OVT

(01:00) Bosbranden, stakingen, A.I. en goedkopere locaties om te filmen in andere landen; Hollywood als epicentrum van de filmindustrie ligt onder vuur. Betekenen de bedreigingen het einde van Hollywood als centrum van de filmwereld? Filmwetenschapper Peter Verstraten komt hierover vertellen én over eerdere bedreigingen voor Hollywood.   (13:37) Dertig jaar geleden werd Srebrenica onder de voet gelopen door het Bosnisch-Servische leger. In vijf dagen tijd werden er meer dan achtduizend mensen vermoord en duizenden gedeporteerd. Veel gevluchte Bosniërs vonden hun thuis in Nederland. De afgelopen jaren lag de focus vooral op de Nederlandse blauwhelmen die aanwezig waren bij de val van Srebrenica. Maar wie zijn de Bosnische Nederlanders die deze geschiedenis met zich meedragen?  In De 11 stemmen van Srebrenica gaan journalist en Balkanexpert Marjolein Koster en genocide-deskundige en Srebrenica-overlevende Alma Mustafić op zoek naar hun verhalen. Hoe leef je verder met een oorlogsverleden in een maatschappij die jouw geschiedenis niet kent of begrijpt? En wat kunnen wij leren als we écht naar hen luisteren?  De 11 stemmen van Srebrenica is een productie van Marjolein Koster, Alma Mustafić en OVT. Mede mogelijk gemaakt door o.a. het Mondriaan Fonds en de gemeente Utrecht.  De 11 stemmen van Srebrenica is een multimediaal project. Er is een fotoserie voor de Volkskrant van fotograaf Robin de Puy en binnenkort openen twee tentoonstellingen: in Nationaal Kamp Vught en in DOTODOK Utrecht. Voor meer informatie ga naar: www.11stemmen.nl  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-07-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-07-2025.html)

(01:53) Taiwan is bezig met haar grootste militaire oefening ooit. Han Kuang, zoals deze oefening heet, wordt al sinds 1984 jaarlijks uitgevoerd om voorbereid te zijn op een verrassingsaanval van China. De oefening is groter dan ooit, maar is de dreiging vanuit China ook groter dan ooit? Daarover te gast is Casper Wits, sinoloog en japanoloog aan de Universiteit Leiden.  (12:26) Wetenschappers hebben een tot nu toe onbekende Babylonische hymne ontdekt. Dankzij AI, die talloze kleitabletten met spijkerschrift heeft geanalyseerd. De uitkomst: een lofzang over het Mesopotamische Babylon. Te gast is Willemijn Waal, universitair docent Assyriologie en Hettitologie.   (20:04) De column van John Jansen van Galen.  (24:30) Deze zomer is het 80 jaar geleden dat Indonesië zich onafhankelijk verklaarde van Nederland. De Indonesische regering grijpt het aan als gelegenheid om een nieuwe nationale geschiedenis te laten schrijven, die het verhaal van onafhankelijkheid en trots moet versterken. Maar wat betekent het als Indonesië zijn verleden gaat herschrijven? Journalist Feba Sukmana vertelt.    (26:27)  Recensies van Wim Berkelaar  In de ban van Vietnam - Rimko van der Maar  De puber en de pedagoog - Mineke van Essen en Sanne Parlevliet  Perla - Alexandra Makarová    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-07-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-07-2025.html)  

(01:04) Gevluchte Indische families dragen trauma's met zich mee, waar nooit over werd gesproken. In de documentaire Tussen wal en schip, gemaakt door Juliette Dominicus en Sven Peetoom, gaan drie kleinkinderen in gesprek met hun grootouders juist om over dit verzwegen Indische verleden te praten. Te gast is Benjamin Caton, een van de drie kleinkinderen uit de documentaire en initiatiefnemer van De Dekoloniale Indonesië Nederland Herdenking.   (16:12) Dertig jaar geleden werd Srebrenica onder de voet gelopen door het Bosnisch-Servische leger. In vijf dagen tijd werden er meer dan achtduizend mensen vermoord en duizenden gedeporteerd. Veel gevluchte Bosniërs vonden hun thuis in Nederland. De afgelopen jaren lag de focus vooral op de Nederlandse blauwhelmen die aanwezig waren bij de val van Srebrenica. Maar wie zijn de Bosnische Nederlanders die deze geschiedenis met zich meedragen? In De 11 stemmen van Srebrenica gaan journalist en Balkanexpert Marjolein Koster en genocide-deskundige en Srebrenica-overlevende Alma Mustafić op zoek naar hun verhalen. Hoe leef je verder met een oorlogsverleden in een maatschappij die jouw geschiedenis niet kent of begrijpt? En wat kunnen wij leren als we écht naar hen luisteren?   De 11 stemmen van Srebrenica is een productie van Marjolein Koster, Alma Mustafić en OVT. Mede mogelijk gemaakt door o.a. het Mondriaan Fonds en de gemeente Utrecht.  De 11 stemmen van Srebrenica is een multimediaal project. Er is een fotoserie voor de Volkskrant van fotograaf Robin de Puy en binnenkort openen twee tentoonstellingen: in Nationaal Kamp Vught en in DOTODOK Utrecht. Voor meer informatie ga naar: www.11stemmen.nl Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-07-2025.html# (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-07-2025.html# %20)

(01:29) Donderdagnacht is De Asielnoodmaatregelenwet aangenomen in de Tweede Kamer. Illegaal in Nederland verblijven wordt strafbaar, als de wet ook door de Eerste Kamer wordt aangenomen.   Migratiehistoricus én vaste OVT-recensent Nadia Bouras reageert en zet de nieuwe asielwet in historisch perspectief.    (14:37) De nieuwe film Jurassic World Rebirth belooft een kaskraker te worden. In de film wordt de mens geplaagd door steeds bloeddorstigere en intelligenter geworden dinosauriërs. Maar hoe verhoudt de film zich tot de laatste wetenschappelijke inzichten over deze beesten? En hoe is door de geschiedenis heen de dino verbeeld?  Paleontoloog Melanie Düring, auteur van De laatste lente van de dinosauriërs, bekijkt voor ons de film en is te gast.   (23:02) De column van Micha Wertheim    (27:08) De Zwarte psychiater Frantz Fanon groeide uit tot een van de scherpste stemmen tegen onderdrukking. Hij zette de strijd tegen kolonialisme en de doorwerking van racisme op de Zwarte psyche op de kaart. Wat zegt het werk van Fanon honderd jaar na zijn geboorte over de wereld van nu? Psychiater Glenn Helberg is te gast.    (42:27)  Recensies van Bart Funnekotter  Fulvia - Jane Draycott  De laatste dagen van Barbarije, hoe piraterij verdween van de Middellandse Zee- Erik de Lange  Boven het maaiveld - tentoonstelling Rijksmuseum van Oudheden    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-07-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-07-2025.html)  

(01:03) Patrice Lumumba, de eerste premier van Congo, is vooral bekend omdat hij in 1961 op lugubere wijze werd vermoord in opdracht van België. Want hij zou een gevaarlijke revolutionair zijn die het land in chaos zou storten. Dat hij veel meer was, een bruggenbouwer, is veel minder bekend. En dat moet veranderen, vindt universitair docent postkoloniale studies Sibo Kanobana. Kanobana schreef het boek Lumumba's droom. Wat zijn gedachtegoed ons vandaag kan leren en is te gast.   (13:17) Dertig jaar geleden werd Srebrenica onder de voet gelopen door het Bosnisch-Servische leger. In vijf dagen tijd werden er meer dan achtduizend mensen vermoord en duizenden gedeporteerd. Veel gevluchte Bosniërs vonden hun thuis in Nederland. De afgelopen jaren lag de focus vooral op de Nederlandse blauwhelmen die aanwezig waren bij de val van Srebrenica. Maar wie zijn de Bosnische Nederlanders die deze geschiedenis met zich meedragen?  In De 11 stemmen van Srebrenica gaan journalist en Balkanexpert Marjolein Koster en genocide-deskundige en Srebrenica-overlevende Alma Mustafić op zoek naar hun verhalen. Hoe leef je verder met een oorlogsverleden in een maatschappij die jouw geschiedenis niet kent of begrijpt? En wat kunnen wij leren als we écht naar hen luisteren?  De 11 stemmen van Srebrenica is een productie van Marjolein Koster, Alma Mustafić en OVT. Mede mogelijk gemaakt door o.a. het Mondriaan Fonds en de gemeente Utrecht.  De 11 stemmen van Srebrenica is een multimediaal project. Er is een fotoserie voor de Volkskrant van fotograaf Robin de Puy en binnenkort openen twee tentoonstellingen: in Nationaal Kamp Vught en in DOTODOK Utrecht. Voor meer informatie ga naar: www.11stemmen.nl  (http://www.11stemmen.nl) Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/29-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/29-06-2025.html)

(01:54) Het congres van GroenLinks-PvdA had een fusie-feestje moeten worden, maar werd overschaduwd door discussie over een volledig wapenembargo op Israël. Wat is de effectiviteit van een wapenembargo en hoe zijn ze in het verleden ingezet?  Historicus en politiek analist Ivo van de Wijdeven vertelt.  (14:11) De column van Nelleke Noordervliet    (18:14) Nadat hij zijn ouders heeft begraven in een steen-loos graf, keert journalist Frank Westerman terug naar Drenthe. Daar bekijkt hij de hunebedden van zijn geboortegrond in een nieuw licht. Hij dook in de verschillende vertellingen van de geschiedenis van de oudste monumenten van Nederland. Westerman schreef er het boek Terug naar de Nul over en is te gast.    (31:26) Ineens staat Stalins standbeeld er weer, in hartje Moskou, alsof er sinds 1956 geen zogenoemde destalinisatie is geweest Stalin moest uit de geschiedenisboeken en uit het straatbeeld verdwijnen. Maar nu staat zijn beeltenis dus weer in een Moskou's metrostation. Maar waarom keert hij juist nu terug? We vragen het Ruslandkenner Sjeng Scheijen.  (42:32) Recensies van Sanne Frequin - In memoriam Henk van Os en zijn boek Gebed in schoonheid  - Het verhaal van de schaal - Een podcast van Simon Heijmans over een raadsel rond een schaal van Chinees porselein.  - Gezonken Erfgoed, een Nederlandse geschiedenis aan de hand van 15 iconische scheepswrakken - Jolanda Bos, Martijn Manders, Bjørn Smit en Wouter Waldus    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/29-06-2025.html#  (xx:xx)%20Het%20congres%20van GroenLinks-PvdA had%20een%20fusie-feestje%20moeten%20worden,%20maar%20werd%20overschaduwd%20door%20discussie%20over%20een%20volledig wapenembargo op%20Israël.%20Wat%20is%20de%20effectiviteit%20van%20een%20wapenembargo%20en%20hoe%20zijn%20ze%20in%20het%20verleden%20ingezet?%20%20%20Historicus%20en%20politiek%20analist Ivo%20van%20de%20Wijdeven vertelt.%20%20%20(xx:xx)%20De%20column%20van%20Nelleke%20Noordervliet%20%20%20%20%20%20(xx:xx)%20Nadat%20hij%20zijn%20ouders%20heeft%20begraven%20in%20een%20steen-loos%20graf,%20keert%20journalist Frank%20Westerman terug%20naar%20Drenthe.%20Daar%20bekijkt%20hij%20de hunebedden van%20zijn%20geboortegrond%20in%20een%20nieuw%20licht.%20Hij%20dook%20in%20de%20verschillende%20vertellingen%20van%20de%20geschiedenis%20van%20de%20oudste%20monumenten%20van%20Nederland.%20Westerman%20schreef%20er%20het%20boek Terug%20naar%20de%20Nul over%20en%20is%20te%20gast.%20%20%20%20%20%20(xx:xx)%20Ineens%20staat Stalins standbeeld%20er%20weer,%20in%20hartje%20Moskou,%20alsof%20er%20sinds%201956%20geen%20zogenoemde destalinisatie is%20geweest%20Stalin%20moest%20uit%20de%20geschiedenisboeken%20en%20uit%20het%20straatbeeld%20verdwijnen.%20Maar%20nu%20staat%20zijn%20beeltenis%20dus%20weer%20in%20een%20Moskou's%20metrostation. Maar%20waarom%20keert%20hij%20juist%20nu%20terug?%20We%20vragen%20het%20Ruslandkenner%20Sjeng%20Scheijen.%20%20%20%20%20%20Recensies%20van%20Sanne%20Frequin%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20Meer%20info:%20https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/29-06-2025.html#)    

Het was de blockbuster die de doorbraak betekende van Stephen Spielberg; Jaws. De film zette de haai neer als het bloeddorstigste monster van de zee. Nu de film zijn vijftigste viert vragen we ons af; is het imago van de haai door de geschiedenis heen veranderd? We vragen het aan Sven Gins, mediëvist en onderzoeker van historische dierenverhalen.  De column van John Jansen van Galen.  De Roma en Sinti worden al honderden jaren gezien als een gevaar. De angst voor dit zogenoemde vreemde, niet eigen volk leidde in Oost- en Midden-Europa tot gedwongen sterilisatie van duizenden Roma en Sinti vrouwen. Performer en schrijver Giovanni Brand maakte er de theatervoorstelling No Man's Land over, deze gaat 27 juni in première in Rotterdam. Brand is te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html)

Amerikaanse bommenwerpers vielen de ondergrondse nucleaire installaties in Iran aan. Trump heeft het dus toch gedaan, in weerwil van zijn credo dat America First betekent dat inmenging niet in het belang van de VS is. De vergelijking met Amerika's bommentapijt op Irak in 2003 dringt zich op. Is dit een trendbreuk met zijn America First-politiek en zijn zelf gewenste rol van zogenaamde vredestichter? Bij ons Amerikanist Casper Thomas.  Israël heeft Iran aangevallen vanwege vermeende nucleaire wapens. Maar Israël zou zelf als enige land in het Midden-Oosten al decennialang over kernwapens beschikken. Israël hanteert een strategie van ‘nucleair opacity': het bevestigt noch ontkent het bezit van kernwapens. Journalist en voormalig Israël-correspondent Derk Walters vertelt meer.    Nadia Bouras bespreekt twee historische boeken:  Het uur van de wolven - Giuliano da Empoli (vert. Hans E. van Riemsdijk)  De wereld na Gaza - Pankaj Mishra (vert. Nannie de Nijs Bik-Plasman en Arjanne van Luipen)    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/22-06-2025.html)

(00:36) De column van Abdelkader Benali.  (4:00) Vooral de foto's van de Japanse bordelen blijken gevoelig liggen in Japan. Wie was verantwoordelijk: Amerika of Japan? En hoe zat het systeem in elkaar? Marianne spreekt een oude zuster, die na de oorlog slachtoffers van dwangprostitutie opving. Wat weet zij over de ervaringen van de vrouwen? Ook ontmoet Marianne de kleinzoon van een Amerikaanse soldaat en een Japanse vrouw. Hij is benieuwd of zij kan helpen zijn Amerikaanse familie te vinden. Terug in Nederland krijgt Marianne een verrassend bericht...  Operatie onthechting  Kunstenaar Marianne Ingleby erft het fotoarchief van haar opa Bruce Elkus, Amerikaans legerfotograaf. In 1944 vertrok hij naar het Japanse eiland Iwo Jima, bekend van een van de bloedigste slagen van de Tweede Wereldoorlog.  Als Marianne na zijn dood door de foto's gaat stuit ze op gruwelijke beelden: soldaten met weggeblazen ledematen, een Japanse schedel op een stok als oorlogstrofee en naakte vrouwen met dronken Amerikanen in bordelen. De foto's blijken destijds nooit gepubliceerd: te ontluisterend. Liever keek men naar de wereldberoemde heroïsche foto 'Raising the Flag on Iwo Jima', hét symbool van de Amerikaanse overwinning in de Pacific.  Marianne blijkt goud in handen te hebben met het zeldzame foto-archief. Ze is benieuwd naar de ervaringen van haar eigenzinnige opa, die naast honderden foto's ook aangrijpende brieven vanaf het front naliet. Wat heeft hij meegemaakt aan het front? Waarom maakte hij foto's buiten zijn opdracht? Welke herinneringen roepen ze op bij de Amerikaanse veteranen? En hoe wordt er in Japan op gereageerd?  Samen met radiomaker Laura Stek reist Marianne vanuit Nederland naar Amerika en Japan, gedreven door de vraag: hoe groot is het gat tussen wat we te zien krijgen en de realiteit van oorlog?  Deel 1 en 2 kwamen in 2020 uit, deel 3 en 4 in 2025.  ‘Operatie Onthechting' is een coproductie van Prospektor en VPRO voor NPORadio1. Narratief en edit: Laura Stek, research: Marianne Ingleby, eindmix: Arno Peeters, creatief producent: Eefje Blankevoort, uitvoerend producent: Laura Verduijn, animatie: Floris Deerenberg, vertaling Japan: Manami Midorikawa en Keimi Yamada. Stemacteurs: Maarten Heijmans, Dafne Holtland, Kai Gotoh en Aki Watano.  Mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, het Postcode Loterij Fonds voor journalisten en het NPO-fonds.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html)  

(01:54) Afgelopen vrijdag vond de grootste Israëlische aanval op het Iraanse Atoomprogramma tot nu toe plaats. Al eerder waren er aanvallen, met name in 2010 was er de operatie Stuxnet, met een superworm die het Iraanse nucleaire programma destabiliseerde. Midden Oostenkenner Paul Aarts is te gast.  (11:49) Fresco Sam-Sin bespreekt twee historische boeken:    Leven op een vulkaan - Ulbe Bosma  De mango van Mao - Federico Kukso (vert. Heijo Alting)    (23:00) Donald Trump stuurde deze week in Californië militairen af op demonstranten, die protesteren tegen klopjachten van de immigratiedienst. Een opvallende wending in de strijd van Trump tegen progressievelingen. Het doet denken aan president Woodrow Wilson en de eerste ‘Red Scare' in 1919 volgens historicus Ivo van de Wijdeven, hij vertelt meer.  (34:50) Zijn boek over Alkibiades was meteen een hit. Want het ging niet alleen over een Griekse held, maar hield ook een waarschuwing in tegen het moderne populisme. Maar waar haalde de auteur, Ilja Leonard Pfeijffer, zijn kennis vandaan over de politicus die de Atheense democratie zou willen redden? Onlangs verscheen De luimen van de leeuw. De bronnen voor Alkibiades. De auteur is te gast.      Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/15-06-2025.html)

(01:19) Rond 1730 ontvlucht een zwangere zwarte vrouw de plantage en brengt in het Surinaamse moeras haar zoon Boni ter wereld. Hij wordt Marron-leider en verzetsheld tegen het koloniale gezag. Tessa Leuwsha schreef een boek over zijn leven en denken, en vertelt hoe dat ons beeld van Boni verandert.  (14:53) Het is vijf jaar later. Alle Amerikaanse Iwo Jima veteranen zijn overleden. De wereld is in rap tempo veranderd. De dreiging van oorlog is terug van weggeweest. Marianne gaat op zoek naar de oude vijanden van haar opa en vindt een van de laatste Japanse Iwo Jima veteranen. In hoeverre voldoet hij aan het clichébeeld uit de oorlog? Ook ontmoet ze de kleindochter van een gesneuvelde Japanse Iwo Jima veteraan. Hoe kijkt zij naar de omgang met de oorlog in het huidige Japan?  Operatie onthechting  Kunstenaar Marianne Ingleby erft het fotoarchief van haar opa Bruce Elkus, Amerikaans legerfotograaf. In 1944 vertrok hij naar het Japanse eiland Iwo Jima, bekend van een van de bloedigste slagen van de Tweede Wereldoorlog.  Als Marianne na zijn dood door de foto's gaat stuit ze op gruwelijke beelden: soldaten met weggeblazen ledematen, een Japanse schedel op een stok als oorlogstrofee en naakte vrouwen met dronken Amerikanen in bordelen. De foto's blijken destijds nooit gepubliceerd: te ontluisterend. Liever keek men naar de wereldberoemde heroïsche foto 'Raising the Flag on Iwo Jima', hét symbool van de Amerikaanse overwinning in de Pacific.  Marianne blijkt goud in handen te hebben met het zeldzame foto-archief. Ze is benieuwd naar de ervaringen van haar eigenzinnige opa, die naast honderden foto's ook aangrijpende brieven vanaf het front naliet. Wat heeft hij meegemaakt aan het front? Waarom maakte hij foto's buiten zijn opdracht? Welke herinneringen roepen ze op bij de Amerikaanse veteranen? En hoe wordt er in Japan op gereageerd?  Samen met radiomaker Laura Stek reist Marianne vanuit Nederland naar Amerika en Japan, gedreven door de vraag: hoe groot is het gat tussen wat we te zien krijgen en de realiteit van oorlog?  Deel 1 en 2 kwamen in 2020 uit, deel 3 en 4 in 2025.  ‘Operatie Onthechting' is een coproductie van Prospektor en VPRO voor NPORadio1. Narratief en edit: Laura Stek, research: Marianne Ingleby, eindmix: Arno Peeters, creatief producent: Eefje Blankevoort, uitvoerend producent: Laura Verduijn, animatie: Floris Deerenberg, vertaling Japan: Manami Midorikawa en Keimi Yamada. Stemacteurs: Maarten Heijmans, Dafne Holtland, Kai Gotoh en Aki Watano.  Mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, het Postcode Loterij Fonds voor journalisten en het NPO-fonds.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/08-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/08-06-2025.html)  

(01:35) Geert Wilders praat in stellingen en oneliners, en lijkt niet gericht op overleg maar op zijn zin krijgen. Hoe nieuw is zijn stijl – en hoe verklaar je zijn invloed op de agenda? Politiek historicus Henk te Velde vertelt, naar aanleiding van zijn nieuwe boek Land van redenaars en debat.    (17:02) Als een apparaat dienstbaar moet zijn, praat het algauw als een vrouw zoals we haar in de 19e eeuw voorstelde: aanmoedigend en inschikkelijk. In de technologie staat de onderdanige vrouw nog altijd model. En dat is al heel lang, zo blijkt uit de nieuwe tentoonstelling ‘Vrouwen als technologie' in het Design Museum Den Bosch. Te gast is conservator van het museum en curator van de tentoonstelling Anne-Karlijn van Kesteren.    (25:50) De column van Nelleke Noordervliet    (29:16) Alfred Dreyfus, de Joodse kapitein die 130 jaar geleden ten onrechte werd veroordeeld voor hoogverraad, krijgt postuum promotie tot brigadegeneraal. Wie was hij, wat was de Dreyfus-affaire en waarom nu deze erkenning? Historicus Niek Pas legt het uit.    (38:42) Wim Berkelaar bespreekt drie historische boeken:  Over antisemitisme - Mark Mazower (vert. Auke van den Berg)  De tien van Den Haag - Stephan Steinmetz  Napoleon en de paus - Pierre Trouillez    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/08-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/08-06-2025.html)  

(01:21) Hoe leer je je vader kennen als hij nooit sprak over zijn verleden? Mirjam Rotenstreich volgde het spoor van haar joodse vader Natan — via Oekraïne, het Rode Leger en Berlijn naar Nederland. Ze tekende zijn verzwegen levensverhaal op in het boek ‘Vader zoeken' en is te gast.  (13:47) Marianne reist naar New Orleans, waar de reünie van de laatste Iwo Jima veteranen plaatsvindt. Ze spreekt af met twee stokoude mariniers, in een poging dichter bij de oorlogservaring van haar opa te komen. De mannen vertellen emotioneel over de gruwelen die ze hebben meegemaakt. Marianne toont hen ook de foto's van de Amerikaanse soldaten in de Japanse bordelen. Hoe reageren ze daarop? En zou Bruce de foto's hebben verstopt voor het leger, om censuur te voorkomen?  Operatie onthechting  Kunstenaar Marianne Ingleby erft het fotoarchief van haar opa Bruce Elkus, Amerikaans legerfotograaf. In 1944 vertrok hij naar het Japanse eiland Iwo Jima, bekend van een van de bloedigste slagen van de Tweede Wereldoorlog.  Als Marianne na zijn dood door de foto's gaat stuit ze op gruwelijke beelden: soldaten met weggeblazen ledematen, een Japanse schedel op een stok als oorlogstrofee en naakte vrouwen met dronken Amerikanen in bordelen. De foto's blijken destijds nooit gepubliceerd: te ontluisterend. Liever keek men naar de wereldberoemde heroïsche foto 'Raising the Flag on Iwo Jima', hét symbool van de Amerikaanse overwinning in de Pacific.  Marianne blijkt goud in handen te hebben met het zeldzame foto-archief. Ze is benieuwd naar de ervaringen van haar eigenzinnige opa, die naast honderden foto's ook aangrijpende brieven vanaf het front naliet. Wat heeft hij meegemaakt aan het front? Waarom maakte hij foto's buiten zijn opdracht? Welke herinneringen roepen ze op bij de Amerikaanse veteranen? En hoe wordt er in Japan op gereageerd?  Samen met radiomaker Laura Stek reist Marianne vanuit Nederland naar Amerika en Japan, gedreven door de vraag: hoe groot is het gat tussen wat we te zien krijgen en de realiteit van oorlog?  Deel 1 en 2 kwamen in 2020 uit, deel 3 en 4 in 2025.  ‘Operatie Onthechting' is een coproductie van Prospektor en VPRO voor NPORadio1. Narratief en edit: Laura Stek, research: Marianne Ingleby, eindmix: Arno Peeters, creatief producent: Eefje Blankevoort, uitvoerend producent: Laura Verduijn, animatie: Floris Deerenberg, vertaling Japan: Manami Midorikawa en Keimi Yamada. Stemacteurs: Maarten Heijmans, Dafne Holtland, Kai Gotoh en Aki Watano.  Mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, het Postcode Loterij Fonds voor journalisten en het NPO-fonds.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html)      

(01:35) Bondskanselier Merz brak het stilzwijgen: Israël's aanvallen op Gaza zijn volgens hem mogelijk in strijd met het internationaal recht. Historicus Krijn Thijs (UvA/Duitsland Instituut) duidt: komt er een breuk in de historisch beladen Duits-Israëlische band?    (13:57) Het grootste museum over één cultuur ter wereld opent over een paar weken officieel zijn deuren: het Grote Egyptische Museum in Gizeh. Egyptoloog Daniel Soliman bezocht alvast het museum met de ‘greatest hits' van het Oude Egypte en vertelt.    (26:19) De column van John Jansen van Galen.    (30:14) In de nieuwe documentaire 'Tardes de soledad' doodt ster-matador Roca Rey stier na stier. Maar hoe oud is deze traditie? En is ze nog houdbaar in een tijd van groeiend verzet? Cultuurfilosoof Eric Corijn, schreef 'Apologie van een foute interesse: stierenvechten' en vertelt.    (42:42) Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken: * Spion in smoking - Victor Laurentius * De rebelse Romanov - Helen Rappaport (vert. Robert Neugarten) * 1629 1 - De apotheker van de duivel - Xavier Dorison en Thimothée Montaigne (vert. James Vandermeersch)  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/01-06-2025.html)  

(01:05) Het is een kleine rel in Italië: de nazaten van het laatste koningshuis willen hun familiejuwelen terug. De sieraden behoren de staat toe, en niet de nazaten van de monarchie die met Mussolini heulden, zo luidde het oordeel in 2022 en zo bevestigde een Romeinse rechtbank vorige week. Maar de familie vecht deze uitspraak aan. De vraag is natuurlijk hoe deze juwelenoorlog afloopt. Historicus en kenner van het Italiaanse koningshuis Frans Willem Lantink vertelt meer.    (11:50) Kunstenaar Marianne Ingleby erft het fotoarchief van haar opa Bruce Elkus, Amerikaans legerfotograaf. In 1944 vertrok hij naar het Japanse eiland Iwo Jima, bekend van een van de bloedigste slagen van de Tweede Wereldoorlog.  Als Marianne na zijn dood door de foto's gaat stuit ze op gruwelijke beelden: soldaten met weggeblazen ledematen, een Japanse schedel op een stok als oorlogstrofee en naakte vrouwen met dronken Amerikanen in bordelen. De foto's blijken destijds nooit gepubliceerd: te ontluisterend. Liever keek men naar de wereldberoemde heroïsche foto 'Raising the Flag on Iwo Jima', hét symbool van de Amerikaanse overwinning in de Pacific.  Marianne blijkt goud in handen te hebben met het zeldzame foto-archief. Ze is benieuwd naar de ervaringen van haar eigenzinnige opa, die naast honderden foto's ook aangrijpende brieven vanaf het front naliet. Wat heeft hij meegemaakt aan het front? Waarom maakte hij foto's buiten zijn opdracht? Welke herinneringen roepen ze op bij de Amerikaanse veteranen? En hoe wordt er in Japan op gereageerd?  Samen met radiomaker Laura Stek reist Marianne vanuit Nederland naar Amerika en Japan, gedreven door de vraag: hoe groot is het gat tussen wat we te zien krijgen en de realiteit van oorlog?  Deel 1 en 2 kwamen in 2020 uit, deel 3 en 4 in 2025.  ‘Operatie Onthechting' is een coproductie van Prospektor en VPRO voor NPORadio1. Narratief en edit: Laura Stek, research: Marianne Ingleby, eindmix: Arno Peeters, creatief producent: Eefje Blankevoort, uitvoerend producent: Laura Verduijn, animatie: Floris Deerenberg, vertaling Japan: Manami Midorikawa en Keimi Yamada. Stemacteurs: Maarten Heijmans, Dafne Holtland, Kai Gotoh en Aki Watano.  Mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, het Postcode Loterij Fonds voor journalisten en het NPO-fonds.  (46:47) Raising the flag on Iwo Jima, is de iconische foto die in alle schoolboeken symbool staat voor de Amerikaanse overwinning in de Pacific. Die komt ook voor in het eerste deel van ‘Operatie onthechting' dat deze uitzending te horen is.   En over die beroemde foto is de laatste maanden in Amerika controverse ontstaan. Niet over de foto zelf, maar over het Ministerie van Defensie, dat de foto besloot te cancelen. Fotografie-expert Rutger van der Hoeven, ook te horen in Operatie Onthechting, vertelt.    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html)

(01:45) Zondag zijn de parlementsverkiezingen in Suriname. Voor het eerst in 45 jaar speelt Desi Bouterse geen directe rol meer. Toch blijft zijn partij, de Nationale Democratische Partij (NDP), onlosmakelijk verbonden met zijn nalatenschap. Hoe worstelt de NDP met de erfenis van Bouterse? We vragen het Ank Kuipers, journalist in Suriname.    (14:35) Eind jaren '70 was in het VPRO-radioprogramma De Radiola Improvisatie Salon een revolutie in de muziekindustrie te horen. Iedereen die zelf een bandje had opgenomen, kon die insturen. En dat bandje werd dan zonder selectie of censuur afgespeeld op de radio. Een radicaal idee, maar hoe klonk dat?  Marco van Dalfsen is op zoek naar deze ingestuurde cassettebandjes en naar opnames van het programma zelf, voor een erfgoedproject in samenwerking met het Allard Pierson Museum, de Concertzender, Diggin' Demo's en Muziekweb.     (23:22) De column van Abdelkader Benali    (27:07) De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa werd deze week door Trump onder vuur genomen over een zogenaamde 'witte genocide'. Waarom komt deze theorie op? En hoe verhoudt het zich tot de geschiedenis van de witte Zuid-Afrikanen die zichzelf de Bittereinders noemen? Te gast is historicus Vincent Kuitenbrouwer.    (40:05) Sanne Frequin bespreekt twee historische boeken een museum:  Wereldsteden van de Lage Landen - Nadia Bouras, Manon van der Heijden et al. (red.)  Medusa in de spiegel - Jacqueline Klooster  Metamorfose - Pim Zwier    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/25-05-2025.html)

(01:29) De Amsterdamse brug 225 was altijd naamloos. Dat gaat veranderen: de brug heet voortaan de Seraphina van Braziliëbrug. Het is een ode aan mensen met Afrikaanse roots die in de zeventiende eeuw in Amsterdam leefden en een gemeenschap vormden, vlakbij de brug. Historicus Mark Ponte is te gast.  (07:08) Malcolm X zou op 19 mei 100 zijn geworden. Zijn nalatenschap leeft, zeker onder jongeren. Hoe komt dat? Nawal Mustafa organiseerde deze week een programma in de Black Archives over hem en vertelt over zijn erfenis.     (22:36) Grote kans dat je er nog nooit van gehoord hebt: Bellamyanen. Aanhangers van het gedachtegoed van de Amerikaanse schrijver Edward Bellamy. En toch waren er in Nederland vanaf de jaren dertig duizenden Bellamianen in Nederland, met afdelingen in het hele land en landdagen waar ze eigen liederen zongen en naar lange speeches luisterden. Hun ideaal: een samenleving zonder geld, zonder geweld en met gelijkheid voor iedereen. Programmamaker Katinka Baehr maakte een documentaire op basis van twee VPRO-documentaires: de radiodocumentaire 'In de ban van Bellamy's Droom' uit 1987 en de televisiedocumentaire 'Vergeelde Toekomst' van Cherry Duyns uit 1979.    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html)

(01:36) De Koerdische militante beweging PKK heft zich na 40 jaar strijd tegen Turkije op. Volgens de beweging is haar "historische missie" volbracht. Maar wat was die missie precies — en is dat echt zo? Turkije-historicus Tayfun Balçık vertelt.  (14:42) Fresco Sam-Sin bespreekt twee historische boeken en een museum: * Verenigd met de onbegrensde vitale energie - Jan De Meyer * De kortste geschiedenis van China - Linda Jaivin (vert. Pon Ruiter) * Museum Fenix in Rotterdam (29:53) De column van Nelleke Noordervliet.   (33:43) Of het nu gaat over de handen die elkaar lijken te tekenen, over het water dat omhoog stroomt of over vissen die in vogels veranderen: iedereen kent wel iets van het werk van kunstenaar M.C. Escher. Maar wie was hij? Micky Piller en Kristoffel Lieten tekenden zijn levensverhaal op in het boek M.C. Escher. Anders bekeken en zijn te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html# (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/18-05-2025.html)

(00:41) Oproep: Stuur je favoriete protestlied naar ovtlive@vpro.nl.  (05:25) Mediëvist Janna Coomans onderzocht onontdekte dievenbekentenissen. Wie steelt er eigenlijk en wat zeggen deze daden over de middeleeuwse samenleving? Coomans is te gast met haar nieuwe boek Dievenland, over gewone mensen in onzekere tijden.    (16:06) In de nacht van 23 op 24 januari 1954 treedt de dan al wereldberoemde Amerikaanse jazz-zangeres Billy Holiday op in het Concertgebouw in Amsterdam. Als ze het lied ‘Strange fruit' zingt, over de lynchpartijen in haar thuisland, breekt de zaal uit in luid gelach. Holiday verlaat woedend het podium. Het is een dramatisch einde van een toch al dramatisch verlopen dag, waar zij in haar biografie met geen woord over rept. Programmamaker Hans Hylkema reconstrueert wat er is gebeurd. Research: Rudie Kagie.    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/11-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/11-05-2025.html)

(01:32) “Gaza zal volledig worden verwoest”, zei de extreemrechtse Israëlische minister Bezalel Smotrich. Niet alleen de Gazanen maar ook hun erfgoed en cultuur wordt weggevaagd.  Is die vernietiging van het erfgoed onderdeel van de genocide? We vragen het aan Lucia Admiraal, historicus en correspondent in het Midden-Oosten voor NRC, normaal gesproken in Jeruzalem maar nu even hier. (14:41) De column van Micha Wertheim   (19:57) Een historische penisdiscussie laait op. Het aantal geborduurde penissen op het Tapijt van Bayeux werd onlangs bijgesteld naar 94. Maar hangt er nou een penis tussen de benen of een zwaard? Marlisa den Hartog, mediëvist en schrijver van het boek Seks in de Renaissance, vertelt waarom deze discussie over penissen in de middeleeuwen weer een heet hangijzer is geworden.  (29:06) Bij de eerste ronde van de verkiezingen in Roemenië kwam de extreemrechtse George Simion naar voren als winnaar. Hij wil niet alleen een ‘groots' maar ook letterlijk een Groot-Roemenië. En dat bestond al, zo'n honderd jaar geleden toen ook het Roemeense fascisme opkwam. Jan Willem Bos, vertaler Roemeens en auteur van meerdere boeken over Roemenië, vertelt meer.     (40:25) Nadia Bouras bespreekt twee historische boek en een tentoonstelling: * Galmende geschiedenissen - Sinan Çankaya * Geweten - Maurits de Bruijn * Eén club, Eén stad, Ajax Amsterdam - Het Stadsarchief Amsterdam Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/11-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/11-05-2025.html)

(01:11) Het was het gesprek van de dag deze week bij onze buren: De AfD kreeg het predicaat extreemrechts van de Duitse inlichtingendienst: het Bundesamt für Verfassungsschutz. De vraag is hoe deze kwalificatie past in de omgang met neonazistische en aanverwante partijen in ons buurland; en wat de mogelijke gevolgen zijn voor de op een na grootste partij van het land. We vragen het aan journalist en Nederland-correspondent voor Duitsland Annette Birschel.  (10:51) Wim Berkelaar bespreekt een historisch boek en een tentoonstelling:  * Verzetsvrouwen - Agnes Cremers en Mark Bergsma   * Ik ben gewoon hier – Centraal Museum Utrecht  (17:42) Negen op de tien Nederlanders staat op 4 mei op de een of andere manier stil bij Dodenherdenking. Dat blijkt uit het jaarlijkse vrijheidsonderzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Tegelijkertijd lijkt de discussie over wat en wie te herdenken dit jaar heviger dan ooit. Maar strijd om het herdenken is allesbehalve nieuw. Programmamaker Laura Lubbers onderzocht de geschiedenis van die strijd aan de hand van oorlogsmonumenten in Amsterdam. Kunnen we ‘samen' herdenken of is dat altijd al een illusie geweest? De strijd om het herdenken is een documentaire van Laura Lubbers en een co-productie van de VPRO en Prospektor. De documentaire is mede mogelijk gemaakt door het Amsterdams 4 en 5 mei Comité.     Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/04-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/04-05-2025.html)

(01:31) Trump na 100 dagen: volgens hemzelf weergaloos, volgens critici chaotisch. Filosoof Henri van Nispen ziet parallellen met de Romeinse keizer Caligula en diens ‘adhocratie'. Maar wat is een 'adhocraat' en hoe spiegelt Trumps ogenschijnlijke onvoorspelbaarheid zich in het leven van de wrede keizer?  (16:51) In 1941 werd midden in een Amsterdamse school een muur opgetrokken. Joodse leerlingen kregen voortaan aan de achterkant les. Andere leerlingen kwamen in opstand en richten een kinderverzetsgroep op. Mirjam Elias schreef er het jeugdboek 'Het verlaten hotel' over en maakte aanvullend lesmateriaal. Elias is te gast. (29:14) De column van Sana Valiulina.  (33:22) 'De ondergedoken camera', zo heet het netwerk van fotografen dat in het geniep de laatste bezettingsmaanden vastlegde. Hun beelden bepaalden ons beeld van WOII in Nederland. Hoe ze werkten, bleef onbekend — tot nu, dankzij het boek 'De ondergedoken camera'. De auteurs Erik Somers en René Kok vertellen.   Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/04-05-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/04-05-2025.html)

(00:53) Jean-Marcel Humbert, egyptoloog, verzamelde duizenden objecten geïnspireerd op het oude Egypte, zoals klokken, speelgoed, servies en posters. Sinds kort is de tentoonstelling ‘Dromen van Egypte' in het Rijksmuseum van Oudheden te zien. Egyptoloog Daniel Soliman is te gast.  (08:48) Bart Funnekotter bespreekt een historisch boek en een tentoonstelling:  * Elselina – Marja Verbraak * De wereld van Johan de Witt – Dordrechts Museum  (18:23) Op 12 december 1935 richtte het naziregime Lebensborn op, een geboorteproject dat moest zorgen voor de toename van het ‘Arische ras'. Vijf jaar lang volgde fotograaf Angeniet Berkers de sporen van dit beladen verleden en sprak de kinderen die er ongevraagd deel vanuit hebben gemaakt. Hoe zag dat programma eruit? En wat betekende het voor de levens van deze mensen? Programmamaker Jakob Koolschijn maakte een documentaire over Lebensborn, gebaseerd op het werk van Berkers.     Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/27-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/27-04-2025.html)

(01:50) Burgemeester Femke Halsema heeft namens de Gemeente Amsterdam excuses aangeboden voor de rol van de gemeente tijdens Jodenvervolging. Hoe werd er vlak na de oorlog naar gekeken, en wanneer is de verandering in het denken over de rol van de gemeente begonnen? Historicus en oud-directeur van het Joods Historisch Museum Judith Belinfante is te gast.  (14:00) Na het overlijden van haar moeder komt Sheila Sitalsing erachter dat haar grootouders ‘fout' waren in de Tweede Wereldoorlog. De schaamte over dit verleden overheerst al snel, ook bij Sitalsing. Toch, of juist daarom, schreef ze: Waar ik me voor schaam. Een instructieboek hoe met dit verleden om te gaan. Sheila Sitalsing is te gast.  (26:36) De column van John Jansen van Galen.  (30:59) Bij de Tachtigjarige Oorlog denken we aan Holland. Daar zou de strijd tegen Spanje gestreden zijn. Toch opende deze week het Nationaal Museum Tachtigjarige Oorlog in hartje Achterhoek in Groenlo. Conservator van het museum, Godfried Nijs is te gast.  (40:00) Het was niet te missen: deze week overleed paus Franciscus. Hij schudde het Vaticaan flink op, maar daarin was hij niet uniek volgens OVT-coryfee Jos Palm. Hij ziet opvallende gelijkenissen met paus Johannes XXIII die de kerk dichter bij de moderne tijd bracht. Katholicisme-kenner Palm is te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/27-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/27-04-2025.html)

(00:55) Ontsnappen aan de fiscus – het is van alle tijden. Ook in de klassieke oudheid wist men al hoe het spel gespeeld werd. Dat blijkt uit een papyrusrol van zo'n tweeduizend jaar geleden, gevonden in de woestijn van Judea.  Classicus Raphaël Hunsucker is bij ons om te vertellen over deze bijzondere vondst.     (07:22) Op 9 juni 1937 werden twee Italiaanse broers gruwelijk vermoord in een Normandisch kuuroord. De moord op Carlo en Nello Rosselli is nooit opgehelderd, maar gebeurde allicht op bevel van Mussolini.   Wat maakte de broers zo gevaarlijk voor het fascistische regime in Rome? Schrijver Luc Rasson schreef het boek Voor alles komt de daad en is te gast.       (19:25) Liefste Lies #6: Laatste brieven. In de jaren 40 en 50 wordt de Limburgse Lies overspoeld door honderden liefdesbrieven. Wie was deze mysterieuze vrouw die zoveel verlangen opwekte? En hoeveel vrijheid had zij in die tijd eigenlijk om te kiezen? De zesdelige podcast Liefste Lies vertelt haar verhaal en schetst tegelijkertijd een hedendaags portret van liefde, vrijheid en het verlangen om iets te zijn in het leven.  Deze serie werd gemaakt door Heleen Hummelen en Wieky de Boer. De serie is een coproductie van Autres Directions, Aldus' producties en OVT en is mogelijk gemaakt door financiële steun van het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/20-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/20-04-2025.html)

(02:01) Deze week zagen we het zoveelste hoofdstuk in Trumps oorlog tegen de zogenaamde on-Amerikaanse elementen. Ditmaal zijn de pijlen gericht op de Harvard-universiteit. Trump roept herinneringen op aan de beruchte jacht op alles dat links zou zijn onder senator McCarthy in de jaren 50. Amerikanist Markha Valenta is te gast.  (18:02) De tafel is gedekt; Jezus zal weldra verraden worden. Daar gaat het over in het nieuwe seizoen van de serie The Chosen. 200 miljoen mensen keken al naar de serie. Maar wat voor beeld geeft de serie van Jezus? En is deze verfilming van het paasverhaal uniek? Religiewetenschapper Ernst van den Hemel is te gast.  (26:26) De column van Nelleke Noordervliet. (29:42) De nieuwe tentoonstelling Josephine Baker, een leven vol verzet in het Verzetsmuseum laat een andere Josephine zien dan de meeste mensen kennen. Hoe verrassend is deze nieuwe expositie? Jazz-zangeres Denise Jannah bezocht de nieuwe tentoonstelling voor OVT en is te gast.    (40:53) Fresco Sam-Sin bespreekt drie historische boeken:    Biografie van de Noordzee - Arie Kok  Kofferverhalen - Karin Amatmoekrim, Abdelkader Benali en Adriaan van Dis  Het paradijs van de arbeider - De tentoonstelling in 't Schip en het boek    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/20-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/20-04-2025.html# %20)   (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/20-04-2025.html# %20)

(00:50) Ze is een van de meest bekende Nederlandstalige schrijfsters ter wereld. Kartini, heet ze. Ze leefde aan het einde van de 19e eeuw op Java, en streed voor gelijke rechten voor vrouwen. We gaan het hebben over het nieuwe boek 'De mooiste brieven van Kartini' met historicus Lara Nuberg en journalist Feba Sukmana.   (17:09) Liefste Lies #5: Klem. In de jaren 40 en 50 wordt de Limburgse Lies overspoeld door honderden liefdesbrieven. Wie was deze mysterieuze vrouw die zoveel verlangen opwekte? En hoeveel vrijheid had zij in die tijd eigenlijk om te kiezen? De zesdelige podcast Liefste Lies vertelt haar verhaal en schetst tegelijkertijd een hedendaags portret van liefde, vrijheid en het verlangen om iets te zijn in het leven.  Deze serie werd gemaakt door Heleen Hummelen en Wieky de Boer. De serie is een coproductie van Autres Directions, Aldus' producties en OVT en is mogelijk gemaakt door financiële steun van het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-04-2025.html)

(01:19) Klokkenluidersorganisatie ‘Breaking the Silence' publiceerde deze week een rapport met het verhaal van deze officier en van meer anonieme militairen. Wat zeggen deze nieuwe getuigenissen over de geweldinstructies voor Israëlische soldaten? En wat voor organisatie is ‘Breaking the Silence' eigenlijk? Erella Grassiani, antropoloog en Israël-kenner, is aan de lijn vanuit Israël.  (15:06) Lelijk, vreemd en een Nederlands icoon: Jan Patat. Het is misschien wel het bekendste snackbar-straatmeubilair; een manshoog beeld van een knipogende patatzak dat zijn eigen friet aan het eten is. Het vreemde beeld is een waar cultfiguur geworden, maar wat is zijn verhaal? Journalist Elja Looijestijn maakte de audiodocumentaire ‘Het mysterie van de lachende frietzak' en is te gast.  (20:48) De column van Sana Valiulina.  (25:18) Wim Berkelaar bespreekt drie historische boeken:  Oorlog zonder genade – Koos-Jan de Jager  Meesters van de magie – Ruud Vermeer    Hoe de liefde vergleed – Kiki Amsberg  (38:25) Singer-songwriter Shishani Vranckx schreef met muziekcollectief Pyranello een eigentijdse Matthäus-passion. Shishani liet zich inspireren door componist Florence Price, de eerste Afro-Amerikaanse vrouw wiens symfonieën werden uitgevoerd. Wat is er bekend over het leven van Price? En waarom grijpt Shishani juist op haar terug? Singer-songwriter Shishani is te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/13-04-2025.html)

(00:49) Deze maand wordt de jong gestorven computerprogrammeur Carlo Acutis heilig verklaard. Het zal de eerste heilige millennial worden. En dat levert een explosie aan relieken op, die worden aangeboden via webshops als Ebay. Daar heeft de kerk nu echt schoon genoeg van, en de fraudepolitie is ingeschakeld. Sanne Frequin vertelt hierover. (06:14) Wraak is het sleutelbegrip van de nieuwe verfilming van Le comte de Monte-Cristo, de epische 19de-eeuwse roman van Alexandre Dumas. Edmond Dantès wordt er valselijk van beschuldigd een aanhanger van Napoleon te zijn. Le comte de Monte-Cristo speelt zich af in het chaotische post-napoleontische Frankrijk. Napoleon-kenner Bart Funnekotter is te gast.  (15:27) Liefste Lies #4: Harstocht. In de jaren 40 en 50 wordt de Limburgse Lies overspoeld door honderden liefdesbrieven. Wie was deze mysterieuze vrouw die zoveel verlangen opwekte? En hoeveel vrijheid had zij in die tijd eigenlijk om te kiezen? De zesdelige podcast Liefste Lies vertelt haar verhaal en schetst tegelijkertijd een hedendaags portret van liefde, vrijheid en het verlangen om iets te zijn in het leven. Deze serie werd gemaakt door Heleen Hummelen en Wieky de Boer. De serie is een coproductie van Autres Directions, Aldus' producties en OVT en is mogelijk gemaakt door financiële steun van het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-04-2025.html)  

(02:13) Deze week kondigde Trump nieuwe importheffingen aan. Zijn beleid grijpt terug op de zogenoemde Smoot-Hawley Tariff Act uit 1930. Wat hield die act in en is er een les uit te trekken voor de maatregelen van Trump nu? Amerikanist Casper Thomas is te gast.  (14:33) Sanne Frequin bespreekt drie historische boeken:  De geboorte van de stad - Erik Schmitz e.a.  Geschrapt, uitgegomd, gewist – Titiou Lecoq    Het verdriet van Elisabeth van Culemborg - Wijnand W. Mijnhardt (25:01) De column van Abdelkader Benali  (28:35) Over de rand laait vuur is het nieuwe boek van historicus Chris van der Heijden over het leven van zijn omstreden ouders. Zijn vader was lid van de SS, vocht aan het Oostfront en was commandant van de beruchte Landwacht, zijn moeder was lid van de NSB en een fanatieke nationalist. Van der Heijden is te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-04-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/06-04-2025.html)  

(00:54) Wetenschappers hebben in de Gobiwoestijn in Mongolië een nieuwe dinosauriërsoort ontdekt: Duonychus tsogtbaatari. Een tweepotige dino, een Theropode, die verwant is aan de angstaanjagende T.rex. Wekelijks worden er nieuwe dinosaurussoorten ontdekt, dus wat maakt deze vondst eigenlijk bijzonder? Paleontoloog Melanie During is te gast.  (06:59) Na de arrestatie vorige week van Ekrem Imamoglu, de populaire burgemeester van Istanbul, gingen Turken in veel steden dagenlang de straat op om te demonstreren. Oppervlakkig gezien lijkt de strijd om de macht in Turkije te gaan tussen democratie en autocratie. Maar is het echt zo simpel? Historicus en Turkije-expert Tayfun Balçik is te gast.  (21:51) In de jaren 40 en 50 wordt de Limburgse Lies overspoeld door honderden liefdesbrieven. Wie was deze mysterieuze vrouw die zoveel verlangen opwekte? En hoeveel vrijheid had zij in die tijd eigenlijk om te kiezen? De zesdelige podcast Liefste Lies vertelt haar verhaal en schetst tegelijkertijd een hedendaags portret van liefde, vrijheid en het verlangen om iets te zijn in het leven.  Deze serie werd gemaakt door Heleen Hummelen en Wieky de Boer. De serie is een coproductie van Autres Directions, Aldus' producties en OVT en is mogelijk gemaakt door financiële steun van het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/30-03-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/30-03-2025.html)

(01:30) De Nederlandse stichting ‘Christenen voor Israël' helpt kolonisten bij illegale bezetting op de Westelijke Jordaanoever. Dat bleek deze week uit onderzoek van Investico in samenwerking met BOOS. Het is een tekenend voorbeeld van Israël-steun vanuit de Nederlands christelijke hoek. En dat heeft een langere geschiedenis dan we denken. Het is terug te voeren naar de jonge Nederlandse Republiek, zo meent onze gast theoloog Janneke Stegeman.  (15:05) Poedelnaakt spoelt de gehavende Odysseus aan op de kiezelstranden van Ithaka, een openingsbeeld dat meteen de toon zet voor de nieuwe film The Return. Hoe wordt het verhaal van Odysseus in The Return verteld en wat is de aantrekkingskracht van dit eeuwenoude epos? Koen Vacano doet onderzoek naar de manier waarop de klassieke epische verhalentraditie doorwerkt in hedendaagse films. Hij is te gast. (27:00) Fresco Sam-Sin bespreekt drie historische boeken:  Voor vrouw en kind  - Tsila Rädecker  Uit liefde voor het lezen -  Irene Vallejo (vert. Adri Boon)    Door vrouwen gedragen  - Yvette Kopijn   (xx:xx) De grootvader van Maarten van Riel was een van de duizenden textielarbeiders die Tilburg rijk was. De stad was de spil van zijn bestaan, maar ook de plek waar hij een einde maakte aan zijn leven. In het boek Het verdriet van Tilburg schetst Van Riel de tragische geschiedenis van de Tilburgse textielindustrie, en hoe dat verband houdt met de dood van zijn grootvader. De auteur is te gast.   Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/30-03-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/30-03-2025.html)

(00:46) Het is een rond strikje in de driekleur rood-wit-groen: de Hongaarse kokarde. In 1848 werd het een symbool van het Hongaarse verzet tegen de Habsburgers in de onafhankelijkheidsoorlog van 1848-49. Sindsdien werd het strikje gedragen bij de herdenking van die oorlog, elk jaar op 15 maart. Maar premier Viktor Orbán en zijn partij Fidesz hebben van deze kokarde een partijsymbool gemaakt. Waar stond de kokarde voor, en is het zijn onschuld nu kwijt? Historica en Hongarije-kenner Marian van der Pluijm vertelt. (07:20) Het was een bizarre vertoning; President Trump belde met de Russische president Poetin over een mogelijke wapenstilstand. Ondertussen lijkt de Oekraïense president Zelensky steeds meer voor een voldongen feit komen te staan. Hoe kan er sprake zijn van een duurzame vrede als andere grootmachten over het lot van Oekraïne gaan beslissen? Het deed diplomaat Benjamin Duerr denken aan de Vrede van Versailles. Hij is te gast.  (20:30) In de jaren 40 en 50 wordt de Limburgse Lies overspoeld door honderden liefdesbrieven. Wie was deze mysterieuze vrouw die zoveel verlangen opwekte? En hoeveel vrijheid had zij in die tijd eigenlijk om te kiezen? De zesdelige podcast Liefste Lies vertelt haar verhaal en schetst tegelijkertijd een hedendaags portret van liefde, vrijheid en het verlangen om iets te zijn in het leven.  Deze serie werd gemaakt door Heleen Hummelen en Wieky de Boer. De serie is een coproductie van Autres Directions, Aldus' producties en OVT en is mogelijk gemaakt door financiële steun van het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-03-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-03-2025.html)  

(01:28) Het Vrijheidsbeeld moet terug naar Frankrijk. De Amerikanen hebben de ideologie waarvoor Lady Liberty staat verkwanseld en daarom moet het terug naar de schenker, aldus de Franse Europarlementariër Raphaël Glucksmann.  Het beeld kijkt uit over de Big Apple, maar waarom eigenlijk?  Te gast is Frankrijkkenner Rudi Wester.     (09:55) Op 22 maart is de grote landelijke demonstratie ‘tegen racisme en fascisme'. Maar waar hebben we het eigenlijk over als het over fascisme gaat? En heeft het hedendaagse fascisme een andere gedaante dan het oer-fascisme van de jaren dertig? Historicus Daniël Knegt is te gast met zijn boek ‘Fascisme'.  (23:35) De column van Nelleke Noordervliet    (26:31) Het wordt nog altijd gezien als een van de grootste militaire kunststukjes ooit: in de derde eeuw voor Christus trok de Carthaagse  generaal Hannibal met een leger olifanten de Alpen over om de Romeinse vijand in de rug aan te vallen. Wat drijft de mannen die zijn tocht opnieuw probeerden te beleven? Maarten Inghels schreef Hannibal & Gideon. Hij is te gast.  (39:43) Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken:  De geboorte van New York - Russell Shorto (vert. Catalien van Paassen, Willem van Paassen en Jan Willem Reitsma)  Koks en kelners - Patricia van den Eeckhout    Boulanger! - John-Alexander Janssen    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-03-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-03-2025.html)

(01:00) In Spanje is een stukje van het gezicht gevonden van de oudste mens die ooit in Europa heeft rondgelopen. Die vondst geeft nieuwe inzichten in de diversiteit en de evolutie van de menselijke soort in dit deel van de wereld. Gerrit Dusseldorp is expert op het gebied van het gedrag van jager-verzamelaars uit het Pleistoceen en vertelt meer.  (07:21) Wim Berkelaar bespreekt drie historische boeken:  In alles tot het uiterste - Frits de Lange  Machtswoorden - Remieg Aerts, Coen Brummer en Gertjan Schutte    Oekraïne onder vuur - Eugene Finkel (vert. Koen Boelens)     (20:52) In de jaren 40 en 50 wordt de Limburgse Lies overspoeld door honderden liefdesbrieven. Wie was deze mysterieuze vrouw die zoveel verlangen opwekte? En hoeveel vrijheid had zij in die tijd eigenlijk om te kiezen? De zesdelige podcast Liefste Lies vertelt haar verhaal en schetst tegelijkertijd een hedendaags portret van liefde, vrijheid en het verlangen om iets te zijn in het leven.  Deze serie werd gemaakt door Heleen Hummelen en Wieky de Boer. De serie is een coproductie van Autres Directions, Aldus' producties en OVT en is mogelijk gemaakt door financiële steun van het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.    Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/16-03-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/16-03-2025.html)

(01:05) De Franse president Macron pleitte deze week tijdens een Europese top voor een sterk Europa met Frankrijk in een voortrekkersrol. Eerder al, in de tijd van Charles de Gaulle, wilde Frankrijk niet afhankelijk zijn van Amerika als het om de Europese veiligheid gaat. Hoe schatplichtig is Macron aan de generaal De Gaulle? Historicus en Frankrijkkenner Niek Pas is te gast.    (11:55) De Europese Unie heeft, als reactie op de Amerikanen, importheffingen aangekondigd. Amerikaanse spijkerbroeken worden daardoor duurder. Hoe komt het eigenlijk dat de spijkerbroek zo'n ongeëvenaard populair kledingstuk is geworden? Kunsthistoricus en conservator mode bij het Centraal Museum Utrecht Ninke Bloemberg vertelt.  (19:38) De spiritueel leider van het boeddhisme, de Dalai Lama, is bijna negentig en heeft ondanks zijn verheven status niet het eeuwige leven. Hij weet zeker dat hij zal reïncarneren in een persoon afkomstig uit de ‘vrije wereld'. Hoe werd de huidige Lama een symbool van vrede en verzet?     (32:22) De column van Sana Valiulina    (36:24) Aankomende 5 mei vieren we 80 jaar bevrijding. Onze democratie werd gered van de nazi's. Toch zitten er ook schaduwkanten aan de bevrijding: de hongerwinter, vergisbombardementen en zelfs geallieerde oorlogsmisdaden. Moeten we nog steeds alleen maar dankbaar zijn? Christ Klep schreef De lange bevrijding van Nederland, en is te gast.     Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/16-03-2025.html#  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/16-03-2025.html)

(01:08) Wetenschappers hebben een wolharige muis gecreëerd. Het is een stap richting de terugkeer van de mammoet. Deze kolos moet door de arctische sneeuw gaan lopen. Maar is het eigenlijk wenselijk om dieren weer tot leven te wekken? Dierfilosoof Erno Eskens is te gast. (8:50) In 1971 wordt Rubens Paiva gearresteerd, gemarteld en vermoord tijdens de militaire dictatuur in Brazilië. De film I'm still here vertelt het waargebeurde verhaal van zijn vrouw Eunice en haar strijd voor gerechtigheid. Mariana Françozo, verbonden aan de Universiteit Leiden, is te gast. (19:51) Op het Sovjet Ereveld in Leusden liggen 865 gesneuvelde Sovjetsoldaten, identiteitsloos, totdat Remco Reiding zich het lot van de vergeten soldaten aantrok. Hij identificeerde 250 soldaten. Hoe ging die zoektocht in z'n werk? Gemaakt door Laura Stek. Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/09-03-2025.html# (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/09-03-2025.html)

(01:20) Volgens minister van Weel moet iedere Nederlander in het geval van een ramp 72 uur zelfredzaam kunnen zijn. Gaan we terug naar de Koude Oorlog, toen de organisatie 'Bescherming Bevolking'; de burger voorbereidde op oorlog? Te gast is Roelof van Gelderen van het Museum Bescherming Bevolking in Grou. (10:56) Is Nederland klaar voor oorlog? Dat was de vraag die deze week in de Tweede Kamer hing. De vraag roept bij voormalig luitenant-generaal Mart de Kruif het beeld op van eind jaren dertig, toen politici pas heel laat ontdekten dat het vijf voor twaalf was. Hij is te gast. (22:36) De column van Micha Wertheim (27:05) Sanne Frequin bespreekt drie historische boeken:  Vijanden van iedereen - Richard Blakemore (vert. Wilma Paalman, Willem van Paassen)  Dochters van Lucy – Jan Luiten van Zanden  Verliefd en veroordeeld – Maartje van de Kamp (37:54) Greet Hofmans wordt altijd neergezet als de Raspoetin van het Nederlandse koningshuis, binnengehaald door koningin Juliana. Maar wat deed ze eigenlijk aan het hof? Was ze een heks of heilige? Historicus Han van Bree schreef Het vertroebelde oog en is te gast. Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/09-03-2025.html#

(01:01) Sinoloog en recensent Fresco Sam-Sin bespreekt: * Carthago: ooit verwoest, nooit verdwenen - Redactie: Diederik Burgersdijk, Dirk Vervenne * Eindelijk vrij - Emily Hemelrijk * Huis in de storm - Mauritshuis, Den Haag (14:39) Ket van Blokland (83) is intersekse. Haar hele leven had ze ‘een slot op de mond'. Verplicht zwijgen was sinds de jaren '50 onderdeel van de medische aanpak. Hoe kijkt Ket terug op een leven lang zwijgen? Het Spoor Terug: 'Slot op de mond' is gemaakt door Lara Aerts. Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/02-03-2025.html

(00:49) "Dit is nog nooit vertoond". Dat is de algemene reactie op wat er afgelopen vrijdag in het Witte Huis gebeurde, tussen president Trump en Zelensky. Maar historicus en vaste OVT-boekrecensent Wim Berkelaar moest denken aan een ontmoeting tussen Hitler en president Haga van Tjechoslowakije in 1939. (17:02) Big Tech ondermijnt de democratie. Door fake news, maar ook door een techgigant als Elon Musk die al wekenlang optreedt als de buikspreker van Trump. Hoe is het zover gekomen? Marietje Schaake is te gast. (28:54) De column van Abdelkader Benali (32:23) De Pools-joodse Stefan Skotnicki (89) vluchtte meermaals voor antisemitisme, in de Tweede Wereldoorlog, en vanuit communistisch Polen. Nu is hij bang dat de geschiedenis zich herhaalt. Dore van Duivenbode tekende zijn verhaal op in het boek Mijn twee moeders. Zij zijn samen te gast. Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/02-03-2025.html

(01:12) De column van Sana Valiulina  (05:45) Poetin verraste het Westen drie jaar geleden met zijn inval van Oekraïne. Tegen alle verwachtingen in blijkt de oorlog geen blitzkrieg, maar een uitputtingsslag. Wie zich in de Russische geschiedenis verdiept is dit geen verrassing, aldus slavist en Joris van Bladel. Hij is te gast met zijn nieuwe boek Land van het grote sterven, hoe Rusland de westerse logica tart.     (20:25) Nederland is geen land van dandy's. Toch waren er mannen te zien die onberispelijk gekleed over de straat flaneerden. Luister naar 'De Nederlandse Dandy', waarin Marten Minkema de ongrijpbare Dandy besluipt en besnuffelt.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-02-2025.html  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-02-2025.html)   

  (01:05) Op 23 februari gaat Duitsland naar de stembus. Voor het eerst lijkt de rechts-radicale AfD een van de grootste partij van het land te worden. Welk beeld van de geschiedenis propageert de AfD? Te gast zijn correspondent Annette Birschel en historicus Hanco Jurgens.  (17:42) Nadia Bouras bespreekt twee historische boeken en een tentoonstelling:  Modelverhalen. Reflecties op Aziatische roots - Samengesteld door Liang de Beer  'Ik weet me geen raad' - Willy Lindwer en Aline Pennewaard  American Photography - Rijksmuseum Amsterdam    (26:35) Premier Keir Starmer heeft maandag als eerste bevestigd dat Groot-Brittannië indien nodig troepen naar Oekraïne wil sturen. Het is niet de eerste keer dat Groot-Brittannië zich bemoeit met wat het ziet als het Russische gevaar. Historicus Ivo van de Wijdeven vertelt.    (38:30) De Oekraïense president Zelensky roept op tot de oprichting van een eigen Europees leger. Het is een nieuw geluid, dat toch ook oud is. Want al veel eerder werd er geroepen om een eigen Europese legermacht. Wim de Wagt onderzocht deze geschiedenis en is te gast.  Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-02-2025.html  (https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2025/23-02-2025.html %20)