Podcasts about jerozolima

Gdyby zapytał was jakie miasta są najbardziej związane z historią chrześcijaństwa to pewnie wymienilibyście Jerozolimę, Betlejem czy może Rzym. Ale wczesna historia chrześcijaństwa jest związana szczególnie z Antiochią Syryjską. Kto pochodził z tego miasta? Co się tam wydarzyło? Zaczniemy jednak od powstania tego miasta.Z tym miastem jest związana historia imperium Aleksandra Wielkiego. Po jego śmierci władzę próbował przejść Antygon jeden z jego generałów. Zbudował on miasto Antygonia. Zjednoczyli się jednak jego przeciwnicy, inni generałowie Aleksandra i pokonali Antygona. Jego miasto Antygonia zostało zniszczone. Tych czterech zwycięzców podzieliło się imperium. Kassander dostał Grecję, Lizymach Azję Mniejszą, Ptolemeusz Egipt, a Seleukos Syrię. Do tego podziału nawiązuje chyba księga Daniela.W Daniela 8:22 czytamy: “A to, że został złamany, a cztery inne wyrosły zamiast niego, znaczy: Z jego narodu powstaną cztery królestwa, ale nie z taką mocą, jaką on miał”. Ten rozpad greckiego państwa na cztery części jest też opisany w Daniela 11:4. Z punktu widzenia historii biblijnej interesują nas tylko dwa z tych czterech królestw: Seleucydzi w Syrii oraz Ptolemeusze w Egipcie. Z historią Antiochii jest związany głównie Seleukos I Nikator. To właśnie ten pierwszy władca, założyciel dynastii Seleucydów w Syrii zbudował miasto Antiochia.W 301 roku p.n.e. został pokonany Antygon, a jego miasto Antygonia została zniszczona. Rok później niedaleko tych ruin Seleukos I Nikator zbudował Antiochię. Tak naprawdę zbudował on cztery Antiochie. Nazwał on je na cześć swojego ojca Antiochia. Dwie z nich pojawiają się w Biblii. Antiochia Syryjska, o której dziś będziemy mówić znajdowała się jakieś 30 km na wschód od Morza Śródziemnego i jakieś 400 km na północ od Damaszku. Seleukos osiedlił tam Macedończyków oraz Żydów.Antiochia stała się stolicą królestwa Seleucydów. Mieszkający tam Grecy i Żydzi mieli takie same prawa. Miasto to leżało na skrzyżowaniu szlaków z północy na południe oraz ze wschodu do Morza Śródziemnego. Ten król zbudował także port dla tego miasta. Port nazwał od swojego imienia Seleucją. Dzisiaj Antiochia leży w Turcji i nazywa się Antakya. Port Seleucja nazywa się obecnie Samandağı. Miasto i port łączy żeglowna rzeka Orontes. Była to częsta praktyka budowania miast z dala od morza, ale za to mających własne porty. Przykładem jest Rzym i Ostia. Zapobiegało to przed atakami piratów.Żydzi uprawiali tam działalność misyjną i prozelityzm. Skąd o tym wiemy? W Dziejach Apostolskich opisano wybór 7 diakonów, którzy mieli się zająć kwestią osób mówiących po grecku, które potrzebowały pomocy. W Dziejach 6:5 czytamy: “I podobał się ten wniosek całemu zgromadzeniu, i wybrali Szczepana, męża pełnego wiary i Ducha Świętego, i Filipa, i Prochora, i Nikanora, i Tymona, i Parmena, i Mikołaja, prozelitę z Antiochii”. Zauważmy ostatni z tych siedmiu to Mikołaj, prozelita z Antiochii. Był to prawdopodobnie Grek, który przeszedł na judaizm. Świetnie więc się nadawał aby zadbać o pomoc dla ludzi mówiących po grecku. Czy tylko Żydzi głosili swoją religię?W Dziejach 11:19 czytamy: “Tymczasem ci, którzy zostali rozproszeni na skutek prześladowania, jakie wybuchło z powodu Szczepana, dotarli aż do Fenicji, na Cypr i do Antiochii, nikomu nie głosząc słowa, tylko samym Żydom”. Początkowo działalność misyjna chrześcijan była zawężona do samych Żydów. Przybyli oni jednak do Antiochii, gdzie Żydzi starali się pozyskać prozelitów wśród Greków. Oznacza to, że tamtejsi Grecy mieli niejakie pojęcie o Starym Testamencie. Prawdopodobnie dyskutowali już o tym z Żydami. To na pewno ułatwiło zadanie przybyłym tam chrześcijanom. Być może niektórzy po prostu wrócili do domu jak wspomniany Mikołaj, który sam prawdopodobnie był Grekiem.Dzieje apostolskie 11:20 mówią: “Niektórzy zaś z nich byli Cypryjczykami i Cyrenejczykami; ci, gdy przyszli do Antiochii, zwracali się również do Greków, głosząc dobrą nowinę o Panu Jezusie”. Tak więc znaleźli się chrześcijanie, którzy głosili dobrą nowinę także Grekom. Apostołowie wyłali więc do Antiochii Barnabę, a on stwierdził, że przyda mu się Paweł. W Dziejach 11:26 czytamy: “A gdy go znalazł, przyprowadził go do Antiochii. I tak się ich sprawy ułożyły, że przez cały rok przebywali razem w zborze i nauczali wielu ludzi; w Antiochii też nazwano po raz pierwszy uczniów chrześcijanami”.W tym okresie apostołowie przebywali w Jerozolimie i stamtąd wysłali Barnabę. Jednak tam prześladowano chrześcijan i prawdopodobnie byli oni w ukryciu. Za to w Antiochii otwarcie głosili dobrą nowinę i chrzcili nowych uczniów. Mieszkańcy ich obserwowali i wymyślili dla nich nazwę. Mieszkańcy Antiochii nazwali uczniów Jezusa chrześcijanami bo wciąż chrzcili.Dzieje Apostolskie skupiają się na tym co się działo w Antiochii. Z tego powodu wielu uważa, że pisarz tej księgi czyli ewangelista Łukasz był właśnie Syryjczykiem pochodzący z Antiochii. Narodowością Łukasza zajmowałem się w odcinku 60. Począwszy od 11 rozdziału Dziejów czytamy głównie historię Apostoła Pawła, który wszystkie swoje podróże rozpoczynał właśnie w Antiochii. Ten 11 rozdział mówi nam o tym jak wyruszył do Jerozolimy z pomocą dla głodujących. W Dziejach 12:25 czytamy: “Barnaba zaś i Saul, spełniwszy posłannictwo, powrócili z Jerozolimy, zabrawszy z sobą Jana, zwanego Markiem”.Zauważmy, że napisano tam “powrócili”, ale nie powiedziano dokąd. Kolejny rozdział mówi jednak, że Barnaba, Saul czyli Paweł oraz Jan Marek wyruszyli z Antiochii w pierwszą podróż misjonarską. W Dziejach 13:4 czytamy: “A oni, wysłani przez Ducha Świętego, udali się do Seleucji, stamtąd zaś odpłynęli na Cypr”. Prawdopodobnie Paweł poszedł z Antiochii pieszo do portu w Seleucji. Mógł tam też popłynąć rzeką Orontes. Rozdział 13 i 14 opisują tą podróż.W Dziejach 14:26 czytamy jak powrócili: “Stamtąd zaś odpłynęli do Antiochii, gdzie zostali poruczeni łasce Bożej ku temu dziełu, które wykonali”. Paweł i jego towarzysze wsiedli na statek w Atalii i popłynęli do Antiochii, a w zasadzie do jej portu czyli Seleucji. Liczba chrześcijan wzrastała i właśnie to doprowadziło do sporu.Pierwszy znanym chrześcijaninem z Antiochii Syryjskiej był prozelita Mikołaj. Oznacza to, że był to poganin, który przeszedł na judaizm, a więc został obrzezany. W Dziejach Apostolskich 15:1 czytamy: “A pewni ludzie, którzy przybyli z Judei, nauczali braci: Jeśli nie zostaliście obrzezani według zwyczaju Mojżeszowego, nie możecie być zbawieni”. W Jerozolimie i innych miastach, np. Antiochii Pizydyjskiej chrześcijanie byli prześladowani, ale tutaj, w Antiochii Syryjskiej, istniała tolerancja i właśnie tam doszło do tego sporu.Paweł i inni poszli do Jerozolimy gdzie podjęto decyzję, że chrześcijanie pochodzenia pogańskiego nie muszą być obrzezani. Z tą decyzją wrócili oni do Antiochii, gdzie wybuch ten spór. Stamtąd Paweł wyruszył w drugą, a potem także w trzecia podróż misjonarską. Po tej ostatniej prawdopodobnie nigdy już nie wrócił do Antiochii. Zanim jednak do tego doszło przybył tam także apostoł Piotr.W Liście do Galatów 2:11 czytamy: “A gdy przyszedł Kefas do Antiochii, przeciwstawiłem mu się otwarcie, bo też okazał się winnym”. Do Antiochii Syryjskiej przybył Kefas czyli Piotr. Początkowo spotykał się z chrześcijanami pochodzenia pogańskiego, którzy nie byli obrzezani. Później jednak gdy przybyli tam zwolennicy obrzezania zaczął unikać nieobrzezanych braci. Paweł upomniał go wobec całego zboru.Antiochia stała się później bardzo ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa. Była ona jednym z pięciu najważniejszych miast. Należały do nich Jerozolima, Aleksandria, Rzym, Bizancjum (Konstantynopol) oraz właśnie Antiochia. Mieszkający tam ludzie mówili także po syryjsku. Z tego powodu powstały tam pierwsze tłumaczenia Biblii na język syryjski już na początku drugiego wieku. Te syryjskie przekłady były wcześniejsze niż łacińskie.W późniejszym okresie powstało kilka interpretacji Pisma Świętego. Najważniejsze były szkoły aleksandryjska oraz antiocheńska. Ta ostatnia była przeciwna doszukiwania się zapowiedzi Chrystusa w każdym fragmencie Starego Testamentu. Szkoła antiocheńska twierdziła, że Stary Testament należy odczytywać jako wydarzenia historyczne. Odcinała się ona od chrystocentrycznej interpretacji Starego Testamentu.Z tego miasta miał pochodzić Ignacy Antiocheński. W czasach Trajana został skazany na śmierć. Wyrok wykonano w Rzymie, ale jego ciało przewieziono z powrotem do Antiochii. Innym znanym chrześcijaninem pochodzącym z Antiochii był Jan Złotousty. Został on patriarchą Konstantynopola. Potem również Flawian z Antiochii także osiągnął to stanowisko. Jednak później miasto było wielokrotnie zdobywanie. W 1268 Antiochię zdobyli muzułmanie i wymordowali chrześcijan oraz zburzyli wszystkie budynki. Skończyła się wtedy historia chrześcijańskiej Antiochii. W 1516 miasto znalazło się w państwie tureckim i tak jest do dzisiaj.I podobał się ten wniosek całemu zgromadzeniu, i wybrali Szczepana, męża pełnego wiary i Ducha Świętego, i Filipa, i Prochora, i Nikanora, i Tymona, i Parmena, i Mikołaja, prozelitę z Antiochiihttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Dzieje-Apostolskie/6/5Tymczasem ci, którzy zostali rozproszeni na skutek prześladowania, jakie wybuchło z powodu Szczepana, dotarli aż do Fenicji, na Cypr i do Antiochii, nikomu nie głosząc słowa, tylko samym Żydom.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Dzieje-Apostolskie/11/19Niektórzy zaś z nich byli Cypryjczykami i Cyrenejczykami; ci, gdy przyszli do Antiochii, zwracali się również do Greków, głosząc dobrą nowinę o Panu Jezusie.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Dzieje-Apostolskie/11/20

W tym wydaniu: 15. rocznica katastrofy prezydenckiego samolotu w Smoleńsku, w której zginęło 96 pasażerów oraz członków załogi w tym prezydent Lech Kaczyński z małżonką oraz posłowie, senatorowie, dowódcy sił zbrojnych, duchowni i urzędnicy państwowi; Fundacja Kościuszkowska Polska po wybuchu wojny aktywnie angażuje się w pomoc naukowcom z Ukrainy; Jerozolima - święte miasto trzech wielkich kultur: żydowskiej, chrześcijańskiej i muzułmańskiej oraz cel wędrówek pielgrzymów - to bohaterka najnowszej wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie; Marek Świątek, prezes Federacji Polskich Stowarzyszeń Studenckich w Holandii o PolSoc Study Trip 2025, czyli przyjeździe do Polski najlepszych polskich     studentów, aby zachęcić ich do powrotu do kraju. Zapraszamy do słuchania!

W nowym formacie podcastu Ziemii Zbyt Obiecanej, Konstanty Gebert przeprowadza głębokie rozmowy z wybitnymi postaciami ze świata nauki, polityki i kultury. Drugim gościem w tej serii jest prof. Hanoch Gutfreund, dyrektor Einstein Center oraz były Rektor Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, odpowiedzialny za zarządzanie intelektualnym dziedzictwem Alberta Einsteina.   W tym odcinku, oprócz słynnych osiągnięć naukowych, skupimy się na mniej znanej stronie Einsteina – jego związkach z syjonizmem i jego roli w powstaniu Uniwersytetu Hebrajskiego. Prof. Gutfreund przybliży nam także, jak Einstein postrzegał rolę nauki w kształtowaniu nowoczesnego Izraela oraz jakie wyzwania stały przed młodym państwem, w którym żył i pracował. Dowiemy się również, jak wyglądały jego relacje z czołowymi postaciami syjonizmu, takimi jak Chaim Weizmann.   Jest to niezwykła okazja, by przyjrzeć się Einsteinowi nie tylko jako genialnemu naukowcowi, ale także jako człowiekowi zaangażowanemu w procesy kształtujące współczesną politykę i społeczeństwo. Ta rozmowa rzuca nowe światło na jego dziedzictwo, które wciąż wpływa na naszą codzienność. Wspieraj nas na Patronite: ➡️ www.patronite.pl/ziemiazbytobiecana  Posłuchaj najnowszego odcinka: ⭐ Spotify – https://spoti.fi/3yfxnFv ⭐ Apple Podcasts – https://apple.co/3ISwbNh ⭐ YouTube – https://youtube.com/@ZiemiaZbytObiecana  Więcej informacji: www.ziemiezbytobiecana.pl 

Salomon jest znany ze swojej mądrości. Przypisuje mu się spisanie trzech ksiąg: Przysłów, Kaznodziei oraz Pieśni nad Pieśniami. Prawdopodobnie napisał też psalm 127. Według Biblii jego mądrość pochodziła od Boga. Edukowali go jednak także rodzice. Dawid udzielał mu rad tuż przed śmiercią. Ostatni rozdział księgi Przysłów to “Słowa króla Lemuela,których go uczyła jego matka”. Prawdopodobnie chodzi właśnie o Salomona i rady, które dała mu jego matka Batszeba.W Księdze Przysłów 31:3 czytamy: “Nie oddawaj kobietom swojej siły, nie chodź drogami, na których gubią się królowie”. Jeżeli są to słowa Batszeby być może miała na myśli swojego męża Dawida, który wziął sobie wiele żon i miał z tego powodu wiele problemów. Mogła jednak też mieć na myśli prawo zapisane dla królów w Księdze Powtórzonego Prawa 17:17, gdzie czytamy: “Niech też nie bierze sobie wiele żon, aby nie odstąpiło jego serce”. Mądry Salomon mający mądrość znał na pewno zarówno to prawo jak i słowa, które prawdopodobnie wypowiedziała jego matka.Może więc dziwić to co zapisano w 1 Królów 11:3 gdzie według przekładu Biblii Tysiąclecia czytamy: “tak że miał siedemset żon-księżniczek i trzysta żon drugorzędnych”. Jego ojciec Dawid miał prawdopodobnie jakieś 10 żon i być może około 20 konkubin. (22 odcinek) Dlaczego Salomon miał aż 700 żon i 300 nałożnic? Co o nich wiemy? Jak stawały się żonami Salomona? Dlaczego przynajmniej jedna go odrzuciła?Pierwszą żoną Salomona była najwyraźniej Ammonitka Naama. Według 1 Królów 14:21 syn Salomona Rechoboam miał 41 lat gdy zaczął panować. Z kolei 1 Królów 11:42 mówi, że Salomon panował 40 lat. Oznacza to, że Rechoboam syn Salomona i Naamy urodził się rok przed tym zanim jego ojciec został królem. Być może jego matka zauważyła, że zwraca uwagę na kolejne kobiety i dała mu zacytowaną wyżej radę. Gdy został królem nic go nie powstrzymywało.W Kaznodziei 2:8 sam napisał: “Nagromadziłem sobie też srebra i złota, nadto skarbów królów i krajów; wystarałem się o śpiewaków i śpiewaczki, i o to, czym synowie ludzcy się rozkoszują, mnóstwo kobiet”. Salomon był bogaty i gromadzi nie tylko skarby ale i kobiety. W kolejnym 10 wersecie dodał: ‘niczego, czego tylko zapragnęły moje oczy, nie odmawiałem im”. Ale nie był to jedyny powód.1 Królów 11:3 zacytowałem według Biblii Tysiąclecia bo tam użyto określenia 700 żon-księżniczek. Ich liczba nie jest przesadzona. Istniało wtedy wiele miast państw. Księżniczka z takiego miasta była gwarancją sojuszu z takim państwem. Dawid pokonał Ammonitów. Być może Naama żona Salomona była gwarancją podporządkowania tego narodu. Problemem dla pisarzy Biblii był jednak fakt, że dalej one wyznawały swoją religię. Skąd o tym wiemy?W 2 Kronik 8:11 czytamy: “Córkę faraona Salomon przeniósł z Miasta Dawida do pałacu, który dla niej wybudował, gdyż powiadał: Nie powinna mieszkać moja żona w domu Dawida, króla izraelskiego, gdyż są to miejsca święte przez to, iż Skrzynia Pańska weszła do nich”. Wynika z tego, że Salomon odczuwał wyrzuty sumienia, bo żona prawdopodobnie pozostała przy swojej religii. Jeżeli to prawda, to nazwanie Naamy Ammonitką niekoniecznie oznacza tylko narodowość, ale prawdopodobnie także religię.Gdy Salomon rozbudowywał Jerozolimę. Zabudował sąsiednią górę Moria. Zbudował tam świątynię, a na jej zboczu domy i pałace. Jednym z nich był pałac dla córki faraona, która była jego żoną. Gdzie mieszkało pozostałe 700 żon i 300 nałożnic? Niekoniecznie w Jerozolimie. Być może Salomon objeżdżając swoje królestwo zatrzymywał się w kolejnych miastach, gdzie czekały na niego jego żony i nałożnice pochodzące z lokalnych społeczeństw.Właśnie taki objazd opisuje księga Pieśni nad Pieśniami. Zaczyna się ona od informacji, że spisał ją Salomon. Opisuje ona jego nieudaną próbę rozkochania Szulamitki. Dalej w tej księdze (6:8) czytamy: “Jest sześćdziesiąt królowych i osiemdziesiąt nałożnic”. Salomon był więc w trakcie zdobywania kolejnych kobiet. O tej napisał, ponieważ mu odmówiła. Szulamitka wolała swojego ukochanego pasterza niż króla Salomona.Biblia wspomina jeszcze o innej Szulamitce. Ostatnia żona lub nałożnica króla Dawida miała na imię Abiszag i także pochodziła z Szunem. Chciał ją dla siebie Adoniasz, brat Salomona za co zginął. Żony króla przechodziły na własność jego następcy. Nie ma pewności, czy piękna Abiszag została żoną Salomona. Na pewno jednak nie pozwolił aby wziął ją ktoś inny. Tutaj nasuwa się pytanie co stało się z tym tysiącem kobiet po śmierci Salomona? Jego syn Rechoboam miał tylko 18 żon i 60 nałożnic.Wracając do Salomona - żony miały na niego wpływ. W 1 Królów 11:4 czytamy: “Gdy się zaś Salomon zestarzał, jego żony odwróciły jego serce do innych bogów, tak że jego serce nie było szczere wobec Pana, Boga jego, jak serce Dawida, jego ojca”. Nie porzucił on swojego Boga, ale zaczął też czcić innych bogów, między innymi Milkoma boga Ammonitów. Do tego być może skłoniła go Naama, matka Rechoboama.Pozostaje jeszcze legenda o romansie między Salomonem, a królową Szeby. Według Biblii była to podróż powodowana ciekawością oraz wymianą handlową. Opisuje ją 1 Królewska 10:1-13 oraz 2 Kronik 9:1-12. W tych dwóch miejscach jest jednak ta sama treść. Prawodobnie autor Kronik cytował z księgi Królów. Starożytna Saba lub Szeba znajdowała się na terytorium dzisiejszego Jemenu. Jednak najbardziej znana legenda pochodzi z Etiopii leżącej po drugiej stronie Morza Czerwonego.Według tej legendy Makeda, pierwsza znana królowa Szeby miała z Salomonem syna Menelika I, który jest przodkiem dynastii salomońskiej. Ostatnim cesarzem Etiopii był Haile Selassie I, który miał być właśnie potomkiem Makedy i Salomona. Trudno to potwierdzić lub zaprzeczyć. Znając jednak pociąg Salomona do kobiet można chyba uznać, że byłoby to możliwe. Jej wizyta mogła zakończyć się krótkim romansem i porodem po powrocie do Szeby. Na pewno można jednak odrzucić “Proroctwa królowej Saby”, bo autor pomylił kraj z imieniem.Nie oddawaj kobietom swojej siły, nie chodź drogami, na których gubią się królowie.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Przypowiesci-Salomona/31/3Niech też nie bierze sobie wiele żon, aby nie odstąpiło jego serce. Także srebra i złota niech wiele nie gromadzi.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/5-Ksiega-Mojzeszowa/17/17tak że miał siedemset żon-księżniczek i trzysta żon drugorzędnychhttps://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=1219Salomon panował jako król w Jeruzalemie nad całym Izraelem czterdzieści lat.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Krolewska/11/42Rechabeam zaś, syn Salomona, panował w Judzie. Czterdzieści jeden lat miał Rechabeam, gdy objął władzę królewską, a siedemnaście lat panował w Jeruzalemie, mieście, które wybrał Pan spośród wszystkich plemion izraelskich, aby tam złożyć swoje imię. Matka zaś jego nazywała się Naama, a była Ammonitką.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Krolewska/14/21Nagromadziłem sobie też srebra i złota, nadto skarbów królów i krajów; wystarałem się o śpiewaków i śpiewaczki, i o to, czym synowie ludzcy się rozkoszują, mnóstwo kobiet.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Kaznodziei-Salomona/2/8Córkę faraona Salomon przeniósł z Miasta Dawida do pałacu, który dla niej wybudował, gdyż powiadał: Nie powinna mieszkać moja żona w domu Dawida, króla izraelskiego, gdyż są to miejsca święte przez to, iż Skrzynia Pańska weszła do nich.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Kronik/8/11Jest sześćdziesiąt królowych i osiemdziesiąt nałożnic, a panien bez likuhttps://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Piesn-nad-Piesniami/6/8

Pierwsza wzmianka o Saulu, który później znany był jako apostoł Paweł znajduje się w Dziejach Apostolskich 5:58. Czytamy tam o zamordowaniu Szczepana: “A wypchnąwszy go poza miasto, kamienowali. Świadkowie zaś złożyli szaty swoje u stóp młodzieńca, zwanego Saulem”.  Z tego wersety dowiadujemy się dwóch rzeczy: był młody i był wrogiem chrystianizmu.Szczepana ukamienowano około 34 roku. Paweł był młodzieńcem czyli miał wtedy około 30 lat. Tak więc urodził się około 5 roku n.e. Jak sam powiedział w Dziejach 21:39 był Żydem urodzonym w Tarsie w Cylicji (wschodnie wybrzeże dzisiejszej Turcji). Miał też obywatelstwo rzymskie. Skąd jego rodzina znalazła się w tym mieście? W 63 roku p.n.e. Pompejusz Wielki oblegał Jerozolimę. Wziął wtedy tysiące jeńców żydowskich. Stali się oni niewolnikami. Wyzwolony niewolnik obywatela rzymskiego sam stawał się obywatelem. Niektórzy historycy sugerują, że Saul był potomkiem właśnie takiego wyzwoleńca (łac. libertus).W Liście do Filipian 3:5 tak się przedstawił: “Obrzezany dnia ósmego, z rodu izraelskiego, z pokolenia Beniaminowego, Hebrajczyk z Hebrajczyków, co do zakonu faryzeusz”. Chociaż więc jego rodzina mieszkała w Tarsie przestrzegała prawa mojżeszowego. Pochodził z plemienia Beniaminitów i nosił imię króla z tego rodu. Może to sugerować, że był potomkiem króla Saula. Został wychowany jako faryzeusz, bo w Dziejach 23:6 powiedział: “ja jestem faryzeuszem, synem faryzeuszów”. Żydzi mieszkający wśród pogan nadawali swoim dzieciom także drugie imię. Imię Paweł znaczy mały lub pokorny.W Tarasie uprawiano len. Wytwarzano też tkaniny z koziej sierści. Sprzyjało to rozwojowi takich rzemiosł jak tkactwo i wyrób namiotów. Gdy później podczas swoich podróży Paweł przybył do Koryntu korzystał z umiejętności, które nabył w rodzinnym mieście. W Dziejach Apostolskich 18:3 czytamy: “A ponieważ uprawiał to samo rzemiosło, zamieszkał u nich i pracowali razem; byli bowiem z zawodu wytwórcami namiotów”. Rodzice wysłali go jednak także do Jerozolimy. Tam studiował u znanego faryzeusza Gamaliela Starszego o czym wspomina w Dziejach 22:3.Po ukamienowaniu Szczepana Paweł dostał listy uwierzytelniające od arcykapłana aby wyłapać chrześcijan w Damaszku. Świadczy to o tym, że robił karierę w judaizmie. Po zniszczeniu Jerozolimy w 70 roku zniknęły inne sekty jak saduceusze, ale faryzeusze przetrwali. Współczesny judaizm stworzyli właśnie uczniowie faryzeusza Gamaliela. Paweł zrezygnował z tej kariery gdy został chrześcijaninem. Napisał o tym w Filipian 3:8 gdzie czytamy: “wszystko uznaję za śmiecie, żeby zyskać Chrystusa”.W drodze do Damaszku utracił wzrok i już w tym mieście na ulicy Prostej (która istnieje do dzisiaj) został chrześcijaninem. Czytamy o tym w Dziejach 9:11. Według tradycji stało się to 25 stycznia w 34 lub 35 roku. Dzieje Apostolskie mówią dalej o tym, że sam spotkał się z prześladowaniem w Damaszku i uciekł do Jerozolimy. Jednak w Liście do Galatów 1:17 wspomina: “Ani też nie udałem się do Jerozolimy do tych, którzy przede mną byli apostołami, ale poszedłem do Arabii, po czym znowu wróciłem do Damaszku”. Ta podróż jest dość tajemnicza i wspomniana tylko w tym jednym miejscu.W Jerozolimie początkowo chrześcijanie go unikali, ale uwierzył mu Barnaba i przyprowadził go do apostołów. W Dziejach Apostolskich 9:29 czytamy: “Rozmawiał też i rozprawiał z hellenistami, lecz ci usiłowali go zgładzić”. Paweł uciekł już z Damaszku, a teraz także musiał uciekać z Jerozolimy. Odesłano go do Tarsu. Barnaba jednak zapamiętał, że Paweł dyskutował z hellenistami czyli Żydami mówiącymi po grecku. W Antiochii Syryjskiej dużo Greków stawało się chrześcijanami. O tym mieście leżącym w Syrii nagram osobny odcinek. Apostołowie wysłali tam Barnabę. On widząc ile jest pracy poszedł do Tarsu po Saula.W Dziejach 11:26 czytamy: “A gdy go znalazł, przyprowadził go do Antiochii. I tak się ich sprawy ułożyły, że przez cały rok przebywali razem w zborze i nauczali wielu ludzi; w Antiochii też nazwano po raz pierwszy uczniów chrześcijanami”. Stamtąd później obaj wyruszyli w pierwszą podróż misjonarską. Popłynęli na Cypr biorąc ze sobą Marka, kuzyna Barnaby. Wydarzyło się tam kilka ważnych rzeczy. Na tej wyspie Saul zaczął używać imienia Paweł. Być może dlatego, że prokonsul nazywał się Sergiusz Paweł. Barnaba stał się tam mniej ważny, a jego kuzyn opuścił ich i wrócił do Jerozolimy.Paweł i Barnaba ruszyli później przez tereny dzisiejszej Turcji. Z Antiochii Pizydyjskiej zostali wyrzuceni, w Ikonium chciano ich ukamienować, a w Listrze doszło do tego. W Dziejach 14:19 czytamy: “Tymczasem nadeszli z Antiochii i z Ikonium Żydzi i namówiwszy tłum, ukamienowali Pawła i wywlekli go za miasto, sądząc, że umarł”. Paweł poszedł jednak dalej do Derbe, a potem wrócił do tych trzech wrogich miast. Spotykał się jednak wyłącznie z innymi chrześcijanami.Po powrocie do Antiochii Syryjskiej doszło do sporu w kwestii obrzezania. Była duża grupa chrześcijan, która uważała, że chrześcijanie powinni także przestrzegać prawa mojżeszowego. Cały 15 rozdział Dziejów Apostolskich jest temu poświęcony. Paweł z Barnabą ruszyli do Jerozolimy gdzie podjęto decyzję. Chrześcijanie pogańskiego pochodzenia nie muszą się obrzezywać. Mają tylko unikać krwi, bałwochwalstwa i niemoralności.Najwyraźniej podczas tej wizyty doszło do spotkania. W Galatów 2:9 czytamy: “Otóż, gdy poznali okazaną mi łaskę, Jakub i Kefas, i Jan, którzy są uważani za filary, podali mnie i Barnabie prawicę na dowód wspólnoty, abyśmy poszli do pogan, a oni do obrzezanych”. Kefas czyli Piotr oraz Jakub i Jan umówili się z Pawłem i Barnabą, że podzielą się terenem misyjnym. Piotr i inni z Jerozolimy mieli głosić Żydom, a Paweł i Barnaba poganom.Niestety po powrocie do Antiochii Syryjskiej. Paweł i Barnaba pokłócili się. Ten ostatni chciał w kolejną podróż ponownie zabrać swojego kuzyna Marka, który ich opuścił podczas pierwszej wyprawy. W Dziejach 15:39 jest użyte greckie słowo “paroxysmos” oznaczające ostrą kłótnię. W różnych przekładach oddano to jako wielki gniew lub ostre starcie. Rozdzielili się. Paweł zabrał ze sobą Sylasa. Udali się do Listy, tego miasta gdzie Paweł został podczas pierwszej podróży ukamienowany. Barnaba wziął swojego kuzyna Marka i poszedł w inną stronę. Ten Marek to prawdopodobnie późniejszy ewangelista.W Listrze do Pawła dołączył Tymoteusz. Poznał go prawdopodobnie już podczas pierwszej wizyty. Być może właśnie w domu Tymoteusza był opatrywany po kamienowaniu. Cała ta grupa przeszła aż do Troady na zachodzie dzisiejszej Turcji. Tam dołączył do nich Łukasz autor Dziejów Apostolskich. Tam przepłynęli do Macedonii. W Filippi, rzymskiej kolonii, Paweł i Sylas zostali wychłostani. W mieście doszło do rozruchów, a władcy kazali ich ukarać bez sądu. Później jednak musieli przeprosić Pawła, gdy usłyszeli, że jest obywatelem rzymskim. Kogoś takiego nie można było karać bez sądu.Później Paweł, Sylas, Tymoteusz, Łukasz i inni wyruszyli do Tesaloniki i Berei. Paweł ponownie spotkał się ze sprzeciwem i musiał sam uciekać do Aten. Tam najwyraźniej stanął przed sądem Ateńskim na Areopagu. Wygląda na to, że oskarżono go o głoszenie cudzoziemskich bogów. Paweł wybrnął z tego wskazując na ołtarz poświęcony nieznanemu bogu. W Dziejach 17:34 czytamy: “niektórzy mężowie przyłączyli się do niego i uwierzyli, a wśród nich również Dionizy Areopagita”. Ten Dionizy był członkiem sądu na Areopagu.Z Aten Paweł udał się do Koryntu gdzie przydała mu się umiejętność tworzenia namiotów. Zaczął je robić wraz małżeństwem Akwilasem i Pryscyllą. Gdy z Tesaloniki przybyli Sylas i Tymoteusz najwyraźniej przywieźli pieniądze, bo Paweł przestał pracować i całkowicie zajął się słowem (Dzieje 18:5). Chciano go ponownie postawić przed sądem, ale władca Koryntu nie chciał się mieszać w kwestie religijne między Żydami. Później po jakichś dwóch latach Paweł popłynął do Efezu, gdzie zostawił Akwilasa z żoną, a sam udał się do Antiochii Syryjskiej swojej bazy wypadowej.Łukasz, autor Dziejów Apostolskich także najwyraźniej został w Efezie. Tak więc nie znamy szczegółów początku trzeciej wyprawy Pawła i jego trasy z Antiochii do Efezu, ale prawdopodobnie szedł przez swoje rodzinne miasto Tars, potem przez Listrę miasto Tymoteusza, aż dotarł do Efezu, gdzie najwyraźniej mieszkał Łukasz. Później Paweł ponownie przeszedł Macedonię i Achaję, ale nie znamy szczegółów, możliwe, że Łukasz mu nie towarzyszył. Za to mamy pełną relację z rozruchów, do których doszło po powrocie Pawła do Efezu.Paweł musiał się ukrywać przed producentami dewocjonaliów dla odwiedzających świątynię Artemidy Efeskiej. Wywołali oni rozruchy, ale przyjaciele ukryli Pawła gdy tłum domagał się jego ukarania. Później gdy udawał się do Jerozolimy musiał unikać także Żydowskich wrogów, którzy planowali zamach i udał się inną drogą. W Jerozolimie jego obecność wywołała kolejne zamieszki. Wyprowadzono go ze świątyni i zamierzano zabić, ale uratowali go Rzymianie stacjonujący w twierdzy Antonia. Prawdopodobnie ze schodów tej twierdzy Paweł przemówił do wzburzony Żydów i rozzłościł ich jeszcze bardziej (Dzieje rozdział 22).A Paweł rzekł: Jestem Żydem z Tarsu w Cylicji, obywatelem dosyć znacznego miasta; proszę cię, pozwól mi przemówić do ludu.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Dzieje-Apostolskie/21/39A po kilku dniach przybył Feliks z żoną swoją Druzyllą, która była Żydówką. Kazał więc sprowadzić Pawła i przysłuchiwał się mu, co mówił o wierze w Jezusa Chrystusa.https://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Dzieje-Apostolskie/24/24A cierpliwość Pana naszego uważajcie za ratunek, jak i umiłowany brat nasz, Paweł, w mądrości, która mu jest dana, pisał do washttps://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-List-Piotra/3/15

Mt 2, 1-12Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon».Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, bo tak zostało napisane przez Proroka: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela».Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam i wypytajcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon». Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę.A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; padli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę.A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się z powrotem do swojego kraju.

Czy wiecie jaka jest historia chrześcijaństwa? Jak powstała ta religia oraz dlaczego się podzieliła? Dlaczego dzisiaj jest tak wiele religii chrześcijańskich? Ten odcinek zawiera uproszczoną wersję historii chrześcijaństwa w Europie. Musicie też pamiętać o tym, że dzisiaj w wielu krajach istnieje tolerancja religijna. To znaczy, że wyznawcy różnych religii tolerują siebie nawzajem. W przeszłości tak jednak nie było. Dochodziło czasem do okropnych rzeczy.Zacznijmy od samego początku. Kiedy zaczyna się historia chrześcijaństwa? Jezus został ochrzczony przez Jana Chrzciciela gdy miał około 30 lat. Trzy lata później został zabity. Ponieważ nasz kalendarz jest liczony od momentu kiedy Jezus miał się narodzić, tak więc dzień jego śmierci czyli rok 33 uznaje się za moment od kiedy istnieje religia chrześcijańska.Chrześcijanie byli bardzo długo prześladowani. Oznacza to, że zakazywano tej religii, palono jej księgi, np. Biblię, a samych chrześcijan zamykano do więzień oraz zabijano. Kiedy zakończyły się te prześladowania? W tamtych czasach w Europie rządzili cesarze rzymscy. To właśnie oni kazali prześladować chrześcijan. Nie wszyscy, ale wielu z nich, np. Neron, Domicjan, Hadrian, Trajan czy Dioklecjan. Te prześladowania zakończył cesarz Konstantyn Wielki w roku 313. Wprowadził on w cesarstwie tolerancję religijną. Tolerancja oznacza, że każdy może sobie wybrać jaką religię chce i nie będzie prześladowany.Dlaczego cesarz Konstantyn Wielki zakończył prześladowania chrześcijan? Tego cesarza wielu uznaje za pierwszego cesarza, który sam został chrześcijaninem. W 313 zakończył prześladowania chrześcijan. Rok wcześniej czyli w 312 odbyła się bitwa przy moście Mulwijskim. Podobno cesarz Konstantyn zobaczył wtedy na niebie krzyż i miał umieścić go na sztandarach swojego wojska.Konstantyn Wielki miał być pierwszym chrześcijańskim cesarzem. Po nim prawie wszyscy cesarze także byli chrześcijanami. Gdy jednak chrześcijan przestano prześladować zaczęli się oni dzielić na różne religie chrześcijańskie. Podział religii oznacza, że z jednej religii, z jednej organizacji religijnej powstają dwie mniejsze. Dlaczego jednak religie dzielą się? Są dwa główne powody. Po pierwsze religie dzielą się dlatego, że nie zgadzają się co do jakiejś nauki. Np. na soborze nicejskim w 325 spierano się o to czy Jezus jest Bogiem? Po tym soborze nastąpił podział na tych, którzy wierzyli w Trójcę i tych, którzy nie wierzyli w tą naukę.Drugi powód dla którego religie się dzielą to kwestia tego kto jest najważniejszy. Np. w kwietniu 1378 wybrano nowego papieża Urbana VI. Potem we wrześniu wybrano drugiego papieża Klemensa VII. Przez parę lat było dwóch papieży. Wszyscy katolicy dalej mieli tą samą wiarę, nauczali tego samego, np. nauczali o Trójcy. Jednak różne państwa uznawały różnych papieży np. Francja i Szkocja uznawały za papieża Klemensa VII, a Polska, Anglia i Niemcy Urbana VI.Te dwa przykłady pokazują, że czasami do podziału dochodzi gdy jest różnica w wierzeniach, np. czy wierzyć w Trójcę, a czasem gdy jest różnica w tym kto jest najważniejszy, np. kto jest papieżem. Jednak oba te podziały nie były trwałe. Chrześcijanie ponownie się połączyli w jedną religię. Były jednak trwałe podziały czyli takie które trwają do naszych czasów.Jaki był pierwszy trwały podział chrześcijaństwa? Cesarstwo rzymskie podzieliło się na część zachodnią oraz wschodnią. Na zachodzie mówiono po łacinie, a na wschodzie po grecku. W tamtym okresie było pięć najważniejszych miast chrześcijańskich. Biskupi tych miast byli uznawani za najważniejszych. Były to: Jerozolima, Antiochia, Aleksandria, Konstantynopol oraz Rzym. Gdy jednak powstał Islam muzułmanie zdobyli pierwsze trzy miasta: Jerozolimę, Antiochię i Aleksandrię i to przestały być chrześcijańskie miasta. O Islamie mówiliśmy w odcinku 123.Pozostały dwa główne chrześcijańskie miasta Rzym i Konstantynopol. Doszło do kłótni, kto jest ważniejszy czy papież w Rzymie, czy patriarcha w Konstantynopolu i 1054 roku doszło do wielkiej schizmy czyli wielkiego podziału. Powstał kościół katolicki na zachodzie oraz prawosławny w Konstantynopolu. Ten podział widać do dzisiaj i to nie tylko w religii. Na zachodzie używa się innego alfabetu niż na wschodzie Europy.Polska znalazła się w części katolickiej dlatego u nas używa się alfabetu łacińskiego, a Rosja była w tej części prawosławnej dlatego oni mają inny alfabet. Tak więc zachodnia Europa miała religię katolicką oraz alfabet łaciński, a wschodnia Europa miała religię prawosławną oraz alfabet grecki.W XVI wieku doszło do kolejnego podziału w Europie zachodniej czyli podziału w kościele katolickim. Co się wydarzyło?Odpusty to były opłaty za przebaczenie grzechu. Do czego kościół katolicki potrzebował tych pieniędzy? W tym czasie papierze chcieli zbudować Bazylikę św. Piotra w Rzymie i potrzebowali na to dużo pieniędzy. Jeden z takich wysłanników sprzedających odpusty pojechał do Niemiec.Marcin Luter był mnichem, któremu nie podobało się, że sprzedaje się odpusty.Podobno do drzwi kościoła w Wittenberdze przybił spisane przez siebie 95 tez przeciwko tym odpustom. Rozpoczął on reformację czy próbę zmiany kościoła. Nie był on pierwszy, bo przed nim takimi reformatorami byli John Wycliffe w Anglii i Jan Hus w Czechach. Marcin Luter miał jednak coś czego oni nie mieli.W 1455 Gutenberg wynalazł druk. Od tej pory można było wszystko drukować. Tak więc kiedy w 1517 roku Luter przybił do drzwi kościoła te 95 tez jakiś drukarz zaraz zaczął je kopiować i sprzedawać. W ten sposób idee Lutra się rozpowszechniły bardzo szybko. Wycliffe i Hus tego nie mieli ich pisma trzeba było przepisywać.Luter zapoczątkował powstanie religii protestanckiej. Ta nazwa pochodzi od tego, że Luter zaprotestował przeciwko odpustom. Później religie protestanckie podzieliły się dalej na wiele mniejszych religii, ale często określa się je właśnie jako religie protestanckie.Co zapamiętaliście?Kiedy w cesarstwie rzymskim zakończyły się prześladowania chrześcijan?Czy pamiętacie wszystkie główne podziały w chrześcijaństwie?Dlaczego cesarstwo rzymskie podzieliło się na dwie części?Dlaczego ten podział jest ważny dla religii chrześcijańskiej?Kto się pojawił w XV wieku?Kim był Jan Hus?Przeciwko czemu był Luter?Dzisiaj panuje tolerancja religijna, ale w przeszłości tak nie było. Dochodziło do wielu wojen z powodu religii. Np. gdy Luter stworzył religię protestancką doszło do wojny 30-letniej w Europie, podczas której kraje katolickie walczyły z krajami protestanckimi.Do podziałów religijnych dochodzi gdy dwie grupy mają różne wierzenia lub mają różnych przywódców. Np. jedni wierzą w Trójcę, a inni nie lub jedni mają jednego papieża, a inni drugiego.

W 2 Koryntian 8:23 czytamy: “Co do Tytusa, jest on moim towarzyszem i współpracownikiem wśród was; co zaś do naszych braci, są oni posłańcami zborów, chwałą Chrystusową”. Paweł nazwał Tytusa swoim towarzyszem. W greckim oryginale występuje tutaj słowo, którego używano też na określenie wspólnika w interesach. Tytus był więc dla Pawła jak zaufany wspólnik działający we wspólnej sprawie. Co wiemy o tym chrześcijaninie?Około 49 roku Paweł udał się do Jerozolimy w kwestii obrzezania. Później w opisał to w Liście do Galatów 2:1 czytamy tam: “Potem po czternastu latach udałem się z Barnabą znowu do Jerozolimy, zabrawszy z sobą i Tytusa”. Udał się tam w kwestii obrzezania. Tytus był chrześcijaninem pochodzenia pogańskiego. Czy w Jerozolimie został przymuszony do obrzezania?W Galatów 2:3 czytamy: “Ale nawet Tytusa, który był ze mną, chociaż był Grekiem, nie zmuszono do obrzezania”. Paweł przybył z Antiochii Syryjskiej. Wydaje się więc, że Tytus został chrześcijaninem właśnie tam. Gdy doszło do sporu czy chrześcijan pochodzenia pogańskiego należy obrzezać, Paweł zabrał właśnie Tytusa do Jerozolimy. Być może był on takim wzorowym przykładem nowo nawróconego poganina.Niektórzy jednak twierdzą, że imię Tytus jest formą imienia Tymoteusz. Czytaliśmy jednak w Galatów 2:3, że Tytus nie był obrzezany. Tymczasem o Tymoteuszu czytamy w Dziejach Apostolskich 16:3, że został obrzezany przez Pawła. Inny dowód, że Tytus i Tymoteusz to dwie różne osoby znajdujemy w Liście 2 do Tymoteusza 4:10. Czytamy tam, że Tytus udał się do Dalmacji. W kolejnym wersecie Paweł poleca aby Tymoteusz przybył do niego. Wyraźnie to pokazuje, że Tytus to nie Tymoteusz.Jak ułożyć chronologicznie wzmianki o Tytusie? Czytamy o nim w Liście do Galatów, w 2 Liście do Koryntian, 2 Liście do Tymoteusza oraz oczywiście w Liście do Tytusa. Listy te nie zawierają daty napisania. Wydaje się jednak, że najwcześniejsza wzmianka pochodzi właśnie z Listu do Galatów, gdzie Paweł pisał jak zabrał Tytusa do Jerozolimy w sprawie obrzezania. Co potem się dalej działo z Tytusem?Apostoł Paweł wysłał 1 List do Koryntian. Później posłał do Koryntu także Tytusa, który wrócił do niego z dobrymi wiadomościami. W 2 Liście do Koryntian 7:6 czytamy: “Lecz Ten, który pociesza uniżonych, Bóg, pocieszył nas przez przybycie Tytusa”. Tytus opowiedział jak Koryntianie zareagowali na 1 List do nich. Paweł postanowił posłać go więc ponownie do Koryntu. Z jakim zadaniem?W 2 Liście do Koryntian 8:6 czytamy: “Tak iż uprosiliśmy Tytusa, aby, jak rozpoczął, tak też dokończył i u was tej dobroczynnej działalności”. Ten zwrot “tej dobroczynnej działalności” wskazuje na zbieranie datków dla biednych chrześcijan w Judei. W Dziejach Apostolskich 11:28 czytamy o głodzie w czasach cesarza Klaudiusza. O tym samy głodzie wspomina również Józef Flawiusz. Prawdopodobnie właśnie w tym okresie zbierano datki dla głodujących w Judei.Po pierwszym uwięzieniu w Rzymie Paweł udał się na Kretę. W Liście do Tytusa 1:5 czytamy: “Pozostawiłem cię na Krecie w tym celu, abyś uporządkował to, co pozostało do zrobienia, i ustanowił po miastach starszych, jak ci nakazałem”. Wygląda więc na to, że Tytus udał się tam z Pawłem, który go tam pozostawił. Tytus miał ustanowić na Krecie starszych. W innych przekładach to słowo “starszych” oddano jako “prezbiterów” lub “biskupów”. Wielu historyków uznaje Tytusa za pierwszego biskupa Krety. Wydaje się jednak, że on raczej wyznaczał biskupów.Sam Tytus nie miał pozostać na Krecie, w Liście do Tytusa 3:12 czytamy: “Gdy przyślę do ciebie Artemasa albo Tychikusa, staraj się śpiesznie przybyć do mnie do Nikopolis, gdyż tam postanowiłem przezimować”. Wydaje się więc, że po ustanowieniu starszych lub biskupów na Krecie Tytus udał się do Pawła do Nikopolis. Było wiele miast o tej nazwie, ale prawdopodobnie chodzi o miasto w Grecji niedaleko którego rozegrała się bitwa pod Akcjum. To Nikopolis powstało po tej bitwie w miejscu, gdzie Oktawian miał swój obóz.Przypuszcza się, że Pawła aresztowano właśnie w Nikopolis. W 66 roku przebywał tam cezar Neron. Osądził on już raz Pawła i uwolnił go. Teraz jednak po spaleniu Rzymu zaczęło się prześladowanie chrześcijan. Jeżeli Neron i Paweł spotkali się ponownie w Nikopolis to jest całkiem możliwe, że został on aresztowany. Nie wiemy, czy Tytus zdążył się z nim spotkać zanim ponownie Pawła zabrano do Rzymu.Ostatni raz Tytus pojawia się w 2 Liście do Tymoteusza 4:10, gdzie czytamy, że “udał się do Dalmacji”. Sam apostoł Paweł siedział w więzieniu, ale mogli go odwiedzać współpracownicy. Uwięzienie polegało na czymś w rodzaju aresztu domowego. Paweł przebywał prawdopodobnie w wynajętym domu pilnowany przez pretorian. Wydaje się więc, że tak jak poprzednio wysyłał Tytusa do Koryntu, na Kretę i do Nikopolis, tak teraz wysłał go do Dalmacji.Tradycja chrześcijańska twierdzi, że Tytus powrócił na Kretę i poniósł śmierć męczeńską w czasach cesarza Domicjana. Ten cesarz miał starszego brata Tytusa, który był cesarzem przed nim. Może to było powodem śmierci chrześcijanina o tym imieniu. Jego szczątki miano pochować w Gortynie, mieście, które w czasach rzymskich było stolicą Krety. Gdy Kretę zdobyli Saraceni pozostała tylko czaszka, którą zabrali ze sobą Wenecjanie. Kreta była uznawana za terytorium kościoła wschodniego. W 1966 roku kościół katolicki zwrócił tą czaszkę. Trzy lata później w 1969 imię Tytusa zostało wpisane do kalendarza liturgicznego.Potem po czternastu latach udałem się z Barnabą znowu do Jerozolimy, zabrawszy z sobą i Tytusahttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/List-do-Galacjan/2/1Ale nawet Tytusa, który był ze mną, chociaż był Grekiem, nie zmuszono do obrzezaniahttps://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/List-do-Galacjan/2/3Bo nie tylko przyjął to wezwanie, ale w nadzwyczajnej swej gorliwości z własnej ochoty wybrał się do washttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-List-do-Koryntian/8/17Co do Tytusa, jest on moim towarzyszem i współpracownikiem wśród was; co zaś do naszych braci, są oni posłańcami zborów, chwałą Chrystusowąhttps://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-List-do-Koryntian/8/23Albowiem Demas mnie opuścił, umiłowawszy świat doczesny, i odszedł do Tesaloniki, Krescent do Galacji, Tytus do Dalmacji;http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-List-do-Tymoteusza/4/10Lecz Ten, który pociesza uniżonych, Bóg, pocieszył nas przez przybycie Tytusahttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-List-do-Koryntian/7/6Tak iż uprosiliśmy Tytusa, aby, jak rozpoczął, tak też dokończył i u was tej dobroczynnej działalnościhttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-List-do-Koryntian/8/6I powstał jeden z nich, imieniem Agabus, i przepowiedział, natchniony przez Ducha, że nastanie głód wielki na całym świecie; nastał on też za Klaudiusza.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Dzieje-Apostolskie/11/28Gdy przyślę do ciebie Artemasa albo Tychikusa, staraj się śpiesznie przybyć do mnie do Nikopolis, gdyż tam postanowiłem przezimowaćhttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/List-do-Tytusa/3/12

Do kogo należy Jerozolima czyli miasto, które pozostaje kością niezgody między trzema największymi monoteistycznymi religiami - Chrześcijaństwem, Judaizmem i Islamem. Każde ze wskazanych wyznań uważa, że to ono ma pierwotne prawo do tych ziem, ale które z nich ma rację? O Bliskim Wschodzie zawsze jest głośno. Chyba wszyscy się z tym zgodzą. Dlaczego tak jest, czemu w innych częściach świata tyle się nie dzieje? A może się dzieje, ale wydarzenia, które mają miejsce w regionie żyznego półksiężyca są szczególnie ważne? I co najważniejsze gdzie zaczyna się Daleki Wschód? Jest jakaś sztywna granica? Tego wszystkiego dowiecie się w tym odcinku, w którym doktor Magdalena Ickiewicz-Sawicka z Katedry Marketingu i turystyki na Politechnice w Białymstoku opowiada o bliskim wschodzie. Chociaż co do tej terminologii Pani doktor ma pewne wątpliwości. Wspieraj Podcast Prawny: https://patronite.pl/PodcastPrawny Zapraszam serdecznie!

Zapewne wielu z nas, zanim wybierze się w podróż dokonuje jakiejś analizy po co i dlaczego chce jechać w właśnie to wybrane przez siebie miejsce. Oczywiście motywację bywają różne, tak samo jak różne są wyobrażenia o miejscach, do których zamierzamy się udać. W dzisiejszym odcinku wraz z moim gościem Pawłem Trzopkiem OP wspólnie wyruszymy do Ziemii Świętej. Przemierzymy drogę z Betlejem do Jerozolimy konfrontując nasze wyobrażenia z rzeczywistością tych miejsc. W trakcie naszej podcastowej wyprawy do Izraela zahaczymy również o Galileę koncertując naszą uwagę na jakże istotnym dla chrześcijan jeziorze galilejskim. Zapraszamy Was do wysłuchania dzisiejszego odcinka Puzzli Wiary i przybliżenia się do odkrycia tak zwanej Piątej Ewangelii. www.puzzlewiary.pl/122 dołącz do grupy mailingowej: https://sendfox.com/puzzlewiary wesprzyj moją działalność: www.puzzlewiary.pl/wesprzyj/ 

Herod Wielki zbudował port o nazwie Cezarea. Później jednak jeden z jego synów Filip zmienił nazwę innego miasta na Cezarea. Aby odróżnić ją od tej sławniejszej dodawano określenie Filipowa. Ta forma pojawia się w dwóch Ewangeliach. W Marka 8:27 czytamy: “I wyszedł Jezus z uczniami do wiosek koło Cezarei Filipa; i pytał w drodze uczniów swoich, mówiąc do nich: Za kogo mnie ludzie uważają?”. Nie wiemy czy Jezus wszedł do tego miasta. Najwyraźniej był jednak w okolicy. Co tam robił? Aby to zrozumieć będzie nam potrzebna nie tylko historia tego miasta, ale także geografia.Starożytne miast Cezarea Filipowa leżała niedaleko źródeł Jordanu. Z trzech stron otaczały to miasto góry. Między innymi góra Hermon. Miasto to nosiło nazwę Cezarea stosunkowo krótko. W tym miejscu Antioch III pokonał wojska ptolemejskie około 200 roku p.n.e. Obie armie składały się głównie z Greków. Walczyły więc przeciw sobie dwie falangi. Antioch III miał słonie i jego armia była silniejsza. Ptolemeusze mieli słabszą armię, ale za to bardziej ruchliwą. Chcieli zatrzymać przeciwników. Ci jednak zdążyli zejść z wzgórz Golan. Te wzgórza na północy dotykają góry Hermon.Wojska Antiochia pokonały armię egipską. Bitwa pod Panion miała wpływ także na historię Izraela, który dostał się pod panowanie Seleucydów. Jeden z synów Antiochia III o tym samym imieniu Antioch IV postawił w świątyni żydowskiej w Jerozolimie posąg Zeusa, ale to już inna historia. My wróćmy do Cezarei. Być może zwróciliście uwagę, że mówiłem o bitwie pod Panion. Tak się nazywało wtedy to miasto. Nazwa pochodzi od greckiego bożka Pana. Jego rzymski odpowiednik to Faun. W tym mieście stała świątynia tego greckiego boga, bo Grecy mieszkali tam już od czasów Aleksandra Wielkiego. Grecy to miasto nazywali Panion lub Paneas.Około roku 20 p.n.e. Oktawian August przekazał to miasto Herodowi Wielkiemu. Ten chcąc okazać wdzięczność zbudował obok świątyni bożka Pana świątynię dla cesarza. Później miasto dostał jeden z synów Heroda Wielkiego znany jako Filip Tetrarcha lub Herod Filip II. Właśnie on na cześć Tyberiusza zmienił nazwę miasta na Cezarea. Aby odróżnić ją od tej nadmorskiej nazywano ją Cezareą Filipową lub Cezareą Filipa. Po jego śmierci miasto i region włączono do rzymskiej prowincji Syria. Później jednak dostał je Herod Agryppa II i zmienił nazwę na Neronias na cześć cesarza Nerona. Później jednak doszło do pierwszej wojny żydowskiej. Miasto wróciło pod panowanie rzymskie i powrócono do nazwy Paneas. Po podboju arabskim greckie Paneas zmieniono w arabskie Banjas, bo w arabskim nie ma głoski “p”.Jak widzicie nazwa Cezarea Filipowa była używana stosunkowo krótko, ale właśnie w okresie życia Jezusa. W Mateusza 16:13 czytamy: “A gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał uczniów swoich, mówiąc: Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?”. Kolejny rozdział tej Ewangelii mówi o tym jak Jezus zabrał trzech uczniów na bardzo wysoką górę. Jednym z nich był apostoł Piotr, który wiele lat później tak to opisał w 2 Piotra 1:18, czytamy tam: “A my, będąc z nim na świętej górze, usłyszeliśmy ten głos, który pochodził z nieba”. Ewangelie Mateusza i Marka mówią, że Jezus zabrał uczniów na górę. Piotr nazywa ją świętą. Co to za góra? Tego nie wiemy, ale przypominam, że Jezus był w okolicach Cezarei Filipowej.Na północny-wschód od Cezarei Filipowej znajdowała się góra Hermon. Czy to tam poszedł Jezus z trzema apostołami? Czy to o tym wzniesieniu Piotr pisał: “będąc z nim na świętej górze”? Góra Hermon była granicą Ziemi Obiecanej. Jej nazwę można przetłumaczyć jako “święta” w znaczeniu oddzielona. Nie wiemy czy Jezus był w mieście, ale wiemy, że był na pobliskiej górze, prawdopodobnie na Hermonie. Jak wyglądała wtedy sytuacja w mieście? Sam Herod Wielki jak i jego potomkowie zachowywali pozory w Jerozolimie, ale budowali świątynie pogańskie w innych miastach. Nie tylko nie zburzyli oni świątyni Pana, ale także dobudowali świątynię dla cesarza. Władcą tego terenu był tetrarcha Filip. Mówi o nim Ewangelia Łukasza 3:1 czytamy tam: “W piętnastym roku panowania cesarza Tyberiusza, gdy namiestnikiem Judei był Poncjusz Piłat, tetrarchą galilejskim Herod, tetrarchą iturejskim i trachonickim Filip, brat jego, a tetrarchą abileńskim Lizaniasz”. Co wiemy o tym Filipie? Jego tetrarchia obejmowała tereny najdalej od Jerozolimy. Być może dlatego był pierwszym żydowskim władcą, który bił monety z wizerunkiem człowieka. Zachowały się do naszych czasów monety z wizerunkiem cesarza Tyberiusza wydane przez Heroda Filipa II. Jest on często mylony ze swoim teściem Herodem Filipem I. Ten pierwszy Herod Filip miał żonę Herodiadę, która urodziła mu Salome. Później Herodiada opuściła swojego męża i wyszła za mąż za jego brata Heroda Antypasa. Właśnie u tego ostatniego doszło do zabicia Jana Chrzciciela. Córka Heroda Filipa I i Herodiady czyli Salome została później żoną tetrarchy Filipa czyli Heroda Filipa II. Cezarea Filipowa była dla niego swego rodzaju stolicą, myślę więc, że możemy założyć że zarówno Filip jak i jego żona Salome spędzali tam dużo czasu. Tetrarcha Filip był lubianym władcą. Ludzie uważali, że jest łagodny i sprawiedliwy. Po jego śmierci jego tetrarchia oraz miasto Cezarea zostały włączone do rzymskiej prowincji Syria. Podczas wojny żydowskiej siły rzymskie przyszły z północy i właśnie w Cezarei Filipowej urządziły sobie bazę.Ewangelia Łukasza 21:24 mówi o tym co się stało z Izraelitami podczas wojny żydowskiej, czytamy tam: “I padną od ostrza miecza, i zostaną uprowadzeni do niewoli u wszystkich narodów, a Jerozolima będzie zdeptana przez pogan, aż się dopełnią czasy pogan”. Tytus, syn cesarza Wespazjana zdobył Jerozolimę, wielu Żydów zginęło, a ci, którzy dostali się do niewoli zginęli później między innymi walcząc jako gladiatorzy w Cezarei Filipowej. Tytus zorganizował tam rozrywkę dla miejscowych.Niedaleko Cezarei leżało biblijne miasto Dan. Niektórzy mylą te dwie miejscowości. Historia tego miast jest długa. Na przełomie XI i XII wieku przebywali tutaj Nizaryci znani także jako asasyni. A w XX wieku miasto i źródło Jordanu należało do Syrii. Syryjczycy planowali zawrócić bieg rzeki, aby nie płynęła ona do Izraela, co doprowadziło do wojny. Od 1967 roku ten teren należy do Izraela. Od 1977 znajduje się tam rezerwat, gdzie można zobaczyć wodospad, największy, który znajduje się w Izraelu.Podsumowując. Greckie miasto Paneas powstało w miejscu, gdzie znajdują się źródła Jordanu, na południe od góry Hermon. Rozegrała się tam bitwa około roku 200 p.n.e. Wojska seleudzkie pokonały wojska ptolemejskie. Gdy seleudzka Syria została podbita przez Rzymian miasto zostało przekazane Herodowi Wielkiemu. Później miasto dostał jego syn tetrarcha Filip, który ożenił się z bratanicą Salome. Salome była córką Herodiady i Heroda Filipa I, a żoną tetrarchy Filipa czyli Heroda Filipa II. Po upadku Jerozolimy w 70 roku w Cezarei jeńcy żydowscy walczyli na arenie jako gladiatorzy. Współczesna historia to wojna o wodę między Syrią i Izraelem. Warto też pamiętać, że rządził tam Herod Filip II, który ożenił się z córką Heroda Filipa I. Inna częsta pomyłka to mylenie Cezarei Filipowej z miastem Dan, które też było na północy.I wyszedł Jezus z uczniami do wiosek koło Cezarei Filipa; i pytał w drodze uczniów swoich, mówiąc do nich: Za kogo mnie ludzie uważają?http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ewangelia-Marka/8/27A gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał uczniów swoich, mówiąc: Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ewangelia-Mateusza/16/13A my, będąc z nim na świętej górze, usłyszeliśmy ten głos, który pochodził z nieba.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-List-Piotra/1/18W piętnastym roku panowania cesarza Tyberiusza, gdy namiestnikiem Judei był Poncjusz Piłat, tetrarchą galilejskim Herod, tetrarchą iturejskim i trachonickim Filip, brat jego, a tetrarchą abileńskim Lizaniaszhttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ewangelia-Lukasza/3/1I padną od ostrza miecza, i zostaną uprowadzeni do niewoli u wszystkich narodów, a Jerozolima będzie zdeptana przez pogan, aż się dopełnią czasy pogan.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ewangelia-Lukasza/21/24

Śmierć wolontariuszy World Central Kitchen w Strefie Gazy wywołało duże poruszenie międzynarodowej opinii publicznej. Jerozolima nazywa to zdarzenie „wypadkiem”, a krytycy „zbrodnią wojenną”. Artykuł opublikowany przez magazyn "+972" rzuca jednak całkiem nowe światło na sprawę dużej liczby palestyńskich ofiar cywilnych. Według autora, izraelska armia używa zaawansowanych algorytmów sztucznej inteligencji do wyznaczania celów przeznaczonych do likwidacji. Co więcej, proces ten nie jest właściwie nadzorowany. Więcej w dzisiejszym komentarzu: https://globalnagra.pl/czy-ai-wyznacza-cele-w-gazie/ -----------------------

Jak zadośćuczynić po spowiedzi? • Rekolekcje wielkopostne 2024 • Janusz CHWAST OP Zapraszamy Was na niezwykłe rekolekcje wielkopostne, które poprowadzi Janusz Chwast OP - były magister nowicjatu oraz duszpasterz Wspólnoty Jerozolima w Poznaniu. To już ostatni odcinek naszymi rekolekcjami wielkopostnymi prowadzonymi przez Janusza Chwasta OP. W dzisiejszym, ostatnim już spotkaniu, skupimy się na ostatnim punkcie sakramentu pokuty - zadośćuczynieniu

Nieubłaganie po 40 dniach pokuty i nawracania zbliżamy się do wyjątkowego dnia. Dnia na granicy, w którym radość, zachwyt i uwielbienie przenikają się z nieuchronną męką, upokorzeniem i śmiercią. Liturgia Niedzieli Palmowej to moment przejmującego zderzenia radości z przeszywającym smutkiem. To czas, w którym Kościół odwzorowuje to, co najprawdopodobniej działo się w sercu Jezusa wjeżdżającego do Jerozolimy. W dzisiejszym odcinku mój gość Tomasz Grabowski OP przybliży nam znaczenie i symbolikę niedzieli kończącej etap Wielkiego Postu, jednocześnie wprowadzając nas w okres pasyjny. Opowie nam także o antycznych obrzędach tego dnia oraz wytłumaczy i pomoże zrozumieć nam dychotomię liturgii Niedzieli Palmowej. Posłuchajmy i świadomie wykrzykujmy hosanna!Zadaj Pytanie mojemu gościowi. Odpowiemy w odcinku 109.Kliknij w link www.puzzlewiary.pl/pytania www.puzzlewiary.pl/spotify www.puzzlewiary.pl/applepodcastwww.puzzlewiary.pl/googlepodcastwww.puzzlewiary.pl/youtube dołącz do grupy mailingowej: https://sendfox.com/puzzlewiary wesprzyj moją działalność: www.puzzlewiary.pl/wesprzyj/ 

Zapraszamy Was na niezwykłe rekolekcje wielkopostne, które poprowadzi Janusz Chwast OP - były magister nowicjatu oraz duszpasterz Wspólnoty Jerozolima w Poznaniu. 00:00:00 INTRO 00:00:32 Jak należy się spowiadać? 00:01:34 Co oznacza odpuszczenie grzechów? 00:02:15 Jak wyznać grzechy? 00:03:08 Jak wyznać miłość? 00:04:02 Jak oddać grzechy Bogu? 00:05:23 Jakie trudności mogą wystąpić podczas spowiedzi? 00:06:22 W jaki sposób Chrystus jest obecny w spowiedzi? 00:13:01 Jak spowiedź może przyczynić się do uzdrowienia? Zapraszamy Was na niezwykłe rekolekcje wielkopostne, które poprowadzi Janusz Chwast OP - były magister nowicjatu oraz duszpasterz Wspólnoty Jerozolima w Poznaniu. W najnowszym odcinku, Janusz Chwast OP, eksploruje głębię i znaczenie spowiedzi. Podkreśla, że spowiedź to nie tylko wyznanie grzechów przed kapłanem, symbolizującym Chrystusa, ale także świadectwo naszej gotowości do uzdrowienia i pojednania z Bogiem. Spowiedź, zdaniem ojca Chwasta, nie służy informowaniu Boga o naszych grzechach, lecz jest drogą do zbawienia, uzdrowienia i pojednania. Ojciec Chwast zwraca uwagę na konieczność szczerego wyznania i spotkania z miłosiernym Panem Jezusem. Zachęca do pokornej, konkretnej spowiedzi, unikania usprawiedliwiania się i doceniania sakramentu spowiedzi jako skutecznego narzędzia odnawiania wewnętrznego pokoju oraz radości. Przekonuje, że spowiedź otwiera drogę do otrzymania Bożego przebaczenia i niepoczytania winy, co umożliwia doświadczenie zbawienia i uwolnienia od grzechu. Odcinek ten jest zaproszeniem do refleksji nad mocą i znaczeniem spowiedzi w życiu chrześcijańskim, podkreślając jej rolę w odnowieniu duchowym i zbliżeniu do Boga. Janusz Chwast OP, dzieląc się swoim przemyśleniami, zachęca każdego z nas do głębokiego i skupionego podejścia do tego sakramentu, jako drogi do pełniejszego życia w bliskości z Bogiem.

Czym jest ŻAL ZA GRZECHY

Zapraszamy Was na niezwykłe rekolekcje wielkopostne, które poprowadzi Janusz Chwast OP - były magister nowicjatu oraz duszpasterz Wspólnoty Jerozolima w Poznaniu. W dzisiejszym odcinku, ojciec Janusz skupi się na kluczowym przygotowujących nas do sakramentu pokuty - rachunku sumienia. Podkreśla on, że uzdrowienie przez pokutę i uznanie swoich grzechów jest nie tylko drogą do osobistego rozwoju, ale i głębszego zrozumienia Miłosierdzia Bożego. 00:00:00 Intro 00:00:29 Uznanie grzeszności 00:01:12 Niebezpieczeństwo utraty poczucia grzechu 00:04:55 Początek spowiedzi - rachunek sumienia 00:07:30 Pomoc z zewnątrz w rozpoznawaniu grzechów 00:09:23 Wykorzystanie Pisma Świętego w rachunku sumienia 00:12:01 Zasady rachunku sumienia - trzy palce 00:13:12 Codzienny rachunek sumienia 00:16:50 Miłosierdzie i ufność w spowiedzi #WielkiPost #RekolekcjeWielkopostne #Spowiedź #Nawrócenie #Grzech #JanuszChwastOP#Dominikanie

Niestety trudno dziś pojechać do miejsc opisanych w Biblii ponieważ cały czas trwa tam konflikt palestyńsko-izraelski. Miejsce, o którym chciałbym wam dzisiaj opowiedzieć znajduje się we Wschodniej Jerozolimie czyli po stronie Palestyńskiej. Granica między Zachodnią Jerozolimą należącą do Żydów, a tą wschodnią przebiega przy starym mieście, gdzie kiedyś znajdowała się świątynia, a teraz stoi tam muzułmańskie sanktuarium nazywane Kopułą na Skale.Na wschód od świątyni znajduje się dolina Kidron. Jest to długa dolina idącą z północy na południe. Istnieje do dzisiaj ale w czasach opisanych w Biblii była głębsza. Po hebrajsku jest to Nahal Kidron. Nahal dosłownie oznacza strumień, ale w wielu Bibliach jest to tłumaczone jako dolina. Był to strumień, który pojawiał się tylko zimą. Nazywany jest więc czasem potokiem zimowym Kidron. Co o tym miejscu mówi Pismo Święte?Pierwszy raz to słowo pojawia się w 2 Samuela 15:23, czytamy tam: “A cały kraj głośno płakał, gdy wszystek zbrojny lud przemaszerował. Król zaś przeprawił się przez potok Kidron, a cały zbrojny lud przeszedł drogą w kierunku pustyni”. Tamtędy uciekał Dawid z Jerozolimy przed swoim synem Absalomem. Dawid musiał zejść do tej doliny, ale potem wszedł na górę po drugiej stronie doliny.W 2 Samuela 15:30 czytamy: “Dawid zaś wstąpił na górę Oliwną i płakał, wstępując na nią, a głowę miał nakrytą i szedł boso; cały też zbrojny lud, który był z nim, miał głowy nakryte i wstępując na nią ciągle płakali”. Tak więc idąc na wschód z Jerozolimy schodziło się do doliny Kidron, a później wchodziło na górę Oliwną, która stała naprzeciwko Jerozolimy. Uciekającego Dawida obrzucał przekleństwami Szimej. Król Salomon ukarał go później za to. W 1 Królów 2:37 czytamy: “Zapamiętaj to sobie: W tym dniu, w którym oddalisz się stamtąd i przekroczysz potok Kidron, poniesiesz śmierć, a twoja krew spadnie na twoją głowę”. Szimejowi nie wolno było opuszczać Jerozolimy. Potok Kidron został tutaj określony jako granica miasta. Szimej przekroczył tą dolinę i poniósł śmierć.Ten potok przekroczył także Jezus. W Jana 18:1 czytamy: “To powiedziawszy, wyszedł Jezus z uczniami swoimi za potok Cedron, gdzie był ogród, do którego wszedł z uczniami swoimi”. Jezus wyszedł z Jerozolimy. Zszedł do doliny, a później wstąpił na stojącą po drugiej stronie górę Oliwną. Tej górze warto pewnie poświęcić osobny odcinek. Zawsze jednak dojście na tą górę wiązało się z przejściem przez dolinę Kidron.Gdy Jezus wychodził ze świątyni apostołowie zwrócili uwagę na wielkie kamienie, których była zbudowana. Jezus im jednak powiedział, że zostanie ona zaburzona. W Mateusza 24:3 czytamy: “A gdy siedział na Górze Oliwnej, przystąpili do niego uczniowie na osobności, mówiąc: Powiedz nam, kiedy się to stanie i jaki będzie znak twego przyjścia i końca świata?” Zauważmy: Jezus był w świątyni, a zaraz potem znalazł się na górze Oliwnej. Musiał przejść przez dolinę Kidron.Ewangelista Mateusz napisał, że gdy umarł Jezus to zatrzęsła się ziemia i rozdarła się zasłona w świątyni. W kolejnym wersecie, w Mateusza 27:5 czytamy, że pootwierały się grobowce. Aby wyjaśnić o jakie grobowce chodzi cofnijmy się do 2 Królewskiej 23:6 gdzie czytamy: “Kazał usunąć Aszerę ze świątyni Pana poza Jeruzalem do doliny Kidron i spalić ją w dolinie Kidron, zetrzeć ją w proch i proch z niej wyrzucić na cmentarz pospólstwa”.Do doliny Kidron wyrzucano bałwany przy każdej akcji oczyszczania świątyni. Robili to królowie Asa, Ezechiasz i Jozjasz. Jednak ten werset wspomina także o tym, że był tam cmentarz pospólstwa. Być może więc to właśnie ciała ludzi pochowanych na zboczach doliny Kidron wypadły podczas trzęsienia ziemi wspomnianego przez Mateusza.Na koniec warto zwrócić uwagę na nazwę Kidron. W Septuagincie czyli tłumaczeniu na grecki użyto słowa Kedron, które jest podobne do słowa Kedros oznaczającego cedr. Z tego powodu czasami błędnie dolinę Kidron nazywa się doliną cedrów. Słowo hebrajskie ma znaczenie “być ciemnym”. Dolina Kidron jest więc Ciemną Doliną. Być może o niej wspominał Dawid.Najbardziej zanany psalm króla Dawida to Psalm 23. W wersecie 4 czytamy: “Choćbym nawet szedł ciemną doliną, Zła się nie ulęknę, boś Ty ze mną, Laska twoja i kij twój mnie pocieszają”. Dawid wielokrotnie przechodził przez tą dolinę, która w jednym miejscu jest ciemna. Być może prowadził też tędy kiedy swoje owce. Jest więc możliwe, że ciemna dolina z Psalmu 23 jest doliną Kidron.A cały kraj głośno płakał, gdy wszystek zbrojny lud przemaszerował. Król zaś przeprawił się przez potok Kidron, a cały zbrojny lud przeszedł drogą w kierunku pustyni.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Samuela/15/23Dawid zaś wstąpił na górę Oliwną i płakał, wstępując na nią, a głowę miał nakrytą i szedł boso; cały też zbrojny lud, który był z nim, miał głowy nakryte i wstępując na nią ciągle płakali.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Samuela/15/30Zapamiętaj to sobie: W tym dniu, w którym oddalisz się stamtąd i przekroczysz potok Kidron, poniesiesz śmierć, a twoja krew spadnie na twoją głowę.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Krolewska/2/37To powiedziawszy, wyszedł Jezus z uczniami swoimi za potok Cedron, gdzie był ogród, do którego wszedł z uczniami swoimi.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ewangelia-Jana/18/1A gdy siedział na Górze Oliwnej, przystąpili do niego uczniowie na osobności, mówiąc: Powiedz nam, kiedy się to stanie i jaki będzie znak twego przyjścia i końca świata?http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ewangelia-Mateusza/24/3Kazał usunąć Aszerę ze świątyni Pana poza Jeruzalem do doliny Kidron i spalić ją w dolinie Kidron, zetrzeć ją w proch i proch z niej wyrzucić na cmentarz pospólstwa.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/23/6Choćbym nawet szedł ciemną doliną, Zła się nie ulęknę, boś Ty ze mną, Laska twoja i kij twój mnie pocieszają.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Psalmow/23/4

Czym jest GRZECH?

Dlaczego SIOTRA CHRZTU? Rekolekcje wielkopostne 2024 • Janusz CHWAST OP Zapraszamy Was na niezwykłe rekolekcje wielkopostne, które poprowadzi Janusz Chwast OP - były magister nowicjatu oraz duszpasterz Wspólnoty Jerozolima w Poznaniu. Rekolekcje SIOSTRA CHRZTU będą okazją do pogłębienia swojej wiary i zrozumienia głębi sakramentu SPOWIEDZI.

Cześć, w najnowszym odcinku serii Powojnie powracam do ostatniej wielkiej wojny Izraela. W 1973 roku podczas święta Jom Kipur izraelska armia została zaatakowana przez Egipt i Syrię. Izraelczycy byli kompletnie zaskoczeni choć jeden z ich szpiegów w Kairze wyraźnie sugerował taki rozwój sytuacji. Nie specjalnie jednak Jerozolima przejęła się tymi doniesieniami i zaryzykowała... klęskę! Izraelskie wojska były w zdecydowanym odwrocie, gdy przez Kanał Sueski przeprawiły się egipscy żołnierze wraz z ciężkim sprzętem. Zginęło mnóstwo Izraelczyków, a premier Golda Meir postawiła siły nuklearne w stan gotowości. Tymczasem Egipcjanie bardzo szybko zdobywali kolejne kilometry frontu. Nieco gorzej szło Syryjczykom ponieważ na ich odcinku walk izraelscy żołnierze postawili się im dużo bardziej znacznie opóźniając przejmowanie swojego terytorium. Jak przebiegała wojna Jom Kupur? Dlaczego do niej doszło a także jak się zakończyła? Tego dowiecie się oglądając najnowszy odcinek mojej serii.

Gościem niedzielnej audycji Łukasza Modelskiego był Bartek Kieżun, z którym autor rozmawiał o książce "Jerozolima do zjedzenia".

Temat przesiedlenia Żydów na terytorium Ukrainy miał dwie odsłony, a zorganizowanie dla nich autonimocznej republiki czy państwa - aż trzy:1. Najstarszym był pomysł Lenina i Stalina, według którego miała powstać Żydowska Republika Krym. Projekt był finansowany przez... Amerykanów.2. Chwilę później Stalin planował inne miejsce dla Żydowskiej Republiki - daleki wschód Sojuza, tuż przy granicy z Mandżurią. Projekt nosił nazwę Birobidżan - od nazw dwóch rzek, które wyznaczały jego położenie.3. Niebiańska Jerozolima to ten trzeci projekt, który nadal jest "teorią spiskową"...Tak sobie myślę, że chyba warto porozmawiać na ten temat, bo jest zarówno ciekawy, jak i bardzo na czasie... Zapraszam na kolejny odcinek #PoradnikFoliarza?

Działamy dzięki https://patronite.pl/radionaukowe

Betlejem to miasto, którego nazwę zna każdy chrześcijanin, a mimo to historia tego miasteczka jest słabo znana. Dziś spróbujemy to naprawić. Zacznijmy od nazwy. “Bet” to druga litera w hebrajskim alfabecie. Oznacza ona dom. Betlejem oznacza “dom chleba”. Na terenie zdobytym przez Jozuego były dwa miasta o tej nazwie. Jedno, którym się dziś zajmiemy było na terytorium Judy. To drugie należało do Zebulona. W Jozuego 15:21-61 wymieniono chyba z 200 miast należących do Judy. Nie wspomniano jednak o Betlejem. Za to w Jozuego 19:15 wymieniono to Betlejem należące do Zebulona.tutaj link do powieści, którą piszę:Wattpad - JesseWiosek jest taki, że judejskie Betlejem było zbyt małe aby wymienić je na liście miast. W Księdze Micheasza 5:1 czytamy: "Ale ty, Betlejemie Efrata, najmniejszy z okręgów judzkich, z ciebie mi wyjdzie ten, który będzie władcą Izraela". Ten fragment w niektórych Biblia znajduje się w 5:2. Dosłownie tam powiedziano, że Betlejem jest małe pośród tysięcy. Z każdego miasta przybywali wojownicy, z małych miasteczek było ich niewielu. To kolejny dowód na to, że judejskie Betlejem było małe. Dlaczego jednak nazwano je Betlejem Efrata?Wcześniej Betlejem miało inną nazwę. W Rodzaju 35:19 czytamy: "I umarła Rachela, i została pochowana przy drodze do Efraty, czyli do Betlejemu". Ta wcześniejsza nazwa: Efrata znaczyła "płodność". Później czasem używano obu nazw, np. w Micheasza 5:1 czytaliśmy, że mesjasz miał przyjść z Betlejem Efrata. Mieszkańców też określano oboma nazwami, np. w Rut 1:2 czytamy: "On nazywał się Elimelech, a jego żona Noemi, synowie jego zaś Machlon i Kilion; byli to Efratejczycy z Betlejemu judzkiego. I przyszli na pola moabskie i przebywali tam". Rodzinę Noemi określono jako Efratejczyków.Tak więc z Betlejem pochodziła Noemi, jej mąż oraz dwaj synowie. Później Noemi powróciła ze swoją synową Rut do Betlejem. Właśnie w Betlejem Rut poznała Boaza. Byli to (Boaz i Rut) pradziadek i prababcia króla Dawida. Kto jeszcze pochodził z Betlejem? W Sędziów 12:8 czytamy: "Po nim sądził Izraela Ibsan z Betlejemu". Werset 10 wspomina, że tego sędziego pochowano w Betlejem. Niestety nie wiemy, o które miasto chodzi. Ten sędzia mógł być Zebulonitom lub Judejczykiem.Najbardziej znaną osobą, która urodziła się w Betlejem judzkim był Dawid. Później urodził się tam jego potomek, który stał się jeszcze sławniejszy, ale o tym za chwilę. Jak wyglądało Betlejem? Była to miejscowość zbudowana na górze, której wysokość jest podobna do góry na której była Jerozolima. Dziś jej wysokość wynosi około 777 m n.p.m. Ludzie więc mieszkali na tej górze. Znajdowały się tam jednak pola, na których Rut (prababka) Dawida zbierała kłosy. Były tam także pastwiska dla owiec, na których często przebywał Dawid w młodości. Na górze była też cysterna, gdzie zbierano wodę.Z Betlejem w czasach Dawida pochodził także jeden z najlepszych wojowników. W 2 Samuela 23:24 czytamy: "Między tymi trzydziestoma był Asael, brat Joaba, oraz Elchanan, syn Dody z Betlejemu". Niestety tutaj także nie wiemy o które Betlejem chodzi. Z tego judejskiego Betlejem Efrata pochodził na pewno Dawid i jego rodzina. Np. w 2 Samuela 2:32 czytamy: "Potem zabrali Asaela i pochowali go w grobie jego ojca w Betlejemie, a Joab i jego ludzie maszerowali całą noc i o świcie dotarli do Hebronu".Asael był siostrzeńcem Dawida. Ten fragment mówi, że został pochowany w grobie swojego ojca. Wynikałoby z tego, że zarówno siostra Dawida, jak i jej mąż oraz trójka synów, w tym Asael mieszkali w Betlejem. Asaelowi lub Asahelowi poświęciłem odcinek 4. Było to więc rodzinne miasto Dawida. Gdy jednak został królem nie zostało wybrane jako stolica. Dawid był królem najpierw w Hebronie, a później w Jerozolimie. Wskazywałoby to na to, że Betlejem było małe i nieważne.Dopiero wnuk Dawida Rechoboam docenił pozycję Betlejem. Było to miasto na górze przy drodze prowadzącej z Egiptu do Jerozolimy. W 2 Kronik 11:5, 6 czytamy: "Rechabeam zamieszkał w Jeruzalemie i przebudował niektóre miasta w Judzie w twierdze, mianowicie Betlejem, Etam, Tekoa". Te trzy wymienione tutaj miasta to kolejne miasta po drodze z Jerozolimy do Hebronu. Najpierw Betlejem, potem Etam i Tekoa. Czy twierdza w Betlejem mu pomogła?Niestety nie zachowały się żadne szczegóły. Wiemy jednak, że później nadciągnął z południa faraon Sziszak. Szedł pod Jerozolimę prawdopodobnie mijając te kolejne twierdze. Nie zatrzymały go one, bo z historii wiemy, że Sziszak zdobył Jerozolimę. Innymi słowy twierdza w Betlejem nie chroniła Jerozolimy. Albo Sziszak ją zdobył, albo po prostu obszedł. Biblia wspomina o 7 razach, kiedy Jerozolima została zdobyta. Sziszak był pierwszy. Mówiłem o tym w odcinku 26 poświęconym Jerozolimie. Po tych wydarzeniach Betlejem znika nam z historii biblijnej i pojawia się dopiero w księdze Jeremiasza.Jeremiasz opisuje co się wydarzyło po zniszczeniu Jerozolimy przez Babilończyków. Rządził wtedy ustanowiony przez Babilończyków Gedaliasz wnuk Szafana. O Gedaliaszu wspominałem w odcinku 46, a o całej rodzinie Szafana w odcinku 19. Gedaliasz rządził w Micpie. Około 10 km na północ od Jerozolimy. Został zmordowany, a ludzie którzy stamtąd uciekli doszli do Betlejem. W Jeremiasza 42:17 czytamy: "I wyruszyli, i zatrzymali się w gospodzie Kimhama w pobliżu Betlejemu; zamierzali bowiem ujść do Egiptu". Betlejem było 10 km na południe od Jerozolimy. Oczywiście to 10 km w górach. Dojście z Micpy około 10 km do Jerozolimy, a później kolejne 10 do Betlejem zajęło im około dnia drogi.Ci Izraelici uciekli do Egiptu. Innych zmuszono do przeprowadzenia się do Babilonu. Wrócili jakieś 70 lat później. W Ezdrasza 2:21 czytamy: "Z Betlejemu stu dwudziestu trzech". Dowiadujemy się, że do Betlejem wróciło po niewoli babilońskiej 123 mężczyzn. Prawdopodobnie mieli oni żony i być może także dzieci, tak więc wszystkich, którzy wrócili mogło być około 500. Myślę, że już z tej liczby też wynika jak małe było to miasteczko. Jak opisano je w Ewangeliach?Czytaliśmy już proroctwo Micheasza, zacytowano je w Mateusza 6:2, czytamy tam: "I ty, Betlejemie, ziemio judzka, wcale nie jesteś najmniejsze między książęcymi miastami judzkimi, z ciebie bowiem wyjdzie wódz, który paść będzie lud mój izraelski". Było to małe miasteczko. W Jana 7:42 nazwano je wręcz wioską. W oryginale greckim występuje tu słowo κώμη (kṓmē), które oznacza wioskę lub miasteczko bez murów. Jak w waszych przekładach oddano Jana 7:42? Tak więc Betlejem w czasach Jezusa było małe i nie miało murów. Czy zawsze tak było?Ale ty, Betlejemie Efrata, najmniejszy z okręgów judzkich, z ciebie mi wyjdzie ten, który będzie władcą Izraela. Początki jego od prawieku, od dni zamierzchłych.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Micheasza/5/1Po nim sądził Izraela Ibsan z Betlejemu. http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Sedziow/12/8I umarła Rachela, i została pochowana przy drodze do Efraty, czyli do Betlejemu.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/35/19On nazywał się Elimelech, a jego żona Noemi, synowie jego zaś Machlon i Kilion; byli to Efratejczycy z Betlejemu judzkiego. I przyszli na pola moabskie i przebywali tam.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Rut/1/2

Czym jest syndrom jerozolimski? Co trzeba wiedzieć o mieście pełnym historii, czyli odcinek o Jerozolimie. 

Zabraliśmy Państwa do miasta, w którym Chrystus odbył swoją ostatnią ziemską drogę. Poznaliśmy miejsca związane z wydarzeniami Wielkiego Tygodnia, z męką i zmartwychwstaniem Jezusa. Byliśmy w Wieczerniku, Ogrodzie Oliwnym i Bazylice Konania, a sławną Via Dolorosa, czyli Drogą Krzyżową przeszliśmy do Bazyliki Grobu Świętego. Te ostatnie dni Chrystusa na ziemi, to nasza historia zbawiania. Gościem Jerzego Jopa był Andrzej Kadłubek, wieloletni dyrektor Zespołu Szkół nr 2 w Chęcinach, podróżnik i pilot wycieczek.

Katarzyna Drewnowska jest założycielką i właścicielką wydawnictwa FILO. Jest to butikowy dom wydawniczy, specjalizujący się w książkach kulinarnych i poradnikowych. Wśród autorów książek kulinarnych znajdują się m.in. Yotam Ottolenghi i Sami Tamimi, którzy są autorami niezwykłych książek kucharskich "Jerozolima" i "Palestyna". Z tego odcinka podcastu dowiesz się:• Jak wyglądały pierwsze spotkania Pani Katarzyny z Izraelem?• Dlaczego powstało wydawnictwo "Filo"i skąd się wzięła jego nazwa?• Co to znaczy, że książki wydawnictwa "Filo" przypominają bombonierkę?• Jakie były początki wydawnictwa?• Jak powstała książka "Jerozolima" i kim są jej autorzy?• Jak wygląda proces zdobywania praw autorskich?• Dlaczego Izrael zafascynował Panią Katarzynę?• Jak wyglądały spotkania Pani Katarzyny z autorami książek, które wydaje?• Dlaczego książka Sayeda Kashua "Druga osoba liczby pojedynczej" nie cieszyła się zainteresowaniem polskich czytelników?• Dlaczego służba wojskowa młodych Izraelczyków ma dla nich ogromne znaczenie?• Jakie książki izraelskich autorów wydała Pani Katarzyna?• Jak polska narodowość pomagała Pani Katarzynie w Izraelu?• Czy Izraelczycy są rzeczywiście bezpośredni?• Gdzie warto zjeść w Izraelu?• Jakie danie z izraelskiej kuchni Pani Katarzyna lubi najbardziej?• Co Panią Katarzynę rozczarowało w Izraelu?• Dlaczego w Jerozolimie powietrze jest gęste?• Jakie plany wydawnicze ma Pani Katarzyna na ten rok? NOTATKI: Wydawnictwo FILO Zachęcam do pozostawienia komentarza poniżej. Napisz co myślisz na temat tego odcinka.Jeżeli masz sugestie, propozycje czy uwagi, możesz również skontaktować się ze mną bezpośrednio poprzez formularz kontaktowy.A jeśli podobał ci się ten odcinek podcastu, proszę podziel się nim ze swoimi znajomymi, czy to w mediach społecznościowych czy bezpośrednio. Będzie mi bardzo miło.Music by @idanraichel, courtesy of Helicon Records, Israel.

W dzisiejszym odcinku nie będziemy mówić o sprawach związanych z życiem w Jerozolimie w czasach biblijnego króla Dawida, czy uczniów Jezusa, ani też o historii religii rodzących się w tym mieście. Mało będzie o czasach rozkwitu za panowania żydowskich królów, niewiele o rzymskiej okupacji. Choć trzeba przyznać, że Jerozolimę kojarzymy bardziej z tym rozdziałem w dziejach miasta, choć przecież samo ono powstało zanim w ogóle może być mowa Rzymianach, ale także i narodzie żydowskim. Co ważne, już w XX wieku to właśnie Żydzi w wyniku wojny sześciodniowej stali się ostatnimi zdobywcami Jerozolimy. A wcześniej dominowali tam i Arabowie, a rządzili Brytyjczycy. Przez chwilę nawet byli Niemcy z pruskiej armii. Jak widać Jerozolima zmieniała właściciela w całkiem niedalekiej historii. Dlatego ten pomysł na odcinek jest inny. Przyjrzymy się, kiedy w dziejach miasta dochodziło do największych przełomów i podbojów. Dziś opowiem właśnie o zdobywaniu tego miasta i tragediach w historii Jerozolimy. Jak żadna inna stolica w historii wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk. Liczby, które wymieniłem we wstępie są prawdziwe. Walczyli o Jerozolimę nie tylko król Dawid, ale później i Dariusz, rzymscy zdobywcy, Ryszard Lwie Serce, Saladyn, rządził tu Konstantyn Wielki, Sulejman, a o mały włos miasta nie zdobył nawet Napoleon. Dziś chciałem właśnie opowiedzieć o tym mało nam znanym rozdziale, czy rozdziałach w dziejach jak ją później nazwano Ziemi Świętej. Wydarzeniach, w których owa ziemia była zbrukana krwią, albo samo miasto było z tą ziemią zrównywane. Było takich momentów naprawdę wiele, a samo miasto doświadczyło już w starożytności jednych z największych okrucieństw najeżdżających je władców ze Wschodu i Zachodu. Zasadniczo, warto znać tę historię, choćby z tego powodu, że historia Polski i Europy poniekąd ukształtowana została w wyniku tego co działo się z Jerozolimą. Żydzi, którzy przez wieki byli uchodźcami z ziemi swoich ojców, rozpierzchli się stąd już w starożytności najpierw po Bliskim Wschodzie, a później całej Europie i świecie, co na historii świata także odbiło swoje piętno.

Ezdrasz pojawia się w księdze nazwanej od jego imienia dopiero w 7 rozdziale. Pierwsze 6 rozdziałów opisuje powrót Izraelitów z Babilonu do Judy oraz odbudowę świątyni. Najwyraźniej rodzina Ezdrasza nie powróciła wtedy. Nie było w tym nic dziwnego, jeszcze w czasach Jezusa i pierwszych apostołów w Babilonii mieszkali potomkowie wygnanych Żydów. Co ciekawe rozdziały 7 do 9 są napisane w pierwszej osobie. Ezdrasz opowiada tam o powrocie. Ale ostatni rozdział księgi Ezdrasza, czyli rozdział 10 jest napisany w trzeciej osobie. Ezdrasz zrobił to chyba dlatego, aby usunąć się w cień. Od tego momentu nacisk jest położony na decyzje starszych i ludu.Ezdrasz w 7 rozdziale wymienia swoich przodków. Pochodził od arcykapłana Aarona poprzez jego syna Eleazara i wnuka Pinechasa. W Ezdrasza 7:1 czytamy: "Po tych wydarzeniach, za panowania Artakserksesa, króla perskiego, wyruszył Ezdrasz, syn Serajasza, syna Asariasza, syna Chilkiasza". Co wiemy o jego przodkach? Chilkiasz był arcykapłanem, który znalazł księgę prawa (być może oryginał) za czasów króla Jozjasza. Serajasz to naczelny kapłan, który po zdobyciu Jerozolimy należał do grupy dostojników przyprowadzonych do Nabuchodonozora do Ribli. Król Babilonu kazał ich tam wszystkich zabić na swoich oczach. Serajasz miał jednak syna Jehocadaka, który poszedł do niewoli Babilońskiej. Czy był on przodkiem Ezdrasza? Jehocadak był na pewno przodkiem arcykapłana Jozuego nazywanego też arcykapłanem Jeszuą. Był on arcykapłanem po powrocie z niewoli babilońskiej. Mówiłem o nim w odcinku 43 przy okazji omawiania namiestnika Zerubbabela. Arcykapłan Jozue z nim współpracował. Wygląda na to, że ten arcykapłan był krewnym Ezdrasza. Ich wspólnym przodkiem był na pewno naczelny kapłan Serajasz zamordowany przez Nabuchodonozora. Być może także syn Serajasza, Jehocadak, który został uprowadzony do Babilonu. Tak więc po powrocie z niewoli babilońskiej Jozue został arcykapłanem, ale jego krewny Ezdrasz jeszcz się wtedy nie narodził. Jozue pochodził zapewne z głównej linii, a Ezdrasz pewnie z młodszej linii. Główna linia to byli arcykapłani. Z kolei linia z której pochodził Ezdrasz już nigdy nie usługiwała w świątyni. Być może jednak Ezdrasz miał nawet ważniejsze zadanie. Najpierw jednak zajmijmy się tym czemu nie usługiwał jako arcykapłan?Żydzi wrócili do Jerozolimy w 537 p.n.e. Ezdrasz wrócił w 468 czyli prawie 70 lat później. Jozue wrócił od razu i został arcykapłanem, jednak rodzina Ezdrasza pozostała dalej w Babilonie. Ezdrasza 7:1 mówiło o tym, że wyruszył w czasach króla perskiego Artakserksesa. Arcykapłan Jozue wyruszył najwyraźniej w czasach króla Cyrusa czyli jakieś 69 lat wcześniej. Co się działo w Jerozolimie w tym czasie opisuje pierwsza część Ezdrasza oraz proroctwa Aggeusza i Zachariasza. Co działo się w Babilonie bliżej czasów Ezdrasza opisuje księga Estery.Zakładając, że Ezdrasz miał 30 lat lub więcej w 468 oznacza, że przebywał w Babilonie w 475 gdy doszło do próby eksterminacji wszystkich Żydów w całej Persji. Mógł mieć wtedy około 18 lat. Tak więc słyszał odczytany dekret o tym, że w ostatnim miesiącu roku wszyscy Żydzi będą zabici. Jakiś czas później przyszedł drugi dekret oznajmiający, że prawą ręką króla został Żyd Mardocheusz i że Żydzi będą się mogli bronić tego 13 dnia miesiąca dwunastego. Jako 18-latek Ezdrasz zapewne brał udział w tej walce. Żydzi wspierani przez żołnierzy i urzędników perskich ze względu na Mardocheusza wygrali wtedy. Jaki to miało wpływ na Ezdrasza?To co teraz powiem jest w całości oparte na moich przypuszczeniach i nie ma na to żadnych dowodów. Ale moglibyśmy sobie wyobrazić, że do tego momentu Ezdrasz nie był przesadnie religijny. Gdy jednak ogłoszono zagładę Żydów, a potem doszło nie tylko do uratowania Żydów, ale także do zniszczenia ich wrogów mogło to mieć ogromny wpływ na wiarę Ezdrasza. Tak więc można sobie wyobrazić, że po dniu tej zagłady wrogów, który od tej pory świętowali jako święto Purim, Ezdrasz stał się bardziej religijny. Co robił przez resztę czasu gdy przebywał w Babilonie?Ezdrasz gdy wyruszał z Babilonu musiał mieć ponad 30 lat. Był on uczonym w Piśmie, po hebrajsku sō·p̄êr mā·hîr, co dosłownie znaczy biegły pisarz. Chodzi o kogoś kto przepisywał święte księgi. Wyobraźmy sobie jak dobrze zna Biblię ktoś, kto ją zawodowo przepisuje. Jeżeli podjął się tego zadania gdy miał około 18 lat podczas wydarzeń opisanych w księdze Estery to był przepisywaczem przez co najmniej 12 lat. Gdy więc postanowił wrócić nie przedstawił się jako kapłan, ale jako uczony w piśmie. Był kimś kto najlepiej znał święte pisma, które my dzisiaj nazywamy Starym Testamentem.Jak może pamiętacie z odcinka 43 poświęconego Zerubbabelowi, tą pierwszą wyprawą do Jerozolimy w 537 roku dowodził naczelnik pochodzący z linii królewskiej Dawida. Teraz prawie 70 lat później to właśnie Ezdrasz staje na czele wracających wygnańców. On sam przedstawia się jako sō·p̄êr mā·hîr czyli biegły pisarz. Jednak Ezdrasza rozdział 7:12-26 to zacytowany po aramejsku list króla Artakserksesa. Ostatni werset tego listu czyli Ezdrasza 7:26 mówi: “Każdy zaś, kto zakonu twego Boga i prawa królewskiego dokładnie nie wykona, niech będzie doraźnie skazany albo na śmierć, albo na wygnanie, albo na grzywnę, albo na więzienie”.Warto przypomnieć, że Jerozolima nie była wtedy odbudowana do końca. Stała tam już świątynia i odbudowano domy, ale mury dalej były zburzone. Tak więc było to miasto, która każda armia mogła zdobyć bez trudu. W okolicy mieszkali nieprzyjaźni Samarytanie, którzy wielokrotnie grozili napadem. Ezdrasz i podróżujący z nim Żydzi opuszczali swoje bezpieczne mieszkania w Babilonie aby pójść w te niebezpieczne rejony. Po drodze nie było zbyt bezpiecznie. Ezdrasz nie chciał jednak prosić króla Persji o pomoc. W rozmowie z królem powiedział mu, że Bóg będzie ich chronić.Najwyraźniej Ezdrasz dostał władzę karania nieposłusznych. Można wysnuć wniosek, że został on wyznaczony jako namiestnik króla w Jerozolimie. Jednak w Ezdrasza 8:36 czytamy: “przekazali zarządzenie króla namiestnikom królewskim i starostom Zarzecza, ci zaś przyszli ludowi i świątyni Bożej z pomocą”. Tych namiestników było co najmniej dwóch. Jeden dla Żydów, a drugi dla Samarytan. Z tego powodu jest tutaj liczba mnoga. Ezdrasz był więc kimś, kto miał w imieniu króla dopilnować aby przestrzegano prawa Mojżeszowego oraz zarządzeń króla. Tutaj warto przypomnieć, że królowie perscy byli tolerancyjni. Pozwali każdemu narodowi mieć swoją religię. Dawali nawet ofiary, które miały być składane w imieniu króla. Tak więc król perski także w pewnym sensie składał ofiary w świątyni jerulalemskiej.Ezdrasza rozdział 9 zaczyna się od skargi, którą do Ezdrasza przynoszą pewni ludzie. W Ezdrasza 9:2 czytamy: “Brali bowiem ich córki za żony dla siebie i dla swoich synów, tak że święte potomstwo zmieszało się z ludami tych ziem, a w tym wiarołomstwie przodowali naczelnicy i przełożeni”. Tak więc prości ludzie, kapłani oraz władcy zaczęli się żenić z kobietami z okolicznych ludów. Jest to powtarzający się problem. Księga Ezdrasza kończy się tym, że Izraelici usuwają te obce żony. Jednak w księdze Nehemiasza, która opisuje co wydarzyło się kilkanaście lat później ponownie jest ten sam problem i Nehemiasz także doprowadza do usunięcia tych żon.Po tych wydarzeniach, za panowania Artakserksesa, króla perskiego, wyruszył Ezdrasz, syn Serajasza, syna Asariasza, syna Chilkiaszahttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/7/1Tenże Ezdrasz wyruszył z Babilonu. A był uczonym, biegłym w zakonie Mojżeszowym, który nadał Pan, Bóg Izraela; ponieważ zaś była nad nim ręka Pana, Boga jego, spełnił król każdą jego prośbę.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/7/6Każdy zaś, kto zakonu twego Boga i prawa królewskiego dokładnie nie wykona, niech będzie doraźnie skazany albo na śmierć, albo na wygnanie, albo na grzywnę, albo na więzienie.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/7/26I przekazali zarządzenie króla namiestnikom królewskim i starostom Zarzecza, ci zaś przyszli ludowi i świątyni Bożej z pomocą.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/8/36Brali bowiem ich córki za żony dla siebie i dla swoich synów, tak że święte potomstwo zmieszało się z ludami tych ziem, a w tym wiarołomstwie przodowali naczelnicy i przełożeni.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/9/2

Zerubbabel pojawia się w Biblii w momencie powrotu z niewoli Babilońskiej. Cofnijmy się jednak 80 lat wcześniej gdy dziadek Zerubbabel był królem. 10 lat przed zburzeniem Jerozolimy, król babiloński Nabuchodonozor uprowadził do niewoli króla Jehojachina. W 2 Królewskiej 24:8 czytamy o nim: "Jehojachin miał osiemnaście lat, gdy objął władzę królewską, a panował w Jeruzalemie trzy miesiące". Jehojachin poszedł do niewoli, a królem został jego wuj Sedekiasz.Minęło jednak 10 lat i Nabuchodonozor ponownie był pod Jerozolimą, bo ustanowiony przez niego król Sedekiasz zbuntował się. Jerozolima została wtedy zniszczona. Co jednak działo się z Jechojachinem, który już 10 lat przebywał w Babilonie? Wygląda na to, że cały czas za panowania Nabuchodonozora siedział w więzieniu. W 2 Królewskiej 25:27 czytamy: "W trzydzieści siedem lat po uprowadzeniu do niewoli Jehojachina, króla judzkiego (...) wypuścił Ewil-Merodach, król babiloński, w roku objęcia przezeń władzy królewskiej, Jehojachina, króla judzkiego, z więzienia". Jak wyglądało to więzienie?Kolejne wersety mówią, że król miał tam więzienne szaty. Później król Babilonu zaprosił go do zmiany tych szat i zaprosił go aby z nim jadał przy stole. Tak więc sytuacja Jehojachina się zmieniła, ale dopiero 37 lat po uprowadzeniu do niewoli. Biblia mówi tutaj, że ten były więzień zasiadł przy stole króla Babilonu i jadł tam do końca życia. Niekoniecznie należy rozumieć to dosłownie.Zachowała się tabliczka znaleziona w Babilonie niedaleko bramy Isztar. Oba te wykopaliska czyli cała bramę oraz tą tabliczkę można zrealizować zobaczyć w Berlinie w Muzeum Pergamonu. Na tej tabliczce napisano jaki przydział jedzenia dostawał król Jehojachin oraz jego pięciu synów. Tak więc jadanie ze stołu króla Babilonu mogło znaczyć korzystanie z przydziału jedzenia dla króla i jego dworu. Ale dlaczego wymieniono tylko 5 synów?1 Kronik 3:17, 18 mówi o 7 synach, którzy urodzili się Jehojachinowi w Babilonie. Tabliczka wspominała tylko o 5 z nich. Być może została sporządzona przed urodzeniem ostatnich dwóch. Gdybyście czytali te fragmenty w swojej Biblii pamiętajcie, że ten król w 2 Królewskiej jest nazywany Jechojachin, a w 1 Kronik Jechoniasz. W 1 Kronik 3:17, 18 czytamy: "Synami Jechoniasza, jeńca, byli Szealtiel, Malkiram, Pedajasz, Szeneassar, Jekamiasz, Hoszama i Nedabiasz".Tak więc król Jehojachin, nazywany też Jechoniaszem, był królem przez trzy miesiące. Później poszedł do niewoli. Gdy minęło pięć lat jego wygnania zaczął swoją służbę prorok Ezechiel, który też był na wygnaniu w Babilonie. Gdy minęło kolejne pięć lat Jerozolima została zburzona. Gdy minęło 37 lat od wygnania, a 27 lat od zburzenia Jerozolimy król ten wyszedł z więzienia. Tam na wygnaniu urodziło mu się 7 synów. Nas będą interesować dwóch: Szealtiel i Pedajasz.Szealtiel był pierwszym synem króla Jechoniasza urodzonym na wygnaniu w Babilonie. Pedajasz był trzecim synem, który się tam urodził. Wg 1 Kronik 3:19 Pedajasz był ojcem Zerubbabela. Jednak Ewangelie mówią, że ojcem Zerubbabela był Szealtiel. Czytamy o tym w Mateusza 1:12 i Łukasza 3:27. Kto ma rację? Jak można to wyjaśnić? Być może Zerubbabel był synem starszego Szealtiela. Gdy on umarł jego młodszy brat Pedajasz zajął się sierotą Zerubbabelem. Inne wyjaśnienie to małżeństwo lewirackie. Jeżeli Szealtiel najstarszy zmarł bezdzietnie to jego brat Pedajasz miał obowiązek wziąć żonę po swoim bracie i spłodzić mu syna. Narodzony z takiego związku Zerubbabel byłby synem Pedajasza, ale w rodowodach byłby zapisany jako syn zmarłego Szealtiela.Zerubbabel był więc wnukiem króla Jechoniasza, synem Szealtiela lub Pedajasza. Jego imię Zerubbabel znaczy "nasienie Babel" czyli urodzony w Babilonie. Tutaj warto wspomnieć jeszcze o kimś nazwanym Szeszbassarem, w Ezdrasza 1:8 czytamy: "Cyrus, król perski, wydał je do rąk skarbnika Mitredata, który rozliczył się z nich z Szeszbassarem, księciem judzkim". Kim był Szeszbassar?Wiele wskazuje na to, że Szeszbassar i Zerubbabel to ta sama osoba. Obu nazwano książętami lub naczelnikami. Szeszbassar otrzymał od Cyrusa naczynia do świątyni. Jednak to imię nie występuje w spisie przybyłych do Jerozolimy. Jest tam Zerubbabel. Jak pokazuje np. księga Daniela Babilończycy dawali żydowskim więźniom babilońskie imiona. Tak było chyba tutaj. Imię Szeszbassar pojawia się gdy są cytowanie dokumenty. Ezdrasza rozdział 1 cytuje dekret Cyrusa, a Ezdrasza rozdział 5 list urzędowy. W obu wypadkach autorami nie byli Żydzi i ma to sens, że posłużyli się babilońskim imieniem Szeszbassar.Tak więc Zerubbabel, wnuk króla Jechoniasza był pierwszym namiestnikiem. W Biblii jego imię pojawia się często wraz z arcykapłanem Jeszuą. Np. w Ezdrasza 3:2 czytamy: "Wtedy Jeszua, syn Josadaka, wraz ze swoimi braćmi kapłanami i Zerubbabel, syn Szealtiela wraz ze swoimi braćmi zabrali się do budowy ołtarza Bogu Izraela". Odbudową ołtarza kierował arcykapłan Jeszua oraz namiestnik Zerubbabel. Wcześniej czytaliśmy, że Szeszbassar dostał naczynia ze świątyni. Jeżeli Szeszbassar i Zerubbabel to ta sama osoba to po odbudowie ołtarza Zerubbabel mógł przekazać te naczynia kapłanom.Zerubbabel i Jeszua rozpoczęli odbudowę. Okoliczne narody czyli Samarytanie chcieli się przyłączyć. Odpowiedź znajdujemy w Ezdrasza 4:3, gdzie czytamy: "Lecz Zerubbabel, Jeszua i pozostali naczelnicy rodów z Izraela odpowiedzieli im: Nie godzi się, abyście wy razem z nami budowali świątynię Bogu naszemu, gdyż my sami budować będziemy dla Pana, Boga Izraela, jak nam nakazał Cyrus, król perski". Samarytanie postanowili temu przeszkodzić. Najpierw próbowali zniechęcić i zastraszyć ludzi. Później gdy królem Persji został Artakserkses napisali do niego skargę na Żydów. Do czego to doprowadziło?Minęło prawdopodobnie kilka miesięcy i przyszła odpowiedź nakazująca wstrzymanie budowy. W Ezdrasza 4:23 czytamy: “Gdy potem odpis listu króla Artakserksesa został odczytany przed Rechumem i sekretarzem Szimszajem oraz ich towarzyszami, udali się oni śpiesznie do Żydów w Jeruzalemie i przemocą i gwałtem wstrzymali budowę”. Dalsza budowa byłaby poczytana za bunt przeciwko perskiemu władcy, który rządził aż po Egipt. Zastanawia tutaj jedna rzecz. W państwie perskim każda decyzja króla była wiążącym prawem także po jego śmierci. Tak więc nakaz Cyrusa cały czas obowiązywał. Dlaczego więc Artakserkses wydał decyzję aby wstrzymać budowę?Istnieją przynajmniej dwa wytłumaczenia. Po pierwsze Artakserkses to być może władca, który przejął władzę. W tym okresie panowało dwóch takich władców, każdy panował po parę miesięcy. Być może byli to uzurpatorzy, który nie szanowali praw wydanych przez poprzednich władców. Po drugie, ten perski król został okłamany. Żydzi odbudowywali świątynię, a Samarytanie piszący list sugerowali, że odbudowywane jest całe miasto wraz z murami obronnymi. Jak się zakończyła ta sprawa?Ezdrasz podaje, że budowę wstrzymano aż do drugiego roku króla Dariusza. Panował on po tych dwóch władcach, którzy panowali zaledwie kilka miesięcy. Prawdopodobnie to właśnie Dariusz pozbawił drugiego z nich władzy. Władza więc wróciła do prawowitych władców Persji, ale świątynia nie była odbudowywana. Wtedy wystąpiło dwóch proroków, którzy zachęcali lud. Byli to Aggeusz i Zachariasz. Obaj ci prorocy zwracali się przede wszystkim do namiestnika Zerubbabela oraz arcykapłana Jozuego. Jaki był wynik ich działalności?W Aggeusza 1:14 czytamy: “Wtedy Pan poruszył ducha Zorobabela, syna Szealtiela, namiestnika Judei, i ducha arcykapłana Jozuego, syna Jehosadaka, i ducha całej reszty ludu, tak że przyszli i podjęli pracę koło domu Pana Zastępów, swojego Boga”. Zorobabel to oczywiście Zerubbabel, a Jozue to oczywiście Jeszua. To oni mieli podjąć decyzję i oni otrzymaliby karę za złamanie zakazu odbudowy. Aggeusz użył takich słów: “Lecz teraz, bądź mężny, Zorobabelu! - mówi Pan. - Bądź mężny, arcykapłanie Jozue, synu Jehosadaka! Bądź mężny, cały ludu kraju! - mówi Pan. - Do dzieła, bo ja jestem z wami! - mówi Pan Zastępów” (Aggeusza 2:4). Słowa proroka Zachariasza są jeszcze bardzej zachęcające.W Zachariasza 4:6, 7 czytamy: “6 Wtedy on odpowiedział, mówiąc do mnie: Takie jest słowo Pana do Zorobabela: Nie dzięki mocy ani dzięki sile, lecz dzięki mojemu Duchowi to się stanie - mówi Pan Zastępów. 7 Kim ty jesteś, wysoka góro? Wobec Zorobabela staniesz się równiną! On położy kamień na szczycie wśród okrzyków: Cudny, cudny!”Jehojachin miał osiemnaście lat, gdy objął władzę królewską, a panował w Jeruzalemie trzy miesiące. Matka jego nazywała się Nechuszta, była córką Elnatana z Jeruzalemu.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/24/8W trzydzieści siedem lat po uprowadzeniu do niewoli Jehojachina, króla judzkiego, w dwunastym miesiącu, dwudziestego siódmego dnia tegoż miesiąca, wypuścił Ewil-Merodach, król babiloński, w roku objęcia przezeń władzy królewskiej, Jehojachina, króla judzkiego, z więzienia.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/25/27Synami Jechoniasza, jeńca, byli Szealtiel,http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Kronik/3/17

Autor rozważania: Mateusz Michalik Czyta: Mateusz Michalik Mt 2, 1-12 Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon». Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, bo tak zostało napisane przez Proroka: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela». Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam i wypytajcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon». Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; padli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się z powrotem do swojego kraju.

Mt 3, 1-12 W owym czasie pojawił się Jan Chrzciciel i głosił na Pustyni Judzkiej te słowa: «Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie». Do niego to odnosi się słowo proroka izajasza, gdy mówi: «Głos wołającego na pustyni: Przygotujcie drogę Panu, dla Niego prostujcie ścieżki!» Sam zaś Jan nosił odzienie z sierści wielbłądziej i pas skórzany około bioder, a jego pokarmem były szarańcza i miód leśny. Wówczas ciągnęły do niego Jerozolima oraz cała Judea i cała okolica nad Jordanem. Przyjmowano od niego chrzest w rzece Jordan, wyznając swoje grzechy. A gdy widział, że przychodziło do chrztu wielu spośród faryzeuszów i saduceuszów, mówił im: «Plemię żmijowe, kto wam pokazał, jak uciec przed nadchodzącym gniewem? Wydajcie więc godny owoc nawrócenia, a nie myślcie, że możecie sobie mówić: „Abrahama mamy za ojca”, bo powiadam wam, że z tych kamieni może Bóg wzbudzić dzieci Abrahamowi. Już siekiera jest przyłożona do korzenia drzew. Każde więc drzewo, które nie wydaje dobrego owocu, zostaje wycięte i wrzucone w ogień. Ja was chrzczę wodą dla nawrócenia; lecz Ten, który idzie za mną, mocniejszy jest ode mnie; ja nie jestem godzien nosić Mu sandałów. On was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem. Ma on wiejadło w ręku i oczyści swój omłot: pszenicę zbierze do spichlerza, a plewy spali w ogniu nieugaszonym». Autor rozważań: Maciej Kawaler Czyta: Damian Talowski

Będę dzisiaj mówić o królach Damaszku, czyli królach Syrii. Należy jednak pamiętać, że ten teren był też nazywany królestwem aramejskim, a jego mieszkańcy Aramejczykami. Tak więc Syryjczycy i Aramejczycy to ten sam lud. Z tym ludem wiąże się oczywiście język aramejski. Był to w okresie starotestamentowym język międzynarodowy. Cztery razy ten język jest wspomniany w Biblii. Także cztery fragmenty Biblii są spisane po aramejsku. Język aramejski nazywano też chaldejskim. Był on tak powszechny, że niektórzy bibliści skłaniają się ku twierdzeniu, że Jezus posługiwał się właśnie aramejskim. Ten język był spokrewniony z językiem hebrajskim. Być może kiedyś nagram osobny odcinek poświęcony Syrii oraz językowi aramejskiemu. Dziś jednak skupimy się na jednym królu.Chazaela poznajemy pierwszy raz jak przychodzi do proroka Bożego. W 2 Królów 8:9 czytamy: "Chazael wyszedł więc na jego spotkanie (...) A gdy przyszedł do niego i stanął przed nim, rzekł: Twój syn Ben-Hadad, król Aramu, wysłał mnie do ciebie z zapytaniem: Czy wyzdrowieję z tej choroby?" Chazael był w tym momencie urzędnikiem króla Aramu czyli króla Syrii. Ciekawe jest jednak to, że król syryjski wysłał swojego urzędnika do proroka hebrajskiego. Prorocy Eliasz i Elizeusz działali na terytorium Izraela czyli północnego królestwa. Mieli oni jednak wpływ także na południowe królestwo Judy oraz znajdująca się na północy Syrię. Już prorok Eliasz dostał trzy zadania. W 1 Królów 19:15-17 czytamy, że Eliasz miał wyznaczyć Elizeusza na proroka, Jehu na króla Izraela, a Chazaela na króla Syrii. Z tych trzech rzeczy Eliasz zrobił tylko jedną. Wybrał Elizeusza na swojego następcę jako proroka. I to właśnie Elizeusz zajął się wyznaczeniem tych dwóch królów.Elizeusz przekazał Jehu, że zostanie królem Izraela, a Chazaelowi, że będzie królem Syrii. W obu wypadkach były to tzw. samospełniające się proroctwa. Chodzi tutaj o to, że człowiek słyszący proroctwo zaczyna działać, a jego działania doprowadzają do spełnienia tego co usłyszał. My dzisiaj zajmiemy się tylko tym co usłyszał i co zrobił Chazael.W 2 Królów 8:10 czytamy: "Elizeusz rzekł do niego: Idź i powiedz mu: Na pewno wyzdrowiejesz, chociaż Pan mi objawił, że na pewno umrze". Jest tu pewna gra słów i niektóre stare rękopisy podają "nie wyzdrowiejesz". Król miał wyzdrowieć ze swojej choroby, ale jednak umrzeć. Chazael dopytywał się o szczegóły. W wersecie 13 Elizeusz dał odpowiedź: "Pan ukazał mi ciebie jako króla nad Aramem". Jak na to zareagował Chazael? Wrócił do króla Syrii Ben-Hadada i go zamordował. W ten sposób sam spełnił to co usłyszał. Czy jednak tylko Biblia o nim wspomina? W 2 Królów 8:13 Chazael dziwi się temu, że ma zostać królem. Mówi, że przecież jest nikim. Nazywa się nawet psem. Pasuje to do tego co zapisali Asyryjczycy. Król Asyrii Salmanasar III opisał Chazaela w swojej kronice jako "człowieka z ludu" dosłownie napisano tam, że Chazael był niczyim synem. Jak już wspomniałem Chazaela wyznaczył na króla Elizeusz, ale zadanie to dostał jeszcze jego poprzednik Eliasz. Co dokładnie miał zrobić?W 1 Królów 19:15 czytamy: “A Pan rzekł do niego: Idź, udaj się w drogę powrotną na pustynię damasceńską, a gdy tam dojdziesz, namaścisz Chazaela na króla nad Aramem”. Eliasz miał namaścić Chazaela. Namaszczenie zwykle odbywało się przy pomocy wylania na głowę olejków. Tutaj jednak do tego nie doszło. Niemniej Chazael został namaszczony czyli pomazany na króla. Co to oznacza? Po hebrajsku słowo pomazaniec brzmi “mesjasz”, a po grecku “chrystus”. Chodziło tutaj o to, jak przekazał prorok, że Chazael został wyznaczony na króla i miał za zadanie gnębić grzeszny Izrael. Nie ma w tym niczego nadzwyczajnego. Późniejsi prorocy także mówili o namaszczonych pogańskich królach. Np. w Księdze Izajasza czytamy, że perski król Cyrus był namaszczony czyli był mesjaszem lub pomazańcem. Też dostał zadanie do wykonania. Jak jednak to namaszczenie odebrał sam Chazael?Na stelli z Tel Dan Chazael mówi o tym jak pokonał armie Izraela i Judy. Mówi tam też, że królem został dzięki bogu Hadadowi. Ten tekst potwierdza dwie rzeczy. Po pierwsze Chazael nie pochodził z królewskiego rodu. Nie został królem po swoim ojcu. Po drugie powołuje się na boską interwencję. Oczywiście nie wymieniono tutaj imienia Boga Izraela tylko Hadada boga Syrii. Trudno jednak aby król Syrii chwalił się przed swoimi poddanymi, że na króla wyznaczył go Bóg sąsiedniego narodu, który właśnie pokonał. Zajmijmy się teraz tymi bitwami.Chazael walczył przeciwko połączonym siłom Izraela i Judy pod Ramot-Gilead. W 2 Królów 8:28 czytamy o królu Judy Achazjaszu: "Wyruszył on z Joramem, synem Achaba, na wojnę z Chazaelem, królem Aramu, pod Ramot Gileadzkie, lecz Aramejczycy zranili Jorama". W tym okresie władcy Izraela i Judy byli spokrewnieni. Mówiłem o tym w odcinkach 20 i 21. Tamte odcinki poświęciłem Jezebel i Atalii. Joram, król Izraela był synem Achaba. Jego siostra Atalia została żoną króla Judy i teraz królem Judy był jej syn Achazjasz. Tak więc pod Ramot-Gilead Achazjasz, król Judy pomagał swojemu wujkowi Joramowi, królowi Izraela. Jak się skończyła ta bitwa? W 2 Królów 8:28 czytaliśmy, że "Aramejczycy zranili Jorama". Nie wiemy nic więcej. Można chyba jednak przypuścić, że Izraelici i Judejczycy walczyli z Syryjczykami, nazwanymi tutaj Aramejczykami, aż do momentu, gdy król Izraela Jorama został zraniony. Wtedy pewnie się wycofali. Można więc chyba uznać, że bitwę wygrali Syryjczycy, ale nie zniszczyli oni armii Izraela i Judy. Był to jednak dopiero początek. Króla Jorama i jego matkę Jezebel zabił Jehu, który został królem Izraela. Sytuacja była tutaj podoba. To prorok Elizeusz kazał namaścić Jehu, który od razu wyruszył, zabił Jorama i sam został królem. Kiedyś pewnie zrobię odcinek o Jehu, dziś jednak wróćmy do Chazaela. W 2 Królów 10:32 czytamy: "W tym czasie zaczął Pan po kawałku uszczuplać Izraela, mianowicie Chazael zadawał im klęski na całym pograniczu izraelskim". Tak za rządów Chazaela Syria się powiększała, a Izrael malał. Czy ten król Syrii atakował tylko Izrael? W 2 Królów 12:18 czytamy: "W tym czasie nadciągnął Chazael, król Aramu, uderzył na Gat i zdobył je; następnie Chazael zamierzał wyprawić się na Jeruzalem". Tak więc Chazael, król Syrii zdobył miasto Filistynów - Gat oraz ruszył na Jerozolimię. Król Judy Joasz mu jednak zapłacił aby nie oblegał Jerozolimy. Chazael dał się we znaki wszystkim sąsiadom, ale szczególnie Izraelowi. Syria stała się wtedy potężnym państwem i powiększyła swoje terytorium. Król Jehoachaz stał się wręcz wasalem Syrii. W 2 Królów 13:7 czytamy: "Toteż nie pozostało Jehoachazowi więcej ludu zbrojnego jak tylko pięćdziesięciu jezdnych, dziesięć wozów wojennych i dziesięć tysięcy pieszych, wytracił ich bowiem król Aramu i uczynił z nich jakby proch do deptania". Czy to znaczy, że Chazael wygrywał wszystkie bitwy?Zanim Chazael ruszył na Izrael, Filisteę i Judę musiał się zmierzyć z Asryrią. W 841 p.n.e., Salmanasar III, król Asyri zaatakował Syrię i pobił Chazaela w bitwie u podnóża góry Senir. Chazael przegrał wprawdzie tą bitwę, ale potem zamknął się w Damaszku, którego król Asyrii nie mógł już zdobyć. Tak więc mimo przegranej bitwy obronił się przed Asyrią. Ale czy o Hazazelu mówi tylko Biblia? Jakie źródła pozabiblijne wspominają tego króla Syrii?Znaleziono fragment zbroi dla konia. Konkretnie jest to fragment czegoś w rodzaju przyłbicy na głowę konia. Jest tam napisane: “dar od Hadada dla naszego pana Chazaela”. Przypomina to napis na stelli z Tel Dan, która mówiła: “Hadad uczynił mnie królem”. W obu wypadkach mowa jest o królu Chazaelu, który służył bogu o imieniu Hadad. Znaleziono także łóżko z kości słoniowej, na którym było imię Chazael. Mamy więc oprócz opisów biblijnych także zapis asyryjski, który mówi, że było on niczyim synem, zapis na stelli z Tel Dan, gdzie opisano jego podbój Izraela oraz dwie rzeczy, które do niego należały: fragment zbroi dla konia oraz łóżko. Ale co się stało z jego imperium?Po Chazaelu zaczął panować jego syn Ben-Hadad. To może się trochę, mylić, bo Biblia aż trzech królów nazywa imieniem Ben-Hadad. Tak miał na imię król zabity przez Chazaela oraz syn Chazaela, który po nim panował. Historycy ponumerowali tych królów, tak więc panował najpierw Ben-Hadad II. Potem Chazael, a potem syn Chazaela - Ben-Hadad III. Biblia nie podaje tych numerów, a więc ci dwaj królowie mogą się komuś pomieszać. Zamieszania dodaje fakt, że Ben-Hadad I także jest opisany w Biblii i również bez numeru. Wracając do Chazaela, niestety jego syn Ben-Hadad III stracił wszystko co zdobył jego ojciec. Królowie Izraela odbyli wszystkie terytoria zagrabione wcześniej przez Chazaela, ale to już inna historia.Chazael wyszedł więc na jego spotkanie, zabrawszy z sobą jako dar wszelkiego rodzaju cenne towary damasceńskie, załadowane na czterdziestu wielbłądach. A gdy przyszedł do niego i stanął przed nim, rzekł: Twój syn Ben-Hadad, król Aramu, wysłał mnie do ciebie z zapytaniem: Czy wyzdrowieję z tej choroby?http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/8/9Chazael odpowiedział: Czymże jest twój sługa, który wszak jest tylko psem, że miałby dokonać tej okropnej rzeczy? Elizeusz zaś na to: Pan ukazał mi ciebie jako króla nad Aramem.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/8/13A Pan rzekł do niego: Idź, udaj się w drogę powrotną na pustynię damasceńską, a gdy tam dojdziesz, namaścisz Chazaela na króla nad Aramem.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Krolewska/19/15

Czy możliwy jest pokój między Żydami i Palestyńczykami? Z reguły to pytanie jest niestety retoryczne. Są jednak ludzie, którzy wbrew wszystkiemu wychodzą poza podziały narodowe i działają na rzecz pokoju. Jednym z nich jest Aziz Abu Sarah. To człowiek-instytucja, którego życiową misją jest "budowanie pokoju" w miejscach ogarniętych konfliktami. Współpracuje z National Geographic i najważniejszymi amerykańskimi mediami, kandydował na burmistrza Jerozolimy i znalazł się na liście najbardziej wpływowych muzułmanów na świecie. Mnie zachwycił ideą wycieczek, w których o konflikcie opowiadają obie strony - w Izraelu jest to zawsze Żyd i Arab. Posłuchajcie o tym, jak moglibyśmy doprowadzić do pokoju na Bliskim Wschodzie.⭕️ ZOSTAŃ NASZYM PATRONEM: https://patronite.pl/dobrapodroz⭕️ YouTube:Subskrybuj nasz kanał:http://bit.ly/subskrybuj_dobrapodroz⭕️‍ Social media:Instagram: https://www.instagram.com/dobra_podroz/Facebook: https://www.facebook.com/tudobrapodroz/Więcej o naszym gościu: https://www.azizabusarah.com/

Jakub poszedł do swojego wuja Labana i pracował u niego 7 lat za młodszą córkę Rachelę. Laban go jednak upił i dał mu starszą córkę Leę, a jej dał służącą Zilpę. Później za kolejne 7 lat pracy Jakub dostał Rachelę, która dostała od ojca służącą Bilhę. Gdy Jakub postanowił wrócić do Kanaanu miał już 11 synów i pewną liczbę córek. Wtedy zmieniono mu imię. W Rodzaju 32:28 czytamy: “Nie będziesz już nazywał się Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi i zwyciężyłeś”. Tak nazywano później naród, który składał się z potomków Jakuba. Do tych 11 Rachela urodziła mu później jeszcze najmłodszego Beniamina.W ten sposób Jakub czyli Izrael miał 12 synów i stąd pochodzi 12 plemion Izraela. Rachela urodziła Józefa oraz właśnie Beniamina. Rodząc tego ostatniego umarła. Jej służąca Bilha urodziła Jakubowi: Dana i Naftalego. Obie żony Izraela ze sobą współzawodniczyły. Wygrała Lea bo sama urodziła 6 synów, a jej służąca Zilpa jeszcze dwóch. Gdy Rachela umarła najstarszy syn Lei, Ruben zrobił coś, do czego prawdopodobnie nakłoniła go matka. W Rodzaju 35:22 czytamy: “A gdy Izrael mieszkał w tym kraju, poszedł Ruben i spał z Bilhą, nałożnicą ojca swego. A Izrael dowiedział się o tym. A synów Jakuba było dwunastu”. W ten sposób Lea miała dwa razy więcej synów niż Rachela. Wygrała z wynikiem 8 do 4.Wydaje się więc, że niechęć pomiędzy braćmi początkowo brała się od zazdrości obu żon o Jakuba. Była jednak chyba także niechęć synów urodzonych przez konkubiny wobec synów urodzonych przez żony. Prawdopodobnie znacie historię sprzedaży Józefa przez pozostałych 10 braci. Pewne światło rzuca na to Księga Rodzaju 37:2, gdzie czytamy: “Gdy Józef miał siedemnaście lat i był jeszcze chłopcem, pasał trzodę z braćmi swymi, z synami Bilhy i z synami Zylpy, żony ojca swego. I donosił Józef ojcu ich, co o nich mówiono złego”. Wydaje się, że niechęć wobec Józefa zaczęła się wśród synów nałożnic czyli Bilhy i Zilpy. Dopiero później dołączyli synowie Lei, ale spośród nich najstarszy Ruben chciał uratować Józefa, którego bracia chcieli zabić. Juda natomiast podpowiedział aby go sprzedać zamiast zabijać i w ten sposób uratował życie Józefowi. Czy więc gorzej traktowano synów konkubin? A może oni tak się czuli?Warto też zwrócić uwagę na to jak ważne było pokrewieństwo czyli wspólna matka. Gdy została zgwałcona Dina, córka Lei, kto postanowił ją pomścić? W Rodzaju 34:25 czytamy: “dwaj synowie Jakuba, Symeon i Lewi, bracia Diny, wzięli swoje miecze, wtargnęli bez przeszkód do miasta i wymordowali wszystkich mężczyzn”. Mężczyzn z tego miasta wymordowali bracia Diny z tej samej matki, czyli synowie Lei. Dużo później gdy będą wiązane różne sojusze łatwiej będzie je zawierać pomiędzy potomkami tej samej matki.Liczba plemion i liczba synów zdaje się sugerować, że od każdego syna pochodziło jedno plemię Izraela. Tak jednak nie było. Panowało wtedy prawo, że pierworodny syn dostawał dwa działy, a reszta braci po jednym dziale. Oznacza to, że majątek Jakuba miał być podzielony na 13 części i pierworodny powinien dostać dwie części. Pierworodnym był Ruben, ale nie on dostał te dwie części. W Rodzaju 48:5 znajdujemy słowa Jakuba do jego syna Józefa: “Dlatego teraz do mnie należą obaj synowie twoi, którzy urodzili ci się w ziemi egipskiej, zanim przybyłem do ciebie do Egiptu; Efraim i Manasses będą moimi jak Ruben i Symeon”. W ten sposób z 12 plemion zrobiło się ich 13, bo zamiast jednego plemienia Józefa powstały dwa plemiona Efraima i Manassesa. Później jednak plemię Lewiego zostało odłączone do służby kapłańskiej i lewickiej, tak więc naród izraelski składał się z 12 plemion oraz odłączonego plemienia do służby w świątyni.Jak to przyjęli potomkowie Rubena? W Liczb 16:1, 2 czytamy: “Wtedy Korach, syn Jishara, syna Kehata, syna Lewiego, oraz Datan i Abiram, synowie Eliaba, i On, syn Peleta, z synów Rubena, zbuntowali się przeciwko Mojżeszowi”. Korach był Lewitą, ale nie był kapłanem. Wiemy z jego słów, że zbuntował się właśnie z tego powodu. Do tego buntu dołączył Ruben. Tutaj możemy się tylko domyślać, że być może chodziło o to samo. Ruben był pierworodnym i jego potomkowie powinni rządzić. W rodzinach patriarchalnych rządził ojciec. Po jego śmierci rządził najstarszy syn itd. Narodem izraelskim w tamtym momencie rządził Mojżesz, który był potomkiem Lewiego trzeciego syna Jakuba. Można więc zrozumieć, że potomkowie Rubena byli źli.Później gdy zdobywano ziemię obiecaną dalej było widać współpracę między plemionami pochodzącymi od tej samej matki. Np. w Sędziów 1:3 czytamy: “Juda zaś rzekł do Symeona, swego brata: Wyrusz ze mną do przyznanej mi losem ziemi i będziemy walczyli z Kananejczykami, a ja również wyruszę z tobą do przyznanej ci losem ziemi. I Symeon wyruszył z nim”. Symeon był drugim synem Lei, a Juda czwartym. Razem zdobyli swoją część ziemi obiecanej i później mieszkali razem. Judejczycy i Symeonici byli wymieszani na tym samym terytorium. Po sędziach nadeszły jednak czasy królów.Pierwszym królem Izraela był Saul. Pokonał on wrogów Izraela, którymi głównie byli Filistyni. Gdy zginął podczas bitwy, pierwszy raz nastąpił podział na Izrael i Judę. W 2 Samuela 2:10 czytamy: “Iszboszet, syn Saula, miał czterdzieści lat, gdy został królem nad Izraelem, a królował dwa lata. Lecz plemię Judy było za Dawidem”. Tak więc 11 plemion popierało Iszboszeta, syna króla Saula. Wyłamała się tylko Juda, która popierała Dawida. Dawid był królem jednego plemienia, tego z którego pochodził - był królem Judy przez 7,5 roku. Później gdy Iszboszet zginął wszystkie plemiona przyszły do Dawida, aby obwołać go królem. Innymi słowy istniało królestwo Izraela za rządów Saula. Potem rozpadło się na Izrael i Judę na 7,5 roku, aby potem ponownie połączyć się pod rządami Dawida.Pierwszym plemieniem, które poparło Dawida było plemię Judy. Później Abner dowódca wojska Iszboszeta przeszedł na stronę Dawida. Abner jak Saul był z plemienia Beniamina. Abner chciał połączyć Izraela pod wodzą Dawida. Zginął jednak zabity przez Joaba, dowódcę wojska Dawida. Mówiłem o tym w odcinkach 5 i 6. Dawid uszanował jednak Abnera i doszło do zjednoczenia. Czy cały ten okres 33 Dawid panował nad całym Izraelem? Prawdopodobnie wiecie, że przeciwko Dawidowi zbuntował się jego syn Absalom. Poszły za nim wszystkie plemiona. Dawid stracił wtedy na krótko władzę. Absalom jednak zginął. Dawid wysłał wiadomość do starszych Judy, że nie będzie się mścił. W ten sposób ponownie został królem Judy. Przy przeprawie czekali na niego Judejczycy oraz Beniaminici. Wtedy reszta plemion poczuła się pokrzywdzona. W 2 Samuela 19:43 znajdujemy ciekawą wypowiedź: "Mężowie izraelscy jednak odpowiedzieli mężom judzkim tak: Dziesięć udziałów my mamy w królu, a także co do Dawida my mamy pierwszeństwo. Dlaczego więc zlekceważyliście nas?". Tutaj chyba pierwszy raz podzielono Izrael na Judę i Beniamina oraz pozostałe 10 plemion. Wydawałoby się, że nie ma problemu. Izraelici kłócili się o to kto ma więcej praw do Dawida. Dla króla to chyba dobrze jak poddani się kłócą czyim królem jest on bardziej. Tak by się wydawało. Niestety zaraz następny werset mówi o bucie Szeby. Zwołał on Izraela czyli 10 plemion i powiedział, że nie mają oni części w Dawidzie. W ten sposób pierwszy raz oderwało się 10 plemienne królestwo Izraela. Oczywiście Joab i Abiszaj szybko zrobili porządek z Szebą. Czy jednak nie powtórzy się to w przyszłości? Po Dawidzie nad Izraelem rządził jego syn Salomon. Rządy tego króla często utożsamia się ze złotym wiekiem tego państwa. Jest to prawda, ale tylko dla początkowego okresu panowania Salomona. Gdy on umarł Izraelici przyszli prosić jego syna Rechoboama aby zniósł ciężary nałożone na nich przez Salomona. Te ciężary to prawdopodobnie podatki w postaci dóbr materialnych oraz podatki w postaci przymusowej pracy przy wielu budowlach Salomona. Król Rechoboam jednak odmówił i powiedział, że jeszcze dołoży ciężarów Izraelitom. Odpowiedź Izraelitów znajdujemy w 2 Królów 12:16: “Gdy tedy cały Izrael widział, że król ich nie wysłuchał, dał lud królowi taką odpowiedź: Nie mamy nic wspólnego z Dawidem! Nie mamy dziedzictwa z synem Isajego! Do namiotów swoich, o Izraelu! Teraz troszcz się ty o swój dom, Dawidzie! I rozszedł się Izrael do swoich namiotów”. W ten sposób od królów z plemienia Judy odeszło większość plemion. Kto pozostał?W tym samym rozdziale czytamy o tym, że Rechoboam zgromadził wojska z plemienia Judy i Beniamina. Jednak prorok Boży powstrzymał wojnę. Właśnie w ten sposób na dobre Izrael podzielił się na dwa królestwa. Na południu leżało królestwo Judy, które zawierało dwa plemiona Judy i Beniamina. Na północy znajdowało się królestwo Izraela, które zawierało pozostałe 10 plemion. Jest jedna rzecz, której ja nie rozumiem w tym podziale.Na południu było plemię Judy. Ich granica dochodziła do Jerozolimy. Było to wielkie terytorium. Na północy od Jerozolimy było malutkie terytorium Beniamina. To więc ma sens. Juda i Beniamin razem utworzyły królestwo. Jak jednak może pamiętacie terytorium plemienia Judy było jednocześnie terytorium plemienia Symeona. Juda miała za wielkie terytorium tak więc część miast na tym terenie dostało plemię Symeona. Gdy więc Izrael rozpadł się na dwie części to co się stało z Symeonitami?Wtedy rzekł: Nie będziesz już nazywał się Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi i zwyciężyłeś.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/32/28A gdy Izrael mieszkał w tym kraju, poszedł Ruben i spał z Bilhą, nałożnicą ojca swego. A Izrael dowiedział się o tym. A synów Jakuba było dwunastu.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/35/22A oto dzieje rodu Jakuba: Gdy Józef miał siedemnaście lat i był jeszcze chłopcem, pasał trzodę z braćmi swymi, z synami Bilhy i z synami Zylpy, żony ojca swego. I donosił Józef ojcu ich, co o nich mówiono złego.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/37/2

Od momentu, kiedy zacząłem poważnie traktować ten program i pracować nad Krokami ze sponsorem, który pracuje nad Krokami ze swoim sponsorem (i tak dalej), było dla mnie jasne, że naszym głównym celem jest Dwunasty Krok - niesienie posłania. Oczywiste obszary pracy w ramach 12go kroku obejmują, ale nie ograniczają się do: bycia częścią wspólnoty, odpowiedzialnego i radosnego dzielenia się na mitingach, przygotowania kawy i ustawiania krzeseł i oczywiście sponsorowania innym pracując na krokach. 

Lachisz to starożytne miasto leżące na drodze z Jerozolimy do Egiptu. Miasto leżało prawdopodobnie w miejscu, gdzie obecnie znajduje się miasto Tel Lachisz. W różnych tłumaczeniach Biblii słowo to może być oddane jako Lachisz lub Lakisz. Jest to bardzo starożytne miasto, w którym odnaleziono wiele rodzajów ceramiki, co wskazuje na długi okres zamieszkania w tym miejscu. Niestety niewiele wiemy o tym kto tam wtedy mieszkał. To zmienia się w późniejszym okresie. Np. w dokumencie egipskim, który być może jest aż z XV wieku p.n.e. jest wymienione miasto Rakisza, które historycy utożsamiają z Lakisz. Potem nazwa tego miasta pojawia się w korespondencji z Amarny. Jest to okres około 1350 roku p.n.e. Tam występuje pod nazwą Lakisza lub Lakisa.O listach z Amarny wspominałem już w kilku odcinkach. Kiedyś pewnie poświęcę im osobny odcinek. Niemniej już w odcinku 29 wspominałem, że mieszkańcy Szechem mieli problem z ludem Habiru. Te same problemy mieli mieszkańcy Lachisz. Pisali do władców w Egipcie prosząc o pomoc. Czy ta pomoc przyszła nie wiemy. Gdzieś około XIII wieku p.n.e. miasto zostało całkowicie zniszczone. Przypisuje się to atakowi tzw. ludów morza. Później miasto odbudowano. Wg archeologów mogło tam mieszkać około 7000 mieszkańców. Było to naprawdę dużo. Dla porównania w średniowieczu w Londynie mieszkało około 8000 mieszkańców. Ale gdzie Lachisz pojawia się pierwszy raz w Biblii?Księga Jozuego opisuje zdobycie Jerycha i Ai. W dziewiątym rozdziale czytamy o tym jak kolejne miasto Gibeon poddał się Izraelitom. Dowiadując się o tym król Jerozolimy zwołał czterech innych królów aby razem zaatakowali Gibeon. Tak więc 5 kananejskich królów wyruszyło na Gibeon. Byli wśród nich król Jerozolimy oraz Lachisz. Gibeonici przywołali Jozuego na pomoc, a ten pokonał tych królów. W Jozuego 10:32 czytamy “wydał Pan Lachisz w ręce Izraela; zdobył je drugiego dnia i wytracił ostrzem miecza wszystkich, którzy tam żyli”. Archeolodzy znaleźli tam warstwę popiołu. Biblia nic nie mówi jednak o spaleniu Lachisz. Tak więc te popioły pochodzą pewnie z innego zniszczenia. Przypominam, że Lachisz było już wcześniej zdobyte, np. podczas ataku ludów morza. Więc te popioły są pewnie z tamtych czasów, a nie podboju Jozuego.Lachisz znajdowało się na nizinie. Czytamy o tym np. w Jozuego rozdziale 15. Słowo, które w wielu Bibliach przetłumaczono na nizina w oryginale brzmi “szefela”. Np. Jozuego 15:33 mówi: “na nizinie” i potem wymienia miasta. W oryginale jest tam właśnie słowo “szefela”. Czy przetłumaczenie tego słowa na “nizina” jest błędne? Niekoniecznie. Szefela w zasadzie była wyżyną jeżeli ją porównać z równiną nadmorską. Na północy jednak był masyw górski i dlatego o szefeli mówi się jako o nizinie w porównaniu z tymi górami. Tak naprawdę Szefela to takie niskie góry na południe od Jerozolimy. Tam właśnie leżało miasto Lachisz.Po Salomonie w Judzie zaczął panować Rechoboam. W 2 Kronik 11:9 czytamy, że umocnił między innymi miasto Lakisz. Czy to mu pomogło? W 2 Kronik 12:2 czytamy: “w piątym roku panowania Rechabeama zdarzyło się, że Szyszak, król egipski, najechał na Jeruzalem”. Szyszak, czyli prawdopodobnie faraon Szeszonk I najechał Jerozolimę. Przypominam, że Lachisz znajdowało się na drodze z Jerozolimy do Egiptu. Tak więc zdobycie Jerozolimy oznaczało, że wcześniej faraon Szyszak zdobył Lachisz.. Miasto jednak później odbudowano i stało się ono potężną twierdząW 732 p.n.e. Lachisz oblegał król Asyrii Sancherib. Jak wyglądała sytuacja wyjawia nam 2 Księga Królów 18:14: “Wtedy król judzki Hiskiasz wysłał do króla asyryjskiego do Lakisz takie oświadczenie: Zgrzeszyłem, lecz odstąp ode mnie, a ja przyjmę na siebie wszystko, co na mnie nałożysz. I nałożył król asyryjski na Hiskiasza, króla judzkiego, haracz w wysokości trzystu talentów srebra i trzydziestu talentów złota”. Król Asyrii oblegał Lakisz, wielkie miasto na drodze do Jerozolimy. Zdobycie tego miast to była kwestia czasu. Potem wojska asyryjskie poszłyby na Jerozolimę. Tak więc król Hiskiasz (w innych przekładach Biblii jego imię oddano jako Ezechiasz), ten król poprosił o pokój i zapłacił daninę Sancheribowi. Czemu jednak nie poszedł od razu na Jerozolimę?Jak może pamiętacie z odcinka 36, który poświęciłem Etiopii, w tym okresie w Egipcie rządzili czarni faraonowie i wyruszyli oni na pomoc Judzie. W kolejnym rozdziale, w 2 Królów 19:9 czytamy: “Na wiadomość o Tyrchace, królu etiopskim, która brzmiała: Oto wyruszył, aby walczyć z tobą. Ponownie więc wysłał posłów do Hiskiasza z takim poleceniem”. Przypominam, że Lachisz leżało na drodze z Jerozolimy do Egiptu. Asyryjczycy oblegali Lachisz. Ezechiasz był zamknięty w Jerozolimie, ale przyszli z pomocą Egipcjanie i Etiopczycy. Niestety dla Żydów zostali pokonani przez Asyryjczyków i Lachisz padło. Jak je zdobyto?Archeolodzy znaleźli ślady świadczące o tym, że Asyryjczycy zbudowali rampę na wysokości murów. Umożliwiła im ona szturm miasta, bo żołnierze od razu mogli wbiec na mury. Archeologowie znaleźli też jaskinię, w której znajdowało się jakieś 1500 czaszek. Jest to jeden z tych momentów historii, który jest opisany zarówno w Biblii jak i w asyryjskich dokumentach. Asyryjczycy nie tylko opisali zdobycie Lachisz, ale także wykonali płaskorzeźby. Może je oglądać w Muzeum Brytyjskim. Jaki los czekał pokonanych mieszkańców tego miasta?Asyryjczycy byli znani z okrucieństwa. Pamiętajcie jednak, że to co dzisiaj dla nas jest okrutne, w tamtych czasach było na porządku dziennym. Zdobycie miasta i wymordowanie mężczyzn, a wzięcie wszystkich kobiet było czymś normalnym. Wśród narodów, które robiły takie rzeczy Asyryjczycy się wyróżniali i byli uważani za okrutnych. Oni nie tylko mordowali, ale robili to w bardzo okrutny sposób. Zdobywanie kolejnych miast było czynnością trudną i wymagało czasu. Tak więc jako przykład dla kolejnych miast torturowano mieszkańców tych miast, które stawiały opór. Tak więc po zdobyciu Lachisz wymordowano w okrutny sposób przywódców, a ludność uprowadzono do Asyrii. Być może to właśnie uprowadzeni z Lachisz Izraelici zrobili płaskorzeźby w pałacu Sennacheryba w Niniwie.W pałacu Sennacheryba odkopanym w Niniwie znaleziono płaskorzeźby przedstawiające Lachisz. Widać tam, że miasto było otoczone podwójnym murem z wieżami. Na pobliskich wzgórzach były palmy i figowce. Na tych płaskorzeźbach jest też scena przedstawiająca Sancheriba odbierającego łupy. Jest tam tekst: "Sennacheryb, król świata, władca Asyrii, zasiada na tronie i dokonuje przeglądu łupów z Lakisu". Asyryjczycy zdobyli Lachisz, ale nie udało im się zdobyć Jerozolimy. Dlaczego tak się stało? Być może nieco światła rzuca na to jeden prorok biblijny. W Micheasza 1:13 czytamy: “Zaprzęgajcie rumaki do rydwanów, mieszkańcy Lachiszu! Ono było początkiem grzechu córki syjońskiej, gdyż u ciebie znaleziono przestępstwa Izraela”. Wygląda na to, że w Lachisz rozpoczęło się jakieś bałwochwalstwo, które rozprzestrzeniło się na cały Izrael. Ten werset mówi: “ono było początkiem grzechu”. Jest też inne wytłumaczenie. Ten fragment mówi także o “zaprzęganiu rumaków”. Biblia zakazywała kupowania koni i polegania na nich. Być może jest to więc sarkazm, coś w rodzaju: “nie ufaliście Bogu ale koniom, to teraz zaprzęgajcie rumaki do rydwanów, niech was uratują”. Asyryjczycy zdobyli Lachisz i nawet zrobili płaskorzeźbę przedstawiającą to zdobycie.Jakieś sto lat później przyszli Babilończycy i ponownie chcąc zdobyć Jerozolimę oblegali najpierw Lachisz. Wskazuje to na to, że Lachisz było twierdzą zabezpieczającą Jerozolimę. Prorok Jeremiasz przebywał wtedy w Jerozolimie tak napisał: “Podczas gdy wojsko króla babilońskiego walczyło przeciwko Jeruzalemowi i wszystkim pozostałym miastom judzkim, przeciwko Lachiszowi i przeciwko Azece, albowiem tylko te pozostały wśród warownych grodów Judy” (Jeremiasza 34:7). Wynika z tego, że w tamtym momencie Nabuchodonozor, król babiloński zdobył już wszystkie miasta, pozostały jedynie: Jerozolima, Lachisz i Azeka. Jednak to oblężenie opisuje nie tylko Biblia ale także tzw. listy z Lachisz.Wyobraźcie sobie tą sytuację. Asyryjczycy zdobyli już wszystkie miasta poza trzema: Jerozolimą, Lachisz i Azeką. Jesteście dowódcą obrony Lachisz i dostajecie taki list: “Niech Jahwe sprawi, że mój pan wysłucha jeszcze dziś dobrej nowiny. Zgodnie z tym wszystkim co posłał pan mój tak uczynił twój sługa. Napisałem na zwoju wszystko tak jak posłałeś do mnie. Jeśli chodzi o Bejt Ha-Rapid – w sprawie którego posłał pan mój – nie mam tam nikogo. Co do Semakjah, wziął go Szemajah i wyśle go do miasta”. Potem następują dwa urwane zdania: “twój sługa jeszcze nie (urwane) a dopiero po powrocie, rano (ponownie urwane)”. Dalej następują złe wieści: “mój pan wie, że znaki Lachisz obserwujemy, zgodnie ze wszystkimi sygnałami, które dał pan mój, gdyż nie widzimy Azeki”.Listy z Lachisz są zapisane na skorupach. Znaleziono je w miejscu, gdzie była brama tego miasta. Dlatego nazywa się je listami z Lachisz. Jakiś dowódca wysłał zwiadowców, którzy mu donieśli, że widzą wciąż znaki z jego miasta czyli z Lachisz, ale nie ma już znaków z Azeki. Wynika z tego, że Azeka już padła. Niedługo później miało paść i Lachisz, a później i Jerozolima. Później przez dziesięciolecia Lachisz i cała Juda była niezamieszkana. W Nechemiasza 11:30 czytamy o Żydach, którzy powrócili z niewoli babilońskiej: "w Lachisz i na jego polach, w Azece i w jej okolicznych siołach; rozłożyli się więc ze swoimi siedzibami". Zarówno Lachisz jak i Azeka ponownie zostały zaludnione (...)I wydał Pan Lachisz w ręce Izraela; zdobył je drugiego dnia i wytracił ostrzem miecza wszystkich, którzy tam żyli tak samo, jak postąpił z Libną.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Jozuego/10/32W piątym roku panowania Rechabeama zdarzyło się, że Szyszak, król egipski, najechał na Jeruzalem - dlatego że sprzeniewierzyli się Panuhttp://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Kronik/12/2

Są takie fragmenty Biblii, które słyszane przez nas na liturgii wywołują automatyczną reakcję: „aaaa to już dobrze znam”. Jedną z takich perykop jest dobrze nam znana przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. Spróbujmy dziś odnaleźć nowe, świeże spojrzenie na tę historię. W dzisiejszym odcinku usłyszysz o grzechu, który może nas pobić, o naszym narodowym sporcie oraz o […]

Co roku o tej porze miliony pielgrzymów przybywają do Jerozolimy i podążają śladami Chrystusa. My również wybraliśmy się do miasta Boga, aby odwiedzić miejsca męki i śmierci Jezusa.Jerozolima to nie tylko miasto przeszłości. To także miasto przyszłości. To tutaj ma się odbyć sąd ostateczny, w czasie którego zmarli wkroczą do Jerozolimy, przekraczając Cedron dwoma mostami – papierowym i żelaznym. Żelazny runie pod ciężarem dusz, a papierowy będzie podtrzymywany przez anioły. Zmarli nim kroczący wstąpią do raju.Jerozolima swoją świętość dzieli dla wszystkich, ale łączy kuchnie. Poznawaliśmy to święte miasto trzech religii również od kuchni.Wybraliśmy się też do Tel Awiwu-Jafy i nad Morze Martwe, a gościem Jerzego Jopa był Jakub Juszyński, autor bloga podróżniczego tymrazem.pl.

W poprzednim odcinku mówiłem o pierwszym miesiącu czyli Nisan, 14 dnia tego miesiąca była Pascha czyli święto podczas, którego został zabity Jezus. Drugi miesiąc do Ijjar, wtedy przypadała druga Pascha dla tych, którzy byli nieczyści w miesiącu Nisan. Trzeci miesiąc to był Siwan, czyli miesiąc, kiedy przypadała Pięćdziesiątnica. Tradycja żydowska podaje, że król Dawid urodził się 4 Siwan 1040 p.n.e., a zmarł 6 Siwan 940 p.n.e. W Dziejach Apostolskich czytamy, że tego dnia (6 Siwan) został wylany Duch Święty. Czwarty miesiąc to był Tammuz czyli miesiąc, w którym zaczęto burzyć zarówno pierwszą jak i drugą świątynię. Dzisiaj będą kolejne cztery miesiące.Ab to piąty miesiąc w kalendarzu religijnym, a jedenasty w świeckim. Ten miesiąc przypada na przełom lipca i sierpnia. Możecie więc sobie wyobrazić, że był to najcieplejszy miesiąc. Nazwa pochodzi od babilońskiego boga Abu i chyba z tego powodu nie występuje w Biblii. Np. w Ezdrasza 7:9 czytamy: “Wyznaczył bowiem wymarsz z Babilonu na pierwszy dzień pierwszego miesiąca, a dotarł do Jeruzalemu pierwszego dnia piątego miesiąca”. Dowiadujemy się zatem, że Ezdrasz wraz z podróżującymi z nim Żydami podróżował do Jerozolimy przez 4 miesiące i dotarł tam właśnie w miesiącu Ab, pierwszego dnia tego miesiąca. Ezdrasz użył jednak liczebnika piąty miesiąc, a nie nazwy Ab.Wiele wieków wcześniej właśnie w tym miesiącu zmarł także pierwszy arcykapłan. W Księdze Liczb 33:38 czytamy: “wstąpił Aaron, kapłan, na górę Hor i umarł tam w czterdziestym roku po wyjściu synów izraelskich z ziemi egipskiej pierwszego dnia piątego miesiąca”. Tradycja żydowska podaje kilka innych dat. Np. 7 Ab 67 roku podpalono zapasy żywności, co później, gdy wrócili Rzymianie szybciej doprowadziło do głodu. Jak pewnie wiecie w 66 roku n.e. wybuchło powstanie przeciwko Rzymianom. Żydzi wypędzili Rzymian. Niestety zaczęli walczyć sami ze sobą i 67 roku doszło do wojny domowej w samej Jerozolimie. Żydzi zamiast przygotowywać się do powrotu Rzymian zabijali sami siebie i właśnie w miesiącu Ab 67 roku zniszczyli sobie zapasy żywności. W poprzednim odcinku mówiłem o czwartym miesiącu, że 17 Tammuz Żydzi obchodzą post, bo tego dnia w roku 70 przyszły cesarz rzymski Tytus zdobył Jerozolimę. Tamtego dnia zaczęło się łupienie i niszczenie. Księżniczka Berenike prosiła Tytusa aby oszczędził świątynię. Została ona jednak podpalona w piątym miesiącu, dokładnie 9 Ab i spaliła się doszczętnie następnego dnia czyli 10 Ab. Józef Flawiusz piszący “Wojnę żydowską” napisał, że zdarzyło się to tego samego dnia, w którym poprzednią świątynię spalili Babilończycy. Jeżeli to prawda to zarówno pierwsza jak i druga świątynia spłonęły i zostały doszczętnie zniszczone 10 Ab.Biblia potwierdza, że starożytni Żydzi pościli w miesiącu Ab. W Zachariasza 7:3 znajdujemy pytanie Izraelitów do Boga: “Czy w piątym miesiącu mam obchodzić pokutę z płaczem i postem, jak to czyniłem przez tyle lat?” Gdybyście szukali tego wersetu w swoich Bibliach to możecie go znaleźć w Zachariasza 7:3 albo w Zachariasza 7:8, bo tłumaczenia Biblii różnią się w tym miejscu numeracją wersetów. W każdym bądź razie Żydzi obchodzili wtedy post. Później tego samego dnia miała zostać zniszczona druga świątynia. Współcześni Żydzi poszczą 9 Ab czyli w dniu, w którym zaczęła w 70 roku płonąć świątynia.Elul to szósty miesiąc w kalendarzu religijnym, a dwunasty w świeckim. Ten miesiąc wypada na przełomie sierpnia i września. Jest to nazwa pochodząca z Babilonu i prawdopodobnie oznacza “żniwa” lub “miesiąc żniw”. W tym miesiącu zbierano daktyle, figi i winogrona. Gdy Mojżesz wysłał 12 zwiadowców na przeszpiegi do ziemi obiecanej przynieśli oni właśnie winogrona. W Liczb 13:23 czytamy: “I przybyli aż do doliny Eszkol, i ucięli tam gałąź krzewu winnego z jedną kiścią winogron, i nieśli ją we dwóch na drążku; nabrali także nieco jabłek granatu i fig”. Wygląda więc na to, że Jozue i Kaleb oraz 10 innych zwiadowców szpiegowali właśnie w miesiącu Elul.Prorok Aggeusz zaczął zachęcać Żydów do dokończenia świątyni właśnie w tym miesiącu. W Aggeusza 1:1 czytamy: “Drugiego roku króla Dariusza, w szóstym miesiącu, pierwszego dnia tegoż miesiąca doszło przez proroka Aggeusza do Zorobabela, syna Szealtiela, namiestnika Judei, i do arcykapłana Jozuego, syna Jehosadaka, słowo Pana tej treści”. W ostatnim wersecie tego rozdziału czyli w Aggeusza 1:15 czytamy o tym, że 24 dnia miesiąca szóstego czyli miesiąca Elul ukończono odbudowę świątyni.Także Nehemiasz wspomina o tym, że właśnie w tym miesiącu odbudowano mury Jerozolimy. W Nehemiasza 6:15 czytamy: “A mur został wykończony dwudziestego piątego dnia miesiąca Elul, w ciągu pięćdziesięciu dwóch dni”. Jest to jedyne miejsce w Biblii, gdzie użyto nazwy “Elul”. Jednak ten miesiąc nie kojarzy się tylko z odbudową. W Ezechiela 8:1 czytamy: “Gdy w szóstym roku, w szóstym miesiącu, piątego dnia tego miesiąca, siedziałem w swoim domu, a starsi judzcy siedzieli przede mną, spoczęła tam na mnie ręka Wszechmocnego Pana”. Czyli właśnie 5 Elul prorok Ezechiel dostał wizję o tym co złego dzieje się w Jerozolimie. Dowiedział się wtedy też, że Jerozolima zostanie zniszczona.Tiszri lub Etanim to był siódmy miesiąc w kalendarzu religijnym pierwszy w kalendarzu świeckim. Nazwa pochodzi prawdopodobnie z języka akadyjskiego i znaczy “początek” lub “zaczynać”. Pasuje to do informacji z Tory, że 1 Tiszri zostali stworzeni Adam i Ewa. Hebrajska nazwa Etanim znaczy prawdopodobnie “wciąż płynące”. Chodzi chyba o potoki, których było sporo o tej porze roku. Tiszri przypadał na nasz wrzesień i październik.W tym miesiącu było sporo świąt. W Liczb 29:1 czytamy: “W siódmym miesiącu, pierwszego dnia miesiąca, będziecie mieli uroczyście ogłoszone święto; nie będziecie wykonywać żadnej ciężkiej pracy, będzie to dla was dzień radości przy dźwięku trąb”. Pierwszego dnia tego miesiąca trąbiono. W ten sposób zaczynano każdy miesiąc, więc być może 1 Tiszri trąbiono dłużej niż na pierwszego dnia innych miesięcy. 10 Tiszri przypadał Dzień Przebłagania, a od 15 do 21 Tiszri odbywało się Święto Szałasów, nazywane też Świętem Namiotów. Występuje tam hebrajskie słowo: Sukkot.Najważniejszym z tych świąt był 10 Tiszri, który po hebrajsku nazywa się Jom Kipur. Słowo “Jom” znaczy “dzień”, a “Kipur” można przetłumaczyć na pokutę lub sąd. Tak więc Jom Kipur to Dzień Pokuty, ale popularnie w Polsce określano to jako Dzień Sądu, co jednak jest błędem. W 1973 roku 10 Tiszri przypadał na 6 października. Żydzi jak zwykle obchodzili to święto, gdy niespodziewanie zostali zaatakowani przez Egipt i Syrię. Żydzi byli całkowicie zaskoczeni i siły egipskie i syryjskie przez dwa dni parły na przód. Później jednak Izraelici przejęli inicjatywę i ostatecznie wyparli Syryjczyków, a Egipcjan zmusili do podpisania pokoju. Ta wojna jest dzisiaj znana jako wojna Jom Kipur. Według naszego kalendarza zaczęła się 6 października 1973 roku, ale według kalendarza żydowskiego zaczęła się 10 Tiszri, czyli w święto Jom Kipur.Warto jednak pamiętać, że przed wyjściem z Egiptu ten miesiąc był liczony jako pierwszy miesiąc. Np. w Rodzaju 8:13 czytamy “W sześćsetnym pierwszym roku, w miesiącu pierwszym, pierwszego dnia tego miesiąca, wyschły wody na ziemi. Zdjął tedy Noe dach arki i zobaczył, że powierzchnia ziemi obeschła”. Noe miał zdjąć dach z arki “w miesiącu pierwszym, pierwszego dnia tego miesiąca”. To było przed przesunięciem roku na miesiąc Nisan, tak więc chodzi tutaj o miesiąc Tiszri, który wtedy był jeszcze pierwszym miesiącem. Zasada jest prosta. Miesiące w Księdze Rodzaju są liczone od Tiszri, w pozostałych księga biblijnych są liczone od miesiąca Nisan. Tak więc pierwszy miesiąc w Księdze Rodzaju to miesiąc Tiszri, a w pozostałych księgach pierwszy miesiąc to Nisan.Cheszwan lub Bul to ósmy miesiąc w kalendarzu religijnym, drugi w świeckim. W języku akadyjskim “Cheszwan” znaczy po prostu “ósmy miesiąc”. To nazwa przyjęta po niewoli babilońskiej. Wcześniej ten miesiąc nazywano “Bul” co znaczy “plon” lub “urodzaj”. Miesiąc ten przypadał gdzieś od połowy października do połowy listopada.Ten miesiąc jest mocno związany z potopem. W Rodzaju 7:11 czytamy: “W roku sześćsetnym życia Noego, w miesiącu drugim, siedemnastego dnia tego miesiąca, w tym właśnie dniu wytrysnęły źródła wielkiej otchłani i otworzyły się upusty nieba”. Przypominam, że w Księdze Rodzaju Cheszwan był drugim miesiącem, w pozostałych ósmym. Tak więc potop miał się zacząć 17 Cheszwan i wtedy Noe wszedł do arki. Kiedy z niej wyszedł? W Rodzaju 8:14 czytamy, że było rok później 27 Cheszwan. Tak więc był tam rok i 10 dni.W Księdze Rodzaju rozdziale 5 są podane lata życia kolejnych potomków Adama aż do Noego. Wszyscy czytający ten rozdział z reguły zwracają uwagę na Metuszelacha zwanego też Metuzalemem, który wg Biblii żył najdłużej, bo aż 969 lat. Wyliczenia z tej księgi prowadzą do wniosku, że umarł on w tym samym roku, w którym Noe wszedł do arki. Czyżby więc zginął w potopie? Biblia na to pytanie nie odpowiada, ale tradycja żydowska twierdzi, że Metuzalem zmarł 11 Cheszwan, czyli 6 dni przed potopem, który jak mówi Biblia miał wypaść 16 Cheszwan.W poprzednim miesiącu Tiszri przypadało święto namiotów, od 15 do 21 Tiszri. Gdy po śmierci Salomona rozpadło się jego królestwo na dwie części, królem tej północnej części został Jeroboam (mówiłem o nim w pierwszym odcinku tego podkastu). Jeroboam ustanowił podobne święto, ale w kolejnym miesiącu czyli w miesiącu Cheszwan. W 1 Królewskiej 12:32 czytamy: “Nadto ustanowił Jeroboam w ósmym miesiącu, piętnastego dnia tegoż miesiąca, święto na wzór święta, jakie było obchodzone w Judzie, i składał ofiary na ołtarzu”. Tak więc w południowym królestwie Judy obchodzono święto namiotów 15-21 Tiszri, a w północnym królestwie Izraela podobne święto 15-21 Cheszwan.W Biblii jest tylko raz użyta nazwa tego miesiąca. W 1 Królewska 6:38 czytamy o budowie świątyni Salomona: “A wykończono świątynię...

Niektóre z miast wspomnianych w Biblii pojawiają się tylko raz lub dwa razy. Inne tak jak Szechem pojawiają się wielokrotnie. W tym mieście oraz jego okolicach wydarzyło się wiele rzeczy. W różnych przekładach Biblii to miasto jest nazywane Szechem lub Sychem. Ja będę się posługiwał obiema nazwami. Miasto to leżało pomiędzy górami Garizim i Ebal.Zanim przejdziemy do historii opisanej w samej Biblii warto wspomnieć, że miasto Szechem pojawia się w tzw. listach amarneńskich albo listach z Amarny. Te listy to korespondecja faraonów Amenhotepa III i Amenhotepa IV znanego jako Echnaton. Ten ostatni faraon próbował wprowadzić do Egiptu religię monoteistyczną.W tych listach z Amarny wspomniano Labaya, króla Szechem. Jest on autorem listów 252, 253 oraz 254. W tych listach tłumaczy swój atak na inne miasto oraz korzystanie z pomocy obcego ludu Habiru. Wygląda na to, że Labaya najechał miasto Gezer, a jego syn wynajął Habiru, co było uważane za coś złego. Labaya przyznaje się do tego najazdu, ale zaprzecza aby jego syn wynajmował tych włóczęgów i rabusiów jak są określani Habiru.Ten lud to jedna z zagadek starożytności. Habiru mieli przywędrować zza Eufratu i mieszkać w wielu miejscach w Kanaanie. Pojawiają się w wielu listach. Niektórzy twierdzą, że była to grupa ludów wśród której przybyli także przodkowie Izraelitów. Miasto Szechem pojawia się już w 12 rozdziale księgi Rodzaju. Czytamy tam: “Abram przeszedł tę ziemię aż do miejscowości Sychem, do dębu More. Kananejczycy byli wówczas w tej ziemi” (Rodzaju 12:6). Właśnie tam Abram dostał obietnicę, że jego potomstwo dostanie tą ziemię. Abram tam zbudował ołtarz. Oczywiście nie w samym mieście, ale przy dębie More.W listach amareńskich w władca Szechem jest oskarżany o to, że pozwolił Habiru osiedlić się w okolicach miasta. Synowie władcy mieli korzystać z Habiru jako najemników. Dwa pokolenia po Abrahamie Jakub, wnuk Abrama też tam przybył i też rozbił obóz pod miastem. Czytamy o tym w Rodzaju 33:18. W kolejnym wersecie 19 czytamy o tym, że Jakub zakupił kawałek pola i tam zamieszkał. W mieście mieszkał młodzieniec, który miał takie samo imię jak miasto. Nazywano go Sychem lub Szechem. Właśnie o nim mówi 34 rozdział księgi Rodzaju. To on zgwałcił Dinę córkę Jakuba.Sychem wziął sobie Dinę, ale zamierzał się z nią ożenić. W Rodzaju 34:9 czytamy o propozycji, którą dali mieszkańcy Sechem Jakubowi i jego synom: “spowinowaćcie się z nami: Dawajcie nam za żony córki wasze, a bierzcie za żony córki nasze”. Bracia Diny powiedzieli, że mogą się spowinowacić tylko z obrzezanymi. Sychem przekonał mieszkańców Szechem aby się obrzezali, a wtedy napadli na nich bracia Diny - Symeon i Lewi. Byli to jej bracia rodzeni. Byli dziećmi Jakuba i Lei. Biblia nie mówi, że miasto zostało zniszczone, ale że zabito wszystkich mężczyzn, a kobiety, dzieci oraz zwierzęta zabrano. Można więc powiedzieć, że miasto w sensie pewnej grupy ludzi przestało istnieć.Jakub się rozgniewał na swoich synów. Rozkazał, aby dano mu wszystkie bożki i kazał je zakopać pod wielkim drzewem niedaleko miasta. Chodzi pewnie o dąb zwany More. Było to święte miejsce dla mieszkańców miasta, którzy podobno przepowiadali przyszłość na podstawie szumu liści tego drzewa. Później miasto było chyba przez długi czas opustoszałe. Gdy Jakub wysłał Józefa by zobaczył gdzie jego bracia pasą stada owiec mieli oni być właśnie niedaleko Szechem.Z powodu tego, że patriarchowie Abracham, Izaaka i Jakub wędrowali wielokrotnie przez Szechem z północy na południe ta droga została nazwana przez niektórych biblistów: drogą patriarchów. Droga ta prowadziła od Megiddo, przez Szechem, do Jerozolimy, a później do Hebronu i Beer Szeby. Była to droga przez środek Ziemi Obiecanej. Dla odróżnienia droga prowadząca wzdłuż wybrzeża była nazywana drogą królewską.Miasto to pojawia się ponownie w Biblii dopiero po wyjściu z Egiptu i podbiciu Ziemi Obiecanej. W Jozuego 24:32 czytamy: “Również kości Józefa, które synowie izraelscy sprowadzili z Egiptu, pogrzebano w Sychem na kawałku pola, które nabył Jakub za sto kesytów od synów Chamora, ojca Sychema”. Miasto to znalazło się na terenie przyznanym Manasesowi. Jednak Efraimici dostali chyba za mało terenu i mieli oni swoje miasta na terenie Manaswsa. Były to enklawy Efraimitów na terenie Manasesa. Mówi o tym Jozuego 16:9: “synowie Efraima mieli miasta wydzielone wśród dziedzictwa synów Manassesa, całe miasta i ich osiedla”.Gdy później przekazywano miasta dla Lewitów i kapłanów. Szechem zostało dane Lewitom od plemienia Efraima. Szechem stało się miastem schronienia. Co to znaczy? W Izraelu wybrano 6 miast, do których mógł uciec każdy kto zabił kogoś niechcący. Musiał przebywać w takim mieście aż do śmierci arcykapłana. Szechem było więc jednym z sześciu centrów religijnych. Przypominam, że Jerozolima nie była jeszcze wtedy w rękach Izraelitów. Jozue przed swoją śmiercią zgromadził wszystkich Izraelitów właśnie w Szechem. Czytamy o tym w Jozuego rozdziale 24. Zapytał on ich wtedy o to czy pozostaną wierni Bogu. Zgromadzenie w Szechem Izraelici to obiecali. Czy dotrzymali tej obietnicy?Właśnie w tym mieście, w Szechem Izraelici zaczęli czcić Baal Berita, co znaczy Pan Przymierza. W Księdze Sędziów, rozdziale 9 czytamy o tym jak syn Gedeona z nałożnicy pochodzącej właśnie z Szechem poprosił mieszkańców tego miasta o poparcie. Wzięli oni pieniądze ze świątyni Baal Berita i dali je jemu. On zaś zabił swoich braci, innych synów Gedeona i został królem tego miasta. Jednak później mieszkańcy Szechem podczas święta dla Baala popili sobie i zaczęli przeklinać swojego króla. Doszło do wojny. Ludzie schronili się w tej świątyni w podziemiu i tam zginęli od ognia podłożonego przez Abimelecha, syna Gedeona. On później zniszczył miasto i ziemię posypał solą.Z czasem miasto musiało zostać odbudowane, bo właśnie tam udał się Rechoboam, syn Salomona. W 1 Królewskiej 12:1 czytamy: “Rechabeam udał się do Sychem, gdyż do Sychem przybył cały Izrael, aby go obwołać królem”. Rechoboam nie chciał ulżyć pracy ludowi i od jego królestwa oderwało się 10 plemion. Powstało północne państwo Izrael, a Rechoboam rządził w Jerozolimie tylko nad 2 plemionami. Na północy królem został Jeroboam. Mówiłem o nim w pierwszym odcinku tego podkastu. Gdzie była stolica tego nowego królestwa? Na samym początku właśnie w Szechem.Po powrocie Izraelitów z niewoli babilońskiej na tym terenie, między innymi w mieście Szechem mieszkali Samarytanie. To miasto znajdowało się pomiędzy górami Garizim i Ebal. Ta pierwsza góra czyli Garizim miała wielkie znaczenie dla Samarytan. Kiedy Jezus rozmawiał z Samarytanką przy studni dyskutowali właśnie o tym, czy Bogu należy cześć oddawać w Jerozolimie czy może na górze Garizim.Gdy w 66 roku wybuchło powstanie żydowskie przeciwko Rzymianom zbuntowali się także Samarytanie. Rzymianie powrócili i zniszczyli wszystkie miasta, między innymi Szechem. Później zbudowali w okolicy miasto, które istnieje do dzisiaj, a nazywa się Nablus. Współcześni Żydzi mówią na miasto Nablus - Szechem, choć oryginalne Szechem leżało na wschód od współczesnego miasta Nablus. Te oryginale Szechem odkryli w 1903 roku niemieccy archeolodzy.Na dzisiaj to już wszystko. Szechem było miastem wspomnianym w korespondencji z władcami Egiptu. Król Szechem miał przyjąć obcy lud, co nie podobało się Egiptowi. Niektórzy twierdzą, że do tych obcych należeli patriarchowie Abraham i jego potomkowie. Prawnuczkę Abrahama Dinę zgwałcił syn władcy Szechem, który miał imię Szechem. Braca Diny wybili wszystkich mężczyzn, a resztę uprowadzili. Później miasto to stało się miastem schronienia, ale po śmierci Gedeona zaczęto tam czcić Baal-Berita. Syn Gedeona został tam królem, ale potem zniszczył miasto. Król Asyrii sprowadził w to miejsce Samarytan, którzy na pobliskiej górze mieli swoją świątynię. Miasto zostało zniszczone podczas wojny żydowskiej w I wieku. Obok zbudowano miasto Nablus, które istnieje do dzisiaj.Grupa podkastu Historie Biblijne na facebooku:https://www.facebook.com/groups/historia.biblijnaAbram przeszedł tę ziemię aż do miejscowości Sychem, do dębu More. Kananejczycy byli wówczas w tej ziemi (Rodzaju 12:6)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/12/6Na koniec dotarł Jakub szczęśliwie po powrocie z Paddan-Aram do miasta Sychem w ziemi kanaanejskiej i rozbił obóz pod miastem (Rodzaju 33:18)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/33/18I spowinowaćcie się z nami: Dawajcie nam za żony córki wasze, a bierzcie za żony córki nasze,http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Mojzeszowa/34/9Również kości Józefa, które synowie izraelscy sprowadzili z Egiptu, pogrzebano w Sychem na kawałku pola, które nabył Jakub za sto kesytów od synów Chamora, ojca Sychema; należało ono jako dziedziczna posiadłość do synów Józefa.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Jozuego/24/32Ponadto synowie Efraima mieli miasta wydzielone wśród dziedzictwa synów Manassesa, całe miasta i ich osiedla.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Jozuego/16/9Gdy usłyszała o tym cała załoga warowni sychemskiej, zeszła do podziemia świątyni Baal-Berit.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Sedziow/9/46Rechabeam udał się do Sychem, gdyż do Sychem przybył cały Izrael, aby go obwołać królem.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Krolewska/12/1Potem Jeroboam rozbudował Sychem na pogórzu efraimskim i zamieszkał w nim. Odszedłszy zaś stamtąd, zbudował Penuel.http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/1-Ksiega-Krolewska/12/25

Dzisiaj czwarta część historii Jerozolimy, czyli okres pod panowaniem rzymskim. Były to bardzo ciekawe czasy. Właśnie wtedy w Palestynie pojawił się Jezus. Był to też okres gdy upadał republika rzymska i rodziło się cesarstwo. Jak jednak doszło do tego, że Judea znalazła się pod rzymskim panowaniem? Wiele osób sobie wyobraża, że Rzymianie podbili Judeę. Nic bardziej błędnego.W poprzednim odcinku mówiłem o czasach gdy Judea znajdowała się pomiędzy dwoma greckimi królestwami. Na północy była Syria gdzie rządzili Seleucydowie, a na południu Egipt, gdzie rządzili Ptolemeusze. W Judei wybuchło powstanie Machabeuszy zwanych też Hasmoneuszami. Byli oni królami z rodu kapłańskiego. Biblia w Psalmie 110:4 zapowiadała: “Tyś kapłanem na wieki według porządku Melchisedeka”. Ten wspomniany Melchisedek był jednocześnie królem i kapłanem, a rządził w Salem czyli w Jerozolimie. Teraz pojawili się królowie, którzy tak jak tamten Melchisedek także byli kapłanami. Czy wierzyli, że tak spełnili proroctwo?Tak więc przez jakiś czas istniało państwo Hasmoneuszy pomiędzy dwoma królestwami greckimi. Wtedy przybyli Rzymianie pod wodzą Pompejusza Wielkiego. W tym czasie w Judei trwała wojna domowa pomiędzy Arystobulem i Janem Hirkanem. Gdy na północy pojawili się Rzymianie obaj bracia zaczęli prosić ich o pomoc i rozstrzygnięcie sporu. Innymi słowy poddali się pod rzymskie panowanie. Zgodzili się płacić podatki. Zgodzili się także na to, że Rzymianie będą decydować kto ma rządzić w Judei. Mówiłem już o tym podczas omawiania rodziny Heroda Wielkiego. Zarówno on sam jak i jego synowie dostawali władzę od Rzymian.Rzymianie ostatecznie przekazali władzę nie kapłanom z rodu Hasmoneuszy, ale ich doradcom i właśnie w ten sposób do władzy doszedł Herod Wielki oraz później jego potomkowie. Herod został nazwany Wielkim z tego samego powodu co nasz Kazimierz Wielki. Herod budował dużo. Przebudował świątynię w Jerozolimie oraz zbudował wiele nowych budynków i całych miast. Mówiłem o tym w odcinku 11 poświęconym budowlom Heroda Wielkiego.W Jerozolimie były wtedy przynajmniej trzy stronnictwa. Saduceusze było to stronnictwo bogatych kapłanów. Faryzeusze było to stronnictwo z którego wyrósł współczesny rabinizm. Istniało jednak jeszcze jedno stronnictwo. W Mateusza rozdziale 22 czytamy o tym jak te skłócone ze sobą stronnictwa próbują złapać Jezusa jakimś podchwytliwym pytaniem. Faryzeusze pytają o najważniejsze prawo, Saduceusze o kwestię zmartwychwstania. W wersetach 16 i 17 czytamy o jeszcze jednej próbie: “Wysłali do niego uczniów swoich wraz z Herodianami, którzy powiedzieli: Nauczycielu, wiemy, że jesteś szczery i drogi Bożej w prawdzie uczysz, i na nikim ci nie zależy, albowiem nie oglądasz się na osobę ludzką. Powiedz nam przeto: Jak ci się zdaje? Czy należy płacić podatek cesarzowi, czy nie?”Herodianie to było stronnictwo Heroda. Herod dostał władzę od Rzymian, którzy w zamian żądali podatków. Faryzeusze byli przeciwni ich płaceniu, a stronnictwo Heroda je popierało. Ponieważ do Jezusa przyszli razem nie miało znaczenia co on odpowie. Gdyby powiedział, że należy płacić Faryzeusze by go oskarżyli o sprzyjanie Rzymianom. Gdyby jednak powiedział, że nie trzeba zostałby pewnie uwięziony przez tych stronników Heroda. Jak wiemy Jezusa jednak wybrnął z tej pułapki.Wśród Żydów było jednak wielu, którzy byli przeciwni dominacji Rzymu i płaceniu podatków. Doprowadziło to do wybuchu powstania w 66 roku. Rzymianie pod wodzą Cestiusza Gallusa oblegli Jerozolimę. Walczyli tam przez 6 dni i podobno już prawie zwyciężali gdy Gallus odwołał oblężenie i wycofał się spod murów Jerozolimy. Żydzi ruszyli za nim i atakowali jego wojska. Podobno Gallus umarł ze wstydu w Syrii. Dowódcą wojska mianowano przyszłego cesarza Wespazjana, który wraz ze swoim synem Tytusem zaczął walczyć z powstańcami żydowskimi. W 69 roku Wespazjan został ogłoszony cesarzem, a więc w 70 roku pod Jerozolimę podszedł jego syn Tytus.W jego obozie oprócz żołnierzy byli także Żydzi. Tytus miał więźnia o imieniu Józef, który potem przybrał nazwisko Flawiusz. Tak się nazywali Wespazjan i Tytus. Ten żydowski historyk pod tym imieniem - Józef Flawiusz opisał “Wojnę Żydowską”. W obozie Tytusa była także Berenika, prawnuczka Heroda Wielkiego. Prosiła ona podobno, żeby Tytus oszczędził świątynię zbudowaną przez jej pradziadka. Mimo tego, że była kochanką Tytusa jej życzenie nie zostało spełnione. Jerozolima została zniszczona, świątynia spalona, a mury rozwalone. Zgodnie ze słowami Jezusa “nie pozostał tam kamień na kamieniu”.Według Józefa Flawiusza świątynia została splądrowana i spalona w rocznicę zniszczenia pierwszej świątyni, którą kilkaset lat wcześniej zniszczył Nabuchodonozor. Gdyby tak rzeczywiście było byłby to niezły zbieg okoliczności. Jednak czytając Józefa Flawiusza trzeba pamiętać, że trochę koloryzował. Jerozolima została zdobyta przez Rzymian 8 września 70 roku n.e. Na tym zakończę. Oczywiście historia Jerozolimy pod panowaniem Rzymian, później Persów, potem znowu Rzymian, potem Bizancjum itd. jest bardzo ciekawa, ale to już raczej nie jest historia biblijna.Przysiągł Pan i nie pożałuje: Tyś kapłanem na wieki według porządku Melchisedeka (Psalm 110:4)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Psalmow/110/4I wysłali do niego uczniów swoich wraz z Herodianami, którzy powiedzieli: Nauczycielu, wiemy, że jesteś szczery i drogi Bożej w prawdzie uczysz, i na nikim ci nie zależy, albowiem nie oglądasz się na osobę ludzką. Powiedz nam przeto: Jak ci się zdaje? Czy należy płacić podatek cesarzowi, czy nie? (Mateusza 22:16-17)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ewangelia-Mateusza/22/16

W tym odcinku zapraszamy na szalony rajd, który rozpocznie się w Berdyczowie - Jerozolimie Podola, skąd ruszymy z naszym pisarzem Józefem Conradem Korzeniowskim przez Rosję, Polskę i Francję aż do Konga, gdzie losy bohaterów literackich splotą się do tego stopnia, że ostatni noblista z literatury Abdulrazak Gurnah stanie twarzą w twarz z naszym Józefem. Nie omieszkamy też odwiedzić najbardziej ludnego kraju muzułmańskiego na świecie.

(Mt 2,1-12) Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: „Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon”. Skoro usłyszał to król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: „W Betlejem judzkim, bo tak napisał prorok: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela”. Wtedy Herod przywołał potajemnie Mędrców i wypytał ich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: „Udajcie się tam i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon”. Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się do ojczyzny.

Autor rozważań: Piotr Talik Czyta: Damian Talowski (Mt 2, 1-12) Z Ewangelii według św. Mateusza: Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon». Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, bo tak zostało napisane przez Proroka: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela». Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam i wypytajcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon». Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; padli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się z powrotem do swojego kraju.

Dzisiaj trzecia część historii Jerozolimy, czyli okres od wyzwolenia z Babilonu do powstania Machabeuszy. Innymi słowy Jerozolima w czasach imperium Perskiego i później w czasach hellenistycznych. Czasy perskie to Jerozolima na skraju imperium czyli na prowincji. Później w czasach hellenistycznych czyli podczas rządów Greków Jerozolima i jej okolice były placem boju pomiędzy dwoma królestwami greckimi. Zacznijmy jednak od początku.Powrót do Jerozolimy opisuje księga Ezdrasza. W rozdziale pierwszym przepisano dekret króla Cyrusa, który zezwolił na powrót i odbudowę świątyni w Jerozolimie. Oddał też naczynia, które zrabowali Babilończycy podczas zagłady Jerozolimy. Rozdział drugi wylicza tych, którzy wrócili. W wersecie 64 czytamy, że było ich 42 tysiące. Po przybyciu rozeszli się do różnych miast i pewnie odbudowywali sobie domy jednak w miesiącu 7 przybyli do Jerozolimy. W Ezdrasza 3:2 czytamy: “Wtedy Jeszua, syn Josadaka, wraz ze swoimi braćmi kapłanami i Zerubbabel, syn Szealtiela wraz ze swoimi braćmi zabrali się do budowy ołtarza Bogu Izraela, aby składać na nim ofiary całopalne, jak to jest przepisane w zakonie Mojżesza, męża Bożego”.Nie oznaczało to, że odbudowano wtedy świątynię. Odbudowano jedynie ołtarz i zaczęto na nim składać ofiary. Ten miesiąc siódmy, w którym to się wydarzyło nazywał się Tiszri i przypadał gdzieś na przełom września i października. Wtedy obchodzono święto namiotów nazywane też świętem szałasów. Izraelici obchodzili to święto, ale odbudowa świątynii ruszyła dopiero pół roku później. W Ezdrasza 3:8 czytamy: “A w drugim roku po ich przybyciu do domu Bożego w Jeruzalemie, w drugim miesiącu: Zerubbabel, syn Szealtiela, i Jeszua, syn Josadaka, i reszta ich braci, kapłani i Lewici oraz wszyscy, którzy powrócili z niewoli do Jeruzalemu, rozpoczęli odbudowę”. Jak im poszło?Asyryjczycy i później Babilończycy mieli strategię zabezpieczania się przed buntem. Po prostu wywozili ludzi w obce miejsca. Tak więc Izraelici poszli do niewoli do Asyrii, a później do Babilonu. Za to do Izraela sprowadzono inne ludy. Najbardziej znani są Samarytanie. Praktykowali oni synkretyzm religijny czyli połączyli swoje religie z miejscową religią czyli religią Izraelitów. Gdy ci powrócili Samarytanie i inne ludy zaproponowały współpracę. Ich słowa zacytowano w Ezdrasza 4:2 “Przystąpili do Zerubbabela, do Jeszuy i do naczelników rodów, i rzekli do nich: Będziemy budować razem z wami, gdyż czcimy Boga waszego tak jak wy i składamy mu ofiary od czasów Asarchaddona, króla asyryjskiego, który nas tutaj sprowadził”.Izraelici się na to nie zgodzili, a niechęć czy wręcz nienawiść pomiędzy Żydami i Samarytanami istnieje do dzisiaj. Księga Ezdrasza opisuje odbudowę Świątyni. Późniejsza księga Nehemiasz opisuje odbudowę murów. Tak więc najpierw odbudowano ołtarz, potem świątynię, a na końcu mury Jerozolimy. Ile to trwało? Izraelici powrócili z niewoli w Babilonie około 537 p.n.e. Rok później w 536 p.n.e. położono fundamenty świątynii, ale odbudowę zakończono dopiero w 515 p.n.e. Zajęło to ponad 20 lat. Z kolei mury Jerozolimy odbudowano dopiero w 455 p.n.e. czyli ponad 80 lat od powrotu.Świątynię budowano 20 lat, bo sprzeciwiały się okoliczne narody. Za to mury Jerozolimy odbudowano szybko Nehemiasza 6:15 mówi tak: “A mur został wykończony dwudziestego piątego dnia miesiąca Elul, w ciągu pięćdziesięciu dwóch dni”. Niestety nie wiemy wiele o tym co się później działo w Jerozolimie. Należała ona do imperium perskiego i była miastem na prowincji. Coś jak Warszawa w zaborze rosyjskim, czy Kraków w zaborze austryjackim. Później jednak państwo perskie upadło.W 333 p.n.e. Aleksander Wielki pokonał armię perską w bitwie pod Issos. Ruszył oblegać Tyr i zażądał pomocy od Żydów w Jerozolimie. Ci pozostali lojalni Dariuszowi, królowi Persji. Grekom za to chętnie pomogli Samarytanie. Później gdy Aleksander już zdobył Tyr ruszył na Jerozolimę wraz z Samarytanami, zaprzysięgłymi wrogami Żydów. Wg Józefa Flawiusza Żydzi pokazali mu wtedy proroctwo Daniela mówiące o tym, że grecki król pokona Persję. W Daniela 8:20, 21 czytamy: “Baran z dwoma rogami, którego widziałeś, oznacza królów Medii i Persji. A kozioł, to król grecki, a wielki róg, który jest między jego oczami, to król pierwszy”. Aleksander uwielbiał proroctwa i być może to zmieniło jego stosunek do Żydów.Zawsze mnie to zastanawiało, czy Żydzi pokazali Aleksandrowi całe proroctwo czy tylko część dotyczącą jego samego. Kolejny werset, Daniela 8:22 mówi: “A to, że został złamany, a cztery inne wyrosły zamiast niego, znaczy: Z jego narodu powstaną cztery królestwa, ale nie z taką mocą, jaką on miał”. Państwo Aleksandra Wielkiego rozpadło się na cztery mniejsze. Dla historii biblijnej ważne są dwa z nich: Syria i Egipt. Pamiętajcie jednak, że w tych dwóch państwach rządzili grecy. W Syrii dynastia Seleucydów, a w Egipcie dynastia Ptolemeuszy. Toczyli oni ze sobą wojny, a polem bitwy była właśnie Palestyna.Jeden z królów syryjskich z dynastii Seleucydów, Antioch IV Epifanes, złupił Jerozolimę. Poświęcił też tamtejszą świątynię Zeusowi Olimpijskiemu. Wybuchło wtedy powstanie Machabeuszów. Czytamy o tym w 1 Machabejskiej “W tym czasie powstał Matatiasz, syn Jana, syna Symeona, kapłan z pokolenia Joariba z Jerozolimy, który mieszkał w Modin. Miał on pięciu synów: Jana, który miał przydomek Gaddi, Szymona, który miał przydomek Tassi, Judę, który miał przydomek Machabeusz” (1 Machabejska 2:1-4). Kapłan Matatiasz Hasmoneusz odmówił złożenia ofiary i później uciekł wraz z pięcioma synami. Jeden z nich (z tych synów) Juda Machabeusz zdobył Jerozolimę w 164 p.n.e. i ponownie poświęcił świątynię. Tak narodziło się święto Chanuka, które jest obchodzone właśnie w rocznicę ponownego poświęcenia świątyni w Jerozolimie.Mamy więc w Biblii dość dokładny opis tego co się działo z Jerozolimę przez około 100 lat po powrocie z Babilonu. Późniejszy okres jest opisany właśnie w 1 Księdze Machabejskiej, którą jednak nie wszyscy uważają za księgę biblijną. W polskich przekładach Pisma Świętego można tą księgę znaleźć tylko w przekładach katolickich, np. w Biblii Tysiąclecia. Nie ma tej księgi w przekładach protestanckich, np. w Biblii warszawskiej. Jednak nawet przeciwnicy tej księgi uznają jej wartość historyczną. Niezależnie więc drogi słuchaczu jaki masz stosunek do wartości religijnej księgi 1 Machabejskiej to na pewno warto ją przeczytać z powodów historycznych.Mamy tam opis tego co się działo w Jerozolimie. Żydzi podzielili się na tych wiernych religii i tradycji oraz tych, którzy się helenizowali czyli przyjmowali kulturę i religię grecką. W 1 Machabejskiej 1:14 i 15 czytamy: “W Jerozolimie więc wybudowali gimnazjum według pogańskich zwyczajów. Pozbyli się też znaku obrzezania i odpadli od świętego przymierza. Sprzęgli się też z poganami i zaprzedali się [im], aby robić to, co złe”. Tradycja mówi, że Żydzi zaczęli uprawiać greckie sporty, w tym zapasy. Grecy robili to nago. Żydzi, którzy chcieli się przyłączyć wstydzili się obrzezania. Robili sobie więc dość bolesną operację, która miała odtworzyć im ucięty po urodzeniu napletek.Tak więc w Jerozolimie byli wtedy zhellenizowani Żydzi oraz ci wierni tradycji. Król grecki postawił ołtarz Zeusa, co musiało się podobać tym pierwszym, ale wywołało bunt tych drugich. Machabeusze wygrali i odnowili ołtarz w Jerozolimie. Ich stronnictwo, czyli stronnictwo przeciwników hellenizacji podzieliło się co najmniej na trzy grupy: esseńczyków, faryzeuszy i saduceuszy. Ale o tym mówiłem już w odcinku 9.Na dzisiaj to wszystko. W następnym odcinku powiemy trochę o historii Jerozolimy w czasach rzymskich. Podsumowując dzisiejszy odcinek. Gdy rządzili Persowie w Jerozolimie odbudowano najpierw sam ołtarz, potem całą świątynię, a na końcu mury Jerozolimy 80 lat po powrocie z Babilonu. Później Persja upadła pokonana przez Aleksandra. Powstało wiele greckich państw. Na północy Izraela grecka Syria czyli państwo Seleucydów, a na południu grecki Egipt czyli państwo Ptolemeuszów. Walczyli oni o wpływy w Jerozolimie. Syryjski król Antioch IV Epifanes postawił w Jerozolimie ołtarz dla Zeusa, ale powstanie Machabeuszów przywróciło dawne zwyczaje.Wtedy Jeszua, syn Josadaka, wraz ze swoimi braćmi kapłanami i Zerubbabel, syn Szealtiela wraz ze swoimi braćmi zabrali się do budowy ołtarza Bogu Izraela, aby składać na nim ofiary całopalne, jak to jest przepisane w zakonie Mojżesza, męża Bożego (Ezdrasza 3:2)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/3/2A w drugim roku po ich przybyciu do domu Bożego w Jeruzalemie, w drugim miesiącu: Zerubbabel, syn Szealtiela, i Jeszua, syn Josadaka, i reszta ich braci, kapłani i Lewici oraz wszyscy, którzy powrócili z niewoli do Jeruzalemu, rozpoczęli odbudowę, ustanawiając Lewitów w wieku od dwudziestego roku życia wzwyż nadzorcami robót przy budowie domu Pana (Ezdrasza 3:8)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/3/8Przystąpili do Zerubbabela, do Jeszuy i do naczelników rodów, i rzekli do nich: Będziemy budować razem z wami, gdyż czcimy Boga waszego tak jak wy i składamy mu ofiary od czasów Asarchaddona, króla asyryjskiego, który nas tutaj sprowadził (Ezdrasza 4:2)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezdrasza/4/2A mur został wykończony dwudziestego piątego dnia miesiąca Elul, w ciągu pięćdziesięciu dwóch dni (Nehemiasza 6:15)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Nehemiasza/6/15Baran z dwoma rogami, którego widziałeś, oznacza królów Medii i Persji.A kozioł, to król grecki, a wielki róg, który jest między jego oczami, to król pierwszy (Daniela 8:20)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/8/20A to, że został złamany, a cztery inne wyrosły zamiast niego, znaczy: Z jego narodu powstaną cztery królestwa, ale nie z taką mocą, jaką on miał (Daniela 8:22)http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Daniela/8/221 Machabejska, rozdział 2https://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=1055

Music:[ purple-planet.com](http://) | homilia: ks. Marcin Cytrycki | więcej na [dar-opole.pl](http://) **EWANGELIA (Mt 2,1-12)** *Pokłon Mędrców ze Wschodu* Słowa Ewangelii według świętego Mateusza. Gdy Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: „Gdzie jest nowo narodzony król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać Mu pokłon”. Skoro usłyszał to król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: „W Betlejem judzkim, bo tak napisał prorok: A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela”. Wtedy Herod przywołał potajemnie Mędrców i wypytał ich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: „Udajcie się tam i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon”. Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się do ojczyzny. Oto słowo Pańskie.