Podcasts about persja

Cześć, albo raczej Selam! W tym podkaście Aein opowie Wam o współczesnym Iranie, o tym, co dzieje się rok po protestach, o zmianach. Dowiecie się też, czy warto tam pojechać. instagram: @aein.ghobadimój ig: @gaba_gadaemail ga.gawronska@gmail.comMówię w podkaście o książce "Broniłam ofiar" Shirin Ebadi, o filmach "Presepolis" i "Holly Spider".

16 września 2022 roku w szpitalu zmarła Mahsa Amini, dziewczyna zatrzymana przez policję obyczajową za nieprawidłowo założoną chustę na włosach. Jej śmierć wywołała gwałtowne protesty, które wg niektórych komentatorów mogły zagrozić władzy ajatollahów. Jak wygląda Iran rok po wybuchu protestów? Jak wyglądają dziś ulice irańskich miast? Co się zmieniło? Czy naprawdę jest tak źle, jak pokazują to media? W czarwcu i lipcu spędziłem w Iranie prawie miesiąc, nieustannie nie mogąc wyjść ze zdumienia, jak bardzo zmieniło się tutejsze społeczeństwo. ⭕️ ZOSTAŃ NASZYM PATRONEM:https://patronite.pl/dobrapodroz.⭕️ YouTube:Subskrybuj nasz kanał!⭕️‍ Social media:Instagram: instagram.com/dobra_podroz/Facebook: facebook.com/tudobrapodroz/

Początkowo językiem aramejskim posługiwano się wyłącznie w miejscu nazywanym Aram. Myślę, że to logiczne: Aramejczycy mieszkali w Aramie i mówili po aramejsku. Ale co to jest Aram i gdzie się znajdował? Np. Księga Sędziów 10:6 mówi o niewiernych Izraelitach: “Zaczęli oddawać cześć Baalom, podobiznom Asztarte, bogom Aramu”. W starszych przekładach biblijnych, np. w Biblii Wujka i Biblii gdańskiej można tutaj przeczytać, że “oddawali cześć bogom Syrii”. Współczesne Biblie na ogół pozostawiają hebrajskie słowo “Aram”, a te starsze przekłady oddawały to jako “Syria”. Oba tłumaczenia są dobre, ale to starsze jest chyba łatwiejsze do zrozumienia, bo gdy słyszymy Aram to myślę, że mało kto wie gdzie to było, ale gdy słyszymy Syria od razu pewnie kojarzy się nam to państwo z jego stolicą w Damaszku.Według Rodzaju 10:22 Aram był potomkiem Sema, tak więc potomkowie Arama tak jak Izraelici byli Semitami. Nie dziwi więc fakt, że język potomków Arama czyli aramejski był spokrewniony z hebrajskim. Abraham początkowo mieszkał w Ur Chaldejskim później jednak przeprowadził się do Syrii do miasta Charan. Nie dziwi więc też to, że język chaldejski także był spokrewiony z aramejskim i hebrajskim. Później Abraham poszedł dalej do Ziemi Obiecanej, ale jego rodzina dalej mieszkała w Syrii. Z tej rodziny pochodziła Rebeka, żona Izaaka, syna Abrahama. Co ciekawe Rebeka miała kuzyna o imieniu Aram, który mieszkał w Aramie i mówił po aramejsku. Można chyba przyjąć, że jej kuzyn dostał to imię od kraju.Język aramejski był spokrewniony z językiem hebrajskim oraz językiem chaldejskim. Hebrajski i aramejski były chyba bliższe sobie. Abraham jest nazywany Hebrajczykiem, a więc kimś mówiącym po hebrajsku. Dla swojego syna kazał jednak sprowadzić żonę z Aramu czyli z Syrii. Czytamy o tym w Rodzaju 25:20 “Izaak miał czterdzieści lat, gdy pojął za żonę Rebekę, córkę Betuela, Aramejczyka z Paddan-Aram, siostrę Labana, Aramejczyka". Tak więc Abraham jest nazywany Hebrajczykiem, a Laban Aramejczykiem. Biblia nic jednak nie mówi o tym aby Izaak i Rebeka potrzebowali tłumacza. Można to chyba porównać do polskiego i czeskiego. Dzisiaj te języki różnią się od siebie jednak w czasach Mieszka i Dobrawy, Polacy i Czesi rozumieli się bez problemów. Później do Aramu został wysłany ich syn Izaaka i Rebeki. Czy języki hebrajski i aramejski zaczęły się różnić?Jakub przybył do Syrii i wziął sobie za żony, córki brata swojej matki czyli swoje kuzynki - Leę i Rachelę. Ponownie nic nie wskazuje na to, że miał on jakieś trudności w rozmowie z teściem czy żonami. Później jednak gdy się rozstawali Jakub i jego teść Laban zbudowali kopiec. W Rodzaju 31:47 czytamy: "Laban nazwał go Jegar Sahaduta, a Jakub nazwał go Galed". Laban użył aramejskiego, a Jakub hebrajskiego. Znaczenie obu tych wyrażeń było jednak takie samo: kopiec świadectwa. Zauważmy, już choćby w tym wyrażeniu widać różnice między hebrajskim i aramejskim.W czasach najazdu asyryjskiego (czyli ponad 500 lat później) były już to jednak dwa różne języki. Gdy król Asyrii oblegał Jerozolimię wysłał swoich sług aby przekonali obrońców miasta do poddania się. Ci asyryjscy wysłannicy mówili do ludzi na murach Jerozolimy po hebrajsku. Król Judy wysłał do nich swoich urzędników. Ich wypowiedź znajdujemy w 2 Królów 18:26, czytamy tam: "Wtedy Eljakim, syn Chilkiasza, i Szebna, i Joach rzekli do Rabszaka: Zechciej rozmawiać ze sługami swymi po aramejsku, gdyż my rozumiemy, a nie rozmawiaj z nami po judejsku przed tym ludem, który tu jest na murze". Ci wykształceni urzędnicy znali aramejski, którego jednak nie rozumiała większość mieszkańców Jerozolimy. Aramejski był w tym regionie językiem międzynarodowym, ale znali go tylko wykształceni ludzie. Ci Asyryjczycy odmówili i wołali do ludzi na murach po hebrajsku, bo chcieli ich wystraszyć. Jak jednak do tego doszło, że aramejski stał się językiem międzynarodowym?Poprzedni król asyryjski Tiglat-Pileser III nazywany Pulem jest znany z tego, że zniszczył północne królestwo Izraela. Miał on jednak także ogromny wpływ także na język. Rozpowszechnił on dialekt wschodnio-aramejski czyli język syryjski jako lingua franca. Nawet gdy Asyria upadła język aramejski dalej był językiem urzędowym u Babilończyków oraz Persów. Właśnie ten dialekt urzędowego aramejskiego znajduje się w Biblii. Fragmenty po aramejsku można znaleźć w Ezdrasza, Jeremiasza i Daniela. Czyli tak jak dzisiaj językiem międzynarodowym jest angielski, w średniowieczu była łacina, a w czasach starożytnych greka, tak w czasach przed Aleksandrem Wielkim lingua franca tamtych ziemiach był aramejski. Ten język przetrwał trzy imperia, najpierw asyryjskie, potem babilońskie, a w końcu perskie. Dopiero Grecy wprowadzili swój język jako kolejny język międzynarodowy.Język aramejski pojawił się także w Biblii. Stary Testament jest napisany głównie po hebrajsku, a Nowy po grecku. Jednak są cztery miejsca, gdzie znajdują się fragmenty (czasem całkiem długie) po aramejsku. Jak już mówiłem, Asyryjczycy wprowadzili ten język jako język urzędowy. Jednak zapisy w tym języku pojawiły się w Biblii dopiero w czasach najazdu kolejnej lokalnej potęgi - Babilonu. Zarówno Asyryjczycy jak i Babilończycy mieli własne dialekty. Jednak w oficjalnej korespondencji posługiwali się językiem aramejskim. Do tych oficjalnych dokumentów przejdę za chwilę. Pierwszy fragment jest dość krótki, ale i dość tajemniczy. W Jeremiasza 10:11 czytamy: "Tak mówcie o nich: Bogowie, którzy nie stworzyli nieba ani ziemi, zginą z ziemi i spod tego nieba". Ten jeden werset jest w oryginale po aramejsku. Dlaczego?Księga Jeremiasza to 52 rozdziały po około 25 wersetów każdy. Ale tylko ten jeden werset jest po aramejsku, reszta po hebrajsku. Dlaczego? Jeremiasz w tym 10 rozdziale mówi o swoim Bogu, ale w tym jednym wersecie zmienia temat i mówi o bożkach. Być może religię dało się rozpoznać po języku. Być może wyznawcy bożków mówili po aramejsku, a Jeremiasz i jego współwyznawcy po hebrajsku. Napiszcie mi może w komentarzu co wy myślicie. Dlaczego Jeremiasz pisał ten rozdział cały po hebrajsku i nagle werset 11 napisał po aramejsku? W księgach Daniela i Ezdrasza mamy o wiele dłuższe fragmenty po aramejsku, ale są to po prostu cytaty dokumentów.Księga Daniela to 12 rozdziałów. Fragment po aramejsku jest bardzo długi. Od rozdziału drugiego, a wersetu czwartego (od połowy) do końca rozdziału siódmego. Tak więc prawie połowa księgi Daniela jest po aramejsku. Reszta oczywiście po hebrajsku. W księdze Ezdrasza są dwa fragmenty, od Ezdrasza 4:8 do 6:18 oraz rozdział 7:12-26. Oba te fragmenty to listy do i od króla Perskiego. Jak widać jeszcze w czasach perskich używano do korespondencji z tą częścią imperium języka aramejskiego. W jakim jednak języku mówili Żydzi po powrocie z Babilonu?Historycy nie są zgodni co do języka, a w którym mówili Żydzi po niewoli babilońskiej. Jest spora grupa biblistów, która twierdzi, że zwykli Żydzi mówili po aramejsku i nie znali hebrajskiego. Księga Nehemiasza 8:8 mówi: "I czytali z księgi Zakonu ustęp za ustępem, od razu je wyjaśniając, tak że zrozumiano to, co było czytane”. Ten werset opisuje Żydów, którzy przyszli na święto. Jak zwykle podczas świąt żydowskich czytano prawo. Jednak ten werset Nehemiasza 8:8 mówi, że czytali od razu wyjaśniając. Co to znaczy? Niektórzy twierdzą, że ktoś odczytywał po hebrajsku, a osoba stojąca obok tłumaczyła to na aramejski. Oczywiście ten zwrot “od razu wyjaśniając” może oznaczać, że tłumaczono jak należy rozumieć to prawo. Jednak część biblistów twierdzi, że większość ludzi nie znała biblijnego hebrajskiego i mówiła po aramejsku, tak więc trzeba było dla nich przetłumaczyć tekst hebrajski na język aramejski. To prowadzi do pytania: jakim językiem mówił Jezus?Izaak miał czterdzieści lat, gdy pojął za żonę Rebekę, córkę Betuela, Aramejczyka z Paddan-Aram, siostrę Labana, Aramejczyka. http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/25/20Laban nazwał go Jegar Sahaduta, a Jakub nazwał go Galed.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/31/47Wtedy Eljakim, syn Chilkiasza, i Szebna, i Joach rzekli do Rabszaka: Zechciej rozmawiać ze sługami swymi po aramejsku, gdyż my rozumiemy, a nie rozmawiaj z nami po judejsku przed tym ludem, który tu jest na murze.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/18/26

Zerubbabel pojawia się w Biblii w momencie powrotu z niewoli Babilońskiej. Cofnijmy się jednak 80 lat wcześniej gdy dziadek Zerubbabel był królem. 10 lat przed zburzeniem Jerozolimy, król babiloński Nabuchodonozor uprowadził do niewoli króla Jehojachina. W 2 Królewskiej 24:8 czytamy o nim: "Jehojachin miał osiemnaście lat, gdy objął władzę królewską, a panował w Jeruzalemie trzy miesiące". Jehojachin poszedł do niewoli, a królem został jego wuj Sedekiasz.Minęło jednak 10 lat i Nabuchodonozor ponownie był pod Jerozolimą, bo ustanowiony przez niego król Sedekiasz zbuntował się. Jerozolima została wtedy zniszczona. Co jednak działo się z Jechojachinem, który już 10 lat przebywał w Babilonie? Wygląda na to, że cały czas za panowania Nabuchodonozora siedział w więzieniu. W 2 Królewskiej 25:27 czytamy: "W trzydzieści siedem lat po uprowadzeniu do niewoli Jehojachina, króla judzkiego (...) wypuścił Ewil-Merodach, król babiloński, w roku objęcia przezeń władzy królewskiej, Jehojachina, króla judzkiego, z więzienia". Jak wyglądało to więzienie?Kolejne wersety mówią, że król miał tam więzienne szaty. Później król Babilonu zaprosił go do zmiany tych szat i zaprosił go aby z nim jadał przy stole. Tak więc sytuacja Jehojachina się zmieniła, ale dopiero 37 lat po uprowadzeniu do niewoli. Biblia mówi tutaj, że ten były więzień zasiadł przy stole króla Babilonu i jadł tam do końca życia. Niekoniecznie należy rozumieć to dosłownie.Zachowała się tabliczka znaleziona w Babilonie niedaleko bramy Isztar. Oba te wykopaliska czyli cała bramę oraz tą tabliczkę można zrealizować zobaczyć w Berlinie w Muzeum Pergamonu. Na tej tabliczce napisano jaki przydział jedzenia dostawał król Jehojachin oraz jego pięciu synów. Tak więc jadanie ze stołu króla Babilonu mogło znaczyć korzystanie z przydziału jedzenia dla króla i jego dworu. Ale dlaczego wymieniono tylko 5 synów?1 Kronik 3:17, 18 mówi o 7 synach, którzy urodzili się Jehojachinowi w Babilonie. Tabliczka wspominała tylko o 5 z nich. Być może została sporządzona przed urodzeniem ostatnich dwóch. Gdybyście czytali te fragmenty w swojej Biblii pamiętajcie, że ten król w 2 Królewskiej jest nazywany Jechojachin, a w 1 Kronik Jechoniasz. W 1 Kronik 3:17, 18 czytamy: "Synami Jechoniasza, jeńca, byli Szealtiel, Malkiram, Pedajasz, Szeneassar, Jekamiasz, Hoszama i Nedabiasz".Tak więc król Jehojachin, nazywany też Jechoniaszem, był królem przez trzy miesiące. Później poszedł do niewoli. Gdy minęło pięć lat jego wygnania zaczął swoją służbę prorok Ezechiel, który też był na wygnaniu w Babilonie. Gdy minęło kolejne pięć lat Jerozolima została zburzona. Gdy minęło 37 lat od wygnania, a 27 lat od zburzenia Jerozolimy król ten wyszedł z więzienia. Tam na wygnaniu urodziło mu się 7 synów. Nas będą interesować dwóch: Szealtiel i Pedajasz.Szealtiel był pierwszym synem króla Jechoniasza urodzonym na wygnaniu w Babilonie. Pedajasz był trzecim synem, który się tam urodził. Wg 1 Kronik 3:19 Pedajasz był ojcem Zerubbabela. Jednak Ewangelie mówią, że ojcem Zerubbabela był Szealtiel. Czytamy o tym w Mateusza 1:12 i Łukasza 3:27. Kto ma rację? Jak można to wyjaśnić? Być może Zerubbabel był synem starszego Szealtiela. Gdy on umarł jego młodszy brat Pedajasz zajął się sierotą Zerubbabelem. Inne wyjaśnienie to małżeństwo lewirackie. Jeżeli Szealtiel najstarszy zmarł bezdzietnie to jego brat Pedajasz miał obowiązek wziąć żonę po swoim bracie i spłodzić mu syna. Narodzony z takiego związku Zerubbabel byłby synem Pedajasza, ale w rodowodach byłby zapisany jako syn zmarłego Szealtiela.Zerubbabel był więc wnukiem króla Jechoniasza, synem Szealtiela lub Pedajasza. Jego imię Zerubbabel znaczy "nasienie Babel" czyli urodzony w Babilonie. Tutaj warto wspomnieć jeszcze o kimś nazwanym Szeszbassarem, w Ezdrasza 1:8 czytamy: "Cyrus, król perski, wydał je do rąk skarbnika Mitredata, który rozliczył się z nich z Szeszbassarem, księciem judzkim". Kim był Szeszbassar?Wiele wskazuje na to, że Szeszbassar i Zerubbabel to ta sama osoba. Obu nazwano książętami lub naczelnikami. Szeszbassar otrzymał od Cyrusa naczynia do świątyni. Jednak to imię nie występuje w spisie przybyłych do Jerozolimy. Jest tam Zerubbabel. Jak pokazuje np. księga Daniela Babilończycy dawali żydowskim więźniom babilońskie imiona. Tak było chyba tutaj. Imię Szeszbassar pojawia się gdy są cytowanie dokumenty. Ezdrasza rozdział 1 cytuje dekret Cyrusa, a Ezdrasza rozdział 5 list urzędowy. W obu wypadkach autorami nie byli Żydzi i ma to sens, że posłużyli się babilońskim imieniem Szeszbassar.Tak więc Zerubbabel, wnuk króla Jechoniasza był pierwszym namiestnikiem. W Biblii jego imię pojawia się często wraz z arcykapłanem Jeszuą. Np. w Ezdrasza 3:2 czytamy: "Wtedy Jeszua, syn Josadaka, wraz ze swoimi braćmi kapłanami i Zerubbabel, syn Szealtiela wraz ze swoimi braćmi zabrali się do budowy ołtarza Bogu Izraela". Odbudową ołtarza kierował arcykapłan Jeszua oraz namiestnik Zerubbabel. Wcześniej czytaliśmy, że Szeszbassar dostał naczynia ze świątyni. Jeżeli Szeszbassar i Zerubbabel to ta sama osoba to po odbudowie ołtarza Zerubbabel mógł przekazać te naczynia kapłanom.Zerubbabel i Jeszua rozpoczęli odbudowę. Okoliczne narody czyli Samarytanie chcieli się przyłączyć. Odpowiedź znajdujemy w Ezdrasza 4:3, gdzie czytamy: "Lecz Zerubbabel, Jeszua i pozostali naczelnicy rodów z Izraela odpowiedzieli im: Nie godzi się, abyście wy razem z nami budowali świątynię Bogu naszemu, gdyż my sami budować będziemy dla Pana, Boga Izraela, jak nam nakazał Cyrus, król perski". Samarytanie postanowili temu przeszkodzić. Najpierw próbowali zniechęcić i zastraszyć ludzi. Później gdy królem Persji został Artakserkses napisali do niego skargę na Żydów. Do czego to doprowadziło?Minęło prawdopodobnie kilka miesięcy i przyszła odpowiedź nakazująca wstrzymanie budowy. W Ezdrasza 4:23 czytamy: “Gdy potem odpis listu króla Artakserksesa został odczytany przed Rechumem i sekretarzem Szimszajem oraz ich towarzyszami, udali się oni śpiesznie do Żydów w Jeruzalemie i przemocą i gwałtem wstrzymali budowę”. Dalsza budowa byłaby poczytana za bunt przeciwko perskiemu władcy, który rządził aż po Egipt. Zastanawia tutaj jedna rzecz. W państwie perskim każda decyzja króla była wiążącym prawem także po jego śmierci. Tak więc nakaz Cyrusa cały czas obowiązywał. Dlaczego więc Artakserkses wydał decyzję aby wstrzymać budowę?Istnieją przynajmniej dwa wytłumaczenia. Po pierwsze Artakserkses to być może władca, który przejął władzę. W tym okresie panowało dwóch takich władców, każdy panował po parę miesięcy. Być może byli to uzurpatorzy, który nie szanowali praw wydanych przez poprzednich władców. Po drugie, ten perski król został okłamany. Żydzi odbudowywali świątynię, a Samarytanie piszący list sugerowali, że odbudowywane jest całe miasto wraz z murami obronnymi. Jak się zakończyła ta sprawa?Ezdrasz podaje, że budowę wstrzymano aż do drugiego roku króla Dariusza. Panował on po tych dwóch władcach, którzy panowali zaledwie kilka miesięcy. Prawdopodobnie to właśnie Dariusz pozbawił drugiego z nich władzy. Władza więc wróciła do prawowitych władców Persji, ale świątynia nie była odbudowywana. Wtedy wystąpiło dwóch proroków, którzy zachęcali lud. Byli to Aggeusz i Zachariasz. Obaj ci prorocy zwracali się przede wszystkim do namiestnika Zerubbabela oraz arcykapłana Jozuego. Jaki był wynik ich działalności?W Aggeusza 1:14 czytamy: “Wtedy Pan poruszył ducha Zorobabela, syna Szealtiela, namiestnika Judei, i ducha arcykapłana Jozuego, syna Jehosadaka, i ducha całej reszty ludu, tak że przyszli i podjęli pracę koło domu Pana Zastępów, swojego Boga”. Zorobabel to oczywiście Zerubbabel, a Jozue to oczywiście Jeszua. To oni mieli podjąć decyzję i oni otrzymaliby karę za złamanie zakazu odbudowy. Aggeusz użył takich słów: “Lecz teraz, bądź mężny, Zorobabelu! - mówi Pan. - Bądź mężny, arcykapłanie Jozue, synu Jehosadaka! Bądź mężny, cały ludu kraju! - mówi Pan. - Do dzieła, bo ja jestem z wami! - mówi Pan Zastępów” (Aggeusza 2:4). Słowa proroka Zachariasza są jeszcze bardzej zachęcające.W Zachariasza 4:6, 7 czytamy: “6 Wtedy on odpowiedział, mówiąc do mnie: Takie jest słowo Pana do Zorobabela: Nie dzięki mocy ani dzięki sile, lecz dzięki mojemu Duchowi to się stanie - mówi Pan Zastępów. 7 Kim ty jesteś, wysoka góro? Wobec Zorobabela staniesz się równiną! On położy kamień na szczycie wśród okrzyków: Cudny, cudny!”Jehojachin miał osiemnaście lat, gdy objął władzę królewską, a panował w Jeruzalemie trzy miesiące. Matka jego nazywała się Nechuszta, była córką Elnatana z Jeruzalemu.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/24/8W trzydzieści siedem lat po uprowadzeniu do niewoli Jehojachina, króla judzkiego, w dwunastym miesiącu, dwudziestego siódmego dnia tegoż miesiąca, wypuścił Ewil-Merodach, król babiloński, w roku objęcia przezeń władzy królewskiej, Jehojachina, króla judzkiego, z więzienia.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/25/27Synami Jechoniasza, jeńca, byli Szealtiel,http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Kronik/3/17

Dzisiaj trzecia część historii Jerozolimy, czyli okres od wyzwolenia z Babilonu do powstania Machabeuszy. Innymi słowy Jerozolima w czasach imperium Perskiego i później w czasach hellenistycznych. Czasy perskie to Jerozolima na skraju imperium czyli na prowincji. Później w czasach hellenistycznych czyli podczas rządów Greków Jerozolima i jej okolice były placem boju pomiędzy dwoma królestwami greckimi. Zacznijmy jednak od początku.Powrót do Jerozolimy opisuje księga Ezdrasza. W rozdziale pierwszym przepisano dekret króla Cyrusa, który zezwolił na powrót i odbudowę świątyni w Jerozolimie. Oddał też naczynia, które zrabowali Babilończycy podczas zagłady Jerozolimy. Rozdział drugi wylicza tych, którzy wrócili. W wersecie 64 czytamy, że było ich 42 tysiące. Po przybyciu rozeszli się do różnych miast i pewnie odbudowywali sobie domy jednak w miesiącu 7 przybyli do Jerozolimy. W Ezdrasza 3:2 czytamy: “Wtedy Jeszua, syn Josadaka, wraz ze swoimi braćmi kapłanami i Zerubbabel, syn Szealtiela wraz ze swoimi braćmi zabrali się do budowy ołtarza Bogu Izraela, aby składać na nim ofiary całopalne, jak to jest przepisane w zakonie Mojżesza, męża Bożego”.Nie oznaczało to, że odbudowano wtedy świątynię. Odbudowano jedynie ołtarz i zaczęto na nim składać ofiary. Ten miesiąc siódmy, w którym to się wydarzyło nazywał się Tiszri i przypadał gdzieś na przełom września i października. Wtedy obchodzono święto namiotów nazywane też świętem szałasów. Izraelici obchodzili to święto, ale odbudowa świątynii ruszyła dopiero pół roku później. W Ezdrasza 3:8 czytamy: “A w drugim roku po ich przybyciu do domu Bożego w Jeruzalemie, w drugim miesiącu: Zerubbabel, syn Szealtiela, i Jeszua, syn Josadaka, i reszta ich braci, kapłani i Lewici oraz wszyscy, którzy powrócili z niewoli do Jeruzalemu, rozpoczęli odbudowę”. Jak im poszło?Asyryjczycy i później Babilończycy mieli strategię zabezpieczania się przed buntem. Po prostu wywozili ludzi w obce miejsca. Tak więc Izraelici poszli do niewoli do Asyrii, a później do Babilonu. Za to do Izraela sprowadzono inne ludy. Najbardziej znani są Samarytanie. Praktykowali oni synkretyzm religijny czyli połączyli swoje religie z miejscową religią czyli religią Izraelitów. Gdy ci powrócili Samarytanie i inne ludy zaproponowały współpracę. Ich słowa zacytowano w Ezdrasza 4:2 “Przystąpili do Zerubbabela, do Jeszuy i do naczelników rodów, i rzekli do nich: Będziemy budować razem z wami, gdyż czcimy Boga waszego tak jak wy i składamy mu ofiary od czasów Asarchaddona, króla asyryjskiego, który nas tutaj sprowadził”.Izraelici się na to nie zgodzili, a niechęć czy wręcz nienawiść pomiędzy Żydami i Samarytanami istnieje do dzisiaj. Księga Ezdrasza opisuje odbudowę Świątyni. Późniejsza księga Nehemiasz opisuje odbudowę murów. Tak więc najpierw odbudowano ołtarz, potem świątynię, a na końcu mury Jerozolimy. Ile to trwało? Izraelici powrócili z niewoli w Babilonie około 537 p.n.e. Rok później w 536 p.n.e. położono fundamenty świątynii, ale odbudowę zakończono dopiero w 515 p.n.e. Zajęło to ponad 20 lat. Z kolei mury Jerozolimy odbudowano dopiero w 455 p.n.e. czyli ponad 80 lat od powrotu.Świątynię budowano 20 lat, bo sprzeciwiały się okoliczne narody. Za to mury Jerozolimy odbudowano szybko Nehemiasza 6:15 mówi tak: “A mur został wykończony dwudziestego piątego dnia miesiąca Elul, w ciągu pięćdziesięciu dwóch dni”. Niestety nie wiemy wiele o tym co się później działo w Jerozolimie. Należała ona do imperium perskiego i była miastem na prowincji. Coś jak Warszawa w zaborze rosyjskim, czy Kraków w zaborze austryjackim. Później jednak państwo perskie upadło.W 333 p.n.e. Aleksander Wielki pokonał armię perską w bitwie pod Issos. Ruszył oblegać Tyr i zażądał pomocy od Żydów w Jerozolimie. Ci pozostali lojalni Dariuszowi, królowi Persji. Grekom za to chętnie pomogli Samarytanie. Później gdy Aleksander już zdobył Tyr ruszył na Jerozolimę wraz z Samarytanami, zaprzysięgłymi wrogami Żydów. Wg Józefa Flawiusza Żydzi pokazali mu wtedy proroctwo Daniela mówiące o tym, że grecki król pokona Persję. W Daniela 8:20, 21 czytamy: “Baran z dwoma rogami, którego widziałeś, oznacza królów Medii i Persji. A kozioł, to król grecki, a wielki róg, który jest między jego oczami, to król pierwszy”. Aleksander uwielbiał proroctwa i być może to zmieniło jego stosunek do Żydów.Zawsze mnie to zastanawiało, czy Żydzi pokazali Aleksandrowi całe proroctwo czy tylko część dotyczącą jego samego. Kolejny werset, Daniela 8:22 mówi: “A to, że został złamany, a cztery inne wyrosły zamiast niego, znaczy: Z jego narodu powstaną cztery królestwa, ale nie z taką mocą, jaką on miał”. Państwo Aleksandra Wielkiego rozpadło się na cztery mniejsze. Dla historii biblijnej ważne są dwa z nich: Syria i Egipt. Pamiętajcie jednak, że w tych dwóch państwach rządzili grecy. W Syrii dynastia Seleucydów, a w Egipcie dynastia Ptolemeuszy. Toczyli oni ze sobą wojny, a polem bitwy była właśnie Palestyna.Jeden z królów syryjskich z dynastii Seleucydów, Antioch IV Epifanes, złupił Jerozolimę. Poświęcił też tamtejszą świątynię Zeusowi Olimpijskiemu. Wybuchło wtedy powstanie Machabeuszów. Czytamy o tym w 1 Machabejskiej “W tym czasie powstał Matatiasz, syn Jana, syna Symeona, kapłan z pokolenia Joariba z Jerozolimy, który mieszkał w Modin. Miał on pięciu synów: Jana, który miał przydomek Gaddi, Szymona, który miał przydomek Tassi, Judę, który miał przydomek Machabeusz” (1 Machabejska 2:1-4). Kapłan Matatiasz Hasmoneusz odmówił złożenia ofiary i później uciekł wraz z pięcioma synami. Jeden z nich (z tych synów) Juda Machabeusz zdobył Jerozolimę w 164 p.n.e. i ponownie poświęcił świątynię. Tak narodziło się święto Chanuka, które jest obchodzone właśnie w rocznicę ponownego poświęcenia świątyni w Jerozolimie.Mamy więc w Biblii dość dokładny opis tego co się działo z Jerozolimę przez około 100 lat po powrocie z Babilonu. Późniejszy okres jest opisany właśnie w 1 Księdze Machabejskiej, którą jednak nie wszyscy uważają za księgę biblijną. W polskich przekładach Pisma Świętego można tą księgę znaleźć tylko w przekładach katolickich, np. w Biblii Tysiąclecia. Nie ma tej księgi w przekładach protestanckich, np. w Biblii warszawskiej. Jednak nawet przeciwnicy tej księgi uznają jej wartość historyczną. Niezależnie więc drogi słuchaczu jaki masz stosunek do wartości religijnej księgi 1 Machabejskiej to na pewno warto ją przeczytać z powodów historycznych.Mamy tam opis tego co się działo w Jerozolimie. Żydzi podzielili się na tych wiernych religii i tradycji oraz tych, którzy się helenizowali czyli przyjmowali kulturę i religię grecką. W 1 Machabejskiej 1:14 i 15 czytamy: “W Jerozolimie więc wybudowali gimnazjum według pogańskich zwyczajów. Pozbyli się też znaku obrzezania i odpadli od świętego przymierza. Sprzęgli się też z poganami i zaprzedali się [im], aby robić to, co złe”. Tradycja mówi, że Żydzi zaczęli uprawiać greckie sporty, w tym zapasy. Grecy robili to nago. Żydzi, którzy chcieli się przyłączyć wstydzili się obrzezania. Robili sobie więc dość bolesną operację, która miała odtworzyć im ucięty po urodzeniu napletek.Tak więc w Jerozolimie byli wtedy zhellenizowani Żydzi oraz ci wierni tradycji. Król grecki postawił ołtarz Zeusa, co musiało się podobać tym pierwszym, ale wywołało bunt tych drugich. Machabeusze wygrali i odnowili ołtarz w Jerozolimie. Ich stronnictwo, czyli stronnictwo przeciwników hellenizacji podzieliło się co najmniej na trzy grupy: esseńczyków, faryzeuszy i saduceuszy. Ale o tym mówiłem już w odcinku 9.Na dzisiaj to wszystko. W następnym odcinku powiemy trochę o historii Jerozolimy w czasach rzymskich. Podsumowując dzisiejszy odcinek. Gdy rządzili Persowie w Jerozolimie odbudowano najpierw sam ołtarz, potem całą świątynię, a na końcu mury Jerozolimy 80 lat po powrocie z Babilonu. Później Persja upadła pokonana przez Aleksandra. Powstało wiele greckich państw. Na północy Izraela grecka Syria czyli państwo Seleucydów, a na południu grecki Egipt czyli państwo Ptolemeuszów. Walczyli oni o wpływy w Jerozolimie. Syryjski król Antioch IV Epifanes postawił w Jerozolimie ołtarz dla Zeusa, ale powstanie Machabeuszów przywróciło dawne zwyczaje.Wtedy Jeszua, syn Josadaka, wraz ze swoimi braćmi kapłanami i Zerubbabel, syn Szealtiela wraz ze swoimi braćmi zabrali się do budowy ołtarza Bogu Izraela, aby składać na nim ofiary całopalne, jak to jest przepisane w zakonie Mojżesza, męża Bożego (Ezdrasza 3:2)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/3/2A w drugim roku po ich przybyciu do domu Bożego w Jeruzalemie, w drugim miesiącu: Zerubbabel, syn Szealtiela, i Jeszua, syn Josadaka, i reszta ich braci, kapłani i Lewici oraz wszyscy, którzy powrócili z niewoli do Jeruzalemu, rozpoczęli odbudowę, ustanawiając Lewitów w wieku od dwudziestego roku życia wzwyż nadzorcami robót przy budowie domu Pana (Ezdrasza 3:8)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/3/8Przystąpili do Zerubbabela, do Jeszuy i do naczelników rodów, i rzekli do nich: Będziemy budować razem z wami, gdyż czcimy Boga waszego tak jak wy i składamy mu ofiary od czasów Asarchaddona, króla asyryjskiego, który nas tutaj sprowadził (Ezdrasza 4:2)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/4/2A mur został wykończony dwudziestego piątego dnia miesiąca Elul, w ciągu pięćdziesięciu dwóch dni (Nehemiasza 6:15)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Nehemiasza/6/15Baran z dwoma rogami, którego widziałeś, oznacza królów Medii i Persji.A kozioł, to król grecki, a wielki róg, który jest między jego oczami, to król pierwszy (Daniela 8:20)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/8/20A to, że został złamany, a cztery inne wyrosły zamiast niego, znaczy: Z jego narodu powstaną cztery królestwa, ale nie z taką mocą, jaką on miał (Daniela 8:22)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/8/221 Machabejska, rozdział 2https://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=1055

Dzisiaj chciałbym kontynuować historię królów perskich, którzy są związani z historią biblijną. W poprzednim odcinku mówiłem głównie o Cyrusie Wielkim. Dzisiaj będziemy kontynuować historię imperium, które założył. Jak zwykle treść będzie wiązać historię opisaną w Biblii z tą historią pochodzącą z innych źródeł.W Księdze Daniela w rozdziale 11 czytamy zapowiedź o wojnie Persji z Grecją. Daniela 11:2 mówi: “Oto jeszcze trzej królowie powstaną w Persji, lecz czwarty zdobędzie większe bogactwa niż wszyscy. A gdy się wzmocni dzięki swoim bogactwom, poruszy wszystkich przeciwko państwu greckiemu”. Kim byli ci czterej królowie Persji? Daniela 11:1 mówi o rządach Dariusza Meda. Po nim rządzili: Cyrus Wielki, Kambyzes II, Dariusz I oraz Kserkses I. Cyrusowi Wielkiemu poświęciłem poprzedni odcinek. Dziś zajmiemy się pozostałymi trzema.Kambyzes II był synem Cyrusa. Podczas jego panowania doszło do dwóch zaćmień księżyca. Stąd wiemy, że jego siódmy rok panowania to był rok od wiosny 523 do wiosny 522 pne. Dzięki temu możemy obliczyć ostatni rok panowania Cyrusa. Zginął on podczas wyprawy wojennej w 530 pne. Jego syn Kambyzes II podbił Egipt, ale czy występuje on w Biblii? Problem z królami perskimi w Biblii jest taki, że wielu z nich określono jako Aswerusa. Dodatkowo zamieszanie wprowadzili tłumacze, którzy myśleli, że to król Kserkses. I tak np. w Biblii warszawskiej w Księdze Ezdrasza 4:6 czytamy o skardze, która ludzie złożyli królowi Kserksesowi. Tak naprawdę w tym miejscu Biblii występuje imię Aswerus. Podobnie jest z księgą Estery. Tamten król także jest nazwany Aswerusem. Czy więc król Persji z księgi Ezdrasza i Estery to ten sam król?W Ezdrasza 4:6 czytamy: "gdy królem został Aswerus (w wielu Bibliach przetłumaczono to na Kserkses), na początku jego panowania, napisali skargę na mieszkańców Judei i Jeruzalemu". Był to prawdopodobnie syn Cyrusa Wielkiego czyli Kambyzes II, który podbił Egipt. Zginął on w tajemniczych okolicznościach i tron na krótki czas przejął człowiek, którego w kolejnym wersecie Ezdrasza 4:7 nazwano Artakserksesem. To właśnie on kazał wstrzymać odbudowę świątyni w Jerozolimie. Skąd wiemy, że Aswerus to Kambyzes II? W Ezdrasza 4:26 czytamy: "W ten sposób ustała praca nad domem Bożym w Jeruzalemie i była wstrzymana aż do drugiego roku panowania Dariusza, króla perskiego". Z historii wiemy, że przed Dariuszem I Wielkim panował właśnie Kambyzes II nazwany w Biblii Aswerusem, a po nim krótko panował pewien uzurpator nazwany w Biblii Artakserksesem.Tak więc panował Cyrus Wielki, który zezwolił na powrót Żydów do Jerozolimy oraz na odbudowę świątyni. Później panował jego syn Kambyzes II, który podbił Egipt. Po nim panował uzurpator, który zakazał odbudowy. Ponownie wydał zgodę na odbudowę świątyni Dariusz I Wielki. Z historii Dariusz jest znany z ataku na Grecję i przegranej pod Maratonem. Kim więc był ten król, który wg Daniela 11:2 miał wysłać wszystkich przeciwko Grecji?Dariusz Wielki zaatakowała Greków, ale Ateńczycy pokonali jego armię pod Maratonem. Dariusz chciał się zemścić, ale zmarł. Jego syn nazywał się Kserkses i to chyba właśnie on jest królem Aswerusem z księgi Estery. Czytamy tam: “król Achaszwerosz zasiadał na swoim tronie królewskim na zamku w Suzie” (Estery 1:2). Właśnie ten król zebrał wielką armię aby uderzyć na Greków. Herodot opisuje jego wybuchy gniewu. Podobny opis znajdujemy w księdze Estery. Król ten, czyli Kserkses opanował kilka buntów i rzucił całą armię na Grecję. Tam doszło do trzech sławnych bitew.Kserkses nie mógł się przedostać przez wąwóz Termopile, którego broniło między innymi 300 Spartan pod wodzą Leonidasa. Gdy ich pokonał zdobył i spalił Ateny. Niestety dla niego jego flota została pokonana w bitwie morskiej pod Salaminą. Kserkses wrócił więc do Persji, a wojnę kontynuował jego szwagier Mardoniusz. Przegrał on jednak w bitwie pod Platejami. Tam zginął i była to ostatnia próba podbicia Grecji przez Persów. Później sytuacja się odmieniła i to Grecy pod wodzą Aleksandra Wielkiego podbili Persję, ale to już inna historia.Kolejnym królem Persji był Artakserkses, który pozwolił Ezdraszowi, a potem Nehemiaszowi wrócić do Jerozolimy. Ezdrasz opisuje swoją podróż do Jerozolimy w Ezdrasza 7. Z kolei Nehemiasz pisze: “W miesiącu Nisan, w dwudziestym roku panowania króla Artakserksesa, usługując mu jako podczaszy, wziąłem wino i podałem królowi, a nigdy przedtem tak źle nie wyglądałem” (Nehemiasza 2:1). Ezdrasz wyruszył w 7 roku panowania Artakserksesa, a Nehemiasz w 20. Pozwala nam to określić kiedy działy się rzeczy opisywane w tych dwóch księgach.Kolejni królowie Perscy nie pojawiają się już w Biblii. Powtórzmy jednak tych pięciu, którzy mają swój udział w historii biblijnej. Cyrus Wielki zdobył Babilon i dwa lata później wypuścił Żydów aby ze złotem wrócili i odbudowali świątynię. Po nim panował Kambyzes II. Za jego czasów napisano skargę na Żydów i później przyszedł zakaz odbudowy. Żydzi odwołali się za rządów trzeciego władcy czyli Dariusza Wielkiego. Z historii znany on jest z ataku na Grecję i przegranej pod Maratonem. Jego syn Kserkses również zaatakował Grecję i chociaż wygrał pod Termopilami to przegrał pod Salaminą i pod Platejami. W Biblii pojawia się jako mąż Estery. Piątym królem był Artakserkses. Za jego rządów do Jerozolimy wrócił najpierw Ezdrasz, a 13 lat później także Nehemiasz. Artakserkses pozwolił Nehemiaszowi odbudować także mury Jerozolimy.Persowie byli dość przychylni innym narodom. Pozwolili najpierw na odbudowę świątyni w Jerozolimie, a potem kilkadziesiąt lat później także na odbudowę murów tego miasta. Z odbudową Jerozolimy wiąże się proroctwo z księgi Daniela 9:25. Mowa tam o tygodniach, po których ma się pojawić Pomazaniec czyli Mesjasz albo Chrystus. Żydzi, a później wielu chrześcijan obliczało ten okres. Daniela 9:25 mówi o tym, że należy zacząć liczyć od momentu kiedy wyszło pozwolenie na odbudowę Jerozolimy. A o tym właśnie mówi Nehemiasza rozdział 2. Z tego powodu wielu starało się dokładnie określić kiedy był 20 rok króla Artakserksesa.Przypominam, że niektóre podane fakty nie są pewne. Grupa na facebooku:https://www.facebook.com/groups/historia.biblijnaLecz teraz oznajmię ci prawdę: Oto jeszcze trzej królowie powstaną w Persji, lecz czwarty zdobędzie większe bogactwa niż wszyscy. A gdy się wzmocni dzięki swoim bogactwom, poruszy wszystkich przeciwko państwu greckiemu (Daniela 11:2)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/11/2A gdy królem został Kserkses, na początku jego panowania, napisali skargę na mieszkańców Judei i Jeruzalemu (Ezdrasza 4:6)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/4/6W ten sposób ustała praca nad domem Bożym w Jeruzalemie i była wstrzymana aż do drugiego roku panowania Dariusza, króla perskiego (Ezdrasza 4:24)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/4/24Otóż w tych dniach, gdy król Achaszwerosz zasiadał na swoim tronie królewskim na zamku w Suzie,http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Estery/1/2Po tych wydarzeniach, za panowania Artakserksesa, króla perskiego, wyruszył Ezdrasz, syn Serajasza, syna Asariasza, syna Chilkiaszahttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/7/1W miesiącu Nisan, w dwudziestym roku panowania króla Artakserksesa, usługując mu jako podczaszy, wziąłem wino i podałem królowi, a nigdy przedtem tak źle nie wyglądałem.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Nehemiasza/2/1Przeto wiedz i zrozum: Odkąd objawiło się słowo o ponownej odbudowie Jeruzalemu aż do Pomazańca-Księcia jest siedem tygodni, w ciągu sześćdziesięciu dwu tygodni znowu będzie odbudowane z rynkiem i rowami miejskimi; a będą to ciężkie czasy.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/9/25

O Persach słyszałem dużo. Jako chłopak byłem zafascynowany wojnami grecko-perskimi, a szczególnie bitwami pod Maratonem czy Termopilami. O istnieniu Medów dowiedziałem się czytając Księgę Daniela. W piątym rozdziale czytamy o piśmie na ścianie oraz o tym, że Babilon - “twoje królestwo będzie podzielone i oddane Medom i Persom” (Daniela 5:28). O tym, że Persowie zdobyli Babilon wiedziałem, ale skąd się wzięli ci Medowie i dlaczego ich wymieniono jako pierwszych?Ciekawie na to pytanie odpowiada Księga Daniela w rozdziale 8. Są tam opisane zmagania pomiędzy Grecją a Medo-Persją. Grecję przedstawiono jako kozła z jednym rogiem, bo Grecją rządził jeden król, ale Medo-Persję przedstawiono jako barana z dwoma rogami, bo to państwo składało się z dwóch części. W Daniela 8:3 czytamy: “oto baran stanął na brzegu rzeki; miał dwa rogi. Oba rogi były długie, lecz jeden był dłuższy od drugiego, a ten dłuższy wyrósł później”. Zauważmy, że baran miał dwa rogi, ale nie były one równe. Jeden był dłuższy i on wyrósł później. Tak więc Medo-Persja to było państwo, w którym tym ważniejszym członem była najpierw Media, a potem na czoło wysunęła się Persja. Zacznijmy więc od Medi.Z punktu widzenia Izraelitów imperiami były kolejno: Egipt, Asyria, Babilon, a potem Medo-Persja. Nie znaczy to, że nie było wtedy na świecie innych imperiów, po prostu Izraelitom zagrażały kolejno te cztery i dlatego tym czterem Biblia poświęca swoje karty. Np. po śmierci Salomona faraon Necho zdobył Jerozolimę i być może zabrał arkę. Później nową potęgą stała się Asyria. Zdobyła ona północne królestwo Izraela, ale Juda przetrwała. Asyria rządziła na terenie, który historycy określają jako tz. żyzny półksiężyc. Później jednak doszło do wojny domowej w Asyrii. Wojny pomiędzy dwoma braćmi. Wykorzystały to różne ludy, które chciały się wyzwolić spod panowania Asyrii. Byli to Babilończycy na południu oraz Medowie na północy. Zawarli oni sojusz.W dawnych czasach nie spisywano sojuszy pomiędzy państwami, ale sojusze wojskowe wspierano małżeństwem. Następca tronu Nabuchodonozor ożenił się z medyjską księżniczką Amytis. Pochodziła ona z północy z górskich rejonów, a teraz po ślubie mieszkała z królem Babilonu w miejscu płaskim jak naleśnik. Podobno bardzo tęskniła za górami porośniętymi roślinnością. Właśnie dla niej Nabuchodonozor zbudował wiszące ogrody w Babilonie - jeden z siedmiu cudów świata starożytnego. Babilończycy i Medowie razem pokonali Asyrię. Podzielili się też zdobyczą. Babilończycy dostali południe, w tym ziemię obiecaną, a Medowie północ. Zauważcie, że nie powiedziałem jeszcze nic o Persach.Wraz z Babilończykami i Medami Niniwę zdobyli także Persowie. W tamtym jednak okresie byli oni wasalami Medów. Jak doszło do odwrócenia tych ról? Herodot pisze, że król Medii miał sen o swojej córce. Jej syn miał zabrać mu imperium. Nakazał jej więc wyjść za mąż za księcia Persji, który był jego wasalem. Właśnie z tego małżeństwa narodził się Cyrus. Pokonał on później Medów i objął władzę nad całym imperium medo-perskim. Dlaczego Medowie na to przystali?Zauważcie, że jego matka Cyrusa była Medyjka, tak więc Medowie się nie buntowali, bo uważali go za swojego. Cyrus nie dyskryminował też Medów. Świadczy o tym Daniela 7:1, gdzie czytamy o tym co się wydarzyło po zdobyciu Babilonu. Jest tam napisane: “Dariusz Medyjczyk objął królestwo, mając sześćdziesiąt dwa lata”. Królem całego państwa był Cyrus, ale tymi podbitymi terenami rządził wyznaczony przez niego Med o imieniu Dariusz. W królestwie Cyrusa Wielkiego urzędy dostawali zarówno Persowie jak i Medowie. Niemniej od teraz to Persowie byli tymi ważniejszymi.Wróćmy jednak do wcześniejszego okresu. Cyrus Wielki najpierw pokonał swojego dziadka, króla Medii. Wg Herodota armia Medyjska przeszła na stronę Cyrusa. Tak więc zjednoczył on państwo Persów i Medów. Później walczył z najbogatszym człowiekiem na świecie. Król Lidii miał na imię Krezus. Do dzisiaj mówi się bogaty jak Krezus. Najstarsze odnalezione monety są właśnie z tego państwa, są z Lidii. Były wykonane z elektrum czyli stopu złota i srebra. Cyrus Wielki pokonał Krezusa. Potem wg jednej wersji go zabił, a według drugiej zatrzymał go jako swojego doradcę. Dlaczego jest to ważne dla biblijnej historii to za chwilę. Najpierw data podboju Babilonu.Wg wielu źródeł Cyrus Wielki zdobył Babilon w 539 roku p.n.e. Jest to tak dokładnie ustalona data, że wg niej datuje się inne wydarzenia. W każdym bądź razie. Po zdobyciu Babilonu Cyrus powierzył władzę nad tym państwem Dariuszowi Medowi, a sam dalej walczył. Ostatnim władcą Babilonu był Nabonid, ale przekazał on także władzę swojemu synowi Baltazarowi. Był on także królem vivente rege, czyli za życia poprzedniego króla swojego ojca. W Daniela rozdziale 5 król Baltazar woła, że ten co odczyta pismo ze ściany zostanie trzecim w królestwie. Ma to sens, bo rządził już wtedy Nabonid oraz jego syn Baltazar. Wg Biblii Daniel odczytał ten napis i w nagrodę został trzecim w królestwie. Królestwie, które tej nocy upadło, bo zdobył je Cyrus.W Babilonie przebywał wtedy Baltazar i zginął on podczas szturmu. Nabonid wraz z armią przebywał jednak poza miastem i zginął dużo później. Być może z tego powodu Babilonem rządził Dariusz Med. Był rok 539 p.n.e. i Cyrus mimo zdobycia Babilonu walczył z pozostałym wojskiem babilońskim przebywającym poza stolicą. Starał się też zabić króla Nabonida. Gdy to się stało był już prawdopodobnie rok 538. Wtedy Cyrus wydał dekret o którym czytamy w Księdze Ezdrasza: “W pierwszym roku panowania Cyrusa, króla perskiego, aby się spełniło słowo Pana wypowiedziane przez usta Jeremiasza, pobudził Pan ducha Cyrusa, króla perskiego, żeby ogłosił ustnie, a także pisemnie w całym swoim królestwie, co następuje” (Ezdrasza 1:1). Zanim przypomnimy co kazał ogłosić zajmijmy się tym “pierwszym rokiem panowania Cyrusa”.Wacław II został królem Czech w 1297 roku. Trzy lata później w 1300 został koronowany także na króla Polski. Zauważmy, że rok 1300 był dla Czechów 4 rokiem panowania, ale dla Polaków ten samo rok 1300 był 1 rokiem panowania. Wracając do Cyrusa. Został on królem Persji wiele lat wcześniej, potem został także królem Medii. Jednak w 538 roku został królem Babilonu. Dla Daniela, mieszkańca Babilonu, był to pierwszy rok panowania Cyrusa. Tak więc Cyrus w pierwszym roku panowania jako król Babilonu wydał dekret zezwalający Żydom powrót do Jerozolimy. Żydzi dowiedzieli się o tym pod koniec 538 lub na początku 537. Musieli się przygotować, a potem wyruszyć w 4-miesięczną podróż do Jerozolimy. Ezdrasza rozdział 3 mówi, że w miesiącu siódmym już mieszkali z powrotem w Jerozolimie i okolicach.Co ciekawe jedno z biblijnych proroctw zapowiadało, że król o imieniu Cyrus wykona wolę Boga. W Izajasza 44:28 czytamy: “Który mówię o Cyrusie: On moim pasterzem, wykona całkowicie moją wolę, i który mówię o Jeruzalemie: Będziesz odbudowane - a o świątyni: Będziesz na nowo założona”. W kolejnym rozdziale Biblia nazywa Cyrusa wręcz “pomazańcem” (Izajasza 45:1). Przypomnę, że słowo pomazaniec, po hebrajsku brzmiało mesjasz, a po grecku chrystus. Tak więc Cyrus był pomazańcem, który wg Pisma Świętego został wybrany do wykonania woli Boga. Pozwolił on wrócić Żydom do Jerozolimy. Pozwolił ją odbudować. Oddał im także wszystkie złote naczynia, które wcześniej zabrali Babilończycy. Dlaczego to zrobił?Jest to chyba jedyny przypadek w historii, kiedy to zdobywca uwalnia niewolników i jeszcze daje im złoto na drogę. Dlaczego Cyrus to zrobił? Historycy wskazują na jego tolerancję religijną. Warto przypomnieć, że Cyrus nie wyróżnił tylko Żydów, ale wypuścił wszystkich niewolników, którzy byli w Babilonie i wszystkim nakazał to samo. Mieli oni wrócić do swoich ziem i odbudować swoje świątynie. Jest to duża zmiana w porównaniu do Babilończyków, którzy starali się zmusić innych do swojej religii. Teraz Cyrus, który miał swoją religię wypuszcza inne ludy, między innymi Żydów i wręcz nakazuje im odbudować swoje miejsca wielbienia.Ja osobiście mam swoją własną teorię dlaczego Cyrus wypuścił Żydów i jeszcze oddał im złote naczynia ze świątyni w Jerozolimie. Pamiętajmy, że przed podbiciem Babilonu Cyrus podbił Lidię i zdobył bogactwa Krezusa. Być może miał tak wiele bogactwa, że nie zależało mu wcale na tych złotych naczyniach, które oddał Żydom, którzy z powrotem zanieśli je do Jerozolimy. W ten sposób Cyrus pojawia się imiennie w Biblii wielokrotnie i jest nawet nazywany mesjaszem albo chrystusem. Jego potomkowie wdali się w wojnę z Grekami, ale o tym opowiem wam w kolejnym odcinku.Peres - twoje królestwo będzie podzielone i oddane Medom i Persom (Daniela 5:28).http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/5/28A gdy podniosłem oczy, widziałem, a oto baran stanął na brzegu rzeki; miał dwa rogi. Oba rogi były długie, lecz jeden był dłuższy od drugiego, a ten dłuższy wyrósł później (Daniela 8:3).http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/8/3A Dariusz Medyjczyk objął królestwo, mając sześćdziesiąt dwa lata (Daniela 6:1)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/6/1W pierwszym roku panowania Cyrusa, króla perskiego, aby się spełniło słowo Pana wypowiedziane przez usta Jeremiasza, pobudził Pan ducha Cyrusa, króla perskiego, żeby ogłosił ustnie, a także pisemnie w całym swoim królestwie, co następuje (Ezdrasza 1:1)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/1/1Który mówię o Cyrusie: On moim pasterzem, wykona całkowicie moją wolę, i który mówię o Jeruzalemie: Będziesz odbudowane - a o świątyni: Będziesz na nowo założona.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Izajasza/44/28

Zwierzęta ofiarne.

Ofiary całopalne.

Izydor Borowski urodził się w 1776, cztery lata po pierwszym rozbiorze Polski. Gdy miał 18 lat, w 1794 wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej. Po przegranej i trzecim rozbiorze Polski w 1795 Izydor Borowki wraz z wieloma Polakami uciekł do Włoch i wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech.Niestety zamiast wyzwalać Polskę Borowski wraz z innymi legionistami został wysłany do tłumienia powstania niewolników na Haiti. Polacy przeszli na stronę powstańców i wielu z nich zostało na Haiti.Izydor Borowski dołączył jednak do bojowników o niepodległość Ameryki Łacińskiej. Najpierw walczył razem z Francisco de Miranda, a potem dołączył do Simona Bolívara. Borowski wsławił się w bitwie pod Boyacą, która doprowadziła do zwyciężenia sił hiszpańskich i powstania Wielkiej Kolumbii.Gdy kraje w Ameryce Łacińskiej zdobyły niepodległość, Borowski zgodnie z hasłem za wolność naszą i waszą wyjechał do Persji. Został tam wezyrem i wsławił się jako bohater narodowy także Persji.

Izydor Borowski urodził się w 1776, cztery lata po pierwszym rozbiorze Polski. Gdy miał 18 lat, w 1794 wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej. Po przegranej i trzecim rozbiorze Polski w 1795 Izydor Borowki wraz z wieloma Polakami uciekł do Włoch i wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech.Niestety zamiast wyzwalać Polskę Borowski wraz z innymi legionistami został wysłany do tłumienia powstania niewolników na Haiti. Polacy przeszli na stronę powstańców i wielu z nich zostało na Haiti.Izydor Borowski dołączył jednak do bojowników o niepodległość Ameryki Łacińskiej. Najpierw walczył razem z Francisco de Miranda, a potem dołączył do Simona Bolívara. Borowski wsławił się w bitwie pod Boyacą, która doprowadziła do zwyciężenia sił hiszpańskich i powstania Wielkiej Kolumbii.Gdy kraje w Ameryce Łacińskiej zdobyły niepodległość, Borowski zgodnie z hasłem za wolność naszą i waszą wyjechał do Persji. Został tam wezyrem i wsławił się jako bohater narodowy także Persji.

Czego o panowaniu nad sobą uczy Księga Estery? Czy hipokryci mają panowanie nad sobą?

Dowiesz się: kiedy najlepiej pojechać do Iranu? Co zobaczyć w Iranie? Jak dawna Persja zmieniła się we współczesny Iran? Jaki skutek mają sankcje na Irańczyków i kiedy się zaczęły? Czemu po rewolucji władzę przejęli duchowni? Skąd wzięły się polskie cmentarze w Iranie? Dlaczego Iran ma najsłabszy PR na świecie? Jak płaci się w Iranie i jaka jest waluta? ? Czy można pić alkohol w Iranie? Jak się ubierać i zachowywać w Iranie?O czym rozmawialiśmy w tym odcinku?00:00 - 00:47Wstęp00:48 - 02:11Ostatnie wydarzenia w Iranie02:12 - 04:03Czemu warto jest teraz wyjechać do Iranu?04:04 - 07:23Historia Persji07:24 - 10:18Jak Persja stała się krajem islamskim i szyickim10:19 - 13:05Jak zachodnie kraje mieszają się w politykę Iranu13:06 - 16:54Rewolucja Islamska 16:55 - 19:25Jak to jest być turystą w Iranie19:26 - 23:14Pieniądze w Iranie23:15 - 25:44Jak ubierać się będąc w Iranie25:45 - 26:45Segregacja płciowa w środkach transportu26:46 - 28:34Cenzura internetu oraz przydatne aplikacje w Iranie28:35 - 28:51Jak duży smog jest w Teheranie28:52 - 29:40Czym różnią się toalety w Iranie od europejskich?29:41 - 35:14Czy można pić alkohol w Iranie?35:15 - 37:32Gościnność Irańczyków37:33 - 40:01Jak kobieta z zachodu traktowana jest w Iranie40:02 - 40:38Łamanie praw człowieka w Iranie40:39 - 44:05Jak kobieta z zachodu traktowana jest w Iranie44:06 - 45:42Kiedy jechać do Iranu?45:43 - 46:27Zapraszamy na debatę z udziałem Kuby na Uniwersytecie Szczecińskim podczas Konferencji Naukowej dotyczącej Bliskiego Wschodu - 4.02.20 godz. 18.00Książki i filmy o których mówimy w podcaście: “Szachinszach” Ryszard Kapuściński“Podróże z Herodotem” Ryszard Kapuściński“Czwarty pożar teheranu” Marek Kęskrawiec“Ajatollah śmie wątpić” Hooman Majd“Demokracja ajatollachów. Wyzwania dla Iranu” Hooman Majd“Ministerstwo Przewodnictwa uprasza o niezostawanie w kraju. Amerykańska rodzina w Iranie” Hooman Majd“Persepolis”filmy Asghara FarhadiegoIran w ostatnich tygodniach nie schodził z nagłówków wszystkich mediów. Straszono nas wybuchem III wojny światowej, do której na szczęście nie doszło. Czy kraj, który ma tak złą sławę warto jest odwiedzić turystycznie?Opowiadamy jak starożytna Persja zmienia się we współczesny Iran i jak to się stało, że słowo sankcje nierozłącznie kojarzy się właśnie z tą częścią świata.Wyjaśniamy jakie skutki mają na życie Irańczyków i co to oznacza dla nas turystów.W tym podcaście znajdziecie również garść informacji praktycznych - kiedy pojechać, jak dojechać oraz co zabrać. Na co powinno się uważać oraz co zobaczyć w Iranie. Polecamy również ciekawe książki i filmy, które pomogą lepiej zrozumieć ten kraj. Opowiadamy również o naszych wrażeniach z wyjazdów do tego kraju.Zapraszamy do wysłuchania!Kasia i Kuba⭕️ YouTube:Subskrybuj nasz kanał:http://bit.ly/subskrybuj_dobrapodroz⭕️‍ Po‍‍słuchaj naszych podcastów na:Spotify: https://spoti.fi/34c7C7yApple Podcast: https://apple.co/38sysvB⭕️‍ Social media:Instagram: https://www.instagram.com/dobra_podroz/Facebook: https://www.facebook.com/tudobrapodroz/#podroz #dobrapodroz #travel #iran #kiedypojechac #cozobaczyc #cozwiedzicwiranie #coprzeczytac #teheran #persepolis #szach #reportaze #podcast #persja

Iran, dawniej znany jako Persja, to osiemdziesiąt milionów mieszkańców, duża diaspora i ponad dwa i pół tysiąca lat kulturowej historii. Ale co właściwie o nim wiemy? O współczesnej literaturze perskiej i wyzwaniach związanych z jej tłumaczeniem na język polski i wydawaniem na polskim rynku rozmawiają znakomite tłumaczki: Ivonna Nowicka i Katarzyna Wąsala oraz Urszula Pytkowska-Jakimczyk, iranistka, doktorantka w Zakładzie Iranistyki Wydziału Orientalistycznego UW.    Ivonna Nowicka – iranistka i tłumaczka. Przekłada m.in. literaturę perską klasyczną i współczesną na język polski oraz prozę i poezję polską na język perski. W polskojęzycznym dorobku translatorskim ma utwory Dżalaloddina Rumiego, Sadeqa Hedajata, antologię opowiadań irańskich. W Iranie poza drobnymi publikacjami wydała tomiki wierszy Adama Mickiewicza (2004), Haliny Poświatowskiej (2010) i Wisławy Szymborskiej (2003) przełożone razem z Alirezą Doulatszahim. Układa pieśni i śpiewa w zespołach, wykonujących muzykę tradycyjną.   Katarzyna Wąsala - iranistka, tłumaczka, doktorantka w Zakładzie Iranistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Naukowo zajmuje się obecnością mówionego wariantu języka perskiego w irańskiej literaturze współczesnej, ale jej zainteresowania obejmują także współczesną poezję, kaligrafię oraz tradycyjną muzykę perską. Tłumaczyła z perskiego wiersze Ahmada Szamlu i Foruq Farrochzad, publikowane przez „artPapier”, „Przegląd Orientalistyczny” i „Studia Bliskowschodnie”. Jest także współautorką wydanego w grudniu 2014 roku w Teheranie tomu przekładów wierszy Haliny Poświatowskiej na język perski pt. „Ādamak, matarsak va āšeq”.   Urszula Pytkowska-Jakimczyk – iranistka, doktorantka w Zakładzie Iranistyki Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Zainteresowana współczesnym Iranem, irańskim społeczeństwem, kulturą i polityką. Prowadzi blog poświęcony bieżącym wydarzeniom w Iranie - www.urszulapytkowska.natemat.pl   Spotkanie poprowadziła Anna Klingofer-Szostakowska.    Było to drugie spotkanie z cyklu poświęconego przekładom literackim z języków Azji i Afryki, organizowanego przez Doktoranckie Koło Naukowe "Orientuj się!" we współpracy z Muzeum Azji i Pacyfiku oraz Laboratorium badań nad przekładem WO UW. W dyskusjach biorą udział tłumacze, przekładoznawcy i wydawcy, orientaliści i nie-orientaliści. Przedstawiamy zarysy historii przekładów literackich z danego języka, sylwetki wybitnych tłumaczy, najważniejsze dzieła, a także proponujemy najnowsze tytuły, które pozwolą lepiej poznać daną kulturę. Nieodłącznym elementem dyskusji jest rozmowa o blaskach i cieniach życia tłumacza-orientalisty.    Patronem cyklu jest Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury.   --- Na przekład jest podcastem Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury, organizacji, która od 2009 roku zrzesza tłumaczy i tłumaczki książek, działając na rzecz lepszej widoczności zawodu, godziwych warunków pracy i życia oraz przyjaznych kontaktów między tłumaczami książek w Polsce i na świecie.   Na stronie Stowarzyszenia (stl.org.pl) można znaleźć dużą bazę ogólnodostępnej wiedzy dla osób zainteresowanych pracą tłumacza literackiego, a także kontakty do tłumaczy i tłumaczek zrzeszonych w STL.   Jeszcze więcej danych i informacji na temat aspektów finansowych, prawnych i organizacyjnych dostępnych jest dla zalogowanych członków.   Muzyka wykorzystana w czołówce i zakończeniu odcinka pochodzi z utworu "Mystery Sax" (Kevin MacLeod, Creative Commons License). Grafika w nagłówku strony podcastu: JT Davis (Black Background) na Flickr.com (licencja CC).   Chętnie wysłuchamy Waszych uwag i sugestii pod adresem podcast@stl.org.pl

W niedzielę 14 października będę biegł trzeci raz maraton w Leicester. Poprzednie dwa razy zajęło mi to niecałe 4 godziny i 30 minut. Teraz chciałbym być szybszy. Za każdym razem gdy przygotowuję się do maratonu przypomina mi się historia tego biegu.Wszystko zaczęło się w starożytnej Grecji. Jak może pamiętacie w odcinku 28 mówiliśmy o polskich Termopilach czyli obronie Wizny. Tam Polacy bardzo dzielnie bronili się przed dużo większym wojskiem niemieckim. Nazywa się tą bitwę Termopilami, bo podobnie walczyli Spartanie w wąwozie Termopile podczas II inwazji perskiej na Grecję. Dzisiaj powiem trochę o bitwie pod Maratonem. Była to bitwa, która odbyła się podczas I inwazji perskiej na Grecję. Tak więc bitwa pod Maratonem odbyła się przez bitwą pod Termopilami. Tam (czyli pod Termopilami) walczyli Spartanie, a pod Maratonem walczyli Ateńczycy. Dowiedzieli się oni, że wojsko perskie wylądowało niedaleko miejscowości Maraton, a więc armia Ateńczyków wyszła ze swojego miasta i poszła z nimi walczyć. Maraton jest oddalony od Aten około 37 kilometrów. 12 września 490 p.n.e. odbyła się bitwa, którą wygrali Ateńczycy. Jeden z nich Filipides miał pobiec do Aten, tam krzyknął “Zwycięstwo” i umarł z wycieńczenia. Tak mówi legenda.Gdy Persowie przegrali wycofali się na swoje statki i pomyśleli, że gdy armia ateńska jest pod Maratonem, to nikt nie pilnuje Aten. Tak więc popłynęli tam, aby zdobyć to miasto. Wojsko ateńskie jednak to przewidziało i żołnierze w hełmach, z tarczami, dzidami i mieczami pobiegło spowrotem do Aten. Zdążyli się ustawić gdy przypłynęli Persowie. Gdy zobaczyli stojących żołnierzy ateńskich przed miastem nie próbowali atakować i odpłynęli do Persji.Podczas tej bitwy było dużo biegania. Persowie mieli dużo łuczników. Ateńczycy musieli więc szybko biec, aby łucznicy mieli mało czasu. Później Ateńczycy musieli po bitwie biec do Aten, aby chronić swoje miasto. A przed samą bitwą wysłano Filipidesa do Sparty z prośbą o pomoc. Odległość z Aten do Sparty to około 250 kilometrów (246 km). Filipides tam pobiegł. Spartanie powiedzieli, że pomogą, ale dopiero jak się skończy ich święto. Filipides pobiegł więc z powrotem. Ponowieni te 250 km. Potem wziął udział w bitwie pod Maratonem, a potem pobiegł jeszcze z wszystkimi do Aten aby ich bronić przed Persami, którzy tutaj popłynęli. Gdy już Ateńczycy wygrali, a przegrani Persowie popłynęli do domu, wtedy przybiegli Spartanie, żeby pomóc w walce. Ateńczycy powiedzieli im, że już jest po bitwie. Spartanom było chyba bardzo głupio, że nie pomogli i że Ateńczycy bez ich pomocy pokonali Persów. Gdy więc później była druga inwazja perska Spartanie walczyli pod Termopilami.Może się zastanawiacie skąd Grecy mieli tyle siły do biegania. Jednym z powodów są igrzyska olimpijskie, które organizowali co 4 lata. Niestety później jeden z cesarzy rzymskich zakazał ich organizowania. Gdy więc w 1896 roku Pierre de Coubertin zorganizował pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie zrobił to w Atenach. Postanowiono wtedy włączyć do igrzysk także bieg maratoński. Zmierzono dystans z Aten do Maratonu i wyszło jakieś 37 kilometrów, ale nie podobała im się ta liczba i postanowili, że bieg maratoński będzie na dystansie 40 kilometrów. Zawsze po przebiegnięciu tych 37 kilometrów jestem już bardzo, bardzo zmęczony i wtedy jestem zawsze zły na tych ludzi, którzy dodali te 3 kilometry, aby było równo 40 kilometrów. Ale to nie wszystko. Na czwartych igrzyskach w Londynie bieg maratoński przedłużono jeszcze o ponad dwa kilometry, aby meta była obok miejsca, gdzie siedział król Edward VII (jest to pradziadek królowej Elżbiety II, która teraz panuje w Anglii). Tak więc po przebiegnięciu 40 kilometrów zaczynam być zły na króla Anglii, że muszę jeszcze biec 2 kilometry 195 metrów. Ale wtedy zawsze sobie przypominam, że Ateńczycy biegli z Maratonu do Aten po długiej bitwie i w dodatku oni biegli w zbrojach, z tarczami i bronią. Ja mam o wiele lżej od nich.Najstarszy polski maraton odbywa się w miejscowości Dębno. Pierwszy raz odbył się on w 1969 roku. W tym samym roku ja się urodziłem. Dziesięć lat później zaczęto organizować maraton warszawski. Pierwszy raz w 1979 roku. Rekord Polski w maratonie ma Henryk Szost, który przebiegł ten dystans w 2:07:39. Najszybsza wśród kobiet jest Małgorzata Sobańska, której zajęło to 2:26:08. Przypomnę może, że mi zajmuje to 4:30, a im tylko 2:07 i 2:26. Tak więc jestem dwa razy wolniejszy od najszybszych Polaków, ale może się w tym roku poprawię.Jak już wspomniałem ja będę biegł maraton po raz trzeci w niedzielę 14 października. Będę biegł jak wszyscy inni w spodenkach i koszulce, ale czy wiecie, że w naszych czasach są ludzie, którzy biegają w zbrojach? Jest taka grupa polskich biegaczy, którzy nazywają się “Spartanie dzieciom”. Biegają maratony właśnie w zbrojach i zbierają w ten sposób pieniądze na pomoc dla dzieci. W notatkach będzie link do ich strony.http://spartaniedzieciom.orgJa dziękuję wam za wysłuchanie tego specjalnego odcinka. Jeżeli mieszkacie w Leicester zapraszam do oglądania biegu, może mnie wypatrzycie. Mój numer to 3176.

W niedzielę 14 października będę biegł trzeci raz maraton w Leicester. Poprzednie dwa razy zajęło mi to niecałe 4 godziny i 30 minut. Teraz chciałbym być szybszy. Za każdym razem gdy przygotowuję się do maratonu przypomina mi się historia tego biegu.Wszystko zaczęło się w starożytnej Grecji. Jak może pamiętacie w odcinku 28 mówiliśmy o polskich Termopilach czyli obronie Wizny. Tam Polacy bardzo dzielnie bronili się przed dużo większym wojskiem niemieckim. Nazywa się tą bitwę Termopilami, bo podobnie walczyli Spartanie w wąwozie Termopile podczas II inwazji perskiej na Grecję. Dzisiaj powiem trochę o bitwie pod Maratonem. Była to bitwa, która odbyła się podczas I inwazji perskiej na Grecję. Tak więc bitwa pod Maratonem odbyła się przez bitwą pod Termopilami. Tam (czyli pod Termopilami) walczyli Spartanie, a pod Maratonem walczyli Ateńczycy. Dowiedzieli się oni, że wojsko perskie wylądowało niedaleko miejscowości Maraton, a więc armia Ateńczyków wyszła ze swojego miasta i poszła z nimi walczyć. Maraton jest oddalony od Aten około 37 kilometrów. 12 września 490 p.n.e. odbyła się bitwa, którą wygrali Ateńczycy. Jeden z nich Filipides miał pobiec do Aten, tam krzyknął “Zwycięstwo” i umarł z wycieńczenia. Tak mówi legenda.Gdy Persowie przegrali wycofali się na swoje statki i pomyśleli, że gdy armia ateńska jest pod Maratonem, to nikt nie pilnuje Aten. Tak więc popłynęli tam, aby zdobyć to miasto. Wojsko ateńskie jednak to przewidziało i żołnierze w hełmach, z tarczami, dzidami i mieczami pobiegło spowrotem do Aten. Zdążyli się ustawić gdy przypłynęli Persowie. Gdy zobaczyli stojących żołnierzy ateńskich przed miastem nie próbowali atakować i odpłynęli do Persji.Podczas tej bitwy było dużo biegania. Persowie mieli dużo łuczników. Ateńczycy musieli więc szybko biec, aby łucznicy mieli mało czasu. Później Ateńczycy musieli po bitwie biec do Aten, aby chronić swoje miasto. A przed samą bitwą wysłano Filipidesa do Sparty z prośbą o pomoc. Odległość z Aten do Sparty to około 250 kilometrów (246 km). Filipides tam pobiegł. Spartanie powiedzieli, że pomogą, ale dopiero jak się skończy ich święto. Filipides pobiegł więc z powrotem. Ponowieni te 250 km. Potem wziął udział w bitwie pod Maratonem, a potem pobiegł jeszcze z wszystkimi do Aten aby ich bronić przed Persami, którzy tutaj popłynęli. Gdy już Ateńczycy wygrali, a przegrani Persowie popłynęli do domu, wtedy przybiegli Spartanie, żeby pomóc w walce. Ateńczycy powiedzieli im, że już jest po bitwie. Spartanom było chyba bardzo głupio, że nie pomogli i że Ateńczycy bez ich pomocy pokonali Persów. Gdy więc później była druga inwazja perska Spartanie walczyli pod Termopilami.Może się zastanawiacie skąd Grecy mieli tyle siły do biegania. Jednym z powodów są igrzyska olimpijskie, które organizowali co 4 lata. Niestety później jeden z cesarzy rzymskich zakazał ich organizowania. Gdy więc w 1896 roku Pierre de Coubertin zorganizował pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie zrobił to w Atenach. Postanowiono wtedy włączyć do igrzysk także bieg maratoński. Zmierzono dystans z Aten do Maratonu i wyszło jakieś 37 kilometrów, ale nie podobała im się ta liczba i postanowili, że bieg maratoński będzie na dystansie 40 kilometrów. Zawsze po przebiegnięciu tych 37 kilometrów jestem już bardzo, bardzo zmęczony i wtedy jestem zawsze zły na tych ludzi, którzy dodali te 3 kilometry, aby było równo 40 kilometrów. Ale to nie wszystko. Na czwartych igrzyskach w Londynie bieg maratoński przedłużono jeszcze o ponad dwa kilometry, aby meta była obok miejsca, gdzie siedział król Edward VII (jest to pradziadek królowej Elżbiety II, która teraz panuje w Anglii). Tak więc po przebiegnięciu 40 kilometrów zaczynam być zły na króla Anglii, że muszę jeszcze biec 2 kilometry 195 metrów. Ale wtedy zawsze sobie przypominam, że Ateńczycy biegli z Maratonu do Aten po długiej bitwie i w dodatku oni biegli w zbrojach, z tarczami i bronią. Ja mam o wiele lżej od nich.Najstarszy polski maraton odbywa się w miejscowości Dębno. Pierwszy raz odbył się on w 1969 roku. W tym samym roku ja się urodziłem. Dziesięć lat później zaczęto organizować maraton warszawski. Pierwszy raz w 1979 roku. Rekord Polski w maratonie ma Henryk Szost, który przebiegł ten dystans w 2:07:39. Najszybsza wśród kobiet jest Małgorzata Sobańska, której zajęło to 2:26:08. Przypomnę może, że mi zajmuje to 4:30, a im tylko 2:07 i 2:26. Tak więc jestem dwa razy wolniejszy od najszybszych Polaków, ale może się w tym roku poprawię.Jak już wspomniałem ja będę biegł maraton po raz trzeci w niedzielę 14 października. Będę biegł jak wszyscy inni w spodenkach i koszulce, ale czy wiecie, że w naszych czasach są ludzie, którzy biegają w zbrojach? Jest taka grupa polskich biegaczy, którzy nazywają się “Spartanie dzieciom”. Biegają maratony właśnie w zbrojach i zbierają w ten sposób pieniądze na pomoc dla dzieci. W notatkach będzie link do ich strony.http://spartaniedzieciom.orgJa dziękuję wam za wysłuchanie tego specjalnego odcinka. Jeżeli mieszkacie w Leicester zapraszam do oglądania biegu, może mnie wypatrzycie. Mój numer to 3176.