Polityka o historii

Czy w XI-wiecznym Kościele naprawdę istniała „sodomicka zaraza”? Dlaczego papież milczał wobec homoseksualizmu wśród duchownych? I kim był Piotr Damiani: fanatycznym moralistą czy wizjonerskim intelektualistą? Prof. Krzysztof Skwierczyński z Uniwersytetu Warszawskiego zabiera nas w podróż przez cielesne i duchowe napięcia średniowiecza. Mówimy o seksualności, płci, hipokryzji, reformie Kościoła i traktatach, które przez wieki zalegały w papieskiej szkatułce. Damiani pisał o „płci anielskiej”, pokusach Chrystusa i roli męskości w kapłaństwie. Choć przez wieki nierozumiany, dziś wraca jako jeden z najciekawszych myślicieli epoki. Z prof. Skwierczyńskim rozmawia Agnieszka Krzemińska. (00:12) Wstęp (01:00) Kim był Piotr Damiani i czym zasłynął (07:45) O najcięższych grzechach (16:45) O tym, jak tworzyło się społeczeństwo represyjne (23:47) Damiani o kwestiach płci: czym była trzecia płeć? (30:27) „Przebieranki”: co oznaczały? (39:45) Nasze wyobrażenie o kwestiach seksualnych w średniowieczu (48:15) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Przeszłość nie była łaskawa dla kobiet — w podręcznikach historii dominują mężczyźni, kobiety często pozostają w tle. Starożytny Egipt to wyjątek. Kobiety potrafiły tu zrobić karierę, rządzić i prowadzić interesy, a Herodot pisał z przerażeniem o ich swobodzie. W pierwszym odcinku naszego nowego cyklu przyglądamy się Egipcjankom: królowym, kapłankom, poetkom i zwykłym mieszkankom kraju nad Nilem. Z dr. Filipem Taterką sprawdzamy, jakie naprawdę miały prawa, możliwości i jak były postrzegane. Startujemy z serią, w której będziemy odkrywać, jak kobietom — liderkom, polityczkom, ale też zwykłym obywatelkom — żyło się w przeszłości. Zapraszamy w podróż do świata, gdzie nie tylko faraonowie mieli głos! (00:12) Wprowadzenie i początek cyklu „Kobiety w historii” (02:05) O badaniach polskich archeologów i kobietach, które sprawowały władzę w starożytnym Egipcie (05:24) Kobiety na tronie: samodzielne rządzenie czy wpływy doradców? (10:10) Charakterystyka rządów Kleopatry (13:04) Jak wyglądało życie codzienne kobiet w starożytnym Egipcie oraz ich prawa (16:15) Ścieżki kariery dostępne dla kobiet w starożytnym Egipcie (20:18) Edukacja dziewcząt: możliwości i ograniczenia (30:44) Wizerunek kobiet w literaturze starożytnego Egiptu (37:10) Jak wyglądała ochrona zdrowia kobiet w starożytnym Egipcie? (39:45) Do czego aspirowały i o czym marzyły? (50:00) Relacje homoseksualne między kobietami w Egipcie (56:56) Podsumowanie rozmowy. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Zwiedzamy Florencję! Ale od czego zacząć, gdy sztuka atakuje z każdej strony? Jak nie oszaleć od piękna i nie paść ofiarą syndromu Stendhala? Przylatujemy... a raczej przyjeżdżamy pociągiem z Bolonii lub Pizy i ruszamy w miasto. Z pomocą prof. Haliny Manikowskiej odkrywamy Florencję: od fresku Masaccia w Santa Maria Novella, przez dzieła Brunelleschiego, Giotta i Michała Anioła, aż po Ogrody Bardinich z widokiem na kopułę. Po drodze panino con trippa i bistecca alla fiorentina. Plan zwiedzania, który ratuje przed sztuką w wysokim stężeniu. (00:12) Wstęp (00:49) Zwiedzamy Florencję: od czego zaczynamy? (02:30) Kościół Santa Maria Novella: pierwsze obrazy z perspektywą i niesamowite freski (04:18) Syndrom Stendhala: dlaczego nie da się zobaczyć wszystkiego we Florencji w weekend (06:08) Mercato di San Lorenzo: największy targ we Florencji. Co zjeść? (07:45) Zwiedzamy Pałac Medyceuszy (12:30) Szpital Niewiniątek, czyli wizytówka Florencji (14:53) Kim był Filippo Brunelleschi dla Florencji? Wybitny rzeźbiarz i architekt (19:20) Santa Maria del Flore: kopuła zbudowana przez Brunelleschiego, widoczna w całej Florencji (25:04) Piazza Della Repubblica i kolumna obfitości (28:15) Piazza della Signoria: dlaczego powstał dzięki walkom politycznym (31:35) Donatello: rzeźbiarz bardzo ważny dla Florencji (33:30) Galeria Uffizi (34:57) Trzy galerie sztuki we Florencji, które warto zobaczyć (38:55) Kościół Santa Croce: co w środku? (41:35) San Miniato al Monte: kościół na wzgórzu (46:10) Co zjeść na koniec takiej podróży po Florencji (48:00) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Hiperinflacja, bankructwa, wojna celna z Niemcami i Wielki Kryzys. Jak II RP w ogóle przetrwała? Ten odcinek to ekonomiczna podróż po jednym z najtrudniejszych okresów w historii Polski: dwudziestoleciu międzywojennym. Marcin Zaremba rozmawia z Andrzejem Krajewskim, autorem książki „Rzeczpospolita kryzysowa”, o tym, jak wyglądało życie w kraju, który wstał z wojennej ruiny, a potem obrywał ekonomicznie nokaut za nokautem. Odcinek o tym, jak władze radziły sobie z gigantyczną inflacją, jak Grabski wprowadził nową walutę, czemu Piłsudski miał szczęście i jak polski węgiel ratował Brytyjczyków. A także – czy dało się wtedy uniknąć recesji i jak naprawdę działał Centralny Okręg Przemysłowy. (00:12) Wstęp (01:05) Jak żyło się gospodarczo w II Rzeczpospolitej? Czy było gorzej niż dzisiaj? O pożyczkach, dodrukach i inflacji (04:40) Jak wyglądał ówczesny budżet państwa (09:18) Strategie walki z drożyzną (11:41) Powstanie nowego rządu z Władysławem Grabskim na czele: reformy i nowa złotówka (16:00) Konwencja górnośląska i zakaz polskiego węgla na terenie Niemiec (22:00) Dlaczego Piłsudski był szczęściarzem? I jak polski węgiel uratował Wyspy Brytyjskie (26:02) Kryzys ekonomiczny od 1930 r. i kreatywna księgowość (32:20) Czy dałoby się wyciągnąć Polskę z Wielkiego Kryzysu? Symulacje (36:30) O działalności Centralnego Okręgu Przemysłowego (40:48) Ogromne wydatki na zbrojenia (42:30) Podsumowanie

Kim byli Piastowie, pierwsza polska dynastia królewska, i dlaczego wiemy o nich tak mało? W tym odcinku rozmawiamy z prof. Piotrem Węcowskim, mediewistą z Uniwersytetu Warszawskiego, który przybliża historię Piastów. Od Mieszka I, przez Bolesława Chrobrego, aż po Kazimierza Wielkiego, który „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Jakie fakty kryją się za tymi znanymi hasłami? Jakie tajemnice skrywają badania DNA i jak archeologia pomaga w odkrywaniu prawdy o początkach polskiego państwa? Odpowiadamy na pytania o polityczne dylematy Piastów, ich małżeństwa, wewnętrzne konflikty i wpływ na Europę. A także o to, czy Piastowie byli rzeczywiście liczącą się dynastią. (00:12) Wstęp: rozmowa o Piastach (01:05) Kim byli Piastowie i skąd się wzięli? (03:46) Różne teorie na temat pochodzenia Piastów (06:30) Współpraca historyków z archeologami: dlaczego jest kluczowa? (07:45) Mieszko I i Dobrawa: pierwsze informacje o początkach państwa (10:34) Ile żon miał Mieszko I? (12:28) Mieszko I: gorliwy chrześcijanin czy polityk? (16:39) Kiedy po raz pierwszy pojawiła się nazwa „Piastowie”? (18:50) Piastowie a kwestia wydziedziczenia (22:00) Genealogia Piastów: jak wyglądały ich linie? (27:09) Liczba i charakter linii Piastów (32:38) Jakie znaczenie mieli Piastowie na tle Europy? (40:14) Kazimierz Wielki: jak zdobyć fundusze na rozbudowę Polski? (44:50) Ostatni przedstawiciele Piastów (48:40) Piastówny po Kazimierzu Wielkim: czy kiedykolwiek zasiadły na tronie? (51:04) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Czy polscy Żydzi masowo popierali komunizm? Mit „Żydokomuny” upraszcza i zniekształca historię. Faktem jest, że część ocalałych z Holokaustu wstąpiła do partii komunistycznej, widząc w niej szansę na przetrwanie i awans. Ale wielu zajęło się odbudową żydowskiego życia religijnego i kulturalnego, tysiące pracowało jako górnicy i rzemieślnicy. Większość ostatecznie wybrała emigrację, zwłaszcza po pogromie kieleckim. O powojennych wyborach polskich Żydów Marcin Zaremba rozmawia z dr. Kamilem Kijkiem. Punktem wyjścia do dyskusji jest wystawa „1945. Nie koniec, nie początek” w Muzeum Polin, ukazująca skomplikowane losy ocalałych. (00:12) Wprowadzenie (02:04) Stosunek Żydów do komunizmu po drugiej wojnie światowej (04:14) Żydzi w Polskiej Partii Robotniczej (07:20) Żydzi nie będący komunistami, lecz wspierający komunizm: przyczyny zjawiska (12:00) Sytuacja rabina Dawida Kahane (18:22) Odbudowa społeczności żydowskiej w powojennej Polsce (21:05) „Bitwa o handel”: losy żydowskich przedsiębiorców po wojnie (27:40) Dążenie do odwetu na faszystach i nazistach (33:55) Przyczyny presji na niezwiązane z komunizmem organizacje żydowskie (39:16) Walka z kosmopolityzmem (43:08) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Jakie sekrety skrywa Akropol? Co widać ze wzgórz, które zmieniają perspektywę na starożytne miasto? Agnieszka Krzemińska rozmawia z prof. Markiem Węcowskim, jednym z najlepszych znawców starożytnej Grecji, który zabiera nas w unikalną wycieczkę po Atenach. Zaczynamy od widoku ze wzgórz, by potem odwiedzić Muzeum Akropolu, Agorę i Keramejkos, czyli nekropolię. Prof. Węcowski dzieli się fascynującymi szczegółami o historii miasta, jego architekturze i życiu codziennym starożytnych Aten. Nie zabraknie też informacji o tym, co zjeść i gdzie się ukryć przed palącym słońcem. Odkrywamy Ateny z nowej perspektywy – nie tylko jako turyści, ale i badacze historii. (00:00:12) Wstęp (00:01:20) Od czego zacząć zwiedzać Ateny i dlaczego nie od Akropolu? (00:02:01) Na start: wzgórza ateńskie (00:04:24) Muzeum Akropolu: historia budowy (00:10:00) Wielkie Propyleje: dlaczego wokół budynku były takie kontrowersje (00:14:33) Wzgórze Pnyks i teatr polityczny – czym był? (00:19:04) „Doświadczenie cienia” w Atenach – jak to rozumieć? (00:21:37) Park Archeologiczny w Atenach, lierunek: Agora! (00:23:04) Co zjeść w okolicach Agory? Ulubione dania prof. Węcowskiego (00:25:08) Jaką rolę odgrywała Agora i od czego zacząć zwiedzanie (00:28:38) Archiwum europejskie: jak wyglądała pierwsza baza danych? (00:38:20) O publicznie spisanych ateńskich prawach (00:35:57) Hefajstejon (dawny Tezejon): dlaczego świątynia została zamieniona na kościół chrześcijański (00:39:58) Dlaczego Ateny są ubogie, jeśli chodzi o architekturę starożytną? (00:42:18) Teatr Dionizosa: jak wyglądał w starożytnej Grecji (00:46:14) Jak rozchodził się głos w teatrze ateńskim (00:50:37) Karamejkos, „najpiękniejsze przedmieście Aten”: jak zmieniały się greckie mody pośmiertne? (00:59:45) Spacer przez ateńską Plakę: dzisiejsze stare miasto Aten (01:03:50) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Czy Tajwan to kluczowy gracz w globalnej rywalizacji Chin i USA? Dlaczego ta wyspa jest tak wyjątkowa? Prof. Marcin Jacoby z Uniwersytetu SWPS, sinolog i autor książki „Tajwan. Herbatka na beczce prochu”, opowiada o miejscu, które łączy dynamiczną demokrację, skomplikowaną historię i strategiczne znaczenie dla światowej gospodarki. Dowiemy się, jak Tajwan stał się liderem w produkcji mikroprocesorów i herbaty oolong, jak wygląda jego polityczna rzeczywistość oraz dlaczego Tajwańczycy wyrzucają śmieci przy dźwiękach Beethovena. Rozmawiamy też o chińskich wpływach, japońskiej okupacji i białym terrorze. Czy Tajwan przetrwa presję Pekinu i zachowa swoją niezależność? (00:00:12) Wstęp (00:01:33) Jak prof. Jacoby trafił na Tajwan po raz pierwszy (00:04:44) Herbata na Tajwanie: dlaczego to wizytówka kraju? (00:07:55) Jak przyroda równoważy architekturę? (00:10:20) Jaka jest lokalna kuchnia? (00:11:42) Kim są autochtoni na Tajwanie? Kto zamieszkuje wyspę? (00:16:19) Wpływy chińskie na Tajwanie: historia (00:20:20) Dlaczego Chińczycy starają się dowieść, że Tajwan zawsze był chiński? (00:21:53) Obecność Japończyków na Tajwanie (00:25:57) Szybka industrializacja wyspy, wojny, wynarodowienie mieszkańców (00:27:52) Jaka jest tożsamość tajwańska i dlaczego tak skomplikowana? (00:30:28) Rzeczywistość na wyspie po przejęciu Tajwanu przez Chiny i okres białego terroru (00:33:50) Archiwa, znaleziska archeologiczne i dzieła sztuki na Tajwanie (00:37:10) Na czym polegał biały terror? (00:41:24) Dwie reformy pisma i problemy w komunikacji językowej (00:42:35) Jak prof. Jacoby poznał swoją żonę i dlaczego pisali do siebie listy? (00:44:33) Na czym polega geopolityczny problem Tajwanu? (00:47:25) Czy Tajwan jest Republiką Chińską? (00:48:50) Rywalizacja chińsko-amerykańska (00:50:10) Jak Tajwan stał się ważnym producentem mikroprocesorów? (00:52:00) Dlaczego Tajwan jest ważny dla interesów gospodarczych Ameryki? (00:54:18) Jak w polskim systemie pocztowym funkcjonuje Tajwan? (00:55:20) „Nie istniejecie” – dlaczego chińskie władze wywierają presję, żeby nie traktować Tajwanu niezależnie? Skutki (00:57:25) Proces demokratyzacji Tajwanu (01:02:26) Wolność Tajwańczyków: swobody obywatelskie, wyrażanie siebie (01:07:40) Dlaczego Tajwan musi liczyć sam na siebie? (01:13:10) Podsumowanie Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Jaki był Gdańsk 80 lat temu, tuż po II wojnie światowej? Jak wyglądało życie w ruinach miasta, w którym panował głód i tyfus? Czy dochodziło do przemocy wobec Niemców, którzy zostali w Gdańsku? O tym, jakie trudności napotkano przy weryfikacji narodowościowej i kiedy zaczęli napływać nowi mieszkańcy, Marcin Zaremba rozmawia z prof. Sylwią Bykowską z Instytutu Historii PAN. Punktem wyjścia do rozmowy o historii Gdańska jest jej książka „Między migracją a integracją: społeczeństwo Gdańska w latach 1945–1960” oraz nowy Pomocnik Historyczny „Prusy. Wzlot i upadek”. Dowiedz się, jak budowano polską tożsamość w zniszczonym Gdańsku. (00:17) Wstęp (01:22) Jaki był Gdańsk w 1945, co można było zobaczyć? (02:53) Tyfus w 1946 r. Gdańsku (06:20) Czy dochodzi do przemocy wobec Niemców? (10:10) Trudności z weryfikacją narodowościową: co można było wybrać? (14:08) Miejsca w Gdańsku, w których zostali Niemcy: Orunia (16:55) Co się dzieje ze świadectwami niemieckości w Polsce? (21:20) Dlaczego Gdańsk był traktowany jako polski jeszcze przed Wolnym Miastem Gdańsk? (25:27) Skąd przyjeżdżali Polacy do Gdańska? (27:55) Skok cywilizacyjny i modernizacyjny (32:26) Elementy integrujące w Gdańsku: religia i edukacja (39:36) Budowanie społeczeństwa polskiego (41:48) Podsumowanie

W podkaście „Polityka o historii” startujemy z nową serią city-break! Razem z historykami i ekspertami zwiedzamy europejskie miasta śladami ich przeszłości. Na początek: Wiedeń, a naszym przewodnikiem jest prof. Maciej Janowski, dyrektor Instytutu Historii PAN. Przejdźmy się śladami potężnej dynastii Habsburgów, wejdźmy do ich pałaców i skarbca, rzućmy okiem na cesarskie gmachy i kolekcje arcydzieł. Zatrzymajmy się w Muzeum Historii Sztuki (profesorowie dzielą się swoimi ulubionymi obrazami), odkryjmy tajemnice secesji. Rozmowę prowadzi Marcin Zaremba. (00:12) Wstęp: nowa seria city-break (01:02) Wiedeń: gdzie kierujemy się na początek? (01:30) Pierwszy raz w Wiedniu profesora Janowskiego (02:08) Pierwszy raz w Wiedniu profesora Zaremby (02:50) Hofburg: rezydencja władców Austrii (04:55) Od czego zacząć zwiedzać Hofburg? (06:43) Prześmieszne rzeźby! (08:22) Schatzkammer, skarbiec cesarski w pałacu Hofburg. Co warto tam zobaczyć? (14:40) Komnaty Franciszka Józefa i Sisi (15:20) Ring: aleja otaczająca historyczne miasto Wiedeń (16:15) Nowy Hofburg: ogromny projekt budowlany XIX wieku; jakie były założenia i jakie były realia? (20:00) Co zostało z planów nowego Hofburga, a co zostało zbudowane? (20:56) Cesarzowa Maria Teresa: ważna historia dla historii austriackiej (23:18) Co można zobaczyć w Muzeum Historii Naturalnej? (24:55) Co można zobaczyć w Muzeum Historii Sztuki? Jakie są ulubione obrazy prof. Janowskiego i prof. Zaremby (28:52) Pawilon secesji w Wiedniu (33:22) Kościół świętego Karola Boromeusza (35:58) Secesyjne stacje metra zaprojektowane przez Ottona Wagnera (37:04) „To nie jest przypadek, że dobra secesja jest tam, gdzie dobry barok” (38:30) „Górny Belweder” i „Dolny Belweder” – pałace wiedeńskie (40:58) Podsumowanie

Ile jest w Odyseuszu historii, a ile mitu? Czy naprawdę był sprytnym herosem, czy raczej postacią tworzoną na nowo przez kolejne pokolenia? W tym odcinku Agnieszka Krzemińska rozmawia z prof. Tomaszem Mojsikiem, filologiem klasycznym i autorem książki „Odyseusz. Biografia nieautoryzowana”, o tym, jak mity kształtowały starożytnych Greków. Dowiemy się, dlaczego Odyseusz miał nie tylko różnych ojców, ale i wielu synów, jak zmieniano jego historię oraz czy jego podróż odzwierciedlała rzeczywiste doświadczenia Greków. Na koniec przyglądamy się najnowszej interpretacji tej opowieści: filmowi „The Return” z Ralphem Fiennesem i Juliette Binoche. (00:20) Wstęp (01:40) „Odyseusz. Biografia nieautoryzowana”. Skąd pomysł, żeby napisać tę książkę? (04:35) Jakie miejsce zajmowała Odyseja w kulturze greckiej: czy to dzieło literackie, kronika? (07:45) Rzeczywistość historyczna w dziełach Homera (11:05) Idea podróży Greków: czy Odyseja może być mitem założycielskim? (14:52) Wielość mitów Odysa: skąd tyle pomysłów? (23:15) Skąd pochodził Odyseusz i jak wyglądała jego rodzina (28:46) Uczucia Odyseusza do Heleny a wojna trojańska (32:28) Czy Odys był przystojny i czy Achilles był przystojniejszy? (34:17) Czy Odyseusz był wzorem męskości? (37:55) Penelopa: czy jest wzorem wierności i lojalności? (46:50) Podsumowanie

Czy Polacy mają celtycką krew? Jakie ślady zostawili Celtowie na ziemiach polskich? Jakie tajemnice skrywają jeziora i bagna, w których odkryto celtyckie artefakty? W najnowszym odcinku „Polityki o historii” rozmawiamy o fascynujących odkryciach archeologicznych związanych z Celtami, którzy nie tylko byli doskonałymi wojownikami, ale i twórcami pierwszych monet i miast w Europie. Prof. Bartosz Kontny, specjalista od broni, archeolog z Uniwersytetu Warszawskiego, płetwonurek, opowiada o wyjątkowych znaleziskach, w tym celtyckim depozycie z III w. p.n.e. w Jeziorze Jezuickim, oraz o roli Celtów w historii Europy. Zdradza także, jakiego rodzaju zabytki pozostawili po sobie na ziemiach polskich. Rozmowę prowadzi Agnieszka Krzemińska.
 (00:20) Wstęp odcinka
 (02:00) O odkryciu stanowiska celtyckiego w jeziorze pod Bydgoszczą przez prof. Kontnego – jak do tego doszło?
 (05:47) Odkrycie w gablocie muzeum miecza, który nie powinien się tam znaleźć – jaka jest tego historia?
 (10:00) Okres lateński – skąd pochodzi ta nazwa i dlaczego jest ważny dla kultury archeologicznej?
 (14:08) Dlaczego prof. Kontny nurkował w Jeziorze Jezuickim?
 (18:45) O kolejnych turach badań w jeziorze i następnych odkryciach nurków
 (26:15) Co stanowiska jeziorne oznaczają dla naszej wiedzy o celtyce?
 (31:28) Czy mamy inne ślady Celtów na tym obszarze? 
(32:15) Pozostałe stanowiska celtyckie na Mazowszu
 (36:08) O legendzie celtyckiej
 (42:50) O migracji plemion celtyckich
 (45:28) Czy w Polsce znajdziemy oppidum, celtyckie osiedle obronne?
 (50:05) Podsumowanie

Rewolucja 1905 – czy milionowy strajk mógł być początkiem niepodległości? Jak Piłsudski i Dmowski wpisali się w te wydarzenia? Ponad milion osób zbuntowało się przeciwko carskiej Rosji, walcząc o prawa pracownicze i nauczanie w języku polskim. Na ulicach Polska Partia Socjalistyczna toczyło starcia z rosyjskim wojskiem, a kobiety bojowniczki przeprowadziły zamach na generał-gubernatora Gieorgija Skałona. Tomasz Nałęcz opowiada Marcinowi Zarembie, jak rewolucja 1905 wpłynęła na niepodległość w 1918 r. To rozmowa wokół najnowszej książki prof. Nałęcza: „Rewolucja 1905 roku. Próba generalna wskrzeszenia Polski”. (01:00) O wojnach Imperium Rosyjskiego z Japonią i Turcją, o „misji białego człowieka” i podobieństwach do wojny w Ukrainie (06:09) XIX wiek – o zmianach i demokratyzacji w krajach europejskich i zmianach w Imperium (09:51) O początkach buntu (12:44) Reakcja Polaków na trudności w Imperium Rosyjskim (17:00) Czym był katolicki pociąg szpitalny? (22:28) O fascynującym buncie Polaków (25:50) Podróż Piłsudskiego do Japonii (27:35) Podróż Dmowskiego do Japonii (31:45) Wygrana strategia Dmowskiego i sojusz z Japończykami (33:30) Czego chciał Dmowski? (35:54) Pochód wiernych poddanych w krwawą niedzielę w 1905 r. – co spowodował? (38:44) Bunty i kolejne strajki najuboższych w Królestwie Polskim, ich wpływ na Imperium Rosyjskie. (40:24) O ucisku kapitalistycznym tamtego czasu. (41:55) Jaki był bunt w Królestwie Polskim – co go charakteryzowało? (45:00) O aktach terroru i aktach inicjacyjnych polskiego feminizmu – rola kobiet. (48:07) Najbardziej ryzykowne misje i o udziale kobiet (59:30) O prawach kobiet do głosowania.

Kim byli agenci gestapo w Krakowie? Co sprawiało, że decydowali się współpracować z nazistowskim okupantem? Czy byli tylko bezdusznymi sadystami, czy może skrywały się za nimi inne, mniej oczywiste powody? W najnowszym odcinku podkastu Marcin Zaremba rozmawia o tym z dr Alicją Jarkowską z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorką książki „Brunatna pajęczyna. Agenci gestapo w okupowanym Krakowie i ich powojenne losy”. Odcinek przybliża strukturę gestapo, metody werbunku agentów oraz ich rolę w życiu społecznym Krakowa w czasie okupacji. (00:45) Co wiemy o gestapo, którzy działali w Krakowie? (02:54) Ilu było funkcjonariuszy w krakowskim gestapo? (08:05) Jak wyglądała siatka agentów gestapo? (10:32) Jak obecność gestapo wpływała na nastroje i psychikę mieszkańców Krakowa? (14:28) Kim byli agentów gestapo, jak zostali zwerbowani? (16:56) Jakimi motywacjami kierowali się agenci gestapo? (20:32) Czy strach powodował, że agenci dołączali do gestapo? (22:17) Szkolenia i zasady konspiracji agentów (26:48) Wynagrodzenia agentów gestapo (32:26) Co się stało z agentami po wejściu Armii Czerwonej?

W najnowszym odcinku podkastu „Polityka o historii” Agnieszka Krzemińska rozmawia z dr hab. Karoliną Ćwiek-Rogalską z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, autorką książki „Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty”, o powojennej historii Ziem Odzyskanych. Dr Ćwiek-Rogalska omawia powojenne losy tych terenów, proces zasiedlania ziem oraz relacje z Niemcami, którzy nie wyjechali z tych okolic. Zajmuje się także mitem prasłowiańskości, który miał uzasadniać obecność nowych osadników, i wprowadza pojęcie „miastowtórów”, tłumacząc, jak historyczne warstwy zbudowały unikalny charakter poniemieckich miast. Porusza również kwestie szabrowania, organizacji wysiedleń i rozbija mity o ukrytych skarbach, które budzą zainteresowanie do dziś. (0:53) Badania Karoliny Ćwiek-Rogalskiej nad widmontologią (2:11) Dlaczego Ćwiek-Rogalska zainteresowała się tematem ziem odzyskanych? (6:28) „Niemieckość” wielu pokoleń – kogo to dotyczy? (11:50) Wpływ pamięci dzieciństwa na doświadczenia z przeszłości (15:22) Kto przyjechał do Wałcza w ramach powrotów? (20:12) Jak byli traktowani mieszkańcy Wałcza pośród innych mieszkańców? (23:23) Jak wyglądała organizacja przesiedleń? (26:24) PUR – Państwowy Urząd Repatriacyjny: jak działał, w czym pomagał? (34:23) Jak wyglądały relacje sąsiedzkie i zawodowe po wojnie osób przyjezdnych i tych, które nie wyjechały? (39:40) Powroty po latach na Ziemie Odzyskane (43:34) Dlaczego fortepiany były objęte zakazem wywozu? (47:31) Na czym polegała prasłowiańskość Ziem Odzyskanych i czemu służyła propagandzie? (51:20) Jak obchodzić się z dziedzictwem militarnym Niemiec? (54:30) Zróżnicowane nazwy Ziem Odzyskanych – podbite, odzyskane?

Pierwsi chrześcijanie to nie tylko apostołowie, ale też przedsiębiorczy mieszkańcy antycznych miast. Jak żyli, czym się zajmowali i dlaczego kobiety, które początkowo zarządzały gminami, zostały odsunięte od ołtarza? Prof. Robert Wiśniewski, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego i autor książki „Chrześcijanie pierwszych wieków. Wierni, biskupi, eremici”, opowiada o ich codzienności, mitach o prześladowaniach i katakumbach oraz o tym, jak greka dominowała nad łaciną. Rozmowę prowadzi Agnieszka Krzemińska. Historia mniej heroiczna, ale bardziej złożona i fascynująca, niż znamy z podręczników. (1:16) Kim byli i jak żyli pierwsi chrześcijanie? (5:23) Migracje i ruchliwość pierwszych chrześcijan (10:15) Czy chrześcijanie byli prześladowani na dużą skalę? (16:34) Z jakich pism korzystali chrześcijanie? (20:10) Kiedy kult stał się ważną częścią chrześcijaństwa? (24:38) Rola kobiet jako prezbiterek: dlaczego to się skończyło? (29:33) Eremici: zjawisko (32:18) Czy osoby, które się umartwiały, to dawni celebryci? (36:46) Początki świętych miejsc (46:00) Duchowni i ich rodziny

Nagrodzona książka Aleksandry Suławy „Przy rodzicach nie parlować. O polskich powrotach z Francji” odkrywa zapomnianą historię Polaków, którzy w latach 20. XX w. emigrowali za pracą do Francji. Autorka, czerpiąc z rodzinnych doświadczeń, opowiada o ich trudach, tęsknocie za ojczyzną i zderzeniu z polską rzeczywistością po powrocie. Dlaczego wielu spotkało się z uprzedzeniami? Skąd wzięła się ich kulturowa odrębność? To historia o marzeniach, rozczarowaniach i tym, jak trudno żyć na granicy dwóch światów. (0:52) Wstęp o „Francuzach" i rodzinne historie (02:35) Kto był emigrantem francuskim? (05:03) Jak Polacy trafiali za granicę? (12:10) Jak wyglądała codzienność we Francji? (22:55) Kto i dlaczego chciał wracać do Polski? (26:50) Przez kogo Polacy byli namawiani do powrotu? (33:15) Czy „Francuzi" budowali enklawy i wywyższali się po powrocie?

Dlaczego życie osób LGBT+ w PRL było mniej ukryte, niż mogłoby się wydawać? O codzienności osób nieheteronormatywnych w Polsce Ludowej Marcin Zaremba rozmawia z dr. Jędrzejem Bursztą i prof. Agnieszką Kościańską z Uniwersytetu Warszawskiego.

Dlaczego Polska nie powstała 14 kwietnia 966 r., Mieszko z zapałem handlował ludźmi, a granice jego kraju, które pokazujemy na mapach, są umowne? To wszystko tłumaczy archeolog prof. Przemysław Urbańczyk w rozmowie z Agnieszką Krzemińską.

Zapachy kształtują nasze doświadczenie świata, ale jak badać je w historii? O panoramie woni Polski Ludowej i ich kulturowym znaczeniu Marcin Zaremba rozmawia z prof. Błażejem Brzostkiem.

Dlaczego wspólne gotowanie i biesiadowanie łączy? O historii jedzenia i dziejach rozwoju człowieka Agnieszka Krzemińska rozmawia z dr. Piotrem Kołodziejczykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kto był w Polsce kolaborantem? Na to i na inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą prof. Piotr Majewski, autor książki „Brzydkie słowo na k. Rzecz o kolaboracji”.

Gdy myślimy o Rumunii, staje nam przed oczami Vlad Palownik, ubrany w kostium hrabiego Drakuli, oraz komunistyczny dyktator Nicolae Ceaușescu. To już czyni jej obraz mrocznym i tajemniczym, ale też pokazuje, jak mało wiemy o historii tego kraju.

Dlaczego ojcowie założyciele nie chcieli króla, jakie były prapoczątki prezydentury w Stanach Zjednoczonych i dlaczego kadencja liczy cztery lata. Marcin Zaremba rozmawia z Tomaszem Zalewskim, wieloletnim korespondentem „Polityki” w USA.

O rewolucji seksualnej w Polsce Ludowej opowiada Anna Dobrowolska, autorka książki „Nie tylko Chałupy. Naturyzm w PRL”.

O społecznych i kulturowych konsekwencjach I wojny światowej opowiada prof. Maciej Górny z Instytutu Historii PAN.

Getto było hermetycznie odizolowane. Co zatem było celem ruchu oporu w takim miejscu? Ujmując rzecz banalnie – przeciwstawienie się zamiarom niemieckim. Marian Turski opowiada o pierwszym i ostatnim dniu w getcie łódzkim przeddzień 80. rocznicy jego likwidacji.

Bohater „Poematu o Cydzie” to ideał średniowiecznego rycerza, który jest u nas mało znany. Mało kto wie, że jego pierwowzór – urodzony w 1043 r. Kastylijczyk Rodrigo Díaz – nie był tak idealny jak jego literacki odpowiednik.

Konflikt między Izraelem a Palestyńczykami przypomina historię wojny stuletniej. W którym jej miejscu jesteśmy? Kiedy się zakończy? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Konstanty Gebert.

Dlaczego niemiecka opinia publiczna praktycznie nie kojarzy powstania warszawskiego? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Adam Krzemiński.

O psychospołecznych cieniach przeszłości Michał Bilewicz opowiada Marcinowi Zarembie.

Dlaczego w Polsce nie zrealizował się model chiński: połączenia kapitalizmu z autorytaryzmem? Na te pytania w rozmowie z Marcinem Zarembą odpowiada Michał Przeperski.

Co kobiety w czasach PRL miały w szafie, dlaczego modliły się do Najświętszej Panienki i na czym polegał ich awans społeczny. Rozmowa z Maciejem Jakubowiakiem.

Czy dwaj królowie z niemieckiej dynastii Wettynów, którzy z krótką przerwą zasiadali na polskim tronie 63 lata, byli dobrymi czy złymi władcami? Zależy, kogo zapytamy o opinię, przekonuje prof. Miloš Řezník, do końca marca dyrektor Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie.

Życie na wsi było znacznie bardziej zróżnicowane i skomplikowane, niż wskazywałyby na to zakorzenione stereotypy. Jak wyglądało w dawnych wiekach, czym była chłopskość oraz skąd u nas tak wielkie nią zainteresowanie?

O kulisach polityki lat 60. z prof. Pawłem Machcewiczem rozmawia Marcin Zaremba.

Jakie ma historyczno-kulturowe podstawy fenomen Korei Południowej, która ostatnio stała się nie mniej rozpoznawalna niż sąsiadujące z nią mocarstwa – Chiny czy Japonia.

Kolaboracja mieszkańców Podhala doczekała się fabularnego filmu. Ale w czasie II wojny światowej również na nizinach Polacy kolaborowali z Niemcami.

Odkąd wiadomo, że zwoje z antycznej biblioteki zasypanej popiołami Wezuwiusza w 79 r. są możliwe do odczytania, papirolodzy i filolodzy klasyczni mówią o rewolucji w spojrzeniu na antyk.

Tłumaczy dr Dominik Héjj, politolog i autor książki „Węgry na nowo. Jak Victor Orban zaprogramował narodową tożsamość”.

Co miało wpływ na dietę w średniowieczu i wczesnej nowożytności i dlaczego nasi przodkowie tak konserwatywnie podchodzili do jedzenia?

Marcin Zaremba rozmawia z kulturoznawczynią i socjolożką dr hab. Magdaleną Saryusz-Wolską z Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie i Uniwersytetu Łódzkiego.

15 listopada ukazało się nowe wydanie Pomocnika Historycznego „Polityki” z serii „Biografie”: „Głośne zabójstwa polityczne”. O genezie włoskiego i niemieckiego terroru lat 70. XX wieku z dziennikarzem „Polityki” Adamem Krzemiński rozmawia Marcin Zaremba.

Czy Rosja to Grecja czasów Wojny Peloponeskiej a Putin to król Lidii Krezus? Czy można w ogóle opisywać wydarzenia dzisiejszych czasów porównując je do czasów Solona czy Peryklesa?

Socjolog prof. Antoni Sułek przez wiele lat w rodzinnej gminie na Lubelszczyźnie prowadził osobiste badania na temat relacji między Żydami i chłopami podczas okupacji. O postawach i zachowaniach chłopów wobec Zagłady rozmawia z nim Marcin Zaremba.

Dlaczego „Raport Pileckiego”, film o człowieku, który dał się zamknąć w obozie w Auschwitz, żeby organizować tam konspirację, rozczarowuje.

Małgorzata z Yorku i jej pasierbica Maria Burgundzka oraz Vannozza Cattanei i jej córka Lukrecja Borgia to kobiety, które potrafiły wywrzeć duży wpływ na swoją epokę i kolejne lata.

Nowy „Pomocnik Historyczny” o przywódcy „Solidarności”. Marcin Zaremba rozmawia z dr Anną Machcewicz o Lechu Wałęsie w latach 70., jego odwadze, zwolnieniach z pracy i słynnym „skoku przez płot”.

Rozmowa Agnieszki Krzemińskiej z Ryszardem Jamką, autorem książki „Panów piłą. Trzy legendy o Jakubie Szeli”.

O książce „Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności” Wiesław Władyka rozmawia z jej autorem Marcinem Zarembą.

O wolności bez kontroli dorosłych oraz rozpowszechnionej wobec dzieci i między nimi przemocy opowiada Marcinowi Zarembie prof. Barbara Klich-Kluczewska.