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Út er komin bókin Síungir karlmenn - Innblástur, innsæi og ráð. Bókin hefur að geyma 45 hugleiðingar og hvatningu fyrir fólk af öllum kynjum að fara úr viðjum vanans, og brjóta upp eldri viðmið samfélagsins. kynjum. Með bókinni vilja höfundar ögra vanabundnum viðmiðum, ýta við hugsun og opna dyr að nýjum viðhorfum og möguleikum. Karl G Friðriksson og Sævar Kristinsson höfundar bókarinnar komu í þáttinn í dag. Það er ekki víst að allir hafi vitað það en í dag, 10.nóvember, er Kleinudagurinn. Bollurnar eiga sinn dag, saltkjöt og baunir sinn dag, skatan, súkkulaðieggin og svo framvegis. Nú vilja Vinir kleinunnar, eins og þau kalla sig, halda kleinudaginn í fimmta sinn og heiðra kleinuna. Við heyrðum í Nikulási Ágústssyni frá Bakabaka, sem er einn vina kleinunnar, og hann sagði okkur betur frá deginum og kleinum. Lesandi vikunnar í þetta sinn var Eiríkur Jónsson lagaprófessor og landsréttardómari. Við fengum hann til að segja okkur hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Eiríkur talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Michael J. Klarman: The Framers´ Coup - The Making of the United States Constitution. Viðar Már Matthíasson: Endurheimt verðmæta við gjaldþrot. Arnaldur Indriðason: Tál. Kristín Steinsdóttir: Engill í Vesturbænum. Hallgrímur Helgason: Sextíu kíló af kjaftshöggum. Iðunn Steinsdóttir og Sigríður Víðis Jónsdóttir. Tónlist í þættinum í dag: Daglega fer mér fram / Mannakorn (Magnús Eiríksson) Across the Universe / The Beatles (Lennon & McCartney) Mangó fyrir tíu flær / Salsakommúnan (Baldvin Snær Hlynsson og Símon Karl Sigurðarson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn er fjölmiðlamaðurinn Þorsteinn J. Vilhjálmsson. Hann hefur unnið við fjölmiðla frá unglingsaldri, hér á RÚV, á Bylgjunni, Stöð 2 og víðar. Hann rekur eigið framleiðslufyrirtæki og hefur framleitt meðal annars fjölda heimildamynda og sjónvarpsþátta. Nú síðast opnaði hann fjölmiðilinn TV1 Magazin, sem hann segir ekki vera eins manns fjölmiðil. Við fengum Þorstein til að segja okkur betur frá þessum nýja fjölmiðli og ferðuðumst í tíma og rúmi með honum. Svo kom Sigurlaug Margrét til okkar í matarspjallið. Í dag ræddum við mat sem við mögulega borðum þegar okkur líður illa, og þá líka þegar okkur líður vel. Og svo líka mat sem gefur okkur góðar minningar, notsalgískan mat. Tónlist í þættinum í dag: Gegnum holt og hæðir / Þursaflokkurinn (Egill Ólafsson, texti Þórarinn Eldjárn) Who Knows Where the Time Goes / Fairport Convention (Sandy Denny) Hvernig ertu? / Úlfur Úlfur og Barði Jóhannsson (Barði Jóhannsson, Helgi Sæmundur Guðmundsson og Arnar Freyr Frostason) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við fræddumst í dag um Lego Serious Play, sem er aðferð fyrir stjórnendur og fyrirtæki til að finna lausnir við áskorunum með hjálp Lego kubba. Steinunn Ragnarsdóttir stjórnunarráðgjafi lærði þessa aðferð í Danmörku og hún sagði okkur betur frá henni í þættinum. Hvatningarverðlaun ADHD samtakanna 2025 hlaut Sara Rós Kristinsdóttir ráðgjafi fyrir ómetanlegt framlag til fræðslu og valdeflingu fólks með ADHD og aðstandendur þeirra. Sara Rós hefur á undanförnum árum verið áberandi í fræðslu ásamt því að vera talskona taugafjölbreytileika. Sjálf greindist hún á fullorðinsárum, sem hefur veitt henni dýpri innsýn og tækifæri til að mæta öðrum af skilningi. Hún nýtir bæði fagþekkingu og eigin reynslu til að brúa bil milli kerfa, fjölskyldna og einstaklinga með valdeflandi nálgun, aðgengi og mannúðlegar lausnir að leiðarljósi. Sara Rós kom í þáttinn í dag. Svo voru það mannlegu samskiptin með Valdimari Þór Svavarssyni ráðgjafa. Í síðustu viku var hann að segja okkur frá langlífum samböndum, hvað þarf til að samband verði langlíft og í dag hélt hann áfram að fara yfir viðvörunarbjöllur, þ.e. það sem getur ógnað langlífi sambandsins og hvernig er hægt að leysa úr því. Tónlist í þættinum í dag: Aftur heim til þín / Eyþór Ingi og Lay Low (Baldur Hjörleifsson og Jónína Guðrún Eysteinsdóttir) Ennþá man ég hvar / GÓSS (Kai Normann Andersen, texti Bjarni Guðmundsson) Í rauðum loga / Þorgerður Ása Aðalsteinsdóttir (Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson) Working in the Coal Mine / Lee Dorsey (Allen Toussaint) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við kynntum okkur starfsemi Batahúss í þættinum í dag. Batahús var stofnað árið 2021 og veitir húsnæði, jafningjastuðning og einstaklingsmiðaða þjónustu fyrir fólk sem hefur lokið fangelsisvist og er að stíga fyrstu skrefin til baka í samfélagið. Tolli Morthens, formaður stjórnar Bata, kom í viðtal og sagði okkur betur frá tilurð Batahúss, starfseminni og hugmyndafræðinni. Svo fræddumst við um bókina Amma nammigrís, en í henni eru skemmtilegar og fyndnar sögur af ömmu, byggðar á sönnum atburðum, sagðar frá sjónarhorni barnabarns. Auk þess útskýrir bókin alzheimer sjúkdóminn á einfaldan hátt og hjálpar börnum að skilja hvað það þýðir þegar ástvinur byrjar að gleyma. Gunnhildur Stella Pálmarsdóttir fjölskyldufræðingur er höfundur bókarinnar og hún sagði okkur betur frá henni í dag. Svo var það gamansýningin Lífið í Japan, sem frumsýnd verður í Hannesarholti í næstu viku. Þar fer Stefán Þór Þorgeirsson yfir sína reynslu af því að búa í Japan, en sagan byggir á raunverulegri reynslu Stefáns frá dvöl hans í Japan, í gegnum grín, tónlist og dans. Stefán Þór sagði okkur betur frá sinni reynslu og Japan hér í dag. Tónlist í þættinum í dag: Inn um gluggann / Moses Hightower (Moses Hightower, texti Andri Ólafsson og Steingrímur Karl Teague) Þú átt mig ein / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Magnús Þór Sigmundsson, texti Vilhjálmur Vilhjálmsson) Sukiyaki (Ue o muite aruko) / Kyu Sakamoto (Nakamura Hachidai & Rokusuke Ei) Kæra sána / Faðir Stefán (Stefán Þór Þorgeirsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í lok síðustu viku voru kynntar niðurstöður rannsóknar sem bar nafnið Öruggarin hinsegin borgir, sem unnin er af Nordic Safe Cities fyrir Reykjavíkurborg. Þar kemur fram að ein af hverjum tíu athugasemdum um hinsegin málefni á samfélagsmiðlum inniheldur hatursorðræðu. Þar sést allt frá niðrandi athugasemdum til hótana og neteineltis sem getur valdið fólki vanlíðan, dregið fram skaðlegar staðalímyndir og alið á rangfærslum um hinsegin fólk. Reyn Alpha Magnúsdóttir forseti Trans Ísland kom í þáttinn í dag og sagði okkur betur frá þessari rannsókn og fór með okkur yfir upplifun sína og fólks í félaginu Trans Ísland. Við fræddumst svo um nýtt uppistand Pörupilta um EKKO málin; Einelti, kynferðislegt áreiti, kynbundið áreiti og ofbeldi. Pörupiltar eru leikkonurnar Alexía Björg Jóhannesdóttir og Sólveig Guðmundsdóttir. Í uppástandinu fara þær í fyrirtæki og nálgast þessi erfiðu og vandmeðförnu málefni á gamansaman hátt. Uppistandið er hugsað sem tækifæri til að fræða starfsfólk fyrirtækja um EKKO málin í gegnum húmor. Áður hafa Pörupiltar gert Kynfræðslu Pörupilta sem sýnd var fyrir alla 10. bekkinga sjö ár í röð. Sólveig Guðmundsdóttir, leikkona og pörupiltur kom í þáttinn í dag. Á Heilsuvaktinni ræddi Helga Arnardóttir við Hrund Gunnsteinsdóttur, sem hefur verið sendiherra innsæis um árabil eða allt frá því heimildamynd hennar INNSÆI var birt á Netflix árið 2016 og var sýnd um allan heim. Fyrir nokkru sagði hún upp fastri vinnu sinni og seldi einbýlishús sitt, flutti til Berlínar og skrifaði bókina Innsæi sem hefur komið út á mörgum tungumálum og fengið góðar viðtökur. Hrund er einnig leiðtogaþjálfi og stendur nú fyrir námskeiðum þar sem hún kennir fólki að þekkja innsæið sitt og fylgja því í leik og starfi. Tónlist í þættinum í dag: Við viljum lifa / Ríó Tríó (L. Alberto, texti Helgi Pétursson) Clair / Gilbert O' Sullivan (Gilbert O' Sullivan) Way home / Blood Harmony (Örn Eldjárn) UMSJÓN: GUNNAR HANSSON

Katla Gunnarsdóttir er það sem kallað er smörrebrauðsjómfrú að mennt. Frá því hún lauk sveinsprófi hefur hún starfað á frokostveitingastaðnum Tívolíhallen í eigu smörrebrauðsjómfrúnnar Helle Vogt, en hún rekur eldhúsið uppá gamla mátann með klassísku smörrebrauði og dönskum réttum. Katla er þessa dagana með annan fótinn á landinu en hún er meðal annars að bíða eftir leyfi frá Reykjavíkurborg í samstarfi við veitingastaðinn Hosiló um að opna klassískan Smörrebrauðsstað í Safnahúsinu á Hverfisgötunni. Katla sinnir líka meistaraverkefni frá DTU í Kaupmannahöfn en þar kemur síld við sögu. Við spjölluðum við Kötlu í þættinum. Miðstöð símenntunar á Suðurnesjum heldur reglulega námskeið fyrir sjúkraliða og annað fagfólk í heilbrigðisgeiranum, en í lok þeirra spyrja þau þáttakendur hvaða námskeið þau myndu vilja að MSS stæði fyrir næstu önn. Óskanámskeið talsvert margra var námskeiðið „Örmagna heilbrigðisstarfsfólk“. Og það er skemmst frá því að segja að námskeiðið hefur verið sett á um miðjan nóvember og Ragnheiður Guðfinna Guðnadóttir, leiðbeinandi á námskeiðinu, var hjá okkur í dag og sagði frá námskeiðinu og örmagna heilbrigðisstarfsfólki. Lesandi vikunnar í þetta sinn var Þór Tulinius, leikari, leikstjóri, leikskáld, leiðsögumaður og nú rithöfundur. Við fengum hann til að segja okkur frá nýrri skáldsögu sinni, Sálnasafnarinn, og svo auðvitað því sem hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Þór talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Ilmurinn eftir Patrick Suskind Jötunsteinn e. Andra Snær Magnússon Bók vikunnar e. Snæbjörn Arngrímsson Í skugga trjánna e. Guðrúnu Evu Mínervudóttur Samuel Beckett og Harold Pinter Tónlist í þættinum í dag: Sjóddu frekar egg / Bogomil Font (Bragi Valdimar Skúlason) Begin the Beguin / Ella Fitzgerald (Cole Porter) The Sun Ain't Gonna Shine Anymore / The Walker Brothers (Bob Crewe & Bob Gaudio) I'll Come Running Back to You / Sam Cooke (Sam Cooke) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Margrét Ákadóttir leikkona, listmeðferðarfræðingur og kennari. Við fórum með henni aftur í tímann á og í gegnum lífið og ferilinn til dagsins í dag. En Margrét leikur eitt aðalhlutverkið í nýrri íslenskri kvikmynd, Víkin, sem var frumsýnd í kvikmyndahúsum í gær. Spennumynd sem gerist á einum afskekktasta stað á landinu. Margrét sagði okkur betur frá myndinni og sjálfri sér í þættinum í dag. Svo var auðvitað matarspjallið með Sigurlaugu Margréti. Það er 1. nóvember á morgun og það er heilmikil vetrarstemmning í loftinu, myrkrið, snjórinn, óveður og ófærð minna okkur á að það er komin vetur og hverri árstíð fylgir ákveðin stemmning og breyting. Matarsmekkur okkar breytist, þyngist aðeins, sumir nota þá meira smjör og meiri rjóma. Smákökur og paté komu við sögu í matarspjalli dagsins. Tónlist í þættinum: Ég fer í nótt / Helgi Björnsson (erlent lag, texti Ómar Ragnarsson) People Have The Power / Patti Smith & Choir! Choir! Choir! (F. Smith & Patti Smith) Both Sides Now / Joni Mitchell (Joni Mitchell) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við fræddumst um ofbeldi gegn eldri borgurum í dag í kjölfar málþings sem Landsamband eldri borgara stóð fyrir um hvernig hægt er að tryggja öryggi eldri borgara og þar sem varpað var ljósi á algengi ofbeldis gegn eldri borgurum á Íslandi. Þeir Björn Snæbjörnsson og Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifuðu grein á visir.is þar sem þeir fóru yfir það sem kom fram á þinginu og þeir komu einmitt til okkar í dag og sögðu okkur frá því. Í nýjasta tölublaði af Neytendablaðinu er sjónum beint að yngstu neytendunum. Eðli máls samkvæmt njóta börn og unglingar meiri neytendaverndar en þau sem eldri eru en því miður er þó víða pottur brotinn. Systursamtök Neytendasamtakanna í Noregi og Bretlandi birtu nýlega rannsóknir sem sýna að barnamatur í verslunum er ekki alltaf eins hollur og fólk heldur og þetta kemur mörgum foreldrum í opna skjöldu því þeir treysta því að strangar reglur gildi um barnamat. Maukaður matur í skvísum telur nú um þriðjung alls barnamatar í verslunum og fingramatur, sem svo er kallaður, nýtur einnig vaxandi vinsælda. Sérfræðingar í næringu ungbarna, erlendis sem hérlendis, hafa áhyggjur af þróuninni, Brynhildur Pétursdóttir er ritstjóri Neytendablaðsins og hún sagði okkur betur frá þessum rannsóknum á barnamat í þættinum í dag. Valdimar Svavarsson ráðgjafi kom til okkar í dag og við héldum áfram að tala um mannlegi samskipti. Valdimar tók upp þráðinn þar sem hann endaði síðasta fimmtudag, með ástarsambönd, mismunandi þarfir og væntingar og hlutverk sem við göngum í í samböndum. Hann fór svo yfir grunn langlífra sambanda, hvað þarf til að samband verði langlíft og hverjar eru viðvörunarbjöllurnar sem geta komið því úr jafnvægi. Tónlist í þættinum: Það þarf fólk eins og þig / Rúnar Júlíusson (Buck Owens, texti Rúnar Júlíusson) Fallegur dagur / Bubbi Morthens (Bubbi Morthens) Orðin mín / Sigurður Guðmundsson og Memfismafían (Bragi Valdimar Skúlason) It's a Good Day / Peggy Lee (Peggy Lee & Dave Barbour) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Þórarinn Eldjárn, rithöfundur og ljóðskáld, kom í þáttinn í dag. Hann þarf auðvitað ekki að kynna fyrir hlustendum, hann hefur sent frá sér fjölda ljóðabóka, smásagna og skáldsagna sem eru samofin menningu okkar. Auk þess hefur hann þýtt mikið úr Norðurlandamálum og ensku, en hann lærði í Svíþjóð og bjó þar nánast allan áttunda áratuginn. Þórarinn hefur þýtt fjögur leikrita Shakespeare og við ræddum við hann um það í dag, því það er ekkert smá verkefni, enda eru þau að mestu í bundnu máli. Stakhendur Shakespeare og flókinn orðaforði þeirra er ekki bara hristur fram úr erminni, og í ljósi umræðna um stöðu íslenskunnar var mjög áhugavert að heyra hvernig Þórarinn fer í slíkar glímur. Slagdagurinn svokallaði er núna á laugardaginn, þetta er dagur alþjóðlegs átaks gegn slagi eða heilablóðfalli. Slagdagurinn verður í Kringlunni í Reykjavík og á Glerártorgi Akureyri frá kl.13-15. Dr. Anna Bryndís Einarsdóttir taugasérfræðingur og yfirlæknir taugadeildar Landspítalans, og Þórir Steingrímsson formaður Heilaheilla komu í þáttinn og fóru meðal annars yfir þau einkenni sem við þurfum að vera vakandi fyrir og gætu bent til slags. Kristjana Arngrímsdóttir söngkona og José Manuel Neto, einn virtasti gítarleikari samtímans á portúgalskan gítar, koma saman á fadotónleikum í Hörpu 1. nóvember. Það er ekki á hverjum degi sem tækifæri gefst á að heyra Fado tónlist á Íslandi á tónleikum en og hér gefst tækifæri til þess að heyra portúgalska örlagatónlist og íslensk ljóð og lög fléttast saman. Kristjana kom í þáttinn í dag. Tónlist í þættinum í dag: Dagar og nætur / Björgvin Halldórsson (Jóhann G. Jóhannsson) Þakka þér fyrir / Stefán Hilmarsson (Gunnar Þórðarsson, texti Stefán Hilmarsson) One of These Things First / Nick Drake (Nick Drake) Lítið ástarljóð / Kristjana Arngrímsdóttir (Kristjana Arngrímsdóttir, texti Elísabet Geirmundsdóttir) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Óvissan er mikil á húsnæðislánamarkaði, í kjölfar dóms Hæstaréttar Íslands í máli sem höfðað var gegn Íslandsbanka. Stóru viðskiptabankarnir og nokkrir lífeyrissjóðir hafa dregið úr framboði verðtryggðra íbúðalána og í gær sagði Ingólfur Bender aðalhagfræðingur samtaka Iðnaðarins, í samtali við mbl.is, að stjórnvöld yrðu að koma að málinu til að eyða óvissu. Breki Karlsson formaður Neytendasamtakanna kom í þáttinn og fór með okkur yfir stöðuna. Steinunn Sara Helgudóttir, doktor í taugahrörnunarsjúkdómum í Álaborg í Danmörku, er tilnefnd til Kammaprisen 2025, sem eru verðlaun fyrir konur og þeirra störf í nýsköpun og viðskiptum í Danmörku, en hún vinnur við að þróa lyf gegn taugahrörnunarsjúkdómum eins og MND, MS, Parkison og Alsheimer með nýrri aðferðafræði sem vakið hefur mikla athygli. Steinunn sagði okkur betur frá þessu öllu í dag, en hægt er gefa henni atkvæði fyrir Kammaprisen 2025 hér: https://www.facebook.com/kammaprisen Það eru gular og appelsínugular viðvaranir í gangi á suðvestuhorninu og á suðurlandi. Snjórinn var því þema dagsins í veðurspjallinu með Einari Sveinbjörnssyni. Einar fór yfir það í dag og svo talaði hann einnig um einnig um aðdragand snjóflóðsins á Flateyri, veðurstöðuna þá og hvort hugsanlega, eftir á að hyggja, þar hafi verið ein fyrsta birtingarmynd öfgaveðurs sem tengja má við loftslagsbreytingar. Tónlist í þættinum í dag: Dýrð í dauðaþögn / Ásgeir Trausti (Ásgeir Trausti Einarsson, texti Júlíus Aðalsteinn Róbertsson) Fönn, fönn, fönn / Stuðmenn (Egill Ólafsson, texti Egill Ólafsson og Jakob Frímann Magnússon) Þótt falli snjór / Jóhann Sigurðarson (Ágúst Guðmundsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í síðustu viku voru veittar viðurkenningar fyrir nýsköpun í kennslu og tungumálanámi. Viðburðurinn var haldinn í samstarfi Rannís, Landskrifstofu Erasmus+ á Íslandi og mennta- og barnamálaráðuneytisins. Veitt voru Evrópsku nýsköpunarverðlaunin í kennslu og jafnframt voru veitt verðlaun í eTwinning, en það eru verefni sem tengja saman kennara og skóla í 46 löndum til að efla alþjóðlegt samtarf. Sjö íslenskir kennarar hlutu gæðaviðurkenningu í þeim flokki og þar á meðal tveir kennarar í Stapaskóla í Reykjanesbæ fyrir listrænt og tungumálamiðað verkefni sem fjallar um sjálfsmynd, húðlit og fjölbreytileika. Við hittum kennarana Hólmfríði Rún Guðmundsdóttur og Selmu Ruth Iqbal, í Stapaskóla og spjölluðum við þær um verkefnið. Við hringdum svo í bíó, það er að segja að við heyrðum í kvikmyndaleikstjóranum Braga Þór Hinrikssyni beint í kjölfarið á prufukeyrslu af nýjustu mynd hans, Víkinni, í kvikmyndasalnum þar sem hún verður frumsýnd á miðvikudaginn. Víkin fjallar um hjónin Björn og Áslaugu sem þola varla að vera í návist hvors annars en fara þó saman í sumarbústað sinn á Hornströndum þar sem þau fá frið frá skarkala heimsins. Fríinu er snúið á hvolf þegar bandarískur ferðamaður bankar óvænt upp á. Bragi sagði okkur betur frá í viðtalinu. Lesandi vikunnar í þetta sinn var svo Ásgeir Þórhallsson Hvítaskáld rithöfundur, en hann var að senda frá sér nýja skáldsögu, Saklaust blóð í snjó, sem við fengum hann til að segja okkur aðeins frá og svo auðvitað sagði hann okkur frá því sem hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Ásgeir talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Saga af svartri geit e. Perumal Murugan Skipsskaðar á svörtum söndum e. Steinar J. Lúðvíksson Stríð og friður e. Leo Tolstoj Tónlist í þættinum í dag: Við gengum tvö / Sigurður Guðmundsson og Memfismafían (Friðrik Jónsson, texti Valdimar Hólm Hallstað) Bláu augun þín / Hljómar (Gunnar Þórðarson, texti Ólafur Gaukur Þórhallsson) Um þig / Ellý Vilhjálms (Luiz Floriano Bonfá, texti Ólafur Gaukur Þórhallsson) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Það er auðvitað kvennafrídagurinn í dag, fimmtíu árum eftir að hann var haldinn fyrst. Því er Guðrún ekki með í þættinum í dag og föstudagsgestur þáttarins, Guðrún Ágústsdóttir, ekki heldur. Við tókum upp viðtalið við hana í gær, skemmtilegt spjall þar sem hún fór með okkur yfir aðdraganda kvennafrídagsins 1975. Guðrún gat ekki sjálf verið viðstödd því hún hafði flutt með fjölskyldunni til Edinborgar, en það kom henni á óvart að fréttir af kvennafrídeginum voru í öllum helstu fjölmiðlum Bretlandseyja. Við förum svo með Guðrúnu yfir hvernig staðan var þá og hver þróunin hefur verið á þeim fimmtíu árum sem eru liðin síðan og hver staðan er í dag. Svo kom Sigurlaug Margrét auðvitað ekki í matarspjallið í dag út af kvennafrídeginu, því brugðum við á það ráð að fá Halldór Gylfason leikara til að koma í spjallið og við ætlum að rifja upp uppháhaldsmatinn sem við fengum frá mæðrum okkar í æsku. Sem sagt heiðrum við mæður okkar í tilefni dagsins í dag. Tónlist í þættinum í dag: Þú ert stormur / Una Torfa (Una Torfadóttir) Paris Paloma / Labour (Paris Paloma) UMSJÓN: GUNNAR HANSSON

Foreldrafræðsla og uppeldisráðgjöf er geysilega mikilvæg í nútímasamfélagi, en það eru liðin 10 ár frá stofnun námsleiðarinnar Foreldrafræðsla og uppeldisráðgjöf á meistarastigi við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Af því tilefni verður haldið málþing í dag þar sem litið er til baka, heyrt í nemendum, kennurum og samstarfsaðilum, horft til framtíðar og mikilvægi foreldrafræðslu og uppeldisráðgjafar í íslensku samfélagi. Hrund Þórarins Ingudóttir lektor og umsjónarmaður námsleiðarinnar kom í þáttinn og sagði frá. Við forvitnuðumst svo um Barnakvikmyndahátíðina sem hefst í 12. sinn á laugardag í Bíó Paradís, en þetta árið eru stelpur rauður þráður í dagskrá hátíðarinnar. Lisa Attensperger, skipuleggjandi hátíðarinnar kom til okkar í dag og sagði okkur frá og við rifjuðum upp æskuminningar úr kvikmyndahúsum. Svo voru það mannlegu samskiptin, en Valdimar Þór Svavarsson ráðgjafi hjá Fyrsta skrefinu og umsjónarmaður Meðvirknipodcastsins kom til okkar og hélt áfram að fræða okkur um mannleg samskipti því þau geta verið flókin. Hann fór með okkur undanfarna fimmtudaga yfir samskipti og hlutverk innan fjölskyldna. En nú var komið að ástarsamböndum, samskiptin geta ekki síður verið flókin þar. Tónlist í þættinum í dag: Mamma mín / Elly Vilhjálms (Jenni Jóns) Litli tónlistarmaðurinn / Erla Þorsteinsdóttir (Freymóður Jóhannsson) O mein papa / Robertino (Burkhard, Parsons & Turner Jeg har så travlt / Tina Dickow og Helgi Hrafn Jónsson (Tina Dickow) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Stjórn félags fagfólks um offitu stendur fyrir ráðstefnu í Salnum í Kópavogi í næstu viku þar sem innlendir og erlendir sérfræðingar fjalla um nýjustu þekkingu á offitu, ýmsa vinkla tengda forvörnum og meðferð við offitu. Erla Gerður Sveinsdóttir, sérfræðilæknir við offitumeðferðir fullorðinna, kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá ráðstefnunni og þróuninni þegar kemur að þessu mikilvæga málefni. Slow Food samtökin á Íslandi vilja sýna hvernig nærandi ferðaþjónusta getur stutt við og styrkt þá innviði sem er á hverju svæði og dregið fram sérstöðu þess og stutt við sjálfbæra atvinnuuppbyggingu um landið. Næstu helgi býður Skagafjörður til matarveislu í samstarfi við Slow Food á Íslandi og Crisscross matarferðir. Ferðin er hugsuð fyrir alla sem hafa áhuga á matarmenningu, staðbundnum hráefnum og persónulegri upplifun af landslagi og lífi í sveitinni. Þátttakendur fá að kynnast fjölbreyttri framleiðslu og fólkinu á bak við hana, bændum, frumkvöðlum og listafólki. Við heyrðum í Þórhildi Maríu Jónsdóttur verkefnastjóra hjá Farskólanum símenntunarmiðstöð Norðurlandi vestra í þættinum. Framhaldsskólinn á Laugum fagnar 100 ára afmæli á laugardaginn, en skólahald hefur verið samfleytt á Laugum í Reykjadal frá árinu 1925. Dr. Sigurbjörn Árni Arngrímsson skólameistari var á línunnu í dag og fræddi okkur um merkilega sögu skólans, starfsemina og afmælið í dag. Tónlist í þættinum í dag: Þú trumpar ekki ástina / Bogomil Font og greiningardeildin (Bragi Valdimar Skúlason) Vi kommer aldrig til att dö / Bo Kaspers Orkester (Bo Kasper) Fragile / Sting (Sting) The Great Big Warehouse in the Sky / Pétur Ben (Pétur Ben) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Af hverju hættir fólk að nota eitthvað sem virkar? Og af hverju gerir fólk ekki það sem það segist ætla að gera til að efla heilsuna sína? Þessar spurningar urðu kveikjan að rannsókn Hrefnu Óskarsdóttur iðjuþjálfa á Reykjalundi og aðjúnkt við Háskólann á Akureyri. En hún kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá niðurstöðum rannsóknarinnar, sem hún segir að hafi verið bæði óvæntar og í raun mannlegar. Lausnin felst í meiri eftirfylgni sem getur í framhaldi sparað gríðarlegar upphæðir fyrir heilbrigðiskerfið. Svo var það Heilsuvaktin með Helgu Arnardóttur. Lífi Lilju Óskar Snorradóttur kvikmyndaframleiðanda var umturnað í einu vetfangi eftir slys sem hún lenti í árið 2021 með þeim afleiðingum að hún hlaut heilahristing með alvarlegum eftirköstum á borð við minnisleysi, úthaldsleysi, sjóntruflanir, hljóðviðkvæmni, erfiðleika við að lesa, mynda setningar og skilja samtöl, en Lilja upplifði djúpt þunglyndi í kjölfarið. Það tók Lilju hátt í þrjú ár að ná bata en hún byrjaði að skrifa dagbók um líðan sína sem endaði í nýútkominni bók: Heimsins besti dagur í helvíti. Bókin er lýsing á því erfiða líkamlega og andlega ferðalagi sem hún neyddist til að undirgangast til að ná heilsu á ný. Helga Arnardóttir ræddi við Lilju í tilefni af útkomu bókarinnar. Lög í þættinum í dag: Fólkið í blokkinni/Eggert Þorleifsson(Ólafur Haukur Símonarson) Eitt af blómunum / Páll Óskar og Benni Hemm Hemm (Páll Óskar Hjálmtýsson og Benedikt Hermann Hermannsson) Vísa um veginn / Stína Ágústsdóttir (höf. Ókunnur, texti Kristín Birgitta Ágústsdóttir) I Feel the Earth Move / Carole King (Carole King) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Upplifir þú sálrænt öryggi á þínum vinnustað? Það er mikilvægt að finna til öryggis í hópnum á vinnustað, geta tjáð sig frálst á fundum fyrir framan aðra og þora að vera maður sjálfur. Ein skilgreining á sálrænu öryggi er einmitt sú meðlimir teymis upplifi öryggi til að taka félagslega áhættu og vera berskjaldaðir. Hilja Guðmundsdóttir ráðgjafi hjá Mental og sérfræðingur í Mannauðsstjórnun kom í þáttinn í dag. Tónlistarhátíðin Óperudagar er í fullum gangi og stendur til 26.oktober. Aðstandendur hátíðarinnar og fjölmargir þátttakendur standa fyrir fjölbreyttum söngverkefnum í Reykjavík, Kópavogi, Garðabæ, Borgarbyggð og Reykjanesbæ. Á hátíðinni er boðið upp á um 40 viðburði fyrir alla aldurshópa og um 200 listamenn frá ýmsum löndum koma fram. Ragnheiður Ingunn Jóhannsdóttir verkefnisstjóri sagði okkur frá því helsta á Óperudögum í þættinum. Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Hjálmar Waag Árnason, fyrrverandi alþingismaður, skólameistari og kennari. Hjálmar þýddi bókina Marta, Marta eftir færeyska rithöfundinn Marjun Syderbö Kjelnæs, sem við fengum hann til að segja okkur aðeins frá og svo auðvitað líka frá þeim bókum sem hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Hjalmar talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Brennu Njálssaga Talað við dýrin e. Konraud Loreenz Meðan eldarnir brenna e. Stacu Ný og nið e. Jóhannes úr Kötlum Ljóðasafn Steins Steinarr Halldór Laxness Bláskjár Riddarinn Rauðgrani Dísa ljósálfur Bækur um göngu- og hjólaleiðir Lög í þættinum í dag: Þú komst við hjartað í mér / Hjaltalín (Þorgrímur Haraldsson, Sveinbjörn Bjarki Jónsson, texti Páll Óskar Hjálmtýsson) Það þarf fólk eins og þig / Rúnar Júlíusson (Buck Owens, texti Rúnar Júlíusson) Mamma / Luciano Pavarotti & Ricky Martin (B. Cherubini, A Cesare Bixio) UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Niflungahringurinn er í aðalhlutverki hjá föstudagsgestunum okkar í dag. Félagarnir í Hundur í óskilum og Katla Margrét Þorgeirsdóttir leikkona munu á einni kvöldstund sýna Niflungahringinn í Borgarleikhúsinu og til þess þurfa þau marga búninga, fullt af hljóðfærum, nokkuð mörg sönglög og hraðar hendur. Hjörleifur Hjartarsson skrifaði leikgerðina og hefur verið vakin og sofin yfir þessu síðustu ár. Leikstjóri er Ágústa Skúladóttir og um búninga sér Þórunn María Jónsdóttir. Við ætlum að tala um Niflungahringinn og fara hringinn í kringum hann með þeim Hjörleifi, Eiríki Stepensen og Kötlu Margréti hér á eftir. Já við erum með þrjá föstudagsgesti í dag. Í Matarspjallinu erum við enn á þjóðlegu nótunum og kjöt í karrý kemur aftur við sögu en einnig ýmislegt annað eins og geitalæri og kannski tölum við eitthvað um döðlur og sveskjur koma líka við sögu. Sigurlaug Margrét verður með okkur eins og venjulega. Umsjón: Guðmundur Pálsson og Guðrún Gunnarsdóttir Tónlist í þættinum í dag: Óbyggðirnar kalla / KK og Magnús Eiríksson (Magnús Eiríksson) Lag úr Niflungahringnum / Hundur í óskilum Deus / Hundur í óskilum (Sykurmolarnir)

Landssamband slökkviliðs- og sjúkraflutningamanna heldur á morgun og hinn daginn mikla námsstefnu, Á vakt fyrir Ísland, sem er mikilvægur vettvangur fræðslu, umræðu og samvinnu fyrir þau fjölmörgu sem starfa við viðbragðs- og björgunarstörf hér á landi. Bjarni Ingimarsson formaður landsambandsins ætlar að segja okkur betur frá þessu hér rétt á eftir. Danshópurinn Sporið sýnir íslenska þjóðdansa við ýmis tækifæri og var stofnaður var á Hvanneyri árið 1995 og á sér rætur í enn eldri hópi sem þar starfaði. Megintilgangur hópsins er að iðka og kynna íslenska þjóðdansa, sem eru hverfandi en engu að síður afar mikilvægur hluti menningararfs landsins. Danshópurinn Sporið hefur lagt sitt af mörkum til miðlunar þessarar hefðar í allmörg ár og nýjustu tíðindi eru þau að yngra fólkið er að sækja í þennan félagsskap. Guðrún Jónsdóttir er á leiðinni til okkar úr Borgarfirðinum og sest hjá okkur í spjall á eftir. Valdimar Þór Svavarsson ráðgjafi hjá Fyrsta skrefinu kemur til okkar í dag enda fastur gestur hjá okkur á fimmtudögum. Í dag ætlar hann að halda aðeins áfram að tala um hlutverk í fjölskyldum. Tónlist í þættinum í dag: Snorri Helgason - Torfi á orfi Hljómsveit Magnúsar Ingimarssonar, Anna Vilhjálms, Vilhjálmur Vilhjálmsson - Ég bíð við bláan sæ Grettir Björnsson - Austfjarðaþokan

Mýrin, alþjóðleg barna- og unglingabókmenntahátíð hefst á morgun í Norræna húsinu. Þetta er í tólfta sinn sem hátíðin er haldin og yfirskriftin að þessu sinni er Týnd útí mýri. Áhersla er lögð á Norrænar barna- og unglingabókmenntir og lestrargleði og sköpun höfð að leiðarljósi og ýmis konar uppákomur og viðburðir verða fyrir börn, ungmenni og alla aðra sem láta sig barnabókmenntir varða. Gunnar Theodór Eggertsson rithöfundur situr í stjórn Mýrarinnar. Birna Þórarinsdóttir, framkvæmdastjóri Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna - UNICEF á Íslandi, er gestur okkar í dag. Við tölum við hana um aðkomu UNICEF að hjálparstarfi á Gaza eftir að samkomulag náðist um vopnahlé. Þörfin fyrir mat, lyf og önnur hjálpargögn er mikil og það hefur gengið illa að koma þeim til þeirra sem þurfa. Málbjörg, félag um stam heitir núna Stamfélag Íslands og jafnframt var hannað nýtt lógó fyrir félagið. Hönnuðurinn er Sveinn Snær Kristjánsson sem byggir hönnunina á eigin upplifun af stami. Í næstu viku, 22.okt, er alþjóðlegur vitundarvakningardagur um stam. Sveinn Snær ræði við okkur í Mannlega þættinum. Umsjón: Guðmundur Pálsson og Guðrún Gunnarsdóttir Tónlist í þættinum í dag: Einhvern tímann / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Harry Chapin, texti Vilhjálmur Vilhjálmsson) Berg og Båre / Kari Bremnes (Lars, Kari og Ola Bremnes) Kavatína Kristínar / Uppáhellingarnir (Jón Múli Árnason, texti Jónas Árnason)

Við tölum um flensuna í þætti dagsins. Umsjónarmönnum Mannlega þáttarins hafa borist fregnir af fólki sem hefur veikst nokkuð kröftuglega af inflúensu í þessum mánuði, sem okkur þykir nú full snemmt, október er rétt að verða hálfnaður. Guðrún Aspelund sóttvarnalæknir ætlar að spjalla við okkur um inflúensu, hvernig hún hegðar sér - er hún óvenju snemma á ferðinni? Og viðbrögðin - eru bólusetningar t.d. hafnar? Prótein virðist vera heilsuorð haustsins og aukin prótein-inntaka er eitthvað sem víða er mælt með. En í frumskógi upplýsinga er oft erfitt að finna rétt svör og þá leitar maður til fagfólksins. Þórhallur Ingi Halldórsson er prófessor við matvæla og næringarfræðideild, við spyrjum hann út í neyslu próteina og hvort hættulegt sé að borða of mikið af því. Í veðurspjallinu með Einari Sveinbjörnssyni tölum við meðal annars um kakó en kakóræktun er viðkvæm fyrir veðurfarssveiflum og breytingum. 60-70% af öllu kakói kemur frá tveimur ríkjum í Afríku og ef veður svíkur þar er umtalsverð hætta á að heimsmarkaðsverð á kakói margfaldist. Við ræðum líka um sumarveðráttuna á Íslandi og fleira. Umsjón: Guðmundur Pálsson og Guðrún Gunnarsdóttir Tónlist í þætti dagsins: Haraldur Reynisson - Hámenningin. Fjallabræður og Lay Low - Hvíl í ró. Hjálmar og Prins Póló - Grillið inn.

Sífellt fleiri velja sér vínlausan lífsstíl og nú er til dæmis hægt að sækja námskeið í því að tileinka sér þann lífsstíl, Full af lífi-vínlaus lífsstíll. Þau Gunnar Hersveinn heimsspekingur og rithöfundur og Margrét Leifsdóttir arkitekt og heilsumarkþjálfi hafa hannað námskeiðið í samstarfi við SÁÁ og þau segja að það krefjist að sjálfsögðu hugrekkis að breyta líferni sínu og hætta því sem telst eðlilegt í samfélaginu en ferlið sé afar lærdómsríkt og veiti frelsi. Margrét Leifsdóttir er gestur Mannlega þáttarins. Við tölum líka við Hafrúnu Kristjánsdóttur, sem er deildarforseti íþróttafræðideildar Háskólans í Reykjavík og sálfræðingur. Hún hefur undanfarið velt mikið fyrir sér því sem hún kallar „ofsafengna sjálfsrækt“ og hvernig nútímakröfur og það að vera sífellt að reyna að toppa sig getur snúist upp í andhverfu sína. Hún flutti í síðustu viku erindi um þetta í opnu streymi sem nú er aðgengilegt á vef HR. Þar leggur hún út af hugmyndum um ofurmanneskjur, sem birtast okkur helst sem afreksfólk í íþróttum og tengir við hugmyndir fólks um að reyna í sífellu að „besta“ sig, hugmyndir sem í mörgum tilfellum eru knúnar áfram af samfélagsmiðlum. Hún leggur áherslu á hvað við getum gert til að ná sem bestu jafnvægi í lífinu með skynsemina í fyrirrúmi. Og lesandi vikunnar er Sigrún Eldjárn einn ástsælasti barnabókahöfundur þjóðarinnar en hún var tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunaanna og Fjöruverðlaunanna fyrir bók sína Sigrún á safninu sem kom út í fyrra. Í þeirri bók sagði hún frá æskuheimili sínu á þjóðminjasafninu og nú er komin út ný bók Torf,grjót og burnirót þar sem útskýrt er hvernig torfbær er reistur. En Sigrún segir okkur frá bókum og höfundum sem hafa haft áhrif á hana í gegnum tíðina. Tónlist í þættinum í dag: Handaband - Possibillies If paradise is half as nice - Amen Corner Vals nr.1 - Magnús Eiríksson UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUÐMUNDUR PÁLSSON

Við vorum með tvo föstudagsgesti að þessu sinni, tónlistarfólkið Edda Borg og Jóhann Helgason en þau verða saman á útgáfutónleikum Jóhanns í Bæjarbíói en hann er að gefa út nýja sólóhljómplötu með nýjum lögum en það gerði hann síðast árið 1999. Jóhann og Edda kynntust fyrst þegar þau hittust í því einstaka og sögufræga hljóðveri Hljóðrita fyrir margt löngu síðan. Þau Jóhann og Edda tóku einnig lagið fyrir okkur, já það var lifandi tónlistarflutningur og spjall með þeim í dag. Matarspjallið var auðvitað á sínum stað, Sigurlaug Margrét kom í heimsókn með svuntuna bundna um mittið og beindi sjónum sínum að kjötsúpunni, lambakjöti og öðrum súpum. Tónlist í þættinum: Karen / Bjarni Arason (Jóhann Helgason, texti Björn Björnsson) Aðeins lengur - Jóhann Helgason og Edda Borg (Jóhann Helgason, texti Björn Björnsson) She's Done it Again / Jóhann Helgason og Edda Borg (Jóhann Helgason, texti Andre Matza) UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Í meira en tuttugu ár hefur Klúbburinn Geysir markað spor sín í geðheilbrigðismálum Íslendinga með því að bjóða einstaklingum með geðrænar áskoranir hlutverk, ábyrgð og tækifæri til þess að hafa stöðugleika í lífi sínu. Klúbburinn starfar eftir gagnreyndri hugmyndafræði Clubhouse International og er tilgangur hans að virkja félaga klúbbsins til þátttöku í samfélaginu.Benedikt Gestsson, aðstoðarframkvæmdastjóri klúbbsins, og Sigurður Guðmundsson, sem nýtir sér starfsemi Geysis, komu í þáttinn í dag í tilefni Alþjóðlega geðheilbrigðisdagsins sem er á morgun. Þeir félagar í hljómsveitinni Roof Tops ætla að flytja lög Bítlana í Salnum í Kópavogi eftir viku og allir textarnir verða á íslensku en það er Þorsteinn Eggertsson sem hefur samið þá. Við ræddum í dag við þá Guðmund Hauk Jónsson og Ara Jónsson hljómsveitarmeðlimi Roof Tops. Svo voru það Mannlegu samskiptin með Valdimari Þór Svavarssyni ráðgjafa. Samskiptin geta verið flókin og Valdimar var að segja okkur síðasta fimmtudag frá hlutverkum sem fjölskyldumeðlimir gjarnan raðast í, sérstaklega ef einhvers konar vanvirkni er til staðar. En hann náði ekki að klára þá umræðu þannig að hann hélt áfram með hlutverkin innan fjölskyldna í þættinum í dag. Tónlist í þættinum í dag: (Just like) Starting Over / John Lennon (John Lennon) Söknuður / Roof Tops (S. Oldham, D. Penn, texti Stefán G. Stefánsson) With You / Roof Tops (Jón Pétur Jónsson, texti Guðmundur Haukur Jónsson) Hæ Mambó / Haukur Morthens (Merrill, texti Loftur Guðmundsson) UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Annað kvöld verður sýnd heimildarmynd á RÚV eftir Bjarney Lúðvíksdóttur um heilatengda sjónskerðingu eða CVI, myndin heitir á íslensku Fyrir allra augum og er eina heimildarmyndin í heiminum í fullri lengd um heilatengda sjónskerðingu. Myndin fjallar um Dagbjörtu Andrésdóttur, metnaðarfullan söngnema sem les ekki nótur heldur lærir þær með eyranu en það dugar ekki til að útskrifast. Í leit að svörum uppgötvar hún, 26 ára, að hún hefur verið blind frá fæðingu með heilatengda sjónskerðingu, eða CVI. Dagbjört kom í þáttinn í dag ásamt Elínu Sigurðardóttur, vinkonu sinni, sem fylgir Dagbjörtu í myndinni. Við töluðum svo við Sæunni Öldudóttur, hún ber þann flotta titil að vera súrdeigsráðgjafi. Hún hefur haldið fjölda námskeiða þar sem hún hjálpar fólki að ná tökum á súrdeiginu. Hún stefnir á að opna lítið bakarí, en hún hefur selt brauð lengi og búið til deig fyrir verslanir. Sæunn fræddi okkur um grunnatriðin í súrdeigi og ýmsu súrdeigstengdu hér á eftir. Þær Guðfinna Eydal sálfræðingur og Anna Ingólfsdóttir, rithöfundur og jógakennari, gáfu út bókina MAKAMISSIR fyrir nokkrum árum sem fékk góðar viðtökur og sýndi að þörf er fyrir stuðning við fólk sem hefur misst maka. Nú bjóða þær stöllur uppá rafrænt námskeið þar sem þær fara dýpra og ítarlegar í málefnið en námskeiðið veitir fræðslu, samkennd og stuðning sem hjálpar til við úrvinnslu sorgar og að ná sálrænni endurheimt. Anna kom í þáttinn í dag og sagði frá. Tónlist í þættinum í dag: Og co / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Magnús Þór Sigmundsson, texti Vilhjálmur Vilhjálmsson) Ítalskur calypso / Erla Þorsteinsdóttir (L. Monte & W. Merrell) Dansað á dekki / Fjörefni (P. Nicholas, texti Ellert Borgar Þorvaldsson) Við gengum tvö / Ingibjörg Smith (Friðrik Jónsson, texti Valdimar Hólm Hallstað) UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Tvö viðfangsefni hafa áhrif á okkur öll hvort sem við höfum áhuga á þeim eða ekki: heilsa og peningar. Fólk hefur mjög mismunandi viðhorf til peninga og hegðun okkar þegar kemur að fjármálum fer gjarnan frekar eftir tilfinningum okkar til þeirra en því sem við mögulega kunnum og vitum. Hjónin Georg Lúðvíksson og Kristrún Tinna Gunnarsdóttir þýddu saman bókina Sálfræði peninganna eftir Morgan Housel sem er nýkomin út. Þau komu til okkar í dag og sögðu okkur frá bókinni og þeirra sameiginlega áhugamáli, en eins og þau segja sjálf þá er fjármálanördar hugtak sem á ágætlega við um þau. Ragnheiður Gröndal tónlistarkona var ein af þeim sem hlaut starfslaun til eins árs, sem tónskáld og tónlistarflytjandi. Hún segir að það hafi verið kærkomið að fá næði og rými til eigin tónsmíða og er með mörg járn í eldinum. Við heyrðum í henni í þættinum og hún leyfði okkur að heyra nýtt lag sem er ekki enn komið út. Svo var það Heilsuvaktin. Akureyrarklíníkin hefur á einu ári frá stofnun tekið á móti rúmlega fimm hundrað manns sem greinst hafa með langvinnan Covid sjúkdóm. Friðbjörn Sigurðsson einn úr læknateyminu þar segir sjúkdóminn einkennast af mikilli örmögnun og ofsaþreytu og að sjúklingar sem greinist með hann hafi hvað mesta sjúkdómsbyrði af öllum sjúkdómum sem Friðbjörn hefur komist í kynni við sem fyrrverandi krabbameinslæknir. Hann sé enn ólæknanlegur og læknar viti ekki hvaða lyf og meðferðir reynist bestar fyrir sjúklinga. Það sé þó von því mikil vitundarvakning hafi orðið undanfarin misseri um sjúkdóminn. Friðbjörn segist hafa trú á því að lækning eða lyf finnist samhliða auknum rannsóknum í náinni framtíð. Helga talaði við Friðbjörn á Heilsuvaktinni í dag. Tónlist í þættinum í dag: Verst af öllu / Ríó Tríó (Evert Taube, texti Jónas Friðrik Guðnason) Allar mínar götur / Halli Reynis og Vigdís Jónsdóttir (Halli Reynis) Ég þakka / Ragnheiður Gröndal (Ragnheiður Gröndal) UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR