Polityka o historii

Dzisiaj w „Polityce o historii” rozmawiamy o tym, czym są gnoza i gnostycyzm - czy to wiedza tajemna? Czym był mistycyzm chrześcijański, gnoza i kabała. Gnoza jako postawa egzystencjalna zakładała szukanie zbawienia przez duchowe poznanie, objawienia duchowe i wiedzę. Czym w tym wszystkim jest więc mistycyzm, a szczególnie mistycyzm chrześcijański, i gdzie widzimy jego ślady? Ze Sławomirem Poloczkiem, historykiem, rozmawiamy o tym, czym są ewangelie gnostyczne, czym był manicheizm i inne zapomniane religie. W rozmowie także: chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny, czym jest kabała żydowska. Jak zapomniana przeszłość wpływa na nas dzisiaj? Ze Sławomirem Poloczkiem, współautorem „Podcastu historyków”, rozmawia Agnieszka Krzemińska, Polityka o historii.

Dzisiaj w odcinku „Polityka o historii”: epidemia ospy – Wrocław 1963, jak do niej doszło, pacjent „0”, szczepienia. Jak rozpętała się epidemia w Polsce? Ospa prawdziwa, czyli najgroźniejsza choroba cywilizacyjna, znana jako „czarna śmierć”, to choroba, która została eradykowana w 1980 r. Niecałe 20 lat wcześniej, latem 1963, do Wrocławia zawitało czarne lato. To była ostatnia taka bitwa Europy. Jak rozgościła się Ospa we Wrocławiu? Czy służby były przygotowane na epidemię? Kto był pacjentem „0” ospy prawdziwej we Wrocławiu? O epidemii ospy prawdziwej opowiada Agnieszka Nowakowska-Twardowska, wykładowczyni i dziennikarka. Rozmowę prowadzi Marcin Zaremba, Polityka o historii.

Dzisiaj w „Polityce o historii” Michał Baranowski, historyk i starożytnik: rozmowa o tym, jakie są mity i historia starożytnego Rzymu. Czym wyróżniali się gladiatorzy rzymscy i czy już wszystko o nich wiemy? Jakie Rzym skrywa tajemnice? Codzienność w Rzymie wydaje się coraz lepiej zbadaną naukowo kwestią, ale czy wiemy dokładnie, jak wyglądało życie w starożytnym Rzymie?
Z dr. Baranowskim obalamy mity, które są często powtarzane na ten temat! Rozmawiamy o tym, czy gladiatorzy rzymscy to nie tylko niewolnicy, ale też czy to dobrze opłacany zawód? Do dziś gladiator i jego historia rozpala umysły. A ponadto: znane rzymskie drogi – jak budowano drogi w Rzymie? Oraz czy upadek starożytnego Rzymu ma jakiś związek z zarazami i chorobami? Sprawdzamy i rozmawiamy o tym, jak wyglądał czas zarazy.
Wielkie mity historii zmieniają się, im więcej wiemy na ten temat. Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy, którą prowadzi Agnieszka Krzemińska.

Dzisiaj w „Polityce o historii”: jak działa rosyjski wywiad? Dezinformacja w sieci, wpływ na wybory na świecie. Jakie metody wywierania wpływu mają służby specjalne Rosji i jak działa wywiad rosyjski w Polsce, ale też w innych miejscach Europy? Powszechnie wiadomo, że rosyjskie służby specjalne wywarły znaczący wpływ na wybory w Rumunii czy Mołdawii. Czy inne kraje też będą pod rosyjskim wpływem? Z jakich narzędzi korzystają Rosjanie i czy dezinformacja w sieci to działania służb wywiadu? Rozmawiamy też o znanych agentach wywiadu i sposobach inwigilacji. Jaka jest historia rosyjskiego szpiega?
Paweł Reszka, dziennikarz tygodnika „Polityka”, opowiada, jak działają służby wywiadowcze Rosji. Jak wygląda życie szpiega w kontrwywiadzie? Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy, która towarzyszy najnowszemu wydaniu naszego Pomocnika Historycznego.
Rozmowę prowadzi Marcin Zaremba, Polityka o historii.
Pomocnik Historyczny „Opowieści o szpiegach. Od Odyseusza do Bonda” dostępny na sklep.polityka.pl.

Dzisiaj w „Polityce o historii” katastrofa „Heweliusza”: jak zatonął polski prom? Wyjaśnia Roman Czejarek, autor audioreportażu o tym, jak zatonął „Jan Heweliusz”. Jaka jest jego prawdziwa historia i kto jest winny tej katastrofy: pogoda czy tzw. czynnik ludzki? „Jan Heweliusz” to dziś wrak, który leży na dnie Morza Bałtyckiego. Katastrofa polskiego promu „Jan Heweliusz” od 30 lat budzi kontrowersje. Czy zatonięcia statków i katastrofy morskie na zawsze pozostaną zagadką jak ta? Czy istnieją nagrania z momentu, gdy „Heweliusz” tonie, z których możemy dowiedzieć się więcej? Jakie są opowieści osób, które przeżyły tę katastrofę? Jaki był rejs ku przeznaczeniu „Heweliusza”?

Dzisiaj w odcinku „Polityka o historii” Kamil Janicki wywiad: Wawel – jak mieszkali polscy królowie? Kamil Janicki z kanału “Wielka historia” o tym jaka jest historia zamku na Wawelu i jakie są tajemnice polskich królów? Kamil Janicki o historii i Wawelu wie bardzo dużo, to miń. autor książki “Wawel. Biografia”. W rozmowie tłumaczy jaka jest historia Wawelu w Krakowie i czy zamek na Wawelu to atrapa? 
W odcinku odpowiadamy na pytanie dlaczego Zamek Wawelski w Krakowie był wielokrotnie przebudowywany i dlaczego Polacy zburzyli Wawel (przynajmniej częściowo)? Rozmawiamy też o o tym, jak wyglądają części zamku: podziemia Wawelu, komnaty królewskie czy katedra wawelska. Czy katedra na Wawelu służyła królowi czy ludności? Kto nią zarządzał? W rozmowie zahaczamy także o wątek jakim jest historia kościoła w Polsce średniowiecza. Czy kościół w średniowieczu rządził całym krajem? Jaki był majątek kościoła? 
A na deser: skąd wzięła się legenda smoka wawelskiego?

Dzisiaj w odcinku prof. Antoni Dudek o historii: młodość Kaczyńskiego, radykalizacja i reparacje wojenne. Czy Jarosław Kaczyński uważa, że Polska uzyska reparacje wojenne od Niemiec? Antoni Dudek mówi o niechęci Kaczyńskiego do Niemiec. Jaki związek ma z tym dziadek z Wehrmachtu? Czy stosunki polsko-niemieckie są teraz w porządku? To rozmowa też o tym, dlaczego radykalizacja Kaczyńskiego postępuje: prawica w Polsce jest coraz bardziej widoczna i głośna. Dudek uważa, że od kiedy Lech Kaczyński nie żyje, nie ma osoby, która złagodziłaby poglądy Jarosława. Polska polityka dzisiaj to też fragment naszej rozmowy: czy Jarosław Kaczyński będzie się bardziej radykalizował, antyniemieckość będzie się utrzymywała? Co myśli Kaczyński o Nawrockim po wyborach? Zapraszamy na wywiad z Antonim Dudkiem.

Dzisiaj archeolog Dariusz Błaszczyk i genetyk Michał Golubiński, czyli Słowianie a genetyka i archeologia. Skąd pochodzą Słowianie, jaka jest historia Słowian i jak żyli dawni Słowianie? Nowe badania DNA wskazują na pochodzenie Słowian, dzięki czemu wiemy więcej o tym, jak żyli pierwsi Słowianie i jak wyglądały ich pierwsze państwa. DNA pozwala zrozumieć, jaka jest geneza Słowian, kim byli wcześni Słowianie dla siebie samych. Gdzie na mapie migracji Słowian była Polska? Skąd Wielka Lechia – pseudonaukowa teoria o krainie, którą zamieszkiwali pierwsi Polacy? W odcinku rozmawiamy też o pochówku Słowian, o tym, czym jest haplogrupa r1a, na czym polegają szybko zmieniające się badania, w tym te, które zrealizował prof. Marek Figlerowicz. Zapraszamy do oglądania i słuchania.

Podczas okupacji w Warszawie na ul. Szucha mieściło się Gestapo, a zaraz obok kasyno „tylko dla Polaków”.

Greccy filozofowie, którzy byli najważniejsi? Często na tej liście wymieniani są popularni: Sokrates, Arystoteles i Platon. A jaka była biografia i filozofia Sokratesa? W najnowszym odcinku podkastu „Polityka o historii” nasz gość prof. Krzysztof Łapiński, autor książki „Najmądrzejszy”, opowiada o filozofii Sokratesa, przybliża dzieło „Obrona” Sokratesa, wyjaśnia, czym była według niego demokracja i historia, tłumaczy przepis Sokratesa na życie. Najważniejsze cytaty Sokratesa? Ich także nie zabraknie. Oglądaj i słuchaj – Agnieszka Krzemińska, „Polityka o historii”.

Po wystawie oprowadza jej współautor dr Janusz Marszalec z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. I tłumaczy, jak to z Polakami w Wehrmachcie było.

W dzisiejszym odcinku podkastu „Polityka o historii”: rewolucja w Iranie. Łukasz Wójcik z tygodnika „Polityka” opowiada, jak wyglądał Iran przed rewolucją islamską, dlaczego ropa jest wszędzie i czym była sama rewolucja islamska w Iranie z 1979 r. Kim był Ruhollah Chomeini, który rządził Iranem, a kim jest jego obecny przywódca ajatollah Ali Chamenei? Rządzi krajem od kilku dekad, a teokracja w Iranie jest bezsprzeczna. Co to znaczy? W rozmowie wyjaśniamy także sens ataku USA na Iran w 2025 r. i zastanawiamy się, czy wojna Iran vs USA jest możliwa. W rozmowie także takie wątki: sunnici a szyici, jakie są różnice? Irak i Iran: o co chodzi w konflikcie, który trwał osiem lat? I dlaczego w Iranie ciągle wracają protesty. Rewolucja irańska: wszystko, co należy wiedzieć. Zaprasza Marcin Zaremba, Polityka o historii.

W pierwszym odcinku po wakacyjnej przerwie: prof. Paweł Machcewicz i antysemityzm w Polsce w czasach PRL, czyli Mieczysław Moczar, Władysław Gomułka i Marzec 1968. Jak moczarowcy wpłynęli na nastroje antyżydowskie i antysyjonizm, gdy trwały czasy Gomułki? Czy protesty studentów i 1968 r. był inicjatywą oddolną, a może narzędziem politycznym w rękach frakcji we władzach PZPR, które skupione były wokół Mieczysława Moczara? Kto rozpowszechniał tezę, że Żydzi byli odpowiedzialni za stalinizm w Polsce, i dlaczego? Omówimy też narodowy komunizm i jego powiązania z PRL. Zapraszamy do oglądania i słuchania!

Dr Paweł Szadkowski z Uniwersytetu w Białmystoku prowadzi nas przez dzieje Półwyspu Iberyjskiego, gdzie warstwy Iberów, Basków, Rzymian, Wizygotów i Arabów ułożyły skomplikowaną mozaikę kultur. Od uprzemysłowionego Kraju Basków i rybackiej Asturii, przez dumną Katalonię, po wielokulturową Andaluzję odkrywamy, że wspólna flaga zasłania plątaninę języków, mitów i ambicji. Rozmawiamy o rekonkwiście, dziś chętnie przywoływanej przez skrajną prawicę, o inkwizycji demonizowanej bardziej, niż na to zasługuje, i o tym, jak Cortés, Karol V oraz złoto Ameryk zbudowały pierwsze globalne imperium, którego Hiszpania nie potrafiła utrzymać. To historia kraju rozdartego między idealizmem Don Kichota a pragmatyzmem Sancho Pansy. Kim byli pierwsi mieszkańcy Półwyspu Iberyjskiego i jakie ślady po nich pozostały? Jak naprawdę wyglądała rekonkwista? Na czym polegał hiszpański model kolonializmu? Czym jest Hispanidad? Dlaczego Hiszpania utraciła swoje światowe imperium? Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? U nas znajdziesz analizy, rozmowy z badaczami i książki, które warto znać. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem HISTORIA30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30.

W specjalnym odcinku „Polityki o historii” Marcin Zaremba i Wiesław Władyka wspominają redakcyjnego kolegę i historyka Mariana Turskiego, który 26 czerwca obchodziłby 99. urodziny. Marian szedł na akord. Od 1958 r. aż do swojej śmierci w 2025 nieprzerwanie redagował w tygodniku „Polityka” teksty historyczne. Trudno wskazać w Polsce drugiego takiego redaktora. Co tydzień przez 52 tygodnie w roku przygotowywał do druku jeden, czasami dwa artykuły o tematyce historycznej: wywiady, eseje, teksty źródłowe. Czasami sam pisał, częściej zamawiał. Już w latach 60. skupił wokół „Polityki” grono znakomitych historyków: Juliusza Bardacha, Janusza Tazbira, Stefana Kisielewskiego, Tadeusza Manteuffela. Z kolejnymi dekadami udostępniał łamy tygodnika coraz młodszym adeptom historii, tworzył miejsce dla sporów i debat, ale także wzór po prostu ciekawego opowiadania o przeszłości. Daniel Passent kiedyś powiedział: „z trudem można znaleźć znanego historyka, który nie pisał do »Polityki« bądź nie był jurorem lub laureatem Nagrody Historycznej”. Ale Marian Turski poszedł na rekord również w innej dyscyplinie: od 1958 r. szefował jury Nagrody Historycznej „Polityki”. Nagroda, od 2025 r. jego imienia, jest najdłużej w Polsce przyznawanym wyróżnieniem za książki historyczne. Jakim redaktorem był Marian Turski i jak się z nim współpracowało? Jak rozwijał się na przestrzeni lat? Dlaczego Marian Turski nie zdecydował się wyemigrować? I dlaczego zainicjował Nagrody Historyczne „Polityki”? Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? U nas znajdziesz analizy, rozmowy z badaczami i książki, które warto znać. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem HISTORIA30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30.

W najnowszym odcinku, którego specjalnym gospodarzem jest prof. Wiesław Władyka, rozmowa z prof. Andrzejem Romanowskim, nagrodzonym tegoroczną Nagrodą Historyczną im. Mariana Turskiego, redaktorem naczelnym Polskiego Słownika Biograficznego. PSB to dzieło unikatowe w skali światowej: ma już 90 lat, liczy prawie 300 tys. biogramów i wciąż powstaje. Tworzony przez tysiące autorów, jest pomnikiem polskiej historiografii i pamięci narodowej. A sam prof. Romanowski to uczony o ogromnym dorobku, ale też publicysta o wyrazistych poglądach, znany z odważnych ocen PRL, Jaruzelskiego i polityki historycznej, o czym również rozmawiamy. Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? U nas znajdziesz analizy, rozmowy z badaczami i książki, które warto znać. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem historia30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30.

Dlaczego historia Białorusinów z Podlasia była przez dekady wymazywana? Jakie uprzedzenia wobec nich panowały w II RP i po wojnie? Nauczycielka i reporterka Aneta Prymaka-Oniszk, laureatka Nagrody Historycznej im. Mariana Turskiego za książkę „Kamienie musiały polecieć. Wymazywana przeszłość Podlasia”, rozmawia z Marcinem Zarembą o zapomnianej, często dramatycznej historii XX w. Uczy nas też kilku białoruskich słów i zwrotów, jak „Kab jaho chalera uziała”. Zaczynamy od mocnego antybiałoruskiego epitetu, który odsłania kulturowy dystans między Polakami a „Ruskimi”. Białorusini byli karani za mówienie „po kacapsku”, prawosławni nie mieli szans na awans w II RP, a powojnie przyniosło traumę i przemoc ze strony „polskich bandytów”. W rozmowie nie brakuje też rodzinnych anegdot – jak ta o dziadku Aleksandrze, który nie oddał konia niemieckiemu żołnierzowi. To historia bliska i jednocześnie zaskakująco daleka. Warto jej posłuchać – i zapamiętać choć kilka słów. Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? U nas znajdziesz analizy, rozmowy z badaczami i książki, które warto znać. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem historia30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30.

Najnowszy odcinek kobiecej serii w „Polityce o historii” poświęcamy kobietom starożytnego Bliskiego Wschodu. Dominika Lewandowska, orientalistka z Uniwersytetu Warszawskiego, opowiada, czy kobiety mogły się uczyć pisać, kto zakrywał włosy i co o cielesności mówią źródła sprzed tysięcy lat. Dowiecie się, jak wyglądało życie codzienne kobiet w Asyrii i Anatolii oraz jakie miały prawa. Poruszamy temat prostytucji świątynnej, fascynacji włosami, rozwodów i opieki nad dziećmi. Mówimy też o piszących kapłankach, adopcjach, listach do mężów i kobiecej sprawczości. Nie zabrakło wątku trzeciej płci, „żonach podróżnych” i mitologii Isztar. To opowieść o silnych, przedsiębiorczych kobietach i tabliczkach, które wciąż mają wiele do powiedzenia. Z Dominiką Lewandowską rozmawia Agnieszka Krzemińska. Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? U nas znajdziesz analizy, rozmowy z badaczami i książki, które warto znać. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem historia30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30.

W tym odcinku rozmawiamy z historykiem Sławomirem Poleszakiem, współautorem (wraz z Rafałem Wnukiem) książki „Niezłomni czy realiści. Polskie podziemie antykomunistyczne bez patosu”, laureatem Nagrody Historycznej „Polityki” im. Mariana Turskiego. To opowieść o dramatycznych decyzjach, jakie musieli podejmować żołnierze AK i członkowie konspiracji po drugiej wojnie światowej. Bez patosu, bez uproszczeń, za to z faktami i przykładami z pierwszej ręki. Dlaczego maj 1945 był momentem przełomowym dla tysięcy ludzi? Jakie były realne dylematy moralne i polityczne dowódców AK? W jaki sposób decyzje z Jałty wpłynęły na losy polskiego państwa podziemnego? Gdzie kończył się opór, a zaczynała brutalizacja i przemoc? Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? Odkryj analizy, rozmowy z badaczami i polecane książki. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem temat30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30. (00:18) Wstęp do rozmowy (01:32) Maj 1945: jaka była atmosfera polskiego podziemia? (09:50) Czym kierowali się dowódcy Armii Krajowej w swoich decyzjach (14:35) Decyzje Jałty a wpływ na struktury państwa polskiego (18:04) Pomysł na nową formę konspiracji (25:33) Jak wyglądało zaangażowanie wywiadu (32:25) Życiorysy, na podstawie których opowiadane jest polskie podziemie (38:36) Brutalizacja życia codziennego (40:54) Podsumowanie.

Dzieciństwo kojarzy się dziś z zabawą, nauką i opieką dorosłych. Ale jeszcze w XIX i XX w. tysiące dzieci w Polsce zamiast szkoły trafiało do fabryk, kopalń i na służbę. Pracowały od najmłodszych lat, często wycieńczone, głodne, bez dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej. W rozmowie inspirowanej książką Magdaleny Kopeć „Pastuszkowie, gazeciarze, tkaczki” mówimy o losie dzieci robotników, służących i ulicznych sprzedawców. Poruszamy temat milczenia wokół pracy dzieci, braku źródeł historycznych i mechanizmów psychologicznych, które wpływają na pamięć dorosłych o tamtych czasach. (00:12) Wstęp do rozmowy z Magdaleną Kopeć (01:04) Skąd pomysł na książkę o pracy dzieci (03:34) Dlaczego dorośli nie chcieli wspominać pracy z dzieciństwa (08:34) Dziecko jako tabula rasa; dlaczego dzieci chciały być jak rodzice? (11:52) Gdzie dzieci pracowały najczęściej (15:30) Praca dzieci, która reperuje budżet rodzinny (19:07) O obowiązku edukacji dzieci (27:05) Gdzie dziecko miało gorzej: na wsi czy w mieście (32:38) Jak praca wpływała na ciała dzieci (38:17) O dzieciach, które trafiły na ulicę (45:50) Wspominanie i wypieranie dzieciństwa (52:32) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Kto wymyślił warszawskie getto? Jaką rolę w polityce prowadzącej do Zagłady odegrali inteligenci? Niemiecki reżim okupacyjny potocznie kojarzy się z sadystycznym gestapowcem bądź tłustym i przekupnym żandarmem. Zapominamy, że stworzyli go Niemcy i Austriacy ze stopniem doktora. Doktor przed nazwiskiem mieli Hans Frank bądź Ludwig Fischer, gubernator Dystryktu Warszawskiego. Wszystko miało być racjonalnie zaplanowane i, jak się wkrótce okazało, śmiertelnie skuteczne. O początkach warszawskiego getta z Justyną Majewską, autorką książki „Mury i szczeliny. Przestrzenie getta warszawskiego”, za którą otrzymała tegoroczną Nagrodę Historyczną im. Mariana Turskiego w kategorii debiuty, rozmawia Marcin Zaremba. (00:17) Wstęp (01:05) Kto wymyślił warszawskie getto (08:08) Czemu na początku miało służyć koncentrowanie Żydów w jednym miejscu (10:05) Dwa duże plany Niemców względem Żydów (13:47) Kto był organizatorem Zagłady Żydów? Kim byli ci ambitni Niemcy? (18:08) Co było najgorsze w codziennym funkcjonowaniu w warszawskim getcie (22:43) O szczelinach w życiu getta (27:40) O ogłoszeniach drobnych (29:52) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Czy w XI-wiecznym Kościele naprawdę istniała „sodomicka zaraza”? Dlaczego papież milczał wobec homoseksualizmu wśród duchownych? I kim był Piotr Damiani: fanatycznym moralistą czy wizjonerskim intelektualistą? Prof. Krzysztof Skwierczyński z Uniwersytetu Warszawskiego zabiera nas w podróż przez cielesne i duchowe napięcia średniowiecza. Mówimy o seksualności, płci, hipokryzji, reformie Kościoła i traktatach, które przez wieki zalegały w papieskiej szkatułce. Damiani pisał o „płci anielskiej”, pokusach Chrystusa i roli męskości w kapłaństwie. Choć przez wieki nierozumiany, dziś wraca jako jeden z najciekawszych myślicieli epoki. Z prof. Skwierczyńskim rozmawia Agnieszka Krzemińska. (00:12) Wstęp (01:00) Kim był Piotr Damiani i czym zasłynął (07:45) O najcięższych grzechach (16:45) O tym, jak tworzyło się społeczeństwo represyjne (23:47) Damiani o kwestiach płci: czym była trzecia płeć? (30:27) „Przebieranki”: co oznaczały? (39:45) Nasze wyobrażenie o kwestiach seksualnych w średniowieczu (48:15) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Przeszłość nie była łaskawa dla kobiet — w podręcznikach historii dominują mężczyźni, kobiety często pozostają w tle. Starożytny Egipt to wyjątek. Kobiety potrafiły tu zrobić karierę, rządzić i prowadzić interesy, a Herodot pisał z przerażeniem o ich swobodzie. W pierwszym odcinku naszego nowego cyklu przyglądamy się Egipcjankom: królowym, kapłankom, poetkom i zwykłym mieszkankom kraju nad Nilem. Z dr. Filipem Taterką sprawdzamy, jakie naprawdę miały prawa, możliwości i jak były postrzegane. Startujemy z serią, w której będziemy odkrywać, jak kobietom — liderkom, polityczkom, ale też zwykłym obywatelkom — żyło się w przeszłości. Zapraszamy w podróż do świata, gdzie nie tylko faraonowie mieli głos! (00:12) Wprowadzenie i początek cyklu „Kobiety w historii” (02:05) O badaniach polskich archeologów i kobietach, które sprawowały władzę w starożytnym Egipcie (05:24) Kobiety na tronie: samodzielne rządzenie czy wpływy doradców? (10:10) Charakterystyka rządów Kleopatry (13:04) Jak wyglądało życie codzienne kobiet w starożytnym Egipcie oraz ich prawa (16:15) Ścieżki kariery dostępne dla kobiet w starożytnym Egipcie (20:18) Edukacja dziewcząt: możliwości i ograniczenia (30:44) Wizerunek kobiet w literaturze starożytnego Egiptu (37:10) Jak wyglądała ochrona zdrowia kobiet w starożytnym Egipcie? (39:45) Do czego aspirowały i o czym marzyły? (50:00) Relacje homoseksualne między kobietami w Egipcie (56:56) Podsumowanie rozmowy. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Zwiedzamy Florencję! Ale od czego zacząć, gdy sztuka atakuje z każdej strony? Jak nie oszaleć od piękna i nie paść ofiarą syndromu Stendhala? Przylatujemy... a raczej przyjeżdżamy pociągiem z Bolonii lub Pizy i ruszamy w miasto. Z pomocą prof. Haliny Manikowskiej odkrywamy Florencję: od fresku Masaccia w Santa Maria Novella, przez dzieła Brunelleschiego, Giotta i Michała Anioła, aż po Ogrody Bardinich z widokiem na kopułę. Po drodze panino con trippa i bistecca alla fiorentina. Plan zwiedzania, który ratuje przed sztuką w wysokim stężeniu. (00:12) Wstęp (00:49) Zwiedzamy Florencję: od czego zaczynamy? (02:30) Kościół Santa Maria Novella: pierwsze obrazy z perspektywą i niesamowite freski (04:18) Syndrom Stendhala: dlaczego nie da się zobaczyć wszystkiego we Florencji w weekend (06:08) Mercato di San Lorenzo: największy targ we Florencji. Co zjeść? (07:45) Zwiedzamy Pałac Medyceuszy (12:30) Szpital Niewiniątek, czyli wizytówka Florencji (14:53) Kim był Filippo Brunelleschi dla Florencji? Wybitny rzeźbiarz i architekt (19:20) Santa Maria del Flore: kopuła zbudowana przez Brunelleschiego, widoczna w całej Florencji (25:04) Piazza Della Repubblica i kolumna obfitości (28:15) Piazza della Signoria: dlaczego powstał dzięki walkom politycznym (31:35) Donatello: rzeźbiarz bardzo ważny dla Florencji (33:30) Galeria Uffizi (34:57) Trzy galerie sztuki we Florencji, które warto zobaczyć (38:55) Kościół Santa Croce: co w środku? (41:35) San Miniato al Monte: kościół na wzgórzu (46:10) Co zjeść na koniec takiej podróży po Florencji (48:00) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Hiperinflacja, bankructwa, wojna celna z Niemcami i Wielki Kryzys. Jak II RP w ogóle przetrwała? Ten odcinek to ekonomiczna podróż po jednym z najtrudniejszych okresów w historii Polski: dwudziestoleciu międzywojennym. Marcin Zaremba rozmawia z Andrzejem Krajewskim, autorem książki „Rzeczpospolita kryzysowa”, o tym, jak wyglądało życie w kraju, który wstał z wojennej ruiny, a potem obrywał ekonomicznie nokaut za nokautem. Odcinek o tym, jak władze radziły sobie z gigantyczną inflacją, jak Grabski wprowadził nową walutę, czemu Piłsudski miał szczęście i jak polski węgiel ratował Brytyjczyków. A także – czy dało się wtedy uniknąć recesji i jak naprawdę działał Centralny Okręg Przemysłowy. (00:12) Wstęp (01:05) Jak żyło się gospodarczo w II Rzeczpospolitej? Czy było gorzej niż dzisiaj? O pożyczkach, dodrukach i inflacji (04:40) Jak wyglądał ówczesny budżet państwa (09:18) Strategie walki z drożyzną (11:41) Powstanie nowego rządu z Władysławem Grabskim na czele: reformy i nowa złotówka (16:00) Konwencja górnośląska i zakaz polskiego węgla na terenie Niemiec (22:00) Dlaczego Piłsudski był szczęściarzem? I jak polski węgiel uratował Wyspy Brytyjskie (26:02) Kryzys ekonomiczny od 1930 r. i kreatywna księgowość (32:20) Czy dałoby się wyciągnąć Polskę z Wielkiego Kryzysu? Symulacje (36:30) O działalności Centralnego Okręgu Przemysłowego (40:48) Ogromne wydatki na zbrojenia (42:30) Podsumowanie

Kim byli Piastowie, pierwsza polska dynastia królewska, i dlaczego wiemy o nich tak mało? W tym odcinku rozmawiamy z prof. Piotrem Węcowskim, mediewistą z Uniwersytetu Warszawskiego, który przybliża historię Piastów. Od Mieszka I, przez Bolesława Chrobrego, aż po Kazimierza Wielkiego, który „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Jakie fakty kryją się za tymi znanymi hasłami? Jakie tajemnice skrywają badania DNA i jak archeologia pomaga w odkrywaniu prawdy o początkach polskiego państwa? Odpowiadamy na pytania o polityczne dylematy Piastów, ich małżeństwa, wewnętrzne konflikty i wpływ na Europę. A także o to, czy Piastowie byli rzeczywiście liczącą się dynastią. (00:12) Wstęp: rozmowa o Piastach (01:05) Kim byli Piastowie i skąd się wzięli? (03:46) Różne teorie na temat pochodzenia Piastów (06:30) Współpraca historyków z archeologami: dlaczego jest kluczowa? (07:45) Mieszko I i Dobrawa: pierwsze informacje o początkach państwa (10:34) Ile żon miał Mieszko I? (12:28) Mieszko I: gorliwy chrześcijanin czy polityk? (16:39) Kiedy po raz pierwszy pojawiła się nazwa „Piastowie”? (18:50) Piastowie a kwestia wydziedziczenia (22:00) Genealogia Piastów: jak wyglądały ich linie? (27:09) Liczba i charakter linii Piastów (32:38) Jakie znaczenie mieli Piastowie na tle Europy? (40:14) Kazimierz Wielki: jak zdobyć fundusze na rozbudowę Polski? (44:50) Ostatni przedstawiciele Piastów (48:40) Piastówny po Kazimierzu Wielkim: czy kiedykolwiek zasiadły na tronie? (51:04) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Czy polscy Żydzi masowo popierali komunizm? Mit „Żydokomuny” upraszcza i zniekształca historię. Faktem jest, że część ocalałych z Holokaustu wstąpiła do partii komunistycznej, widząc w niej szansę na przetrwanie i awans. Ale wielu zajęło się odbudową żydowskiego życia religijnego i kulturalnego, tysiące pracowało jako górnicy i rzemieślnicy. Większość ostatecznie wybrała emigrację, zwłaszcza po pogromie kieleckim. O powojennych wyborach polskich Żydów Marcin Zaremba rozmawia z dr. Kamilem Kijkiem. Punktem wyjścia do dyskusji jest wystawa „1945. Nie koniec, nie początek” w Muzeum Polin, ukazująca skomplikowane losy ocalałych. (00:12) Wprowadzenie (02:04) Stosunek Żydów do komunizmu po drugiej wojnie światowej (04:14) Żydzi w Polskiej Partii Robotniczej (07:20) Żydzi nie będący komunistami, lecz wspierający komunizm: przyczyny zjawiska (12:00) Sytuacja rabina Dawida Kahane (18:22) Odbudowa społeczności żydowskiej w powojennej Polsce (21:05) „Bitwa o handel”: losy żydowskich przedsiębiorców po wojnie (27:40) Dążenie do odwetu na faszystach i nazistach (33:55) Przyczyny presji na niezwiązane z komunizmem organizacje żydowskie (39:16) Walka z kosmopolityzmem (43:08) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Jakie sekrety skrywa Akropol? Co widać ze wzgórz, które zmieniają perspektywę na starożytne miasto? Agnieszka Krzemińska rozmawia z prof. Markiem Węcowskim, jednym z najlepszych znawców starożytnej Grecji, który zabiera nas w unikalną wycieczkę po Atenach. Zaczynamy od widoku ze wzgórz, by potem odwiedzić Muzeum Akropolu, Agorę i Keramejkos, czyli nekropolię. Prof. Węcowski dzieli się fascynującymi szczegółami o historii miasta, jego architekturze i życiu codziennym starożytnych Aten. Nie zabraknie też informacji o tym, co zjeść i gdzie się ukryć przed palącym słońcem. Odkrywamy Ateny z nowej perspektywy – nie tylko jako turyści, ale i badacze historii. (00:00:12) Wstęp (00:01:20) Od czego zacząć zwiedzać Ateny i dlaczego nie od Akropolu? (00:02:01) Na start: wzgórza ateńskie (00:04:24) Muzeum Akropolu: historia budowy (00:10:00) Wielkie Propyleje: dlaczego wokół budynku były takie kontrowersje (00:14:33) Wzgórze Pnyks i teatr polityczny – czym był? (00:19:04) „Doświadczenie cienia” w Atenach – jak to rozumieć? (00:21:37) Park Archeologiczny w Atenach, lierunek: Agora! (00:23:04) Co zjeść w okolicach Agory? Ulubione dania prof. Węcowskiego (00:25:08) Jaką rolę odgrywała Agora i od czego zacząć zwiedzanie (00:28:38) Archiwum europejskie: jak wyglądała pierwsza baza danych? (00:38:20) O publicznie spisanych ateńskich prawach (00:35:57) Hefajstejon (dawny Tezejon): dlaczego świątynia została zamieniona na kościół chrześcijański (00:39:58) Dlaczego Ateny są ubogie, jeśli chodzi o architekturę starożytną? (00:42:18) Teatr Dionizosa: jak wyglądał w starożytnej Grecji (00:46:14) Jak rozchodził się głos w teatrze ateńskim (00:50:37) Karamejkos, „najpiękniejsze przedmieście Aten”: jak zmieniały się greckie mody pośmiertne? (00:59:45) Spacer przez ateńską Plakę: dzisiejsze stare miasto Aten (01:03:50) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Czy Tajwan to kluczowy gracz w globalnej rywalizacji Chin i USA? Dlaczego ta wyspa jest tak wyjątkowa? Prof. Marcin Jacoby z Uniwersytetu SWPS, sinolog i autor książki „Tajwan. Herbatka na beczce prochu”, opowiada o miejscu, które łączy dynamiczną demokrację, skomplikowaną historię i strategiczne znaczenie dla światowej gospodarki. Dowiemy się, jak Tajwan stał się liderem w produkcji mikroprocesorów i herbaty oolong, jak wygląda jego polityczna rzeczywistość oraz dlaczego Tajwańczycy wyrzucają śmieci przy dźwiękach Beethovena. Rozmawiamy też o chińskich wpływach, japońskiej okupacji i białym terrorze. Czy Tajwan przetrwa presję Pekinu i zachowa swoją niezależność? (00:00:12) Wstęp (00:01:33) Jak prof. Jacoby trafił na Tajwan po raz pierwszy (00:04:44) Herbata na Tajwanie: dlaczego to wizytówka kraju? (00:07:55) Jak przyroda równoważy architekturę? (00:10:20) Jaka jest lokalna kuchnia? (00:11:42) Kim są autochtoni na Tajwanie? Kto zamieszkuje wyspę? (00:16:19) Wpływy chińskie na Tajwanie: historia (00:20:20) Dlaczego Chińczycy starają się dowieść, że Tajwan zawsze był chiński? (00:21:53) Obecność Japończyków na Tajwanie (00:25:57) Szybka industrializacja wyspy, wojny, wynarodowienie mieszkańców (00:27:52) Jaka jest tożsamość tajwańska i dlaczego tak skomplikowana? (00:30:28) Rzeczywistość na wyspie po przejęciu Tajwanu przez Chiny i okres białego terroru (00:33:50) Archiwa, znaleziska archeologiczne i dzieła sztuki na Tajwanie (00:37:10) Na czym polegał biały terror? (00:41:24) Dwie reformy pisma i problemy w komunikacji językowej (00:42:35) Jak prof. Jacoby poznał swoją żonę i dlaczego pisali do siebie listy? (00:44:33) Na czym polega geopolityczny problem Tajwanu? (00:47:25) Czy Tajwan jest Republiką Chińską? (00:48:50) Rywalizacja chińsko-amerykańska (00:50:10) Jak Tajwan stał się ważnym producentem mikroprocesorów? (00:52:00) Dlaczego Tajwan jest ważny dla interesów gospodarczych Ameryki? (00:54:18) Jak w polskim systemie pocztowym funkcjonuje Tajwan? (00:55:20) „Nie istniejecie” – dlaczego chińskie władze wywierają presję, żeby nie traktować Tajwanu niezależnie? Skutki (00:57:25) Proces demokratyzacji Tajwanu (01:02:26) Wolność Tajwańczyków: swobody obywatelskie, wyrażanie siebie (01:07:40) Dlaczego Tajwan musi liczyć sam na siebie? (01:13:10) Podsumowanie Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Jaki był Gdańsk 80 lat temu, tuż po II wojnie światowej? Jak wyglądało życie w ruinach miasta, w którym panował głód i tyfus? Czy dochodziło do przemocy wobec Niemców, którzy zostali w Gdańsku? O tym, jakie trudności napotkano przy weryfikacji narodowościowej i kiedy zaczęli napływać nowi mieszkańcy, Marcin Zaremba rozmawia z prof. Sylwią Bykowską z Instytutu Historii PAN. Punktem wyjścia do rozmowy o historii Gdańska jest jej książka „Między migracją a integracją: społeczeństwo Gdańska w latach 1945–1960” oraz nowy Pomocnik Historyczny „Prusy. Wzlot i upadek”. Dowiedz się, jak budowano polską tożsamość w zniszczonym Gdańsku. (00:17) Wstęp (01:22) Jaki był Gdańsk w 1945, co można było zobaczyć? (02:53) Tyfus w 1946 r. Gdańsku (06:20) Czy dochodzi do przemocy wobec Niemców? (10:10) Trudności z weryfikacją narodowościową: co można było wybrać? (14:08) Miejsca w Gdańsku, w których zostali Niemcy: Orunia (16:55) Co się dzieje ze świadectwami niemieckości w Polsce? (21:20) Dlaczego Gdańsk był traktowany jako polski jeszcze przed Wolnym Miastem Gdańsk? (25:27) Skąd przyjeżdżali Polacy do Gdańska? (27:55) Skok cywilizacyjny i modernizacyjny (32:26) Elementy integrujące w Gdańsku: religia i edukacja (39:36) Budowanie społeczeństwa polskiego (41:48) Podsumowanie

W podkaście „Polityka o historii” startujemy z nową serią city-break! Razem z historykami i ekspertami zwiedzamy europejskie miasta śladami ich przeszłości. Na początek: Wiedeń, a naszym przewodnikiem jest prof. Maciej Janowski, dyrektor Instytutu Historii PAN. Przejdźmy się śladami potężnej dynastii Habsburgów, wejdźmy do ich pałaców i skarbca, rzućmy okiem na cesarskie gmachy i kolekcje arcydzieł. Zatrzymajmy się w Muzeum Historii Sztuki (profesorowie dzielą się swoimi ulubionymi obrazami), odkryjmy tajemnice secesji. Rozmowę prowadzi Marcin Zaremba. (00:12) Wstęp: nowa seria city-break (01:02) Wiedeń: gdzie kierujemy się na początek? (01:30) Pierwszy raz w Wiedniu profesora Janowskiego (02:08) Pierwszy raz w Wiedniu profesora Zaremby (02:50) Hofburg: rezydencja władców Austrii (04:55) Od czego zacząć zwiedzać Hofburg? (06:43) Prześmieszne rzeźby! (08:22) Schatzkammer, skarbiec cesarski w pałacu Hofburg. Co warto tam zobaczyć? (14:40) Komnaty Franciszka Józefa i Sisi (15:20) Ring: aleja otaczająca historyczne miasto Wiedeń (16:15) Nowy Hofburg: ogromny projekt budowlany XIX wieku; jakie były założenia i jakie były realia? (20:00) Co zostało z planów nowego Hofburga, a co zostało zbudowane? (20:56) Cesarzowa Maria Teresa: ważna historia dla historii austriackiej (23:18) Co można zobaczyć w Muzeum Historii Naturalnej? (24:55) Co można zobaczyć w Muzeum Historii Sztuki? Jakie są ulubione obrazy prof. Janowskiego i prof. Zaremby (28:52) Pawilon secesji w Wiedniu (33:22) Kościół świętego Karola Boromeusza (35:58) Secesyjne stacje metra zaprojektowane przez Ottona Wagnera (37:04) „To nie jest przypadek, że dobra secesja jest tam, gdzie dobry barok” (38:30) „Górny Belweder” i „Dolny Belweder” – pałace wiedeńskie (40:58) Podsumowanie

Ile jest w Odyseuszu historii, a ile mitu? Czy naprawdę był sprytnym herosem, czy raczej postacią tworzoną na nowo przez kolejne pokolenia? W tym odcinku Agnieszka Krzemińska rozmawia z prof. Tomaszem Mojsikiem, filologiem klasycznym i autorem książki „Odyseusz. Biografia nieautoryzowana”, o tym, jak mity kształtowały starożytnych Greków. Dowiemy się, dlaczego Odyseusz miał nie tylko różnych ojców, ale i wielu synów, jak zmieniano jego historię oraz czy jego podróż odzwierciedlała rzeczywiste doświadczenia Greków. Na koniec przyglądamy się najnowszej interpretacji tej opowieści: filmowi „The Return” z Ralphem Fiennesem i Juliette Binoche. (00:20) Wstęp (01:40) „Odyseusz. Biografia nieautoryzowana”. Skąd pomysł, żeby napisać tę książkę? (04:35) Jakie miejsce zajmowała Odyseja w kulturze greckiej: czy to dzieło literackie, kronika? (07:45) Rzeczywistość historyczna w dziełach Homera (11:05) Idea podróży Greków: czy Odyseja może być mitem założycielskim? (14:52) Wielość mitów Odysa: skąd tyle pomysłów? (23:15) Skąd pochodził Odyseusz i jak wyglądała jego rodzina (28:46) Uczucia Odyseusza do Heleny a wojna trojańska (32:28) Czy Odys był przystojny i czy Achilles był przystojniejszy? (34:17) Czy Odyseusz był wzorem męskości? (37:55) Penelopa: czy jest wzorem wierności i lojalności? (46:50) Podsumowanie

Czy Polacy mają celtycką krew? Jakie ślady zostawili Celtowie na ziemiach polskich? Jakie tajemnice skrywają jeziora i bagna, w których odkryto celtyckie artefakty? W najnowszym odcinku „Polityki o historii” rozmawiamy o fascynujących odkryciach archeologicznych związanych z Celtami, którzy nie tylko byli doskonałymi wojownikami, ale i twórcami pierwszych monet i miast w Europie. Prof. Bartosz Kontny, specjalista od broni, archeolog z Uniwersytetu Warszawskiego, płetwonurek, opowiada o wyjątkowych znaleziskach, w tym celtyckim depozycie z III w. p.n.e. w Jeziorze Jezuickim, oraz o roli Celtów w historii Europy. Zdradza także, jakiego rodzaju zabytki pozostawili po sobie na ziemiach polskich. Rozmowę prowadzi Agnieszka Krzemińska.
 (00:20) Wstęp odcinka
 (02:00) O odkryciu stanowiska celtyckiego w jeziorze pod Bydgoszczą przez prof. Kontnego – jak do tego doszło?
 (05:47) Odkrycie w gablocie muzeum miecza, który nie powinien się tam znaleźć – jaka jest tego historia?
 (10:00) Okres lateński – skąd pochodzi ta nazwa i dlaczego jest ważny dla kultury archeologicznej?
 (14:08) Dlaczego prof. Kontny nurkował w Jeziorze Jezuickim?
 (18:45) O kolejnych turach badań w jeziorze i następnych odkryciach nurków
 (26:15) Co stanowiska jeziorne oznaczają dla naszej wiedzy o celtyce?
 (31:28) Czy mamy inne ślady Celtów na tym obszarze? 
(32:15) Pozostałe stanowiska celtyckie na Mazowszu
 (36:08) O legendzie celtyckiej
 (42:50) O migracji plemion celtyckich
 (45:28) Czy w Polsce znajdziemy oppidum, celtyckie osiedle obronne?
 (50:05) Podsumowanie

Rewolucja 1905 – czy milionowy strajk mógł być początkiem niepodległości? Jak Piłsudski i Dmowski wpisali się w te wydarzenia? Ponad milion osób zbuntowało się przeciwko carskiej Rosji, walcząc o prawa pracownicze i nauczanie w języku polskim. Na ulicach Polska Partia Socjalistyczna toczyło starcia z rosyjskim wojskiem, a kobiety bojowniczki przeprowadziły zamach na generał-gubernatora Gieorgija Skałona. Tomasz Nałęcz opowiada Marcinowi Zarembie, jak rewolucja 1905 wpłynęła na niepodległość w 1918 r. To rozmowa wokół najnowszej książki prof. Nałęcza: „Rewolucja 1905 roku. Próba generalna wskrzeszenia Polski”. (01:00) O wojnach Imperium Rosyjskiego z Japonią i Turcją, o „misji białego człowieka” i podobieństwach do wojny w Ukrainie (06:09) XIX wiek – o zmianach i demokratyzacji w krajach europejskich i zmianach w Imperium (09:51) O początkach buntu (12:44) Reakcja Polaków na trudności w Imperium Rosyjskim (17:00) Czym był katolicki pociąg szpitalny? (22:28) O fascynującym buncie Polaków (25:50) Podróż Piłsudskiego do Japonii (27:35) Podróż Dmowskiego do Japonii (31:45) Wygrana strategia Dmowskiego i sojusz z Japończykami (33:30) Czego chciał Dmowski? (35:54) Pochód wiernych poddanych w krwawą niedzielę w 1905 r. – co spowodował? (38:44) Bunty i kolejne strajki najuboższych w Królestwie Polskim, ich wpływ na Imperium Rosyjskie. (40:24) O ucisku kapitalistycznym tamtego czasu. (41:55) Jaki był bunt w Królestwie Polskim – co go charakteryzowało? (45:00) O aktach terroru i aktach inicjacyjnych polskiego feminizmu – rola kobiet. (48:07) Najbardziej ryzykowne misje i o udziale kobiet (59:30) O prawach kobiet do głosowania.

Kim byli agenci gestapo w Krakowie? Co sprawiało, że decydowali się współpracować z nazistowskim okupantem? Czy byli tylko bezdusznymi sadystami, czy może skrywały się za nimi inne, mniej oczywiste powody? W najnowszym odcinku podkastu Marcin Zaremba rozmawia o tym z dr Alicją Jarkowską z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorką książki „Brunatna pajęczyna. Agenci gestapo w okupowanym Krakowie i ich powojenne losy”. Odcinek przybliża strukturę gestapo, metody werbunku agentów oraz ich rolę w życiu społecznym Krakowa w czasie okupacji. (00:45) Co wiemy o gestapo, którzy działali w Krakowie? (02:54) Ilu było funkcjonariuszy w krakowskim gestapo? (08:05) Jak wyglądała siatka agentów gestapo? (10:32) Jak obecność gestapo wpływała na nastroje i psychikę mieszkańców Krakowa? (14:28) Kim byli agentów gestapo, jak zostali zwerbowani? (16:56) Jakimi motywacjami kierowali się agenci gestapo? (20:32) Czy strach powodował, że agenci dołączali do gestapo? (22:17) Szkolenia i zasady konspiracji agentów (26:48) Wynagrodzenia agentów gestapo (32:26) Co się stało z agentami po wejściu Armii Czerwonej?

W najnowszym odcinku podkastu „Polityka o historii” Agnieszka Krzemińska rozmawia z dr hab. Karoliną Ćwiek-Rogalską z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, autorką książki „Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty”, o powojennej historii Ziem Odzyskanych. Dr Ćwiek-Rogalska omawia powojenne losy tych terenów, proces zasiedlania ziem oraz relacje z Niemcami, którzy nie wyjechali z tych okolic. Zajmuje się także mitem prasłowiańskości, który miał uzasadniać obecność nowych osadników, i wprowadza pojęcie „miastowtórów”, tłumacząc, jak historyczne warstwy zbudowały unikalny charakter poniemieckich miast. Porusza również kwestie szabrowania, organizacji wysiedleń i rozbija mity o ukrytych skarbach, które budzą zainteresowanie do dziś. (0:53) Badania Karoliny Ćwiek-Rogalskiej nad widmontologią (2:11) Dlaczego Ćwiek-Rogalska zainteresowała się tematem ziem odzyskanych? (6:28) „Niemieckość” wielu pokoleń – kogo to dotyczy? (11:50) Wpływ pamięci dzieciństwa na doświadczenia z przeszłości (15:22) Kto przyjechał do Wałcza w ramach powrotów? (20:12) Jak byli traktowani mieszkańcy Wałcza pośród innych mieszkańców? (23:23) Jak wyglądała organizacja przesiedleń? (26:24) PUR – Państwowy Urząd Repatriacyjny: jak działał, w czym pomagał? (34:23) Jak wyglądały relacje sąsiedzkie i zawodowe po wojnie osób przyjezdnych i tych, które nie wyjechały? (39:40) Powroty po latach na Ziemie Odzyskane (43:34) Dlaczego fortepiany były objęte zakazem wywozu? (47:31) Na czym polegała prasłowiańskość Ziem Odzyskanych i czemu służyła propagandzie? (51:20) Jak obchodzić się z dziedzictwem militarnym Niemiec? (54:30) Zróżnicowane nazwy Ziem Odzyskanych – podbite, odzyskane?

Pierwsi chrześcijanie to nie tylko apostołowie, ale też przedsiębiorczy mieszkańcy antycznych miast. Jak żyli, czym się zajmowali i dlaczego kobiety, które początkowo zarządzały gminami, zostały odsunięte od ołtarza? Prof. Robert Wiśniewski, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego i autor książki „Chrześcijanie pierwszych wieków. Wierni, biskupi, eremici”, opowiada o ich codzienności, mitach o prześladowaniach i katakumbach oraz o tym, jak greka dominowała nad łaciną. Rozmowę prowadzi Agnieszka Krzemińska. Historia mniej heroiczna, ale bardziej złożona i fascynująca, niż znamy z podręczników. (1:16) Kim byli i jak żyli pierwsi chrześcijanie? (5:23) Migracje i ruchliwość pierwszych chrześcijan (10:15) Czy chrześcijanie byli prześladowani na dużą skalę? (16:34) Z jakich pism korzystali chrześcijanie? (20:10) Kiedy kult stał się ważną częścią chrześcijaństwa? (24:38) Rola kobiet jako prezbiterek: dlaczego to się skończyło? (29:33) Eremici: zjawisko (32:18) Czy osoby, które się umartwiały, to dawni celebryci? (36:46) Początki świętych miejsc (46:00) Duchowni i ich rodziny

Nagrodzona książka Aleksandry Suławy „Przy rodzicach nie parlować. O polskich powrotach z Francji” odkrywa zapomnianą historię Polaków, którzy w latach 20. XX w. emigrowali za pracą do Francji. Autorka, czerpiąc z rodzinnych doświadczeń, opowiada o ich trudach, tęsknocie za ojczyzną i zderzeniu z polską rzeczywistością po powrocie. Dlaczego wielu spotkało się z uprzedzeniami? Skąd wzięła się ich kulturowa odrębność? To historia o marzeniach, rozczarowaniach i tym, jak trudno żyć na granicy dwóch światów. (0:52) Wstęp o „Francuzach" i rodzinne historie (02:35) Kto był emigrantem francuskim? (05:03) Jak Polacy trafiali za granicę? (12:10) Jak wyglądała codzienność we Francji? (22:55) Kto i dlaczego chciał wracać do Polski? (26:50) Przez kogo Polacy byli namawiani do powrotu? (33:15) Czy „Francuzi" budowali enklawy i wywyższali się po powrocie?

Dlaczego życie osób LGBT+ w PRL było mniej ukryte, niż mogłoby się wydawać? O codzienności osób nieheteronormatywnych w Polsce Ludowej Marcin Zaremba rozmawia z dr. Jędrzejem Bursztą i prof. Agnieszką Kościańską z Uniwersytetu Warszawskiego.

Dlaczego Polska nie powstała 14 kwietnia 966 r., Mieszko z zapałem handlował ludźmi, a granice jego kraju, które pokazujemy na mapach, są umowne? To wszystko tłumaczy archeolog prof. Przemysław Urbańczyk w rozmowie z Agnieszką Krzemińską.

Zapachy kształtują nasze doświadczenie świata, ale jak badać je w historii? O panoramie woni Polski Ludowej i ich kulturowym znaczeniu Marcin Zaremba rozmawia z prof. Błażejem Brzostkiem.

Dlaczego wspólne gotowanie i biesiadowanie łączy? O historii jedzenia i dziejach rozwoju człowieka Agnieszka Krzemińska rozmawia z dr. Piotrem Kołodziejczykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kto był w Polsce kolaborantem? Na to i na inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą prof. Piotr Majewski, autor książki „Brzydkie słowo na k. Rzecz o kolaboracji”.

Gdy myślimy o Rumunii, staje nam przed oczami Vlad Palownik, ubrany w kostium hrabiego Drakuli, oraz komunistyczny dyktator Nicolae Ceaușescu. To już czyni jej obraz mrocznym i tajemniczym, ale też pokazuje, jak mało wiemy o historii tego kraju.

Dlaczego ojcowie założyciele nie chcieli króla, jakie były prapoczątki prezydentury w Stanach Zjednoczonych i dlaczego kadencja liczy cztery lata. Marcin Zaremba rozmawia z Tomaszem Zalewskim, wieloletnim korespondentem „Polityki” w USA.

O rewolucji seksualnej w Polsce Ludowej opowiada Anna Dobrowolska, autorka książki „Nie tylko Chałupy. Naturyzm w PRL”.

O społecznych i kulturowych konsekwencjach I wojny światowej opowiada prof. Maciej Górny z Instytutu Historii PAN.

Getto było hermetycznie odizolowane. Co zatem było celem ruchu oporu w takim miejscu? Ujmując rzecz banalnie – przeciwstawienie się zamiarom niemieckim. Marian Turski opowiada o pierwszym i ostatnim dniu w getcie łódzkim przeddzień 80. rocznicy jego likwidacji.

Bohater „Poematu o Cydzie” to ideał średniowiecznego rycerza, który jest u nas mało znany. Mało kto wie, że jego pierwowzór – urodzony w 1043 r. Kastylijczyk Rodrigo Díaz – nie był tak idealny jak jego literacki odpowiednik.

Konflikt między Izraelem a Palestyńczykami przypomina historię wojny stuletniej. W którym jej miejscu jesteśmy? Kiedy się zakończy? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Konstanty Gebert.

Dlaczego niemiecka opinia publiczna praktycznie nie kojarzy powstania warszawskiego? Na te i inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą Adam Krzemiński.