Podcasts about uschia

  • 10PODCASTS
  • 86EPISODES
  • 43mAVG DURATION
  • 1EPISODE EVERY OTHER WEEK
  • Jun 15, 2025LATEST

POPULARITY

20172018201920202021202220232024


Best podcasts about uschia

Latest podcast episodes about uschia

Marella
«Retro-tuning grischun» – Uschia gievan turists cun auto il 1909

Marella

Play Episode Listen Later Jun 15, 2025 45:25


Prest betg d'imaginar. Dentant durant in quart tschientaner èsi stà scumandà d'ir cun auto en il Grischun. Uschia ch'i duvrava magari schliaziuns pragmaticas per turists e turistas che trapassavan il chantun alpin u che vulevan far qua vacanzas. Ina era da laschar trair l'automobil cun chavals sco l'exempel da Scuol-Tarasp dal 1909 mussa fitg bain. Empè dals bundant 20 PS devi per ils turists motorisads be pli quatter per viagiar atras il Grischun. Ed i d'era in scumond che giudeva blera simpatia tar la populaziun grischuna. Pertge fin ch'il suveran ha abolì quest scumond ils 21 da zercladur 1925 hai duvrà diesch votaziuns. La Marella dat en vista al 100avel giubileum da l'automobil en il Grischun in sguard enavos en quest temp unic e guarda co la motorisaziun ha midà il chantun e la vita da quels che vivan là.

auto ps retro tuning emp prest grischun uschia pertge
Profil
Leo Condrau: «Jau lavur anc adina gugent»

Profil

Play Episode Listen Later Jun 6, 2025 66:16


Cun 75 onns giaudan bain blers che giaudan gia daditg lur pensiun –Leo Condrau dentant betg. Anc adina lavura l'interprendider oriund da Mustér per sias firmas ch'el ha fundà avant 25 onns. Bain betg pli uschè intensiv e fitg sco pli baud, cunquai ch'el è ses agen patrun. Uschia po l'inschigner da construcziun ch'ha gia lavurà en il Nepal, en la Nigeria, en ils Stadis Unids da l'America ed en blers auters pajais dal mund parter en sez ses temp per far la lavur ch'el ama en sasez anc adina. Pertge grazia a sia lavur na stremblan chasas betg pli, cura ch'il tren passa sperasvi, ins chapescha er in l'auter en ustarias plainas e buna musica tuna finalmain era propi bain. Daco che l'alpinist e fotograf passiunà – che chatta ch'ina opera da passa quatter uras pudess anc ir in zic pli ditg – ha ussa dentant era plaunsieu avunda da la lavur cun bainprest 76 onns e quant grev ch'igl è da chattar ina successiun per sias firmas, quai pudais Vus tadlar qua en il «Profil» cun Leo Condrau.

Minisguard
Minisguard dals 06.06.2025

Minisguard

Play Episode Listen Later Jun 6, 2025 10:00


Auto Pikachu La gronda passiun da Daniela Stuppan è il mund dal comic giapunais Pokémon, ma ella è era fascinada dad autos. Uschia ha ella decorà ses auto cun figuras e simbols da quest comic. Nus avain accumpagnà la giuvna da Trimmis durant la transfurmaziun da ses auto a l'ultimativ pokémon. Scumond d'ir cun auto en il Grischun Per charrar tras il chantun Grischun duvrav'ins avant 100 onns blera pazienza e ... geabain, chavals. Cunquai ch'il scumond dad ir cun auto en il Grischun è pir vegni abolì ils 21-06-1925, eri fin lura lescha da tschentar giu il motor e da laschar trair l'auto da chavals. _______________________________________________________ Vom Fahrverbot zum Pikachu-Mobil: Graubündens bewegte Autogeschichte Vor 100 Jahren war Autofahren in Graubünden verboten – heute fährt ein leuchtend gelbes Pikachu-Auto durch Trimmis. Die Geschichte zeigt, wie sich Mobilität vom Verbot zur kreativen Freiheit entwickelt hat. Daniela Stuppan aus Trimmis hat ihre zwei großen Leidenschaften – Pokémon und Autos – auf kreative Weise vereint. Mit viel Liebe zum Detail verwandelte sie ihr Fahrzeug in ein rollendes Kunstwerk im Stil der japanischen Comicwelt. Ihr Auto, inspiriert von Pikachu, zieht als farbenfrohes Pokémon-Mobil alle Blicke auf sich. Ein Blick in die Vergangenheit zeigt, wie sehr sich die Mobilität im Kanton Graubünden verändert hat: Noch vor 100 Jahren war das Autofahren dort verboten. Erst am 21. Juni 1925 wurde das Verbot aufgehoben. Bis dahin mussten Motorfahrzeuge abgeschaltet und von Pferden gezogen werden – ein faszinierender Kontrast zur heutigen, kreativen Autokultur.

Profil
Ivan Zangerle: «Jau sun maridà cun il camping»

Profil

Play Episode Listen Later May 16, 2025 58:20


Il chantadur dals «Diabolics» maina cun ses frar ina plazza da campadi a Müstair là nua che lur geniturs avevan ina puraria. Il campadi Muglin cun plazza per fin 300 persunas sa chatta a l'ur dal vitg da Müstair ed è oriundamain stà il lieu dal bain puril da lur geniturs. Fastizs da quel ves'ins er anc oz. Uschia è per exempel il clavà vegnì transfurmà en ina sauna per ils giasts e là, nua che las vatgas giaschevan en stalla, èn oz las duschas per ils campers. Ivan Zangerle saveva gia baud ch'el na veglia betg daventar pur. Dal mat da scola che siemiava da daventar skiunz u giugader da ballape hai finalmain dà in miradur. Causa problems da sanadad ha el dentant gì da midar professiun. Cun 28 onns ha il Jauer perquai fatg in segund giarsunadi sco dissegnader da construcziun en in biro d'architectura, al qual Ivan Zangerle è sa participà sez a partir da ses segund onn d'emprendissadi. Ivan Zangerle abita dapi il divorzi sulet en l'atgna chasa a Müstair e sa legra surtut da las visitas da sias duas mattas creschidas durant las fins d'emna. Far da chasarin na saja betg propi sia lavur preferida. Surtut far cun tschitschapulvra fetschia el be, sch'i stoppia propi esser e segir cun tadlar dad aut musica. Sch'ins discurra d'ina band da rock en la Val Müstair, èn quai ils Diabolics, la furmaziun ch'i dat dapi 30 onns. Il chantadur ed era cumponist da numerusas chanzuns è Ivan Zangerle. Suenter avair emprendì durant il temp da scola a sunar la tuba, haja el bain svelt laschà la musica da la vart. Pir en la vegliadetgna da 20 onns ha il Jauer emprendì a moda autodidacta a sunar la ghitarra ed ha suenter era cumenzà a scriver sez texts e notas. Ina da las pli enconuschentas chanzuns dals Diabolics è «Jau ta n'ha jent».

Artg musical
Canti e musiche dal Grigioni italiano

Artg musical

Play Episode Listen Later May 12, 2025 58:32


Chors, musicas, furmaziuns pitschnas e grondas dal Grischun talian preschentan musica delle Valli. L'«Artg musical» fa in viadi en las valladas talianas dal Grischun. Furmaziuns da chant e musica dal Puschlav, da la Val Bregaglia, Mesauc e Calanca preschentan chanzuns popularas dal Grischun. La gronda part èn melodias popularas dal Grischun talian. La PGI (Pro Grigioni Italiano) ha deditgà l'onn 2008 a la musica ed ha vulì renconuscher l'engaschi da tuttas persunas che s'occupan cun chant e musica. Uschia è naschì il project d'in portatun, in album cun dus discs cumpacts cun il titel «Al sul e l'amur».

Minisguard
Minisguard dals 03.05.2025

Minisguard

Play Episode Listen Later May 3, 2025 10:15


Senza dubi has ti er gia giugà cun ils tscheps da plastic da tuttas colurs. Ils Legos èn baingea in dals termagls ils pli enconuschents. Ma danunder vegnan quests termagls? E tgi ha inventà els? Il «Minisguard» s'occupa durant in'entira emissiun cun ils Legos. Uschia era la scola da Zernez che ha quest'emna gì l'emna da project cun il tema MINT. Tranter auter ha la 5 e 6avla classa experimentà e programmà cun LEGO Spike. Legos cun motors, e computerins integrads. __________________________________________________ Sicherlich habt ihr auch schon mit den bunten Plastiksteinen gespielt. Lego ist eines der bekanntesten Kinderspielzeuge weltweit. Aber woher stammen diese Spielzeuge und wer hat sie erfunden? Die Sendung «Minisguard» widmet sich in einer ganzen Episode den Legosteinen. Auch die Schule von Zernez hat sich in ihrer Projektwoche dem Thema MINT gewidmet. Dabei haben die Schülerinnen und Schüler der 5. und 6. Klasse mit Lego Spike experimentiert und programmiert. Diese speziellen Legosteine sind mit Motoren und Computern ausgestattet und ermöglichen spannende technische Projekte.

Profil
Romina Casutt: «Jau hai emprendì da tadlar sin mes cor»

Profil

Play Episode Listen Later Apr 15, 2025 58:26


Or da trais mais èn daventads passa 10 onns. La Sursilvana pendulescha regularmain tranter la Svizra e la Tansania. Per il mument è ses focus sin sia fatschenta sco planisadra da viadis individuals a Tansania ed a Sansibar. In discurs sur da las sfidas e dal curaschi da suandar l'atgna intuiziun. L'Africa cun tut sias colurs ha fascinà Romina Casutt oriunda da Falera gia da pitschen ensi. Suenter il studi d'architectura d'interiurs a Lucerna ha ella pachetà sia cofra ed è ida en l'Africa dal Sid per emprender englais. Planisads eran trais mais en la Citad dal Cap. Cura ch'igl è puspè stà temp da turnar a chasa, ha ella decis da restar pli ditg. Quest nov sentiment da vita african ha immediat attratg la giuvna ch'aveva da quel temp 25 onns – ina nova aventura ha uschia entschet. Per pudair finanziar sia vita en il sid è ella adina puspè turnada per intgins mais en Svizra. Suenter tschintg onns Citad dal Cap, bleras differentas plazzas da lavur, ina relaziun ch'è ida dapart ed in viadi da trais mais tras set pajais africans è Romina Casutt turnada l'onn 2018 enavos en Svizra per puspè fitgar pe sco architecta d'interiurs. Fisicamain era ella en Svizra, il cor è dentant restà en l'Africa. Uss è stà dumandà curaschi. Curaschi da suandar l'atgna intuiziun senza savair nua che la via va. Midar clamada, midar continent. Uschia ha la via manà ella a Daressalam. Dapi set onns viva ella uss en la pli gronda citad da Tansania. Actualmain para ella dad avair chattà ses cletg: planisadra da viadis individuals, cunzunt per giasts da l'Europa. Ina lavur che pussibilitescha da cumbinar omadus munds da Romina Casutt – il svizzer e l'african. L'aventura po damai cuntinuar.

Artg musical
Viva la mamma

Artg musical

Play Episode Listen Later Mar 6, 2025 58:26


Maria Riccarda Wesseling chanta arias da dunnas, mammas, strias, assassinas ord diversas operas enconuschentas. Per ses giubileum da 30 onns sin tribuna ha la chantadura grischuna Maria Riccarda Wesseling gì l'idea ch'ins pudessi ina giada metter il focus en in concert sin la rolla da la mamma en las operas e betg adina ils pèrs d'amur. Uschia è naschì il project ed ensemen cun la Kammerphilharmonie Graubünden ha ella realisà ina retscha da concerts sut il motto «Viva la mamma – mothers in opera».

Artg musical
Salip e la furmicla

Artg musical

Play Episode Listen Later Feb 23, 2025 57:55


Lviv National Philharmonic Orchestra of Ukraine suna l'emprima ovra da Gion Andrea Casanova per orchester. La chanzun populara dal salip e la furmicla è enconuschenta en l'entira Svizra rumantscha e questa chanzun ha inspirà Gion Andrea Casanova da scriver sia emprima ovra per orchester da chombra: «Omagi al salep e la furmicla». Ella è stada in dals puncts centrals dal concert festiv dals 29 da december 2024 en La Fermata a Falera. Il Lviv National Philharmonic Orchestra of Ukraine e ses dirigent Simon Camartin han dentant elegì per lur program anc ulteriuras capodovras. Uschia per exempel il «Concertante Nr. 1 für Bläserquintett und Orchester in B-Dur» da Peter Joseph von Lindpaintner.

Profil
Laurin ed Ursin Fravi: Fieu e flomma per il biatlon? Live da Lai

Profil

Play Episode Listen Later Feb 15, 2025 55:54


Ursin Fravi (63) è in dals motors dal biatlon a Lantsch. Cun fieu e flomma ha l'anteriur chanzlist da la vischnanca accumpagnà il svilup dal sport, da l'idea fin uss al punct culminant. Ses fegl Laurin (26) ha pers avant dus onn il fieu per quel sport. La primavaira 2023 ha el annunzià ch'el termineschia sia carriera. Uschia desista il student d'architectura da las emoziuns da sa preschentar avant il public indigen. Bab e figl raquintan live en il «Profil» da lur fascinaziun per il sport che stat quels dis en il center.

Minisguard
Minisguard dals 21.12.2024

Minisguard

Play Episode Listen Later Dec 21, 2024 10:37


Igl è fraid, i savura bain da tschaira... Ma sch'ins spetga memia ditg, datti in frust. Il trair chandailas ha ina lunga tradiziun. Uschia er a Glion, nua ch'ils uffants han pudì trair chandailas quest'emna. Qua dentant chandailas tut spezialas e natiralas. A Glion tiran ils uffants numnadamain chandailas da tschaira d'avieuls. Chandailas tutgan tar il temp d'advent, sco il pignol tar Nadal. En bleras stivas grischunas arda probablamain era uss gist ina u l'autra chandaila. Ma co funcziuna quai insumma? Tge precis sto tut capitar, per ch'ina chandaila possia arder pliras uras senza pausa?

nadal qua igl tge dals uschia minisguard
Cuntrasts
Art en dus – Arno Hassler e Daniela Keiser

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Dec 1, 2024 26:57


L'artista Daniela Keiser che ha retschet l'onn 2017 il renumà Prix Meret Oppenheim e l'artist rumantsch Arno Hassler èn dapi var 30 onns in pèr. En quest temp han els adina puspè era realisà communablamain projects: art e construcziun en il spazi public. Dasperas lavuran els vi da lur atgnas ovras, en ateliers separads. Daniela Keiser per exempel lavura vi d'ina gronda incumbensa sin il palantschin d'ina baselgia barocca en il Giura a Bellelay. Arno Hassler sa deditgescha a la fotografia panoramica en il conturn urban, tranter las autostradas da Turitg. Ma tuttina sustegnan els in l'auter era durant quels projects. Il film raquinta da las diversas fassettas da la lavur artistica cuminaivla dad Arno Hassler e Daniela Keiser. Il focus central è la collavuraziun en il rom d'in nov project communabel d'art e construcziun per ina scola ad Affoltern, Turitg. Ina lavur cun il num «Rrring»: portas virtualas e coluradas duain manar las scolaras ed ils scolars en auters munds. Uschia na dat il pèr artistic betg mo colur a la construcziun da betun, mabain er a l'imaginaziun. ------------------------------------------------------------------------------------------- Daniela Keiser, Preisträgerin des renommierten Prix Meret Oppenheim 2017 und der rätoromanische Künstler und erfahrene Drucker Arno Hassler sind seit rund 30 Jahren ein Paar. In dieser Zeit haben sie immer wieder gemeinsam Werke realisiert: Kunst und Bau im öffentlichen Raum. Daneben arbeiten sie in separaten Ateliers an ihren eigenen Werken. Daniela Keiser etwa arbeitet an einem Grossauftrag auf dem Boden einer Barockkirche im Jura in Bellelay. Arno Hassler widmet sich der Panoramafotografie im urbanen Umfeld Zürichs zwischen den Autobahnen. Trotzdem unterstützen sie sich auch bei diesen Projekten gegenseitig. Der Film erzählt von den vielfältigen Facetten der gemeinsamen künstlerischen Arbeit von Arno Hassler und Daniela Keiser. Zentraler Fokus ist die Zusammenarbeit im Rahmen eines neuen gemeinsamen Kunst am Bau-Projekts für eine Schule in Affoltern, Zürich - eine Arbeit namens «rrring»: virtuelle, farbige Türen sollen die Schülerinnen und Schüler in andere Welten führen. So verleiht das Künstlerpaar einerseits dem Betonbau Farbe, andererseits soll die Arbeit die Vorstellungskraft und Fantasie der Schüler:innen wecken.

Artg musical
Arnold Spescha e ses ardiment per lingua e musica

Artg musical

Play Episode Listen Later Oct 27, 2024 60:35


Da giuven ensi ha la musica giugà ina rolla impurtanta en la vita dad Arnold Spescha. Uschia èn la musica sacrala e la musica instrumentala daventadas l'emprim ardiment. Pli tard ha Arnold Spescha chattà l'ardiment per la musica classica ed oravant tut la tschintgavla sinfonia da Beethoven ha fascinà ed intganta anc adina el. L'anteriur professer da lingua a la scola chantunala ha dentant en giuvens onns cumenzà a scriver poesias. Sper l'interess per lingua e cultura ha el en sia lirica er mess en pled ses sentiments, sias ponderaziuns e reflexiuns davart la musica, l'aura e la lingua. Divers cumponists han mess en musica sias poesias. En l'«Artg musical» discurra Arnold Spescha da ses ardiments.

Artg musical
Bruckner: in um da cuntradicziun

Artg musical

Play Episode Listen Later Sep 15, 2024 57:38


Quest onn festivass il cumponist romantic ses 200avel anniversari. Oz vala l'um austriac sco figura da grond'impurtanza. Quai n'è dentant betg adina stà uschia. Tgi era Anton Bruckner propi? L'«Artg musical» emprova da dar respostas a questa dumonda. «Dubis da sasez», «chau dir», «sinfonias monumentalas»: quai è Bruckner en trais chavazzins. Era sch'il cumponist ha cumbattì durant tut sia vita cun grondas malsegirtads, è el adina restà fidaivel a sias ideas musicalas. Uschia è daventà or d'in giuven organist da la champagna in grond cumponist sinfonic. Quest svilup ha procurà per blera sceptica, ma era per gronda admiraziun.

Cuntrasts
Far operetta – Hänsel e Grettina ad Ardez

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Sep 3, 2024 26:27


Cumbinar Queen cun Humperdinck, Polo Hofer u Beethoven – quai che tuna impussibel fa l'Operetta Ardez en sia pli nova producziun. Il pitschen team creativ enturn Chasper Curò Mani ha elavurà in potpurri musical sin basa da l'operetta «Hänsel e Grettina» dal cumponist Humperdinck. L'autur da films Casper Nicca ha pudì accumpagnar Chasper Curò Mani e sia truppa davent da l'emprima prova fin la premiera ad Ardez. Uschia ha el pudì documentar l'entir svilup da l'operetta, e quai dals exercizis da las chantaduras e dals chantadurs professiunals fin a las sfidas tecnicas ch'els han stuì schliar. Il film dat in'invista intima en in process creativ. ------------------------------------------------------------------------------------------ Queen mit Humperdinck, Polo Hofer oder Beethoven kombinieren – was unmöglich klingt, macht die Operetta Ardez in ihrer neuesten Produktion. Das kleine Kreativteam um Chasper-Curò Mani hat ein musikalisches Potpourri auf Basis der Oper «Hänsel und Grettina» des Komponisten Humperdinck erarbeitet. Der Filmemacher Casper Nicca konnte Chasper-Curò Mani und seine Truppe von der ersten Probe bis zur Premiere in Ardez begleiten. So konnte er die gesamte Entwicklung der Operette von den Exerzitien der Berufssängerinnen und -sänger bis hin zu den technischen Herausforderungen, die es zu lösen gab, dokumentieren. Entstanden ist ein intimer Einblick in ein kreatives Schaffen.

Marella
Il rir dals filosofs

Marella

Play Episode Listen Later Jul 28, 2024 31:39


Rir po mintgin! E quel che na po betg rir, fa ina trista figura! Mo i dat bleras modas da rir. Tranter il rir perfid che po cuir al vischin il donn ed il surrir che po perdunar in entiert e qua tras midar il clima ostil en bainvulientscha datti tschients da variantas. Nus essan il pli savens betg ils patruns da noss rir. Mintgatant vegn el sur da nus sco in orcan, e nus stuain rir talmain ch'ins sto quasi sa turpegiar. Mo tuttina: pudair rir da cor, nè quai betg ina da las funtaunas las pli autenticas da nossa cuntentientscha? Dal 2007 fin il 2016 ha RTR emess emna per emna lemissiun FORUM. Persunas dal fatg or dal champ da la scienza han preschentà, declerà ed analisà fenomens, svilups e dumondas da la vita e da la societad. Pliras da questas analisas ed invistas èn restadas actualas, uschia che nus repetin durant la stad ina selecziun dals var 500 Forums. Il 2007 è Iso Camartin sa fatschentà cun las diversas scolas e modas e manieras per daventar ventiraivel.

Marella
Prominenzas en viadi tras il Grischun 1794–1874

Marella

Play Episode Listen Later Jul 14, 2024 34:47


Il temp da stad è il temp da viagiar. Entant ch'ils Svizzers tschertgan il chaud en pajais esters, vegnan turists d'utro en il Grischun per giudair la vita muntagnarda. Giasts d'auters pajais che visitan noss chantun devi gia en il 18 e 19avel tschientaner. Scrivents, picturs, artists e musicists han descrit il Grischun or da lur optica. La lingua rumantscha sco lingua barbara, lufs fomentads e cuntradas pittorescas. Uschia ha per exempel l'american James Fenimor Cooper, autur dal roman «Il davos Mohican», observà il 1828 che la situaziun linguistica en Grischun saja sumeglianta sco tra ils Indians americans. En cumpagnia da l'istoricher Adolf Collenberg faschain nus in viadi tras il Grischun cun Cooper, Bakunin, il revoluzer russ, il Svizzer Carl Spitteler ch'ha retschavì il premi nobel da litteratura ed ulteriuras persunas prominentas americanas, englaisas, polacas e germanas. Dal 2007 enfin il 2016 ha RTR emess emna per emna l'emissiun FORUM. Persunas dal fatg or dal champ da la scienza han preschentà, declerà ed analisà fenomens, svilups e dumondas da la vita e da la societad. Pliras da questas analisas ed invistas èn restadas actualas, uschia che nus repetin durant la stad ina selecziun or dals var 500 Forums. Il Forum dad oz è vegnì emess per l'emprima giada il zercladur 2013.

Marella
Giugar – ballape ed auters gieus

Marella

Play Episode Listen Later Jul 7, 2024 31:25


Daco han ils Spagnols mantegnì l'expressiun englaisa «futbol» ma nus Rumantschs giugain a ballape, entant ch'ils Talians èn fieu e flomma per «il calcio»? En il rumantsch vegl discurrivan nus «d'arbaiders» enstagl d'arbiters e nus avain perfin in verb che deriva da quest pled latin: arbitrar bain in gieu. Sper in sguard sin il gieu da ballape e la muntada dal giugar sa metta Chasper Pult er als fastizs da gieus d'uffants d'antruras. En Surmeir per exempel faschevan ils mattatschs «igl lombard» cun chatschaders, fugitivs e praschuniers. U lura faschevan ils mats mulins cun las buccarias. U co scheva il padrin da Max e Moritz en la versiun rumantscha: «Himmel Herrgott so etwas – ün Maikäfer sün meis nas!» Dal 2007 enfin il 2016 ha RTR emess emna per emna l'emissiun Forum. Persunas dal fatg ed or dal champ da la scienza han preschentà, declerà, ed analisà fenomens, svilups e dumondas da la vita e da la societad. Pliras da questas analisas ed invistas èn restadas actualas, uschia che nus repetin durant la stad ina selecziun or dals var 500 Forums. Il Forum dad oz è vegnì emess per l'emprima giada il zercladur 2008 durant il campiunadi europeic da ballape en Svizra ed Austria.

Marella
«Sun jau in bun bab?»

Marella

Play Episode Listen Later Mar 31, 2024 40:41


Babs s'engaschan ozendi pli activamain en la famiglia ed èn er involvids pli directamain en la tgira dals uffants. Uschia sa confruntan els era da temp en temp cun la dumonda: «Sun jau in bun bab?» Inqual bab ha en ses mintgadi forsa mintgatant il sentiment da betg adina esser gist il meglier bab per ses uffants. Per exempel sch'el turna adina puspè memia tard a chasa da la lavur, sch'el è stedi pli fatschentà cun ses telefonin che cun ses uffants, sch'el percorscha ch'el n'è betg stà in bun exempel u era sch'el perda ina u l'autra giada la gnerva e vegn lura pli dad aut cun ils uffants che quai ch'el vul en sasez. Igl èn cunzunt quels muments e questas situaziuns che fan sa dumandar els, sch'els fan era propi tut endretg per lur uffants, tge ch'els pudessan far meglier u almain auter e sch'els èn la fin finala era buns babs. Insatge che era ils quatter babs Curdin, Jan, Paul e Marcel enconuschan da lur mintgadi.

sun igl uschia
Profil
Iso Camartin - l'intellectual cun cor ed umor

Profil

Play Episode Listen Later Mar 23, 2024 54:36


Il filosof, autur e publicist festivescha questa dumengia ses 80avel anniversari. Ses mund è il mund dals bustabs, da las scrittiras, dals cudeschs e da las filosofias. Dentant betg be il pled fascinescha l'anteriur professer da rumantsch, era l'art figurativ. Uschia ha il collecziunader passiunà rimnà sia entira vita figuras ed objects da las pli differentas culturas e religiuns. En il Profil dat Iso Camartin in schatg da questas duas passiuns ed in'invista en ses pli nov cudesch che cumpara il proxim mais. Plinavant tradescha el co ch'el festivescha ses 80avel e tge recept ch'el ha per restar positiv er en la vegliadetgna. 

Noss chors
Oz chantan uffants

Noss chors

Play Episode Listen Later Jan 30, 2024 60:13


En connex cun il nov cudesch da chanzuns rumantschas per uffants «fari farà farella» che è cumparì ultimamain, chantan oz differentas furmaziuns d'uffants per «Noss chors» – da quellas tradiziunalas ma era ina u l'autra che n'è probablamain betg anc uschè enconuschenta. Il cudesch «fari farà farella» che cuntegna 33 chanzuns cun texts valladers duess porscher nov chant rumantsch per uffants. I vegn chantà dal «dromedar», dal «scarafag da furtüna», ubain era dal «bazegner» u la «nona» – tut tematicas adattadas al mund dals uffants. Leta Mosca, anteriura magistra da Sent, è l'inizianta da l'entir project. Avant passa trais onns aveva ella survegnì ina pitschna cumposiziun dal renumà musicist songagliais, Rudolf Lutz. Quel regal ha animà ella da realisar in cudesch che porscha novas chanzuns rumantschas ad uffants da scoletta e scola primara. Sin basa da quell'idea ha il cumponist songagliais cumponì anc pliras chanzuns. La tscherna dals texts per las chanzuns è vegnida fatga da l'inizianta dal project e singuls texts ha Leta Mosca perfin scrit sezza. En la Quotidiana declera Rudolf Lutz ch'i n'era betg difficil da cumponer chanzuns rumantschas causa ch'el haja in bun sentiment per la melodia d'autras linguas. Per l'entira realisaziun dal cudesch è l'anteriura magistra primara vegnida sustegnida da la «Scoula da musica Engiadina Bassa/ValMüstair». Cun fundar ina gruppa da lavur han differentas persunas cun experientscha en il mund dal chant d'uffants pudì contribuir insatge al project. Per l'ina èn vegnidas fatgas ulteriuras cumposiziuns per cumplettar la paletta da chanzuns per il cudesch, per l'autra ha quella collavuraziun pussibilità d'empruvar ora sche las cumposiziuns èn propi era adattadas per uffants. Cun differentas gruppas da scolaras e scolars da la «Scoula da musica Engiadina Bassa/Val Müstair» han las duas magistras Nina Mayer e Sidonia Caviezel emprais la gronda part da las chanzuns ch'il nov cudesch cuntegna. Uschia han pudì vegnir fatgas registraziuns ch'èn integradas en il carnet. Tar mintga chanzun chatt'ins in code da QR. Cun scannar quels codes cun in telefonin pon ins tadlar tut las chanzuns dal cudesch. L'emprima ediziun dal «fari farà farella» na datti betg per cumprar. Cun contactar la «Scoula da musica Engiadina Bassa/Val Müstair» pon ins dentant retrair gratuitamain in exemplar.

Noss chors
Embratschada musicala

Noss chors

Play Episode Listen Later Jan 23, 2024 60:00


Durant ils mais fraids da l'enviern datti pauc pli bel che da sa stgaudar cun ina bavronda chauda, ina bugliotta ubain cun resti lomin e chaud. Era musica e chanzuns da chors pon stgaudar dad endadens. Per part sa gia il patratgar vid ina pegna scalegl ni in té chaud stgaudar. Sch'ins sa senta mal po in bun discurs stgaudar il cor ni era ina bella chanzun po ir profund. Differentas studias mussan che musica e chant influenzeschan positivamain process en il corp e fan uschia en il ver senn dal pled bain a corp ed olma – e bleras chantaduras e chantadurs han franc sez fatg quell'experientscha. Musica mida il battacor, la frequenza dal respirar, la pressiun dal sang ed effectuescha la schluccada dals musculs e l'equiliber ormonal. Uschia po la musica far cuntent, esser inspiranta, calmar, svegliar regurdientschas e schizunt levgiar mals. Perquai è l'emissiun dad oz emplenida cun chanzuns che van a cor – chanzuns d'amur e d'auters temas. In'ura per Voss bainstar e per stgaudar, il meglier forsa gist cun in té ubain ina tschigulatta chauda dasper in cheminé...

Profil
Annina Sedlacek: «En Svizra pon ins viver bain da l'art»

Profil

Play Episode Listen Later Jan 20, 2024 57:01


L'Engiadinaisa lavura dapi 20 onns sco actura libra en ils pli differents lieus, ultimamain era cun ina rolla en la seria «L'ultim Rumantsch». La tribuna è il dachasa dad Annina Sedlacek. L'Engiadinaisa da 43 onns lavura dapi bun 20 onns sco actura libra, docenta ed artista. Scuvrì quella giada ses talent e recumandà ad ella da far la scola da teater Dimitri ha in cussegliader da professiun. Entant tutga il «viver or da la valisch» tar il mintgadi dad Annina Sedlacek, cunquai ch'ella lavura en ils pli differents lieus, surtut en Svizra. Ses dachasa è actualmain a Locarno en il chantun Tessin, nua ch'ella abita cun ses partenari. «Per mai èsi fundamental d'avair in bel dachasa privà. Cunquai che jau viagesch bler e dorm er adina puspè en in auter letg, dovr jau suenter in refugi nua che jau stun era bain». En teaters, films e sco docenta en scolas Ils engaschaments dad Annina Sedlacek èn fitg differents. Uschia lavura ella era sco docenta en scolas, sco actura sin tribunas u en films. Ultimamain ha ella surpiglià ina rolla en la seria rumantscha da RTR «L'ultim Rumantsch»: Ina lavur in pau autra, per part pli tecnica, di l'Engiadinaisa. «Per represchentaziuns sin tribuna exercitain e glimain nus fin sis emnas ordavant. Per ina producziun da film hai jau in curt text e quel è da repeter tut tenor in entir di.» In segirezza finanziala absoluta n'haja ella betg, admetta Annina Sedlacek. Ella n'enconuschia quai era betg auter. Impurtant saja dentant d'avair ina gronda disciplina quai che reguarda l'administraziun. Plans da turnar en patria Suenter che ses partenari ha finì il «Master» a l'Academia Dimitri, vul Annina Sedlacek puspè turnar a Sent en sia patria. La rait sociala e la vischinanza da la famiglia, quai sajan ils motivs per questas ponderaziuns. Per quant ditg ch'ella vegnia a restar en Engiadina, na possia ella betg dir. Quai dependia adina era da la lavur.

Profil
Timea Luana Panier: «Jau dun gugent en egl»

Profil

Play Episode Listen Later Jan 13, 2024 57:50


Timea Luana Panier, oriunda da Sagogn, viva a Basilea, è designra da moda ed illustratura. Dapi bun in onn ha ella in agen label da moda da resti da bogn e da mintgadi per dunnas. Ella viva per la moda e per las colurs ed è permanentamain a la tschertga da novs looks. Inspirà Timea Luana Panier ha sia tatta – cun lezza ha ella emprendì da far chaltschiel e da cuser. Era dissegns, tagls e maletgs ha ella fatg gugent en sia uffanza. Uschia èsi stà cler baud che Timea Luana Panier ha inavaina artistica e creativa. Era durant il temp da scola è la dunna che ha oz 29 onns dada en egl cun sias cumbinaziuns da resti coluradas ed extravagantas. Insumma saja ella ina persuna che dettia gugent en egl e che procuria per inqual tachel da colur en la vita. Da la cusunza a lagen start-up da moda Ch'ella veglia ir en direcziun da la moda è stà cler baud. Uschia ha Timea Luana Panier fatg in emprendissadi da cusunza a Cuira. Quest temp saja bain stà bel, ma memia structurà per la dunna cun bleras ideas en il chau. Suenter far viadis e lavurar en la gastronomia ha Timea Panier cuntinuà sia via da moda cun studegiar design da moda a Basilea. Avant passa in onn ha la Sursilvana accumplì in da ses gronds siemis e fundà l'agen label da moda cun duas amias dal studi. Sper il label lavura la dunna oriunda da Sagogn anc sco vendidra en ina butia da tastgas a Basilea per pudair finanziar sia vita, enfin chil start-up sa paja. La gronda finamira e ses siemi è dentant da pudair viver in di da l'atgna fatschenta che producescha moda da bogn e da mintgadi per dunnas. Sper la moda che emplaina la gronda part da la vita da Timea Luana Panier fa ella gugent yoga, spassegiadas en la natira e s'inscuntra cun amias ed amis.

Minisguard
Minisguard dals 06.01.2024

Minisguard

Play Episode Listen Later Jan 6, 2024 10:00


Recicladi Rueun ed ils rests da Nadal: Il Minisguard è stà sin visita en in recicladi per guardar tge che vegn dismess e pertge ch'i fa senn da separar chartun, palpiri, metal, lain ed autra rauba. – Prevista sin l'onn 2024: Tge precis che quai onn nov porta, na sa nagin dir. Ma ina u duas chaussas èn uss gia segiras. Uschia è l'onn 2024 per exempel in onn plain elecziuns. Ma er en il mund da sport capita quest onn ina massa. – Vocabulari da naiv: Naiv nova, naiv entira ubain naiv arsa e marscha? La Rumantschia enconuscha ina massa pleds per l'alv bletsch che croda giu da tschiel. Il Minisguard porscha in pitschen curs da vocabulari d'enviern.

metal naiv tge dals uschia minisguard
Profil
Eligius Tambornino: «Jau giess anc ina giada questa via»

Profil

Play Episode Listen Later Dec 16, 2023 59:34


A la fin da la stagiun 2021/2022 ha Eligius Tambornino tratg in stritg sut sia carriera sportiva ch'ha cumenzà cun il passlung e ch'è ida a fin cun il biatlon. Oz è Eligius Tambornino maridà, ha dus uffants, è scolast primar ed è puspè sa chasà en sia patria a Trun. Eligius Tambornino valeva avant bun 10 onns sco in dals megliers sprinters svizzers da passlung en la tecnica libra, il skating. En questa disciplina è el daventà campiun svizzer, è stà classà pliras giadas en ils top 10 da la cuppa mundiala ed ha dastgà sa participar a campiunadis mundials ed a gieus olimpics. Il 2014, suenter ils gieus olimpics a Sotschi ch'èn ids a fin cun ina gronda dischillusiun, è Tambornino sa decidì da lantschar ina nova carriera en il biatlon. Durant otg onns ha el lavurà cun corp ed olma per il success en il sport da biatlon. Propi fitgar pe en la cuppa mundiala n'ha il sportist da Trun però mai pudì, principalmain pervia dal sajettar sin pes. Oz na stat betg pli il sport, mabain la famiglia en il focus Enstagl da la loipa ed il stan da tir è oz la stanza da scola la plazza da lavur dad Eligius Tambornino. Dapi l'onn passà dat el scola primara a Danis. Anc durant la carriera sco biatlet ha el frequentà la scol'auta da pedagogia a Cuira. «Sco en il sport èsi era magari da morder sco scolast, ma jau emprov da far mes meglier pussibel sco quai chjau hai fatg tut ils onns sco passlunghist u biatlet.» Il temp liber passenta el il pli gugent cun sia famiglia. Ma er il moviment na dastga betg mancar. Uschia ha Eligius Tambornino cumenzà a far cursas da currer sur distanzas lungas, cursas da trailrunning. Per l'onn proxim è el gia s'annunzià per l'Eiger Ultra Trail, ina cursa sur ina distanza da 101 kilometers cun 6'700 meters differenza d'autezza. E betg mancar en la vita da l'anteriur profi da sport dastga la musica. Dapi passa 20 onns è Eligius Tambornino commember da la societad da musica Trun.

Minisguard
Minisguard dals 18.11.2023

Minisguard

Play Episode Listen Later Nov 18, 2023 11:24


Fiutscher – passa 180 professiuns e 240 scolaziun sa preschentan Mintga dus onns han giuvnas e giuvens sco era persunas creschidas la pussaivladad da fufragnar en las pli differentas professiuns e scolaziuns. Il Minisguard ha visità tranter auter ils constructurs e las contructuras da metal, nua ch'ins dastga preparar in toc metal, al buglir e la finala prender l'ovra a chasa. Ils lainaris e las lainarias mussan co ch'ins construescha in tetg u ina stgala ed ils electricists e las electricistas da rait guardan per exempel che nus hajan electricitad u internet fin en chasa u en scola. Uschia duai l'exposiziun Fiutscher gidar a tscherner la dretga professiun u scolaziun. Co chat jau il dretg emprendissadi u la dretga scola per mai? Exposiziuns sco la Fiutscher èn in bun agid. Ma per propi chatar la professiun che plascha e ch'ins fa lura era gugent e bain datti plirs pitschens pass. En il Minisguard mussain nus cun l'exempel da Paula la via a partir dal mument ch'ella va en la settavla classa e na sa anc betg propi tge far, fin ch'ella sa decida per in emprendissadi.

ils dals uschia minisguard
Artg musical
Chanzuns da Markus Fricker

Artg musical

Play Episode Listen Later Oct 29, 2023 57:58


Dal cumponer ha Markus Fricker ditg laschà la detta, pertge per el eran ils cumponists ina sort herox. Tant en scola sco era tar chanzuns per ses chors hai magari dà la situaziun ch'el ha stuì arranschar in zic per pudair adattar ina chanzun a la furmaziun. Uschia ha el pass per pass survegnì adina dapli gust da scriver musica e la finala ha el cumenzà ils onns 90 adina pli savens a cumponer. E cun 80 onns ha el pudì realisar in siemi, ses emprim disc cumpact cun sias chanzuns.

Artg musical
Chanzuns da Markus Fricker

Artg musical

Play Episode Listen Later Oct 29, 2023 57:58


Markus Fricker è da l'annada 1943 ed è da Rupperswil (AG), in lieu tranter Lenzburg ed Aarau. El ha lavurà fin la pensiun sco scolast da musica ed ha era dirigì divers chors. Dal cumponer ha el ditg laschà la detta, pertge per el eran ils cumponists ina sort heroxs, gia da buob ensi. Tant en scola sco era tar chanzuns per ses chors hai magari dà la situaziun ch'el ha stuì arranschar in zic per pudair adattar ina chanzun a la furmaziun. Uschia ha el pass per pass survegnì adina dapli gust da scriver musica.  Quest atun è cumparì in emprim disc cun chanzuns d'el. Rainer Held dirigia il Deutscher Kammerchor.

Minisguard
Minisguard dals 21.10.2023

Minisguard

Play Episode Listen Later Oct 21, 2023 12:30


Élin emprenda da Peter da resgiar e fender laina a maun Ils dis d'atun cura ch'i vegn pli fraid èsi er puspè da stgaudar. Bleras e blers en il Grischun fan quai sco Peter Janutin cun ina pigna da laina. El stgauda si'entira chasa cun ina pigna scalegl e fa er sez tut la laina ch'el dovra – e quai a maun. Il selvicultur ha mussà ad Èlin dal Minisguard co ch'ins resgia e fenda laina a maun tar el a chasa a Savognin. Élin visita ina fabrica da laina per stgaudar a Panaduz Peter fa blera laina. Ma i dat da quels e quellas che fan anc bler dapli laina cun grondas maschinas. Uschia ina «fabrica» da laina per stgaudar è a Panaduz. Là produceschan Lukas Lütscher e collegas tut en tut var 15'000 tonnas laina per stgaudar en in onn, quai è tant sco passa 600 camiuns plain laina. Lukas ha mussà ad Èlin tut ils pass dal mument ch'il camiun riva cun ils pigns e plantas or dal guaud fin tar il pachet cun 15 kg u er passa 400 kg laina per stgaudar.

dals savognin grischun uschia minisguard
Noss chors
Ils quatter elements en chant: Aria

Noss chors

Play Episode Listen Later Oct 10, 2023 60:04


L'element aria stat per passageritad, levezza e midadas. En la lingua dal mintgadi stat l'aria era per il vent. Per il solit è l'aria miaivla sco in ventin frestg – sa dentant era survegnir la forza desastrusa d'orcans e stemprads. Uschia sa preschentan era las chanzuns da «Noss chors». L'aria è atgnamain transparenta ed ins fa pir stim dad ella cura ch'ella sa muventa. Per exempel cura ch'in vent stritga enturn il nas ubain cun trair flad. Il carstgaun surviva circa trais emnas senza vivonda, trais dis senza aua e be circa trais minutas senza aria – quai demussa quant impurtanta che l'aria è propi. Entras quai che l'aria n'è betg palpabla u visibla stat ella simbolicamain era per la fantasia ed il patratgar. Il vent è medemamain il motor per diversas chaussas en noss mintgadi. El stauscha las nivlas sur il tschiel e (pli baud) noss bastiments sur las mars. Perquai ha l'aria ed il vent inspirà differentas auturas e cumponists da scriver chanzuns e poesias tar quest tema.

Profil
Fadrina Hofmann: «Jau sun independenta en tut quai ch'jau fatsch»

Profil

Play Episode Listen Later Sep 30, 2023 56:52


Ella dovria sia libertad, di la schurnalista che lavura dapi il fanadur 2023 tar la Posta Ladina e che viva a Scuol ensemen cun ses dus uffants. Ils emprims onns da sia vita ha Fadrina Hofmann passentà cun ses geniturs en l'Africa, en la Tansania. Ella na sa regordia betg bain da quest temp. Dentant è la dunna da 41 onns persvadida d'avair prendì cun sai da quel temp in pau la mentalitad africana. «Jau viv adina ferm en il preschent, quai è in dun african. Viver e giudair la vita, senza guardar adina enavos en il passà.» Rapportar e scriver da tut quai che capita en la regiun fa l'Engiadinaisa gugent e cun passiun. Il pli gugent scriva Fadrina Hofmann reportaschas u purtrets da persunas. Cumbinar la lavur sco schurnalista en pensum cumplain ed educar il medem mument suletta ils dus uffants, quai saja stada ina sfida, surtut ils emprims onns. Entant han ils uffants 13 e 15 onns e lubeschan ad ella d'avair dapli temp sasezza. Fadrina Hofmann s'engascha perquai sin differents secturs. Uschia en il teater sco actura, cun scriver cudeschs sco autura u er sco commembra da pliras organisaziuns rumantschas. Fadrina Hofmann di da sasezza ch'ella saja ina «Rumantschuna». «A mai stat la tgira da nossa lingua e cultura ferm a cor. Perquai m'engasch jau er per exempel en la suprastanza da l'Uniun dals Grischs u per il Festival da teater Travers.» Recreaziun chatta ella adina puspè en la natira. Quella scuvra Fadrina Hofmann il pli gugent cun ses chaun «Milo», e quai da tutt'aura. Las spassegiadas cun el remplazzian il studio da fitness. Sia passiun per il viagiar e las mirveglias per l'exotic emprovia ella da viver almain ina giada l'onn cun in viadi pli lung cun sia famiglia.

Noss chors
Las quatter linguas da la Svizra

Noss chors

Play Episode Listen Later Sep 26, 2023 60:38


Ils 26 da settember è il di da las linguas europeicas. In di d'acziun per celebrar ed appreziar las linguas e las culturas. Uschia vulain nus deditgar quest'emissiun da Noss chors a las linguas svizras. L'onn 2001 è vegnì numnà l'onn da las linguas europeicas. Durant quel han ins introducì il di europeic da las linguas. Il Cussegl da l'Europa ha la finamira da promover la stima per tuttas linguas e culturas, da mussar si ils avantatgs da la plurilinguitad e da mantegnair il stgazi cultural da las bun 200 linguas europeicas. Circa dus terzs da la populaziun svizra discurra almain ina giada per emna dapli ch'ina lingua. Quai cumenza gia en scola nua che mintgin e mintgina emprenda sper sia lingua materna almain anc in'ulteriura lingua naziunala. Quella diversitad vegn era celebrada dals chors en quest'emissiun.

Profil
Alexi Decurtins - il «grand seigneur» vegn 100 onns

Profil

Play Episode Listen Later Sep 23, 2023 57:01


Sias ovras per il rumantsch èn legendaras e giganticas. L'um dals vocabularis sursilvans, cumplenescha quest onn ses 100avel anniversari. En sasez era l'idea da discurrer cun «IL Decurtins» davart la vegliadetgna, l'art ed il misteri da vegnir vegls. Ses grond giubileum impressiunescha dentant pauc il linguist. Uschia che nus avain discutà davart l'intelligenza artifiziala, segundas abitaziuns, il mund da las medias ed il clima. «IL Decurtins» è anc cun 100 onns interessà, mirveglius ed eloquents, sco adina. 

Minisguard
Minisguard dals 02.09.2023

Minisguard

Play Episode Listen Later Sep 2, 2023 11:10


Tge è code? Tge ha in telefonin, ina frestgera ed in auto cuminaivel? Sche ti crais u betg – tuts trais funcziunan be cun in per lingias code. Uschia numn'ins il linguatg, che umans e maschinas dovran per communitgar in cun l'auter. In mund senza code, fiss ozendi nunimaginabel. Ed uschia fa la 6avla classa da Trin quest'emna las emprimas emprovas cun programmar.

sche trin tge dals uschia minisguard
Profil
Rita Bearth: «Dals uffants emprend jau co ch'els tractan conflicts»

Profil

Play Episode Listen Later Aug 26, 2023 57:33


Rita Bearth è scolasta e manadra da la scola da talents da Glion. Ella è spir fieu e flomma per ina scola moderna. En la scola da talents a Glion pon scolaras e scolars metter ensemen sezs il plan d'emprender. Uschia poi esser che mintgin, mintgina lavura vi d' in'autra chaussa. Sco scolasta dovri flexibilitad. Ma quai saja enorm bel, di Rita Bearth ch'è scolasta e la manadra da la scola da talents a Glion. Mintga di saja auter.

Artg musical
Rieischs surmiranas

Artg musical

Play Episode Listen Later Jul 23, 2023 60:08


Mintga set u otg onns realisescha il Chor viril Surses in project pli grond e pretensius. Uschia è er l'idea da las «Rieischs surmiranas» naschida. Il Chor viril Surses e ses dirigent Rainer Held han surdà l'incarica al cumponist Philip Henzi d'orchestrar set chanzuns tradiziunalas rumantschas e trais cumposiziuns novas ad in'ovra gronda. Scrit las trais novas chanzuns han Nina Mayer, Flavio Bundi e Mario Pacchioli. Ils texts han els prendì da la trilogia poetica da la giuvna autura surmirana Dominique Caglia-Dosch. L' Artg musical porta l'entira ovra che ha fascinà in grond publicum als concerts a Tinizong, Cuira e Berna. 

ils chor art g cuira uschia
Marella
«Giuvna, talentada e naira»

Marella

Play Episode Listen Later Feb 19, 2023 51:35


«Young, gifted and black» - in inscunter cun Nina Simone (1933 – 2003). Sch'i fiss ì tenor ses plan, chattass ins ozendi il num Eunice Waymon en las enciclopedias da musica: ella vuleva numnadamain daventar «l'emprima pianista classica naira dals Stadis Unids da l'America». Ma ella n'è betg vegnida acceptada al conservatori (tenor ella exact pervia da sia colur da pel). Uschia ha Eunice Waymon cumenzà a sunar en bars ed è daventada Nina Simone. Malgrà il success dals onns che suondan: propi fatg pasch n'ha l'artista mai cun quest destin. A chaschun da ses 90avel natalizi lascha La Marella vegnir a pled l'artista. Entras excerpts da sia autobiografia e dad intervistas, raquinta ella d'ina vita marcada da paupradad, rassissem, engaschament politic, violenza, relaziuns desastrusas, dependenza e problems psichics. Ma il fil cotschen da questa autobiografia è la musica; l'istorgia da Nina Simone è numnadamain cunzunt l'istorgia dad in talent extraordinari!

Profil
Petra Oggenfuss: «Jau hai per mintga cifra in maletg»

Profil

Play Episode Listen Later Nov 19, 2022 58:55


Petra Oggenfuss ha 46 onns e viva cun ses um e sias duas figlias ad Iberg en la vischinanza da Winterthur. Dapi bun quatter onns è Petra Oggenfuss trenadra da memoria. Suenter avair frequentà la scolaziun tar il SVGT, la Federaziun svizra per trenament da memoria, ha ella lura er gist fundà sia atgna fatschenta «hirnplus». Sco il num di gia saja la finamira d'avair in tscharvè plus. Curs e trenaments da memoria porscha Petra Oggenfuss ad in e scadin. Il mument lavura ella dentant principalmain cun seniors en chasas d'attempads, tranter auter er per prevegnir a la malsogna demenza. Petra Oggenfuss lavura tranter auter er suenter ina metoda da Gregor Staub, ina corifea en il trenament da memoria. Uschia ha ella per exempel per mintga cifra dad 1 fin 100 in maletg. Il tscharvè funcziuneschia meglier visualmain ed uschia saja pussibel da tegnair endament meglier cifras, datas da naschientscha u er numers da telefon. Creschida si è Petra Oggenfuss a Rabius che vegnia adina a restar sia vaira patria. La stad passada ha ella fatg durant in'emna in viadi a pe davent da ses dachasa a Winterthur a Rabius, quai per avair ina giada temp be per ella senza stress, senza internet e medias socialas. Quest viadi ha ella dentant er cumbinà cun sia nova professiun. Uschia ha ella tegnì endament tut ils vitgs e lieus ch'ella ha visità durant quest viadi, er quai suenter la metoda da maletgs dad 1 fin 100.

Marella
Greti Caprez

Marella

Play Episode Listen Later Aug 21, 2022 38:18


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul La Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. En l'ultima emissiun da questa seria purtretescha la Marella l'emprima plevonessa svizra ch'ha manà ina pravenda: Greti Caprez. L'istorgia da questa piuniera vegn raquintada da sia biadia, Christina Caprez. «Greti Caprez» è ina Marella dal 2015.

Marella
Mammas dad uffants betg naschids

Marella

Play Episode Listen Later Aug 14, 2022 33:23


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul La Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. En Svizra vegn stimà che mintga 5avla dunna fetschia l'experientscha dad ina gravidanza che s'interrumpa. Maria Cadruvi s'inscuntra cun trais dunnas ch'han fatg quest'experientscha: Tresa Rüthers-Seeli, Lucia Netzer-Peduzzi e Flurina Plouda. «Mammas dad uffants betg naschids» è ina Marella dal 2004.

Marella
Intenziun gidar

Marella

Play Episode Listen Later Aug 7, 2022 0:09


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul La Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. Questa seria cuntinuescha cun in'emissiun ch'avra in chapitel da l'istorgia bunamain emblidà: Las millis da dunnas en Svizra ch'han fatg servetsch militar durant e suenter la Segunda Guerra mundiala, ch'han servì al pajais en l'uschenumnà «Frauenhilfsdienst FHD», en il servetsch auxiliar feminin. Pertge ch'ellas èn entradas en il militar raquintan Sabina Bundi-Winkler ed Emilia Caveng ad Anna Serarda Campell. «Intenziun gidar» è ina Marella dal 2014.

Marella
Il trio Maissen

Marella

Play Episode Listen Later Jul 31, 2022 35:44


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul La Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. La quarta emissiun da questa seria è in inscunter cun trais soras, e quai en il dubel senn dal pled. Valentin Schmed purtretescha trais dunnas ch'èn tant soras biologicas sco era soras en la Claustra Dominicana a Glion: Sora Berta, Sora Armina e Sora Ermelinda. «Il trio Maissen» è ina Marella dal 2006.

Marella
Sabrina – autra tranter ils auters

Marella

Play Episode Listen Later Jul 24, 2022 31:54


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul la Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. La terz'emissiun da questa seria è in purtret da Sabrina Janigg, ina giuvna cun sindrom da Down. A Chatrina Josty raquinta ella da sia vita cun quest extra-cromosom; da ses mintgadi da scola e da ses entusiassem per animals, ballape e musica. «Sabrina – autra tranter ils auters» è ina Marella dal 2010.

Marella
Las tattas

Marella

Play Episode Listen Later Jul 17, 2022 33:23


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul La Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. En la segunda emissiun da questa seria sa deditgescha Chatrina Gaudenz ad ina rolla tut speziala, quella da la tatta. Rina Steier-Peduzzi, Patrizia Parolini e Rita Bearth-Cathomas raquintan da lur tattas, ma era da las tattas ch'ellas vulan esser. «Las tattas» è ina Marella dal 2014.

Marella
Las tattas

Marella

Play Episode Listen Later Jul 17, 2022 37:15


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul la Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv nua che dunnas stattan en il center. En la segund'emissiun da questa seria sa deditgescha Chatrina Gaudenz ad ina rolla tut speziala, quella da la tatta. Rina Steier-Peduzzi, Patrizia Parolini e Rita Bearth-Cathomas raquintan da lur tattas, ma era da las tattas ch'ellas vulan esser. «Las tattas» è ina Marella dal 2014.

Marella
Pura e pastura

Marella

Play Episode Listen Later Jul 10, 2022 35:11


Ina seria che repeta emissiuns, en las qualas dunnas stattan en il center. Sin l'entir mund vegnan en general dapli umens che dunnas a pled en las medias. Uschia era tar RTR. Cun sia seria da stad vul La Marella equilibrar quai almain in zic, e propona intginas perlas or da l'archiv, nua che dunnas stattan en il center. En l'emprima emissiun da questa seria accumpogna Sara Hauschild la pura e pastura Carelia Joos tras in di da lavur. «Pura e pastura» è ina marella dal 2007.

Artg musical
Il barun e ses orgelet da bucca

Artg musical

Play Episode Listen Later Jun 5, 2022 62:20


Per il 100avel d'in musicant che ha enritgì il jazz El è naschì ils 29 d'avrigl dal 1922 a Brüssel sco Jean-Baptiste Frédéric Isidor, Baron Thielemans, però sco cumponist e musicist vegniva el numnà Toots. Cun trais onns ha el cumenzà a sunar l'orgelet da maun, pli tard ha el scuvert l'orgelet da bucca – e cun quest instrument ha el enritgì il jazz. Durant il studi da matematica ha el sunà en clubs da la schuldada americana e dal 1950 ha el accumpognà la Benny Goodman Allstar Band tar sia turnea tras l'Europa. Be dus onns pli tard è el emigrà en ils Stadis Unids, per far gronda carriera. Uschia è el commember dals Charlie Parker All Stars, suna cun Dizzy Gillespie, Ella Fitzgerald, Quincy Jones, Paul Simon, Billy Joel e cun ils stars brasilians Caetano Veloso e Gilberto Gil. Er sco cumponist ha el grond success, cun ses toc Bluesette. En pli ha el era fatg musica da film e per serias da televisiun. Il 2014, cun 92 onns, è el sa retratg dal palc – ed es mort dus onns pli tard.

Noss chors
Festa da chant federala a Gossau part 1

Noss chors

Play Episode Listen Later May 24, 2022 59:45


Ils 20 da matg ha la festa da chant federala 2022 a Gossau cumenzà. Ina festa che duai esser in pau pli frestga ed in pau auter che las festas da chant usitadas. Ils da Gossau numnan lur festa da chant in festival. In lieu nua ch'ins po tadlar ina retscha chors en baselgias, en ina tenda da circus ed ora en il liber. I duai esser ina festa nua ch'ils chors chantan communablamain e betg in encunter l'auter. Ord quai motiv datti era l'acziun «chorpuzzles» – differents chors han retschavì tocs da puzzles. Durant il festival s'inscuntran quests chors ed emprendan uschia d'enconuscher chantaduras e chantadurs da l'entira Svizra. Musicalmain ha la festa da chant federala sper il chant tradiziunal era spazi per chant da jazz, pop u classica. Uschia porscha la festa da chant ubain il festival da chant in program vast e divertent. En quest'emissiun pudain tadlar ina selecziun dals chors che han chantà durant l'emprima fin d'emna. Tranter auter era dal concert d'avertura nua che otg chors han per part chantà ensemen.

Tavau today
La rolla dal WEF tar la guerra en l'Ucraina

Tavau today

Play Episode Listen Later May 22, 2022 15:22


Il mund cumbatta cun guerra, crisas economicas, crisa da corona e la crisa dal clima. Uschia ha lieu il WEF durant in temp difficil per il mund. Tge rolla prenda il WEF en, en quest temp? Nus avainsa discurrì cun il directur dal WEF Alois Zwinggi.

Marella
Il magliacudeschs – ir atgnas vias

Marella

Play Episode Listen Later May 1, 2022 38:54


En il magliacudeschs discurra Esther Krättli cun giasts davart cudeschs che dattan en egl. En il center da l'emissiun stattan dus cudeschs cun protagonists che han decis dad ir lur atgna via. Ils giasts dal Magliacudeschs èn questa giada Cristina Gregori e Salome Michael. Set onns suenter il success «Tamangur» discurrin nus dal segund roman da Leta Semadeni. «Amur, grosser Fluss» è in'istorgia d'amur che viva da cuntrasts e che permetta inscunters cun figuras or da l'emprim roman da la scriventa e poetessa engiadinaisa. Il roman «Tell» da Joachim B. Schmidt raquinta l'istorgia da l'erox naziunal svizzer or da la perspectiva da persunas dal conturn da Guglielm Tell. Uschia nascha in maletg d'ina persunalitad che surprenda: in Tell marmugnus ed agen.

Cuntrasts
Caduff Family

Cuntrasts

Play Episode Listen Later May 1, 2022 26:53


Il bab vegn cun l'idea, la famiglia organisescha. Uschia funcziuna quai tar ils Caduffs. Il musical «Frisal – Frisal» ch'è actualmain da vesair a Danis, è davairas ina chaussa da famiglia. Petra Rothmund ha accumpagnà cun la camera l'autur e cumponist da quest musical, Armin Caduff e sia famiglia ils ultims trais mais avant la premiera.

Profil
Robert Buchli – «Las pli bellas chaussas èn capitadas per schabetg.»

Profil

Play Episode Listen Later Apr 16, 2022 77:55


Per bleras e blers èn ils ultims dus onns cun il coronavirus stads in temp ch'ha mess sin il chau bleras chaussas. Uschia er per Robert Buchli (42) oriund da Pitasch. El ha dentant profità da la chaschun ed ha realisà en quel temp ina massa projects. Oz na maina il psicolog da sport betg mo sia atgna interpresa a Berna, nua ch'el cusseglia ed accumpogna sportistas e sportists da renum en dumondas da l'agen svilup e da la forza mentala. Na, el ha tranter auter er fatg il pass sin tribuna, nua ch'el divertescha l'auditori cun ses agen umor, quai sco cabarettist. Da sias visiuns per ina promoziun e tgira cumplessiva d'atletas ed d'atlets e pertge ch'i dovra dapli babs e mammas en ils posts da direcziun da las societads ed interpresas svizras, raquinta Robert Buchli en il Profil Redacziun: Adrian Camartin

oz bellas uschia
Cuntrasts
Fieu e flomma per il zutger – il dultsch art da Grégoire Goël

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Nov 14, 2021 26:33


Sculptur da zutger, sufflader da zutger, animatur da zutger. Uschia sa preschenta Grégoire Goël. A moda virtuusa creescha el figuras e creatiras fantasticas e coluradas. El ha er fatg part a pliras concurrenzas internaziunalas ed ha gudagnà plirs premis. Il film che Laurence Mermoud ha fatg per la televisiun da la Svizra franzosa RTS mussa in pèr da las ovras da l'artist Grégoire Goël, ma er sia moda e maniera da lavurar, da crear e da tschertgar ils lieus e las modas da chargiar las battarias.

rts svizra uschia
Artg musical
Giubileums

Artg musical

Play Episode Listen Later Oct 24, 2021 58:54


Sper la BB Cazis pon er las musicas Sumvitg-Cumpadials, Danis-Tavanasa, Grüsch, Trin e Vignogn festivar giubileums. Nus gratulain. Per lur anniversaris (125 onns Societad da musica Sumvitg-Cumpadials, 100 onns Danis-Tavanasa, Grüsch, Trin e Vignogn) tadlain nus registraziuns ord l'archiv da RTR per uschia repassar sin via musicala l'istorgia da questas musicas instrumentalas giubilantas. «Spustà n'è betg stritgà» u «partida remessa n'è betg partida persa» di in proverbi. Uschia han las societads quintà da prender suenter lur giubileums ch'els han stuì spustar pervi da la pandemia da corona. Grüsch ha già festivà il 2019 ses giubileum centennar, Danis-Tavanasa fa quest atun in concert da gala, Vignogn e Sumvitg-Cumpadials festiveschan il 2022. 

Profil
Silenzi, quai è per mai insatge fitg impurtant

Profil

Play Episode Listen Later Oct 16, 2021 57:12


«Jau hai fatg tut ils pass grischuns ch'ins po far cun il velo da cursa» «L'emprima giada ch'jau hai udì rumantsch è stà a Prag a l'universitad. Quest linguatg ha plaschì uschè bain chjau hai decidì d'emprender el.» En ses onn da barat è ella perquai sa chasada a Genevra ed ha fatg là ses emprims curs da rumantsch. Che Andrea Sandova è la finala vegnida en Grischun è bunamain logic. Uss dat ella sezza curs da rumantsch per la Lia Rumantscha a Cuira, Laax e Glion. Dapi corona datti quels curs er online. Cun 22 onns è ella vegnida en Svizra. I saja stà sco da laschar enavos la persuna temelitga e gughegiar da prender enta maun la chaussa. En Svizra ha Andrea Sandova er chattà sia amur per differents sports. Uschia è ella l'enviern sin loipa e la stad va ella a currer e cun il velo da cursa. Ir en muntogna, in ulteriur passatemp per ella che ha da far cun ses nov dachasa en il Grischun. «L'onn da barat universitar Prag - Genevra è stà per mai ina schanza da laschar mia veglia identitad temelitga davos mai e gughegiar chaussas.»

quest ir prag quai uss jau cun silenzi laax dapi grischun svizra cuira lia rumantscha uschia
Profil
Curdin Duriet: «Dal tut catolic n'era quai betg»

Profil

Play Episode Listen Later Sep 18, 2021 59:48


El ha dà il maun a dictaturs in Rumenia, ha gì da far cun drogas en Ollanda ed ha passentà la Revoluziun da neglas en il Portugal. Curdin Duriet ha passentà 30 onns en otg differents pajais en l'Europa ed Africa sco consul. Uschia ha el emprendì d'enconuscher la birocrazia dal sistem communistic e da guardar davos las fatschadas pumpusas da Bucarest. El ha vis baras en ils flums da Lagos, ha emprendì da sa lavar à la franzosa a Lissabon ed ha exportà la tradiziun da far sauna da la Finlanda a Susch. Ses post il pli difficil haja el però gì en Svizra a Berna. La avess el stuì relaschar bler persunal. Ma Curdin Duriet ha chattà in tric per evitar quai. En quest Profil udin nus be in per da bleras istorgias ed experientschas da sia vita sco biro communal dals Svizzers e Svizras a l'ester. Tranter auter era pertge ch'il program d'autocorrectura sin il computer ha midà ses mintgadi e daco ch'el ha adina profità d'esser in figl da pur.

Artg musical
Alpentöne - Ländlersinfonie

Artg musical

Play Episode Listen Later Sep 12, 2021 58:50


Dapi il 1999 datti mintga dus onns il festival en il chantun Uri. Uschia hai er dà quest onn in tal festival dals tuns magari in zic specials. La filosofia dal festival «Alpentöne» è d'envidar musicistas e musicists da tut ils pajais da las Alps, da la Slovenia fin l'Occitania (part da la Frantscha, gist sper Andorra) che han plaschair da las tradiziuns musicalas e che han er gust da «metter sin il chau» in zic questas tradiziuns. En in'emprim Artg musical preschentain nus a vus la «Ländlersinfonie» da Thomas Aeschbacher. Cun il Ländlerorchester ha el preschentà la voluminusa ovra «Jahreszyte im Ämmitau» nua ch'el cumbinescha diversas chanzuns e melodias dal Emmental. 

Marella
En ziczac ad il cletg professiunal

Marella

Play Episode Listen Later Aug 22, 2021 43:47


Mintgatant dovri insaquantas stortas u carauns per arrivar tar quella professiun che plascha. Uschia èsi era ì cun Andrea Caduff, Rafael Müller e Patric Elvedi. Planisà explicitamain è quai strusch stà, plitost la vita ch'ha manà adina puspè sin autras vias, vias ch'els trais han decidì dad ir. Dal scolast secundar al chauffeur da bus ubain davent dal bajetg directamain en la tgira. Mintgatant sforza er la situaziun da far midadas, uschia tar Andrea Caduff. Tuts trais èn oz arrivads en lur professiun da siemi, quai cun intginas stentas e muments ch'han duvrà curaschi.

Profil
Iris Cadalbert:«Quai è stà bel e betg bel il medem mument»

Profil

Play Episode Listen Later Aug 14, 2021 57:54


La figlia dad Iris Cadalbert è naschida en la 25avla emna. Ella aveva be 700 grams tar la naschientscha. Uschia che Iris Cadalbert aveva fitg blers differents sentiments il medem mument. «Igl è in schoc, temas, betg savair chapir, speranza – in sammelsuri da sentiments.» L'emprima giada ha Iris Cadalbert pudì prender sia figlia sin il pèz suenter tschintg dis. In grond spectacul da prender uschè ina poppina pitschna or da l'isoletta.

Cuntrasts HD
«I Did It My Way» – Arturo Casanova e sia vita per la buna luna

Cuntrasts HD

Play Episode Listen Later Jul 27, 2021 25:13


Atgnamain è Arthur Casanova da Trun daventà musicist mo per casualitad: ses frar aveva survegnì da mat ina ghitarra sco regal da Nadal. Ma sunar na sunava el mai. Uschia ha Arthur adoptà la ghitarra ed ha cumenzà a sunar gia durant ses temp d'emprendissadi a Cuira. Oz è el enconuschent en l'entira Svizra sco Arturo Casanova, ha producì gia ils onns 60 duas plattas cun chanzuns rumantschas ed ha fundà in'agentura ed ina scola da musica. Sia finamira da pudair viver da la musica ha el savì realisar. Oz ha Arturo Casanova 77 onns, è dentant anc fitg bain en gamba e va anc adina regularmain a giugar a ballape. Grazia a sia cundiziun po el sunar anc oz 12 uras senza pausas pli grondas. Beat Manetsch ha accumpagnà el al tschaiver da Domat durant ina da quellas notgs lungas.

Cuntrasts
«I Did It My Way» – Arturo Casanova e sia vita per la buna luna

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Jul 27, 2021 25:13


Atgnamain è Arthur Casanova da Trun daventà musicist mo per casualitad: ses frar aveva survegnì da mat ina ghitarra sco regal da Nadal. Ma sunar na sunava el mai. Uschia ha Arthur adoptà la ghitarra ed ha cumenzà a sunar gia durant ses temp d'emprendissadi a Cuira. Oz è el enconuschent en l'entira Svizra sco Arturo Casanova, ha producì gia ils onns 60 duas plattas cun chanzuns rumantschas ed ha fundà in'agentura ed ina scola da musica. Sia finamira da pudair viver da la musica ha el savì realisar. Oz ha Arturo Casanova 77 onns, è dentant anc fitg bain en gamba e va anc adina regularmain a giugar a ballape. Grazia a sia cundiziun po el sunar anc oz 12 uras senza pausas pli grondas. Beat Manetsch ha accumpagnà el al tschaiver da Domat durant ina da quellas notgs lungas.

Profil
Renzo Blumenthal: Il puresser è restà la pli gronda passiun

Profil

Play Episode Listen Later Jul 24, 2021 57:22


«Jau hai adina vulì daventar ina persuna enconuschenta – e tschertgà quella pussaivladad da daventar renumà». «Mes manaschi puril cun vatgas brinas da tratga è per mai la satisfacziun ch'jau dovrel.» Per Renzo Blumenthal è far il pur insumma insatge impurtant. Cun daventar «Mister Svizra» l'onn 2005 n'è quai betg sa midà, ed il puresser è restà la pli gronda passiun. «Po esser ch'jau sun restà autentic sco Mister Svizra, gist per questa raschun.» Uschia manegia Renzo Blumenthal ch'el saja ina persuna structurada ed ambiziusa. Ed era 16 onns suenter ch'el è daventà Mister Svizra, ha el anc adina engaschis per differents sponsurs e vala sco ambassadur per questas interpresas. Era sin l'agen manaschi da puresser po el profitar da ses renum, per exempel cun la vendita directa da ses products.

Profil
Gian Giovanoli: «Trais raubas dovr jau adina per mes viadis»

Profil

Play Episode Listen Later Jul 17, 2021 57:05


Braschunet da dents, tablettas da malaria e l'apparat da fotografar èn las trais chaussas las pli impurtantas ch'il fotograf da Segl dovra durant ses viadis a l'exteriur sin ils fastizs dals nomads. I saja meglier da betg far memia blers quitads, avant che partir per in viadi, di Gian Giovanoli. Il figl d'ina famiglia d'hoteliers a Segl, ha ristgà cun 30 onns da far il pass en l'independenza e da metter tut las cartas sin sia passiun: il fotografar. Sper sias lavurs ch'el expona en sia atgna galaria «L'atelier» a San Murezzan, è el era fascinà da la vita da differents pievels da pasters. Uschia ha l'um da 42 onns visità per exempel ils «Nenets» sin la peninsla Jamal en la Sibiria u er ils Mundari en il Sudan dal Sid.

sudan gian sper nenets uschia
Noss chors
Chanzuns d'amur

Noss chors

Play Episode Listen Later Jun 22, 2021 60:21


Ils rumantschs scrivan e chantan gugent da l'amur. Uschia posseda nossa cultura da chor era in vast repertori cun talas chanzuns. Oz pudais tadlar ina schelta. L'amur è quella che lascha sgulatschar las tschittas en il venter, quella ch'ans lascha guardar tras ils egliers rosa. Ma savens po ella er chaschunar mal d'amur ed encreschadetgna. L'amur è quest fenomen che vegn dechantà dapertut ed adina. Perquai celebrescha RTR l'amur en l'emissiun «Noss Chors».  

oz ils rtr uschia perquai
Cuntrasts HD
Las cumbattantas per il clima

Cuntrasts HD

Play Episode Listen Later Jun 20, 2021 25:58


Ellas han tema per lur avegnir. Ellas cumbattan per il clima e per la protecziun da l'ambient. Trais giuvnas dunnas, trais scolaras da la scola media, trais activistas che dattan prest tut lur temp liber per ina chaussa. Silja Largiadèr e Selina Arquint organiseschan ensemen cun autras giuvnas e giuvens las acziuns da la chauma per il clima. Uschia han ellas tratg ils fils en il Grischun per il di d'acziun dals 21-05-2021 a Cuira. A Noana Werdmüller na tanschi betg da mo far chauma. Ella ha perquai fundà Extinction Rebellion en il Grischun ed emprova cun acziuns da dischobedientscha civila da dasdar la societad che fa tenor ella memia pauc per il clima e per la natira. Casper Nicca ha accumpagnà las trais cumbattantas durant questa primavaira, cura ch'ellas han puspè sveglià il moviment suenter la sien da corona. «Las cumbattantas per il clima» è in film che mussa trais giuvnas tranter speranza e desperaziun, tranter tristezza e plaschair da vita, ma adina prontas per lur cumbat.

clima ellas extinction rebellion grischun cuira uschia
Cuntrasts
Las cumbattantas per il clima

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Jun 20, 2021 25:58


Ellas han tema per lur avegnir. Ellas cumbattan per il clima e per la protecziun da l'ambient. Trais giuvnas dunnas, trais scolaras da la scola media, trais activistas che dattan prest tut lur temp liber per ina chaussa. Silja Largiadèr e Selina Arquint organiseschan ensemen cun autras giuvnas e giuvens las acziuns da la chauma per il clima. Uschia han ellas tratg ils fils en il Grischun per il di d'acziun dals 21-05-2021 a Cuira. A Noana Werdmüller na tanschi betg da mo far chauma. Ella ha perquai fundà Extinction Rebellion en il Grischun ed emprova cun acziuns da dischobedientscha civila da dasdar la societad che fa tenor ella memia pauc per il clima e per la natira. Casper Nicca ha accumpagnà las trais cumbattantas durant questa primavaira, cura ch'ellas han puspè sveglià il moviment suenter la sien da corona. «Las cumbattantas per il clima» è in film che mussa trais giuvnas tranter speranza e desperaziun, tranter tristezza e plaschair da vita, ma adina prontas per lur cumbat.

clima ellas extinction rebellion grischun cuira uschia
Profil
Profil cun Martin Cabalzar

Profil

Play Episode Listen Later Apr 3, 2021 57:48


«La glieud aveva gronda confidenza en ils uffizials da la vischnanca e quai ha dà a mai la motivaziun per m'engaschar.» Da giuven hai jau magari vulì midar bleras chaussas. La finala sun jau vegnì elegì en suprastanza da vischnanca e suenter daventà president da Cumbel – tut avant mes 30avel natalizi. Uffizis politics n'hai jau mai tschertgà. Els han plitost chattà mai. Martin Cabalzar n'ha sulettamain betg reussì sco candidat per la regenza grischuna. Questa nunelecziun è la finala stada il spartavias per el. Uschia ha el realisà sia segunda carriera sco schurnalist e laschà la politica d'ina vart. La Gasetta Romontscha e La Quotidiana han emplenì sia vita. Sco ch'el di sez, ha el chattà sia professiun da siemi. Martin Cabalzar è lunsch sur la Surselva ora ina persuna enconuschenta e stimada.

Minisguard
Minisguard dals 20.03.2021

Minisguard

Play Episode Listen Later Mar 20, 2021 12:35


Temas da quest’emissun: - L'istorgia da la communicaziun sur lunga distanza - Co po in telefonin transportar mia vusch? - Uschia funcziuna nossa rait mobila - Il vitg che communitgescha cun tschivlar - «Theo declera»

temas dals uschia minisguard
Minisguard HD
Minisguard dals 20.03.2021

Minisguard HD

Play Episode Listen Later Mar 20, 2021 12:35


Temas da quest’emissun: - L'istorgia da la communicaziun sur lunga distanza - Co po in telefonin transportar mia vusch? - Uschia funcziuna nossa rait mobila - Il vitg che communitgescha cun tschivlar - «Theo declera»

temas dals uschia minisguard
Artg musical
Ei neiva ina neiv…

Artg musical

Play Episode Listen Later Feb 14, 2021 57:53


Enviern en la chanzun rumantscha I neiva, La naivetta, Tras la neiv, Neiva mo neiva, Ei neiva ina neiv, Um da neiv u Ei ha neviu, furmaziuns indigenas dechantan la stagiun alva. Uschia: chors duffants Mustér, Sumvitg, Trun e Zuoz; chors da creschids: chor da giuvenils svizzer, cantus firmus surselva, Rudè da chant Engiadina, i cantanti, Coro Proget 2000 e chor rumantsch da la Scola chantunala Cuira. Lura Corin Curschellas & Ils Fränzlis da Tschlin, Curdin, Cristina e Madlaina Janett, la chantautura Anna Monica Salzgeber, Maria Victoria Haas e collegas, Ils trubadurs Peder e Flurin ed Alexi e Marcus. Munì vegn quel chant cun tschintg variantas dal renumà Schneewalzer. Redacziun: Giusep G. Decurtins

Artg musical
Co sunavan e chantavan noss giuvenils 1985-95?

Artg musical

Play Episode Listen Later Jan 31, 2021 58:22


Nossa giuventetgna chanta e suna – registraziuns dals 1985-95. L'Artg musical – oz in nostalgic! In'emissiun che maina nus enavos en ils onns 1985-95. Quest Artg musical documentescha co nossa giuventetgna chantava e sunava lura. Nus udin furmaziuns ch'i na dat betg pli e quai è ina gronda sperdita per nossa cultura da chant e musica en il Grischun. Uschia da la part vocala en il collectiv: Chor facultativ dal Seminari da magisters Cuira 1985 (dir. Ernst Schweri), Cor masdo da la Scoula media evengelica Samedan 1989 (Jachen Janett), Ils Cantins Mustér 1985/87 (Ursin Defuns), Chor rumantsch da la Scola chantunala Cuira 1989/90 (Christian Cantieni e Rica-Maria Cathomen) e las Soras Scherrer Trun 1991. E da la part instrumentala: Musica da giuvenils Sevgein 1990 (Gion Gieri Sgier), Semi-Dixie-Band Cuira 1988 (Rudolf Reinhardt), Gion Lechmann-Brass-Quartet 1990 ed il duo Remo Arpagaus, flauta e Christian Cantieni, cembalo 1987.

Cuntrasts HD
Las nodas dal passà – las lavinas da 1951

Cuntrasts HD

Play Episode Listen Later Jan 24, 2021 25:19


L’onn 1951 è stà in onn da lavinas extrem. En Svizra hai dà passa 1000 lavinas e 75 morts. Era las vischnancas da Val S. Pieder e Zuoz hai tutgà grevamain, il medem di. Ils 20 da schaner è dapi lura in firà a Val. Ils «Cuntrasts» han visità ils dus lieus e discurrì cun persunas pertutgadas davart lur regurdientschas e las nodas che quest eveniment traumatic ha laschà enavos. E nus avain dumandà experts, schebain il privel è oz sparì. En omadus vitgs vivan anc oz perditgas da quest trist eveniment: A Val S. Pieder han intgins indigens fatg intervistas cun la glieud veglia e registrà lur istorgias dal di da la catastrofa. Ed er a Zuoz raquinta in pertutgà, Duri Casty, als «Cuntrasts» da la lavina gronda. Co ch’el è vegnì en la lavina, co ch’el ha survivì e tge che quai ha fatg cun el. L’inschigner forestal pensiunà, Giachem Bott, è stà davent dals onns 80 bunamain dus decennis en la cumissiun da lavinas da Zuoz. El s’interessa fitg per l’istorgia e declera a nus tut tge coincidenzas fatalas che han la fin finala manà a la gronda lavina da Zuoz. Plinavant explitgescha Gian Reto Marugg, il schef actual da la cumissiun da lavinas da Zuoz, il pli modern sistem da protecziun cunter lavinas. Uschia possian ils abitants da Zuoz sa sentir segirs, di el. Era ils abitants da Val S. Pieder èn oz en segirtad, dentant il responsabel dal chantun per privels natirals, Gian Claudio Leeger, vegn a la conclusiun ch’i vegnia fatg tut il pussaivel cun paralavinas, rempars, controllas e reparaturas – dentant na dettia «sa chapescha tar la natira nagina segirtad da 100%». Dal medem avis è er il schef da la cumissiun da lavinas da Val S. Pieder, Hannes Tönz: nus accumpagnain el sin sia tura, cura ch’el observa la naiv sur il vitg. El di che la natira na sa laschia mai dumagnar, e perquai haja el adina in grond respect da las lavinas.

pass era ils dal uschia cuntrasts val s pieder
Cuntrasts
Las nodas dal passà – las lavinas da 1951

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Jan 24, 2021 25:19


L’onn 1951 è stà in onn da lavinas extrem. En Svizra hai dà passa 1000 lavinas e 75 morts. Era las vischnancas da Val S. Pieder e Zuoz hai tutgà grevamain, il medem di. Ils 20 da schaner è dapi lura in firà a Val. Ils «Cuntrasts» han visità ils dus lieus e discurrì cun persunas pertutgadas davart lur regurdientschas e las nodas che quest eveniment traumatic ha laschà enavos. E nus avain dumandà experts, schebain il privel è oz sparì. En omadus vitgs vivan anc oz perditgas da quest trist eveniment: A Val S. Pieder han intgins indigens fatg intervistas cun la glieud veglia e registrà lur istorgias dal di da la catastrofa. Ed er a Zuoz raquinta in pertutgà, Duri Casty, als «Cuntrasts» da la lavina gronda. Co ch’el è vegnì en la lavina, co ch’el ha survivì e tge che quai ha fatg cun el. L’inschigner forestal pensiunà, Giachem Bott, è stà davent dals onns 80 bunamain dus decennis en la cumissiun da lavinas da Zuoz. El s’interessa fitg per l’istorgia e declera a nus tut tge coincidenzas fatalas che han la fin finala manà a la gronda lavina da Zuoz. Plinavant explitgescha Gian Reto Marugg, il schef actual da la cumissiun da lavinas da Zuoz, il pli modern sistem da protecziun cunter lavinas. Uschia possian ils abitants da Zuoz sa sentir segirs, di el. Era ils abitants da Val S. Pieder èn oz en segirtad, dentant il responsabel dal chantun per privels natirals, Gian Claudio Leeger, vegn a la conclusiun ch’i vegnia fatg tut il pussaivel cun paralavinas, rempars, controllas e reparaturas – dentant na dettia «sa chapescha tar la natira nagina segirtad da 100%». Dal medem avis è er il schef da la cumissiun da lavinas da Val S. Pieder, Hannes Tönz: nus accumpagnain el sin sia tura, cura ch’el observa la naiv sur il vitg. El di che la natira na sa laschia mai dumagnar, e perquai haja el adina in grond respect da las lavinas.

pass era ils dal uschia cuntrasts val s pieder
Noss chors
L’aura – Da nivels fin sulegl

Noss chors

Play Episode Listen Later Dec 8, 2020 60:57


Tuttina con ditg ch'i plova u naiva insacura turna il sulegl. Suenter dis suleglivs s'avischinan puspè nivels ed il ciclus cumenza danovamain. «Noss Chors» han per mintga eventualitad la dretga chanzun. In di plovi u naivi tge ch'i po in'auter e l'entira cuntrada cuvert da tschajera grossa e tuttenina vegn il sulegl ora. Uschè variant sco l'aura èn era las chanzuns da «Noss Chors». Uschia chantan els dal sulegl, dal vent mabain era da la malaura, plievgia e naiv.

usch suenter uschia
Cuntrasts HD
tutto bello – cronica d’ina vendetga

Cuntrasts HD

Play Episode Listen Later Oct 25, 2020 28:58


Il 1969 sajetta in lavurer talian a Sedrun dus umens e blessa in terz grevamain; sinaquai sa denunzia el tar la polizia. Il motiv saja stà l’onur, di el per il protocol, sia onur e quella da sia marusa. Domenico Formica vegn da l’Italia dal Sid e lavura sco manual per ina firma da construcziun. El viva sco sutfittadin tar Anton D. che ha problems d’alcohol e famiglia. Adina pli savens sto il sutfittadin consolar la dunna. Suenter intgins mais cumenzan els ina relaziun d’amur. Domenico posseda ina pitschna agenda, nua ch’el notescha mintga giada, cura ch’el ha durmì cun la dunna, «tutto bello» – per il cas,che Regina D. vegniss en speranza. Gieri Venzin, autur da film ed istoricher, recapitulescha quest cas en ses film «tutto bello» e lascha vegnir a pled ils protagonists da lezzas uras. Uschia er Formica che viva oz en Calabria.

Cuntrasts
tutto bello – cronica d’ina vendetga

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Oct 25, 2020 28:58


Il 1969 sajetta in lavurer talian a Sedrun dus umens e blessa in terz grevamain; sinaquai sa denunzia el tar la polizia. Il motiv saja stà l’onur, di el per il protocol, sia onur e quella da sia marusa. Domenico Formica vegn da l’Italia dal Sid e lavura sco manual per ina firma da construcziun. El viva sco sutfittadin tar Anton D. che ha problems d’alcohol e famiglia. Adina pli savens sto il sutfittadin consolar la dunna. Suenter intgins mais cumenzan els ina relaziun d’amur. Domenico posseda ina pitschna agenda, nua ch’el notescha mintga giada, cura ch’el ha durmì cun la dunna, «tutto bello» – per il cas,che Regina D. vegniss en speranza. Gieri Venzin, autur da film ed istoricher, recapitulescha quest cas en ses film «tutto bello» e lascha vegnir a pled ils protagonists da lezzas uras. Uschia er Formica che viva oz en Calabria.

Profil
Margreta Solèr: «Mes motto – far mezza!»

Profil

Play Episode Listen Later Oct 24, 2020 57:32


«Viver solitari nè per mai nagin problem, jau emprend d'enconuscher uschia mes cunfins», di Margreta Solèr che viva a lur dal vitget da Castrisch. La chasa Strietta, nua ch'ella viva, va bain a prà cun sia passiun da viver cun la natira cun las ervas e tut quai che la natira porscha. «Far mezza tut quai chè pussaivel, quai è per mai impurtant ed uschia hai jau emprais bler, sin moda autodidacta». Cun la rauba ch'ella rimna, producescha ella itgs, deodorants, savun, lefzagls e sirups. Sias ragischs ha ella a Tarasp ed a Lumbrein. Uschia èsi cler che Margreta Solèr sa mova en Surselva ed en l'Engiadina – en vallader ed en sursilvan. Ed uss er en il «Profil» da RTR.

Profil
Robert Demonti: «Jau sun dapertut dalunga da chasa»

Profil

Play Episode Listen Later Sep 5, 2020 56:55


Il Sentiner viva actualmain a Stampa en Bregaglia. Dentant è il scrinari e musicist savens en viadi. Durant sia vita professiunala ha l'um da 64 onns adina puspè tratg in stritg radical e cumenzà da nov en in auter lieu, in nov job. Uschia ha el vendì sia atgna scrinaria a Sent dad in di a l'auter ed ha cumenzà ina nova sfida sco viagiatur e vendider. Ils ultims onns han ils midaments radicals er gì da far cun l'amur. Robert Demonti è suandà a ses cor. Tranter auter fin en il chantun Tessin. «Jau na sun betg bun da star sulet, jau dovr insatgi per il cor», di Demonti. El tgira perquai adina bain ils contacts cun ses enconuschents surtut dal sex feminin. Avant dus onns è el ì en pensiun anticipadamain. Dapi lura giauda Robert Demonti da pudair far spassegiadas en il guaud, far excursiuns u er be ir svelt sur il cunfin talian per ir a baiver in «dretg» café. Musica en tgina Sco fil cotschen han la musica ed il chantun adina accumpagnà il bab da dus uffants creschids. Il dun haja el ertà da sia mamma. Uschia è el bun da sunar gist in'entira paletta d'instruments e daccumpagnar la melodia cun chant. La gronda part ha el emprendì sco autodidact. Enconuschenta è sia vusch er tar la musica da l'Alpina Quintett che ha gì durant onns grond success en la scena da musica populara. Ils texts da las passa 120 chanzuns ha per part scrit er Robert Demonti.

Profil
Chantal Marti-Müller – la manadra da l'Uffizi per scola e sport

Profil

Play Episode Listen Later Aug 22, 2020 57:59


«Scola, sport e rumantsch han in plaz central en mia vita» Bler temp da sia uffanza ha la dunna da 48 onns passentà a Mustér, tar sia tatta e ses tat Fry-Manetsch. Scola e sport èn stads da pitschen ensi duas impurtantas cumponentas en la vita da la nova manadra da l'Uffizi chantunal per scola e sport ch'è creschida si a Cuira. Uschia ha ella fatg suenter il seminari da magisters dus studis, quel da pedagogia e quel da sport. Ella lavuria gugent e bler ed haja adina lavurà sco in um, di la mamma d'ina buoba da 10 onns che va en ses temp liber gugent sin viadi.

esport scola cuira uschia
Noss chors
Aua

Noss chors

Play Episode Listen Later Aug 18, 2020 60:41


Aua è l'element che dat vita, ella emplaina dutgs, flums, lais e mars. Ed ella vegn era avant en bleras chanzuns da «Noss Chors». Savens èn vitgs e citads datiers d'auas. Uschia che blers chors dechantan lur flum u lai sco per exempel il cor maschadà Strada-Martina che chanta da «l'En» u il chor viril da Trun cun «Laud al Rein». Perquai sa deditgeschan «Noss Chors» a l'element aua en quest'emissiun.

rein aua laud trun flums uschia perquai
Profil
Profil sin viadi – cun Orlando Cathomas

Profil

Play Episode Listen Later Aug 1, 2020 57:24


«Cun rumantsch ed englais, vegnian ins enturn il mund» Sco amatur da ballape charezzava Orlando Cathomas l'equipa da Servette. Cura che Servette e crudà ord rang e tractandas è el daventà in fan da l'equipa naziunala. Dapi l'onn 1994 ha el visitar tut ils campiunadis mundials da ballape. Uschia er l'onn 1994 en l'America. Qua ha el gest cumbinà il campiunadi cun far in viadi pli lung e visitar ses parents. En l'Africa da sid ha Orlando Cathomas vis che la Svizra ha gudagnà encunter il campiun mundial la Spagna. Per ils campiunadis mundials en Russia, ha el emprais russ. L'um da 64 onns va quels di en pensiun e sco chel ha manegià, vegnian las activitads da viandar betg pli pitschnas en pensiun. Viadis pli gronds na sajan dentant strusch pussaivel.

Profil
Chasper Cadonau: «Jau sun pli gugent sez mes schef»

Profil

Play Episode Listen Later May 23, 2020 57:07


L'architect da Ramosch circumscriva uschia in da ses debels. Che la vita professiunala maina in di a Chasper Cadonau en il sectur da construcziun, saja bunamain vegnì mess en tgina ad el, cun gist plirs confamigliars che han lavurà en quest sectur. Atgnamain avess sia vita er pudì prender tut in'autra storta en direcziun sport professiunal da biatlon. Ina ferida dal dies ha finalmain fatg ir il giuven da Ramosch en in'autra direcziun. Suenter avair frequentà il giarsunadi sco dissegnader a San Murezzan, ha l'um dad oz 44 onns finalamain realisà in siemi e cumenzà il 2004 cun in agen biro d'architectura. Avaina sociala Dapi passa 20 onns fa Chasper Cadonau entant er part dal salvament sanitar da la defaisa civila. Cun adina puspè lavurar en quella truppa, possia el er viver ora sia avaina sociala, uschia il bab da dus uffants. Uschia è l'architect stà en acziun durant in'emna la notg en l'Ospital chantunal a Cuira per tgirar pazients cun il coronavirus. «Cun lavurar en ina partiziun d'urgenza vesas ti che la vita è simplamain in regal.» En il Profil raquinta l'affarist sportiv dapli da sia vita sur cunfin. Chasper Cadonau viva dad ina vart en il Vnuost en l'Italia cun sia famiglia e da l'autra a Ramosch, nua ch'el ha ses biro. L'Engiadinais raquinta dentant er, pertge ch'el n'ha betg pli vulì realisar projects simplamain be pervi dals raps.

che profil l'italia cun cuira suenter uschia
Cuntrasts
Cuntrasts dals 19.04.2020

Cuntrasts

Play Episode Listen Later Apr 19, 2020 25:04


Atgnamain è Arthur Casanova da Trun daventà musicist mo per casualitad: ses frar aveva survegnì da mat ina ghitarra sco regal da Nadal. Ma sunar na sunava el mai. Uschia ha Arthur adoptà la ghitarra ed ha cumenzà a sunar gia durant ses temp d’emprendissadi a Cuira. Oz è el enconuschent en l’entira Svizra sco Arturo Casanova, ha producì gia ils onns 60 duas plattas fonograficas cun chanzuns rumantschas ed ha fundà in’agentura ed ina scola da musica. Sia finamira da pudair viver da la musica ha el pudì realisar. Oz ha Arturo Casanova 77 onns, è dentant anc fitg bain en gamba e va anc adina regularmain a giugar a ballape. Grazia a sia cundiziun po el sunar anc oz 12 uras senza pausas pli grondas. Beat Manetsch ha accumpagnà el al tschaiver da Domat durant ina da quellas notgs lungas.

oz sia nadal dals trun domat svizra cuira uschia cuntrasts
Cuntrasts HD
Cuntrasts dals 19.04.2020

Cuntrasts HD

Play Episode Listen Later Apr 19, 2020 25:04


Atgnamain è Arthur Casanova da Trun daventà musicist mo per casualitad: ses frar aveva survegnì da mat ina ghitarra sco regal da Nadal. Ma sunar na sunava el mai. Uschia ha Arthur adoptà la ghitarra ed ha cumenzà a sunar gia durant ses temp d’emprendissadi a Cuira. Oz è el enconuschent en l’entira Svizra sco Arturo Casanova, ha producì gia ils onns 60 duas plattas fonograficas cun chanzuns rumantschas ed ha fundà in’agentura ed ina scola da musica. Sia finamira da pudair viver da la musica ha el pudì realisar. Oz ha Arturo Casanova 77 onns, è dentant anc fitg bain en gamba e va anc adina regularmain a giugar a ballape. Grazia a sia cundiziun po el sunar anc oz 12 uras senza pausas pli grondas. Beat Manetsch ha accumpagnà el al tschaiver da Domat durant ina da quellas notgs lungas.

oz sia nadal dals trun domat svizra cuira uschia cuntrasts
Magazin da cultura
Sguard en il futur

Magazin da cultura

Play Episode Listen Later Mar 28, 2020 51:53


Per quest ultim Magazin da cultura dain nus in sguard en il futur... FUTUR – en Lumnezia in tema omnispreschent ils ultims mais Dapi la stad passada han gì lieu en Lumnezia exposiziuns, occurrenzas, performances, simposis e festivals da musica – la dumonda communabla da las occurenzas: «Co vulain nus en il futur viver en questa regiun?» Cun Anne-Louise Joël, manadra da la Casa d'Angel a Lumbrein, guardain nus enavos sin quest project interdisciplinar. Midadas tar il Magazin da cultura Il midament è l'unica constanta! Uschia datti er tar RTR adina puspè adattaziuns e midadas da program. La schefredacziun ha decidì ch'i na dettia en il futur betg pli il Magazin da cultura. Ma munta quai che la cultura survegn pli pauca paisa tar RTR? En in discurs tradescha noss schefredactur Flavio Bundi, tge ch'ha manà a questa midada da program. Tips persunals Damai ch'ils blers da nus èn dapli a chasa e forsa leds per ina distracziun, datti questa giada gist quatter tips persunals: per tadlar, per guardar, per leger u era per s'imaginar lunsch davent da l'agen canapé; en il Louvre a Paris. Litteratura Il nov crimi per uffants «Die Olympiahoffnung» da Daniel Badraun ans maina en il mund dal sport cun ses squitsch da success, cun ambiziuns e cun la problematica dal doping. L'autur engiadinais raquinta da Kati e Sven che vegnan implitgads en in cas criminal. Grazia a solidaritad, amicizia e lur nas fins rivan els da schliar l'engiavinera. Weitere Themen: - FUTUR - in project d'art ch'ha gì lieu en Lumnezia - Discurs cun Flavio Bundi - Ils tips persunals dals 28 da mars - "Die Olympiahoffnung", in crimi per uffants da Daniel Badraun