Mannlegi þátturinn

Bændasamtök Íslands standa að herferðinni - Við erum öll úr sömu sveit - þessa dagana. Beinir snertifletir almennings við bændur og matvælaframleiðslu eru færri en áður sem óhjákvæmilega bitnar á tengslum og innsýn. Samtökin vilja minnka bilið milli bænda og þjóðarinnar og opna faðminn og samtal við þjóðina. Trausti Hjálmarsson, formaður Bændasamtakanna var hjá okkur í dag og sagði betur frá þessu. Svo kynntum við okkur starfsemi Ungliðahreyfinar Amnesty International, sem er er félagsskapur fyrir ungt fólk á aldrinum 14 til 25 ára. Hlutverk hennar er að vekja athygli á mannréttindum og mannréttindabrotum um allan heim. Heiðrún Vala Hilmarsdóttir og Cynthia Anne Namugambe, úr Ungliðahreyfingunni og Árni Kristjánsson, ungliða- og aðgerðarstjóri Íslandsdeildar Amnesty International sögðu okkur allt um þetta í þættinum. Að lokum fræddumst við um Okkar heim og ókeypis sumarnámskeið fyrir börn foreldra sem glíma við geðrænan vanda. Okkar heimur er stuðningsúrræðið sem stendur að þessum námskeiðum auk annars fræðslu- og stuðningsstarfs fyrir þennan hóp barna, en eitt af hverjum fimm börnum í heiminum á foreldra með geðrænan vanda. Sigríður Gísladóttir, framkvæmdastjóri Okkar heims, og Þórunn Edda Sigurjónsdóttir, félagsráðgjafi, komu í þáttinn. Tónlist í þættinum í dag: Sólarsamba / Bræðrabandalagið (Magnús Kjartansson, texti Halldór Gunnarsson) Sólarlag / Bergþóra Árnadóttir (Bergþóra Árnadóttir, texti James G. Johnson) Sólin er komin / Mugison (Örn Elías Guðmundsson) Sól mín sól / Anna Pálína Árnadóttir (Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Gunnar Svanbergsson sjúkraþjálfari kom í þáttinn í dag, hann fékk Covid um jólin 2020, sem hann lýsti þá eins og bara ansi týpískri skítapest, en eftir hana var hann eiginlega alveg máttlaus og til að gera langa sögu stutta þá er hann ekki enn þann dag í dag búinn að jafna sig. Áður en hann veiktist var hann mikill útvistar- og ævintýramaður í toppformi. Nú, um það bil fjórum og hálfu ári eftir að hann veiktist líkir hann því við að hann þurfi að klífa Everest, eða yfirþyrmandi hindrun, bara til að komast fram úr rúminu og ná sér í kaffi. Við fengum Gunnar til að segja okkur þessa erfiðu reynslusögu, hvernig ferlið hefur verið og hvernig útlitið er framundan. Lesandi vikunnar í þetta sinn var Eydís Blöndal, hugmynda- og textasmiður og ljóðskáld. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Eydís talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: The Vegetarian e. Han Kang When Things Fall Apart e. Pema Chödrön Límonaði frá Díafani e. Elísabetu Jökulsdóttur Piranesi e. Susanna Clarke I Who Have Never Known Men e. Jacqueline Harpman Hús andanna e. Isabel Allende Lovestar e. Andra Snæ Magnason Tónlist í þættinum í dag: Sól bros þín / Bubbi Morthens (Bubbi Morthens) Sólarsamban / Rebekka Blöndal (Ásgeir Jón Ásgeirsson, texti Rebekka Blöndal og Stefán Örn Gunnlaugsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikarinn Jóhannes Haukur Jóhannesson. Hann hefur mikið látið að sér kveða eftir að hann útskrifaðist úr leiklistarskólanum, bæði í leikhúsi og fyrir framan myndavélina þar sem hann hefur leikið margvísleg hlutverk. En svo fyrir rúmum tíu árum fékk hann fyrsta hlutverk sitt í erlendu kvikmyndaverkefni og þá fór boltinn að rúlla. Í dag flýgur hann heimshornanna á milli og leikur í gríðarstórum kvikmyndum og sjónvarpsþáttaröðum, Game of Thrones, Succession, nýjustu ofurhetjumyndinni um Captain America og nú er hann að leika í kvikmynd um He-Man, eða Garp eins og hann kallaðist á íslensku. Við fórum með Jóhannesi aftur á æskuslóðirnar, en hann ólst að hluta til upp í Færeyjum og brunuðum svo með honum í gegnum lífið til dagsins í dag. Í matarspjalli dagsins með Sigurlaugu Margréti tókum við framhaldsumræðu um af makkarónur með hangikjöti og kokteilsósa og pítusósa með pizzum og aðrar skrýtnar, eða að minnsta kosti óvenjulegar samsetningar á mat. Ef þið lumið á sögum af slíku, samsetningu á mat sem er kannski þekkt í einhverjum fjölskyldum, eða í einhverjum landshlutum, en gætu þótt sérkennilegar annars staðar, þá endilega sendið okkur á mannlegi@ruv.is. Tónlist í þættinum í dag: Pabbi vill mambó / Páll Óskar og Milljónamæringarnir (Al Hoffman, Bix Reichner, Dick Manning, textahöfundur ókunnur) Hvað er ástin? / GDRN (Friðrik Dór Jónsson og Jón Jónsson) Rólegur kúreki / Bríet (Bríet Ísis Elfar og Pálmi Ragnar Ásgeirsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Mýrdalshlaupið hefur tryggt sér sess meðal bestu og stærstu utanvegahlaupaviðburða á Íslandi síðustu ár og fer nú fram í 12. skipti þann 31. maí að Vík í Mýrdal. Allt skipulag og utanumhald hlaupsins er í höndum einnar fjölskyldu frá Vík og hlaupið er ræst í fjörunni í Vík og hlaupa allir keppendur upp á Reynisfjall vestan við þorpið þar sem leiðir skilja. Hlaupið er eitt mest krefjandi utanvegahlaup á Íslandi vegna mikillar hækkunar og lækkunar, mikils bratta og fjölbreytts undirlags. Guðni Páll Pálsson, einn af skipuleggjendunum og meðlimur fjölskyldunnar sem stendur að hlaupinu, kom til okkar í dag og með honum var Þorsteinn Roy Jóhannesson sem er einn besti utanvegahlaupari landsins. Veðrið og margbreytileiki er auðvitað fyrirferðamikið í umræðunni, enda hefur það mikil áhrif á okkar daglega líf hér á eyjunni í Norður-Atlantshafi. Nú hefur opnað nýr veðurvefur á ruv.is og er hann síuppfærður með veðurupplýsingum frá Veðurstofu Íslands. Lögð er áhersla á að greina frá veðurspánni á myndrænan hátt þar sem hægt er að skoða allar veðurstöðvar landsins og nágrenni þeirra og fá langtímaspár og ýmislegt fleira. Við heyrðum í Birgi Þór Harðarsyni vefstjóra ruv.is fengum hann til að segja okkur betur frá þessum nýja vef sem hægt er að finna á www.ruv.is/vedur og á www.vedurspa.is. Í Landnámu er sagt frá landnámsmanninum Bjólfi, sem fyrstur nam Seyðisfjörð. Ekki er mikið meira fjallað um ferðir Bjólfs, en sagan segir að hann sé heygður hátt uppi í fjallinu. Baugur Bjólfs er hringlaga útsýnispallur sem mun sitja á Bæjarbrún, fyrir neðan Baugstind, þar sem er einstakt útsýni yfir Seyðisfjörð og í raun til allra átta. Við slógum á þráðinn austur og töluðum við Aðalheiði Borgþórsdóttur, atvinnu- og menningarmálastjóri hjá Múlaþingi og fyrrum sveitarstjóri Seyðisfjarðar, og fengum hana til að segja okkur betur frá þessu verkefni í dag. Tónlist í þættinum í dag: Dúddi rádd'okkur heilt / Stuðmenn og Eggert Þorleifsson (Sigurður Bjóla Garðarsson, Valgeir Guðjónsson og Egill Ólafsson) Stingum af / Mugison (Örn Elías Guðmundsson) Perlur og svín / Emilíana Torrini (Ólafur Gaukur Þórhallsson, texti Hallgrímur Helgason) Simple pleasures / Blood harmony (Ösp Eldjárn) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Samskipti, streita, fjarvistir og félagsleg sjálfbærni á vinnustöðum er nokkuð sem fyrirtækið Auðnast vinnur með og leggur áherslu á gott umhverfi fyrir starfsfólk og vinnustaði. Ragnhildur Bjarkadóttir sálfræðingur og sérfræðingur í vinnuvernd kom í þáttinn í dag og við til dæmis veltum fyrir okkur hvað felst í orðinu vinnuvernd, en hér á árum áður þýddi það aðallega gulur hjálmur en í dag svo miklu meira. Svo skoðuðum við menntamálin, nánar tiltekið nýja þáttaröð sem heitir Kaflaskil. Í þeim er farið djúpt ofan í stöðuna í menntamálum, þar sem talað er við kennara, skólastjóra og nemendur. Er A í einum skóla það sama og A í öðrum? Hvernig ná skólarnir að sinna nemendum með fötlun eða nemendum með erlendan bakgrunn? Guðrún Hálfdánardóttir, kollegi okkar hér á Rás 1 og umsjónarmanneskja þáttaraðarinnar, var hjá okkur í dag og fór betur með okkur yfir menntamálin og efni þáttaraðarinnar og við fengum að heyra tvö brot úr þáttunum, úr viðtali Guðrúnar við Sigrúnu Blöndal deildarstjóra í 6.- 10. bekkjar í Egilsstaðaskóla. Hægt er að hlusta á þættina á sunnudögum á Rás 1 og í spilara RÚV á ruv.is Tónlist í þættinum í dag: Nú liggur vel á mér / Lummurnar, útsetning Gunnar Þórðarson (Óðinn G. Þórarinsson, texti Númi Þorbergsson) Nútíminn / Þursaflokkurinn (Egill Ólafsson, texti Sigurður Bjóla Garðarsson) Gaggó Vest / Eiríkur Hauksson (Gunnar Þórðarson, texti Ólafur Haukur Símonarson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

VÆB bræðurnir tveir, Hálfdán og Mattías Mattíassynir stíga á Eurovisionsviðið í kvöld ásamt dönsurum og syngja lagið Róa. Þeir voru sérstaklega valdir til að vera fyrstir af því stjórnendur keppninnar vildu að kvöldið myndi byrja með miklu stuði. Fararstjóri íslenska hópsins er sem fyrr Felix Bergsson og við vorum með hann á línunni í dag og fengum nýjustu fréttir frá Basel. Miðvikudagsbíó hefur verið vinsælt í vetur í Bíó Paradís, þessar sýningar voru hugsaðar fyrir eldra fólk, fólk sem vinnur á kvöldin og bara hvern sem vildi koma um miðjan dag í bíó. 28.maí verður lokaviðburður miðvikudagsbíósins með frumsýningu á gamanmynd og boðið verður upp á diskóball fyrir eldri borgara strax eftir sýninguna. Hrönn Sveinsdóttir, framkvæmdastjóri Bíó Paradísar, og Katrín Þorsteinsdóttir, dyggur aðdáandi miðvikudagsbíósins og kvikmynda yfir höfuð, komu til okkar og sögðu betur frá þessu í þættinum. Svo kom Einar Sveinbjörnsson til okkar í veðurspjallið í dag. Í þetta sinn talaði hann um lýsingar á veðri, orðfæri og tungutak. Þ.e.a.s. hann bar saman hvernig veðrinu var lýst á 19.öld af Erlendi Björnssyni og hvernig það yrði orðað í dag og hvernig mun þetta mögulega þróast áfram inn í framtíðina. Svo rýndi Einar í langtímaútlitið út maí og jafnvel aðeins inn í júní. Tónlist í þættinum í dag: Never Ever Let You Go / Rollo and King (Sören Poppe, Stefan Nielsen og Thomas Brekling) Róa (Jazz útgáfa) / VÆB (Hálfdán Helgi Matthíasson, Matthías Davíð Matthíasson, Gunnar Björn Gunnarsson og Ingi Þór Garðarsson) Bara Bada Bastu / Kaj (Anderz Wrethov, Axel Åhman, Jakob Norrgård, Kevin Holmström, Kristoffer Strandberg, Robert Skowronski) Calm After the Storm / The Common Linnets (Ilse Delange, JB Meijers, Rob Crosby, Matthew Crosby og Jake Etheridge) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Garðyrkjubændur geta fengið allt að 15 milljóna króna styrk úr loftslags- og orkusjóði vegna fjárfestinga í orkusparandi tækni, LED-ljósum, tölvu- og stýribúnaði og gardínukerfum. Jóhann Páll Jóhannsson umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra hefur undirritað reglugerð um styrkina sem geta numið allt að 40% af heildarkostnaði við fjárfestingu, en þó að hámarki 15 milljónir. Axel Sæland er formaður deildar garðyrkjubænda hjá Bændasamtökum Íslands og hann kom í þáttinn í dag og sagði okkur betur frá stöðunni. Margir hafa horft á þáttaröðina um söngvaskáldið Leonard Cohen sem sýnd var nýlega í sjónvarpinu og er enn aðgengileg í spilaranum á ruv.is. Þar er rifjað upp tímabil í lífi söngvarans þegar hann var við það að slá í gegn og sambúð hans með hinni norsku Marianne. Söngvarinn og lagasmiðurinn Daníel Hjálmtýsson hefur sungið lög Leonard Cohen og vakið athygli fyrir góða túlkun. Daniel og hljómsveit hans voru til dæmis þau fyrstu til að flytja síðustu plötu Leonard Cohen, You Want it Darker, í heild sinni í IÐNÓ árið 2019. Nú ætlar Daníel að syngja lög Leonard Cohen í Hvalsneskirkju, Akraneskirkju og í Djúpinu í Reykjavík í lok maímánaðar og hann kom í þáttinn og fræddi okkur um Cohen. Lesandi vikunnar í þetta sinn var Védís Eva Guðmundsdóttir, hún er menntaður lögfræðingur og hefur starfað sem slíkur erlendis og hér á landi, en í dag rekur hún frönsku sælkeraverslunina Hyalin á Skólavörðustíg, ásamt eiginmanni sínum og er sest aftur á skólabekk, í þetta sinn í ritlist við Háskóla Íslands. En hún var auðvitað komin í þáttinn til að segja okkur frá því hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Védís Eva talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Orbital e. Samantha Harvey Matrenescence e. Lucy Jones Heyrnalaut lýðveldi e. Ilya Kaminski Kafka á ströndinni, 1Q84 og fleiri bækur eftir Haruki Murakami Himnaríki og helvíti og Fiskarnir hafa enga fætur e. Jón Kalmann Tónlist í þættinum í dag: Það er svo ótal margt / Ellý Vilhjálms (Smith & Lindsey, texti Jóhanna G. Erlingsson) All kinds of everything Ég vil bara beat músík / Ríó tríó (Dixon & Mason, texti Ómar Ragnarsson) So Long Marianne / Leonard Cohen (Leonard Cohen) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgesturinn okkar að þessu sinni kemur að norðan, söngkonan og hjúkrunarfræðingurinn Inga Eydal. Inga hefur verið að syngja frá blautu barnsbeini, dóttir Ingimars Eydal tónlistarmanns og Ástu Sigurðardóttir, en Ásta samdi fjölmarga dægurlagatexta við lög sem hljómsveit Ingimars flutti hér á árum áður. Inga söng með hljómsveit föður síns, rak sína eigin hljómsveit um tíma auk þess að starfa sem hjúkrunarfræðingur. Árið 2020 gaf hún út bók sem vakti mikla athygli, Konan sem datt upp stigann, saga af kulnun. Inga hefur í kjölfar útgáfu bókarinnar haldið fjölmarga fyrirlestra um þessa reynslu sína af kulnun og hefur einnig veitt ráðgjöf og stuðning við einstaklinga meðal annars vegna kulnunar, langvarandi veikinda og streitu. Við fórum með Ingu aftur í tímann á æskuheimilið og fetuðum okkur í gegnum lífið til dagsins í dag. Matarspjallið var svo sent út frá þremur stöðum í dag, Reykjavík, Akureyri, þar sem Guðrún var, og Laxárdal hvar Sigurlaug Margrét var. Við ræddum um ítalskan mat, þ.e. þegar hann kom fyrst til landsins, pasta og pizzur. Tónlist í þættinum í dag: Hvítur Stormsveipur / Hljómsveit Ingimars Eydal (Finnur Eydal) Gömul saga / Atlantic kvartettinn og Helena Eyjólfs (Livingstone, texti Jón Sigurðsson) Í fyrsta sinn ég sá þig / Inga Eydal (Birger Sjöberg, Magnús Ásgeirsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

María Pálsdóttir leikkona hefur svo sannarlega látið að sér kveða hér á Akureyri síðan hún flutti aftur þangað fyrir nokkrum árum. Hún opnaði Hælið, setur um sögu berklanna á Íslandi sem hefur hlotið mikla athygli enda fróðleg og áhrifarík sýning. Hún kom á fót Fiðringi, hæfileikakeppni grunnskólanna á Akureyri í ætt við Skrekk fyrir sunnan og í gærkvöldi kepptu níu grunnskólar til úrslita í Hofi. Nú síðast hefur hún sett á stofn fargufu á Akureyri sem hún kalla Sánuvagn Mæju. María sagði okkur frá þessu öllu í þættinum í dag. Garðeigendur eru byrjaðir að huga að garðinum og víða er fólk að hreinsa til eftir veturinn. Guðríður Helgadóttir garðyrkjufræðingur kom til okkar í dag og fór yfir vorverkin og sagði okkur líka frá 140 ára afmæli Garðyrkjufélags Íslands, en hún er einmitt formaður félagsins. Fyrir aldarfjórðungi, í júnímánuði árið 2000, riðu yfir Suðurland öflugir jarðfskjálftar sem skildu eftir sig djúp spor í minni þeirra sem upplifðu þá. Sveitarfélagið Rangárþing ytra stendur að verkefninu „Skjálftasögur“ með það að markmiði að safna saman persónulegum sögum af þessum stóra atburði og hvetja fólk sem upplifði skjálftana til að deila reynslu sinni, en sveitarfélagið vill nú tryggja að þessar mikilvægu frásagnir verði skrásettar. Ösp Viðarsdóttir, markaðs- og kynningafulltrúi Rangárþings ytra sagði okkur betur frá þessu verkefni, en hægt er að senda inn sögur á heimasíðu sveitarfélagsins: www.ry.is Tónlist í þættinum í dag: Ævilagið / Hljómsveitin Eva (Jóhanna Vala Höskuldsdóttir og Sigríður Eir Zophoníasardóttir) Hvað um mig og þig? / Ragnhildur Gísladóttir (Magnús Eiríkisson) Tíu dropar / Moses Hightower (Moses Hightower, texti Steingrímur Karl Teague og Andri Ólafsson) Tíu dropar af sól / Baggalútur (Bragi Valdimar Skúlasons) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna er yfirskrift málþings sem verður haldið þann 13. maí í samstarfi Menntavísindasviðs HÍ og Aldins, samtaka eldri borgara gegn loftslagsvá. Meginmarkmiðið er að varpa ljósi á tengsl hollra skólamáltíða, umhverfis og líðan barna í námi og starfi. Málþingið er öllum opið og séstakir gestir koma frá Finnlandi og Svíþjóð og lýsa reynslu sinni af fyrirkomulagi skólamáltíða . Laufey Steingrímsdóttir næringarfræðingur kom í þáttinn og sagði frá. Þörf fyrir samfélagsbreytingar 2025 er yfirskriftin á ráðstefnu og vinnustofum sem Geðhjálp stendur fyrir. Þar munu koma fram fyrirlesarar sem hafa beitt sér á alþjóðavettvangi fyrir breyttri nálgun í geðheilbrigðismálum, nálgun sem hefur skilað árangri. Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar kom til okkar í dag og sagði okkur meðal annars frá áfallameðvituðu fangelsiskerfi og fleiru sem rætt verður um á ráðstefnunni. Upplýsingar um ráðstefnuna má finna hér: https://socialchange.is/ Við fengum svo póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag og í korti dagsins talaði Magnús um Lundahlaupið, The Puffin Run eins og það heitir opinberlega, en það er nú að baki í Vestmannaeyjum og þótti takast einstaklega vel. Magnús segir frá því að hann missti gersamlega af öllu því tilstandi því hann var að fylgjast með úrslitaleiknum í snóker sem fór fram á sama tíma. Hann segir aðeins frá sögu þessa vinsæla leiks og ennfremur af helstu snókerstjörnu samtímans, Ronnie O'Sullivan sem Magnús segir að sé gallaður snillingur. Tónlist í þættinum í dag: Sjáumst aftur / Páll Óskar (Orlande de Lassus, texti Páll Óskar Hjálmtýsson) Vegbúi / Una Torfa og Elín Hall (KK) Stella í orlofi / Diddú (Valgeir Guðjónsson) Froðan / Jón Jónsson og Ragnar Bjarnason (Þorvaldur Bjarni Þorvaldsson, texti Ásgeir Sæmundsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Kirkjugarðar Reykjavíkur bjóða aðstandendum og umsjónarfólki legstaða upp á fræðsludag á morgun í Fossvogskirkjugarði. Þar munu starfsmenn veita ráðgjöf um umhirðu legstaða og jafnvel einnig ráðleggingar sem gætu nýst í heimagörðum eða við sumarbústaðinn. Heimir Janusarson, garðyrkjufræðingur og starfsmaður Kirkjugarða Reykjavíkur, kom í þáttinn í dag og sagði okkur betur frá þessu og göngu sem hann mun leiða um Fossvogsgarð. Fjölmargir Íslendingar hafa notað ýmis öpp til að bæta lífstíl sinn með því til dæmis að auðvelda sér að ná jafnvægi næringarefna, efla hreyfingu og jákvætt hugarfar. Hjónin Ingi Torfi Sverrisson og Linda Rakel Jónsdóttir heilsu og markþjálfar standa á bak við nýtt íslenskt app á þessum nótum, Lifetrack, og við heyrðum í Inga Torfa í þættinum og fræddumst um það hvernig þetta virkar. Töluverður fjöldi fólks upplifir svokölluð umhverfisveikindi sem koma oft til af myglu í húsnæði. Umhverfisveikindi geta orðið svo alvarleg að fólk getur ekki búið eða unnið í húsnæðinu og verður fárveikt, orkulaust, þjakað af hausverkjum og mikilli vanlíðan. Linda Gunnarsdóttir sjúkraþjálfari og framkvæmdastjóri Heilsumiðstöðvarinnar Endurheimt er ein þeirra sem varð að umbylta sínum lífstíl til að ná heilsu á ný eftir erfið veikindi. Helga Arnardóttir ræddi við Lindu á Heilsuvaktinni í dag. Tónlist í þættinum í dag: Ég leitaði blárra blóma / Hörður Torfason (Hörður Torfason, texti Tómas Guðmundsson) Átján rauðar rósir / Berti Möller og Lúdó og Stefán (Bobby Darrin, íslenskur texti Iðunn Steinsdóttir) Garðurinn minn / Baggabandið (Magnús Þór Sigmundsson) Matthew and Son / Cat Stevens (Yusuf/Cat Stevens) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Þættir sem spá fyrir um flutning á hjúkrunarheimili og umönnunarbyrði aðstandenda, er heiti á doktorsritgerð sem Inga Valgerður Kristinsdóttir sérfræðingur í Heimahjúkrun varði í Hjúkrunarfræði við Hjúkrunar og ljósmóðurfræðideild Háskóla Íslands, fyrir 2 vikum. Doktorsrannsóknin hafði það að markmiði að varpa ljósi á þessa stöðu til að greina hvernig mætti þróa heimaþjónustu til að bregðast betur við þessum þörfum og styðja við eldra fólk til áframhaldandi búsetu á eigin heimili. Einnig er staðan hér á landi borin saman við nokkur lönd í Evrópu og niðurstaðan úr þeim samanburði er áhugaverð. Inga sagði okkur betur frá þessu í þættinum. Í dag kom Georg Lúðvíksson til okkar í síðasta sinn í bili í það sem við höfum kallað fjármálin á mannamáli. Því leit hann yfir farinn veg með okkur í dag og fór aðeins aftur yfir það helsta sem hann hefur talað um síðastliðna mánudaga: sparnað, lífeyrissjóðsmálin, lánaumhverfið, vextina og fleira. Sem sagt samantekt á mannamáli með Georgi í dag. Svo var það lesandi vikunnar, sem var í þetta sinn Svala Ísfeld Ólafsdóttir, dósent við lagadeild HR. Hún sagði okkur frá því hvað hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Svala talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Rokið í stofunni e. Guðrúnu Jónínu Magnúsdóttur Álfadalur e. Guðrúnu Jónínu Magnúsdóttur A Very Private School e. Charles Spencer Býr Íslendingu hér? e. Garðar Sverrisson Hin hljóðu tár, ævisaga Ástu Sigurbrandsdóttur e. Sigurbjörgu Árnadóttur Lífsstríðið, æviferð Margrétar Þórðardóttur e. Eirík Jónsson Tónlist í þættinum í dag: Velkomin heim / Haraldur Reynisson (Haraldur Reynisson) Let It Be Me / The Everly Brothers (Mann Curtis, Pierre Delanoe) It's Only a Paper Moon / Perry Como (Billy Rose, Harlod Arlen & Yip Harburg) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Helgi Pétursson, eða Helgi Pé eins og hann er jafnan kallaður, kemur upprunalega úr Kópavoginum og hefur lengst af verið kenndur við Ríó Tríó, en þeir félagar stofnuðu hljómsveitina kornungir. Undanfarin ár hefur hann starfað fyrir Landsamband eldri borgara og hefur látið að sér kveða á þeim vettvangi, en er nú að hætta störfum sem framkvæmdastjóri sambandsins. Við buðum Helga velkomin sem föstudagsgest og fórum með honum yfir það helsta eftir þessi fjögur ár hjá LEB, svo fórum við aftur í tímann og hann rifjaði upp hvernig hann og Ólafur Þórðarson byrjuðu að spreyta sig á tónlist og söng fyrir 10 ára aldur. Svo fengum við að vita hvað er framundan hjá Helga. Í matarspjalli dagsins ákváðum við að tala um mat sem byrjar á M af því nú er maímánuður nýhafinn. Maís, mangó, marhnútur og marengs til dæmis. Við fengum ábendingar frá hlustendum og rifjuðum upp erfiða lífsreynslu tengda keppni í marengstertugerð. Tónlist í þættinum í dag: Alltaf einn / Ríó tríó (Gunnar Þórðarson, texti Jónas Friðrik Guðnason) Þegar hjartað segir frá / Ríó tríó (Gunnar Þórðarson, texti Jónas Friðrik Guðnason) Létt / Ríó tríó (Gunnar Þórðarson, texti Jónas Friðrik Guðnason) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Það eru ekki allir sem treysta sér í jógaæfingar en líklega geta flestir tileinkað sér hláturjóga. Það er talið að hláturjóga dragi úr streitu og hjálpi líkamanum að framleiða endorfín og fleiri jákvæð efni sem hafa ýmis jákvæð áhrif á okkur, bæði líkamlega og andlega. Við fengum í dag tvo hláturjógaleiðbeinendur, Ástu Valdimarsdóttur og Þorstein Gunnar Bjarnason. Alþjóðlegur dagur leiðsöguhunda er haldinn hátíðlegur um allan heim í dag. Á síðastliðnum árum hefur leiðsöguhundum fjölgað jafnt og þétt og má búast við að enn bætist í þennan fjölbreytta og frábæra hóp á næstu árum. Vonandi vitum við það flest að þegar leiðsöguhundur er í vinnubeislinu sínu þá ættum við að gefa honum vinnufrið, því hann þarf að einbeita sér að verkefninu sem fyrir hann er lagt. Þorkell Steindal og hundurinn hans Gaur komu í þáttinn í dag og fræddu okkur um eiginleika góðra leiðsöguhunda og fleira. Lóan er komin, hitastigum fjölgar, sólin hækkar á lofti og grasið grænkar. Þá fara kylfingar um allt land að fá kitling í lófana og löngun til að grípa í golfkylfur sínar og elta litlu kúlurnur ofan í holurnar í sem fæstum höggum. Tugir þúsunda eru meðlimir í golfklúbbum landsins og Brynjar Eldon Geirsson, framkvæmdastjóri Golfsambands Íslands var á línunni í dag og sagði okkur frá golfsumrinu sem er framundan, hvernig vellir koma undan vetri, innanhúsgolfi og fleiru. Tónlist í þættinum í dag: Léttlynda löggan / Stefán Karl Stefánsson (Charles Penrose, texti Gísli Rúnar Jónsson) Hláturpolka / Sigríður Magnúsdóttir og Hljómsveit Ásgeirs Sverrissonar (May Marthall – texti, Númi Þorbergsson) Hundurinn / Varsjárbandalagið og Karlakórinn Case (Sigríður Ásta Árnadóttir) Sólin er komin / Mugison (Örn Elías Guðmundsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

VÆB bræður, Matthías og Hálfdán, stíga á svið í Basel fyrir Íslands hönd á fyrra undanúrslitakvöldi Eurovision 13.maí. Hópurinn fer til Sviss síðar í vikunni og það er skiljanlega mikil spenna fyrir því sem koma skal. Rúnar Freyr Gíslason fjölmiðlafulltrúi íslenska hópsins og VÆB var hjá okkur í dag og fór með okkur yfir það sem er framundan og stemninguna í hópnum. Léttsveit Reykjavíkur er stærsti kvennakór landsins, en hann samanstendur af 100 konum á öllum aldri með fjölbreyttan bakgrunn. Léttsveitin á þrjátíu ára afmæli í ár og verður því með ýmsa viðburði tengda afmælinu víða um landið. Við fengum þær Ingibjörgu Margréti Gunnlaugsdóttur, formann kórsins og Helgu Björk Jónsdóttur, kórfélaga, til að segja okkur frá kórnum, starfseminni og afmælisárinu. Svo var það veðurspjallið með Einari Sveinbjörnssyni. Í dag ræddi hann við okkur um rafmagnsleysið á Spáni og í Portúgal undanfarinn sólarhring og tengsl þess við veður. Hann talaði svo um þessa góðu tíð sem hefur verið undanfarið og bar hana saman við sama tíma í fyrra og svo skoðuðum við aðeins horfurnar framundan. Kemur hret? Einar fór með okkur yfir það í veðurspjallinu í dag. Tónlist í þættinum í dag: Vorið kemur / Diddú (Valgeir Guðjónsson, texti Jóhannes úr Kötlum) Róa / VÆB (Ingi Bauer, Gunnar Björn Gunnarsson, Hálfdán Helgi og Matthías Davíð Matthíassynir, enskur texti Peter Fenner) Langferð (Aften) / Léttsveit Reykjavíkur (Matti Borg, texti Eygló Eyjólfsdóttir) Þá mun vorið vaxa / Hjálmar (Þorsteinn Einarsson, texti Einar Georg Einarsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Þóra Rós Guðbjartsdóttir dansari og jógakennari lærði listdans í Mexíkó og er núna á skjám landsmanna þar sem hún kennir börnum jóga í gegnum þættina Ævintýrajóga. Í Mexíkó ferðaðist hún um með danshópum og sýndi dans en fann sig svo betur í jógafræðunum og er með ýmis plön í farvatninu og ekki bara fyrir börn. Þóra kom til okkar í dag. Eins og undanfarna mánudaga kom Georg Lúðvíksson til okkar í dag í það sem við köllum fjármálin á mannamáli og í dag fór hann aðeins með okkur yfir lífeyrismálin. Þau eru mikilvæg og ekki því fyrr sem maður hugsar um þau og kynnir sér þau, því betra. Georg fór betur yfir lífeyrismálin í þættinum. Lesandi vikunnar í Mannlega þættinum í þetta sinn var svo Bergdís Júlía Jóhannsdóttir, leikkona, leikstjóri og leiklistarkennari, en hún skrifaði, ásamt Arnari Haukssyni, útvarpsleikritið Sorrí hvað ég svara seint, sem var flutt um páskana í útvarpinu og hægt er að hlusta á í spilara RÚV. Við fáum hana aðeins til að segja okkur frá því og svo auðvitað líka frá þeim bókum sem hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Bergdís talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Systir mín, raðmorðinginn e. Oyinkan Braithwaite Hælið e. Emil Hjörvar Petersen Uncut Funk e. Bell Hooks og Stuart Hall Guðrún Helgadóttir og Astrid Lindgren Bell Hooks Andri Snær Magnason Shaun Tan Sólveig Eva Magnúsdóttir Tónlist í þættinum í dag: Byrjaðu í dag að elska / Geirfuglarnir (Rokkmúsirnar) Perfidia / Linda Ronstadt (Milton Leeds) Apríkósusalsa / Sniglabandið og Borgardætur (Pálmi J. Sigurhjartarsson og Helga Kvam) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var tónlistarmaðurinn Grétar Örvarsson. Hann þekkja auðvitað flestir úr hljómsveitinni Stjórninni þar sem hann og Sigga Beinteins hafa sungið sig inn í hjörtu þjóðarinnar, til dæmis í Eurovision og mun víðar. Við fórum með honum aftur í tímann á æskuslóðirnar á Höfn í Hornafirði, þar sem hann ólst upp á heimili ömmu sinnar og afa. Hann sagði til dæmis sögur af því þegar heimilið breyttist í fæðingarheimili, því amma hans var ljósmóðir og svo þegar hann byrjaði að spila fyrir dansi fimmtán ára á hótelinu á Höfn. Við fórum á handahlaupum með honum í gegnum lífið til dagsins í dag en hann stendur fyrir tónleikum eftir viku í Salnum í Kópavogi undir nafninu Sunnanvindur - eftirlætislög Íslendinga. Sigurlaug Margrét var svo auðvitað með okkur í matarspjallinu og í dag, í upphafi sumars, töluðum við um kjúklingarétt með sólþurrkuðum tómötum, og hægeldaðan lambabóg úr smiðju Yotam Ottolenghi. Tónlist í þættinum í dag: Ég er kominn heim / Óðinn Valdimarsson (Imre Kálmán, texti Jón Sigurðsson) Eina nótt (láttu mjúkra lokka flóð) / Grétar Örvarsson (Kris Kristofferson, texti Jónas Friðrik Guðnason) Sumarlag / Stjórnin (Eyjólfur Kristjánsson, texti Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Á sunnudaginn mun forseti Íslands setja Stóra plokkdaginn og svo verður haldið upp á daginn um allt land með tilheyrandi plokki. Stóri plokkdagurinn hefur verið haldinn frá árinu 2018 og hefur hann vaxið og dafnað síðan. Fólk er hvatt til að skipuleggja plokk í sínu nágrenni, eða bara hvar sem er með því að sameinast í útiveru og plokka rusl. Rótarý hreyfingin, í samstarfi við Landsvirkjun og Umhverfisráðuneytið standa að Stóra plokkdeginum og til okkar komu í dag þau Jón Karl Ólafsson, forseti Rótarý hreyfingarinnar á Íslandi og Elín Birna plokkari á Eyrarbakka, sem verður sérstakur gestur setningarathafnarinnar á sunnudaginn. Karl Hallgrímsson kom svo til okkar, en hann vann útvarpsþætti sem verða fluttir á Rás 2 á næstunni og bera heitið Röfl um mengi og magann á beljum og eru hluti af meistarrannsókn þar sem úrtakið er um sextíu dægurlagatextar íslenskra höfunda og gerði Karl eigindlega rannsókn á innihaldi þeirra, dró fram svipmyndir og viðhorf sem þar birtast til skólans, námsins og tilheyrandi þátta. Við fengum að lokum póstkort í dag frá Magnúsi R. Einarssyni. Kort dagsins segir af páskahaldinu á Spáni, en Magnús hefur dvalið alla dymbilvikuna í Alicante. Páskahaldið einkennist af íburðarmiklum skrúðgöngum, háværri tónlisti og skrautlegum búningum. Risastór og þung líkneski eru borin um stræti og torg alla dagana og gríðarlegur fjöldi manna tekur þátt í hátíðarhöldunum. Tónlist í þættinum í dag: Berum út dívanana/Stuðmenn(Jakob Frímann-Þórður Árnason) Öll þín tár / KK, Ólöf Arnalds og Önnu Jónu Son (Kristján Kristjánsson, Haraldur Ingi Þorleifsson og Ólöf Helga Arnalds) Fallinn / Tívolí (Stefán S. Stefánsson) Nú liggur vel á mér / Ingibjörg Smith og Hljómsveit Magnúsar Ingimarssonar (Óðinn G. Þórarinsson, texti Númi Þorbergsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Grunnskólar í Breiðholti hlutu veglegan nýsköpunar- og starfsþróunarstyrk frá mennta og barnamálaráðuneytinu á síðasta ári fyrir verkefnið Íslenskubrú Breiðholts. ÍSAT stendur fyrir námsgreinina íslenska sem annað tungumál og markmið þess var að útbúa verkefni, leiðbeiningar, áætlanir, námsmat og ýmislegt fleira til að kennarar hefðu fleiri verkfæri og tól til þess að kenna íslensku sem annað mál. Þær Erla Guðrún Gísladóttir verkefnisstjóri verkefnisins og Heiðrún Ólöf Jónsdóttir kennari komu í þáttinn í dag. Hvað er næringarleg streita og hvernig er gott að bregðast við henni? Lítið er fjallað um þetta í öllu tali um streitu og Tekla Hrund Karlsdóttir læknir er að skoða sérstaklega hvernig streitan hefur áhrif á konur. Hún segir líkamskerfi kvenna svara umhverfisáreiti miklu meira og þær séu hreinlega viðkvæmari fyrir flóknari veikindum á borð við langvinnum covid einkennu,, potts, ME, vefjagigt, umhverfisóþoli og kulnun. Konur séu oft undir það miklu álagi að það bitnar á réttri næringarinntöku og vatnsneyslu. Tekla stofnaði sína eigin stofu, sem kallast SoundHealth, ásamt eiginmanni sínum, Kjartani Hrafni Loftssyni lækni, til að verja meiri tíma með sjúklingum sínum og leita lausna við einkennum sem oft fá ekki mikla meðhöndlun og greiningu í heilbrigðiskerfinu. Helga Arnardóttir talaði við Teklu Hrund á Heilsuvaktinni í dag. Lesandi vikunnar í Mannlega þættinum í dag var svo Urður Gunnarsdóttir, verkefnastjóri, en hún vinnur að atvinnu- og byggðaþróun, markaðsmálum og öðru tilfallandi og býr austur í Fljótsdal. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Urður talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Strá fyrir Straumi – Sigríður Pálsdóttir e. Erlu Huldu Halldórsdóttur Hnífur e. Salman Rushdie Í skugga trjánna e. Guðrún Eva Mínervudóttir Æviminningar Sigfúsar á Austfjarðarútunni e. Vilhjálm Einarsson Vefarinn mikli frá Kasmír e. Halldór Laxness Bone Clocks e. David Mitchell Eyland e. Sigríði Hagalín Tónlist í þættinum í dag: Indæl er æskutíð / Adda Örnólfs og tríó Ólafs Gauks (Erlent lag, texti Eiríkur Karl Eiríksson) Sólbrúnir vangar / Berti Möller (Oddgeir Kristjánsson og Ási í Bæ) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í dag er síðasti virki dagurinn fyrir páska, því ákváðum við að fá ekki föstudagsgest, heldur miðvikudags-föstudags-páskagest. Logi Bergmann Eiðsson hefur nú búið í Washington í um það bil 8 mánuði, en eiginkona hans, Svanhildur Hólm Valsdóttir, er sendiherra Íslands þar. Við spurðum hann út í dvölina í Washington, fórum með honum aftur í tímann og í gegnum ferilinn og lífið á handahlaupum til dagsins í dag. Það eru margir sem ætla að matreiða lambakjöt um páskana og oft verða lærin fyrir valinu. Úlfar Finnbjörnsson matreiðslumeistari kom svo til okkar og fór með okkur yfir það hvernig á að elda hið fullkomna páskalamb. Tónlist í þættinum í dag: Sjóddu frekar egg / Bogomil Font og Greiningardeildin (Bragi Valdimar Skúlason) Þá kemur þú / Nýdönsk (Björn Jörundur Friðbjörnsson) I Don't Wanna Hear About It / Maggie Antone (Maggie Antone & Carol Karpinen) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Styrktarfélag lamaðra og fatlaðra kallar eftir hugmyndum um nýtt nafn fyrir félagið. Þegar félagasamtökin voru stofnuð, um miðja síðustu öld, geysaði skæð farsótt, lömunarveikin, sem lagðist af þunga á fjölmörg börn og ungt fólk. Tímarnir hafa breyst og margt hefur breyst til hins betra í samfélaginu og enn er ýmsir þröskuldar á vegi fólks með fötlun, áþreifanlegir og óáþreifanlegir. Bergljót Borg, framkvæmdastjóri Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra, kom í þáttinn og sagði okkur sögu samtakanna og leitinni að nýja nafninu, sem þau vilji að verði einkennandi fyrir gildi, starfsemi og framtíðarsýn félagsins. Jazzsöngkonur koma saman síðasta vetrardag og syngja lög þekktra söngkvenna eins og Peggy Lee, Judy Garland, Julie London og fleiri. Rebekka Blöndal, Kristjana Stefáns og Silva Þórðar, þrjár af fimm söngkonum sem koma fram á tónleikunum, komu til okkar í dag og spjölluðu um líf jazzsöngkonunnar og þau verkefni sem þær eru að fást við. Svo kom Einar Sveinbjörnsson til okkar í veðurspjallið, en í dag ræddi við okkur um borgarskóga og áhrif þeirra á til dæmis veðurfar. Hann talaði um umskiptin í veðrinu framundan og hugtakið páskahret og svo auðvitað að skoðaði hann aðeins páskaveðrið sem lítur bara nokkuð vel út víðast hvar um landið. Tónlist í þættinum í dag: Ég hef heyrt / BG og Ingibjörg (Lois Armstrong, texti BG og Ingibjörg) Fever / Peggy Lee (John Davenport og Eddie Cooley) Tenderly / Rosemary Clooney (Walter Cross og J.Lawrence) Sukiyaki / Kyu Sakamoto (Hachidai Nakamura & Rokusuke Ei) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Aukin skjálftavirkni hefur mælst innan Ljósufjallakerfisins á Snæfellsnesi síðan 2021 og farið mjög vaxandi síðan í ágúst í fyrra. Mælingar benda til þess að upptök skjálftanna séu á 15 til 20 kílómetra dýpi. Svo er það Reykjanesið, aflögunargögn sýna skýrt merki um að landris haldi áfram undir Svartsengi. Landris mælist nú hraðara en eftir síðustu eldgos. Og svo hefur töluverð jarðskjálftahrina verið í gangi frá því í fyrradag um 14 kílómetra VestNorðvestan við Húsavík. Þorvaldur Þórðarsson prófessor í bergfræði og eldfjallafræði kom í þáttinn í dag og fór yfir stöðuna. Það er mánudagur þannig að Georg Lúðvíksson, sérfræðingur í heimilisfjármálunum, kom til okkar í það sem við köllum fjármálin á mannamáli. Í dag talaði hann um það sem hefur tekið mikið pláss í fréttum undanfarið, þ.e. tollastríðið og sveiflurnar á hlutabréfamörkuðum, hvernig þetta allt saman snertir við hinum almenna borgara. Svo var það lesandi vikunnar sem í þetta sinn var leikarinn Hjörtur Jóhann Jónsson. Hann leikur þessa dagana í verkinu Fjallabak í Borgarleikhúsinu. En hann var auðvitað kominn í þáttinn til að segja okkur frá því hvað hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Hjörtur Jón talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Farm Boys e. Will Fellows For Whom the Bell Tolls e. Ernest Hemingway Murderbot Diaries e. Martha Wells Giovannis Room e. James Baldwin Robinson Cruseo e. Daniel Dafoe Tónlist í þættinum í dag: Söngur um lífið / Rúnar Júlíusson (lagahöfundur óþekktur, texti Þorsteinn Eggertsson) Yakkety yak smacketty smack / Change (Jóhann Helgason) Don't Stop / Fleetwood Mac (Christine McVie) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Kristín Þóra Haraldsdóttir leikkona. Síðan hún útskrifaðist sem leikkona hefur hún leikið fjölda hlutverka bæði á sviði og fyrir framan myndavélina og ávallt hefur hennar frammistaða vakið eftirtekt. En svo er það sýningin sem hún bjó til, Á rauðu ljósi, þar sem hún er ein á sviðinu í Þjóðleikhúskjallaranum og fjallar um eigin reynslu, af stressi, streitu og því að keyra sig í þrot. Þar fjallar hún á bráðfyndinn hátt um þessa erfiðu reynslu, en einnig af slíkri einlægni að það snertir virkilega við áhorfendum og nú er hún farin að flytja einnig erindi um þessa reynslu. Við fengum Kristínu auðvitað til að segja okkur aðeins frá því hvernig þessi sýning hefur sprungið út og svo fórum við auðvitað með henni aftur í tímann á æskuslóðirnar, í Skotlandi, Englandi og Hlíðunum og röktum okkur svo í gegnum lífið til dagsins í dag. Sigurlaug Margrét var svo með okkur í matarspjallinu í beinni útsendingu frá suður Evrópu. Hún sagði okkur frá litlum sveitamörkuðum og frönskum kartöflum í þetta sinn. Tónlist í þættinum í dag: Vor í Vaglaskógi / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Jónas Jónasson, texti Kristján frá Djúpalæk) Freedom / Wham (George Michael) I Wanna Dance With Somebody / Whitney Houston (George Merrill & Shannon Rubicam) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Á morgun standa Landssamtökin Þroskahjálp og diplómanám HÍ fyrir málþingi þar sem fatlað fólk er í aðalhlutverki. Yfirskrift málþingsins er „Hvað um okkur?“ Þar verða flutt erindi og svo fer fram óformlegt sófaspjall þar sem fólk með fötlun deilir sinni reynslu úr atvinnulífinu, menntun, aðgengismálum og bara lífinu sjálfu. Það eru hindranir og áskoranir á öllum þessum sviðum og þau sem upplifa þær daglega eru auðvitað best í því að miðla því hverjar þær eru. Hekla Björk Hólmarsdóttir og Jóhanna Brynja Ólafsdóttir komu í þáttinn og sögðu frá sinni reynslu og með þeim kom Anna Lára Steindal framkvæmdastjóri Þroskahjálpar. Fyrirtækið Livefood ehf. var stofnað í nóvember 2019 með það að markmiði að framleiða hágæða íslenska grænkera osta. Livefood festi kaup á iðnaðarhúsnæði í Hveragerði sem hefur aðgengi að jarðvarma þar sem þau rækta mikið af því hráefni sem notað er í þeirra vörur. Kartöfluostar eru sérstaða ostanna, eða ástanna, og þróunarvinna hefur staðið í langan tíma þar sem áherslan var lögð á að geta framleitt plöntuost úr íslensku hráefni. Þessa osta er hægt að rífa, sneiða, smyrja og bræða og við fengum Erlend Eiríksson ástagerðarmeistara og Ingólf Þór Tómasson, viðskiptafélaga hans til að segja okkur allt um þetta ævintýri í þættinum í dag. Tónlist í þættinum í dag: Þú komst við hjartað í mér / Hjaltalín (Toggi, Þorgrímur Haraldsson og Páll Óskar Hjálmtýsson) Samferða / Mannakorn (Magnús Eiríksson Þusund sinnum segðu já / Our Lives og Toggi (Rúnar Þórisson, Rafn Jónsson, Helgi Björnsson og Örn Jónsson, texti Helgi Björnsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við héldum áfram að skoða heimilisfjármálin í dag og skoðuðum í dag þætti sem hafa verið í sýningu á Stöð 2 og kallast Viltu finna milljón. Þar taka þrjú pör, eða þrjár fjölskyldur, þátt í að taka í gegn heimilisbókhaldið, þau fá ýmis verkefni og áskoranir með það að markmiði að bæta fjárhag sinn og að búa til venjur til framtíðar þegar kemur að fjármálunum. Í upphafi skoða þau til dæmis tekjur heimilisins og útgjöld og að lokum, eftir fimm mánuði er farið yfir stöðuna og hvaða árangri þau hafa náð í að bæta stöðu heimilisins. Hrefna Björk Sverrisdóttir og Grétar Halldórsson sömdu samnefnda bók og Hrefna, sem er annar stjórnandi þáttanna, kom í þáttinn í dag og sagði okkur betur frá þáttunum og hversu miklu er hægt að breyta á tiltölulega skömmum tíma. Félag trérennismiða á Íslandi fagnar í ár 30 ára afmæli og heldur af því tilefni sérstakan listviðburð í samstarfi við Hönnun & Handverk (H&H) að Eiðistorgi. Í aprílmánuði mun félagið taka yfir sýningarrými Handverks og hönnunar. Þar munu félagar setja upp fullbúna vinnustofu þar sem þeir vinna svo að trérenniverkum á staðnum og fólk getur komið og skoðað handverkið þegar það verður til. Edda Guðmundsdóttir, framkvæmdastjóri Handverks og hönnunar, og Andri Snær Þorvaldsson, formaður Félags trérennismiða á Íslandi komu í þáttinn. Svo fengum við póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni. Magnús er núna staddur á Spáni þar sem hann bjó um hríð fyrir nokkrum árum. Hann segir okkur frá þeirr góðu tíð sem ríkir á Spáni þar sem hagvöxtur er sá mesti í Evrópu. Sem þykir merkilegt því þar stjórna sósíalistar sem hingað til hafa ekki verið taldir snjallir i kapitalisma. Hann segir aðallega frá Alicante, borginni sem hann bjó í á sínum tíma og þykir ennþá vænt um. Tónlist í þættinum í dag: Verðbólgan / Brimkló (Björgvin Halldórsson, texti Kjartan Heiðberg) Láttu mig gleyma / Stuðmenn (Egill Ólafsson, Jakob Frímann Magnússon og Þórður Árnason, texti Þórður Árnason) Augun mín / Bubbi Morthens (Bubbi Morthens) Jennifer Juniper / Donovan (Donovan) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við spjölluðum í dag við Óskar Braga Stefánsson sem kennir fólki íslensku á netinu undir því sem hann kallar Speak Viking. Nemendur hans, sem eru orðnir gríðarlega margir, koma hvaðanæva að úr heiminum og fer kennslan fram í gegnum netið. Óskar Bragi er ekki lærður kennari, en viðlíka námskeið eru til í flestum tungumálum á netinu, til dæmis á youtube og gefa þau áhugasömum tækifæri að læra framandi tungumál. Óskar sagði okkur frá því hvernig þetta kom til og hvernig hefur gengið í þættinum, en hægt er að finna Speak Viking til dæmis á Instagram og Youtube. Barnamenningarhátíð í Reykjavík hófst í dag og fer fram um alla borg þar sem boðið verður upp á stórar og smáar sýningar og viðburði sem unnir eru fyrir börn eða með börnum. Börn sýna verkin sín á virtum menningarstofnunum og taka að miklu leyti yfir menningarlíf borgarinnar þessa sex daga sem hátíðin stendur yfir. Við heyrðum í Björgu Jónsdóttur, verkefnastjóra Barnamenningarhátíðar, þar sem hún var stödd í Hörpu ásamt mörg hundruð krökkum á opnun hátíðarinnar. Svo var það heilsuvaktin í dag, en svokallað gáttatif, sem er hraður óreglulegur hjartsláttur og getur valdið óþægindum og töluverðum ótta hjá fólki, hefur færst í aukana meðal annars með hækkandi aldri fólks en líka í kjölfar aukinnar ofþyngdar og í tengslum við kæfisvefn. Gáttatif er ekki hættulegt eitt og sér en mikilvægt er að greina það snemma og veita meðferð við því. Helga Margrét Skúladóttir hjartalæknir hefur nýlokið við doktorsgráðu sína þar sem hún rannsakaði lífeðlisfræðileg og sálfræðileg áhrif gáttatifs. Hún segir mikilvægt að þeir sem greinist með gáttatif hætti ekki að gera það sem þeir eru vanir að gera, haldi áfram að hreyfa sig og lifa lífinu til fulls. Hún mælir þó alls ekki með að fólk fari á fyllerí, eins og hún orðar það, eða stundi fjallamaraþon. Raunar mælir hún bara alls ekki með að fólk, hvort sem það er með gáttatif eða ekki, stundi hvers kyns ofurhlaup eða bakgarðshlaup sem krefjast svefnlausra nótta og samfelldrar áreynslu í marga klukkutíma. Helga Arnardóttir ræddi við Helgu Margréti á heilsuvaktinni í dag. Tónlist í þættinum í dag: Eitt lag enn / GÓSS (Hörður G. Ólafsson, texti Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson) Silver Lining / Laufey (Laufey Lín Jónsdóttir og Spencer Stewart) Hlaupasting / Inspector Spacetime (Inspector Spacetime (Egill Gauti Sigurjónsson, Elías Geir Óskarsson og Vaka Agnarsdóttir) og texti byggður á svörum 4.bekkinga í skólum Reykjavíkurborgar) UMSJÓN GUNNAR HANSSON

Við sögðum í dag frá ráðstefnu sem haldin verður í Hörpu á fimmtudaginn þar sem umfjöllunarefnið verður öldrunarþjónusta framtíðarinnar og tækni. Yfirskrift ráðstefnunnar er: Öldrunarþjónusta á gervigreindaröld: Nýsköpun í öldrunarþjónustu og aukin lífsgæði aldraðra. Þar verður sérstaklega fjallað um hvaða áhrif gervigreindin og tæknin, eins og til dæmis róbótar, hafa á umönnun aldraðra nú og í framtíðinni. María Fjóla Harðardóttir forstjóri Hrafnistu kom í þáttinn. Í dag, eins og undanfarna mánudaga, kom Georg Lúðvíksson til okkar með það sem við köllum fjármálin á mannamáli. Í þetta sinn talaði hann um heppni og óheppni þegar kemur að fjármálunum. Georg útskýrði þetta betur fyrir okkur í spjallinu. Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Reynir Lyngdal leikstjóri, en hann er einn þriggja leikstjóra nýrrar þáttaraðar, Reykjavík 112, sem eru spennuþættir byggðir á metsölubók Yrsu Sigurðardóttur DNA. En hann sagði okkur auðvitað frá því hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Reynir talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Sporðdrekar e. Dag Hjartarson Múffu e. Jónas Reyni Lunga e. Pedro Gunnlaug Garcia DNA e. Yrsu Sigurðardóttur Astrid Lindgren bækurnar um Tinna og Tobba, Ástrík Michel Houellebecq Tove Jansen Tónlist í þættinum í dag: Freistingar / Sigríður Thorlacius og Sigurður Guðmundsson (Sigurður Halldór Guðmundsson og Bragi Valdimar Skúlason) Ryðgaður dans / Valdimar (Valdimar Guðmundsson og Ásgeir Aðalsteinsson) Þú bíður (allaveganna eftir mér) / Ragnheiður Gröndal (Magnús Þór Jónsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Silja Bára R. Ómarsdóttir, nýkjörinn rektor Háskóla Íslands. Silja á langan akademískan feril að baki í stjórnmálafræði og alþjóðastjórnmálum. Flestir þekkja hana sem sérfræðing í bandarískum stjórnmálum og alþjóðamálum og er hún tíður gestur í fjölmiðlum fyrir kosningar úti í heimi. Silja tók BA próf og MA gráðu í Bandaríkjunum en þegar hún var í doktorsnámi í Californiu gerðist alvarlegt atvik í hennar lífi sem hafði mikil áhrif á hana og varð til þess að hún flutti til Íslands og seinkaði doktorsgráðunni sem hún tók þó síðar á Írlandi. Silja sagði okkur frá því og öðru sem hefur mótað hana eins og uppvextinum í Ólafsfirði, bókum sem hún las í æsku og kennslu sem hún segist hafa mikla ánægju af. Hún sagði okkur líka hvernig hún vill sjá Háskóla Íslands fyrir sér sem næsti rektor, en hún tekur við embættinu 1.júlí næstkomandi. Svo var það matarspjallið, Sigurlaug Margrét var stödd við landamæri Spánar og Frakklands og hún ákvað því að tala um matvöruverslanir þar og erlendis yfir höfuð. Á ferðalögum getur verið mjög gaman og að minnsta kosti áhugavert að fara í matvöruverslanir og sjá aðrar vörur en við erum vön hér úti í búð. Sem sagt matvöruverslanir erlendis í matarspjalli dagsins. Tónlist í þættinum í dag: Heim í Búðardal / Ðe lónlí bú bojs (Gunnar Þórðarson, texti Þorsteinn Eggertsson) Purple Rain / Prince (Prince) Just a Girl / No Doubt (Gwen Stefani & Tom Dumont) UMSJÓN HELGA ARNARDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Sjónvarpsþættirnir Adolescence á Netflix hafa náð metáhorfi um allan heim og vakið athygli á slæmri líðan og stöðu ungmenna í dag. Þættirnir sýna fram á að þau eru ekki hólpin innilokuð í herbergjum sínum fyrir framan skjá, því þar getur umræða til dæmis kvenhaturshópa á borð við INCEL hugmyndafræðina rutt sér inn í hugarheim ungmenna og haft mikil áhrif á tjáskipti þeirra heimssýn. Við fræddumst í þættinum um INCEL hugmyndafræðina, upphaf hennar og hversu áhrifamikil hún er að verða og ræddum í því samhengi um líðan íslenskra ungmenna og hvernig er tekið á stöðunni í skólakerfinu hér á landi og ekki síst inni á heimilunum. Við fengum Bjarka Þór Gröndfeldt stjórnmálasálfræðing, sem hefur rannsakað og skrifað um Incel hreyfinguna, og Soffíu Ámundadóttur sem er kennari og knattspyrnuþjálfari til fjölmargra ára. Lions hreyfingin hóf í dag sölu á Rauðu fjöðrinni, við helstu verslunarkjarna landsins og víðar til styrktar Píeta samtökunum og fovarnarverkefnis þeirra fyrir ungt fólk. En samtökin ætla að bjóða öllum framhaldsskólanemum á landinu upp á fræðslu um mikilvægi geðræktar og geðheilbrigðis. Áhersla er lögð á mikilvægi þess að styðja við geðheilsu ungs fólks og að vekja með þeim von og kenna þeim bjargráð þegar lífið virðist erfið áskorun. Ellen Calmon framkvæmdastýra Píeta samtakanna og Geirþrúður Fanney Bogadóttir, fjölumdæmisstjóri Lions á Íslandi, komu í þáttinn í dag. Tónlist í þættinum í dag: Viltu vitrast / Samaris (Jófríður Ákadóttir, Þórður Kári Steinþórsson, texti Steingrímur Thorsteinsson) Allur lurkum laminn / Bubbi Morthens (Hilmar Oddsson) Horfðu til himins / Nýdönsk (Daníel Ágúst Haraldsson og Jón Ólafsson, texti Daníel Ágúst Haraldsson) UMSJÓN HELGA ARNARDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Það getur stundum verið erfitt að skilja á milli heilbrigðra og sjúkra sambanda. Þá er gott að skoða hegðun, bæði sína eigin og annarra, og meta hvert tilvik fyrir sig. Sjúk flögg er umræðuspil sem skoðar heilbrigða og óheilbrigða hegðun í samböndum og hentar ungmennum jafnt sem fullorðnum. Spilið er gefið út í tilefni af því að ný Sjúkást herferð er hafin, en Sjúk ást er fræðslu- og forvarnarverkefni á vegum Stígamóta, þar sem markmiðið er að fræða ungmenni, og bara alla um mörk, samþykki og heilbrigð sambönd með það að leiðarljósi að koma í veg fyrir kynferðisofbeldi áður en það er framið. Svandís Anna Sigurðardóttir, verkefnastýra fræðslu og forvarna hjá Stígamótum kom í þáttinn og sagði okkur betur frá verkefninu, spilinu og herferðinni í ár. Mörgum hefur eflaust brugðið við sjá auglýsingar frá Rauða krossinum sem nú eru sýndar í sjónvarpi og á vefnum þar sem fólk er spurt hvort það sé klárt fyrir neyðarástand til þriggja daga og hvort viðlagakassinn sé tilbúinn. Það er engin ástæða til að óttast, segir Gylfi Þór Þorsteinsson, sviðstjóri Fjáröflunar‑ og kynningarsviðs hjá Rauða krossinum, því verkefnið 3dagar.is hefur verið við lýði í samvinnu við almannavarnir í mörg ár. Nú sé hins vegar talin ástæða til að dusta rykið af því ekki síst í ljósi eldsumbrota á Reykjanessskaga, vondra veðra og rafmagnsleysis. Gylfi segir eðlilegt að fólk setji þetta í samhengi við yfirvofandi stríðsástand vegna mikillar óvissu í heimsmálunum en fyrst og fremst sé verið að huga að ástandinu hér heima vegna náttúrvár. Gylfi kom í þáttinn í dag. Tónlist í þættinum í dag: Vetrarsól / Gunnar Þórðarson (Gunnar Þórðarson, texti Ólafur Haukur Símonarson) Það brennur / Egill Ólafsson og Diddú (Egill Ólafsson) Það styttir alltaf upp / Ragnar Bjarnason og Jón Jónsson (Jón Jónsson) UMSJÓN HELGA ARNARDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við forvitnuðumst í dag um nýja sjónvarpsþáttaröð sem kallast A&B og er saga tvíburanna Arnars og Bjarka Gunnlaugssona. Þeir vöktu fljótt mikla athygli fyrir mikla hæfileika á knattspyrnuvellinum á Skaganum. Þeir fóru ungir í atvinnumennskuna, léku með landsliðinu og saga þeirra þar er rakin í þáttunum. Þeim er svo fylgt eftir í gegnum viðskiptaævintýri eftir atvinnumennskuna og hvernig þeir fundu báðir aftur fótboltann og nú er til dæmis Arnar orðinn landsliðsþjálfari hjá karlalandsliðinu. Þetta er saga drengja sem upplifa drauma sína, en lenda líka í hremmingum innan sem utan vallar. Gunnlaugur Jónsson, umsjónarmaður, handritshöfundur og framleiðandi þáttanna, kom í þáttinn ásamt Arnari, öðrum bróðurnum. Steinunn Harðardóttir leiðsögukona hefur í 12 ár farið í pílagrímsgöngur áleiðis til Rómar en á miðöldum gengu fjölmargir íslenskir pílagrímar til Rómar. Einn þeirra var Nikulás ábóti á Munkaþverá í Eyjafirði en hann fór til Noregs og Danmerkur og gekk þaðan til Rómar og svo alla leið til Jerúsalem. Hann skrifaði leiðarvísi fyrir aðra pílagríma árið 1153-4, „Leiðarvísir og borgarskipan“ er sá eini sinnar tegundar frá þessum tíma sem hefur varðveist í Evrópu. Þegar Steinunn kom til Rómar síðasta haust stóðu yfir miklar viðgerðir á borginni vegna Heilags árs hátíðarhöldum sem hófust á jólum 2024 og standa út allt þetta ár. Heilög ár eru haldin af kaþólsku kirkjunni á 25 ára fresti. Steinunn kom í þáttinn og sagði okkur nánar frá. Svo var það veðurspjallið með Einari Sveinbjörnssyni. Það er hafið nýtt eldgos suðaustur af Þorbirni við Grindavík, því fór Einar aðeins yfir stöðuna, til dæmis hvað varðar gasdreifingu. Svo gerði hann aðeins upp veturinn, en með mars lauk veðurstofuvetrinum. Einar talaði svo að lokum um mikla hita sem nú geysa á fjarlægum slóðum, s.s. sunnarlega í Bandaríkjunum, í Kákasus og á Tælandi og merkilegt marsveður sem Madrídingar og Spánverjar hafa upplifað. Tónlist í þættinum í dag: Ég skal bíða þín / Helgi Björnsson (Michel Legrande, texti Hjördís Morthens) April in Paris / Count Basie orchestra (Vernon Duke) Creepin' in / Dolly Parton og Norah Jones (Lee Alexander) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Alþjóðlega kvikmynda- og bransahátíðin Stockfish 2025 fer fram dagana 3.–13. apríl í Bíó paradís og boðið verður upp á fjölbreytta dagskrá. Sýndar verða um 30 alþjóðlegar verðlaunamyndir, sem flestar hafa ekki verið sýndar hér á landi. Að auki verður ítalskt horn á dagskrá þar sem ítalskri kvikmyndagerð verður fagnað með mat og víni. Í ár verður ókeypis aðgangur inn á hátíðina en gestum verður gefinn möguleiki á að greiða það sem það hefur tök á að greiða ef áhugi er á að styrkja hátíðina. Við ræddum við Dögg Mósesdóttur framkvæmdastýru hátíðarinnar og Berg Bernburg, en kvikmynd hans Veðurskeytin er opnunarmynd hátíðarinnar og Íslandsfrumsýning. Það er mánudagur og því kom Georg Lúðvíksson, sérfræðingur í heimilisfjármálum, til okkar í það sem við köllum fjármálin á mannamáli. Í dag talaði hann um erfðamálin, en þau brenna á mörgum og því miður hafa margar fjölskyldur lent í erfiðleikum þegar kemur að þeim. Hvað ber að hafa í huga, hvað ber að varast og fleira með Georgi í dag. Svo var það lesandi vikunnar sem í þetta sinn var María Anna Þorsteinsdóttir, íslenskufræðingur, en hún var íslenskukennari, prófarkalesari, handritagrúskari og útgefandi. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. María Anna talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Morgun í Yemen e. Susan Abulowa Sporðdrekar e. Dag Hjartarson Eldri konur e. Evu Rún Snorradóttur Kvár e. Elias Rúni Nýja testamentið Tímarit Máls og menningar Grimms ævintýri og íslenskar þjóðsögur Tónlist í þættinum í dag: Saga farmannsins / Óðinn Valdimarsson (Marty Robbins, texti Jón Sigurðsson) Hvítu mávar / Helena Eyjólfsdóttir (Walter Lange, texti Björn Bragi Magnússon) Síðasta sjóferðin / Brimkló (Steve Goodman, texti Þorsteinn Eggertsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var uppistandarinn, pistlahöfundurinn, leikskáldið og grínarinn Stefán Ingvar Vigfússon. Hann byrjaði mjög ungur að skrifa og var einn þeirra sem stofnuðu sviðslistaviðburðinn Ungleik. Hann hefur framleitt og flutt sýningar, skrifað efni fyrir sjónvarp og leiksvið, skrifað pistla í fréttamiðla og er hluti af uppistandshópnum VHS. Við fórum með honum aftur í tímann á æskuslóðirnar, smá til Danmerkur og svo á handahlaupum í gegnum lífið til dagsins í dag, en hann frumsýnir á næstunni uppistandssýninguna Stefán Ingvar sigrar atvinnulífið. Svo var það matarspjallið. Frú Sigurlaug Margrét kom auðvitað og í dag skoðuðum við alls konar skápa- búr- ískáps og frystikistuhreinsanir. Það eru að koma mánaðarmót og við veltum fyrir okkur hvað er hægt að elda úr því sem er til á heimilinu. Tónlist í þættinum í dag: Don't Try to Fool Me / Jóhann G. Jóhannsson (Jóhann G. Jóhannsson) Miami Memory / Alex Cameron (Alex Cameron) The End / Salóme Katrín (Salóme Katrín) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Þann 6. desember 1982 var Kvennaathvarfið opnað og það var magnaður hópur kvenna sem stóð að baki athvarfinu. Ein þeirra var Álfheiður Ingadóttir og hún kom til okkar í dag ásamt þeim Elísabetu Sveinsdóttur og Guðnýju Pálsdóttur, en átakið Á allra vörum er hafið og nú er það átakið „Byggjum nýtt Kvennaathvarf“. Þær stöllur Guðný, Elísabet og Gróa Ásgeirsdóttir standa að baki „Á allra vörum“ og hafa styrkt mörg góðgerðarsamtök og félög. Þær hrundu átakinu af stað með því að gefa upphafskonum Kvennaathvarfsins fyrstu varasettin en átakið í þetta sinn snýst um að vekja athygli á málefni Kvennaathvarfsins með því að selja varasett frá danska merkinu Gosh, þar sem gloss, varalitur og blýantur eru saman í pakka. Svo hittum við unga drengi, sextán ára, sem eru búnir að stofna markaðsfyrirtæki, markaðsstofuna Haen, sem vinnur í stafrænum markaðsmálum þar sem þeir nýta innsýn sína í menningu og hegðun ungs fólks til að ná betri árangri til dæmis á samfélagsmiðlum og eru nú þegar komnir með nokkra viðskiptavini. Þeir eru fjórir sem standa að Haen og tveir þeirra, Dagur Jónsson og Nataníel Máni Stefánsson komu í þáttinn í dag og sögðu okkur betur frá þessu ævintýri í þættinum. Tónlist í þættinum í dag: Hér á ég heima / Fjallabræður og Sverrir Bergmann (Magnús Þór Sigmundsson, texti Tómas Jónsson) Ástrós / Bubbi Morthens og Bríet (Bubbi Morthens) Hver hefur rétt / Bergþóra Árnadóttir (Bergþóra Árnadóttir) Heimur allur hlær / Stefán Hilmarsson (Hallgrímur Óskarsson og Stefán Hilmarsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Jón Viðar Matthíasson slökkviliðsstjóri Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins kom í þáttinn í dag og við ræddum við hann um brunaforvarnir og í því fór hann samhengi yfir brunann sem varð í Kringlunni í júní í fyrra og hvað má læra af honum. Með honum kom Sigrún A. Þorsteinsdóttir, sérfræðingur í forvörnum hjá VíS, en hún fræddi okkur um vinnuslys, öryggismál og forvarnir á vinnustöðum. Kristjana Dröfn Haraldsdóttir jógakennari fór í þrot árið 2017 og ákvað í kjölfarið að taka heilsuna í gegn. Í dag vinnur hún sem heilsumarkþjálfi, jógakennari og nuddari og rekur fyrirtækið Nærandi líf þar sem hún hjálpar öðrum að losa sig við streitu og ná tökum á djúpri slökun. Við heyrðum hvernig hún náði að endurstilla hugsanamynstur sem hún var föst í og öðlast betra líf. Við fengum svo póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag. Í þessu póstkorti segir Magnús af áhyggjum heimsins vegna bananaræktar sem nú er í hættu vegna þess að ósigrandi sveppur leggst á bananaplöntuna og drepur hana. Þetta er hægfara þróun en óstöðvandi hingað til. Bananinn er einn vinsælasti ávöxtur heims fyrir utan mango og epli og ef ekkert verður við ráðið þá munu bananar hverfa úr verslunum innan aldarfjórðungs. Tónlist í þættinum í dag: Sólarsamba / GÓSS (Magnús Kjartansson, texti Halldór Gunnarsson) Dansað á dekki / Fjörefni (P. Nicholas, texti Ellert Borgar Þorvaldsson) Vor í Reykjavík / Uppáhellingarnir (Andri Ólafsson, texti Þórarinn Már Baldursson) Og co. / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Magnús Þór Sigmundsson, texti Vilhjálmur Vilhjálmsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Íslenski danflokkurinn frumsýnir á föstudaginn Hringir Orfeusar og annað slúður, nýtt verk eftir Ernu Ómarsdóttur. Ýmis tungumál eru notuð í verkinu, þar á meðal íslenskt táknmál sem er blandað inn í hreyfingar dansanna. Diljá Sveinsdóttir dansari í dansflokknum, missti heyrnina mjög ung og hefur notað táknmál frá barnsaldri og hún dansar alltaf með heyrnatæki, en hún hefur stundað dans nánast allt sitt líf. Diljá kom í þáttinn og sagði okkur sína sögu og frá sýningunni. Kváradagurinn er í dag. Kvár eru þau sem skilgreina sig utan kynjatvíhyggjunnar, eða hvorki sem karl né konu. Flest fólk hugsar lítið sem ekkert út í kynvitund sína því hún samræmist því kyni sem því var úthlutað við fæðingu. Það er kallað að vera sískynja. Annað fólk efast eða er fullvisst um að það kyn sem því var úthlutað við fæðingu sé ekki þess rétta kyn. Það er kallað að vera trans. Það trans fólk sem upplifir kyn sitt hvorki sem karl eða konu heldur utan tvíhyggju kynjakerfisins er kallað kynsegin. Ólöf Bjarki Antons stjórnmálafræðingur kom til okkar í dag í tilefni af Kváradeginum. Ingunn Gubrandsdóttir, jógakennari og heilsuþjálfi, fannst fullt tilefni til að ræða meira um streitu og áhrif hennar og stofnaði hópinn Streitutips á Facebook í því augnamiði að minna fólk á einföld ráð við streitu og hvernig við getum komist hjá henni í amstri dagsins. Hún segir djúpa öndun það allra mikilvægasta þar sem við gleymum hreinlega að anda djúpt í miklum önnum og stressi, en hreyfing og viðvera í náttúrunni og jafnvel með gæludýr draga líka verulega úr áhrifum streitu. Helga Arnardóttir ræddi við Ingunni á dögunum sem við heyrðum á Heilsuvaktinni í dag. Tónlist í þættinum í dag: Ég veit þú kemur / Ellý Vilhjálms (Ási í Bæ og Oddgeir Kristjánsson) Töfrar / Silfurtónar (Júlíus Heimir Ólafsson) Í fjarlægð / Björgvin Halldórsson (Karl O. Runólfsson, texti Cæsar, eða Valdimar Hólm Hallstað) Puppet on a String / Sandie Shaw (Bill Martin & Phil Coulter) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við slógum á þráðinn til spænsku borgarinnar Valencia í dag en þar var um miðjan marsmánuð opnuð ljósmyndasýning Díönu Júlíusdóttur, listakonu og ljósmyndara Þetta er hennar fyrsta einkasýning á erlendri grundu og umfjöllunarefnið er heimilisofbeldi og leið konu úr ofbeldissambandi og ber sýningin yfirskriftina Rauðar flækjur. Díana sagði okkur frá sýningunni í þættinum Það er mánudagur í dag, því kom Georg Lúðvíksson, sérfræðingur í heimilisfjármálum, með það sem við köllum fjármálin á mannamáli. Í dag talaði hann um stýrivexti Seðlabankans, sem hafa nú aldeilis verið mikið í fréttum undanfarið. En hvað þýða þeir fyrir okkur og hvaða áhrif hafa þeir á lánin okkar og lánakjör? Svo var það lesandi vikunnar. Í þetta sinn var það Margrét Adamsdóttir fréttamaður. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Margrét talaði um eftirfarandi bækur og höfunda: Patriot e. Alexei Navalny Yellowface e. R.F. Kuang Sapiens e. Yuval Noah Harari Orbital e. Samantha Harvey Into the wild e. Jon Krakauer La peste e. Alexandre Camus Out of Africa e. Karen Blixen Tónlist í þættinum í dag: Ég er á leiðinni / Brunaliðið (Magnús Eiríksson) Were the wild roses grow / Kylie Minogue, Nick Cave og The Bad Seeds (Nick Cave) Einsemd / Snorri Helgason (Snorri Helgason og Guðmundur Óskar Guðmundsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgesturinn okkar að þessu sinni var Hildur Vala Einarsdóttir tónlistarkona. Það er óhætt að segja að henni hafi skotið skyndilega upp á íslenska stjörnuhimininn árið 2005 í annari þáttaröð af söngvakeppninni Idol-stjörnuleit, en hún sigraði þá keppni 23 ára að aldri. En síðan eru liðin mörg ár og í dag sinnir Hildur Vala söngkennslu við Tónlistarskóla FÍH, sinnir eigin tónsmíðum og syngur víða á tónleikum. Við forum með Hildi Völu aftur í tímann og forvitnuðumst um hennar rætur og hvernig tónlistin kom til hennar og svo fórum við á handahlaupum til dagsins í dag. Í matarspjalli dagsins töluðum við svo um grænmeti sem janvel einhverjir forðast, rósakál og fennel. Rósakálið hefur þó komið sterkt inn síðustu ár eftir parað við beikon. En hvað dettur okkur í hug þegar fennel berst í tal? Sigurlaug Margrét var með þóttafullan svip því hún er talsvert andsnúin annarri tegundinni. Rósakáli þá eða Fennel? Það kemur í ljós matarspjalli dagsins. Tónlist í þættinum í dag: Betri tíð / Hildur Vala Einarsdóttir (Valgeir Guðjónsson og Þórður Árnason) Oddaflug / Hildur Vala Einarsdóttir (Hildur Vala Einarsdóttir) For once in my life / Stevie Wonder (Ron Miller & Orlando Murden) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í hverri viku bætast að meðaltali um 50-60 nýir bílar í umferðina á höfuðborgarsvæðinu og við ákváðum að forvitnast um Borgarlínuna í þættinum í dag. Framkvæmd Borgarlínunnar er skipt í 6 lotur og fyrsta lota nær frá Hamraborg í Kópavogi að Krossmýrartorgi í Reykjavík og áætlað er að hún verði fullbúin árið 2031. Atli Björn Levy tók við starfi forstöðumanns Verkefnastofu Borgarlínunnar fyrir nokkrum mánuðum. Hann er samgönguverkfræðingur og leiðir Borgarlínuverkefnið og hann kom í þáttinn í dag og fór með okkur yfir stöðuna. Nú stendur yfir Tannverndarvikan og til okkar í dag kom Jóhanna Bryndís Bjarnadóttir tannlæknir og fyrrverandi formaður Tannlæknafélagsins. Lögð er áhersla á rétta tannhirðu, tengsl munnheilsu og andlegrar vellíðunar, forvarnir gegn verkjum og sýkingum og fleira sem Jóhanna fræddi okkur um tannheilsu í þættinum. Svo heyrðum við um verkefni á Suðurnesjum, þar sem er til dæmis kortlögð íþróttaiðkun barna með fötlun og aðgerðaráætlun með það fyrir augum að auka þáttöku þeirra og barna af erlendum uppruna í skipulögðu íþrótta- og tómstundastarfi. Þáttaka meðal einstaklinga með fötlun í skipulögðu íþróttastarfi er ekki nema 4% og sú prósenta er jafnvel enn lægri á Suðurnesjum. Sigurður Friðrik Gunnarsson og Petra Ruth Rúnarsdóttir, svæðisfulltrúar ÍSÍ og UMFÍ á Suðurnesjum, komu í þáttinn og sögðu okkur meira frá þessu. Tónlist í þættinum í dag: Kata rokkar / Björk Guðmundsdóttir og Tríó Guðmundar Ingólfssonar (Theódór Einarsson) Waterloo Sunset / The Kinks (Ray Davies) Líttu sérhvert sólarlag / Sigríður Thorlacius og Valdimar Guðmundsson (Bragi Valdimar Skúlason) Ástarsæla / Hljómar (Gunnar Þórðarson, texti Þorsteinn Eggertsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Á föstudaginn verður íslensk-pólsk veforðabók opnuð formlega, en hún hefur verið í undirbúningi undanfarin ár. Orðabókin mun nýtast þeim fjölmörgu íbúum Íslands sem hafa pólsku að móðurmáli og Stanislaw Bartoszek, málfræðingur, skjalaþýðandi og ritstjóri veforðabókarinnar, kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá bókinni og þessu stóra verkefni. Slóðin á veforðabókina verður www.pl.is Fjöldi rannsókna hefur sýnt fram á að heilsutengdur ávinningur af því að hreyfa sig úti sé margfaldur á við það að hreyfa sig inni. Kolbrún Kristínardóttir yfirsjúkraþjálfari á Æfingastöðinni er mikil áhugamanneskja um útilíf og heilsu og hefur leitt skipulagðar fjölskyldugöngur og fræðslu um málefnið víðsvegar, nú síðast með erindinu „Af hverju að vera inni þegar vonin er úti?“ á Læknadögum. Kolbrún kom í þáttinn í dag. Svo var það veðurspjallið með Einari Sveinbjörnssyni. Í dag ræddum við við hann um logn og ótal samheiti fyrir lognið. Svo eru það loftslagsmálin, en árið 2024 fór meðalhækkun hitastigsins í heiminum í fyrsta skipti yfir eina og hálfa gráðu og Einar talaði um nálgun ýmissa þjóða í þessum málum þessa dagana. Tónlist í þættinum í dag: Með þér / Ragnheiður Gröndal (Bubbi Morthens) Við stóran stein / Hildur Vala (Valgeir Guðjónsson) The Windmills of Your Mind / Helena Eyjólfsdóttir og Hljómsveit Ingimars Eydal (Alan Bergman, Marilyn Bergman og Michel Legrand) Dátt er blessað lognið / Þrjú á palli (höf. lags ókunnur, texti Jónas Árnason) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Listakonan Inga Elín hefur frá unga aldri tileinkað líf sitt listinni. Ástríða Ingu á keramík hófst í Myndlistaskóla Reykjavíkur og elti hún draum sinn um að verða listamaður og hönnuður í Listháskóla Íslands. Þaðan var förinni heitið til Kaupmannahafnar þar sem hún stundaði nám við Skolen for Brugskunst sem er betur þekktur í dag sem Denmark Design. Í byrjun árs 2020 enduropnaði Inga Elín verslun sína við Skólavörðustíg eftir 25 ára fjarveru og í þetta skiptið með syni sínum Kristni Ísaki, sem sér um skipulags- og markaðsmál fyrirtækisins. Við heimsóttum Ingu Elínu og Kristinn á vinnustofuna út á Granda. Það er mánudagur og þá eru fjármálin á mannamáli á dagskrá í þættinum og Georg Lúðvíksson sérfræðingur í heimilisbókhaldi kom til okkar og hélt áfram að fræða okkur. Í sinn talaði Georg um utanaðkomandi áhrif sem hafa áhrif á okkur og okkar fjármálahegðun, eins og til dæmis verðbólgu, hrun og svo framvegis. Svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Sigríður Rún Tryggvadóttir, prófastur í Austurlandsprófastsdæmi og prestur í Egilsstaðaprestakalli. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfunda hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Sigríður talaði um eftirfarandi bækur og höfundar: Játning e. Ólaf Jóhann Ólafsson Þessir djöfulsins karlmenn e. Andrev Walden Guð hins smáa e. Arundhati Roy Veisla undir grjótvegg, smásögur e. Svövu Jakobsdóttur og svo var það bók bókanna, Biblían. Tónlist í þættinum í dag: Bíttu í það súra / Bogomil Font og Greiningardeildin (Bragi Valdimar Skúlason) Byrjaðu í dag að elska / Geirfuglarnir (Rokkmúsirnar) Það er svo ótalmargt / Ellý Vilhjálms (Jackie Smith, Derry Lindsay, texti Jóhanna G. Erlingsson) UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON