360 Magazine

Hedendaagse oorlogen zijn voorbeelden van de totale verwoesting die door mensen kan worden aangericht. Toch bestaat er zoiets als de theorie van de ‘rechtvaardige oorlog'. Is deze nog te verdedigen? Oorlog kennen we allemaal. Het is al duizenden jaren onderdeel van de menselijke ervaring. Het grootste deel van die tijd waren er bepaalde regels voor hoe een oorlog moest worden gevoerd. Ze vonden plaats op een slagveld, de burgerbevolking werd beschermd en er werd gebruikgemaakt van eenvoudige wapens. Maar de oorlogsvoering is veranderd. Ze is verwoestender geworden door het gebruik van geavanceerde drones en bommen, waarbij vaak ook burgerdoden vallen. Het aantal conflicten in de wereld heeft een toppunt bereikt sinds de Tweede Wereldoorlog en het aantal landen met kernwapens groeit gestaag. De oorlogen in Oekraïne en Gaza zijn hedendaagse voorbeelden van de totale verwoesting die oorlog kan aanrichten. Bertrand Russell schreef: ‘Oorlog bepaalt niet wie gelijk heeft, maar alleen wie er overblijft.' In hedendaagse oorlogen blijft er niet veel over. We kennen de verhalen van deze twee oorlogen omdat we ze indirect meemaken en zien hoe ze zich voltrekken. We weten dat de aanvallende partijen kolossale offensieven zijn gestart. We weten dat de binnengevallen landen wreed zijn aangevallen en hevig lijden, terwijl er maar geen eind lijkt te komen aan het conflict. Vanaf het moment dat oorlog voor het eerst werd uitgezonden op televisie zijn we meegenomen naar slagvelden over de hele wereld. De beelden van deze oorlogen zijn in ons geheugen, ons hart en onze ziel gegrift. We zien de holle ogen van uitgehongerde kinderen die door een broer of zus worden vastgehouden. We zien kinderen die met uitgestrekte armen lege pannen omhooghouden bij een voedselpunt om maar iets te krijgen om mee naar huis te kunnen nemen. We zien ziekenhuizen met een gebrek aan medisch materiaal, bedden en hygiëne. We zien dokters en verpleegkundigen die worden overspoeld door het aantal binnengebrachte gewonden. We zien mannen die lijkzakken dragen en vrouwen die huilen om een geliefde. We zien demonstranten die eisen dat hun familielid, levend of dood, na twee jaar gijzeling weer haar huis wordt gebracht. We zien hoe Oekraïners zich door de strenge winters vechten. We zien mensen van vlees en bloed die de littekens van oorlog voor de rest van hun leven met zich mee zullen dragen. We zien hoe Netanyahu zijn plannen verdedigt om de overgebleven Palestijnen over te brengen naar een land als Soedan, waar mensen hun eigen hel van honger, dood, dakloosheid en burgeroorlog doormaken. We zien hoe Oekraïners hun land met man en macht beschermen en elke nacht vernietigende droneaanvallen ondergaan. Dit is oorlog anno 2025. Theorie Oorlog kun je beschrijven als gruwelijk, verschrikkelijk, verwoestend, zinloos, wreed, enzovoort, maar we moeten de term eerst beter begrijpen voordat we er iets mee kunnen. Er bestaat zoiets als de theorie van de ‘rechtvaardige oorlog', en het loont om uit te zoeken wat dit precies betekent, omdat zoiets niet vaak is voorgekomen en omdat de theorie ons misschien kan helpen om vragen te stellen – en die te beantwoorden. Een rechtvaardige oorlog is ‘een ethisch kader dat de omstandigheden beschrijft waarin oorlog moreel gerechtvaardigd is, gericht op de redenen om oorlog te voeren en het gedrag binnen de oorlogvoering'. Er zijn bij een rechtvaardige oorlog drie zaken om rekening mee te houden: het recht om oorlog te voeren, het juiste gedrag tijdens de oorlog, en rechtvaardigheid na afloop van de oorlog. Deze principes moeten grondig worden overwogen alvorens de oorlog te verklaren. Rusland wist allang wat het wilde: herovering van grondgebied waarop het recht beweerde te hebben, plus macht en aanwezigheid in de rest van Europa. Netanyahu gebruikte de slachting en de gijzelingen van 7 oktober als rechtvaardiging voor zijn acties tegen Palestina. Zijn doel is de volledige vernietiging van Hamas, de initiator van de aanslag op Israël, en de herovering van Palestijns grondgebied. In beide gevallen draait het om land en macht. Er zijn bij een rechtvaardige oorlog drie zaken om rekening mee te houden Wat ons betreft zijn deze twee conflicten geen weerspiegeling van de theorie van de rechtvaardige oorlog. Een rechtvaardige oorlog omvat de verplichting om de burgerbevolking, en in het bijzonder kinderen, te beschermen. Israël en Rusland hebben dit principe verworpen. Daarnaast is het geweld dat in deze oorlogen wordt gepleegd niet proportioneel als het gaat om de aantallen doden en de mate van verwoesting. De internationale gemeenschap noemt wat er gaande is genocide, etnische zuivering en oorlogsmisdaden. Sinds het begin der tijden lijken wij mensen vijanden nodig te hebben om op te zoeken en te vernietigen. Onze eindeloze zoektocht om oorlog – en in het bijzonder het concept van de rechtvaardige oorlog – te begrijpen gaat door. Maar vandaag de dag moeten we ons afvragen: is een rechtvaardige oorlog überhaupt mogelijk, of zijn we met deze nieuwe dimensies van onmenselijkheid en kwaad dat station al ruimschoots gepasseerd?

‘Het allerwreedste wat je het ego van een man kan aandoen, is zeggen dat zijn haar niet helemaal “je van het“ is', schrijft voormalig toptennisster Andrea Petković. Zo'n opmerking kan zelfs grote gevolgen hebben. Als ik bepaalde mannen in mijn persoonlijke kring een onveilig gevoel wil geven, hoef ik daartoe enkel een snedige opmerking over hun kapsel te maken. En met bepaalde mannen bedoel ik alle mannen die ik ken. ‘Naar de kapper geweest?' – terwijl er in geen velden of wegen een nieuw kapsel te bekennen is.‘Wat heb je met je haar gedaan?' als je gewoon wat wil stoken. Soms volstaat een lange, bedachtzame blik richting iemands haargrens voor het gewenste resultaat: een onzekere man. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat mijn coach Petar een zeer beroemde, zeer getalenteerde top 3-tennisser vier maanden van zijn carrière heeft afgenomen, enkel door langs hem te lopen in de sportschool, over zijn eigen (dus Petars) bol te aaien en tegen de speler te zeggen: ‘Binnenkort zie je er net zo uit als ik.' Petar is sinds zijn twintiger jaren kaal. De speler in kwestie, een knappe en doorgaans zelfverzekerde jongeman, begon te stamelen en zich te verontschuldigen in zijn poging een weerwoord te bedenken en verloor de daaropvolgende vijf toernooien in de eerste ronde. Het duurde even voor hij van die zware klap was bijgekomen en zijn techniek weer onder de knie had. Ik moet trouwens wel zeggen dat Petar zelf een uitzondering is. Geen enkele haaropmerking, hoe gemeen ook, zou deze man kunnen breken. De Spaanse Carlos Alcaraz scheerde zijn ravenzwarte lokken af. – © ANP Ik blik terug op het U.S. Open van dit jaar. Het feit dat Carlos Alcaraz per ongeluk zijn magnifieke ravenzwarte lokken afscheerde en dat hij de tenniswereld toe- (en uit)lachte toen ze reageerden alsof hij zojuist op straat een baby had verslonden, was het eerste teken dat hij dit prestigieuze toernooi zonder kleerscheuren zou overleven. En wel hierom. Ik was een professioneel tennisster toen sociale media triomfantelijk oprukten en onze hersencellen begonnen af te stompen. Dag in, dag uit kreeg ik op mijn profielen opmerkingen over mijn uiterlijk. Dit is niet verrassend; ik ben een vrouw (hoewel veel gebruikers meenden dat ik een man was omdat ik over spieren en een perfecte kaaklijn beschikte) en dat soort dingen hebben wij nou eenmaal altijd moeten doorstaan. Soms lachte ik, soms huilde ik en soms belde ik Adidas om te vragen of ze mij T-shirts konden sturen in plaats van mouwloze hemden, zodat ik mijn spieren kon verbergen (aan de kaaklijn kon ik weinig doen). Jack Draper reageert op het matchpoint tegen Federico Agustin Gomez tijdens de 2025 US Open. – © Getty Images Je kan wel doen alsof het je koud laat, maar hier en daar kan een reactie akelig blijven hangen en zich een plek verwerven tussen al die afgestompte hersencellen. Daarom zien alle vrouwen op tv er nagenoeg perfect uit. Zelfs tennissters en sporters hebben hun haar tegenwoordig tot in de puntjes gevlochten, dragen op maat gemaakte outfits, hebben een egale huid en onberispelijke make-up. Na alle reacties en al het gepraat achter hun rug om was de enige oplossing ervoor zorgen dat er NIETS op hun uiterlijk aan te merken viel – al is dat uiteindelijk een utopie. Wat voor vrouwen in de publieke schijnwerpers hun algemene uiterlijk is, is voor mannen in diezelfde schijnwerpers – vooral topsporters – hun haar. Daarmee kunnen ze persoonlijkheid tonen, een kalend plekje verbergen of ‘niet kaal, maar cool' zijn. Denk aan Jack Draper met zijn frosted tips [geblondeerde puntjes], die de gedachte aan boybands uit de vroege jaren 2000 oproepen, David Beckham en de opkomst van de metroseksuele man die gewoon moisturiser mag gebruiken en zijn nagels knipt. Denk aan Taylor Fritz met zijn vorig jaar geblondeerde haar, een trotse knipoog naar zijn roots als Southern Californian jongen die net iets te veel van surfen en van [de band] Fall Out Boy houdt. Denk aan Alexander Zverev en zijn man bun, die al zo'n tien jaar uit de mode is – maar tennissers malen niet om trends. Hij loopt rond met een kapsel dat alleen maar omschreven kan worden als: dringend aan een knipbeurt toe. De Duitse Alexander Zverev en zijn vaste knot, ‘die al tien jaar uit de mode is'. – © Getty Images Dit is wat ik eigenlijk wil zeggen: het allerwreedste wat je het ego van een man kan aandoen, is zeggen dat zijn haar niet helemaal ‘je van het' is. Toch is dat precies wat de volledige tenniswereld deed met Carlos – en Carlos glimlachte erom. Hij verloor maar één set in de finale tegen Jannik Sinner, won de U.S. Open en heroverde de wereldwijde nummer 1-plek. Carlos Alcaraz heeft écht zelfvertrouwen. Het soort zelfvertrouwen dat niet ten val kan worden gebracht door externe krachten, het soort zelfvertrouwen waarmee je toernooien wint. En dat, dames en heren, is mijn haartheorie. Hij is boud en nogal subjectief, maar hij is van mij. De haartheorie is tevens waarom ik vermoed dat er zo veel goede roodharige tennisspelers zijn. Boris Becker, Jim Courier, Jannik Sinner. Als je een jeugd met oranje haar en sproeten kan doorstaan, kun je alles.

» Lees dit nummer online Met onder andere: » Bestaat er zoiets als ‘rechtvaardige oorlog’? » Dit is hoe de media over Soedan schrijven » De psychologie van mannelijke kapsels Passend en proportioneel Oorlogen bestaan voornamelijk uit verschrikkelijk leed, dood en constante vernietiging. Elke weduwe die alleen kinderen opvoedt, of het nu in Afghanistan, Gaza of Oekraïne is, weet dat maar al te goed. Toch schuilde in elk oorlogsgebied waar ik als verslaggever verbleef achter het verdriet soms ook het verlangen naar voortzetting van de oorlog. Naar een oorlog, werd dan gezegd, die anders zou zijn. Waarin de moordenaars van vaders en zonen achter de tralies zouden belanden. Of eveneens zouden worden gedood. Deze angstaanjagende dorst naar meer geweld zag ik vaak genoeg in de ogen van mensen wier pad ik kruiste – ongeacht cultuur of afkomst. Wij in het democratische Westen houden ons graag voor dat we anders zijn. Maar dat zijn we niet. Na de terreuraanslagen van 9/11 heerste een onlesbare dorst naar gerechtigheid; ‘Make no mistake, we will hunt them down'. Een lange, brute oorlog in Afghanistan was het gevolg. Twee jaar later vielen de VS, met dezelfde argumenten, Irak binnen. Na de aanvallen van Hamas op 7 oktober 2023 was het een lid van de regering van premier Bibi Netanyahu die de Palestijnen in Gaza ‘ongedierte' noemde – een onverbloemde uiting van die onstilbare honger naar oorlog, en des te schokkender in een regio waar al duizenden jaren geleden in het Oude Testament het principe van passend, proportioneel geweld werd vastgelegd: ‘oog om oog, tand om tand' – niet minder, maar dus zeker ook niet meer. Bestaat een ‘rechtvaardige oorlog’? In Europa rechtvaardigden sommigen de brute moordpartijen door Hamas op voornamelijk Israëlische burgers als een antwoord op het langdurige lijden van de Palestijnen. Opnieuw; een soort ‘rechtvaardige’ aanval. Die wereldwijd geaccepteerde behoefte aan wraak maakt het voor staten wel heel eenvoudig om de grieven en de roep om gerechtigheid van oorlogsslachtoffers te manipuleren. Bestaat een ‘rechtvaardige oorlog’? Is het meer dan een mooie term voor wraak? Per slot van rekening is een oorlog vooral een vorm van collectief geweld. U hoeft het dan ook niet eens te zijn met dat idee van de rechtvaardige oorlog, waar filosofen en historici over debatteren. Maar het is de moeite waard ons erin te verdiepen. Door al die mensen die ik in oorlogsgebieden ben tegengekomen die hun geweld aan anderen willen opleggen, zal de verschrikking van oorlog nooit helemaal van onze aarde verdwijnen. Maar op zijn minst kunnen we grenzen proberen te stellen aan die momenten van hunkering naar gerechtigheid – of, als u wilt, naar wraak. Antonia Rados redactie@360international.nl

Schrijver Yassmin Abdel-Magied geeft een satirische handleiding voor hoe je als westerse media-outlet de oorlog in Soedan rapporteert. Gebruik altijd het woord ‘vergeten' in je titel. In onderschriften mogen woorden zoals ‘hopeloos,' ‘agressief,' ‘crisis' en ‘conflict' worden verwerkt. Andere nuttige woorden zijn ‘genegeerd,' ‘onzichtbaar' of ‘verwaarloosd.' Vergeet niet gebruik te maken van passieve zinnen. Vestig niet te veel aandacht op wie er precies negeert en vergeet, maar impliceer alleen dat dit een permanente en onveranderlijke vloek van de staat is. Verwerk nooit een afbeelding van de natuurlijke schoonheid van Soedan of Soedanese mensen in je werk. Zorg dat de wanhoop van de pagina's druipt, langs uitstekende botten, opgeblazen buiken en zwartgeblakerde en gebombardeerde gebouwskeletten. Denk in sepiafoto's. Als je echt wil choqueren, gebruik dan een close-up van de ogen van een vrouw die recht in de camera kijkt, met haar hele gezicht gewikkeld in kleurrijke stof en een air van opstandigheid en beschuldiging in haar blik. Een vlieg die als een moedervlek op de huid zit is goed. Het doel van elke afbeelding is om medelijden of schuldgevoel op te wekken. Behandel Soedan in je artikel, in je opiniestuk, in je verhaal bekroond met een Pullitzerprijs, alsof het een homogene plek is. Soedan bestaat uit 18 staten, 50 miljoen mensen en meer dan 70 inheemse talen. Negeer dit. Spreek van ‘het land', fluister ontzagvol over de afmetingen van de woestijn en beklaag je over de ruwe omstandigheden. Refereer meer naar geografie dan steden; noem ‘De Sahel', ‘De Sahara', ‘De Hoorn,' en ‘De Rode zee' in plaats van ‘Atbarah,' ‘El Obeid,' ‘Nyala' of ‘Sennar'. Omschrijf Soedan door gebruik te maken van andere landen die mensen kennen, maar niet begrijpen. Noem het ‘het nieuwe Somalië,' ‘het nieuwe Syrië,' ‘het nieuwe Libië,' ‘het nieuwe Jemen.' Maak je niet te druk om het feit dat deze beschrijvingen nergens op slaan. Concentreer je op de ongrijpbaarheid, het massale leed, het gevoel. Leed is een taal die mensen in jouw wereld kunnen begrijpen, maar vergeet niet duidelijk te maken dat dit het soort catastrofe is dat alleen in ‘deze regio' voorkomt, oftewel een situatie die zo ‘deplorabel' en ‘onmenselijk' is, dat het met geen mogelijkheid ‘hier' kan gebeuren, waar je westerse publiek zich ook mag bevinden. Soedan bestaat uit 18 staten, 50 miljoen mensen en meer dan 70 inheemse talen. Negeer dit Beschrijf wat er aan de hand is als een ‘burgeroorlog.' De lezers zullen zich het meest op hun gemak voelen als ze de indruk hebben dat de Soedanezen elkaar als onbedachtzame woestelingen afmaken, in plaats van om gebruikelijke redenen zoals het vergaren van territorium en middelen, of om politieke en economische macht. Als je ‘genocide' ter sprake brengt, laat dan doorschemeren dat de achterliggende reden ‘stamconflict', ‘rivaliteit,' of nog beter, ‘haat' is. Benadruk het gebrek aan denken (aan hun kant, niet de jouwe). Je kunt ervoor kiezen om het te beschrijven als een ‘proxy'-oorlog, waarmee je kennis van de geopolitieke gevolgen van de situatie suggereert. Weersta de drang om dieper in te gaan op specifieke details, die vindt de lezer irrelevant en saai. Vermijd gebruik van de meest accurate verwoording ‘contrarevolutionaire' oorlog. Het bevat te veel lettergrepen en doet denken aan de Soedanese burgers die bijna dertig jaar geleden met een machtige en geweldloze verzetsbeweging een dictator van de troon stootten. Benoem de revolutie nooit. Je lezers kunnen het zich niet voorstellen om te leren over gemeenschapsvorming, wederzijdse hulp en rechtvaardigheid door mensen als de Soedanezen. De enige kennis van Afrikanen die ze accepteren moet bedekt zijn met stof, verhuld door hekserij en vervuld van aardklopperij of het eten van ingewanden. Taboeonderwerpen: momenten van normale huiselijke vreugde, leerlingen die naar school gaan, laptops en elke vorm van technologie die nieuw voelt (zoals een Apple watch), delen van het land waar geen sprake is van direct conflict en waar het leven onverstoord is doorgegaan, humor. Verfijnde kunst en cultuur. Taboeonderwerpen: momenten van normale huiselijke vreugde, leerlingen die naar school gaan… humor Vertel over Soedan als een plek zonder geschiedenis en zonder toekomst. Negeer de oude Nubische piramides in Nuri, Djebel Barkal, el-Kurru en Meroë, maar als je ze wel noemt, vergeet ze niet als ‘vergeten' te beschrijven. Zorg, om je publiek niet te verwarren, dat je alle ‘beschaving' die Soedan onverwacht kan bevatten, aan de Egyptenaren toeschrijft. Onthoud dat Soedan de poort is naar het ‘echte' Afrika, en met ‘echt,' bedoel je ‘Zwart'. Vergeet niet om Noord-Amerikaanse begrippen van rassenhiërarchie hierheen te transponeren. Jij beschikt over superieure kennis. Herinner lezers er aan het begin aan dat dit de ergste humanitaire crisis ter wereld is en benoem dit als een natuurlijk gegeven in plaats van het resultaat van een serie keuzes gemaakt door leiders en instellingen die je lezers een warm hart toedragen. Benadruk de ernst van de crisis maar vermijd getuigenissen van de Soedanezen zelf. Gebruik data die verzameld is door organisaties die je lezers geloven en respecteren, zelfs in een ‘post truth'-tijdperk. Instellingen met twee of drie letters zijn het best: de VN, de WFP, AI, IMF, RC, AZG. Besteed de meeste tijd aan het behandelen van basisfeiten maar voeg geen context toe; Zo lijkt het alsof het conflict zonder enige gelegenheid uitbarstte en dat dit gewoon een terugkeer is naar de natuurlijke staat van het Soedanese volk. Gebruik in je tekst ‘Soedan' en ‘Afrika' als onderling verwisselbare termen; je lezers/kijkers/consumenten zullen de wissel niet opmerken. Maak Soedan tot Afrika, en Afrika tot Soedan. Doe geen moeite met precisie, accuratesse en analyse. Zorg dat je brede, algemene uitspraken doet over het kwaad dat alomtegenwoordig is binnen de militaire elite en de strijders die je persoonlijk, virtueel of op sociale media tegenkomt. Benoem de buitenlandse belangen, maar benoem niet specifiek de Amerikaanse dollars, Britse ponden, euro's, Riyals en Dirhams die medeplichtig zijn. Steun enkel een boycott, maar doe het indirect. Leg de strategie niet uit. Soedan heeft geen strategie nodig, maar aandacht. Gebruik in je tekst ‘Soedan' en ‘Afrika' als onderling verwisselbare termen; je lezers/kijkers/consumenten zullen de wissel niet opmerken Als je het over de Soedanese bevolking hebt, vraag dan waarom ‘iedereen' de oorlog in Soedan vergeet. Negeer het feit dat zij zelf aan het pleiten, doneren en van de daken aan het schreeuwen zijn sinds de eerste kogels werden afgevuurd (noem vooral kogels die worden afgevuurd, het liefst tijdens je interview, zelfs als het virtueel wordt afgenomen en je je op duizenden kiliometers afstand bevindt). Ga ervan uit dat deze Soedanees niet genoeg heeft geprobeerd om de wereld over de oorlog te vertellen, een oorlog waarvan jij weet dat hij zo verschrikkelijk erg is en waarover je je trots mag voelen dat jij ‘de wereld' erover vertelt. Bied tips aan over hoe ze ‘het bekend kunnen maken', zoals jij hebt gedaan. Jij houdt van Soedan, jij houdt van Afrika; jouw woorden en jouw platform bewijzen hoeveel je erom geeft. Je liberale identiteit is nog steeds vlekkeloos. Wanneer je je steentje hebt bijgedragen, je artikel of je post hebt gepubliceerd, stuur het dan op naar elke Afrikaan die je kent, als blijk van je band met de goede zaak. Wees trots op het feit dat jij niet als andere westerlingen bent; jij geeft hierom. Jij bent niet racistisch. Jij bent anders. Zie je reposts over Soedan als bewijs dat jij niets tegen zwarte mensen hebt. Je hoeft je er niet voor te schamen als je de Soedanese en Palestijnse vlag door elkaar haalt. Besluit ze maar allebei te dragen, zo ben je beschermd tegen kritiek. Als je een prijs wint omdat je werk ‘mensen bewust heeft gemaakt,' zorg dan dat je je Soedanese ‘partners' benoemt in je dankwoord. Zij zijn dan wel de journalisten in het gebied zelf, die hun leven op het spel hebben gezet om de informatie te verzamelen, maar dat is niet belangrijk. Jouw platform is belangrijk. Jij bent het kanaal waar het Soedanese nieuws doorheen stroomt. Dit is essentieel werk, en je doet het omdat je erom geeft. Als je de prijs in ontvangst neemt, benoem dan niet dat je Soedanese partners geen visum konden krijgen naar het land waar de ceremonie plaatsvindt. © Yassmin Abdel-Magied Dit stuk is geschreven door Yassmin Abdel-Magied en werd eerder gepubliceerd in Communication, Culture & Critique. De auteur voegde de volgende boodschap aan haar artikel toe: ‘We weten niet hoeveel mensen er in Al-Fashir zijn vermoord. Als u wilt doneren om de mensen te helpen die de situatie daar zijn ontvlucht, overweeg dan het Sudan Solidarity Collective.‘

Een diner op de Noordpool, kite-skiën op Antarctica of racen op een vulkaan; vermogenden kiezen steeds vaker de meest extreme ‘luxepedities'. Henry Reid had de Matterhorn ‘gebeast' door binnen zes uur naar boven en weer naar beneden te klimmen, en zocht nu naar een nieuwe uitdaging. Zo belandde de eenenveertigjarige op een speedboat die met tachtig kilometer per uur over de Noorse Trollfjord suisde, voorzien van survivalpak, skiboots en ski's om de verse sneeuw uit te proberen. De projectontwikkelaar uit Berkshire had samen met een groep vrienden wekenlang getraind voor de drie uur lange klim – en afdaling – van een 650 meter hoge berg te beklimmen, door kakelverse sneeuw. ‘Ik wist dat dit een van de fysiek uitdagendste dingen was die ik ooit zou doen,' zegt hij. De wandeling door de sneeuw vol kick-turns en zigzags, met ‘skins' op hun ski's om de helling op te kunnen lopen, was uitputtend. Maar volgens Reid was het het waard toen ze bij de ijzige afgrond aankwamen en zich ‘konden voorstellen hoe de Scandinaviërs op de mythen van de Walkuren waren gekomen'. Toen ze na de terugreis door sneeuw tot aan hun middel weer bij de boot aankwamen was het tijd voor een bezoek aan een plaatselijke herberg genaamd Metro, naar zijn oorsprong als meteorologiestation. Na een diner bereid door een Italiaanse chef kwam de eigenaar van Metro, Matthias, ‘naar ons toe en zei: “Als jullie nog nooit het noorderlicht hebben gezien, moet je nu even naar buiten gaan,”' vertelt Reid. ‘De hemel werd groen, met witte en blauwe strepen; het was de perfecte afsluiting van een perfecte dag.” Het is de norm van een nieuw soort reiziger om met extreme vakanties de grenzen van het menselijke uithoudingsvermogen op te zoeken, op zowel fysiek als mentaal vlak. Dit zijn niet het soort avonturiers die in juni 2023 in de zwarte, ijzige diepte van de Atlantische Oceaan omkwamen in de Titan-onderzeeër van Ocean Gate. Denk eerder aan de techbro's uit de film Mountainhead van Jesse Armstrong, die in identieke oranje skipakken de top van een berg in Utah beklimmen en daar neerstrijken om uit te rusten en hun netto vermogens met elkaar te vergelijken. Niet alleen de sneeuw was diep, maar ook hun portefeuille. Gewoontjes Nu recente rapporten aantonen dat de Mount Everest te vol en vervuild raakt – en dergelijke klimsessies inmiddels zo populair zijn dat ze te gewoontjes zijn geworden voor vermogende wereldmigranten – krijgen onaangeraakte bergtoppen, de krochten van de zee en zelfs de ruimte steeds meer aantrekkingskracht. Neem Henry Cookson. Hij begon een nieuwe carrière waarbij hij anderen meeneemt naar het einde van de wereld en – als het meezit – weer terug. ‘Ik was een bankier met overgewicht die veel te veel tijd doorbracht in de Londense cafés. Mijn leven veranderde toen ik een uitnodiging ontving voor de Scott Dunn Polar Challenge,' vertelt hij vanaf de top van een alp, waar hij eindelijk tijd heeft mij telefonisch te woord te staan. Hij won de race van 580 kilometer naar de magnetische noordpool en brak met zijn tijd van elf dagen het parcoursrecord. Vervolgens wandelde en kiteski'de hij naar het zuidelijke punt van onbereikbaarheid – het punt in Antarctica dat in alle richtingen het verst van de zee ligt. Op 19 januari 2007, 48 dagen na het vertrek van het Novolazarevskaya-station, vestigde hij met zijn drie teamgenoten een wereldrecord; ze waren de eersten die de plek bereikten zonder gebruik te maken van motorvoertuigen. ‘Als je de juiste mensen om je heen hebt kan je de meest wonderbaarlijke dingen bereiken’ ‘Ik wist helemaal niet hoe je een poolexpeditie ondernam. Ik kon niet langlaufen en was zeker niet fit. Maar als je de juiste mensen om je heen hebt kan je de meest wonderbaarlijke dingen bereiken,' vertelt hij. Met zijn bedrijf Cookson Adventures, dat hij na die reis oprichtte, kunnen klanten overal heen. Zo biedt hij een diner op de Noordpool aan, waarbij klanten vanuit Canada, waar het ijs dik genoeg is, naar het poolgebied reizen, en in een zogeheten jump plane naar de Noordpool vliegen, waar ze vervolgens naar een gedekte tafel op het ijs skydiven. ‘Sommige cliënten kunnen al skydiven, anderen worden aan een expert vastgemaakt,' vertelt Cookson.Het ijs rondom de noordpool drijft rond en het is best een opgave om in te schatten welke richting het op gaat. Het is de bedoeling dat ze zich tegen de tijd dat het kamp staat en de gasten per parachute arriveren precies op de pool bevinden. ‘Iedereen wil een foto waarop de GPS bevestigt dat ze op de pool staan,' legt Cookson uit. Nadat de gasten een nacht op het ijs hebben doorgebracht zet Cooksons team een sauna met koelbad klaar om de gasten goed wakker te krijgen. De prijs: ‘Vanaf 1,2 miljoen dollar [ongeveer 1,04 miljoen euro],' zegt hij, met nadruk op ‘vanaf'. Na een overnachting op de Noordpool naar de sauna en tussen de sessies een duik onder het ijs. – © Cookson Adventures Geen prijslimiet Deze nieuwe niche voor reizen voor amateuravonturiers draagt de vreselijke naam luxepedities. Volgens onderzoek van reisconsulent Grand View bedraagt deze sector wereldwijd al ruim 1,4 biljoen dollar, met een verwachte jaarlijkse groei van 7,9 procent. Zo veel nullen op de rekening vallen in het niet naast de belofte van een ultieme uitdaging. ‘Als er een prijslimiet is, hebben we die nog niet gevonden,' aldus directeur Kevin Jackson van EXP Journeys, die met het Dineh-volk in Noord-Amerika samenwerkt om voor het eerst een expeditie naar de top vande Tower Butte te organiseren, een 300 meter lange rotsachtige toren in Arizona met uitzicht op Lake Powell, om daar vervolgens te kamperen. ‘Zo heb je je privébergtop,' vertelt hij. ‘Het is nooit eerder gedaan. Het uitzicht bij zonsopkomst en zonsondergang is een van de mooiste in de wereld.' Na op de 23 meter lange woonboot Sumerset op Lake Powell te hebben overnacht, wandelen de gasten door de ravijnen naar de rotspilaar. Die beklimmen ze vervolgens van de zuidoostelijke zijde met reeds bevestigde touwen en de Jumartechniek – een soort touwladder. Eenmaal aan de top slaan ze hun kamp op met chef Shon Foster, die een ‘veredelde Navajo-tacomaaltijd' voor ze bereidt. De volgende dag gebruiken ze de touwen om weer naar beneden te abseilen. De laatste dag is minder uitputtend. Die besteden ze bij Amangiri, een post van Aman, de hotelgroep met de filosofie ‘less is more' (totdat je de rekening ziet). De reis kost 20.000 dollar per persoon, uitgaande van een tienkoppige groep. Wrang detail: de dodelijke Titanic-expeditie kostte 250.000 dollar de man. ‘Je wilt niet graag terugkijken en denken: “God, wat had ik dat graag eens geprobeerd”’ Waar komt deze toename in luxepedities vandaan? Voor de techbro-scene van Mountainhead spelen het gevaar voor eigen leven en de kans om jezelf te bewijzen spreken een rol. Maar Geordie Mackay-Lewis en Jimmy Carroll, voormalig kapiteins in het Britse Leger en oprichters van Pelorus, de firma achter Reid's Noorse odyssee, hebben het niet zo op opschepperij en noemen een andere motivatie. ‘Je groeit, ontwikkelt en leert een heleboel over jezelf als je doorzet en jezelf uitdaagt,' legt Carroll uit. ‘Klanten merken vaak dat ze van dit soort reizen weerbaarder worden, meer waardering krijgen voor teamwork onder druk en dat ze, als het leven wordt gereduceerd tot zijn puurste vorm, beter gaan inzien wat er echt toe doet.' Reid stemt hiermee in: ‘Voor mij draait het niet om het patsen. Skiën is een van mijn favoriete bezigheden met vrienden. Je wilt niet graag terugkijken en denken: “God, wat had ik dat graag eens geprobeerd.” Die reis naar Noorwegen wilde ik al jaren maken. Voor mij en mijn vrienden betekent het veel, het gaat niet om de buitenwereld.' Na de zware klim kozen de vrienden ervoor de laatste twee dagen van hun Arctic Elements ski-ervaring over te gaan op heli-skiën, waarbij ze zich op tussen de 600 en 1500 meter hoogte vanuit de helikopter naar beneden lieten vallen. Geprikkeld en uitgedaagd Lauren Ho, reisdirecteur van de wereldwijde lifestylebijbel Wallpaper magazine, beaamt dat veel reizigers verlangen naar ‘vervreemding, ontdekking en de mogelijkheid op tijdens het reizen en geprikkeld en uitgedaagd te worden'. Op weg van Londen naar Saudi-Arabië legt ze uit: ‘Het is nooit zo makkelijk geweest om ergens te komen, maar tegelijkertijd is het nooit zo moeilijk geweest om te weten waarom. Ooit reisden we om de wereld te ontdekken, nu boeken we hotels en restaurants vanwege hun beoordeling op Tripadvisor, allemaal geselecteerd door algoritmen en voor ons gemak geoptimaliseerd. We bewegen ons door de wereld zonder al te veel uitdagingen. De plekken die er echt toe doen – en die ons bijblijven – zijn de plekken die provoceren, die ons confronteren en waar we nog lang na de reis aan terugdenken.' ‘Het is nooit zo makkelijk geweest om ergens te komen, maar tegelijkertijd is het nooit zo moeilijk geweest om te weten waarom’ De door The White Lotus geïnspireerde trend om het nieuwste ‘it'-resort te bezoeken en op sociale media ervaringen met vaak gekunstelde luxe te delen, zet sommige welgestelde reizigers ertoe aan nieuwe horizonten op te zoeken. ‘Voordat het iets werd om te documenteren diende reizen om te ervaren. Men ging niet op reis om in contact te komen met de buitenwereld, maar om eraan te ontsnappen. Het was niet performatief maar persoonlijk. Geen publiek, enkel de spanning om op een plek te komen die niet eens doorhad dat je was gearriveerd.' Luxereizenonsulent en hoofd van Brown en Hudson Philippe Brown is beaamt dat de drukke plekken, bekend van Instagram, er inmiddels ‘goedkoop' uitzien voor rijke reizigers die ze al eerder bezochten. Hij ontwijkt de trendy ervaringen en kiest in plaats daarvan voor ‘zeldzame, ongebruikelijke paden, die juist resoneren met mensen die alles al hebben.' Reisagent Jaclyn Charles, oprichter van Sienna Charles, beklaagt ‘de celebrityvorming van het reizen. Neem bijvoorbeeld Jeff Bezos en Lauren Sánchez.' Het stel vierde hun bruiloft door in Venetië een week lang te feesten op Koru, hun superjacht van 500 miljoen dollar. Charles, die voormalig VS-president George Bush en zangeres Mariah Carey onder haar klanten mag rekenen, biedt reizen op maat aan waarmee men volledig off the grid kan gaan. ‘We hoeven niet naar Mount Everest om iets speciaals te creëren.' Of naar Venetië in een superjacht. ‘Met de juiste gidsen kunnen “extreme” omgevingen veilig worden voor niet- ontdekkingsreizigers' Mackay-Lewis en Carroll merken op dat verbeteringen op het gebied van veiligheid het misschien nog niet makkelijk, maar zeker praktischer maken om vrijwel ieder avontuur aan te gaan – behalve dan naar de maan reizen, maar ook dat is waarschijnlijk slechts een kwestie van tijd. Mackay-Lewis, die op een foto op de Pelorus-website hand in poot staat afgebeeld met een wolf, zegt: ‘Met de juiste gidsen en voorbereiding kunnen “extreme” omgevingen veilig worden voor niet-ontdekkingsreizigers en niet-extreme reizigers.' Zo is het vandaag de dag mogelijk om vier actieve vulkanen in Nicaragua te beklimmen binnen 24 uur, een prestatie die Carroll de ‘Le Mans 24-hour challenge' noemt, ‘maar dan met vulkanen in plaats van auto's. Het gaat om een van de minst bezochte en toch een van de mooiste plekken op aarde, met actieve lavavelden.' 82.000 euro Voor degenen die na deze uitdaging wat willen ontspannen, organiseert Pelorus een uitstapje van een paar dagen naar het privé-eiland Calala, naast de kust van Nicaragua, waar diëtisten, wellness- en herstelexperts beschikbaar zijn. Een avontuur van acht dagen, inclusief de challenge van 24 uur en een week op het eiland, kost vanaf 95.000 dollar (ongeveer 82.000 euro) per persoon, uitgaande van een groep van vier personen. Naast veiligheid speelt voldoening een grote rol. Toen een rijke familie een reis naar de Noordpool aanvroeg, organiseerde Pelorus een pakket met genoeg activiteiten om een hele David Attenborough-documentaire mee te vullen, inclusief pinguïns voor de kleuters, een gletsjerwandeling voor de grootouders en een ijsbeersafari op een Zodiacboot voor het hele gezelschap. Lunch werd geserveerd op de rand van een ijskap, op een grote tafel geflankeerd door met bont beklede stoelen. De tafel is gedekt voor een familite op ‘expeditie’ op de Noordpool. – © Pelorus Reizen naar de noordelijkste plek op aarde zijn niet ongewoon voor Pelorus, wiens reizen op een luxejacht rondom Spitsbergen vanaf 20.000 dollar per persoon (exclusief vlucht) worden aangeboden. Degenen die voet aan wal willen zetten op de Noordpool kunnen eventueel met een OceanSky-schip op reis, waar, als ze weer terug aan boord zijn, de klanten worden vergast op sterrendiner. Zijn dit soort extreme reisjes het geld waard, al maken ze maar een klein deukje in de portemonnee van de een- procenter? ‘Honderd procent!' zegt Mackay-Lewis terwijl hij de zoveelste flinke cheque incasseert. Hij wijst ons op de benodigde creativiteit om uit te blinken op de reismarkt. ‘Als ze naar een normaal luxueus reisbureau gaan en zeggen: “Ik wil naar Namibië,” staat ze waarschijnlijk een standaardrondreis te maken. Er zit geen verhaal achter. Er is geen echte onderdompeling bij inheemse gemeenschappen en geen aandacht voor natuurbehoud.' Donaties Cookson beaamt dat maatschappelijke baten op langere termijn een krachtige prikkel zijn voor luxpeditionisten. Hij wijst erop dat na zulke avonturen de donaties snel volgen – of het nu gaat om weeshuizen, de filantropische stichtingen van de reisorganisaties of om hoge toegangs-/permit-fees voor ‘onbereikbare' locaties die als donatie worden gepresenteerd. Om het Bhutaanse Koninklijke Park Manas te mogen bezoeken, waar men naar de bedreigde Bengaalse tijger en de Aziatische olifant op zoek gaat, of om op nieuwe routes in het heuvelgebied van het Himalayagebergte te wandelen, moeten Cooksons klanten een lokale ngo, school of conservatieproject steunen – bovenop de standaardprijs van 250.000 voor de tiendaagse reis. ‘Het koninklijk huis van Bhutan staat erop dat groepsreizen een duidelijk doel hebben en een bijdrage leveren aan het land,' legt Cookson uit. Henry Cookson op de Antarctic Pole of Inaccessibility. – © Cookson Adventures Zelf doet hij daar graag nog een schepje bovenop. ‘We hebben plannen om een uniek en nooit eerder vertoond eco-kamp te stichten op een prachtige plek in Groenland, een bestemming waar we steeds meer organiseren,' zegt hij. Het gebied ontwikkelt momenteel een internationale toerismesector – zo werd er vorig jaar een nieuw vliegveld geopend, met nog twee in het vooruitzicht. Niet alle welgestelde vakantieaanbieders hebben echter de duurzaamheidsboodschap meegekregen. ‘Sommigen lijkt het helemaal niets te kunnen schelen,' aldus Mackay-Lewis. Dus ‘rekent Pelorus het door aan de klant', met een extra ‘planeetrekening' op elke factuur, en een heffing van 1 procent voor natuurbehoud. Luxpeditionisten moeten er van hen aan geloven – of hun miljoenenbudget voor avonturen ergens anders besteden.

» Lees dit nummer online Met onder andere: » De negen oorzaken van mondiaal populisme » De ‘luxepedities’ van superrijken » De curieuze wezens in de marianentrog Ongekend The Economist vermeldt geen namen van haar journalisten, een mooi principe. Maar wie deze column ook heeft geschreven is een auteur naar mijn hart. Waarschijnlijk voor het eerst in de geschiedenis, zegt deze, is de wereldwijde alcoholconsumptie aan het dalen. Om vervolgens uit te leggen hoe schadelijk dat is, niet alleen voor de samenleving maar ook voor de economie. Het heeft ook haast iets naïefs; als mensen al zo lang alcohol nuttigen, en zo frequent, is het dan wel een slim idee om er ineens massaal mee te stoppen? Hoe dan ook geloof ik niet dat we het einde van het alcoholtijdperk mee zullen maken. Ook al omdat ik altijd wat argwanend word van zulke bewoordingen. ‘Voor het eerst in de geschiedenis‘, ‘nu meer dan ooit‘, ‘ongekend‘ zijn begrippen die in de media constant terugkomen, met, vermoed ik, als verklaring dat mensen nou eenmaal vinden dat hun eigen tijd in die 300.000 jaar dat we bestaan de belangrijkste van alle tijden is. In zijn essay over de oorzaak van het opkomende populisme springt Francis Fukuyama indirect op die neiging in. Hiervoor worden doorgaans negen verschillende oorzaken aangehaald, zet hij uiteen, en hoewel de meeste weliswaar geldig zijn, verklaren ze niet per se de ‘waarom nú'-vraag. Mensen zijn niet slechter geworden of armer of conservatiever. Er is maar één ding echt veranderd ten opzichte van vroeger, en daarbij spelen (kleine spoiler) diezelfde media een grote rol. Mensen zijn niet slechter geworden of armer of conservatiever Dat de gevolgen van het populisme immens kunnen zijn, laten de parallellen zien die tegenwoordig vaak worden getrokken met de Weimarrepubliek. Stukje bij beetje werd Hitler, de grote populist, de macht geschonken, in de arrogante of naïeve hoop dat die vervolgens wel kon worden beteugeld. Was het vanuit dezelfde arrogantie of naïviteit dat de Nobelprijs voor de Vrede werd uitgereikt aan iemand die door critici tot radicaal-rechts wordt gerekend en de prijs in haar dankwoord dan ook mede opdroeg aan Donald Trump? Behalve in Spanje hielden de media zich opvallend stil. Waar Fukuyama niet op ingaat is waarom onverdraagzaamheid überhaupt zo makkelijk kan worden aangewakkerd. Maakt die ook al 300.000 jaar deel uit van de mens? Daarover peinst ook Zida Qanawati, die na tien jaar eindelijk weer bij haar moeder in Damascus op bezoek kan voor een kop koffie, een wens die in haar hoofd al was verworden tot fantasie. Ondertussen gaan de allerrijksten al skydivend naar een sterrenmenu op de Noordpool om, voor ‘de perfecte afsluiting van een perfecte dag', 's avonds nog een blik op het Noorderlicht te werpen. Ja, sommige dingen zijn toch wel ongekend. Laura Weeda Weeda@360international.nl

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een dossier over AI, een reportage over Umeå, de meest feministische stad ter wereld & een longread over obstacle parenting.

Van stappen en hartslagen tot gelezen boeken en bekeken series: alles wordt gemeten, gevolgd en gedeeld. ‘Hoe groter de chaos in de wereld om ons heen, hoe meer we verslingerd raken aan cijfers.'

'Als ze eenmaal is aangebroken zal de toekomst heel gewoon aanvoelen. Alleen zal ons idee van gewoon een beetje verschuiven', schrijft Nick Foster.

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een verhaal over Coca-Cola's ijzeren greep op Mexico, een column over de ethiek van toerisme en een horizonstuk over nonnen die hun doorbraak maakten op sociale media.

Slechts tien procent van de ondernemingen in de VS past AI daadwerkelijk zinvol toe, blijkt uit een onderzoek van United States Census Bureau.

Overal probeert de katholieke kerk de harten van jongeren terug te winnen. In Brazilië worden daar influencers, dj's en twee dansende nonnen voor ingezet.

In een gebied waar de meeste gewassen voor de export zijn bedoeld, kiezen steeds meer boeren er nu voor om gewassen te verbouwen voor de lokale bevolking.

Brussel geeft elk jaar meer dan 10 miljard euro uit om innovaties te stimuleren. Maar slechts een fractie ervan zou effectief worden besteed.

Het aanpassen van de vakantiebestemming zal voor velen het eerste tastbare gevolg zijn van de stijgende temperaturen wereldwijd.

Het lijkt erop dat we met argumenten zelden iemand op andere gedachten kunnen brengen. Alleen onze sociale relaties en ons eigen handelen zijn daartoe in staat.

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een groot dossier over de NAVO, een pleidooi voor het ‘tegelwippen' & een impressie van het Mallorca van Noord-Korea.

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een controverse over diepzeemijnbouw, Georgi Gospodinov over de kracht van fictie & hoe wetenschappers een nieuwe kleur hebben ontdekt.

Straatprotesten in Turkije tegen het regime van Erdoğan blazen de falende progressieve partijen nieuw leven in. Andere landen kunnen hier iets van leren.

We moeten ons gaan voorbereiden op een wereld zonder de VS, legt econoom Thomas Piketty uit in zijn column.

Ons politiek nihilisme is de vrucht van de verpletterende verveling en geestelijke leegte van onze moderne maatschappij. Burgers weten zich geen raad met de vrijheid en overvloed die door eerdere generaties tot stand is gebracht.

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een controverse over het wel of niet rijden van een Tesla, een dossier over verdwijnende talen & een longread over de koelkast.

Volgens Patrick Gathara heeft ontwikkelingshulp altijd een mondiaal hegemonisme gediend. Het einde van USAID kan ook nieuwe kansen bieden.

Het is het grootste mysterie in de geschiedenis van de Belgische kunst: waar is het in 1934 gestolen paneel van het Lam Gods verborgen?

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een controverse over tweedehandskleding, een dossier over bevolkingskrimp en een antwoord op het decennia-oude ‘sofaprobleem'.

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een dossier over natuurherstel, een reportage over krakers in Spanje & een fotoserie van Japanse vrouwelijke fotografen.

Een antropoloog verkent het fenomeen lachen, dat veel complexer blijkt dan een simpele uiting van vreugde.

EU-lidstaten moeten zich niet uitsloven om in het gevlij te komen bij de nieuwe Amerikaanse president.

Duizenden West-Afrikaanse voetballers worden opgelicht en uitgebuit door nepscouts die hun een plek beloven bij professionele voetbalteams in het buitenland.

Onze aandachtsspanne bedraagt inmiddels een armzalige 47 seconden. Maar sommige verhalen weten nog steeds onze aandacht te trekken.

Het fascisme uit de jaren dertig veroorzaakte een genocidale oorlog. Inmiddels zijn de herinneringen vervaagd, dat is gevaarlijk voor de democratie.

Het is niet eenvoudig om voedsel op een fundamenteel andere manier te gaan verbouwen. De Indiase deelstaat Sikkim koos de langzame en pragmatische weg.

Een bijna veertig jaar durende zoektocht om de quagga terug te brengen wordt een succes genoemd, maar niet iedereen is onder de indruk.

De nieuwe 360 is er! Met o.a. een openingsverhaal van de Indiase schrijver Pankaj Mishra, een column over ChatGPT en een zoektocht naar de uitgestorven quagga.

Sumoworstelaars zijn te dik. Velen van hen sterven vroegtijdig. Maar de sport koestert de zwaarlijvigen alsof het om museumstukken gaat.

Regeringen struikelen vaak al over basale kwesties, laat staan dat ze overeenstemming bereiken over de meest acute problemen.

Kwantumtechnologie biedt cybercriminelen nieuwe kansen. Overheden en bedrijven moeten zich hier nu op voorbereiden, waarschuwt internetpionier Harald Summa.

Kunstmatige intelligentie zou via taalmodellen zoals ChatGPT – dat vorige week zijn tweede verjaardag vierde – de manier waarop we werken veranderen. Wat is er van die belofte terechtgekomen?

Is het niet juist van het grootste belang om elkaars boeken te lezen, vragen twee literair agenten zich af.

Omdat spelen goed is voor het brein en voor het sociale leven, kopen ook steeds meer volwassenen tegenwoordig wat kinderen leuk vinden: speelgoed.

In plaats van zich bezig te houden de gevolgen van de overwinning van Trump, wordt er in Europa gediscussieerd over migratie, migratie en nog eens migratie.

Politieke campagnes houden de mythes in stand dat alle problemen worden veroorzaakt door de instroom van immigratie, en dat is schadelijk voor de sociale cohesie en de welvaart van Europa

Chatbots kunnen nu patronen in nepnieuws herkennen en effectieve strategieën ontwikkelen om het tegen te gaan.

In Nederland blijken kinderen tegenwoordig kleiner te zijn dan hun ouders. Waarom die lengte nu weer afneemt is nog niet helemaal duidelijk.

De Griekse econoom en voormalig minister van Financiën Yanis Varoufakis trekt zijn wenkbrauwen op over de koers van eurofielen.

Journalist Sergei Gorbunov verliet Rusland drie jaar geleden vanwege zijn angst voor politieke vervolging.

De nieuwe 360 is er! Met o.a een column over multitasken, een artikel over kamelen en een uitgebreid dossier over Europa.

In onze snelle wereld lijkt multitasken de norm geworden, maar journalist Oliver Burkeman daagt je uit om één ding tegelijk te doen.

De nieuwe 360 is er! Met o.a een dossier over werken, een column over AI en een debat over de vraag of een een politicus moet aftreden bij een schandaal.

De nieuwe 360 is er! Met o.a een interview met David Grossman, een column over pessimisme & een artikel over vrouwvriendelijke noedelsoep.

‘De kunst van het niksen' lijkt een typisch Nederlands fenomeen. Maar hoe rijmen we dat met het calvinisme dat Nederlanders met de paplepel is ingegoten?