TẠP CHÍ KINH TẾ

Mỹ sẽ an toàn hơn với dự án « Mái vòm vàng » mà tổng thống Donald Trump vừa loan báo ? « Chiến tranh các vì sao » đầu thập niên 1980 thời Reagan đã đẩy Liên Xô vào một cuộc chiến tiêu hao. Bốn chục năm sau, Nhà Trắng muốn sử dụng lại chiến thuật này để nhắm vào mục tiêu quan trọng nhất là Bắc Kinh. Nhưng với những phương tiện tài chính, kỹ thuật nào và điều gì sẽ xẩy ra nếu Trung Quốc, Nga tăng tốc trong cuộc chạy đua vũ trang trên không gian.     Tổng thống Hoa Kỳ thứ 47, Donald Trump, hôm 20/05/202 chính thức thông báo một kế hoạch « rất quan trọng cho thành công và sự tồn tại » của nước Mỹ : Golden Dome hay Mái vòm vàng, một lá chắn « có khả năng chận bắn tên lửa xuất phát từ bất cứ nơi nào trên Trái đất, kể cả phóng đi từ không gian ». Theo lời nguyên thủ Mỹ, lá chắn tên lửa này huy động « hàng ngàn vệ tinh hiện đại nhất, sử dụng công nghệ tối tân nhất », cho phép bắn chặn « mọi loại tên lửa », kể cả tên lửa siêu thanh có mang theo đầu đạn hạt nhân nhắm vào Hoa Kỳ, với mức độ tin cậy « gần 100 % ».Donald Trump hy vọng Mái vòm vàng sẽ bắt đầu hoạt động trước khi ông mãn nhiệm. Phí tổn chương trình ước tính lên tới 175 tỷ đô la và ngay lập tức Washington sẵn sàng huy động 25 tỷ đô la để « khởi động dự án ».Vòm vàng cao cấp hơn vòm sắt của Israel Mái vòm vàng Donald Trump vừa trình bày gồm ba điểm then chốt : thứ nhất đây là một lá chắn chống tên lửa, dựa theo mô hình mái vòm sắt của Israel, nhờ đó mà Nhà nước Do Thái đã hủy diệt được gần hết tên lửa của Iran bắn vào lãnh thổ Israel hồi năm 2024 trong các đợt căng thẳng tưởng chừng dẫn tới chiến tranh. Nhưng giới phân tích cũng lưu ý rằng, vòm sắt đó của Israel vẫn bị rocket của Hamas xuyên thủng trong loạt tấn công đẫm máu hồi tháng 10/2023.Điểm thứ nhì, chính quyền Trump kỳ vọng Mái vòm vàng do hiện đại hơn, quy mô hơn vòm sắt của Nhà nước Do Thái nên sẽ hiệu quả hơn, với khả năng bảo vệ « gần như 100 % » toàn bộ lãnh thổ Hoa Kỳ, lớn gấp 450 lần lãnh thổ Israel. Vòm vàng sẽ chặn được đủ loại tên lửa từ « tên lửa đạn đạo, hành trình, tên lửa đạn đạo xuyên lục địa có thể mang theo đầu đạn hạt nhân và tên lửa siêu thanh cũng như drone ».Điểm quan trọng thứ ba là khả năng « phát hiện » trước khi bất kỳ một tên lửa nào bay tới lãnh thổ của Mỹ nhờ « hàng ngàn vệ tinh » trên quỹ đạo, và hệ thống vệ tinh dày đặc đó cho phép nhanh chóng « can thiệp », kể cả từ không gian để tiêu hủy mối nguy hiểm đó.Mỹ sẽ vi phạm luật pháp quốc tế ? Điểm sau cùng này là một điều mới và rất quan trọng về mặt quân sự và an ninh đối với toàn thế giới, theo giải thích của tướng Dominique Trinquand. Ông từng đứng đầu một ủy ban quân sự của Pháp bên cạnh Liên Hiệp Quốc.« So sánh mái vòm vàng của Mỹ với vòm sắt của Israel hơi khập khiễng. Đây là sự tiếp nối của Chiến tranh các vì sao mà cố tổng thống Ronald Reagan đã khởi động năm 1983. Hệ thống của Mỹ cho phép quan sát và nhận diện các tên lửa. Vấn đề đầu tiên ở đây là phát hiện sớm chừng nào tốt chừng nấy các tên lửa, để có thể chận được tên lửa đó. Chính ở giai đoạn bắn chặn tên lửa này, có một sự mập mờ : chúng ta đã sử dụng vệ tinh để nhận diện tên lửa, rồi huy động tên lửa từ trên mặt đất để tiêu hủy tên lửa của đối phương. Đây là điều hiển nhiên không gây tranh cãi. Tuy nhiên bắn hạ một tên lửa từ trên không gian sẽ là điều mà công ước quốc tế không cho phép. Như vậy là chúng ta sẽ vượt quá khuôn khổ pháp lý hiện hành. Điểm cuối cùng tôi xin lưu ý, chính tổng thống Trump cũng nhìn nhận Mái vòm vàng chỉ tiến gần đến mức hiệu quả 100 %. Có nghĩa là nước Mỹ vẫn không được bảo vệ hoàn toàn và điềm mà Hoa Kỳ lo ngại sợ hơn cả là tên lửa siêu thanh với đầu đạn hạt nhân ».  Giới hạn về kỹ thuậtLãnh thổ Israel chỉ bằng 1/450 diện tích của Hoa Kỳ. Vòm sắt của Nhà nước Do Thái chỉ đủ sức chống đỡ rocket, tên lửa đạn đạo tầm ngắn phóng đi từ các nước « lân cận » và đã không hiệu quả 100 % như đã thấy. Dự án của tổng thống Trump có tham vọng chặn luôn cả các tên lửa tầm xa, tên lửa hành trình và liên lục địa …. Vậy Mỹ sẽ phải sử dụng những kỹ thuật nào ? Và làm sao để có thể « phát hiện » các tên lửa được cho là đang chuẩn bị nhắm tới lãnh thổ Hoa Kỳ, hay khi chúng vừa được phóng đi ? Theo nhà báo Caroline Bruneau, của tạp chí chuyên đề Aerospatium, trước mắt đây hãy còn là một « vùng sương mù » :« Sẽ rất thú vị khi chúng ta nhìn vào danh sách các công ty đăng ký đấu thầu, tham gia dự án – Hiện có khoảng 180 tập đoàn đã đăng ký và như vậy họ sẽ phải cung cấp thông tin về kỹ thuật sẽ sử dụng …Trước mắt đã có một số công nghệ để bắt chận tên lửa, thí dụ như công nghệ GBMD tức là hệ thống tên lửa đánh chặn tên lửa đạn đạo của Hoa Kỳ để chặn tên lửa Bắc Triều Tiên. Tỷ lệ thành công là 57 % tức là còn rất thấp để bảo vệ an ninh cho Hoa Kỳ. Dự án Mái vòm vàng sử dụng kỹ thuật nào để bắt chận tên lửa siêu thanh ? Hiện tại chưa thể trả lời câu hỏi này. Chỉ biết rằng đây là một dự án khổng lồ, rất tốn kém. Chi phí dự trù là 175 tỷ đô la nhưng theo giới trong ngành Mái vòm vàng có thể vượt ngưỡng 500 tỷ đô la và còn hơn thế nữa. Mỹ muốn huy động số tiền khổng lồ nói trên vì đánh giá là mức đe dọa đối với an ninh quốc gia thực sự to lớn và có thực ».   Nguy cơ chạy đua vũ trang trên không gian và khai tử nguyên tắc cơ bản của thuyết răn đeChuyên gia về các vấn đề vũ khí răn đe và hệ thống chống tên lửa, Etienne Marcuz, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS của Pháp lưu ý : để phát hiện và chặn trước một tên lửa phóng đi từ một quốc gia rộng lớn như Trung Quốc hay Nga, « giải pháp duy nhất của Hoa Kỳ là sử dụng vệ tinh có trang bị tên lửa chống tên lửa ». Nói cách khách là Mỹ sẽ phải gài đặt sẵn các thiết bị quân sự trên không gian. Vấn đề đặt ra là nếu Hoa Kỳ làm được việc này hay nghĩ tới giải pháp này, thì có nghĩa là Nga và Trung Quốc cũng có phương tiện để « phát triển vũ khí trên không gian nhằm bắn chặn, hoặc phá hủy các phương tiện quân sự của Mỹ ». Nói cách khác, với Mái vòm vàng, Donald Trump như thể khuyến khích các đối thủ cùng « quân sự hóa không gian ».Theo bà Laurence Nardon điều hành chương trình nghiên cứu về châu Mỹ tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI Mái vòm vàng nguy hiểm ở một điểm khác nữa : trong học thuyết về vũ khí răn đe đến nay các cường quốc hạt nhân bị trói buộc bởi nguyên tắc mà chuyên gia này gọi là « thế cân bằng của sự sợ hãi kinh hoàng (l'équilibre de la terreur) ».Nguyên tắc đó đơn giản là mỗi bên đều biết rằng hạt nhân chỉ là vũ khí răn đe, sử dụng đến công cụ « chết người này » để tiêu diệt đối phương, tức là cũng tự giết mình. Nhưng Mái vòm vàng của tổng thống Trump có nguy cơ khai tử nguyên tắc đến nay vẫn trói buộc các cường quốc nguyên tử với nhau này.  Mỹ đang có những ưu tiên cấp bách hơnChuyên gia về an ninh cũng thuộc viện IFRI, Léo Péria Peigné có đồng quan điểm và giải thích thêm rằng, tham vọng trang bị một Mái vòm vàng cho Hoa Kỳ vào thời điểm này là một tính toán kém thực tế: « Một hệ thống chống tên lửa hiệu quả sẽ làm thay đổi tương quan giữa những phương tiện tấn công và phòng thủ trong thuyết răn đe hạt nhân. Vấn đề đặt ra là trong lĩnh vực hạt nhân, Hoa Kỳ đang gặp nhiều vấn đề về tài chính, cũng như ở khâu hiện đại hóa kho tên lửa đạn đạo …  Những tên lửa hiện có, trên nguyên tắc đã phải được tân trang lại từ lâu nay để có thể vẫn được sử dụng cho đến năm 2050, bởi Mỹ không kịp để có thêm vũ khí với công nghệ mới. Do vậy câu hỏi đặt ra là dự án của ông Trump sẽ tốn bao nhiêu tiền và tìm nguồn tài trợ ở đâu ra ? Quân đội Hoa Kỳ đang có những nhu cầu rất lớn và đó là những nhu cầu hoàn toàn khác hẳn so với mục tiêu xây dựng Mái vòm vàng. Nhu cầu của Lầu Năm Góc thích hợp hơn để đối phó với mối đe dọa xuất phát từ Trung Quốc hiện nay. Ngành công nghiệp đóng tàu của Mỹ hiện trong tình trạng thảm hại. Để phát triển các chương trình cho bên bộ binh, Hoa Kỳ cũng đang gặp khó khăn để thay thế một số các thiệt bị có từ thời Chiến tranh lanh. Trong hoàn cảnh đó, chi ra từ 800 đến 1.000 tỷ đô la cho Mái vòm vàng, tôi nghĩ là Lầu Năm Góc không mấy hài lòng, cho dù bộ Quốc Phòng đang chịu áp lực lớn của tổng thống Trump đi chăng nữa ».Mỹ đủ sức « cản đường » Trung Quốc ?  Vào lúc Nhà Trắng khẳng định Mái vòm vàng sẽ bảo vệ nước trước mọi hình thức tấn công, nhưng các chuyên gia quốc tế đồng loạt cho rằng, ông Trump vẫn hoài niệm thời kỳ « vàng son » dưới thời tổng thống Ronald Reagan (1980-1988) và kế hoạch bị bỏ dở « Chiến tranh các vì sao » nhằm hủy hoại sức lực của Liên Xô. Trump giờ đây cũng muốn lôi kéo Trung Quốc vào một cuộc chạy đua công nghệ và không gian với hy vọng làm hao mòn sức lực của đối phương. Tướng Dominique Trinquand nguyên trưởng phái đoàn Pháp bên cạnh Liên Hiệp Quốc nhắc lại :  « Chúng ta thường nhắc đến Chiến tranh các vì sao, thời tổng tống Reagan và những hệ quả trực tiếp và gián tiếp. Đừng quên rằng, chính cuộc chạy đua vũ trang quá tốn kém đó đã buộc Liên Xô phải bỏ cuộc. Giờ đây Mỹ muốn ‘bổn cũ soạn lại'. Câu hỏi đặt ra là liệu rằng Mái vòm vàng của ông Trump có làm cạn kiệt các nguồn tài chính của Trung Quốc hay không. Một khi mà Donald Trump công bố kế hoạch lá chắn chống tên lửa của Mỹ thì Trung Quốc lập tức lên tiếng ». Léo Péria Peigné chuyên nghiên cứu về an ninh của viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp cho rằng chỉ cần nhìn vào những thành tựu của Trung Quốc cả về công nghiệp lẫn trong lĩnh vực công nghệ cao, nước cờ đó không còn tính thời sự, đơn giản là Mỹ đang phụ thuộc vào một số nguyên liệu thiết yếu của Trung Quốc như kim loại hiếm. « Nếu chúng ta nhìn lại Chiến tranh các vì sao hồi thập niên 1980 : khi đó mục tiêu của Mỹ là khai thác công nghệ cao của mình để hủy hoại sức lực của Liên Xô. Giờ đây, đối thủ của Washington là Bắc Kinh. Với tiềm năng cả về công nghệ lẫn công nghiệp mà Trung Quốc đang có, không biết rằng chính sách của Hoa Kỳ có còn tính thời sự nữa hay không. Để thực hiện Mái vòm vàng, các nhà sản xuất công nghiệp của Hoa Kỳ không hoàn toàn tự chủ mà phải dựa vào một số sản phẩm của Trung Quốc và đó là những mặt hàng khó có thể thay thế. Đây thực sự là một câu hỏi lớn đang đặt ra ». Cuối cùng, tướng Trinquand nhận xét, Mái vòm vàng để lộ rõ chiến lược quân sự của Mỹ với khá nhiều mâu thuẫn và cả những tác động kèm theo.« Công nghệ và khối lượng tên lửa của Bắc Triều Tiên không trực tiếp đe dọa Hoa Kỳ. Ngược lại, tiềm năng quân sự của Trung Quốc là một mối nguy hiểm. Tuy nhiên cũng phải đặt lại vấn đề trong tầm nhìn chung của Washington về an ninh : thứ nhất Mỹ quan niệm Trung Quốc là đối thủ thực thụ, là mối đe dọa số 1. Điểm thứ nhì là để tự vệ, Hoa Kỳ chủ trương tự cô lập mình với phần còn lại của thế giới, một dạng như là chính sách bảo hộ trong lĩnh vực quân sự. Đương nhiên là điều này bắt buộc châu Âu phải rà soát lại chính sách an ninh và chiến lược phòng thủ. Châu Âu không có khả năng để cũng trang bị một lá chắn chống tên lửa quá đắt đỏ như của Mỹ ».Dự án Mái vòm vàng của Mỹ đang đặt ra nhiều câu hỏi và thậm chí một số nhà phân tích cho rằng, tổng thống Trump đang cho công luận Hoa Kỳ « ăn bánh vẽ » khi ồn ào bảo đảm rằng lá chắn chống tên lửa ông sắp trang bị cho đất nước là « hàng cao cấp » nên sẽ rất hiệu quả. Nguy hiểm ở đây là cái « bánh vẽ » đó tạo ra ảo tưởng trong công luận là an ninh của Hoa Kỳ sẽ được bảo vệ gần như là 100 %. Còn với những đối thủ của nước Mỹ thì Mái vòm vàng là cơ hội để tăng tốc các dự án phát triển công nghệ quân sự, kể cả các chương trình quân sự hóa không gian.  

Có nhiều khả năng cuộc « đình chiến thương mại Mỹ -Trung 90 ngày sẽ kéo dài hơn dự kiến » do đôi bên cùng cần thời gian để « trừng phạt » đối phương khi mà hai kinh tế Hoa Kỳ và Trung Quốc « gắn kết quá chặt chẽ vào nhau ». Nhiều yếu tố trói tay Washington. Có thể nhiều đối tác của Mỹ theo chân Bắc Kinh, cứng giọng khi đàm phán với tổng thống Trump.   Hơn một tháng chiến tranh thuế quan Mỹ-Trung cao trào, Washington và Bắc Kinh tạm hủy phần lớn những biện pháp « trừng phạt đối phương » trong 90 ngày, tức là đến giữa tháng 7/2025. Đây là một trong hai thành quả cụ thể nhất mà Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đạt được sau đối thoại hôm 10/05/2025 tại Genève, Thụy Sĩ.Sau những thông báo ồn ào, hiện tại hàng Trung Quốc bán sang Mỹ chỉ bị áp thuế 30 % chứ không phải là 145 % hay 80 % như Nhà Trắng từng đe dọa. Về phía Bắc Kinh, Trung Quốc cũng chỉ đánh thuế 10 % hàng « made in USA » bán sang Hoa Lục chứ không phải là 125 % như đã loan báo.Mỹ đang áp dụng đúng mô hình kinh tế của Trung Quốc Trả lời RFI tiếng Việt hôm 16/05/2025, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu Quốc Tế CERI trường Khoa Học Chính Trị Sciences Po. Paris, giáo sư Stéphanie Balme trước hết nhấn mạnh đến những « tiến bộ nhanh chóng » mà hai phái đoàn, của Mỹ do bộ trưởng Tài Chính Scott Bessent dẫn đầu và của Trung Quốc do phó thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong làm trưởng đoàn, đã đạt được sau vòng đàm phán cấp cao đầu tiên.Chuyên gia Stéphanie Balme nêu lên một nghịch lý : Mỹ có khuynh hướng đi theo mô hình kinh tế của Bắc Kinh.« Quả thực là chúng ta đã bất ngờ thấy các bên đạt được thỏa thuận quá nhanh. Tuy nhiên xung khắc vẫn còn đó. Chưa có gì được giải quyết dứt điểm. Chỉ biết rằng trên nguyên tắc Mỹ và Trung Quốc có 90 ngày để thương lượng. Hiện tại, họ đã đồng ý trên hồ sơ ma túy tổng hợp : Đây là một điểm rất quan trọng đối với Hoa Kỳ. Còn trong lĩnh vực thuế quan, hai quốc gia này cùng chấp nhận giảm thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng. Nhưng Mỹ và Trung Quốc vẫn là những đối thủ thương mại. Đơn giản là hai nền kinh tế này quá lệ thuộc vào nhau. Washington chỉ trích Bắc Kinh trợ cấp cho các hoạt động kinh tế của Trung Quốc, tạo cạnh tranh bất bình đẳng và giờ đây Trung Quốc sử dụng sức mạnh kinh tế như một công cụ phục vụ các mục đích địa chính trị để làm bá chủ thế giới. Đương nhiên, điểm bất đồng then chốt này vẫn tồn tại. Nhưng điều đáng ghi nhận ở đây là mô hình kinh tế của Hoa Kỳ giờ đây càng lúc càng được rập khuôn theo mô hình của Trung Quốc. Có nghĩa là chính quyền Trump cũng đang sử dụng chính sách kinh tế để củng cố cho sức mạnh của Hoa Kỳ ».Ba điểm kẹt của MỹBáo tài chính Nhật Bản Nikkei Asia hôm 13/05/2025 trích lời giám đốc trung tâm nghiên cứu Mỹ, Michael Hirson đưa ra ba yếu tố thúc đẩy Nhà Trắng nhanh chóng « nhượng bộ » Bắc Kinh sau khi đã khuấy động một cuộc « chiến tranh thuế quan » : Tổng thống Trump ý thức được là các doanh nhân Mỹ chưa sẵn sàng để sản xuất trên đất Mỹ mà không cần nhập khẩu nguyên liệu và phụ từng của nước ngoài.Người tiêu dùng ở Mỹ cần hàng rẻ của Trung Quốc - mà bằng chứng rõ rệt nhất là, dù có đánh thuế hàng Trung Quốc đến 145 % trong 2 tuần lễ cuối tháng 4/2025, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ vẫn tăng, tuy là có tăng chậm hơn so với cùng thời kỳ năm 2023. Do vậy đòn thuế hải quan tổng thống Trump nhắm vào Trung Quốc trước hết lại giáng vào mãi lực của các hộ gia đình Mỹ.Điểm sau cùng, là đòn thuế đối ứng của Washington ảnh hưởng đến lãi suất đi vay ngân hàng của Mỹ. Vì ba điểm này, tổng thống Hoa Kỳ lập tức thay đổi lập trường.Phía Bắc Kinh cũng đã có một số nhượng bộ : Trung Quốc cam kết kiểm soát chặt chẽ hơn các mạng lưới bất hợp pháp chế biến và cung cấp ma túy tổng hợp fentanyl dẫn tới những tác động tai hại trong xã hội của Hoa Kỳ. Bắc Kinh cũng đã lập tức ngừng hạn chế xuất khẩu một số kim loại hiếm sang Mỹ, tạm ngừng điều tra về hoạt động của trên dưới 30 doanh nghiệp Mỹ…Nhưng đó chỉ là những dấu hiệu hòa hoãn bề ngoài. Tuần trước, bộ Thương Mại Trung Quốc quyết định « tăng cường các biện pháp giám sát ở mọi khâu để ngăn chặn mọi hoạt động mua bán bất hợp pháp đất hiếm và kim loại hiếm », « tăng tốc các thủ tục cần thiết » để thay thế nông phẩm của Mỹ bằng đậu tương, đậu nành, ngô hay dầu thực vật của Achentina và Brazil…Chiến thuật « câu giờ »Vậy một cách cụ thể Mỹ và Trung Quốc cần những gì để đạt đến một giải phát « lâu bền hơn » trên mặt trận thương mại ? Giáo sư trường Khoa Học Chính Trị Paris Sciences Po, bà Stéphanie Balme trả lời :« Trước hết, phía Mỹ giải thích với công luận trong nước rằng thỏa thuận với Trung Quốc là một thành tích lịch sử, thể hiện khả năng và vai trò đầu tầu của Hoa Kỳ trong các vòng thương thuyết với Bắc Kinh. Trên thực tế, hiện đang thiếu nhiều công cụ cho phép đôi bên khép lại xung đột. Đầu tiên hết là một cơ chế điều tiết mức thâm hụt thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ. Thiếu sót thứ hai là cả hai quốc gia này chưa xác định được một hình thức đối thoại song phương phù hợp để giải quyết tranh chấp. Điều duy nhất phái đoàn Mỹ và Trung Quốc đã đạt được tại Genève - Thụy Sĩ (10/05/2025) là đôi bên thống nhất về một mức thuế rất cụ thể, như đã biết và họ thông báo rằng các biên độ thuế quan mới sẽ được áp dụng từ ngày 14/05/2025 để cho Washington và Bắc Kinh có thời gian 90 ngày đàm phán. (…) Không khó để mỗi bên chứng minh với công luận trong nước là họ đã thành công. Trong khi đó chúng ta biết rằng, trước khi bắt đầu đàm phán, Mỹ đã nhượng bộ khi loan báo giảm thuế hải quan đánh vào hàng điện tử Trung Quốc. Về phía Bắc Kinh cũng vậy. Các phương tiện truyền thông Trung Quốc dễ dàng chứng minh là đối phương đã lùi bước. Nhưng theo tôi vấn đề chính là khả năng đàm phán thực thụ của mỗi bên khá hạn hẹp khi mà kinh tế Mỹ và Trung Quốc quá phụ thuộc vào nhau. Điều đó có nghĩa là trừng phạt đối phương thì mình cũng mang họa. Do vậy có khả năng là ‘hiệp định đình chiến song phương' được ấn định 90 ngày sẽ được triển hạn và đấy sẽ là mục tiêu của cả Washington lẫn Bắc Kinh ».Kịch bản quá mới mẻ với cả hai bênTheo giáo sư Stéphanie Balme trung tâm CERI -Sciences Po. Paris, đôi bên cùng tìm kế hoãn binh :« Đôi bên cùng đang mò mẫm để tìm ra giải pháp, nên cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ cùng cần có thời gian để thẩm định tình hình, để đánh giá hậu quả quyết định của mình đối với đối phương. Để rồi từ đó lại tiếp tục mở ra các vòng thương thuyết khác (…) Thời hạn 30 ngày quá ngắn ngủi để quan sát một cách thấu đáo các hậu quả. Sáu tháng thì lại lâu quá cho nên 3 tháng, tức là 90 ngày, có thể là thời gian thích hợp để quan sát tình hình trước khi khởi động một chu kỳ đàm phán mới ». Có một điều chắc chắn là như tờ Nikkei Asia ghi nhận : « lệnh hưu chiến » trong 90 ngày mà Hoa Kỳ và Trung Quốc vừa đạt được do là một giải pháp « tạm thời », mong manh và mỗi bên đều có thể « đổi ý » bất cứ lúc nào, cho nên « các doanh nghiệp Mỹ đang hối hả mua thêm hàng của Trung Quốc ». Các công ty xuất nhập khẩu ở Thâm Quyến đang « làm việc hết công suất để gửi hàng sang Hoa Kỳ ». Các tập đoàn vận chuyển đường biển cũng chờ đợi « trong ba tháng sắp tới đây và có thể là đến cuối năm, sẽ rất bận rộn ».ASEAN, « trên đe dưới búa » Cùng lúc, bà Stéphanie Balme khuyến cáo các quốc gia Đông Nam Á nên khẩn trương đa dạng hóa quan hệ thương mại, để giải tỏa bớt áp lực kép từ phía Hoa Kỳ và Trung Quốc. Chính quyền Trump và chính sách « thuế đối ứng » đã mạnh tay nhất với rất nhiều nước trong ASEAN.« Căng thẳng mới Mỹ càng gia tăng, Trung Quốc càng phải đa dạng hóa các nguồn tiêu thụ hàng xuất khẩu của mình. Bắc Kinh cần nương nhẹ các đối tác thương mại, mà đầu tiên hết là những đối tác gần gũi về mặt địa lý. Tại Đông Bắc Á, Nhật Bản và Hàn Quốc là hai nền kinh tế công nghiệp có mức phát triển đã rất cao. Ít có hy vọng Seoul hay Tokyo ồ ạt mua thêm hàng Trung Quốc. Trái lại những quốc gia Đông Nam Á thì đang lo.  Từ Phililppines đến Việt Nam, Cam Bốt, Miến Điện, Thái Lan … cũng bị thuế hải quan quan Mỹ tác động, bây giờ lại thêm áp lực của Bắc Kinh vì Trung Quốc cần tìm kiếm các thị trường xuất khẩu nữa thì họ sẽ gặp nhiều khó khăn. Việt Nam chẳng hạn vừa phải chịu áp lực từ chính sách thuế quan của Mỹ, vừa chịu sức ép của các nhà sản xuất Trung Quốc, thành thử tôi hy vọng, đây là thời điểm thuận lợi giúp cho Việt Nam chẳng hạn đẩy mạnh giao thương với Liên Âu, xem Bruxelles như một yếu tố cho để giảm bớt mức độ phụ thuộc vào thị trường của Trung Quốc hay của Hoa Kỳ ».Thế giới có còn vội để đàm phán với Trump ? Vào lúc tổng thống Trump khoe có đến « 200 quốc gia trên thế giới (?) » xin được đàm phán về thuế quan với Washington, báo Singapore, The Strait Times ngày 19/05/2025 đặt câu hỏi : không biết rằng thái độ cứng rắn của Trung Quốc có là một bài học đối với nhiều quốc gia trước khi đối thoại với Mỹ về chính sách thuế hải quan hay không ?Stephen Olson, từng là một nhà đàm phán thương mại của Hoa Kỳ và hiện đang nghiên cứu tại viện ISEAS của Singapore cho rằng sau đối thoại Mỹ-Trung ở Genève vừa qua, nhiều quốc gia sẽ « nhận thấy Donald Trump bắt đầu ý thức được là ông đã có những đòi hỏi quá đáng ». Điều này sẽ làm « thay đổi tương quan lực lượng » khi những quốc gia đó phải đàm phán với siêu cường kinh tế số 1 thế giới.Ứng viên tổng thống Hàn Quốc đang dẫn đầu cuộc đua, Lee Ja Myung cho biết ông « không vội đàm phán » với Mỹ. Nhật Bản một đối tác thương mại quan trọng khác của Washington cũng không « vội vàng » như những tuyên bố cách nay vài tuần.Vào lúc tổng thống Trump khẳng định là New Delhi  « sẵn sàng giảm tất cả mọi hàng rào thuế quan đánh vào hàng Mỹ » thì ngoại trưởng Ấn Độ cho rằng còn quá sớm để đưa ra nhận định như trên.Marko Papic, thuộc cơ quan tư vấn GeoMacro-BCA Research, trụ sở tại Montréal, Canada được tờ báo Singapore trích dẫn kết luận « Sẽ có nhiều quốc gia học hỏi kinh nghiệm từ Trung Quốc trong nghệ thuật đàm phán với tổng thống Trump. Bài học đó là bình tĩnh và giữ vững lập trường ». Đương nhiên không phải ai cũng có thể áp dụng được công thức đó. Tất cả còn tùy thuộc trọng lượng kinh tế của một quốc gia trên bàn cờ thương mại với Hoa Kỳ.  

Bắc Kinh và Matxcơva đẩy mạnh hợp tác ở Bắc Cực, được cho là nơi có 25 % dự trữ dầu khí của thế giới chưa khai thác. Đây cũng là một vị trí chiến lược cho phép rút ngắn lộ trình giao thương hàng hải giữa Nga với Trung Quốc, phục vụ chiến lược xoay trục sang châu Á của tổng thống Vladimir Putin. Chiến tranh Ukraina càng kéo dài, bang giao Nga - Trung càng thắm thiết.  Chủ tịch Trung Quốc là thượng khách của tổng thống Nga Vladimir Putin tại Matxcơva nhân lễ kỷ niệm 80 năm chiến thắng Đức Quốc Xã hôm 09/05/2025.Sau trên dưới 50 lần tiếp xúc kể từ khi hai nhà lãnh đạo này lên cầm quyền, đôi bên phô trương những cử chỉ thân mật của những người bạn « lâu năm », của một mối bang giao « đang ở cấp cao nhất trong lịch sử ». Giới quan sát cho rằng đây là một màn trình diễn có phối hợp của đôi bên vào lúc Nga và phương Tây vẫn đối đầu với nhau về chiến tranh Ukraina, còn Trung Quốc thì đang đọ sức với Hoa Kỳ trong một cuộc chiến thương mại.Bên cạnh những tuyên bố chung « phản đối các biện pháp đơn phương hạn chế trao đổi về mậu dịch và tài chính » toàn cầu-ngụ ý nhắm vào Mỹ và phương Tây, Nga và Trung Quốc cam kết mở rộng việc sử dụng đồng nội tệ trong các giao dịch song phương, để bớt lệ thuộc vào đô la Mỹ. Matxcơva và Bắc Kinh « tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại và khoa học công nghệ » đồng thời kêu gọi tránh biến trí tuệ nhân tạo thành một công cụ phục vụ « những tham vọng chính trị và mưu đồ bá quyền ».Trong số các hồ sơ hợp tác song phương, chủ đề nổi cộm hơn cả đó là các chương trình hợp tác Nga-Trung tại Bắc Cực, một khu vực « rất gần với lãnh thổ của Hoa Kỳ ».Cách nay ba năm, phát biểu trên đài truyền hình nhà nước, tổng thống Vladimir Putin đã nhấn mạnh : « Mở rộng hành lang giao thương qua Bắc Cực là rất quan trọng, vì qua đó chúng ta có thể khai thác trọn vẹn tiềm năng xuất khẩu của Nga, hoạt động một cách có hiệu quả, đặc biệt là trong các dịch vụ giao thương với Đông Nam Á ».Chuyên gia về an ninh, quốc phòng Nga Isabelle Facon thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược của Pháp trong một bài phân tích gần đây (Nga và Trung Quốc tại Bắc Cực : những tính toán hai mặt và bó buộc của Matxcơva) lưu ý : Từ 2016 đôi bên đã « đẩy mạnh hợp tác ở Bắc Cực trong khuôn khổ chương trình Arktika do Matxcơva khởi xướng với mục đích chia sẻ và đẩy mạnh những trao đổi về khoa học kỹ thuật ».Nga thì tìm kiếm các mối đối tác mới, còn Trung Quốc thì muốn mở rộng ảnh hưởng tại một vùng biển được coi là mang tính chiến lược về quân sự-do sát cạnh lãnh thổ Hoa Kỳ, và nhất là về mặt thương mại.Sự hiện diện của tàu phá băng Trung Quốc Tạp chí tài chính Mỹ Forbes tiết lộ từ tháng 7/2024 ba tàu phá băng của Trung Quốc đã được triển khai đến khu vực. Hai tháng sau, Học Viện Hải Quân Hoa Kỳ đưa tin tàu Trung Quốc đi qua « Tuyến Đường Hàng Hải Phương Bắc do Nga kiểm soát. Tàu chở hàng của Nga để bán sang Châu Âu và Châu Á, bất chấp các lệnh trừng phạt Âu Mỹ đã ban hành từ khi tổng thống Putin xâm lược Ukraina ».Tại Bắc Cực, Nga chiếm thế áp đảo, kiểm soát 45 % các vùng nước của Bắc Băng Dương, và 53 % các bờ biển. Vị trí áp đảo này hơn hẳn so với những quốc gia khác trong khu vực như Hoa Kỳ, Canada, Na Uy, Đan Mạch (với hòn đảo Groenland), Phần Lan, Thụy Điển, Iceland. Vào lúc Trái đất đang bị hâm nóng, khối lượng băng tuyết tại đây đã tan 40 % so với thời điểm 1980 các tuyến đường hàng hải và viễn cảnh khai thác tài nguyên càng trở nên hấp dẫn hơn.Để duy trì thế thượng phong, Matxcơva từ hơn chục năm nay đã tìm cách lôi kéo Trung Quốc vào cuộc, bởi tuyến đường hàng hải phương Bắc cho phép thu ngắn đáng kể hành trình đưa hàng hóa của Nga sang Trung Quốc hay châu Âu, thay vì phải đi qua Kênh Đào Suez hay Sừng Châu Phi.Tuần báo Courrier International trích dẫn phân tích của chuyên gia về địa chính trị Viện nghiên cứu Na Uy (Fridtjof Nansen Institute) Andreas Osthagen : « Một số khu vực tại Bắc Cực được cho là rất giàu các tài nguyên mà đến nay chưa được khai thác. Đây là một vùng còn rất nghèo nàn về cơ sở hạ tầng, các cơ sở về năng lượng tại đây còn kém mở mang. Do vậy các tập đoàn công nghiệp quốc tế ngại đến đây hoạt động. Cả khu vực Bắc Cực chưa được khai thác đúng mức (...) Trong khu vực thì không mấy khi có chuyện tranh chấp về lãnh thổ, hay tranh chấp về các đường biên giới và tranh chấp chủ quyền, nhưng phải hiểu Bắc Cực là một không gian mang tính chiến lược cao, chủ yếu liên quan đến vấn đề quyền chủ quyền  (…) Khi NATO tổ chức tập trận chung với các nước liên quan thì lập tức Nga cũng có hành động tương tự tại khu vực này để khẳng định quyền chủ quyền (…) Căng thẳng có phần gia tăng từ khi Phần Lan gia nhập Liên Minh Bắc Đại Tây Dương cho nên Nga càng khẩn trương hơn tìm kiếm các mối liên minh mới. Đầu tiên hết trong số này là Trung Quốc. Về phía Bắc Kinh thì ông Tập Cận Bình muốn mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực cũng như ở khắp nơi trên thế giới. Bắc Kinh đẩy mạnh đầu tư và thúc đẩy dự án con đường tơ lụa qua Bắc Cực. »Lợi ích về tài nguyên Năm 2008, Cơ Quan Địa Chất Hoa Kỳ USGS thẩm định hiện có ít nhất 10 % trữ lượng dầu hỏa và 30 % trữ lượng về khí đốt của thế giới vẫn còn ngủ yên ở Bắc Cực. Vào lúc Trung Quốc vừa là nguồn tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, lại vừa dồi dào các phương tiện cả về tài chính lẫn kỹ thuật, hợp tác Nga Trung là kịch bản lý tưởng.Vấn đề đặt ra là tới nay, Nga cũng như 7 quốc gia còn lại bao quanh Bắc Băng Dương đều không có nhiều phương tiện để thăm dò, khai thác các nguồn tài nguyên này, một phần do thời tiết khí hậu khắc nghiệt chưa cho phép, một phần do chính những thẩm định về tiềm năng của khu vực cũng chưa được xác định một cách vững chắc.Trong khi đó, như vừa giải thích, « căng thẳng về địa chính trị gia tăng giữa Mỹ và Nga »,đặc biệt là từ khi Phần Lan gia nhập Liên Minh Bắc Đại Tây Dương, Matxcơva lôi kéo thêm Bắc Kinh về phía mình ở một vùng biển ngay sát cạnh Hoa Kỳ : Eo biển Bering nằm cách Bắc Cực khoảng 100 km về phía nam. Khoảng cách giữa bờ biển ở cực đông của vùng Tchoukota thuộc về nước Nga và vùng duyên hải ở cực tây bang Alaska của Hoa Kỳ chỉ là 85 km.Cho nên, việc cặp bài trùng Nga-Trung Quốc tăng cường hiện diện ngay sát cạnh lãnh thổ và lãnh hải Hoa Kỳ là một yếu tố chiến lược mà cả Matxcơva lẫn Bắc Kinh đều không thể bỏ qua.Một chút nghi kỵ Nga-TrungTuy nhiên, bà Isabelle Facon Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược của Pháp trong bài tham luận trên Đài Quan Sát Bắc Cực đã lưu ý : Thứ nhất Trung Quốc là đối tác quan trọng nhất, nhưng không phải là vị khách duy nhất được tổng thống Vladimir Putin mời tham gia cùng « thăm dò » tài nguyên ở Bắc Cực. Chủ nhân điện Kremlin đã mời từ Ấn Độ đến Hàn Quốc, Nhật Bản đồng hành. Tại thượng đỉnh APEC ở Bali-Indonesia, năm 2013 cũng ông Putin đã mời « các đối tác kinh tế trong khu vực cùng phát triển dự án Tuyến Đường Hàng Hải Phương Bắc ».Thứ nhì, về phía Trung Quốc, ông Tập Cận Bình cũng không đợi đến chiến tranh Ukraina năm 2022 mới quan tâm đến Bắc Cực. Bắc Kinh cũng không chỉ trông cậy vào Nga như « cánh cổng duy nhất mở ra Bắc Băng Dương ».Theo nhà nghiên cứu Isabelle Facon, do nhu cầu tiên thụ năng lượng quá lớn, Bắc Kinh từng « mở rộng bang giao » với các thành viên Hội Đồng Bắc Cực, từ Đan Mạch đến Iceland hay Na Uy. Hành động này khiến Matxcơva hoài nghi và cho rằng Trung Quốc lại áp dụng chiến thuật « chia để trị » và bắt đầu xem Bắc Kinh như một mối thách thức tiềm tàng.Ngày 25/04/2023 Nga và Trung Quốc đã ký kết hiệp ước Mourmansk, tên một hải cảng của Nga hướng ra Bắc Băng Dương. Văn bản này trước hết là « một thông điệp mà Matxcơva và Bắc Kinh gửi tới tất cả các thành viên khác trong Hội Đồng Bắc Cực (vốn đã ngừng liên hệ với Nga từ khi nổ ra chiến tranh Ukraina), đứng đầu là Hoa Kỳ. Thông điệp ấy là « giờ đây, nước Nga đã sẵn sàng thách thức NATO trong khu vực chiến lược và nhạy cảm này », theo ghi nhận của tuần báo The Times.Do vậy, việc lôi kéo Trung Quốc về phía mình ở Bắc Cực chỉ là một sự tiếp nối của chính sách « Chinh phục lại Bắc Cực » mà Matxcơva đã từng bước hình thành từ đầu những năm 2010, có thể là « trước đó nữa ».Nga đang tận dụng việc khai thác Con Đường Hàng Hải Phương Bắc để đưa dầu hỏa nhanh hơn đến tay khách hàng lớn nhất là Trung Quốc. Trong tính toán này, Nga có thêm một đồng minh bất ngờ và quý giá đó là yếu tố thời tiết : do hiện tượng khí hậu bị hâm nóng làm tan băng, giao thương trong vùng biển sát Bắc Cực này càng được thuận lợi.

Nga mới là yếu tố quan trọng nhất trong thỏa thuận khoáng sản mà Mỹ vừa ký với Ukraina cho dù « thuần túy về kinh tế viễn cảnh cùng khai thác tài nguyên với Kiev, thực chất không nhiều nhưng đôi bên cùng rất hài lòng ». Tiềm năng về khoáng sản và đất hiếm của Ukraina tuy chưa được thẩm định chính xác nhưng chính quyền Volodymyr Zelensky thuyết phục Mỹ « không bỏ rơi » Ukraina. Nga không thoải mái trước mối quan hệ tốt đẹp Mỹ-Ukraina. « Ukraina có đất hiếm, họ có rất nhiều thứ mà những quốc gia khác không có được. Họ có nhiều tài nguyên phong phú. Chúng ta đã ký một thỏa thuận và trên nguyên tắc chúng ta sẽ thu hồi lại số tiền 350 tỷ đô la đã cấp cho Ukraina. (…) Tôi không gây ra cuộc chiến này. Đó là di sản của Biden. Mục tiêu của tôi là khép lại chiến tranh ».Tổng thống Mỹ Donald Trump qua điện thoại tuyên bố như trên hôm 30/04/2025 về thỏa thuận khoáng sản vừa đạt được với Ukraina. Đây là một món quà ông Volodymyr Zelensky gửi tặng đúng dịp 100 ngày tỷ phú Hoa Kỳ trở lại Nhà Trắng.    Sau nhiều tháng căng thẳng, quan hệ Kiev - Washington có phần lắng dịu từ khi đôi bên « thành lập một quỹ đầu tư chung » để thu hút đầu tư cho các dự án đồng khai thác khoáng sản, dầu hỏa và khí đốt của Ukraina. Cả Hoa Kỳ lẫn Ukraina cùng khẳng định đây là một thắng lợi « to lớn về mặt ngoại giao » và kinh tế.Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng hài lòng không kém : « So với tài liệu ban đầu, văn bản mới vừa thông qua đã có nhiều sửa đổi. Đây là một thỏa thuận thực sự công bằng, mở đường cho những dự án đầu tư rất lớn trên lãnh thổ Ukraina và cho phép hiện đại hóa guồng máy sản xuất của chúng ta ».Theo giới phân tích, tổng thống Ukraina có lý khi ông nói đến « một thỏa thuận công bằng » do « kiểm soát các nguồn tài nguyên khoáng sản, cơ sở hạ tầng và tài nguyên thiên nhiên thuộc thẩm quyền, của Kiev », vì Ukraina và Mỹ mỗi bên kiểm soát 50 %  số vốn trong quỹ đầu tư chung, bảo đảm một sự « bình đẳng trong các quyết định hợp tác sau này ». Điểm thứ ba và cũng là mục tiêu mà tổng thống Volodymyr Zelensky theo đuổi từ ít nhất 2 năm nay, đó là huy động vốn cho công cuộc tái thiết đất nước sau chiến tranh. Về điểm này, nhà báo người Ukraina, Marianna Perebenesiuk trên đài truyền hình France 24 phân tích :« Đây là một thắng lợi ngoại giao không thể chối cãi mà thành công quan trọng nhất là Kiev giải tỏa được căng thẳng với Washington (…) và cũng phải nói là từ hai năm nay tổng thống Volodymyr Zelensky vận động quốc tế đầu tư vào đất nước ông trong giai đoạn tái thiết sau chiến tranh, nhưng chẳng ai dám vào. Giờ đây coi như sự hiện diện của Hoa Kỳ dỡ bỏ được những hoài nghi về an ninh tại Ukraina ». Đòn mặc cả của Trump với Kiev và Matxcơva ?Vào lúc một số nhà quan sát ghi nhận với thỏa thuận ký kết tại Washington hôm 30/04/2025, Nhà Trắng không đưa ra những « cam kết cụ thể » bảo đảm an ninh cho Ukraina. Bộ trưởng Tài Chính Mỹ Scott Bessent không cùng quan điểm. Ông khẳng định trong cuộc họp báo tại Washington với phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Kinh Tế Ukraina Yulia Svyrydenko :« Thỏa thuận đạt được hôm nay (30/04) là một tín hiệu rõ ràng gửi đến các nhà lãnh đạo Nga : Chính quyền Trump cam kết một cách lâu dài ủng hộ tiến trình hòa bình trên cơ sở một đất nước Ukraina tự do, có chủ quyền và thịnh vượng. Đã đến lúc cuộc chiến khốc liệt này phải chấm dứt. Hoa Kỳ và Ukraina nóng lòng khởi động lại mối đối tác về kinh tế vốn có từ trước đến nay vì lợi ích của công dân hai nước ».Có hai điểm quan trọng nhất đối với Kiev ở đây : một là sự hiện diện của Mỹ trên lãnh thổ Ukraina qua các chương trình khai thác tài nguyên mà mục tiêu chính là để « Nga từ bỏ ý đồ lại xâm lược Ukraina ».Lý do thứ hai là ngay sau khi thỏa thuận khoáng sản song phương được ký kết, hôm 02/05/2025 bộ Ngoại Giao Mỹ đồng ý khởi động lại các thương vụ xuất khẩu thiết bị và phụ tùng quân sự cho Ukraina. Hợp đồng đầu tiên dưới thời chính quyền Trump trị giá hơn 310 triệu đô la. Trước đó vài giờ, Nhà Trắng thông báo với Hạ Viện về hợp đồng bán vũ khi cho Ukraina trị giá hơn 50 triệu đô la. Cùng lúc nhiều nguồn tin thông thạo tại Washington xác nhận chính quyền Trump « bật đèn xanh » cho việc chuyển hai hệ thống phòng không Patriot của Mỹ cho Kiev… và những khoản « viện trợ quân sự mới này được tính vào khoản đóng góp của Hoa Kỳ cho quỹ đầu tư chung với Ukraina ». Nói cách khác, cung cấp thêm vũ khí cho Ukraina không phải là một món quà mà Washington « tặng không » cho tổng thống Zelensky.Dù vậy, chỉ nội việc Mỹ nối lại các chương trình chuyển giao vũ khí và thiết bị cho Ukraina, chắc chắn Matxcơva không hài lòng. Nhà báo Maryse Burgot của đài truyền hình nhà nước Pháp France 2 nhiều lần sang tận Ukraina tác nghiệp phân tích :  « Muốn diễn giải thỏa thuận này thế nào đi chăng nữa, trong mọi trường hợp, hợp tác Mỹ và Ukraina không là một tin vui đối với nước Nga. Matxcơva không thể hài lòng với sự hiện diện của người Mỹ trên lãnh thổ Ukraina. Công luận có thể đánh giá thỏa thuận khoáng sản vừa rồi không có thực chất và cũng có thể rồi cũng sẽ thất bại tựa như thỏa thuận cũng chính quyền Trump ở nhiệm kỳ trước đã đạt được với Afghanistan, nhưng rồi đã hoàn toàn bế tắc. Tuy nhiên, đối với ông Trump, đây là một điểm cụ thể trên hồ sơ Ukraina mà Nhà Trắng đã đạt được sau 100 ngày ông trở lại cầm quyền và đừng quên rằng, nếu đôi bên không đạt được thỏa thuận đó thì Washington sẽ không bao giờ tha thứ cho ông Zelensky. Cũng vì muốn đạt được một kết quả cụ thể để khoe thành tích với cử tri, Donald Trump đã ráo riết đàm phán từ nhiều tháng qua để đạt cho bằng được một thỏa thuận dù là thực chất không nhiều. Cùng lúc, phía Mỹ không đưa ra những bảo đảm về an ninh cho Ukraina nhưng nội viễn cảnh Mỹ đầu tư vào Ukraina cũng khiến Vladimir Putin bực mình ».Cũng trên đài truyền hình France24, ông Guillaume Ancel một chuyên gia độc lập về quân sự thẳng thắn cho rằng về kinh tế, thực chất của các chương trình hợp tác trong tương lai không nhiều bởi dự trữ về khoáng sản của Ukraina « chưa được thẩm định một cách chính xác. Hơn nữa, phần lớn các vùng giàu tài nguyên tập trung ở miền đông và nam Ukraina, nơi quân đội Nga đang chiếm đóng ».« Cân nhắc về lợi ích kinh tế thì thỏa thuận này hoàn toàn là một màn lừa đảo vì hai lý do. Thứ nhất là bản thân Ukraina cũng không biết một cách chính xác về trữ lượng khoáng sản trên lãnh thổ của mình. Chính vì thế mà Kiev đòi được quyền quyết định là sẽ khai thác các loại tài nguyên nào và ở những khu vực nào. Lý do thứ hai, là trong thỏa thuận mới đạt được phía Mỹ nói rõ là các doanh nghiệp chỉ dấn thân vào Ukraina một khi quốc gia này vãn hồi hòa bình. Đừng quên rằng, song song với các cuộc đàm phán giữa Hoa Kỳ và Ukraina thì chính quyền Trump cũng đang thương lượng với Matxcơva về khoáng sản. Mỹ cũng muốn hợp tác với Vladimir Putin để khai thác đất hiếm của Nga. Nói như vậy để thấy thỏa thuận đạt được hôm 30/04/2025 vừa rồi chỉ quan trọng về hình thức và cả hai bên đều hài lòng ».Đàm phán song song Nga - Mỹ về khoáng sản  Vậy có thể nói thỏa thuận khoáng sản giữa Kiev và Washington hôm 30/04/2025 trước hết nằm trong chiến thuật của mỗi bên để thuyết phục công luận trong nước ? Theo giới quan sát, điều này hoàn toàn đúng : Ukraina muốn chứng tỏ « không bán rẻ tài nguyên cho Hoa Kỳ », mặc dù Mỹ là điểm tựa tài chính và quân sự.Về phía Hoa Kỳ, Nhà Trắng cũng đang có nhiều tính toán : Chỉ vài ngày sau cuộc điện đàm giữa tổng thống Donald Trump và Vladimir Putin, chủ nhân điện Kremlin hôm 24/02 cho biết Nga sẵn sàng thảo luận với Washington để « phát triển công nghiệp khai thác đất hiếm ». Tại Washington, chính tổng thống Trump cũng đã xác nhận đang hướng tới « nhiều dự án đầu tư quan trọng về kinh tế với nước Nga ».Theo nghiên cứu của Cơ Quan Địa Chất Hoa Kỳ USGS, trữ lượng về đất hiếm của Nga đứng hàng 5 trên thế giới, sau Trung Quốc, Brazil, Ấn Độ và Úc nhưng tiềm năng của Nga (3,9 triệu tấn) « cao gấp đôi so với của Hoa Kỳ (1,8 triệu tấn) ».Phát ngôn viên của điện Kremlin Dmitri Peskov quả quyết « người Mỹ cần đất hiếm của Nga và chúng ta có rất nhiều để cung cấp cho họ ».Theo tạp chí Grand Continent, chuyên về địa chính trị, Matxcơva đã mang đất hiếm ra để « nhử » Mỹ ngay từ vòng đàm phán song phương đầu tiên tại Ryiad hôm 18/02/2025 và về phía Washington, ông Trump cũng đang « trông thấy tiềm năng rất lớn của Nga, một quốc gia rộng lớn phong phú về tài nguyên mà Hoa Kỳ có thể tận dụng ».Rõ ràng là trên hồ sơ đất hiếm và khoáng sản, Nga mới là yếu tố quan trọng trong mỗi nước cờ của các bên và trước mắt có những phân tích cho rằng rất có thể Mỹ dùng Ukraina như một lá bài để thương lượng với Nga về những hồ sơ khác, còn quan trọng hơn cả vấn đề đất hiếm, nhất là khi bản thân Ukraina cũng không biết rõ về tiềm năng đất hiếm và những « khoáng sản chiến lược » đang có trong tay.

Washington lúng túng vì Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu sang Mỹ ít nhất 7 kim loại hiếm, đó là những chất liệu « thiết yếu » chế tạo động cơ phản lực, drone, robot, tên lửa và các thiết bị không gian và công cụ kết nối khác. Từ ngày 04/04/2025, 16 tập đoàn Mỹ trong các lĩnh vực quốc phòng, các hãng sản xuất máy bay tự hỏi liệu sẽ cầm cự được bao lâu trước khi chuỗi sản xuất bị gián đoạn vì thiếu kim loại hiếm nhập khẩu từ Trung Quốc ? Bắc Kinh không chỉ nhắm tới Washington mà còn cảnh cáo luôn cả Liên Hiệp Châu Âu.Trong trận thương chiến Mỹ -Trung, Washington chỉ tập trung khai thác đòn thuế quan. Bắc Kinh có nhiều lá chủ bài trong tay, trong đó có « đất hiếm », bởi Trung Quốc sản xuất hơn 60 % nguyên liệu này và tinh lọc 90 % kim loại hiếm cho toàn cầu.Chiến thuật con trăn : từ từ siết chặt vòng vâyTừ cuối 2024, Trung Quốc đã cấm bán sang Mỹ 2 trong số 17 loại đất hiếm là gallium và germanium, dùng để sản xuất chíp điện tư, hệ thống radar và vệ tinh. Hôm 04/04/2025 Bắc Kinh hạn chế cấp giấy phép cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc cung cấp 7 mặt hàng trong đó có những chất như samarium, gadolinium, terbium hay yttrium… thuộc dòng « kim loại nặng ». Washington khó tìm nguồn thay thế.Bài toán khó ở đây đối với Hoa Kỳ là để chế tạo một chiến đấu cơ F-35, tập đoàn Lockheed Martin cần 408 kg đất hiếm, và sẽ phải huy động đến gần 4.200 kg đất hiếm để có được một chiếc tàu ngầm sử dụng năng lượng hạt nhân lớp Virginia.  Benjamin Louvet, quản lý quỹ đầu tư chuyên về khoáng sản, OFI Asset Management, tại Paris trước hết lưu ý : 17 loại đất hiếm, trong đó 15 chất thuộc dòng kim loại, tuy là một thị trường rất nhỏ nhưng lại là chìa khóa công nghiệp và công nghệ của thế giới« Đây là một thị trường rất nhỏ, chưa đến 4 tỷ đô la mỗi năm trên toàn cầu. Tuy chỉ thu hẹp trong 4 tỷ đô la, nhưng đất hiếm lại có những tác động vô cùng lớn : Không thể thiếu để sản các bộ vi xử lý microprocessor, để chế tạo tên lửa, radar tia hồng ngoại để nhìn thấy trong đêm mà quân đội sử dụng … » Trung Quốc giữ thế độc quyền nhờ phương TâyVấn đề đặt ra là một lĩnh vực « chiến lược như vậy » đối với toàn thế giới lại được đặt tất cả ở Trung Quốc. Benjamin Louvet giải thích :« Trong một thời gian dài và cho đến những năm 90 Mỹ chiếm ưu thế trên thị trường này. Trong lúc Pháp đứng đầu ở khâu tinh chế. 50 % đất hiếm trên thế giới được chắt lọc từ nhà máy của Rhône Poulenc gần thành phố La Rochelle. Thế nhưng rồi mảng công nghiệp này bị lãng quên vì là nguồn gây ô nhiễm. Trung Quốc đã thay thế, lấp vào chỗ trống, và thành công nhờ có giá thành rẻ hơn. Hệ quả là ngày nay, về đất hiếm -nhất là kim loại nặng, Trung Quốc hoàn toàn thống lĩnh thị trường toàn cầu : tinh chế hơn 90 % tổng lượng đất hiếm để cung cấp cho toàn cầu (…) »Bắc Kinh đã biến đất hiếm thành một công cụ « quân sự » Chuyên gia Vincent Donnen đồng sáng lập viên một cơ quan tư vấn trong lĩnh vực đất hiếm tại Genève - Thụy Sĩ được nhật báo Le Temps (15/04/205) trích dẫn, thì Bắc Kinh « muốn giữ lại những kim loại nặng, vừa hiếm lại vừa mang tính chiến lược … để đáp ứng nhu cầu của nền công nghiệp quốc phòng » Trung Quốc. Vẫn theo chuyên gia này, hạn chế xuất khẩu đất hiếm cho Hoa Kỳ vừa là nhằm trả đũa và răn đe Washington về chính sách bảo hộ « cuồng loạn » của tổng thống Trump và các cộng sự, vừa là một thủ đoạn về địa chính trị Bắc Kinh không chỉ nhắm tới Hoa Kỳ mà còn nhiều quốc gia khác trên thế giới- đứng đầu là châu Âu.Theo Vincent Donnen, Trung Quốc cần xuất khẩu vào lúc mà thị trường Mỹ đang từng bước đóng cửa với hàng Made in China, Bắc Kinh đã chuyển hướng nhắm tới thị trường Liên Hiệp Châu Âu. Coi đây là điểm tiêu thụ chính để nuôi dưỡng cỗ máy sản xuất và tăng trưởng cho Trung Quốc. Nếu Bruxelles cũng gây khó khăn cho hàng của Trung Quốc thì coi chừng cũng sẽ mất các nguồn cung ứng về kim loại hiếm. Có nghĩa là chiến lược « tự chủ » về công nghệ quốc phòng, về năng lượng hạt nhân của Liên Âu cũng sẽ bị đe dọa.Điều đáng ngại ở đây là quan sát từ Genève, Vincent Donnen tuyệt nhiên không thấy Bruxelles tích trữ hay tăng kho dự trữ chiến lược về đất hiếm để đề phòng mất nguồn cung ứng từ Trung Quốc.Âu-Mỹ cũng rất lơ là với khâu tái xử lý đất hiếm do công việc này quá tốn kém mà « không bõ công ». Thí dụ như một màn ảnh phẳng 1 mét vuông chỉ chứa 0,7 g indium. Cho dù indium « đắt hơn vàng », nhưng với số lượng màn ảnh phẳng mà người dân Pháp thải ra hàng năm, có nhặt nhạnh lại thì cũng chỉ thu về được một khối lượng indium chỉ khoảng 30.000 euro/một năm. Đó là số tiền quá ít ỏi để Pháp đầu tư vào nhân sự và mở nhà máy tái xử lý các màn ảnh phẳng.« Tiên trách kỷ, hậu trách nhân » Nhà báo Guillaume Pitron, tác giả cuốn « Chiến tranh Kim loại hiếm, Mặt trái của Tiến trình Chuyển đổi Năng lượng và Kỹ thuật số » vừa được tái xuất bản và cập nhật,lưu ý : tổng thống Hoa Kỳ « có công đưa vấn đề đất hiếm, kim loại hiếm trở lại trung tâm bàn cờ địa chính trị khi đòi kiểm soát đất hiếm » của Ukraina, chiếm đoạt Groendland hòn đảo hiện thuộc về Đan Mạch.Cũng chính cuộc chiến thương mại mà Nhà Trắng khơi mào nên toàn thế giới bắt đầu chú ý đến « hồ sơ đất hiếm ».  Năm 2019 trả lời RFI tiếng Việt Guillaume Pitron, từng nhận định : phong tỏa đất hiếm, tức là biến cuộc chiến thương mại thành chiến tranh công nghệ với Hoa Kỳ. Đó là lằn rănh đỏ Bắc Kinh sẽ không dám vượt qua. Tình hình đã thực sự thay đổi từ đó đến nay. Dám dùng đòn hiểm này để đương đầu với Mỹ, vì Trung Quốc đã có cả một sự chuẩn bị dài hơi từ thập niên 1980 :« Từ thập niên 1980, Trung Quốc đã hiểu rằng khoáng sản là vàng, hay đúng hơn là dầu hỏa của thế kỷ 21. Năm 1992, Đặng Tiểu Bình đã đến thăm một mỏ đất hiếm ở khu tự trị Nội Mông, miền bắc Trung Quốc và ông đã tuyên bố đại để là "Trung Đông có dầu mỏ, Trung Quốc có đất hiếm." Từ thời điểm đó, người ta đã hiểu rằng đây là vấn đề địa chính trị.Bắc Kinh đã nhanh chóng nhận ra rằng những kim loại này chính là vàng đen mới và cực kỳ thiết yếu cho các công nghệ tương lai. Trái lại, phương Tây ngủ quên, và họ an tâm với mô hình toàn cầu hóa (…) »Mọi người yên tâm mua đất hiếm của Trung Quốc với giá chỉ bằng một nửa. Bằng lòng vì Trung Quốc chấp nhận hy sinh môi trường và trả lương thấp cho nhân công để cung cấp kim loại hiếm cho phương Tây hưởng lợi. Âu-Mỹ cũng không sợ bị bắt chẹt vì tin rằng đã có Tổ Chức Thương Mại Thế Giới bảo đảm nguyên liệu thô được vận chuyển một cách linh hoạt, không lo bị tắc nghẽn. Nhưng từ 2010 khi Bắc Kinh bắt đầu dùng đất hiểm như một công cụ nhắm vào Mỹ và Nhật Bản thì công luận quốc tế mới bắt đầu thức tỉnh (…) Chính sách của Donald Trump ‘America First' đương nhiên không thể chấp nhận để phải phụ thuộc vào khoáng sản của Trung Quốc ». Ảo vọng hòa bình nhờ khoáng sản UkrainaChính vì ý thức được sai lầm để lãng phí 40 năm và bị Trung Quốc qua mặt, nên Hoa Kỳ nói riêng, phương Tây nói chung hối hả đầu tư và nhìn về phía Ukraina với những nguồn khoáng sản dồi dào. Trên nguyên tắc trong tuần 21-27/04, Washington và Kiev tiếp tục đàm phán và hy vọng chóng đạt được « một thỏa thuận về khoáng sản ». Đến nay tổng thống Donald Trump vẫn đòi Ukraina trả 500 tỷ đô la bằng kim loại hiếm để « bù lại » khoản viện trợ quân sự mà Washington đã chu cấp cho Kiev từ 2022.Theo quan điểm của nhà báo chuyên về hồ sơ đất hiếm, Guillaume Pitron, khoáng sản có thể là một chìa hóa dẫn tới hòa bình cho Ukraina khi có sự can thiệp của Hoa Kỳ, cho dù đó là một tính toán dài hơi : « Thực ra, chúng ta cần quay lại những điều cơ bản về khai thác  khoáng và địa chất. Trước tiên, cần phải tiến hành các công trình khảo sát và thăm dò. Phải cập nhật các bản đồ khoáng sản – mà ở Ukraina, dữ liệu về khoáng sản chưa được cập nhật đầy đủ. Vậy nên, bước đầu là phải thẩm định xem lãnh thổ này có chứa những loại khoáng sản nào và chúng nằm ở đâu để có thể khai thác.Sau đó, từ thời điểm phát hiện một mỏ cho đến khi bắt đầu khởi động nhát cuốc đầu tiên để khai thác, Cơ quan Năng lượng Quốc tế ước chừng, trung bình, phải mất 16 năm rưỡi. Cũng có thể là giai đoạn này được xúc tiến nhanh hơn, nhưng về cơ bản, phải tính đến mốc khoảng năm 2041 trở đi mới có thể nói đến chuyện khai thác khoáng sản của Ukraina, mà đặc biệt là những mỏ lithium, đất hiếm mà người Mỹ quan tâm ».Guillaume Pitron cho rằng nếu có sự tham gia của các nhà đầu tư Mỹ vì lợi ích kinh tế thì Ukraina đương nhiên được hưởng hòa bình trong từ 30 đến 40 năm. Bởi vì « người Mỹ sẽ không đầu tư hàng tỷ đô la cho một khoảng thời gian dài như vậy mà không được bảo đảm là họ sẽ thu lại được cả vốn lẫn lời. Các hãng Mỹ cũng không thể có lãi nếu chiến tranh lại xảy ra ở Ukraina ». Theo quan điểm của nhà báo người Pháp này, « khai thác khoáng sản sẽ đem lại ổn định về địa chính trị và hòa bình » cho Ukraina.

Trong tuần lễ từ ngày 07-13/2025 thị trường chứng khoán toàn cầu trồi sụt thất thường và bị chấn động vi « trận bão thương mại » xuất phát từ thủ đô Washington. Công luận thế giới tập trung vào chiến tranh thương mại không hồi kết giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng « đó mới chỉ là tiền đề cho một chiến lược quy mô hơn, nguy hiểm hơn ». Mang nợ nhiều nhất trên thế giới, Hoa Kỳ muốn hình thành một trật tự mới về tiền tệ và tài chính. RFI mời giáo sư Eric Monnet, trường kinh tế Paris School of Economics giải thích về « chiến thuật nguy hiểm » đó của chính quyền Trump mà mục tiêu sau cùng là « tái cơ cấu núi nợ » 30.000 tỷ đô la của Hoa Kỳ.Mỹ lấn cấn vì núi nợ 30.000 tỷ đô la Đầu tuần trước, lãi suất tín dụng mà Hoa Kỳ phải đi vay đã đột ngột tăng mạnh : lãi suất tín dụng 10 năm « tăng gần nửa điểm » trong vài giờ đồng hồ trong đêm 9-10/04, làm dấy lên viễn cảnh quốc gia mang nợ lớn nhất thế giới phải đối mặt với một « cuộc khủng hoảng niềm tin », thiếu hụt thanh khoản. Nhiều tờ báo tài chính quốc tế nói đến « một làn gió hoảng loạn » đã thổi đến Nhà Trắng trong vài giờ và chính điểm này đã buộc tổng thống Donald Trump phải tạm hoãn cuộc chiến thương mại với toàn cầu (ngoại trừ với Trung Quốc).Hãng tin Mỹ Bloomberg xác nhận hiện tượng một số chủ nợ của Washington « ồ ạt bán đi Treasuries - công trái phiếu » của Hoa Kỳ mà họ đang nắm giữ. Mãi tận Singapore, cơ quan môi giới Lombard Odier cũng nói đến « một cuộc đình công từ phía các chủ nợ cho Hoa Kỳ vay mượn tiền ». Tại Nhà Trắng, các cộng tác viên và cố vấn tài chính, tiền tệ của tổng thống Donal Trump ghi nhận « nhiều hoạt động bất thường, bán đi công trái phiếu của Mỹ ». Hiện tượng này « xuất phát từ châu Á » vào lúc mà Nhật Bản và Trung Quốc là hai chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Hoa KỳCùng lúc tỷ giá hối đoái của đô la Mỹ sụt giảm. Tổng thống Donald Trump muốn giữ giá đô la ở mức thấp để thúc đẩy xuất khẩu, hay chính xác hơn là để thu hẹp thâm hụt mậu dịch của nền kinh tế số 1 toàn cầu với rất nhiều các bạn hàng trên thế giới - đứng đầu là Trung Quốc.Vậy thì tại sao Nhà Trắng đã vội lùi bước trên vấn đề thuế quan khi chiến dịch « Ngày Giải Phóng » nước Mỹ của ông Trump mới chỉ vừa có hiệu lực lúc 00 giờ ngày 09/04 ?Trả lời RFI Việt ngữ, giáo sư Eric Monnet, giảng dậy tại trường kinh tế Paris School of Economics, trước hết trở lại với mục tiêu chính của cuộc chiến thương mại Mỹ đang khơi mào với quá nhiều những thông báo ồn ào để rồi cũng Nhà Trắng lại đính chính sau đó hay thay đổi ý kiến vào giờ chót. Eric Monnet : « Thật khó để biết Hoa Kỳ thực sự đang tính toán những gì, nhưng ít nhất chúng ta có thể suy luận mục tiêu chính : Họ muốn có một cán cân thương mại thặng dư. Tức là xuất khẩu nhiều hơn là nhập khẩu. Điều đã được chứng minh trong các phát biểu của Trump, cũng như trong các thống kê ông đã trình bày. Hoa Kỳ muốn chấm dứt tình trạng nhập siêu, chinh phục lại vị trí của một cường quốc thương mại. Thế nhưng Washington tuyệt đối không khuyến khích dân chúng hạn chế mua hàng của nước ngoài mà lại chọn giải pháp trừng phạt các bạn hàng của Mỹ, để cộng đồng quốc tế giảm xuất khẩu vào Mỹ.Có hai vũ khí để giảm tổng kim ngạch xuất khẩu của thế giới vào Hoa Kỳ : một là các hàng rào quan thuế như đã được đề cập đến rất nhiều. Biện pháp thứ hai là phá giá đồng tiền Mỹ so với các đơn vị ngoại tệ khác. Nhưng đến nay biện pháp này chưa được sử dụng cho dù đã được chính quyền Trump nói tới khá nhiều ».Tăng sức hấp dẫn của hàng Mỹ, « dìm hàng ngoại »Việc làm yếu đi đồng đô la đơn giản chỉ làm cho hàng Mỹ rẻ hơn so với hàng của những nơi khác bán sang Hoa Kỳ. Chính quyền Washington qua đó kỳ vọng hàng Mỹ có sức thu hút cao hơn, để có thể xuất khẩu dễ hơn, đồng thời thì hàng nhập vào Hoa Kỳ trở nên đắt đỏ hơn, nên dân Mỹ sẽ chuộng đồ nội địa. Mục tiêu phá giá đồng tiền, hay ít ra là giữ giá đồng đô la ở mức thấp để kích thích xuất khẩu của Mỹ, được coi là « giai đoạn 2 » của một chiến lược « rộng lớn » và nguy hiểm đối với thế giới. Kế hoạch đó do 2 nhân vật chủ xướng. Người thứ nhất là bộ trưởng Tài Chính Scott Bessent và Stephen Miran cố vấn cho ông Trump. Miran hoạt động trong hậu trường. Tháng 11/2024  đã công bố một cặn kẽ những bước để thực hiện điều mà « chiến lược gia » về tiền tệ và tài chính này báo trước sẽ là một « cuộc Big bang ».3 giai đoạn của một cuộc cách mạng tiền tệ Kế hoạch mang tên ông Miran gồm : Ở giai đoạn 1, Mỹ mở một cuộc thương chiến « tàn khốc » đến nỗi, tất cả các đối thủ phải cầu cạnh Washington. Khi đó ở giai đoạn 2, Hoa Kỳ đồng ý nhượng bộ với điều kiện các « chủ nợ » phải bán bớt đồng đô la, qua đó giảm tỷ giá hối đoái của đồng tiền Mỹ. Ở giai đoạn cuối cùng Washington đòi các chủ nợ thay thế công trái phiếu của Mỹ họ đang nắm giữ để bằng những « công trái có giá trị cả trăm năm ».Giai đoạn 3 này mới là mục tiêu sau cùng chiến lược gia tài chính của Donald Trump, Stephen Miran nhắm tới : Đây là giải pháp cho phép « giảm nhẹ gánh nặng nợ nần » của nước Mỹ, giảm bớt lãi suất tín dụng mà hàng năm chính quyền Liên Bang vẫn phải thanh toán cho các chủ nợ nước ngoài mà đứng đầu là Nhật Bản, Trung Quốc và Liên Hiệp Châu Âu.Giáo sư kinh tế Eric Monnet, trường Paris School of Economics phân tích tiếp :Eric Monnet : « Có hai cách để làm giảm giá trị đồng đô la : đầu tiên là nới lỏng chính sách tiền tệ, đòi Ngân Hàng Trung Ương giảm lãi suất chỉ đạo. Và chúng ta đã thấy rằng Trump đang gây áp lực, đặc biệt là qua những phát biểu trên mạng xã hội để Cục Dự Trữ Liên Bang Fed, giảm lãi suất. Cách thứ nhì để giảm giá đồng tiền và đây là kế hoạch thực sự của Stephen Miran. Ông này chủ trương Mỹ đàm phán với những quốc gia đang nắm giữ nhiều đô la, như Châu Âu, Trung Quốc hay Nhật Bản để đạt được một thỏa thuận dẫn đến việc giảm giá trị đồng đô la so với các đồng tiền lớn khác ».Thuế hải quan : vũ khí để mặc cảĐòi các quốc gia khác đến thảo luận với Hoa Kỳ, nhưng đổi lại Mỹ cũng phải nhượng bộ : tức là khi các quốc gia khác đồng ý duy trì một « đồng đô la yếu », họ được lợi gì ?Eric Monnet : « Chính xác là như vậy và cũng vì thế mà chiến lược của Mỹ trước hết là phải dùng đòn thuế hải quan để áp đặt với thế giới luật chơi. Bắt mọi người phải thương thuyết, để rồi sau đó, trong một giai đoạn thứ hai, Hoa Kỳ dùng đòn thuế quan như công cụ đòi các quốc gia khác chấp nhận việc giảm giá trị tỷ giá hối đoái, tức là giảm giá trị đồng đô la.Và đó là điều mà họ gọi là Thỏa Thuận Mar A Lago (dinh thự riêng của Donald Trump ở bang Florida). Cho tới nay thỏa thuận Mar A Lago chưa hiện hữu, đây mới chỉ là một kế hoạch. Ý tưởng ở đây là Trump cũng thực hiện một thỏa thuận, đàm phán về tỷ giá hối đoái tương tự như Thỏa Thuận Plaza hồi năm 1985 đạt được dưới chính quyền của tổng thống Ronald Reagan. Plaza là tên một khách sạn ở New York và cũng chính tại đây Washington và các đối tác đã đồng ý giảm tỷ giá hối đoái của đô la ». Vẫn trong cuộc trả lời dành cho RFI Tiếng Việt hôm 10/04/205 vừa qua, giáo sư Monnet nói đến tính khả thi của kế hoạch mà tổng thống Trump và các cộng tác viên của ông gọi là « Thỏa thuận Mar A Lago ».Eric Monnet : « Kế hoạch này có khả thi hay không, điều đó hoàn toàn phụ thuộc vào tình hình thế giới đến lúc đó, tức là liệu rằng chiến tranh thương mại Mỹ gây nên sẽ làm rối loạn toàn cầu tới mức nào, kinh tế của thế giới có nguy cơ bị xuống dốc quá hay không… Nếu tình hình quá tồi tệ, thì điều đình hạ giá đô la có thể là cánh cửa duy nhất để khôi phục một chút mô hình đa phương trong một thế giới ngày càng hỗn loạn trước mắt, đây là điều có thể xảy ra nhưng không phải là vào thời điểm hiện tại và chắc chắn là không phải theo các điều khoản mà Mỹ đang áp đặt với thế giới như hiện nay. Đương nhiên thỏa thuận quốc để giảm giá đồng đô la sẽ bất lợi cho các quốc gia khác trên thế giới ».Nguy cơ Mỹ không còn làm chủ tình hình Điều khó hiểu ở đây là vào lúc chính quyền Mỹ tìm cách giữ giá đồng đô la thấp so với các ngoại tế khác trên thế giới (euro, franc Thụy Sĩ, yen hay nhân dân tệ…) thế nhưng Nhà Trắng bị đẩy vào thế bất an, khi đồng đô la trượt giá và trước tin dường như Trung Quốc -và có thể là cả Nhật Bản, đang mạnh tay bán ra công trái phiếu của Hoa Kỳ.Giáo sư Eric Monnet thận trọng phân tích về hiện tượng đó :Eric Monnet : « Thực ra hiện tại rất khó để nói chính xác liệu Trung Quốc có bán trái phiếu kho bạc Mỹ hay không. Các dữ liệu trước mắt chưa cho phép tôi khẳng định điều đó. Trái lại, mối đe dọa đó là có thật. Tức là Trung Quốc, cũng như nhiều ngân hàng trung ương khác trên thế giới đang nắm giữ rất nhiều trái phiếu nợ của Mỹ như một khoản dự trữ ngoại tệ. Những quốc gia này hoàn toàn có thể bán ra những công trái đó của Hoa Kỳ, giới hạn dự trữ bằng đô la để đi mua các ngoại tệ khác, có thể là euro chẳng hạn.Đây là kịch bản từ lâu nay Hoa Kỳ đã lo sợ và cũng là lý do tại sao Donald Trump từng dọa nạt thế giới, kể cả Bắc Kinh là nếu mà các quốc gia này bán trái phiếu kho bạc Mỹ thì ông Trump sẽ lại càng tăng thuế hải quan. Nhưng một khi Nhà Trắng đã ấn định những mức thuế hải quan quá cao đi mất rồi, chúng ta tự hỏi điều gì thực sự có thể ngăn cản các quốc gia này bán đô la.Trong đêm 9 rạng sáng 10 tháng 4/2025 (theo giờ Paris) một khối lượng lớn công trái phiếu của Mỹ được bán ra, đô la mất giá. Cùng lúc lãi suất ngân hàng Mỹ phải đi vay tăng mạnh, làm tăng chi phí nợ của Hoa Kỳ. Tuy nhiên đây là con dao hai lưỡi vì trong trường hợp của Trung Quốc, ồ ạt bán đi đô la, tiền Mỹ mất giá, tức là đồng tiền Trung Quốc bị đẩy lên cao. Điều này bất lợi cho xuất khẩu của Trung Quốc do vậy Ngân hàng trung ương đã phải can thiệp tìm cách giữu tỷ giá hối đoái ở mức thấp so với đồng tiền của Hoa Kỳ. Nước cờ đó không có lợi gì cho Bắc Kinh. Nhưng những giao động trong tuần qua cho thấy  chúng ta đã bước vào một thế giới mà ở các bên luôn chủ trương dùng sức mạnh để áp đặt chính sách kinh tế ».Mục tiêu của Mỹ : Phá giá đồng đô la Theo quan niệm của ông trùm tiền tệ đứng trong bóng tối cố vấn cho tổng thống Trump là do quy chế của đơn vị đồng tiền dự trữ và là thước đo lường các luồng thương mại cho toàn cầu mà đô la của Mỹ bị nâng giá một cách « bất công, cướp đi hàng triệu công việc làm của người lao động Hoa Kỳ », thành thử điều đơn giản là Mỹ cần « bắt các nền kinh tế khác trên thế giới đóng góp hay đúng hơn là trả giá khi họ sử dụng đô la như một đơn vị tiền tệ dự trữ ».Một đồng đô la mềm giá tăng sức cạnh tranh của hàng công nghiệp made in USA và sẽ bóp ngạt các đối thủ cạnh tranh của Hoa Kỳ. Trước mắt Thỏa thuận tiền tệ Mar A Lago của chiến lược gia kinh tế Miran vẫn còn là một « kế hoạch » còn đang được hình thành, nhưng đã để lộ rõ những điều như sau : Thứ nhất, chính quyền Trump có khuynh hướng « mặc cả với thế giới bằng sức mạnh » nhưng không chắc sẽ đem lại những kết quả như mong muốn.Thứ hai, như kinh tế gia Nicolas Véron được báo Les Echos (17/03/2025) trích dẫn đã nhận định, chủ trương kết hợp các đòn thuế quan mạnh tay và hù dọa của chính quyền Trump, mới chỉ chưa đầy 100 ngày ở Nhà Trắng, đã hủy hoại hết các mối liên minh gắn chặt siêu cường thương mại và nền kinh tế số 1 toàn cầu với những nước bạn thân thiết nhất như Canada, Mêhicô, Liên Âu và cả nhiều đồng minh của Mỹ ở Châu Á. Chưa biết sẽ có Thỏa Thuận Mar A Lago nào hay không để thay thế Thỏa Thuận Plaza chỉ biết rằng trước mắt, nước Mỹ của Donald Trump không còn nhiều đồng minh.Điểm thứ ba là Hoa Kỳ sẵn sàng thay đổi luật chơi về tài chính và thương mại, khai tử mô hình do chính Washington đã tạo ra, miễn là làm sao có lợi cho nước Mỹ. 

« Chiến đấu đến cùng » khi bị tấn công, « đáp trả tương xứng thuế đối ứng » của Mỹ và áp dụng đúng phương pháp của Washington để bảo vệ quyền lợi : Trung Quốc đã chọn giải pháp đối đầu trong cuộc chiến thuế quan với chính quyền Trump. Trong chưa đầy một tuần lễ, Trung Quốc chuyển từ « thế thủ » sang « thế công ». Trên nguyên tắc, kể từ 0 giờ ngày 10/04/2025 hàng Mỹ nhập khẩu vào Hoa Lục bị đánh thuế 34 % « tương tự » như hàng « made in China » bán sang Hoa Kỳ.Chỉ 48 giờ sau màn trình diễn của Donald Trump ở Nhà Trắng, mở màn một cuộc chiến thương mại với toàn cầu, tại Bắc Kinh bộ Thương Mại « đáp lễ » bằng hàng rào quan thuế. Trung Quốc cho mở điều tra nhắm vào hơn một chục doanh nghiệp Mỹ và hạn chế xuất khẩu 7 kim loại hiếm thiết yếu cho công nghệ cao và thiết bị điện tử trong dự án sản xuất chiến đấu cơ đời mới F-47 vừa được Washington rầm rộ loan báo.Sau một dịp nghỉ cuối tuần dài ngày, quay lại thủ đô Washington tổng thống Hoa Kỳ nổi đóa thấy Bắc Kinh chọn giải pháp đối đầu. Donald Trump chỉ trích Trung Quốc đi « nhầm đường » và đòi tăng thêm 50 % thuế hải quan nhắm vào hàng « made in China », bên cạnh mức thuế 54 % sắp bị áp dụng từ 0 giờ ngày 09/04, theo giờ của Washington. Lập tức Bắc Kinh khẳng định « trong tư thế sẵn sàng, quyết đấu đến cùng ».Trung Quốc « de-risking » với Mỹ Cơ quan tư vấn Capital Economics, trụ sở tại Luân Đôn đánh giá, lãnh đạo Trung Quốc nhận thấy rằng « kinh tế nước này đủ vững chắc để cưỡng lại mọi thủ đoạn của Donald Trump ».Bên cạnh những lập luận mang tính tuyên truyền, giới tài chính đồng loạt cho rằng, « Trung Quốc đã rút kinh nghiệm từ cuộc chiến thương mại lần trước với chính quyền Trump và có những bước chuẩn bị kỹ hơn ».Kế hoạch Made in China 2025 của chủ tịch Tập Cận Bình đã đem lại những kết quả cụ thể : Trung Quốc dẫn đầu một số lĩnh vực công nghệ mới, không chỉ là « công xưởng sản xuất hàng rẻ » mà đã trực tiếp cạnh tranh với các đối thủ ở Hoa Kỳ từ ô tô điện đến trí tuệ nhân tạo. Công cụ thông minh DeepSeek made in China đã khiến thế giới công nghệ ở Thung Lũng Silicon choáng váng.Trong lĩnh vực vệ tinh không gian, tháng 11/2024 Brazil đã ký hợp đồng với Qiafan, một công ty khởi nghiệp « vô danh » lấn sân của Elon Musk cung cấp các dịch vụ vệ tinh  Về công nghệ bán dẫn, Trung Quốc cũng không còn hoàn toàn lệ thuộc vào các nhà cung cấp phương Tây. Trong số các nhà sản xuất máy bay dân sự, Airbus của châu Âu và Boeing của Mỹ không còn trong thế độc quyền từ khi dòng Comac C919 của Trung Quốc bắt đầu xuất hiện… Một điểm khác nữa cho phép ông Tập Cận Bình tự tin lao vào cuộc đọ sức với Washington : Nhà cung cấp thiết bị viễn thông Hoa Vi vẫn tồn tại và thịnh vượng đó là trước các đòn trừng phạt liên tiếp của hai đời tổng thống Mỹ, Donald Trump và Joe Biden.Thị phần của Mỹ với Trung Quốc bị thu hẹpĐành rằng Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại quan trọng thứ ba của Hoa Kỳ sau Mêhicô và Canada, nhưng nếu như hồi 2017, hơn 20 % kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc đổ về Mỹ, nay tỷ lệ  đó rơi xuống còn chưa đầy 15 % theo các số liệu của Hải Quan Trung Quốc được tuần báo Anh The Economist trích dẫn. Nói cách khác về xuất nhập khẩu Trung Quốc ít lệ thuộc hơn vào Mỹ so với 8 năm về trước.Báo Nhật Nikkei Asia trích lời bà Vương Đan, giám đốc công ty tư vấn Eurasia Group trụ sở tại Singapour, hồi 2017 « tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ chiếm khoảng 4 % GDP, nay tỷ lệ này chỉ còn là 3 % ».  Ngoài ra, để tiếp tục thâm nhập thị trường Mỹ, Bắc Kinh đã khai thác chiến lược « Trung Quốc +1 » qua một sô trung gian như Ấn Độ, hay Việt Nam và nhất là Mêhicô... Trong các khoản giao dịch hàng hóa Mỹ-Trung, cho đến hiện tại, Trung Quốc chủ yếu mua vào nông phẩm và năng lượng của Hoa Kỳ. Trước mắt, về dầu khí Bắc Kinh có thể trông cậy vào Nga. Về nông phẩm, ngũ cốc, Brazil và Achentina đã thu hẹp thị phần của các nông gia Hoa Kỳ, những thành phần cử tri ủng hộ Donald Trump.Đất hiếm, tiền tệ, công cụ pháp lý : những loại vũ khí trong tay Trung Quốc Kinh nghiệm từ « cuộc thương chiến lần thứ nhất » cũng do chính quyền Trump khởi động hồi 2018-2019 Trung Quốc đã tăng tốc chiến lược « tách rời khỏi » Hoa Kỳ cả về công nghệ lẫn thương mại. Và đó cũng là điểm khởi đầu cho phép nền kinh tế thứ hai toàn cầu không hề mặc cảm khi phải đương đầu với siêu cường số 1 thế giới. Do vậy Trung Quốc chuyển từ thế « thủ » sang thế tấn công ».Mỹ phụ thuộc vào đất hiếm để sản xuất các vật dụng kết nối, điện ô tô điện, vũ khí, vệ tinh... Do vậy, trong số các đòn đáp trả Donald Trump « Giải Phóng » Hoa Kỳ, Bắc Kinh đã loan báo thông báo « hạn chế » xuất khẩu 7 kim loại hiếm sang Mỹ.Một công cụ khác trong tay Bắc Kinh là phá giá đồng tiền quốc gia để hàng Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ vẫn hấp dẫn. Ngân Hàng Trung Ương đang hướng tới giải pháp này.Thế rồi Trung Quốc cũng dùng lá bài « an ninh quốc gia » để điều tra các tập đoàn Mỹ xuất khẩu một số mặt hàng « lưỡng dụng » sang Hoa Lục, cũng khai thác công cụ pháp lý « chống cạnh tranh bất bình đẳng » để trừng phạt các doanh nghiệp của Hoa Kỳ. Điều đó không cấm cản các giới chức Bắc Kinh vẫn khẳng định Trung Quốc là một « mảnh đất màu mỡ cho các nhà đầu tư quốc tế »Chiến tranh tâm lý Vào lúc tại Hoa Kỳ, giới đầu tư « nhốn nháo » vì chính sách thuế quan của Donald Trump, nhiều nhà tỷ phú hàng đầu (Bill Ackmann, Larry Fink ..), những người từng ủng hộ ông Trump trong cuộc tranh cử tổng thống 2024 kêu gọi Washington « dừng tay » thì thứ trưởng Thương Mại Trung Quốc tiếp đại diện nhiều tập đoàn Mỹ như của hãng xe Tesla hay tập đoàn bảo hiểm GE Healthcare…Ông Lăng Kích (Ling Jie) đưa ra thông điệp : Trung Quốc là « điểm đầu tư lý tưởng, an toàn và đầy hứa hẹn  với các tập đoàn nước ngoài, với các doanh nghiệp của Mỹ ». So với thời điểm hôm 20/01/2025, ngày ông tổng thống Trump nhậm chức, 180 tỷ đô la tài sản của ba doanh nhân Mỹ giàu nhất hành tinh đã tan thành mây khói. Cổ phiếu của tập đoàn Apple mất giá trong nhiều phiên giao dịch liên tiếp từ khi Nhà Trắng loan báo áp thuế 34 % hàng từ Trung Quốc nhập khẩu sang Hoa Kỳ, do 85 % các sản phẩm mang nhãn hiệu quả táo do nhân công Trung Quốc tạo ra để cung phục vụ các khách hàng Mỹ. Cũng chính vì biện pháp thuế sắp tới của tổng thống Trump mà dân Mỹ đua nhau sắm điện thoại thông minh trước khi giá mỗi chiếc iPhone trên thị trường đắt thêm từ 200 đến 300 đô la.Vỏ quýt dầy, móng tay nhọn Song bên cạnh những tuyên bố mạnh mẽ cả từ phía Bắc Kinh lẫn Washington, thực tế không thể chối cãi là tổng thống Mỹ đã mở một cuộc thương chiến với toàn cầu Trung Quốc là mục tiêu chính bị nhắm tới. Thiệt hại đầu tiên hết và nghiêm trọng nhất đè nặng lên hai nước liên quan. Nhà Trung Quốc học Valérie Niquet, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược của Pháp nhấn mạnh đến điểm kẹt của Bắc Kinh trong cuộc đọ sức này :« Từ lâu nay ai cũng biết Trung Quốc bị thiệt hai nhiều trong cuộc đọ sức với Hoa Kỳ. Tập Cận Bình và những người tiền nhiệm đã đề ra mục tiêu điều chỉnh lại và lấy lại cân bằng trong mô hình phát triển, để cỗ máy sản xuất ít ngốn năng lượng hơn, để tiêu thụ nội địa là lực đẩy cho tăng trưởng của Trung Quốc. Nhưng từ đó đến nay, Bắc Kinh vẫn chưa thực hiện được mục tiêu này. Trung Quốc kỳ vọng bơt bị phụ thuộc vào xuất khẩu nhưng cho đến hiện tại thì xuất khẩu vẫn là đầu tàu kinh tế và Trung Quốc phụ thuộc nhiều hơn vào các thị trường nước ngoài, nhất là hai thị trường phát triển nhất là Mỹ và châu Âu. Nếu Hoa Kỳ đóng cửa thị trường, thì tác động đầu tiên đè năng lên người tiêu dùng ở Mỹ nhưng Trung Quốc cũng bị vạ lây »Nguy cơ bấn ổn nội địa Trung Quốc Cuộc chiến thương mại phiên bản 2 của ông Trump nổ ra vào lúc kinh tế Trung Quốc vẫn chưa phục hồi sau đại dịch COVID 19 và chưa thoát khỏi khủng hoảng địa ốc kéo dài. Valérie Niquet :« Chiến tranh kinh tế gia tăng cường độ giữa hai siêu cường thế giới này đã bắt đầu dẫn tới những hệ quả đối với toàn cầu chứ không chỉ giới hạn ở Hoa Kỳ và Trung Quốc. Bắc Kinh đã có các biện pháp trả đũa : áp thuế 34 % lên tất cả các mặt hàng Mỹ như đã loan báo. Tuy nhiên nếu chúng ta nhìn vào các sản phẩm của Trung Quốc bán sang Hoa Kỳ thì tổng cộng hàng Trung Quốc bị đánh thuế hải quan hơn 60 %. Không mấy khi tôi bênh vực cho Trung Quốc, nhưng phải công nhận rằng, mức thuế này là quá nặng và bị tung ra vào thời điểm bất lợi cho Trung Quốc. Kinh tế nước này đang đình đốn và từ nhiều năm qua, Trung Quốc vẫn chưa hoàn thành mục tiêu tăng tiêu thụ nội địa để bớt phụ thuộc vào xuất khẩu như vừa nói. Thành thử quyết định của Washington tuần trước, có nguy cơ gây bất ổn trong xã hội Trung Quốc và nguy cơ này là rất, rất lớn » .Tác động đối với Trung Quốc cũng sẽ mạnh hơn so với cuộc chiến thương mại hồi 2018-2019 do Hoa Kỳ cũng đã rút kinh nghiệm trong thương lượng với Bắc Kinh. Trong kế hoạch thuế quan lần này, châu Á là khu vực bị đánh nặng nhất. François Monnier, tổng biên tập tuần báo Investir chuyên về đầu tư :« Chúng ta thấy rõ mục tiêu của Donald Trump là để chuẩn bị cho một cuộc đối đầu với Trung Quốc. Chính vì thế mà Washington đánh thuế rất nặng vào các nước châu Á : Trung Quốc bị 34 % nhưng các nước châu Á khác cũng chịu mức thuế rất cao, tránh để Bắc Kinh sử dụng lại chiến lược Trung Quốc + 1, tức là di dời sản xuất sang các quốc gia chung quanh. Chúng ta thấy Việt Nam bị đánh thuế 46 %. Ở nhiệm kỳ đầu chính quyền Trump đã phạm phải sai lầm chỉ tập trung vào Trung Quốc và do vậy mà các doanh nghiệp nước này chuyển hướng đầu tư sang Việt Nam để từ Việt Nam, xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Lần này chúng ta thấy Mỹ tấn công một cách toàn diện vào châu Á ». Ngày 30/03/2025 các quan chức cao cấp ba nước Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, ba nhà vô địch về xuất khẩu của châu Á họp tại Seoul và bàn về kế hoạch « hợp tác », hướng tới một « khu vực tự do mậu dịch » ba bên. Như thể dưới tác động của « trận bão » mang tên Trump, Tokyo, Bắc Kinh và Seoul tạm gạt sang một bên các bất đồng để cứu nguy kinh tế.Cũng dưới tác động của « Ngày Giải Phóng », Washington tạo cơ hội để Liên Hiệp Châu Âu và Trung Quốc tìm được một sân chơi chung. Thủ tướng Lý Cường và chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Ursula Von der Leyen trong cuộc điện đàm hôm 08/04 đã nhấn mạnh đến « trách nhiệm của Liên Âu tránh gây thêm căng thẳng thương mại toàn cầu ». Đây cũng có thể là cơ hội để làm sống lại thỏa thuận đầu tư mà Bruxelles và Bắc Kinh đã ký vội vào cuối 2020 nhưng từ đó đến này hoàn toàn bị lãng quên.  Sau cùng như báo The Economist nhận định chính sách thuế quan của ông Trump đẩy lạm phát ở Hoa Kỳ lên cao, dân Mỹ càng khó cai nghiện « hàng rẻ Trung Quốc »Nhưng Trung Quốc ý thức rằng, chiến tranh thương mại Washington khai mào có sức công phá rất lớn nếu như Donald Trump hủy hoại kinh tế Hoa Kỳ. Nền kinh tế số 1 thế giới bị đình đốn hay suy thoái thì sẽ là « một thảm họa » với hàng ngàn, hàng chục ngàn công ty Trung Quốc gia công cho các hãng của Mỹ. Các nhà xuất khẩu Trung Quốc cũng bị kéo vào vòng xoáy khủng hoảng vì cho đến nay chưa một thị trường nào trên thế giới, kể cả tại 27 nước Liên Âu có được sức mua mạnh như của 350 triệu dân Mỹ.

Ngày 02/04 được gọi là « Ngày Giải Phóng » Hoa Kỳ khỏi tình trạng hàng sản xuất ở nước ngoài tràn vào Mỹ, chấm dứt tình trạng thế giới « cướp tài sản và công việc làm của người Mỹ, hủy hoại nền công nghiệp Mỹ». Tổng thống Trump trông cậy vào chiếc đũa thần « thuế đối ứng ». Với Nhà Trắng, thuế hải quan là công cụ hiệu quả nhất để bảo đảm an ninh kinh tế cho Hoa Kỳ đang bị Châu Á và Châu Âu đe dọa. Nhưng 24 giờ đồng hồ trước khi có hiệu lực vào ngày 02/04/2025, kế hoạch « Giải Phóng » nước Mỹ vẫn là một ẩn số. Những quốc gia nào, những mặt hàng nào trong tầm ngắm của chính quyền Trump ? Bên cạnh câu hỏi ai được ai thua trong cuộc chiến thương mại « toàn diện » này, quan trọng hơn nữa là Washington đang hình thành một trật tự mới về mậu dịch, để Hoa Kỳ chiếm lại thế thượng phong trước Châu Á và Châu Âu.Cho đến trước ngày Hoa Kỳ công bố chiến lược thương mại « giải phóng nước Mỹ », giao dịch trên các sàn chứng khoán từ Âu sang Á và cả ở Hoa Kỳ đều trong tình trạng « tê liệt ». Cho đến phút chót, mỗi nhà lãnh đạo tại các quốc gia xuất siêu sang Hoa Kỳ vẫn kỳ vọng đạt được một thỏa thuận với Washington nhờ có « quan hệ tốt với tổng thống Trump ». Chỉ có một số rất ít như Canada hay Trung Quốc đã dứt khoát chọn giải pháp đối đầu.Trump hay « Mr. 25 % » Donald Trump sẽ « giải phóng nước Mỹ » như thế nào ? Từ ngày trở lại cầm quyền hôm 20/01/2025, ông chỉ sử dụng một phương pháp : uy hiếp các quốc gia giao thương với Hoa Kỳ.Chủ nhân Nhà Trắng quan niệm những quốc gia có thặng dư mậu dịch với Mỹ là do « ăn bám » Hoa Kỳ, do « lạm dụng lòng tốt của nước Mỹ ». Danh sách này bao gồm các nước từ Liên Hiệp Châu Âu đến Hàn Quốc, Nhật Bản, Brazil, Ấn Độ …Từ đầu tháng 2/2025, Mỹ đã hai lần tăng thuế nhập khẩu nhắm vào hàng Trung Quốc ( 10 rồi 20 %). Từ ngày 12/03/2025, nhôm và thép của thế giới xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã bị đánh thuế 25 %, cho dù các nhà sản xuất ở Mỹ chỉ đủ sức cung ứng 50 % nhu cầu tiêu thụ nội địa.  Eva Morletto, thông tín viên tại Paris của tờ báo Ý Grazia, trên đài RFI nói đến hệ quả tai hại khi Mỹ tăng thuế 25 % đánh vào ngành xuất khẩu của Ý: « Rượu vang của Ý cũng bị nhắm tới, 25 % xuất khẩu của Ý hướng về thị trường Mỹ. Nếu bị đánh thuế 25 %, thiệt hại đối với các nhà sản xuất của sẽ lên tới 500 triệu euro. Các mặt hàng xa xỉ cũng bị nhắm tới. Hiện tại, Roma đang cân nhắc giải pháp nào thích hợp hơn cả để đối phó với chính sách bảo hộ của Donald Trump. Nguy hiểm ở đây là thị trường bị đẩy vào cảnh bấp bênh, không biết tương lai ra sao. Các doanh nghiệp không dám mạnh dạn đầu tư ». Ba thay đổi lớn Tình huống lại càng bấp bênh hơn nữa, do trên nguyên tắc, ít nhất ba thay đổi lớn đánh dấu cột mốc 02/04/2025 : Washington tăng thêm 25 % thuế nhắm vào tất cả xe hơi sản xuất ở ngoại quốc bán sang Hoa Kỳ. Xe của châu Âu, Hàn Quốc và Nhật Bản, xe Mỹ sản xuất từ các nhà máy ở Mêhicô, xe Mỹ sử dụng phụ tùng nhập từ Canada là những nạn nhân hàng đầu.Canada và Mêhicô, hai đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ (75 % và 80 % xuất khẩu của hai quốc gia này là để phục vụ thị trường Mỹ), đang lo lắng hơn cả, vì trên nguyên tắc kể từ ngày 02/04/2025 Washington đánh thuế thêm 25 % vào hàng của hai quốc gia này xuất khẩu sang Hoa Kỳ.« Cái đinh cuối cùng đóng xuống cỗ quan tài của WTO » Biện pháp thứ ba là Mỹ áp dụng chính sách « thuế đối ứng » mà giới trong ngành gọi là « một quả bom tấn, một loại vũ khí hủy diệt hàng loạt hay cái đinh cuối cùng đóng xuống cỗ quan tài của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới WTO ».Nguyên tắc của loại « vũ khí hủy diệt hàng loạt » này khá đơn giản : nếu một nước như Ấn Độ áp dụng mức thuế nhập khẩu 40 % vào một mặt hàng của Mỹ, thì Washington cũng đáp trả « tương ứng » vào cùng mặt hàng này của Ấn Độ thâm nhập thị trường Hoa Kỳ. Nếu xe của Mỹ bán sang châu Âu bị đánh thuế  5 % thì không có lý do gì xe của châu Âu xuất sang Hoa Kỳ chỉ bị thuế 3,4 %.Theo thẩm định của Phòng Thương Mại Quốc Tế International Chamber of Commerce (ICC), trụ sở tại Paris, để áp dụng chính sách « thuế đối ứng » Washington cần lập tức điều chỉnh mức thuế hải quan của « 13.000 mặt hàng trên thế giới do các nhà cung cấp từ 200 quốc gia khác nhau » bán sang Hoa Kỳ. ICC là một tổ chức quy tụ 14 triệu doanh nghiệp xủa 170 quốc gia.Thuế đối ứng « giải phóng » nước Mỹ hay chỉ là « bánh vẽ » ? Donald Trump quả quyết đánh thuế hàng nhập khẩu cho phép thu về « hàng chục tỷ, thậm chí là cả ngàn tỷ đô la » cho nước Mỹ. Người Mỹ đã bị « lạm dụng ». Tổng thống Mỹ dự trù, với món tiền khổng lồ đó, chính phủ sẽ giảm thuế cho các hộ gia đình và doanh nghiệp, tăng chi phí xã hội và quốc phòng …Cố vấn thương mại của Nhà Trắng, Peter Navarro, chừng mực hơn khi cho rằng « dưới sự dẫn dắt sáng suốt của tổng thống » khi sử dụng các đòn thuế quan, « ngân sách Hoa Kỳ mỗi năm thu về được thêm 600 tỷ đô la. Đây là một món tiền rất lớn nếu so sánh với tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ năm 2022 là 3.200 tỷ đô la ».Trái lại, theo một nghiên cứu của đại học Yale, với mức thuế hải quan 25 %, thu nhập của các hộ gia đình Mỹ sẽ bị sụt giảm từ 2.700 đô la đến 3.000 đô la mỗi năm. Tăng thuế 25 % đánh vào trái cây của Mehicô báng sang Hoa Kỳ thì người tiêu dùng Mỹ sẽ phải mua hoa quả với giá đắt hơn 25 %. Kịch bản có thể còn tệ hơn nữa nếu như các bạn hàng của Hoa Kỳ « ăn miếng trả miếng » đáp trả chính sách bảo hộ của ông Trump.Cái giá mà các doanh nghiệp Mỹ phải trả cũng sẽ đắt không kém. Cho đến ngày 01/04/2025, Canada đã đánh thuế vào 40 tỷ đô la hàng Mỹ và dự trù tăng thuế nhập khẩu nhắm vào 280 tỷ đô la hàng Mỹ nhập vào Canada. Mêhicô trong thế yếu, vì xuất khẩu lệ thuộc đến 80 % vào Mỹ, nên đang chờ đợi để đàm phán.  Trung Quốc đã tăng 10 và 15 % thuế nhắm vào hàng Mỹ và thậm chí là « đánh luôn cả vào nông phẩm của Hoa Kỳ », một điểm nhạy cảm về mặt chính trị đối với Donald Trump. Châu Âu đã đáp trả biện pháp của Mỹ đánh thuế nhôm thép và tiếp tục phối hợp tìm cách trả đũa cân xứng.Nhưng các cố vấn kinh tế và thương mại của Nhà Trắng và tổng thống Hoa Kỳ xem những tác động này chỉ là tạm thời trước khi kinh tế Mỹ trở lại thời kỳ cực thịnh.Lionel Zinsou, chủ tịch trung tâm nghiên cứu Terra Nova, trên đài truyền hình Arte, ghi nhận Bruxelles cũng có những công cụ để chống lại chính sách bảo hộ của Hoa Kỳ : « Mỹ luôn nghĩ là họ bị thiệt thòi, Liên Hiệp Châu Âu gây trở ngại cho tăng trưởng và sự phát triển của Hoa Kỳ. Đúng là về hàng hóa, Mỹ bị thâm hụt mậu dịch với Châu Âu, nhưng nhìn đến các dịch vụ thì không. Liên Hiệp Châu Âu lệ thuộc vào công nghệ kỹ thuật số của Hoa Kỳ, vào các hệ thống phân phối phim của Mỹ … Nhìn chung, mậu dịch hai chiều tương đối khá cân bằng. Trong điều kiện đó, Bruxelles cũng có điều kiện để đáp trả các đòn trừng phạt của Washington. Nếu Châu Âu đáp trả bằng cách trừng phạt các tập đoàn công nghệ số thì đây sẽ là một vố đau đối với Hoa Kỳ và chính quyền Trump ý thức được điều đó ». Bảo hộ : Trump chỉ là một sự tiếp nối Grégory Vanel, giáo sư kinh tế Đại Học Kinh Doanh Grenoble, nhấn mạnh về thương mại, chính sách bảo hộ của ông Trump chỉ là một sự tiếp nối từ nhiều đời tổng thống Hoa Kỳ : « Donald Trump phần nào là người kế thừa hai thập niên chính sách đối ngoại của Mỹ với nghi vấn về vị trí của Hoa Kỳ trên bàn cờ thương mại và kinh tế thế giới. Từ thời tổng thống Barack Obama, khi ông quyết định xoay trục sang châu Á, đến nay, chúng ta thấy rõ sự đối đầu giữa Mỹ với Trung Quốc, mà hiển nhiên hơn cả là trên hồ sơ Đài Loan. Washington và Bắc Kinh đọ sức với nhau về công nghệ bán dẫn. Cũng đã có một sự tiếp nối trong chính sách thương mại dưới thời chính quyền Biden với chính sách của ông Trump, thể hiện qua quyết tâm gạt bỏ các định chế đa quốc gia. Về mặt kỹ thuật mà nói thì coi như Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế đã bị khai tử. Với chính quyền Trump, biện pháp thế đối ứng là cái đinh cuối cùng đóng vào quan tài để chôn WTO ».Một trật tự mới về thương mại toàn cầu Trả lời đài RFI từ thủ đô Washington, nơi đặt trụ sở quỹ nghiên cứu German Marshall Fund of the United States, bà Alix Franguel Alves đưa ra một nhận xét khác, cho rằng chính sách thuế quan của ông Trump trước hết nhằm lấy lại vị trí trung tâm trên bàn cờ thương mại thế giới, vào lúc mà Hoa Kỳ trong thế nhập siêu kinh niên, thâm hụt mậu dịch của Mỹ năm 2024 lên tới 3.000 tỷ đô la. Trên bàn cờ thương mại toàn cầu, Mỹ chỉ còn chiếm 13 %.« Rất rõ ràng là, đối với Donald Trump, chính sách bảo hộ America Business First hoàn toàn phù hợp với tầm nhìn của ông về quan hệ quốc tế. Hàng rào quan thuế là công cụ điều khiển chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ với phần còn lại của thế giới, bất luận đó là đồng minh hay là các đối thủ của Mỹ. Do vậy, chiến tranh thương mại, theo ông, là một chiến lược cho phép Washington sử dụng tất cả những công cụ có sẵn trong tay để phục vụ lợi ích của Hoa Kỳ và bảo đảm an toàn về kinh tế cho nước Mỹ. Hiểu theo nghĩa đó, Donald Trump đánh thuế hàng nhập khẩu vào Mỹ không chỉ nhằm thu hẹp nhập siêu hay để làm sống lại cả mảng công nghiệp của quốc gia này và đưa các nhà máy trở về nước Mỹ. Ông Trump coi đây là một công cụ, một vũ khí để tự vệ trong bối cảnh địa chính trị nhiễu nhương hiện nay. Và theo quan điểm của chủ nhân Nhà Trắng, mối đe dọa về thương mại và kinh tế lớn nhất chính là Châu Âu, là an ninh của châu lục này cũng như chiến tranh Ukraina ».  Trước chính sách bảo hộ của Mỹ, phần còn lại của thế giới từ Âu sang Á đều đã có những bước chuẩn bị. Từ năm 2017, Liên Âu đàm phán về 8 thỏa thuận tự do mậu dịch và vừa khởi động lại đối thoại trong lĩnh vực này với Malaysia.Trung Quốc chạy nước rút để thông qua những thỏa thuận « đối tác chưa từng có », nhất là với các nước châu Á. Vào lúc tại Washington, tổng thống Trump ồn ào đe dọa đánh thuế toàn cầu, Bắc Kinh âm thầm ký kết thêm những thỏa thuận đối tác khác, như vừa đạt được với quần đảo Cook ở mãi tận Nam Thái Bình Dương. Trung Quốc cũng vừa khởi động đàm phán với Kirghistan tại Trung Á.Cũng chính sách bảo hộ này của Mỹ đã thúc đẩy Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc xích lại gần nhau sau cuộc họp  cuối tuần qua tại Seoul, để hướng tới « đàm phán về một thỏa thuận tự do mậu dịch » giữa ba quốc gia Đông Bắc Á này.Thế rồi, trong lúc Hoa Kỳ bắt thế giới phải chạy theo những thông báo « sốc » gần như hàng ngày của Donald Trump, Bắc Kinh đã từng bước xây dựng mạng lưới công nghiệp và công nghệ để chuẩn bị đối đầu với Mỹ. Điển hình là Trung Quốc đã hiện diện trong các lĩnh vực tưởng chừng Hoa Kỳ đang dẫn đầu, như trí tuệ nhân tạo, với sự xuất hiện bất ngờ của DeepSeek, hay Trung Quốc vừa loan báo đầu tư đến hơn 40 tỷ đô la để cũng có được bí quyết như của tập đoàn Hà Lan ASML trong lĩnh vực sản xuất máy chế tạo bọ điện tử tiên tiến nhất. Sau cùng, khi nước Mỹ khai thác chiến thuật « hù dọa và o ép » các đối tác bằng sức mạnh kinh tế, thì sau này khó ai có thể trách Trung Quốc cũng dùng lại lá bài này với các quốc gia trong khu vực, từ Đài Loan đến các quốc gia Đông Nam Á … 

Trong cuộc đọ sức Mỹ -Trung ở Kênh đào Panama, bàn thắng tạm thời nghiêng về Washington : tập đoàn Hồng Kông CK Hutchison chuyển nhượng lại cho một quỹ đầu tư của Mỹ hai cảng ở hai đầu con kênh mà chính quyền Trump đòi « thâu tóm trở lại ». Bắc Kinh trong thế lưỡng nan : Chận thương vụ giữa một công ty tư nhân của Hồng Kông với một đối tác quốc tế là một nước cờ mạo hiểm. Hôm 04/03/2025, vài giờ trước khi tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đọc diễn văn trước Quốc Hội lưỡng viện, quỹ đầu tư BlackRock thông báo đạt thỏa thuận với tập đoàn đa quốc gia của Hồng Kông, CK Hutchison, « mua lại quyền khai thác »  2 trong số 5 cảng dọc Kênh đào Panama : Balboa và Cristobal. Đây chỉ là 2 trong số hơn 40 hải cảng CK Hutchison đang khai thác tại 23 quốc gia trên thế giới. Trị giá hợp đồng 23 tỷ đô la.Trump đẩy Trung Quốc ra khỏi Panama Trên mạng xã hội Ủy Ban đối Ngoại Hạ Viện Hoa Kỳ phấn khởi khẳng định là « Trung Quốc bị đẩy ra khỏi Panama. Mỹ đang trên đà chiến thắng ». Dân biểu bang Florida, chủ tịch ủy ban này ông Brian Mast không bỏ lỡ cơ hội ca ngợi « công lao » và sự « sáng suốt » của tổng thống Donald Trump khi biết rằng, chủ nhân Nhà Trắng luôn khẳng định Kênh đào Panama « thuộc về nước Mỹ » và đã từng yêu cầu bộ Quốc Phòng xem xét các khả năng quân sự để bảo đảm quyền của Hoa Kỳ được sử dụng con kênh này vào lúc mà Trung Quốc « kiểm soát » 5 cảng dọc theo con kênh.Thắng lợi của Washington còn lớn hơn nữa do hai cảng Balboa và Cristobal ở hai đầu con kênh, mở Thái Bình Dương và Đại Tây Dương.Trả lời đài RFI Pháp ngữ giáo sư đại học giảng dậy môn Khoa Học Chính Trị, Kevin Parthenay trước hết giải thích vì sao việc một quỹ đầu tư của Hoa Kỳ giành lại quyền khai thác một số cơ sở ở Panama từ tay một tập đoàn Hồng Kông được coi là thắng lợi lớn của Mỹ :« Kênh đào Panama đã từng và sẽ luôn là một điểm chiến lược đối với quyền lợi của Mỹ và cũng như là đối với phía Trung Quốc nhất là khi hai siêu cường trên thế giới này bắt đầu lao vào một cuộc đối đầu. Qua hai quyết định gần đây chúng ta thấy Panama đã loan báo không tiếp tục tham gia dự án Con Đường Tơ Lụa với Trung Quốc, mà sự hợp tác này đã chính thức được khởi động từ 2017. Bên cạnh đó, tư pháp Panama đòi xem xét lại các điều khoản đã nhượng quyền khai thác hai cảng Balboa và Cristobal ở hai cửa ra vào con kênh cho tập đoàn Hồng Kông CK Hutchison. Đó là những tín hiệu mạnh để xác định vai trò trung tâm và ảnh hưởng của Mỹ đối với Panama » Dựa trên cơ sở nào Mỹ đòi « chiếm lại » kênh đào Panama ? Giáo sư Frédéric Lasserre Đại học Laval, Québec, Canada, chuyên nghiên cứu về khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương nhắc lại lập trường của tổng thống Trump đòi « lấy lại » con kênh mà Hoa Kỳ đã xây dựng cho Panama : « Donald Trump tố cáo các giới chức Panama bắt chẹt tàu thuyền của Mỹ, bắt họ trả phí đắt hơn so với tàu chở hàng của những quốc gia khác khi đi qua kênh đào Panama. Không một dữ liệu nào minh chứng cho điều đó và nếu quả thực tàu thuyền của Mỹ bị đối xử bất công, chắc chắn là các tập đoàn vận tải đường biển của Mỹ đã không để yên. Ngoài ra, cần chú ý là tập đoàn Hồng Kông, CK Hutchison khai thác : khai thác chứ không sở hữu, hai trong số năm cảng dọc theo con kênh Panama. Không có bất kỳ lý do nào để Hutchison phân biệt đối xử với tàu thuyền của Mỹ và nếu có đi chăng nữa thì liệu rằng tập đoàn này có được chỉ thị từ Bắc Kinh hay không ? Hiện không có bằng chứng nào cho phép xác định tàu bè của những quốc gia khác ngoài Trung Quốc bị  đối xử tệ. Và tôi muốn nhấn mạnh rằng tập đoàn của Hồng Kông, CK Hutchison chỉ khai thác có 2 trong số 5 cảng trên con Kênh đào Panama ».Tập đoàn Hồng Kông ngừng khai thác các hải cảng ?  Trên thực tế thỏa thuận giữa tập đoàn khai thác hải cảng và bảo đảm các dịch vụ của Hồng Kông với một « tổ hợp đầu tư do quỹ BlackRock đứng đầu » không chỉ thu hẹp ở phạm vi Panama. Theo các báo tài chính của Mỹ và Á châu, tập đoàn trong tay nhà tỷ phú Hồng Kông Lý Gia Thành chuyển nhượng tổng cộng 43 trong số hơn 50 hải cảng đang quản lý trên toàn thế giới. Trong số này có 10 hải cảng thuộc về Hồng Kông và Hoa Lục. Cristobal và Balboa chỉ là hai trong số 43 địa điểm liên quan. Nhưng con kênh này đang trở thành một tâm điểm trong cuộc đối đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, hai siêu cường trên thế giới, chuyên gia Virginie Saliou Học Viện Quân Sự Pháp IRSEM giải thích về tầm cỡ chiến lược của công trình :« Mỹ là quốc gia sử dụng nhiều nhất Kênh đào Panama để vận chuyển hàng từ bờ đông sang châu Á, để đưa hàng từ bờ tây của nước Mỹ sang châu Âu, để bảo đảm các luồng cung ứng giữa hai bờ đông và tây của bản thân nước Mỹ. Cứ trên 100 chuyến tàu chở hàng của Mỹ thì có 40 chiếc phải đi qua Kênh Panama và trung bình có từ 60 đến 70 % giao thương hàng hải sử dụng con kênh này là những chuyến tàu khởi hành hoặc cập bến các hải cảng của Hoa Kỳ. Chỉ có 13 % tàu thuyền đi qua đây liên quan đến các hoạt động của Trung Quốc. Không chỉ có các tàu chở hàng của Mỹ sử dụng kênh Panama. Con kênh này còn là nơi mà tàu chiến của Hoa Kỳ cũng phải đi qua. Theo các số liệu gần đây trung bình hàng năm 40 trong số 291 tàu quân sự của Mỹ  phải đi qua ngả này ». Con Đường Tơ Lụa, cái gai giữa Panama và MỹCũng bà Saliou nhấn mậnh Kênh đào Panama thuộc quyền sở hữu của Panama, một quốc gia ở Trung Mỹ chưa đầy 5 triệu dân, không có quân đội và sử dụng đồng đô la Mỹ. Công trình này do cơ quan ACP gồm 13 thành viên quản lý và Hiến Pháp Panama ghi rõ con kênh này « thuộc quyền sở hữu không thể tách rời » của Panama. Năm 1997 vào tập đoàn Hồng Kông CK Hutchison ký hợp đồng với cơ quan ACP của Panama để được quyền « khai thác », đầu tư và bảo đảm các dịch vụ tại 5 cảng dọc theo con kênh. Đúng 20 năm sau, Panama chính thức tham gia dự án Con Đường Tơ Lụa với Trung Quốc từ đó căng thẳnh giữa Hoa Kỳ và Panama gia tăng. Virginie Saliou :« Từ khi Panama tham gia dự án Con Đường Tơ Lụa với Trung Quốc, đã có khoảng 30 dự án hợp tác và đầu tư ra đời nhưng chỉ một số ít được thực hiện đến nơi đến chốn, và kết quả không nhiều. Do vậy việc chính quyền Panama rầm rộ loan báo chia tay với dự án của Bắc Kinh trước hết là một tín hiệu nhắm gửi đến Nhà Trắng để làm vừa lòng tổng thống Trump. Một điểm đáng chú ý khác là năm 2001 tức là chỉ ít ít lâu sau khi tập tập đoàn của Hồng Kông được quyền khai thác Balboa và Cristobal thì chính phủ Mỹ đã ra một thông cáo xác nhận rằng sự hiện diện của Hutchison không là một mối đe dọa. 25 năm sau, tình hình đã có nhiều thay đổi vào lúc mà Washington và Bắc Kinh lao vào một cuộc đối đầu. Mỹ lo ngại Trung Quốc lợi dụng vị trí này để dọ thám Mỹ về mặt kinh tế và quân sự. Kênh đào Panama có thể là một địa điểm để quan sát các hoạt động của đối phương rất lợi hại ».      Sự im lặng đáng ngờ của Bắc Kinh Nhìn đến phản ứng của Trung Quốc, giới quan sát hơi ngạc nhiên trước sự im lặng của chính quyền trung ương. Kênh đào Panama là nơi mà 21 % các tàu bè qua lại là tàu chở hàng của Trung Quốc, là cửa ngõ của ngành xuất nhập khẩu nước này sang châu Mỹ. Kiểm soát « hai đầu con kênh » này mang tính chiến lược.  Vậy thì tại sao tập đoàn hàng hải Hồng Kông đã chuyển nhượng quyền khai thác lại cho một « tổ hợp đầu tư của Mỹ » mà không bị Bắc Kinh chống đối ?Tuần báo The Economist của Anh (20/03/2025) giải thích : trước hết về mặt chính thức Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý để can thiệp hay ngăn chận CK Hutchison « bán lại » quyền khai thác hai cảng Balboa và Cristobal cho bất kỳ một tập đoàn nào khác.Nhưng một cách không chính thức, chính quyền Bắc Kinh hoàn toàn có thể « can thiệp » dưới nhiều hình thức : hoặc là gây sức ép trực tiếp với gia đình của nhà tỷ phú Hồng Kông Lý Gia Thành, vì CK Hutchison có nhiều cơ sở tại Hoa Lục. Chính quyền Trung Ương cũng hoàn toàn có thể sử dụng « luật an ninh quốc gia » để « chận » hoặc « hủy » thương vụ giữa tập đoàn Hồng Kông và quỹ đầu tư của Mỹ BlackRock. Một giải pháp khác, là trong giao kèo giữa CK Hutchison và BlackRock bao gồm nhiều hải cảng mà họ Lý đang kiểm soát từ ở Hồng Kông đến Pakistan, Sri Lanka … do vậy, Bắc Kinh có thể trực tiếp gây áp lực với các chính quyền liên quan.Trung Quốc tránh một nước cờ mạo hiểmNhưng theo các chuyên gia tuần báo Anh trích dẫn, can thiệp lộ liễu như vậy là thất sách, bởi thứ nhất đây không là thời điểm thích hợp để Trung Quốc can thiệp trực tiếp vào hồ sơ Kênh đào Panama vào lúc Bắc Kinh và Washington đang thu xếp để lãnh đạo Trung Quốc và Hoa Kỳ gặp nhau trong một tương lai không xa. Bắc Kinh cũng muốn tránh để các giới chức Mỹ « nhòm ngó » kỹ hơn đến các tập đoàn và doanh nghiệp Trung Quốc vào lúc mà hai trong số này là Hoa Vi và ByteDance đã trong tầm ngắm của các chính quyền liên tiếp ở Washington.Vì quyền lợi của Trung Quốc ở các bến cảng Úc và châu ÂuLý do thứ hai là chận một thương vụ giữa một « tập đoàn tư nhân » với một đối tác quốc tế cũng sẽ làm xấu đi hình ảnh và uy tín của các tập đoàn Trung Quốc đang vươn ra nước ngoài, từ ở Úc đến châu Âu. Tại châu Âu Trung Quốc đang đầu tư và quản lý 14 hải cảng lớn như như Hamburg (Đức) Fos và Le Havre (Pháp) Anvers (Bỉ) Pirée (Hy Lạp) hay Rotterdam (Hà Lan)…Lý do thứ ba là xét cho cùng, hợp đồng chuyển nhượng lại quyền khai thác 2 bến cảng ở hai đầu con kênh Panama cho một « tổ hợp đầu tư » của Mỹ không đe dọa đến « quyền lợi cốt lõi về an ninh của Trung Quốc ». Theo thẩm định của chuyên gia Isaac Kardon, thuộc quỹ nghiên cứu Cargegie Endowment for International Peace, trụ sở tại Washington, hiện tại các tập đoàn Trung Quốc quản lý hơn 90 hải cảng ở khắp nơi trên thế giới. Năm 2023, các tàu của Hải Quân Trung Quốc đã dừng lại tại 27 trong số những hải cảng do các tập đoàn của Trung Quốc quản lý. Nhưng Hải Quân Trung Quốc không dại để lai vãng ở các khu vực như gần Panama nơi vốn được coi là sân sau của Hoa Kỳ.Tổn thất về thương mại và hình ảnh chính trị của ông Tập ?Dù vậy việc nhường lại một phần sân chơi cho tổ hợp đầu tư của Mỹ do BlackRock dẫn đầu bất lợi cho ngành xuất nhập khẩu của Trung Quốc. Vẫn theo Isaac Kardon phía Hoa Kỳ nhân đà này sẽ áp đặt mạnh hơn luật chơi với các đối tác -nhất là trong bối cảnh mà chính quyền Trump đang dùng lá bài « thuế hải quan » để tạo dựng một trật tự quốc tế mới về mậu dịch, về giao thương hàng hải…Nếu như hợp đồng giữa tập đoàn của Hồng Kông và Mỹ này được thực hiện, thì dù muốn hay không « cổng đưa hàng Trung Quốc và châu Mỹ cũng bị khép chặt lại hơn một chút ».Cuối cùng về phương diện chính trị, rõ ràng là Hoa Kỳ ghi được một bàn thắng trước đối thủ Trung Quốc và làm « sứt mẻ hình ảnh của một ông Tập Cận Bình đang muốn phô trương thanh thế của một nhà lãnh đạo đủ sức bảo vệ quyền lợi quốc gia trên trường quốc tế ».

Trước viễn cảnh mất điểm tựa an ninh là Hoa Kỳ, trước những mối đe dọa dưới nhiều hình thức khác nhau xuất phát từ những tham vọng địa chính trị của Nga, 27 thành viên Liên Hiệp Châu Âu có thêm 800 tỷ euro để tăng cường khả năng phòng thủ. Trong lĩnh vực quân sự, tiền bạc chỉ là « một mặt của vấn đề ». Có nhiều nghi vấn về hiệu quả của kế hoạch tái vũ trang cho Liên Âu và còn nhiều trở ngại để châu Âu tự chủ về quốc phòng.   Đầu tháng 3/2025 Bruxelles thông báo kế hoạch 800 tỷ euro « tái vũ trang Liên Hiệp Châu Âu », mà chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen xem là « nền tảng cho chính sách phòng thủ châu Âu ». Bộ Kinh Tế Pháp ngày 20/03/2025 trình bày « những giải pháp để tài trợ cho ngành công nghiệp quốc phòng ». Tại Berlin, một tuần lễ trước ngày Hạ Viện mới của Đức bắt tay vào việc, thủ tướng tân cử Friedrich Merz chạy nước rút, thuyết phục các đảng thông qua kế hoạch sửa đổi Hiến Pháp, cho phép nước Đức đi vay nợ, huy động « hàng trăm tỷ euro hiện đại hóa quân đội và cơ sở hạ tầng ». Đây sẽ là một cuộc « Cách mạng lớn » : Trong 80 năm qua, an ninh của nước Đức chủ yếu trong tay Hoa Kỳ.« Tự chủ về quân sự, quốc phòng » là chủ đề ám ảnh các thành viên Liên Âu, ngoại trừ Hungary và Slovakia, cùng có lập trường thân Nga. Riêng thủ tướng Hungary Viktor Orban thì tin tưởng là « bạn thân » của tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.Phát biểu tại các cuộc hội nghị quốc tế ở Paris hay Luân Đôn, Bruxelles, tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhắc đi nhắc lại châu Âu cần tăng chi tiêu quân sự, cần đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực quốc phòng, nhưng là để phát « công nghiệp quốc phòng » của khối này.Theo báo cáo mới nhất (10/03/205) của SIPRI, Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Quốc Tế Stockholm, các thành viên châu Âu trong liên minh NATO lệ thuộc đến 64 % vào các nguồn cung cấp vũ khí của Hoa Kỳ và đến 10 % vào Hàn Quốc, hơn 2 % vào Israel…. Trong giai đoạn 2020-2024, nhập khẩu của châu Âu tăng 155 % so với giai đoạn 5 năm trước đó mà phần lớn là để « mua hàng của Mỹ ».Nghịch lý ở đây là 27 tập đoàn của châu Âu ( BAE Systems, Airbus Defence, Leonardo, Thales, Rheinmetall, Dassault …) có tên trong danh sách 100 hãng cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự có trọng lượng nhất trên thế giới. Ngành quốc phòng của châu Âu « bao phủ gần như toàn bộ thị trường », đáp ứng nhu cầu của từ bên bộ binh, đến không quân, hải quân. Các tập đoàn châu Âu hiện diện trên các thị trường từ tên lửa đến ra-đa, trong lĩnh vực chế tạo tàu ngầm, thiết giáp, máy bay tàng hình, trực thăng …Những rào cản từ phía châu Âu Trở lại câu hỏi làm thế nào để tăng cường khả năng phòng thủ cho Liên Hiệp Châu Âu một cách hiệu quả nhất trong những điều kiện hiện nay, làm thế nào để sử dụng gói 800 tỷ euro trong kế hoạch « ReArm Europe-Tái vũ trang cho châu Âu » một cách hợp lý nhất ? Giới trong ngành nhận định : Việc đầu tiên cần làm là « xác định rõ những nhu cầu về thiết bị quân sự » để biết trong « kho vũ khí » của châu Âu còn thiếu những gì, thiếu bao nhiêu và cần bao nhiêu thời gian để khắc phục được những « lỗ hổng đó ».Các chuyên gia Pháp như tướng Dominique Trinquand, chuyên nghiên cứu về các vấn đề quốc phòng và quan hệ quốc tế, hay Cyrille Bret, thuộc Viện Nghiên Cứu Jacques Delors, đã đưa ra một danh sách khá dài.Châu Âu « thiếu những phương tiện phòng thủ tầm xa » và hệ thống phòng không cũng là nhược điểm của khối này. Chiến tranh Ukraina cho thấy vai trò thiết yếu của drone, mà trong lĩnh vực này châu Âu có phần chậm trễ.Trên thị trường chiến đấu cơ hiện đại, châu Âu dù có những tên tuổi lớn như Rafale của Pháp, Gripen của Thụy Điển và thậm chí là Eurofigther (một dự án hợp tác giữa 4 nước châu Âu là Anh, Đức, Ý và Tây Ban Nha), nhưng « bụt chùa nhà không thiêng » : Nhiều nước trong khối này và cả Anh Quốc hay Thụy Sĩ đều chọn mua F-35 của Mỹ. Đức và Ý cũng như Ba Lan, Rumani và các nước trong vùng Baltic chuộng công nghệ của Hoa Kỳ.Trong một chương trình truyền hình trên đài France5, Guillaume Faury, tổng giám đốc tập đoàn hàng không Airbus và gồm cả một mảng quốc phòng Airbus Defence, giải thích về xu hướng « chuộng hàng Mỹ » đó của nhiều nước trong Liên Hiệp Châu Âu và Anh Quốc :  « Đức là một trong bốn thành viên ngay từ đầu tham gia dự án sản xuất chiến đấu cơ Eurofighter. Berlin vừa trang bị chiến đấu cơ của Mỹ F-35 vừa có cả Eurofighter. Tuy nhiên, để thực hiện một số phi vụ trong khuôn khổ các chương trình quân sự của NATO, với bài tập mang theo đầu đạn hạt nhân, Đức bắt buộc phải dùng F-35 của Mỹ. Bên cạnh đó cũng có những quốc gia khác trong Liên Âu quan niệm vũ khí của Hoa Kỳ còn là một lá bùa hộ mệnh, để được Washington bảo đảm an ninh. Nhưng đến khi Mỹ quay lưng lại với châu lục này như qua những diễn tiến gần đây, thì thỏa thuận đổi vũ khí lấy an ninh đó tan vỡ ».Thiếu các dự án tầm cỡ theo mô hình Airbus trong lĩnh vực dân sựCũng ông Faury nhấn mạnh đến một bất cập khác trong việc châu Âu từ lâu nay huy động các nguồn lực tài chính và chính sách phát triển công nghiệp quốc phòng.« Quả thực trong nhiều năm, châu Âu chậm trễ trong việc đầu tư phát triển công nghiệp quốc phòng. Các khoản đầu tư của châu lục này cũng bị ‘vụn vặt' nghĩa là tùy theo quyết định ở cấp quốc gia của mỗi thành viên, nên đã không có đủ tầm cỡ. Do vậy, trong ngắn hạn châu Âu chỉ có thể trông cậy vào Mỹ để có được một số thiết bị. Nhưng về lâu về dài thì không có lý do gì ngăn cản Liên Âu sản xuất những mặt hàng như Hoa Kỳ, với điều kiện là châu Âu phải đoàn kết. Châu Âu cần tăng cường các phương tiện phòng thủ, cần cùng nhau chi tiêu một cách có hiệu quả hơn và cần sử dụng hàng của châu Âu».Cạnh tranh từ phía Hàn Quốc Chính vì những bất cập đó mà các nước châu Âu trong Liên Minh Bắc Đại Tây Dương đã phải chuyển hướng mua thiết bị và khũ khí của Hàn Quốc. Ba Lan là một trường hợp điển hình. Yann Rousseau, phóng viên thường trực cho báo Les Echos tại thủ đô Tokyo, từng điều tra về tiềm lực của nền công nghiệp quốc phòng Hàn Quốc, giải thích :   « Chính vì Bắc Triều Tiên là một mối đe dọa vẫn tồn tại cho nên Hàn Quốc phải liên tục trang bị vũ trang, phải phát triển những công nghệ mới trong lĩnh vực quốc phòng, phải cải thiện khả năng sản xuất… Nhờ thế mà vũ khí của Hàn Quốc rẻ hơn so với hàng của Mỹ chẳng hạn, mà lại rất hiện đại với mức độ hiệu quả cao. Hơn nữa, đặt hàng Hoa Kỳ có khi phải đợi từ 3 đến 5 năm hàng mới đến tay. Trái lại, khi giao dịch với các nhà sản xuất Hàn Quốc, thời gian chờ đợi có khi chỉ là từ 6 tháng đến một năm ».Những giới hạn trong khâu sản xuất  Về phía các nhà sản xuất cũng có nhiều những thách thức đang đặt ra. Vào lúc an ninh của châu Âu không là một ưu tiên trong nhãn quan của Hoa Kỳ, ở Matxcơva, sau Ukraina tổng thống Vladimir Putin đang nhắm tới những « mục tiêu khác nữa ». Ba Lan và nhiều nước Đông Âu, cũng như ba nước vùng Baltic e rằng họ sẽ là những nạn nhân tiếp theo một khi Nga phục hồi sức mạnh quân sự. Do vậy, như phóng viên của báo Les Echos vừa nói, nhịp độ sản xuất của các tập đoàn Hàn Quốc là một lợi thế lớn để Seoul giành được nhiều hợp đồng, đứng đầu là Ba Lan. Quốc gia đông Âu này có đường biên giới sát cạnh Nga, Bélarus (đồng minh của Nga) và với Ukraina đang bị Nga xâm chiếm, cho nên Vacxava muốn chóng có vũ khí trong tay.Ba Lan hiện là thành viên duy nhất của NATO dành đến gần 5 % GDP cho ngân sách quốc phòng. Trong tài khóa 2024, Vacxava huy động 44 tỷ euro cho các chi phí quân sự và để bảo vệ an ninh.Trước nhu cầu cấp bách đó, Jean Pierre Maulny, phó giám đốc Viện Nghiên Cứu Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, cho rằng trở ngại đầu tiên để thực sự xây dựng một mạng lưới công nghiệp hiệu quả cho châu Âu trong lĩnh vực quốc phòng là các thành viên phải có những dự án hợp tác vững chắc. Mới chỉ có quá ít những chương trình hợp tác công nghiệp giữa nước trong Liên Âu được ra đời:« Trong mọi dự án hợp tác, luôn có nguy cơ cạnh tranh giữa các tập đoàn châu Âu trong lĩnh vực quốc phòng, có một sự tranh giành trong việc chia sẻ các công đoạn sản xuất, có một sự ngờ vực về mặt công nghệ. Đặc biệt là trong ngành chế tạo vũ khí và thiết bị quân sự, một dự án hợp tác chỉ thành công nếu như hai tập đoàn thực sự cộng tác với nhau, để tuy hai mà cũng như một (…) Trong lịch sử công nghiêp châu, Âu các dự án kết hợp này có một vài thành công, nhưng cũng không ít thất bại. Cuối thập niên 1990, đầu những năm 2000, châu Âu đã có nhiều dự án hợp tác lớn, như chương trình phát triển máy bay vận tải A400M » Một sự chậm trễ về kỹ thuậtChristopher Dembick, thuộc quỹ đầu tư Pictet Asset Management, nêu lên một khó khăn khác của Lục địa già : Sự chậm trễ so với Hoa Kỳ về kỹ thuật và sức sáng tạo : « Châu Âu bị chậm trễ khá nhiều. Pháp là quốc gia tiên tiến nhất, nhưng cả trong trường hợp này, xin đưa ra một thí dụ cụ thể : Paris đặt mua hàng không mẫu hạm với hệ thống phóng máy bay trên tàu, nhưng cả Pháp lẫn châu Âu hiện không có kỹ năng để chế tạo bộ phận thiết yếu này trên tàu sân bay. Pháp bắt buộc phải mua bộ phận này của Mỹ, tức là phi công của Pháp phải do Mỹ đào tạo. Trước mắt, Liên Âu huy động được hàng trăm tỷ euro vốn để tăng chi tiêu quân sự đã là một điều tốt, nhưng bên cạnh đó còn phải đầu tư vào các kỹ năng chế tạo một số công cụ mũi nhọn, và nhất là đuổi kịp Hoa Kỳ về công nghệ. Theo tôi điều này đòi hỏi thời gian và thời gian cần thiết dài hơn là ngưỡng 4 đến 5 năm như thường được nói đến »Yếu tố địa chính trị Lãnh đạo tập đoàn hàng không Airbus Guillaume Faury đưa ra một thực tế khác : Các nhà sản xuất của châu Âu vẫn đang chờ đơn đặt hàng và phải thích nghi với những chuyển biến về địa chính trị.« Trước mắt và nhất là từ khi nổ ra chiến tranh Ukraina, đã có những nỗ lực để mua vào đạn dược và một số trang thiết bị cho bên bộ binh. Đa phần là để chuyển sang Ukraina. Nhưng về trung hạn, hiện đang có nhiều giả thuyết đang được cân nhắc. Từ những kịch bản đó, nhà nước sẽ có những nhu cầu mới, sẽ cần những thiết bị mới, hay là sẽ đặt hàng nhiều hơn. Nhưng vấn đề lớn nhất hiện nay xoay quanh câu hỏi : châu Âu có nên tách rời khỏi công nghệ của Hoa Kỳ hay không. Đối với một số công nghệ nhậy cảm, điểm này liên quan trực tiếp đến mức độ tự chủ của toàn khối, đến chủ quyền an ninh của châu Âu. Đây là một đề tài mới vừa nổi lên, như chúng ta đã thấy và đây là một vấn đề hết sức nhạy cảm ». Tới kế hoạch tái vũ trang 800 tỷ euro công bố hơn 3 năm sau khi Ukraina bị Nga xâm chiếm, và phải đợi đến khi Hoa Kỳ quay lưng lại với châu lục này, Liên Âu bắt đầu hướng tới một « sự tự chủ về chiến lược ». Nhưng trong lĩnh vực an ninh, như đô đốc Henri Schrike, Học Viện Quân Sự Pháp, phân tích, để có một lực lượng quân sự hùng mạnh, Liên Âu vừa cần có thiết bị hiện đại và phù hợp, vừa cần có một đội quân hùng hậu cộng với khả năng phối hợp tác chiến chặt chẽ giữa các đội quân của các nước thành viên, cũng như là còn cần đến những công cụ hiệu quả để thu thập và xử lý thông tin tình báo. Đó là những vấn đề mà không chắc là gói « tái vũ trang 800 tỷ euro » của châu Âu có thể giúp giải quyết ngay lập tức.

Chính sách bảo hộ của chính quyền Trump, khiêu chiến với gần như toàn cầu, liệu có đe dọa vị thế của một đơn vị tiền tế quốc tế mà đồng đô la đã chinh phục được từ 80 năm qua? Theo giáo sư Jérôme Héricourt, đại học Evry-Paris Saclay, trước mắt, kể cả đồng euro hay nhân dân tệ, chưa một đơn vị tiền tệ nào sẵn sàng đảm nhiệm vai trò ngoại tê dự trữ cho thế giới.  Ngay từ đầu nhiệm kỳ 2, tổng thống Trump liên tục dùng thuế hải quan để uy hiếp các đối thủ và đối tác thương mại. Trung Quốc, Canada và Mêhicô là ba mục tiêu đầu tiên đã bị nhắm tới. Liên Hiệp Châu Âu, Brazil là những nạn nhân tiếp theo trong danh sách đen của Nhà Trắng.Trên nguyên tắc, đến ngày 01/04/2025, các cơ quan của chính phủ liên bang, các bộ phải đệ trình lên tổng thống « kết quả điều tra về các mối quan hệ và hiệp định thương mại của Hoa Kỳ với phần còn lại trên thế giới ». Đây là cơ sở để chính quyền Washington áp dụng chính sách thương mại « chính xác và hiệu quả ». Mỹ cần thu hẹp thâm thủng mậu dịch đã lên tới gần 1.000 tỷ đô la năm ngoái.Nhiều lý do để quốc tế xa lánh đô laTổng thống Trump đã khẳng định « thuế quan » là từ ngữ đẹp nhất trong tự điển và xem đây là vũ khí lợi hại nhất để đánh gục kẻ thù, là công cụ đàm phán hiệu quả nhất để giải quyết mọi vấn đề, kể cả những hồ sơ về địa chính trị hay quân sự. Quan điểm này có khuynh hướng khiến cộng đồng quốc tế « xa lánh đô la ».Thứ nhất là tấm gương của Nga. Do tổng thống Vladimir Putin đưa quân xâm chiếm Ukraina từ 2022, hàng trăm tỷ đô la dự trữ ngoại tệ của Nga bằng đô la ở hải ngoại bị phong tỏa. Trao đổi mậu dịch với Nga bằng đô la đã trở nên vô cùng khó khăn.Lý do thứ hai: chính nhờ đô la là một đơn vị dự tiền tệ dự trữ quốc tế mà Hoa Kỳ có nhiều lợi thế và cả quyền « sinh sát » trong tay. Thí dụ như hồi 2018, trong nhiệm kỳ đầu, tổng thống Trump rút Mỹ ra khỏi hiệp định hạt nhân Iran, tái lập các biện pháp trừng phạt Teheran và cấm tất cả những ai giao thương với Iran làm ăn với Mỹ. Lập tức các tập đoàn của châu Âu vừa bắt đầu hợp tác trở lại với Iran vội vã rút khỏi quốc gia Hồi Giáo này vì biết rằng Washington có thể áp dụng nguyên tắc « ngoài lãnh  thổ » cho phép tư pháp Hoa Kỳ truy tố bất kỳ một doanh nghiệp nào trên thế giới không tuân thủ luật pháp của Hoa Kỳ, trong đó có việc sử dụng đô la. Cũng chính vì thế mà lãnh đạo điện Kremlin năm ngoái đã lên án Hoa Kỳ « sử dụng đô la như một vũ khí quân sự ».TT Putin : "Đô la là một vũ khí quân sự của Mỹ"Lý do thứ ba là ngày càng có nhiều tiếng nói trong hàng ngũ các nền kinh tế đang trỗi dậy phản đối thế bá chủ của đô la trên trường quốc tế, đứng đầu là Trung Quốc. Mùa thu năm 2024, trước bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, khối BRICS ( gồm 5 nước thành viên ban đầu là Brazil, Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và Nam Phi và nay đã chính thức kết nạp thêm nhiều thành viên mới) « nghiêm túc nghiên cứu khả năng phi đô la hóa ».Mỹ không thể mất quyền sinh sát nhờ đô laLập tức ứng viên tổng thống Cộng Hòa Donald Trump đòi « áp thuế quan 100 % nhắm vào những quốc gia nào dám tách rời khỏi đồng đô la ».Trên thực tế, từ nhiệm kỳ trước của ông Trump và những năm dưới thời chính quyền Biden, Nga, Trung Quốc bắt đầu đi tìm những « giải pháp thay thế đồng đô la » trong các giao dịch song phương với các bạn hàng quốc tế. Ả Rập Xê Út chẳng hạn đã cam kết mở rộng cac khoản giao dịch với Bắc Kinh bằng đồng nhân dân tệ khi xuất khẩu năng lượng cho Trung Quốc.Nguy cơ bất ổn tài chính Ngoài yếu tố căng thằng về địa chính trị, viễn cảnh chính sách thương mại của Donald Trump gây bất ổn cho toàn cầu cũng khiến một phần của thế giới thận trọng hơn với đồng đô la Mỹ.Trả lời RFI Việt ngữ, giáo sư Jérôme Héricourt, thuộc đại học Evry-Paris Saclay, cố vấn khoa học trung tâm nghiên cứu Pháp CEPII, phân tích : « Donald Trump nhậm chức hôm 20/01/2025 trong sự hứng khởi. Mọi người chờ đợi chính quyền mới sẽ giảm thuế, tạo lực đẩy cho các công ty của Mỹ. Hoa Kỳ đứng trước nhiều hứa hẹn tươi sáng về kinh tế. Nhờ vậy, chỉ số chứng khoán đã tăng mạnh, đồng đô la lên giá. Đặc biệt là khi so sánh với Liên Hiệp Châu Âu thì viễn cảnh của khối 27 nước thành viên có nhiều dấu hiệu lo ngại : tăng trưởng đình đốn, xung đột Ukraina ngay sát cạnh kéo dài… Thế rồi ở Nhà Trắng, ông Trump loan báo một loạt các đòn thuế quan, kèm theo đó là sắc lệnh trục xuất người nhập cư bất hợp pháp. Cả hai biện pháp này có khuynh hướng đẩy lạm phát ở Hoa Kỳ lên cao. Giới tài chính dự trù Mỹ bị lạm phát và trong trường hợp đó, Ngân Hàng Trung Ương sẽ phải tăng lãi suất chỉ đạo. Hậu quả kèm theo là đô la lại càng có giá hơn nữa so với ngoại tệ khác.Thực tế cho thấy là từ gần hai tháng qua, chính quyền Trump tuyên chiến với hết nước này đến nước khác để rồi lại tạm ngưng áp dụng các biện pháp mạnh tay đó trong một vài tuần… Những tuyên bố gần như hàng ngày của lãnh đạo Nhà Trắng về thuế quan gây bất ổn cho thương mại toàn cầu và ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế Mỹ. Chỉ số S&P500 trượt giá hơn 5 %. Donald Trump đổi ý như chong chóng và chính sách của ông rất khó lường. Đó là điều giới đầu tư chứng khoán tối kỵ. Thị trường tài chính cũng như đô la mất giá. Đô la mất giá so với đồng euro của châu Âu chẳng hạnChi nhánh của Cục Dự Trữ Liên Bang Hoa Kỳ ở Atlanta vừa hạ dự báo tăng trưởng cho quý 1 năm 2025 và thậm chí chờ đợi là GDP của Hoa Kỳ trong ba tháng đầu năm bị sụt giảm. Đây là một sự điều chỉnh quá đột ngột vì cách nay không lâu, cũng định chế này dự báo GDP của Mỹ trong quý 1 tăng hơn 2 %. Hai yếu tố giải thích cho sự thay đổi nói trên : cán cân thương mại của Hoa Kỳ trong thời gian qua bị thâm hụt nặng hơn, tiêu thụ nội địa sụt giảm. Một chính sách kinh tế bất định cộng thêm với các chỉ số không mấy khả quan về tình trạng kinh tế của Hoa Kỳ khiến đô la bị mất giá. Trong khi đó thì châu Âu lại có những thông báo chuẩn bị ồ ạt đầu tư thêm hàng trăm tỷ euro để tái vũ trang… ».Cơ hội lớn cho nhân dân tệ của Trung Quốc ?Chính sách thuế quan của Washington liệu có thể làm suy yếu uy tín của đồng đô la và qua đó tăng thêm cơ hội cho đồng nhân dân tệ của Trung Quốc trở thành một đơn vị dự trữ của thế giới hay không ?Chuyên gia về tiền tệ đại học Evry-Paris Saclay Jérôme Héricourt trả lời là không: « Phi đô la hóa đơn giản là khi vị trí của đồng đô la trong hệ thống kinh tế, tài chính quốc tế bị thu hẹp lại. Đô la hiện tại là đơn vị tiền tệ quốc tế và đã chinh phục được vị trí này từ sau Thế Chiến Thứ Hai nhờ Hoa Kỳ trở thành nền kinh tế số 1 toàn cầu. Hiện tại đô la Mỹ thống lĩnh kinh tế, thương mại và tài chính trên thế giới. Nếu bị mất ưu thế này, đồng tiền của Mỹ sẽ không còn là một phương tiện dự trữ giá trị, không còn là đơn vị thanh toán phổ biến nhất trong các hoạt động giao thương quốc tế. Trở lại câu hỏi, chính sách của Donald Trump có khiến mọi người xa lánh đô la, và liệu rằng một đơn vị tiền tệ nào khác có thể soán ngôi của đồng tiền Mỹ hay không ? Tôi cho là trong ngắn hạn, câu trả lời là không. Chỉ cần nhìn vào cấc thống kê về kinh tế vĩ mô trong hai thập niên đầu thế kỷ 21, chúng ta thấy ngay vị thế áp đảo của đô la. Tại Châu Mỹ, 87 % giao thương được thanh toán bằng đô la ; tỷ lệ này là 75 % tại khu vực Châu Á -Thái Bình Dương và là 80 % tại phần còn lại trên thế giới. Riêng Liên Âu nhờ có đồng euro nên 2/3 giao thương của châu lục này được thành toán bằng đồng tiên chung châu Âu. Trong lĩnh vực ngân hàng, 60 % các khoản tín dụng được cấp bằng đô la và khi mà một quốc gia nào đó phat hành công trái phiếu bằng ngoại tệ, thì 70 % là công trái phiếu được phát hành bằng đô la. Cần nói thêm là 88 % các khoản giao dịch ngoại tệ sử dụng đô la. Cho tới nay, đông tiền Mỹ chiếm 58 % dự trữ ngoại tệ trên toàn cầu ».Cơ hội lớn cho nhân dân tệ của Trung Quốc ?Giáo sư Héricourt không tin đây là cơ hội để đồng tiền Trung Quốc thay thế vai trò của đô la : « Thành thử câu hỏi đặt ra là trong hoàn cảnh đó, liệu có đơn vị tiền tệ nào đủ sức cạnh tranh để thay thế đồng đô la ? Thử hỏi hiện tại có đơn vị tiền tệ nào hội đủ các điều kiện của một đồng tiền quốc tế, có nghĩa vừa là một phương tiện trao đổi được chấp nhận rộng rãi trong các khoản giao dịch quốc tế, vừa là một thước đo để tính toán giá trị của hàng hóa- dịch vụ, vừa là một phương tiện dự trữ giá trị. Đồng tiền chung châu Âu được sử dụng từ 25 năm nay vẫn không đủ sức đảm nhiệm vai trò này – euro thành công trên nhiều phương diện khác, nhưng để trở thành một đồng tiền quốc tế như đô la thì không. Chúng ta có thể nghĩ đến đồng nhân dân tệ Trung Quốc hay không ? Cũng có thể, bởi vì Trung Quốc hiện nay là một cường quốc kinh tế của thế giới. Dù vậy đồng tiền của Trung Quốc không phải là một phương tiện được trao đổi tự do trên trường quốc tế. Bắc Kinh muốn kiểm soát các luồng vốn thanh toán bằng nhân dân tệ. Ngày nào mà Trung Quốc còn chưa sẵn sàng để đồng tiền quốc gia được tự do trao đổi trên trường quốc tế, thì chưa thể nói là đồng nhân dân tệ sẽ lấp vào chỗ trống của đô la. Tôi không tin là Trung Quốc sẽ chóng thay đổi để nhân dân tệ được sử dụng như một phương tiện thanh toán trong các hoạt động thương mại, tài chính… Trong ngắn hạn tôi không tin đồng tiền Trung Quốc là một đối thủ có thể cạnh tranh với đô la Mỹ ». Với hơn một chục nhà tỷ phú Mỹ đang cố vấn cho Nhà Trắng trên hồ sơ kinh tế hoặc trực tiếp tham gia nội các Donald Trump (bản thân tổng thống Hoa Kỳ cũng là một nhà tỷ phú dù đã 6 lần suýt phá sản), khó có thể tin rằng Washington dễ chấp nhận để mất đi các lợi thế của đô la trên bàn cờ quốc tế cả về mặt tài chính lẫn thương mại.Không có đồng đô la, Mỹ không thể nào có thể ngồi trên một núi nợ công 36.000 tỷ đô la mà gần ¼  là do các chủ nợ ngoại quốc nắm giữ. Không có đô la, Hoa Kỳ cũng sẽ không thể giữ được ổn định tài chính, tiếp tục thống trị hệ thống tiền tệ quốc tế.

Đổi đất hiếm lấy viện trợ quân sự, đó là điều kiện mà Nhà Trắng đã đặt ra với Kiev để tiếp tục ủng hộ Ukraina chống Nga xâm lược.  Đất hiếm của Ukraina có vẻ ám ảnh tổng thống Mỹ nhưng tiềm lực khai thác « đất hiếm, kim loại hiếm » tại một quốc gia đang bị chiếm đóng này đến đâu ? Khoáng sản của Ukraina có thể giúp gì cho nước Mỹ trong cuộc tranh hùng với Trung Quốc để giữ vị thế số 1 toàn cầu ? Từ đầu tháng 2/2025 tổng thống Trump tuyên bố trước ống kính truyền hình là ông muốn đạt được một thỏa thuận với Ukraina để « bảo đảm nguồn cung cấp đất hiếm và nhiều thứ khác nữa ». Lãnh đạo Nhà Trắng còn khẳng định muốn đòi lại bằng đất hiếm số tiền 500 tỷ đô la mà Washington đã cấp cho Ukraina từ 2022 khi Ukraina bị Nga xâm chiếm. Không quan trọng khi mà khoản viện trợ 500 tỷ đô la ông Trump nói đến không đúng với sự thực, theo các thống kê của chính Hoa Kỳ.Trong một tháng qua, hồ sơ « đất hiếm » trở thành tâm điểm trong đối thoại giữa Mỹ và Ukraina. Nhiều tuyên bố trái ngược nhau từ cả hai bên về thỏa thuận đất hiếm Mỹ- Ukraina liên tục được đưa ra trong những tuần qua. Đến khi tưởng chừng đôi bên đạt được đồng thuận, thì lại xảy ra đổ vỡ vì cuộc đấu khẩu giữa nguyên thủ Ukraina với tổng thống và phó tổng thống Hoa Kỳ. Tiếp theo sự cố ngoại giao « thảm hại » ở phòng Bầu dục, Washington thông báo tạm ngừng viện trợ quân sự cho Kiev.  Mỹ vẫn còn quan tâm đến « 500 tỷ đô la đất hiếm của Ukraina » ?Hiện tại, những chuyển biến gần đây nhất đặt ra câu hỏi « khoáng sản chiến lược » có còn là sợi chỉ đỏ gắn kết Washington với Kiev nữa hay không ? Chuyên gia về địa lý Julie Michelle Klinger, thuộc đại học Delaware Hoa Kỳ trước hết nhắc lại một điều cơ bản về đất hiếm trong lĩnh vực công nghệ sản xuất chip điện tử, « bộ não » của mọi vật dụng kết nối  :« Thường được ví như một dạng ‘vitamine' hay ‘gia vị', bởi vì trong những thập niên gần dây, nhờ những tiến bộ về khai thác khoáng sản, mà những kim loại hiếm đã cho phép sản xuất ra những công cụ phục vụ công nghệ mới và những công cụ đó càng lúc càng được thu nhỏ, gọn nhẹ, mà lại hiệu quả hơn ».Kiev thổi phồng sự thật để lôi kéo đồng minh Theo một báo cáo của Nga với Liên Hiệp Quốc từ 2022 Ukraina hiện « đang nắm giữ khoảng 5 % trữ lượng đất hiếm toàn cầu ». Ngay sau khi lính Nga tràn sang Ukraina tháng 2/2022 thứ trưởng bộ Tài Nguyên và Môi Trường Ukraina Sveltana Grinchuck đã khẳng định « 5 % các khoáng sản chiến lược toàn cầu nằm tại Ukraina, một quốc gia chỉ chiếm 0,4 % diện tích của trái đất ». Ukraina là « một mỏ lithium, tương lai của công nghệ năng lượng tái tạo » với một trữ lượng tương đương với 500 ngàn tấn, mà chủ yếu nằm tại hai vùng Donetsk và Zaporijia bị Nga chiếm đóng.Nhìn từ Liên Hiệp Châu Âu, Ukraina đang nắm giữ hơn 20 « loại đất hiếm » cần thiết cho công nghệ mới. Neodyme chẳng hạn là kim loại không thể thiếu để sản xuất từ bàn chải đánh răng bằng điện đến bình điện ô tô, từ động cơ máy bay chiến đấu F35 của Mỹ cho đến mô –tơ các cánh quạt gió hoạt động trên biển…Nhà báo Etienne Goetz chuyên phụ trách mục nguyên và nhiên liệu của tờ Les Echos tuy nhiên lưu ý rằng những báo báo, thống kê về nguồn tài nguyên của Ukraina đến nay mới trong giai đoạn « nghiên cứu » còn chưa được kiểm chứng, vậy phải chăng Kiev ồn ào kêu gọi đầu tư và phát triển chung đất hiếm, kim loại hiếm trước hết là để thuyết phục các đồng minh phương Tây tiếp tục yểm trợ Ukraina trong cuộc chiến chống lại nước Nga ?« Thực ra ngay cả các nhà địa chất học của Mỹ đến nay vẫn chưa tìm thấy một cách chính xác những quặng mỏ đất hiếm trên lãnh thổ của Ukraina. Mới chỉ có Kiev đưa ra dữ liệu cho thấy có một trữ lượng lớn về đất hiếm và kim loại hiếm mà một phần lớn nằm tại những vùng đang bị Nga chiếm đóng.  Thành thử mọi người tự hỏi, phải chăng đây là một chiến thuật để giữ chân Hoa Kỳ tiếp tục ủng hộ Ukraina ». Thậm chí nhiều nguồn tin cho rằng những số liệu Ukraina đang trưng ra hiện nay căn cứ trên những thống kê do Liên Xô thực hiện từ trước năm 1991. Trên đài truyền hình Arte, giáo sư kinh tế Elie Cohen, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia CNRS của Pháp cũng cho rằng kêu gọi đầu tư và phát triển khoáng sản là một chiến lược lâu dài bảo đảm an ninh cho Ukraina«  Zelensky ngay từ đầu đã khuyến khích các đối tác châu Âu và Mỹ quan tâm đến dự trữ khoáng sản của Ukraina, và đã nói thẳng rằng đầu tư, khai thác kim loại hiếm là một phần công cuộc tái thiết Ukraina sau chiến tranh. Kiev muốn mở rộng đối tác với Âu Mỹ để cùng khai thác nguồn tài nguyên mà châu Âu và Hoa Kỳ đang tìm kiếm. Để khai thác đất hiếm của Ukraina thì cần phát triển cơ sở hạ tầng, cần phải xây dựng cả một hệ thống cầu đường, hải cảng, các mạng lưới đường sắt … cần máy khoan, cần các thiết bị để xử lý đất hiếm, cần hạn chế những hệ quả về môi trường, cần nghiên cứu để khai thác khoáng sản tốt hơn và sạch hơn so với những công nghệ đã sử dụng từ trước tới nay ». Khai thác khoáng sản và an ninh cho Ukraina Nhà báo Guillaume Pitron tác giả cuốn Chiến tranh Kim Loại Hiếm, Mặt Trái của Tiến Trình Chuyển Đổi Năng Lượng và Kỹ Thuật Số, gắn liền vế khai thác kim loại hiếm của Ukraina với an ninh cho quốc gia châu Âu này đang bị Nga xâm chiếm :  « Khai thác khoáng sản đòi hỏi nhiều thời gian. Cho đến cuối nhiệm kỳ tổng thống, Trump sẽ không trông thấy một gram đất hiếm nào được khai thác từ các mỏ ở Ukraina. May ra thì đến khoảng 2030-2024 các mỏ kim loại hiếm Ukraina mới bắt đầu tham gia vào thị trường và những mỏ này sẽ được khai thác trong khoảng 30 năm. Tức là trong suốt thời gian đó, Ukraina phải được yên bình. Như vậy đây sẽ là những nguồn kim loại đem lại hòa bình cho Ukraina. Có hòa bình, thì mới có được kim loại hiếm để phục vụ công nghệ mới. Như vừa nói bên cạnh những hoạt động khai thác mỏ, phải kể đến các dự án xây dựng cả một hệ thống giao thông trên bộ, như xa lộ cầu đường, hệ thống đường sắt, phải đầu tư vào nhân sự … Để làm được việc này, các nhà đầu tư phải được bảo đảm rằng Nga sẽ không lại đưa quân đánh chiếm Ukraina. Câu hỏi kế tiếp là ai sẽ đứng ra bảo đảm an ninh cho Ukraina. Donald Trump muốn rằng, Mỹ thâu tóm đất hiếm của Ukraina nhưng nghĩa vụ bảo đảm an ninh cho quốc gia này thì sẽ do châu Âu đảm nhiệm. Vấn đề còn liên quan cả đến nước Nga. Nếu Ukraina không là một địa điểm đầu tư an toàn, thì không thể nào tính đến chuyện thu hút đầu tư nước ngoài để khai thác khoáng sản trong khu vực này ». Yếu tố Trung Quốc trong bài toán của Washington Một chi tiết quan trọng khác là Ukraina được cho là đang nắm giữ 17 « kim loại hiếm » sử dụng trong công nghiệp quốc phòng (tên lửa, radar quân sự, vệ tinh…) nên không ai ngạc nhiên khi thấy tổng thống Hoa Kỳ một mực đòi « đổi đất hiếm lấy viện trợ quân sự » trong các cuộc mặc cả với Volodymyr Zelensky. Đòi hỏi này càng hiển nhiên hơn khi mà Trung Quốc đang thống lĩnh thị trường khoáng sản chiến lược từ khâu khai thác đến công đoạn chắt lọc. Mỹ thì đang cần kim loại hiếm để đương đầu với Trung Quốc trong các cuộc chiến kinh tế, thương mại, công nghệ …Mặc dù còn rất nhiều câu hỏi về nguồn tài nguyên của Ukraina đang đợi để được khai thác, nhưng Hoa Kỳ nhòm ngó đến khoáng sản của Ukraina nhằm phá vỡ thế độc quyền của Trung Quốc. Viện Nghiên Cứu Địa Chất Hoa Kỳ USGS thẩm định : trữ lượng « khoáng sản chiến lược » của Mỹ hiện ước tính ở mức 1,4 triệu tấn. Trữ lượng của Nga là 12 triệu tấn, của Brazil cũng như Việt Nam là 22 triệu tấn. Trong khi đó chỉ một mình Trung Quốc đang nắm giữ đến 44 triệu tấn.Lucie Schmid phó chủ tịch cơ quan tư vấn La Fabrique Ecologique chuyên bảo vệ môi trường, trên đài truyền hình Arte lưu ý rằng, Trung Quốc vừa giàu tài nguyên thiên nhiên, vừa thâu tóm thêm quặng mỏ của từ châu Phi đến châu Mỹ La Tinh, vừa phát triển công nghệ tinh lọc để cung cấp kim loại hiếm cho thế giới. Các nhà máy sản xuất ô tô điện của tỷ phú Elon Musk, các nhà máy sản xuất tên lửa của Hoa Kỳ, tập đoàn vũ khí Lookheed Martin đều phụ thuộc vào kim loại hiếm do Trung Quốc cung cấp.« Tất cả những tranh cãi về kim loại hiếm và mang tính chiến lược thực ra xuất phát từ chỗ chúng ta sử dụng những khoáng sản đó như thế nào để sản xuất vũ khí, để chuyển đổi sang một mô hình kinh tế xanh và sạch. Thế giới đang trong một giai đoạn với đầy biến động, tương lai bất định và mọi người đều tin rằng, để đảo ngược tình huống, chúng ta cần phát triển những công nghệ mới, tức là lại càng lệ thuộc hơn vào đất hiếm, vào những kim loại mang tính chiến lược này. Mỹ và châu Âu ý thức được là không nắm giữ kim loại hiếm, không còn làm chủ từ khâu khai thác đến chắt lọc, xử lý đất hiếm ».Nga đã bắt mạch được đòi hỏi của Mỹ ? Vào lúc hồ sơ đất hiếm Ukraina thu hút chú ý của cộng đồng quốc tế, và căng thẳng gia tăng giữa Washington với Kiev, trước khi tiếp đồng cấp Volodymyr Zelensky tổng thống Donald Trump tuyên bố « ông rất muốn mua đất hiếm của Nga ».Vài ngày trước đó, chủ nhân điện Kremlin trả lời báo chí khẳng định rằng « dự trữ khoáng sản và kim loại hiếm của Nga lớn hơn rất nhiều so với của Ukraina ». Trước khi tiếp tổng thống Pháp Emmanuel Macron hôm 24/02/2025 trên mạng xã hội cũng ông Trump viết : Mỹ đang có những cuộc thảo luận rất nghiêm chỉnh với Vladimir Putin về các dự án phát triển kinh tế quy mô ». Lập tức hãng tin Mỹ Bloomberg tiết lộ Washington và Matxcơva đang hướng tới một dự án hiết lập « một con đường thương mại hàng hải qua ngả Bắc Cực ». Báo tài chính Anh, Financial Times đưa sau hai cuộc thảo luận đầu tiên giữa phái đoàn Nga và Mỹ tại Ả Rập Xê Út cũng như Thổ Nhĩ Kỳ, điện Kremlin đã liên hệ với một số đại tập đoàn Mỹ.

Xung đột thương mại Mỹ - Trung lần thứ hai thay đổi theo từng ngày. Bắc Kinh sử dụng lại đúng chiến lược của Washington trong các đòn đáp trả. Trong hơn 20 ngày đầu cuộc chiến, đôi bên trong thế « vừa đánh vừa nghe » : đó là chiến thuật câu giờ để chuẩn bị cho một cuộc giao tranh dài hơi và khốc liệt hơn ? Trung Quốc có không ít vũ khí để lao vào một cuộc đọ sức mà Nhà Trắng đã khơi mào. Trung Quốc là mục tiêu hàng đầu mà tổng thống Donald Trump nhắm tới trong các cuộc chiến thương mại do Nhà Trắng mở ra. Ở màn 1 khi loan báo tăng thuế nhập khẩu nhắm vào Trung Quốc, Canada và Mêhicô tổng thống Mỹ đã nhẹ tay hơn với Trung Quốc. Để rồi Washington đến giờ chót đã « tạm tha » cho hai nước láng giềng sát cạnh tại Bắc Mỹ nhưng với Trung Quốc thì không. Từ ngày 04/02/2024 hàng made in China nhập khẩn vào Mỹ bị đánh thuế thêm 10 %. Lập tức Bắc Kinh tuyên bố đáp trả « một cách tương xứng ». Dầu hỏa và khí đốt của Mỹ xuất khẩu sang Hoa Lục bị áp thuế thêm 10 và 15 %. Nhưng thuế hải quan không là công cụ duy nhất chủ tịch Tập Cận Bình có trong tay để đối phó với « trận bão Donald Trump ».  Những diễn biến bất ngờ trong cuộc đấuMột điểm đáng chú ý khác, là trong suốt thời gian gần ba tuần qua, có nhiều tin trái ngược về một cuộc điện đàm giữa lãnh đạo hai siêu cường kinh tế thế giới này. Một quan chức của Nhà Trắng loan báo các ông Trump và Tập dự trù một cuộc họp trong ngày 04/02/2025 để rồi lập tức sau đó tổng thống Hoa Kỳ tuyên bố « ông không vội » trao đổi với phía Bắc Kinh. Nhưng khi Bắc Kinh đánh thuế hàng của Mỹ, thì Donald Trump cho biết ông đã « trao đổi » với ông Tập Cận Bình. Không thấy Trung Quốc đề cập đến một cuộc trao đổi ở cấp cao như vậy.Chỉ biết rằng hôm 09/02/2025 Bắc Kinh loan báo « đánh thuế vào 14 tỷ đô la hàng Mỹ xuất khẩu sang Hoa Lục » và biện pháp này có hiệu lực ngay vài giờ sau đó, tức là không để cho đối phương có nhiều thời gian « kịp trở tay ». Nhìn kỹ vào danh sách trừng phạt, 2 tờ báo tài chính Financial Times (Anh) và Nikkei Asia (Nhật Bản) cùng ghi nhận Trung Quốc mạnh tay hơn một chút so với những biện pháp đã được bộ Thương Mại Trung Quốc thông báo trước đó.Như đã được báo trước, than đá và khí hóa lỏng của Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc bị tăng thuế 15 %. Riêng dầu thô của Hoa Kỳ, các thiết bị nông nghiệp, xe chở hàng và ô tô có lượng phát thải lớn bị tăng thuế thêm 10%. Ngoài dự báo, Trung Quốc không chỉ sử dụng biện pháp thuế quan để đáp trả, mà còn « kiểm soát các hoạt động xuất khẩu liên quan đến 25 khoáng sản và công nghệ sang » của Trung Quốc sang Hoa Kỳ. Trung Quốc đồng thời mở rộng thêm danh sách các tập đoàn của Hoa Kỳ bị điều tra với lý do đó những công ty « không đáng tin cậy ». Google, hai tập đoàn may mặc Calvin Klein, Tommy Hilfiger và công ty Illumina trong lĩnh vực công nghệ sinh học bị Trung Quốc điều tra.Washington và Bắc Kinh cùng dùng đòn « giơ cao đánh khẽ » Tờ Financial lưu ý độc giả trong các thông cáo chính thức, Bắc Kinh khéo léo nhắc nhở Nhà Trắng « với 5 loại đất hiếm cần thiết cho công nghiệp sản xuất vũ khí, pin mặt trời, bình điện cho xe ô tô điện của Mỹ, Trung Quốc đang làm chủ chuỗi cung ứng ». Trung Quốc sản xuất 60 % kim loại hiếm sử dụng trên thế giới và 90 % đất hiếm được sàng lọc và chế biến để có thể được đưa vào các nhà máy ở bất kỳ nơi nào trên thế giới đều phải qua tay Trung Quốc.Nhà báo Pierre Haski từng là thông tín viên của nhật báo Libération tại Bắc Kinh và hiện đặc trách mục địa chính trị trên đài phát thanh France Inter, phân tích về chiến lược « giơ cao đánh khẽ » của cả đôi bên : «  Chúng ta chớ bị đánh lừa : trong trận chiến thương mại lần này, Mỹ nhẹ tay với Trung Quốc hơn là với hai nước bạn là Canada và Mêhicô khi tăng thuế nhập khẩu. Trước đây ông Trump từng tuyên bố sẽ đánh thuế 60 %, thậm chí là 100 % hàng Trung Quốc bán sang Hoa Kỳ, để rồi hiện tại chỉ tăng thêm 10 % mà thôi. Donald Trump muốn chứng minh rằng ông nói là làm và có thể giáng mạnh vào kinh tế của đối phương. Về phía Trung Quốc cũng vậy : Bắc Kinh đã phản ứng một cách chừng mực. Hiện tại Trung Quốc vẫn bán đất hiếm cho Mỹ, tức là tránh đụng vào một tử huyệt của nền công nghiệp Hoa Kỳ. Nhưng đòn này nhằm nhắc nhở Washington rằng, Bắc Kinh có nhiều là chủ bài trong tay. Cùng lúc Trung Quốc loan báo đánh thuế 10-15 % nhắm vào dầu và khí đốt của Mỹ, nhưng Hoa Kỳ không là nguồn cung cấp chính của Trung Quốc và như vậy không phương hại gì nhiều đến các nhà sản xuất ở Mỹ mà bản thân tăng trưởng của Trung Quốc cũng không bị thiệt hại. Về thứ ba là Bắc Kinh mở lại điều tra nhắm vào một vài tập đoàn Mỹ nhưng đó mới chỉ là một vài tín hiệu Trung Quốc ngầm nhắn gửi đến Washington ».Về thực chất đôi bên cùng chỉ đưa ra những biện pháp trả đũa mang tính tượng trưng nhưng tránh gây tổn thất quá lớn cho đối phương và cho chính mình, thí dụ như Trung Quốc tránh đánh vào nông phẩm của Mỹ vì đây là nguồn cung cấp 20 % đậu tương cho Hoa Lục (theo Nikkei Asia). Nhà báo Anthony Bellange, đài France Inter, cho rằng cả Washington lẫn Bắc Kinh cùng để ngỏ khả năng đối thoại.«  Phản ứng của Trung Quốc rất chừng mực và thông minh : Washington cần hiểu rằng nếu cần Bắc Kinh sẵn sàng tấn vào những tử huyệt của đối thủ. Động đến Google, một tập đoàn mà chỉ có 1 % doanh thu được thực hiện ở Hoa Lục, nhưng qua đó Trung Quốc cho thấy khi cần, họ sẵn sàng trừng phạt các tập đoàn công nghệ cao của Mỹ. Trong số các tập đoàn đó thì có hãng xe Tesla của Elon Musk. Một thí dụ khác: Trung Quốc tăng thuế nhập khẩu đánh vào dầu và khí đốt của Mỹ để Washington hiểu rằng Bắc Kinh sẵn sàng ngừng nhập khẩu lương thực, thực phẩm của Hoa Kỳ và Bắc Kinh biết rõ đây là một chủ đề nhậy cảm đối với Donald Trump do các nông dân Mỹ là thành phần cử tri ủng hộ ông ». Trung Quốc còn nắm giữ nhiều vũ khí lợi hại Song trong cách đáp trả Washington, Bắc Kinh khéo léo cho thấy Trung Quốc còn nhiều vũ khí trong tay. Nếu như phía Mỹ có thể mạnh tay hơn nhắm vào những công nghệ mũi nhọn mà Trung Quốc đang cần, thì ông Tập Cận Bình cũng có thể khởi động lá chủ bài « kim loại hiếm ». Hơn thế nữa Trung Quốc còn là một chủ nợ của Hoa Kỳ. Theo một nghiên cứu của ngân hàng Pháp Crédit Agricole, tính đến cuối tháng 4/2024 tổng nợ công của nước Mỹ lên tới 34.700 tỷ đô la, Riêng Trung Quốc hiện đang làm chủ 770 tỷ đô la công trái phiếu của Hoa Kỳ, số tiền này tương đương với gần 10 % nợ của Mỹ trong tay các chủ nợ nước ngoài. Pierre Haski nhắc lại thuế hải quan chỉ là một trong số nhiều vũ khí ông Tập Cận Bình có thể huy động nhưng chưa chắc đã là phương tiện nguy hiểm nhất.« Trung Quốc có nhiều cách để trả đũa Hoa Kỳ. Bắc Kinh nắm giữ công trái phiếu của Mỹ và đây được ví như một quả bom nguyên tử, dù vậy biện pháp này chỉ là một dạng vũ khí răn đe vì sử dụng vũ khí này thì Trung Quốc sẽ đánh sập hệ thống tài chính toàn cầu mà Trung Quốc sẽ là một trong những nạn nhân đầu tiên. Phương cách thứ hai là Bắc Kinh có thể ngừng xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ. Chúng ta biết trên thị trường này Trung Quốc nắm giữ gần như thế độc quyền mà Mỹ thì cần đất hiếm để phát triển công nghệ tiên tiến. Chính vì thế mà tổng thống Trump có ý định nhòm ngó đến đất hiếm của Ukraina ».Đôi bên cùng biết nhau khá rõ Cả Washington lẫn Bắc Kinh mỗi bên đều biết khá rõ đối thủ đang đứng trước mặt mình. Nhóm cộng sự của Donald Trump tỏ ra quyết liệt vì biết rằng xuất khẩu là một trong những động lực tăng trưởng chính của Trung Quốc. Hiện tại đối thủ của nước Mỹ đang khó nhọc để giữ được mục tiêu tăng trưởng 5 %.Ở góc đài bên kia, ông Tập Cận Bình thừa hiểu tổng thống Mỹ đang chật vật kềm hãm lạm phát. « Phạt » hàng rẻ hay nhôm thép của Trung Quốc đẩy chỉ giá tiêu dùng ở Hoa Kỳ lên cao và đó là điều mà Nhà Trắng khó giải thích được với thành phần cử tri đã bầu cho ông Trump. Dù vậy, tổng thống Mỹ thứ 47 luôn cần « ghi những bàn thắng trong công luận » và đó là một lợi thế để Trung Quốc mặc cả với chính quyền Trump. Pierre Haski nhắc lại trận chiến thương mại lần thứ nhất giữa hai cường quốc kinh tế trên thế giới hồi 2019-2020 :« Cần nhắc lại là trong chiến tranh thương mại lần thứ nhất với Trung Quốc hồi 2019, một cuộc chiến mà chính Hoa Kỳ đã gây nên trong nhiệm kỳ đầu của tổng thống Donald Trump, màn một là Nhà Trắng nhắm vào giám đốc tài chính của tập đoàn trang thiết bị viễn thông Hoa Vi cuối 2018. Đến cuối năm 2019 thì ông Trump ký hiệp định đình chiến với Bắc Kinh : Washington ngừng đánh thuế nhập khẩu vào hàng Trung Quốc. Đổi lại, Bắc Kinh cam kết mua thêm 100 tỷ đô la nông phẩm của Hoa Kỳ để thu hẹp xuất siêu với Mỹ. Chúng ta biết là kế hoạch này không được thực hiện vì những tác động của đại dịch Covid gây nên. Tất cả đã dừng lại ở đó, nhưng Trump vẫn cho rằng ông đã thành công và đã đạt được thỏa thuận với đối phương ».Kinh tế trưởng đặc trách khu vực châu Á thuộc ngân hàng HSBC thẩm định : Mỹ tăng thêm 10 % thuế nhập khẩu, Trung Quốc đủ sức « chịu đựng ». Theo nghiên cứu của Nikkei Asia, nếu chiến tranh thương mại Mỹ-Trung dừng lại ở mức thuế 10 %, GDP của Trung Quốc bị giảm đi mất 0,1 điểm, (tức là mục tiêu tăng trưởng của Bắc Kinh hiện là 5 % trong năm 2025 sẽ bị đẩy xuống còn 4,9 %).Nguy hiểm ở đây là biện pháp trừng phạt đó « mới chỉ là khúc dạo đầu », là « màn đầu tiên » như chính tổng thống Trump đã tuyên bố. Tuy nhiên, tính đến ngày 10/02/2025 chỉ số chứng khoán trên thế giới, nhất là ở Hoa Kỳ và Trung Quốc, Hồng Kông có mất giá đôi chút trong một, hai phiên giao dịch để rồi đã nhanh chóng khởi sắc trở lại. Đó là dấu hiệu các nhà đầu tư tin vào những tính toán thực tiễn của cả Washington lẫn Bắc Kinh. Nhưng ở « hiệp đầu » Mỹ và Trung Quốc cùng trong thế « dàn binh bố trận ».Trước ngày nhậm chức, Donald Trump đã có một cuộc điện đàm với Tập Cận Bình. Nhà Trắng đang gây hỏa mù về một cuộc trao đổi thứ nhì giữa tổng thống Mỹ và chủ tịch Trung Quốc. Một số nguồn tin thông thạo được các báo tài chính Anh Mỹ trích dẫn cho rằng « yếu tố Deepseek » gây bất ngờ trong thế giới công nghệ cao là nguyên nhân « làm trật đường rày » chiến lược của Hoa Kỳ trong cuộc đọ sức với Trung Quốc. Theo ngân hàng Barclays chẳng hạn, Trump và cánh tay mặt của ông Elon Musk khó có thể tỏ ra hòa hoãn với Bắc Kinh ».Về phía Trung Quốc, bộ Ngoại Giao nước này chỉ nhắc tới nguyên tắc chung chung là « đối thoại trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau ». Bắc Kinh không để lộ những nước cờ trước khi lao vào cuộc song đấu với Washington. Các chuyên gia của ngân hàng Anh Barclays chờ đợi, Trung Quốc sẽ có một số cử chỉ hòa hoãn ra vẻ nhượng bộ Hoa Kỳ chẳng hạn như là đồng ý bán lại mạng xã hội TikTok một chi nhánh của tập đoàn ByteDance cho một hãng Mỹ nào đó, giả vờ mở cửa thị trường Trung Quốc với các doanh nhân Trung Quốc và khuyến khích các doanh nghiệp quốc gia cộng sản này đầu tư thêm vào « thị trường tự do » ở Hoa Kỳ…Trái lại một số nhà quan sát khác, như Michael Hirson thuộc văn phòng tư vấn 22VResearch, trụ sở tại New York, thì cho rằng, còn quá sớm để dám khẳng định Mỹ và Trung Quốc đã bước vào đàm phán.Theo chuyên gia này, Bắc Kinh đang « chờ đợi Nhà Trắng có chính sách thương mại rõ ràng và trên cơ sở đó ông Tập Cận Bình mới bật đèn xanh cho các tiến trình thương lượng ». Dù vậy trong cuộc chiến thương mại, Trung Quốc và Hoa Kỳ có một lá chủ bài quan trọng cho phép đôi bên tránh được « kịch bản xấu nhất ». Đó là nhà máy lắp ráp ô tô điện khổng lồ của Tesla tại Thượng Hải mà chủ nhân là Elon Musk, cánh tay mặt của tổng thống Trump. Musk hiện được cho là nhân vật được lãnh đạo ở Nhà Trắng lắng nghe nhất hiện tại.Cho đến nay chủ tich Trung Quốc, Tập Cận Bình chỉ mới đích thân tiếp hai chủ doanh nghiệp Mỹ. Người thứ nhất là chủ tịch tổng giám đốc Apple Tim Cook và người thứ hai là ông chủ Tesla, người đang tham gia nội các Donald Trump.

Đến Washington trong hai ngày 12-13/02/2025 với nhiều hứa hẹn về đầu tư và mua thêm hàng của Mỹ, thủ tướng Ấn Độ đã không hoàn toàn thuyết phục được tổng thống Mỹ trên vế kinh tế và thương mại. Nhà Trắng vẫn lên án New Delhi áp dụng chính sách bảo hộ « bất lợi » cho Hoa Kỳ. Nhưng thương mại và kinh tế chỉ là một phần trong mối tác song phương bên cạnh hai hồ sơ lớn khác là nhập cư và an ninh. Phân tích của chuyên gia Olivier Guillard, viện IEGA và trung tâm CRISIS24. Thủ tướng Narendra Modi là lãnh đạo quốc tế thứ tư trên thế giới được tiếp tại Nhà Trắng kể từ khi tổng thống Donald Trump trở lại cầm quyền. Ấn Độ là một trong những mục tiêu đã liên tục bị ông Trump nhắm tới từ ngay trong nhiệm kỳ đầu. Tổng trao đổi mậu dịch hai chiều năm 2024 lên tới 119 tỷ đô la, thâm hụt của Mỹ với Ấn Độ là 45 tỷ đô la.Những nhượng bộ của New DelhiSau cuộc trao đổi hôm 13/02/2025 Ấn Độ cam kết mua thêm dầu hỏa, khí đốt và nhất là khí hóa lỏng của Mỹ, mời Hoa Kỳ đồng chủ trì một hội nghị về năng lượng trong năm nay. New Delhi thông báo kế hoạch phát triển năng lượng hạt nhân dựa trên công nghệ của Mỹ, trang bị thêm vũ khí và thiết bị quân sự « tối tân » của Hoa Kỳ. Lãnh đạo hai nước đề ra tham vọng đến ngưỡng 2030 tổng trao đổi mậu dịch song phương phải đạt 500 tỷ đô la.Trước khi lên đường sang Washington, thủ tướng Ấn Độ đã loan báo hạ thuế hải quan đánh vào xe máy Harley Davidson (đang từ 50 % xuống còn 30 %) và giảm thuế đánh rượu whisky của Mỹ. Tại Nhà Trắng, ông Modi đã tránh đề cập đến một số bất đồng với Mỹ như trên hồ sơ di dân, vốn là một chủ đề gây khó khăn cho ông với công luận trong nước.Không ít nhà quan sát đề cao phương pháp ngoại giao uyển chuyển của Narendra Modi để tìm ra đồng thuận với chính quyền mới ở Washington nhất là khi Mỹ là « đối tác thương mại quan trọng nhất của quốc gia Nam Á này ».Trả lời đài RFI tiếng Việt Olivier Guillard, Viện Nghiên Cứu Địa Chính Trị Ứng Dụng IEGA và giám đốc thông tin cơ quan tư vấn CRISIS24 Olivier Guillard giải thích về chiến thuật ngoại giao của lãnh đạo Ấn Độ để tiếp cận với tổng thống Trump :«Thủ tướng Modi đáp ứng một số đòi hỏi của ông Trump, đặc biệt là đồng ý thu hẹp thâm thủng mậu dịch của Mỹ, đồng ý rà soát lại các hàng rào quan thuế từ phía Ấn Độ mà hiện tại bị Washington cho là có lợi cho New Delhi. Ông Narendra Modi trấn an nguyên thủ Mỹ rằng Ấn Độ sẽ nhập khẩu nhiều hơn hàng của Mỹ, chủ yếu là năng lượng, đồng thời giảm thuế hải quan cho hàng Mỹ. Tại thủ đô Washington tuần trước ông Modi nhấn mạnh đến mục tiêu tiếp tục trang bị vũ khí tối tân của Mỹ trong tương lai. Tuy nhiên hồ sơ di dân là một cái gai trong đối thoại song phương : gần đây Hoa Kỳ trục xuất từ 100 đến 200 công dân Ấn Độ về nước. Công luận Ấn Độ rất bất mãn và hồ sơ này đặt thủ tướng Modi trong thế khó xử. Dù vậy ông tuyên bố ý định giải quyết hồ sơ này một cách êm thắm, không gây thiệt hại cho cả hai phía ». Chính sách di dân của Trump đẩy Modi vào thế khó Dường như thái độ khiêm tốn của thủ tướng Modi trên hồ sơ di dân không đủ sức thuyết phục. Hai ngày sau khi thủ tướng Ấn Độ kết thúc vòng công du Hoa Kỳ, hôm 15/02/2025 Nhà Trắng trục xuất thêm hơn 200 công dân Ấn Độ nhập cảnh bất hợp pháp vào Mỹ, trong đó có cả phụ nữ và trẻ em. Đây là đợt trục xuất thứ nhì trong vòng 10 ngày. Những người trở về bị còng tay và bị xiềng vào nhau như những tội phạm. Hình ảnh đó đã khiến công luận Ấn Độ bất bình.Mỗi năm có thêm khoảng 725.000 người lao động trái phép gốc Ấn Độ sang Hoa Kỳ định cư và Ấn Độ bị xếp hạng ba trong số các nước có nhiều công dân nhập cảnh bất hợp vào Mỹ.Cùng lúc, cứ trên 100 chuyên viên ngoại quốc có tay nghề cao được tuyển dụng vào Mỹ làm việc với hộ chiếu H-1B, 75 % là các công dân Ấn Độ và phần lớn làm việc trong các tập đoàn công nghệ cao của Mỹ. Lực lượng nhân công có chuyên môn cao này vừa giảm bớt áp lực về kinh tế và xã hội cho chính quyền ở New Delhi, vừa là một nguồn thu về ngoại tệ quan trọng đối với Ấn Độ.Đầu tư, ngoại thương và năng lượngNhưng mọi chú ý đã tập trung vào những thất bại của thủ tướng Modi trong đối thoại với tổng thống Trump về kinh tế và thương mại.Một phần ba thời gian trong bài phái biểu trong cuộc họp chung với thủ tướng Narendra Modi tại Nhà Trắng hôm 13/02/2025, tổng thống Donald Trump dành để công kích chính sách bảo hộ của Ấn Độ.Mặc dù thâm hụt của Mỹ với quốc gia Nam Á này năm ngoái lên tới gần 45 tỷ đô la, ông Trump chẳng ngần ngại nói tới một mức thâm hụt « gần 100 tỷ đô la » bất lợi cho Hoa Kỳ. Cũng trong cuộc họp báo chung ấy, chủ nhân Nhà Trắng công bố từ đầu tháng 4/2025 Washington sẽ áp « thuế đối ứng » với tất cả các quốc gia nào trên thế giới có hàng rào quan thuế bất lợi cho kinh tế Mỹ. Trước ống kính truyền hình, tổng thống Trump vừa phô trương thành tích :« Thủ tướng Modi thông báo giảm thuế hải quan bất công và quá cao, giới hạn hàng của Mỹ trên thị trường Ấn Độ (…) muốn thay thế các nguồn dầu khí của Nga bằng của Mỹ », vừa khẳng định « Ấn Độ là một trong những quốc gia áp thuế hải quan cao nhất thế giới » gây thiệt hại cho Hoa Kỳ và báo trước « vỏ quýt dầy, móng tay nhọn ».Thủ tướng Modi vẫn chưa rời khỏi thủ đô Washington, cùng ngày 13/02/2025 trả lời một nhà báo, ông Trump đòi đánh thuế 100 % vào khối các nền kinh tế đang trỗi dậy BRICS mà Ấn Độ là một thành viên sáng lập, nếu như khối này dám tách rời khỏi đồng đô la Mỹ.Trên hồ sơ năng lượng Donald Trump tuyên bố « Ấn Độ muốn Hoa Kỳ trở thành nguồn cung cấp chính về dầu hỏa và khí đốt ». Trên thực tế, đến nay Nga và các nước trong khối xuất khẩu dầu hỏa OPEC mới là nguồn bảo đảm đến 87 % nhu cầu tiêu thụ năng lượng cho quốc gia Nam Á này.Tháp tùng thủ tướng Modi, ngoại trưởng Ấn Độ cho biết « trong ngắn hạn kim ngạch xuất khẩu dầu khí của Hoa Kỳ sang Ấn Độ sẽ được nâng lên tới 25 tỷ đô la một năm thay vì 15 tỷ như hiện tại ».Về năng lượng hạt nhân thì New Delhi sẵn sàng nới lỏng một số các quy định về an toàn hạt nhân, mở đường cho việc phát triển ngành công nghiệp này. Lập tức tổng thống Trump đã thấy viễn cảnh « thu về hàng chục tỷ đô la cho nền công nghiệp hạt nhân Hoa Kỳ »An ninh, quốc phòngChính quyền Trump cũng đã gây áp lực khi khẳng định rằng « Ngay từ năm nay, chúng tôi sẽ bán thêm hàng tỷ đô la vũ khí cho Ấn Độ và đang xem xét khả năng bán chiến đấu cơ F-35 » cho New Delhi. Ngoại trưởng Ấn Độ Vikram Misri lưu ý, « hiện tại đây chỉ mới là một đề xuất » từ phía Washington.Trong một nghiên cứu gần đây Viện Brookings của Mỹ đã nhắc lại, về các thiết bị quân sự, Ấn Độ « lệ thuộc đến 65 % vào vũ khí của Nga, cho dù là từ năm 2000, New Delhi đã bắt đầu đa dạng hóa các nguồn cung cấp » mà điển hình là mua chiến đấu cơ Rafale của Pháp. Ngoài ra, nếu như New Delhi là thành viên của nhóm Bộ Tứ QUAD (Ấn Độ -Mỹ-Nhật và Úc) thì New Delhi cũng là một trong số những bên tham gia tổ chức an ninh chung Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải  (SCO) mà ở đó Nga và Trung Quốc là hai cột trụ.Dù rằng ít được tổng thống Trump ồn ào nhắc đến trong cuộc họp báo chung với thủ tướng Modi tại Nhà Trắng tuần trước, nhưng có nhiều dấu hiệu là hồ sơ về an ninh và địa chính trị mới là những mối liên kết thực sự gắn liền Washington với New Delhi. Chuyên gia Olivier Guillard viện IEGA và cơ quan tư vấn CRISIS24 phân tích :« Washington và New Delhi cùng trông thấy một lợi ích chiến lược hiển nhiên từ việc xích lại gần nhau trong thế giới đa cực với nhiều chuyển biến ở cấp khu vực, với nhiều dư âm như hiện tại. Về mặt kinh tế Mỹ và Ấn Độ từ lâu nay đã đẩy mạnh hợp tác. Về mặt chính trị thì đây là hai nền dân chủ lớn - cho đến hiện tại, tính theo số cử tri. Hai quốc gia này không có những hiềm khích hay những mối căng thẳng lớn : đấy đã là những điểm tạo thuận lơi để nền kinh tế số 1 và số 5 toàn cầu giao lưu.Nhìn từ khía cạnh địa chính trị, mối bang giao cũng đã được phát triển từ khi New Delhi muốn được công nhận là một cường quốc của thế giới chứ không chỉ là một nước lớn trong khu vực. Để đạt được mục tiêu này, Ấn Độ cần có một điểm tựa về mặt ngoại giao. Hoa Kỳ đương nhiên là một yếu tố then chốt trong tính toàn này. Hơn nữa cả Ấn Độ lẫn Mỹ đều có một đối thủ chung đó là Trung Quốc. Cho dù bang giao giữa New Delhi với Bắc Kinh có phần được cải thiện trong thời gian gần đây, nhưng về cơ bản Ấn Độ thừa biết là trong thế yếu so với Trung Quốc. Ở góc đài bên kia, từ Nhà Trắng đến bộ Ngoại Giao, Quốc Phòng Mỹ đều xem Trung Quốc là một đối tác thương mại không thể thiếu, nhưng lại là một địch thủ về mặt chiến lược tại châu Á và Châu Á Thái Bình Dương, hiểu theo nghĩa rộng và theo nhiều cấp. Do vậy trao phó cho Ấn Độ một số trách nhiệm về mặt an ninh, chiến lược và nhất là để theo dõi Trung Quốc trong vùng Ấn Độ Dương hay Đông Á nằm trong chính sách của Mỹ kể từ khi Hoa Kỳ rút khỏi Afghanistan. Washington không muốn để Trung Quốc và Nga tự do tung hoành trong khu vực này » .  Hoài nghi về đồng minh MỹNhìn từ phía New Delhi, nhà nghiên cứu Pháp về Nam Á Olivier Guillard ghi nhận qua những cuộc trao đổi ông đã có với các chuyên gia tại New Delhi thì Ấn Độ đang thực sự lo ngại về sự thay đổi trong đường lối đối ngoại của tân chính quyền Mỹ : « Tầm nhìn của Ấn Độ khá gần gũi với quan điểm của Seoul, Tokyo hay Đài Bắc : Liệu rằng ngày mai, Hoa Kỳ có còn là đồng minh của họ nữa hay không ? Sự hoài nghi này lại càng lớn kể từ khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng. New Delhi tự hỏi họ có thể trông cậy vào vũ khí của Mỹ nếu chẳng may lại xảy ra xung đột với Trung Quốc hay không ? Ngành ngoại giao Ấn Độ đang trong thế hết sức lo lắng. Đương nhiên không ai để lộ rõ điều này. Ấn Độ đang trong thế bất an trước mối đối tác và những phản ứng khó lường trong quan hệ với Mỹ. Điều này được cảm nhật rất rõ trong hàng ngũ các chuyên gia về chiến lược và ở bên trong hậu trường sân khấu chính trị tại New Delhi ». Châu Âu để làm đối trọng với Mỹ ?Trong bối cảnh này, Paris đã là chặng dừng trước khi thủ tướng Narendra Modi đến Washington hội kiến tổng thống Mỹ Donald Trump. Olivier Guillard nhận định : « Cần nhớ rằng về bang giao quốc tế, Ấn Độ luôn từ chối nguyên tắc một thế giới lưỡng cực. Matxcơva là một đối tác lâu đời của New Delhi. Cũng chính nguyên tắc vì một mô hình đa cực đó mà Ấn Độ đã đẩy mạnh quan hệ và chia sẻ một số giá trị với nhiều quốc gia châu Á như Nhật Bản hay Úc.Riêng với châu Âu từ khi giành được độc lập, Ấn Độ luôn có thiện cảm với châu lục này. Hơn nữa New Delhi đánh giá cao nhiều thành viên trong Liên Hiệp Châu Âu. Pháp và Đức chẳng hạn được xem là những đối tác đáng tin cậy. Việc thủ tướng Modi công du nước Pháp trước khi sang Hoa Kỳ hội kiến tổng thống Trump cũng là một thông điệp mà New Delhi gián tiếp nhắm gửi tới Washington (…)Ấn Độ hiện nay là nước đông dân nhất địa cầu, với một tầng lớp trung lưu đang lớn mạnh. Đây là một quốc gia đầy tiềm năng , là nơi có nhu cầu tiêu thụ rất lớn trong nhiều lĩnh vực từ công nghệ hàng không đến công nghiệp, vận tải … Bấy nhiêu cũng đủ để Ấn Độ trở thành một đối tác mà các nước châu Âu cần phải lôi kéo về phía mình, cần phải mở rộng quan hệ hữu hảo để tiếp cận thị trường quốc gia Nam Á này. Hơn nữa Ấn Độ là một trong những quốc gia châu Á hiếm hoi có một sự ổn định chính trị lâu bền , chia sẻ những giá trị về dân chủ với châu Âu ». Sau thủ tướng Nhật Bản, Shigeru Ishiba, ông Narendra Modi là nhà lãnh đạo châu Á thứ nhì tổng thống Trump tiếp tại Nhà Trăng trong ba tuần đầu trở lại cầm quyền. Theo giới quan sát đây là dấu hiệu cho thấy Ấn Độ vẫn trên tuyến đầu trong chiến lược của Mỹ kềm tỏa ảnh hưởng của Trung Quốc tại châu Á. Dù vậy Donald Trump có thói quen bắt nạt đối phương và thích phô trương với công luận Mỹ về những « thắng lợi » to lớn của ông vì một nước Mỹ hùng mạnh, bất chấp thực tế có thực có ra sao đi chăng nữa.  

Trung Quốc đã trở thành một « cường quốc về công nghệ tiên tiến », không chỉ « đi sau » Hoa Kỳ. Các tập đoàn Mỹ trông cậy vào sức mạnh của sự sáng tạo và đồng tiền để phát triển trí tuệ nhân tạo AI. Deepseek đang chứng minh rằng đó không là con đường duy nhất để đến đích. Viễn cảnh Bắc Kinh áp đảo thế giới với hàng rẻ low cost kể cả về công nghệ mới đặt Washington trong thế « bất an ». Washington vừa công bố kế hoạch « Stargate 500 tỷ đô la », một dự án đầu tư khổng lồ để phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo, logo con cá voi xanh Trung Quốc của Deepseek làm rung chuyển từ thung lũng công nghệ Silicon ở California đến tận sàn chứng khoán  Wall Street tại New York. Lý do « một phiên bản Trung Quốc của ChatGPT được cho là thông minh hơn, gọn nhẹ hơn và hiệu quả hơn » so với các công cụ của Mỹ.Bắc Kinh thách thức thung lũng công nghệ Silicon Những tên tuổi lớn ở thung lũng công nghệ California đã phải thừa nhận là với ứng dụng Deepseek, Bắc Kinh « đã tung một đòn lợi hại » trong trận chiến AI. Hiện tại còn rất nhiều những câu hỏi chung quanh công cụ « trợ giúp thông minh » của Trung Quốc, một công cụ tìm kiếm và hỗ trợ miễn phí, nhưng theo Daniel Andler, một nhà triết học và cũng là một nhà nghiên cứu về toán và khoa học người Mỹ, lịch sử đã chứng minh rằng, cứ mỗi lần mà một công cụ sản xuất, hay một dịch vụ không còn là một thứ xa xỉ phẩm mà trở thành một mặt hàng đại chúng thì đó là một sự « đảo lộn ».Trong trường hợp này, Deepseek đã mang lại nhiều sự đảo lộn cùng một lúc mà đầu tiên hết là một « bước đại nhẩy vọt của Trung Quốc về mặt kỹ thuật và giá cả ».Công ty khởi nghiệp ở Hàng Châu do doanh nhân còn trẻ tuổi Lương Văn Phong lập ra mới chỉ cách này 2 năm, đã trình làng một công cụ « hiệu quả tương đương, thậm chí là thông minh hơn » so với các đối thủ cạnh tranh ở Hoa Kỳ. Deepseek cũng đã được phát triển từ những thiết bị « thô thiển hơn » so với những gì mà các kỹ sư ở Mỹ đã có trong tay để « nuôi dưỡng trí tuệ nhân tạo ».Để có được « sản phẩm mới », căn cứ vào các thông tin chính thức của Deepseek, ứng dùng này chỉ cần chưa đầy 6 triệu đô la để phát triển. Trong khi đó Open AI với ChatGPT của Mỹ do tỷ phú Sam Altman điều hành phải đầu tư hơn 100 triệu đô la.« Hàng rẻ » higt tech Trung Quốc sẽ tràn ngập thế giới Với ứng dụng « thông minh » của Deepseek Trung Quốc có điều kiện để trở thành « công xưởng » của thế giới kể cả trong những lĩnh vực công nghệ tiên tiến nhất. Guillaume Graillet, phóng viên của tuần báo Pháp Le Point phụ trách mục công nghệ cao, nói đến một sự « phục thù » của Bắc Kinh  « Đây là một sự phục thù, như ông Lý Khai Phục (Kai Fu Lee) một doanh nhân hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc đã dự báo trong một cuốn sách ông cho ra mắt độc giả đã từ khá lâu nay. Về trận chiến giữa Mỹ và Trung Quốc về trí tuệ nhân tạo, họ Lý đã trông thấy trước một ngày nào đó Trung Quốc sẽ vượt trội, nhờ mô hình mã nguồn mở -open source. Ngoài ra, thành công của Deepseek cũng là thất bại của các chính sách kềm tỏa công nghệ Trung Quốc phát triển mà chính quyền Biden đã theo đuổi và chắc chắn là tổng thống Trump sẽ còn mạnh tay hơn. Điểm thứ ba ở đây là Trung Quốc, trên nguyên tắc, đã phát triển ứng dụng thông minh từ những bọ điện tử không thuộc thế hệ tiên tiến nhất -thậm chí là bị chậm mất so với các đối thủ ở Mỹ đến 2 thế hệ về chip điện tử, vậy mà họ vẫn có những sản phẩm rất tốt. Điều này làm tôi liên tưởng đến trường hợp của Hoa Vi. Mỹ cũng đã tìm mọi cách để ngăn cản nhà cung cấp thiết bị viễn thông này phát triển, nhưng họ vẫn hoạt động rất tốt ở châu Phi và nhiều nơi trên thế giới ».Chiến lược của các doanh nghiệp Mỹ hết hiệu quả ?Gilles Babinet, đồng chủ tịch Hội Đồng Quốc Gia về Công Nghệ Kỹ Thuật Số của Pháp nhấn mạnh nếu như Mỹ trông cậy vào những trung tâm xử ký dữ liệu cồng kềnh, mà tiêu biểu nhất là thông báo của Nhà Trắng đầu tư 500 tỷ đô la để xây dựng các « data center » khổng lồ, thì trái lại, Trung Quốc tập trung vào một mô hình « gọn và nhẹ » ít hao tốn năng lượng hơn.« Trung Quốc là yếu tố mới khuynh đảo chiến lược phát triển của các đại tập đoàn công nghệ cao ở Hoa Kỳ. Mỹ dựa vào sức mạnh của sự sáng tạo và của đồng tiền. Các ông chủ trong lĩnh vực high tech ở Mỹ chủ trương đầu tư thật nhiều tiền, lấy đó làm vũ khí để triệt hạ hết các đối thủ cạnh tranh. Họ chủ trương mở những trung tâm xử lý dữ liệu -data center khổng lồ để không một ai đủ vốn và đủ sức mở những data center khác to hơn là của Mỹ. Hoa Kỳ hiện trong giai đoạn xây dựng các data center kiểu này. Nhưng cần phải nói đây là các khoản đầu từ chưa thu về được lãi. Trong lúc mà Hoa Kỳ đầu tư biết bao nhiêu tiền của để mở các ‘nhà máy' xử lý data cực lớn, và cực mạnh thì Deepseek bắt mọi người phải giật mình : công ty khởi nghiệp này không cần những data center đồ sộ như của Mỹ mà vẫn có thể cung cấp các dịch vụ hỗ trợ hiệu quả như các đối thủ Hoa Kỳ. Điều đó cho thấy tiền bạc và khả năng huy động thật nhiều vốn không là những yếu tố quyết định duy nhất để phát triển » Yếu tố Mỹ trong sự thành công của Trung QuốcKhông được tiếp cận với các thiết bị hiện đại như Mỹ, các doanh nghiệp Trung Quốc đã có nhiều cách xoay xở khác nhau. Vẫn ông Gilles Babinet, thuộc Hội Đồng Quốc Gia về Công Nghệ Kỹ Thuật Số của Pháp cho rằng, vô hình chung, chính sách trừng phạt của Mỹ đã tạo lực đẩy cho những công ty Trung Quốc như Deepseek : « Mỹ áp dụng chính sách ‘lấy thịt đè người. Mang rất nhiều tiền ra để thiên hạ khiếp sợ. Không ai có điều kiện để đầu tư như Mỹ và do vậy họ chỉ đi theo sau và phải dựa vào các doanh nghiệp Mỹ. Sam Altman, chủ nhân Open AI từ một năm rưỡi nay đã loan báo cho ra đời những sản phẩm mới, nhưng vẫn chưa thấy ChatGPT thế hệ 5 xuất hiện trên thị trường. Trong khi đó thì công ty khởi nghiệp của Trung Quốc lại có những ứng dụng thông minh hiệu quả. Đây là một thành công về mặt khoa học, bởi vì Trung Quốc sử dụng một phương pháp khác để phát triển AI. Họ cũng bắt buộc phải đi tìm một con đường khác. Lý do là, dưới tác động của các chính sách trừng phạt Washington ban hành, các hãng Trung Quốc không tiếp cận được với các loại chip tiên tiến nhất. Bản thân nhà cung cấp thiết bị Nvidia, một tập đoàn của Mỹ đã thừa nhận rằng cấm xuất khẩu cho Trung Quốc cũng vô ích, bởi Trung Quốc có khả năng phát triển những ứng dụng hiệu quả từ những bọ điện tử không thuộc dòng ‘đẳng cấp' nhất. Deepseek chứng minh rằng dù chỉ được sử dụng chip đi sau đến 2 thế hệ so với các đối thủ ở Hoa Kỳ, trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc vẫn lợi hại ».AI và vế địa chính trị Liệu rằng trí tuệ nhân tạo Trung Quốc đang « xào lại » bàn cờ địa chính trị trên thế giới hay không khi mà ngay cả trong một lĩnh vực công nghệ mũi nhọn như AI, theo sát nút Hoa Kỳ không phải là châu Âu hay Nhật Bản, Hàn Quốc mà lại là một công ty khởi nghiệp ít được biết đến của Trung Quốc.Charles Thibout, chuyên nghiên cứu về khía cạnh địa chính trị trong mảng công nghiệp kỹ thuật số, cộng tác viên của Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp cho rằng còn quá sớm để kết luận là Trung Quốc đang làm thay đổi cục diện chiến trận AI :« Sự xuất hiện của công ty khởi nghiệp Trung Quốc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo là một điều đáng khích lệ về mặt sáng tạo và kỹ thuật. Tuy nhiên tôi không dám nghĩ rằng Deepseek làm thay đổi bàn cờ trong trận đấu về AI giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc. Với công cụ thông minh để hỗ trợ người sử dụng này, Trung Quốc đã có một bước ‘đại nhẩy vọt' để giành được một chỗ đứng ngang hàng với Mỹ trong một lĩnh vực còn rất mới mẻ. Nhưng bước kế tiếp, chúng ta phải tìm hiểu xem công cụ này được sử dụng như thế nào, để dùng vào việc gì … Tất cả mới chỉ bắt đầu, chưa thể biết được Deepseek hữu ích đến đâu ».Hết thành kiến về vai trò của Đảng và sự sáng tạo ? Cũng chuyên gia Charles Thibout viện IRIS thận trọng cho rằng, trong các thông cáo chính thức của Trung Quốc về những thành tích vượt bực của ứng dụng Deepseek cũng có một phần yếu tố « tuyên truyền » để chứng minh rằng, không gì kềm tỏa được quyết tâm của Bắc Kinh trở thành một cường quốc công nghệ thời đại kỹ thuật số.Điều đó không cấm cản, sự trỗi dậy của Deepseek là một bằng chứng cho thấy rằng, chính sách kiểm duyệt của đảng Cộng Sản Trung Quốc không hoàn toàn bóp ngạt sức sáng tạo và khả năng đổi mới trong làng công nghệ cao của quốc gia này.  Về phía Hoa Kỳ, Lầu Năm Góc từ lâu nay đã theo dõi sát tiến trình phát triển công nghệ cao của Trung Quốc kể từ khi quốc gia châu Á này đề ra mục tiêu làm chủ công nghệ « thông minh nhân tạo ».« Từ lâu nay Hoa Kỳ đã theo dõi sát tiến trình phát triển công nghệ của Trung Quốc, đặc biệt là từ khi Bắc Kinh công bố kế hoạch phát triển AI. Năm 2014 Lầu Năm Góc đã có hẳn một chiến lược phát triển công nghệ tránh để bị Trung Quốc qua mặt về quân sự và trong nhiều lĩnh vực khác nữa. Năm 2017 Bắc Kinh khởi động một kế hoạch quy mô để phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo. Trong giai đoạn 2017-2025 hàng năm Trung Quốc đầu tư 70 tỷ đô la cho AI và từ khi đó AI trở thành một vấn đề về địa chính trị. Cũng 2017, ở Matxcơva ông Vladimir Putin giải thích quyền lực trên thế giới thuộc về quốc gia nào làm chủ công nghệ AI. Từ khi đó tất cả mọi người đều chú ý đến AI ». Trung Quốc và Mỹ chia nhau thị trường thế giới  Nói cách khác, không ai ngạc nhiên trước sự trỗi dậy của Trung Quốc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo nói riêng, trong thế giới « high tech » nói chung khi biết rằng từ hơn một thập niên qua, Bắc Kinh đã có hẳn chiến lược phát triển công nghệ cao.Chỉ riêng về AI, trong lúc tại Hoa Lục có hơn 4500 công ty chỉ tập trung phát triển các công cụ hỗ trợ thông minh thì Pháp hiện mới chỉ có từ 600 đến 800 star up mạo hiểm trong một lĩnh vực còn mới mẻ này.Một điểm nổi bật khác là vào lúc mà giới trong ngành chú ý vào những tiến bộ hay kế hoạch đầu tư của các tập đoàn lớn ở Trung Quốc như Baidu chẳng hạn thì những bước đột phá lại xuất phát từ những công ty nhỏ, ít được truyền thông nhắc tới. Cũng chính nhờ ít « nổi tiếng » nên những doanh nghiệp như Deepseek mới dễ xoay xở và thoát lưới trừng phạt của Hoa Kỳ.Cuối cùng, như bà Rebecca Arcesati, thuộc trung tâm nghiên cứu Merics của Đức chuyên về hồ sơ Trung Quốc ghi nhận « hiện tượng » Deepseek làm chính giới ở Washington rúng động bởi Bắc Kinh đang thu hẹp khoảng cách với Hoa Kỳ kể cả trong những lĩnh vực mà đến nay Mỹ vẫn tự coi là « một mình một chợ ». Tâm trạng đó chắc chắn sẽ là củi lửa để các doanh nghiệp Mỹ và nhất là Lầu Năm Góc tăng tốc các chương trình phát triển « công nghệ thông minh » để tiếp tục thống lĩnh toàn cầu.

Trong ngày đầu nhiệm kỳ 2 tổng thống Donald Trump đã ký một loạt các sắc lệnh để « Đưa nước Mỹ trở lại với thời kỳ vàng son ». Trở lại Nhà Trắng, tổng thống Mỹ thứ 47 ban bố « tình trạng khẩn cấp » ở biên giới với Mêhicô để ngăn chận nhập cư, ban bố « tình trạng khẩn cấp về năng lượng » để cho phép các tự do khai thác dầu khí và ông dự trù tăng 25% thuế nhập khẩu đánh vào hàng của Mêhicô và Canada kể từ ngày 01/02/2025. Mục tiêu đầu tiên của tân tổng thống Hoa Kỳ qua những phát biểu ở điện Capitol ngay sau tuyên thệ nhậm chức cũng như những sắc lệnh ông đã ký ngay trong ngày 20/01/2025 nhằm đáp ứng những mong đợi mà hơn 74 triệu cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ ứng cử viên của bên đảng Cộng Hòa tháng 11/2024.Chính sách kinh tế của tổng thống Trump trong 4 năm sắp tới sẽ cho phép thu hẹp nhập siêu của Mỹ với nhiều nước bạn hàng trên thế giới hay không ? Liệu hiệu ứng Trump có giúp khống chế được lạm phát và tăng sức mua cho người dân Hoa Kỳ ? Làm thế nào để dung hòa phát triển kinh tế của Mỹ khi đánh mất nguồn lao động « chủ chốt » trong nhiều lĩnh vực kinh tế như ngành xây dựng và nông nghiệp ?Mỹ không phụ thuộc vào thế giới « Kể từ ngày hôm nay đất nước của chúng ta sẽ giàu mạnh và sẽ lại được toàn thế giới trọng nể ». Tổng thống Donald Trump đã khẳng định như trên vào lúc truyền thông quốc tế đều hướng về Washington nhân ngày ông nhậm chức. Trong những phát biểu đầu tiên, nguyên thủ Hoa Kỳ luôn đặt Nước Mỹ lên trên hết về mọi mặt : chính trị, quân sự và nhất là kinh tế. Donald Trump cũng đã nhắc lại những mục tiêu như là « thu hồi » kênh đào Panama hay Đan Mạch « rồi sẽ chấp nhận trao lại đảo Groenland » cho Washington vì an ninh của Hoa Kỳ và thế giới.Thông cáo đầu tiên của Nhà Trắng dưới nhiệm kỳ Trump 2 xác nhận : « Tổng thống Trump sẽ loan báo chính sách thương mại với ưu tiên (..) để nước Mỹ không còn phải phụ thuộc vào những tổ chức của nước ngoài, để chính sách thuế khóa của Hoa Kỳ không đè nặng lên các doanh nghiệp Mỹ ».Để chứng minh với công luận trong nước rằng không một tổ chức quốc tế nào hạn chế sự phát triển của các doanh nghiệp Mỹ, cũng ngày 20/01/2025, tổng thống Trump ký hai sắc lệnh rút Washington ra khỏi Tổ Chức Y Tế Thế Giới và lần thứ nhì, nước Mỹ dưới tay Donald Trump không để thỏa thuận chống biến đổi khí hậu Paris 2015 trói buộc. Các nhà sản xuất dầu và khí đá phiến Hoa Kỳ là cử tri trung thành với Trump.Tân tổng thống Hoa Kỳ cùng lúc đã hủy luôn mục tiêu của người tiền nhiệm từ nay đến 2030, một nửa khối lượng xe hơi lưu hành ở Mỹ phải là ô tô điện, bởi ô tô điện được cho là « không gây khí thải carbon làm hâm nóng trái đất », hủy biện pháp trợ cấp 7.500 đô la cho những người mua ô tô điện. Không biết rằng chủ nhân tập đoàn ô tô điện Tesla, tỷ phú Elon Musk nghĩ gì về sắc lệnh đó ?Tổng cộng trong ngày đầu ở Nhà Trắng, tổng thống Trump, 78 tuổi, đã hủy đúng 78 sắc lệnh của người tiền nhiệm Joe Biden, trong đó có cả những biện pháp để giữ giá thuốc rẻ, để kể cả người nghèo cũng có điều kiện chữa trị khi đau ốm.Nhìn từ Washington, nhà báo Phạm Trần ghi nhận, dân Mỹ đang kỳ vọng nhiều vào tổng thống Trump, mà thiết thực với đời sống hàng ngày của họ hơn hết là vấn đề lạm phát. Tổng thống Trump cam kết huy động mọi phương tiện để khắc phục vấn đề này vì biết rằng, chính quyền Biden mãn nhiệm đã bị cử tri trừng phạt qua lá phiếu một phần do đời sống đắt đỏ, với đỉnh điểm 9 % trong năm 2022 trước khi rơi xuống còn 2,9 % vào cuối năm 2024.« Người Mỹ không quan tâm đến các vấn đề quốc tế. Họ tập trung vào cơm áo gạo tiền. Lạm phát tại Hoa Kỳ hiện nay là 2,9 %, thất nghiệp là từ 4,% đến 4,3 % và đối với công luận ở đây mức thất nghiệp và lạm phát đó vẫn còn cao ».Trục xuất 11 triệu người nhập cư trái phép Một quyết định mạnh mẽ khác của tân tổng thống Hoa Kỳ là ban bố « tình trạng khẩn cấp ở biên giới phía nam » với Mêhicô để ngăn chận người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ. Một phần lớn cử tri bỏ phiếu cho đảng Cộng Hòa vì xem người nước ngoài là một mối đe dọa đối với « an ninh của đất nước và an ninh của chính họ ». Trong thời gian vận động, ứng cử viên tổng thống Donald Trump xem người nước ngoài là những « tội phạm » và là nguồn « cướp công việc làm » của người dân Mỹ. Ông dự trù trục xuất 11 triệu người không có giấy tờ hợp lệ. Nhưng « nói dễ làm khó » nhà báo Phạm Trần từ Washington giải thích :  « Quả thật khi ra tranh cử, ông Trump có hứa với cử tri sẽ trục xuất tất cả 11 triệu di dân bất hợp pháp. Nếu tất cả bị trục xuất thì sẽ ảnh hưởng tới công việc làm trên đất Mỹ (…) nhất là ở nông thôn. Phần lớn người lao động ở các nông trại là người nước ngoài, hợp pháp hay không hợp pháp. Đa số là dân Nam Mỹ ».Theo báo cáo công bố vào tháng 7/2024 của Pew Research Center, một trung tâm nghiên cứu chuyên cung cấp thông tin về các vấn đề xã hội, trụ sở tại Washington, 11 triệu người nhập cư bất hợp pháp chiếm 3 % dân số Hoa Kỳ, 80 % trong số này đã định cư tại Mỹ từ hơn 15 năm qua, có công việc làm ổn định và « phần lớn đã hội nhập » vào đời sống và kinh tế của nước Mỹ.Trên thị trường lao động, hơn 8 triệu người trong số đó là « chìa khóa » trong nhiều lĩnh vực. Theo thống kê của Sở Di Trú AIC : 13 % công nhân trong ngành xây dựng và nhân viên làm việc ở các nông trại là người nước ngoài không có giấy tờ hợp lệ. Ngoài ra, cũng nhờ có người nhập cư trái phép này mà thị trường lao động ở Hoa Kỳ bớt căng thẳng. Một nghiên cứu của viện Peterson cho thấy chỉ cần trục xuất 1,3 triệu người lao động trái phép, chỉ số giá cả ở Mỹ sẽ bị đẩy lên thêm 1,5 %. Nói cách khác, ồ ạt trục xuất người nhập cư như ông Trump cam kết sẽ làm phương hại đến mục tiêu chống lạm phát mà ông đề ra.Chính sách đánh thuế hải quan : hiệu quả gây tranh cãi Thêm một biện pháp khác trong chính sách kinh tế của tổng thống Trump có nguy cơ gây ra lạm phát ở Mỹ, đó là các đòn đánh thuế nhập khẩu vào hàng của nước ngoài bán sang Hoa Kỳ. Nhà báo Phạm Trần cho biết tiếp :« Thêm vào đó, ông Trump đã hứa tăng thuế nhập khẩu. Đương nhiên là ông nhắm vào hàng rẻ Trung Quốc tràn ngập thị trường Mỹ. Nhưng đánh thuế hàng Trung Quốc, thì Bắc Kinh cũng sẽ phản ứng lại. Chiến tranh thương mại không có lợi cho ai hết. Hàng Trung Quốc đắt hơn thì sẽ ảnh hưởng đến lạm phát ».Phải chăng vì lý do này mà tổng thống Trump trong ngày đầu của nhiệm kỳ 2, có vẻ hơi do dự trên hồ sơ thương mại ? Ông dự trù đánh thuế vào hàng của Canada và Mêhicô 25 % kể từ ngày 01/02 và không thấy nhắc đến trường hợp của Trung Quốc, ít ra là vào lúc phó chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính đang có mặt tại Washington dự lễ đăng quang của ông Trump. Song nhiều nhà quan sát đoán rằng, rất có thể tổng thống Trump sẽ dùng lá bài thuế hải quan để mặc cả với Bắc Kinh hòng mua lại ứng dụng TikTok.Trên đài RFI tiếng Pháp, giáo sư kinh tế Jérémy Ghez Trường Cao Đẳng Thương Mại HEC không ngạc nhiên về phương pháp đàm phán kiểu rất « cao bồi » của ông Trump và cho rằng tổng thống Mỹ thứ 47 có lẽ đang mở ra một chương mới cho mô hình kinh tế toàn cầu :« Từ lâu nay ai cũng biết phương pháp của ông Trump, biết từ khi ông lãnh đạo nước Mỹ ở nhiệm kỳ đầu và với năm tháng ông đã mài giũa thêm công cụ đó. Có nghĩa là thay vì đàm phán để đạt đến một thỏa thuận có lợi cho cả đôi bên thì Donald Trump lại chủ trương dồn đối thủ vào chân tường, hạ gục đối phương (…) Đây là một chương mới mở ra trong tiến trình toàn cầu hóa. Trong quá khứ, một hiệp định tự do mậu dịch đơn thuần là một công cụ về kinh tế để mang lại phúc lợi cho các bên liên quan. Giờ đây trong tầm nhìn của Trump và của một số quốc gia, chính sách kinh tế bao gồm cả từ vế chủ quyền quốc gia, đến khả năng tự chủ. Hơn nữa, đây còn là một công cụ để thể hiện sức mạnh, để các cường quốc đọ sức với nhau. Đối với ông Trump, kinh tế là để phục vụ mục tiêu chính trị cũng như là chính trị phải được dùng để củng cố kinh tế của một quốc gia ».

2025- Ất Tỵ là năm kinh tế Trung Quốc gặp nhiều vận hạn, bị « hung thần Donald Trump chiếu tướng». Không khó để đoán trước quẻ bói này, nhưng năm nay Bắc Kinh kỷ niệm kế hoạch « Made In China 2025 » với tham vọng đưa Trung Quốc thành một cường quốc công nghệ mũi nhọn, ngang ngửa và thậm chí là hơn cả Hoa Kỳ tròn 10 năm tuổi.  Trong quẻ bói đầu năm về tương lai Trung Quốc báo tài chính Nhật, Nikkei Asia (06/01/2025) ghi nhận, 2024 đã chẳng được hanh thông, 2025 còn tệ hơn nữa. Năm ngoái, kinh tế Trung Quốc bị trì trệ, tình trạng tài chính ở các cấp tỉnh thành eo hẹp, thị trường lao động ảm đạm làm tê liệt tiêu thụ và đầu nước nội địa và Trung Quốc lâm vào giai đoạn « giảm phát dài nhất kể từ 1999 ».2025, ở Hoa Kỳ tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng với « chính sách thuế quan », vũ khí mà ông coi là lợi hại nhất để bảo vệ nước Mỹ về mọi mặt, từ thương mại, đến công nghiệp, từ công nghệ cao đến an ninh quốc gia và quân sự.Chìa khóa tăng trưởng của Trung Quốc được đặt tại Nhà Trắng Trung Quốc là mục tiêu đầu tiên hết tổng thống Mỹ thứ 47 nhắm tới. Trước khi nhậm chức, tổng thống đắc cử Hoa Kỳ dọa đánh thuế nhập khẩu vào « 500 tỷ đô la hàng Trung Quốc bán sang Mỹ », mức thuế hải quan dao động từ 10 đến 60 %.   Trong « kịch bản xấu nhất », theo thẩm định của ngân hàng JP Morgan tăng trưởng của Trung Quốc cho toàn năm 2025 có thể « chỉ còn là 3,9 % ». Ít bi quan hơn ngân hàng Mỹ này, cơ quan tư vấn Capital Economics trụ sở tại Luân Đôn dự báo, dù chính quyền Trump có mạnh tay « trừng phạt » hàng Trung Quốc, thiệt hại đối với GDP của Trung Quốc ước chừng « chưa tới 1 % » bởi Bắc Kinh chắc chắn sẽ « tương kế tựu kế », đánh đường vòng để tìm những ngả khác tiếp tục xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Trên đài truyền hình Pháp France24 giám đốc đặc trách về quan hệ quốc tế thuộc cơ quan nghiên cứu Institut Sapiens, Grégoire Verdeaux cũng tin rằng tổng thống Trump sẽ không nhân nhượng với Bắc Kinh nhưng là để dồn đối phương vào chân tường :« Bản chất ông Trump là một ‘deal maker', nắm bắt nhược điểm của đối phương và ông biết rằng kinh tế hiện tại là một điểm yếu của Trung Quốc. Tăng trưởng bị tắc nghẽn, khả năng sản xuất dư thừa Bắc Kinh cần xuất khẩu. Cùng lúc kinh tế nước này mang nợ, dân số già đi tức đe dọa đến nguồn lao động của các nhà máy sản xuất, và Trung Quốc trong thế giảm phát. Hoàn cảnh này khá giống với kịch bản Tokyo từng trải qua vào thập niên 1980-1990, tức là vào thời điểm Mỹ khởi động chiến tranh thương mại nhắm vào Nhật Bản. Cần nhắc lại là trong cuộc đọ sức đó bàn thắng đã thuộc về Hoa Kỳ. Donald Trump muốn kịch bản này tái diễn với Trung Quốc bởi vì Trung Quốc cũng đang gặp phải những khó khăn tương tự như Nhật Bản xưa kia ».Trong nhiệm kỳ 4 năm vừa qua, chính quyền của bên đảng Dân Chủ đã không mấy khoan nhượng với Trung Quốc. Những biện pháp trừng phạt mà tổng thống Joe Biden ban hành thậm chí « chính xác hơn », « độc hại hơn » nhắm vào những tham vọng Bắc Kinh đề ra trong kế hoạch « Made in China 2025 » để cạnh tranh với Hoa Kỳ về công nghệ cao.Richard Werly của nhật báo Thụy Sĩ Blick cũng trên France24 lưu ý đây trước hết là một cuộc tranh hùng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc chứ không phải là chuyện cá nhân giữa ông Trump với « công xưởng sản xuất của thế giới ». Donald Trump chẳng qua « thích gây chú ý trong công luận » và lại đang trong thế mạnh, nên ông hô hào nhiều để khẳng định rằng nước Mỹ trong tay ông « mới áp đảo » được cỗ máy kinh tế của Trung Quốc.Elon Musk, ngôi sao giải hạn cho Trung Quốc ? Nói cách khác, kềm tỏa sự phát triển của kinh tế Trung Quốc, đặc biệt là trong những lĩnh vực « nhậy cảm » và về tham vọng công nghệ cao của ông Tập Cận Bình, chưa chắc tổng thống Donald Trump là khắc tinh lớn nhất của Trung Quốc. Bởi vì Trung Quốc đã học hỏi nhiều từ kinh nghiệm giao tiếp với ông Trump trong cuộc chiến thương mại lần thứ nhất trong nhiệm kỳ đầu của nhà tỷ phú New York này. Hơn nữa lần này ông Trump chuẩn bị quay lại Nhà Trắng với một người luôn theo sát chân ông như bóng với hình : Elon Musk. Grégoire Verdeaux bên Institut Sapiens phân tích : « Về công nghệ Donald Trump hiểu rõ là Mỹ và Trung Quốc đang lao vào một cuộc tranh hùng và Bắc Kinh đang chiếm thế thượng phong. Ông không hài lòng về chuyện đó chút nào. Song đừng quên rằng, cuộc chiến thương mại mà chính ông Trump khởi động lần trước đã dừng lại. Tập Cận Bình và Donald Trump biết nhau khá rõ. Họ từng gặp nhau nhiều lần ở Mar A Lago - Florida, hay ở Bắc Kinh… Hiện tại theo sát chân ông Trump là Elon Musk, người hiểu rất rõ về Trung Quốc và đã đầu tư rất nhiều vào Hoa Lục. Nhà máy Tesla ở Thượng Hải sản xuất 1 triệu chiếc xe, trong lúc các cơ sở ở California chỉ cho ra lò 650.000 chiếc. Elon Musk từng trực tiếp đàm phán với người mà nay là thủ tướng Trung Quốc, ông Lý Cường để được được giảm thuế và được cấp tín dụng trong dự án xây dựng nhà máy ở Thượng Hải. Điều đó cho thấy giữa Hoa Kỳ dưới chính quyền Trump và Trung Quốc, kênh đối thoại vẫn được duy trì. Bắc Kinh và Washington vẫn sẽ thảo luận và đàm phán với nhau ». Musk, người của Bắc Kinh ở Nhà Trắng ?Nhà báo Thụy Sĩ Richard Werly đi xa hơn khi e rằng những tuyên bố của ông Trump từ ngày đắc cử đến nay, và có thể là chính sách kinh tế, thương mại hay công nghiệp của nước Mỹ  sau này đang bị « tư hữu hóa », chuyển nhượng lại cho các nhà tỷ phú trung thành với Donald Trump, điển hình là trường hợp của Elon Musk. Trong kịch bản này, Trung Quốc dễ có giải pháp để giải hạn. « Hãy thử phân tích những tuyên bố của ông Trump qua lăng kính Elon Musk. Thị trường mua bán xe hơi cổ điển, sử dụng xăng dầu ảm đạm chừng nào, tốt chừng nấy cho ô tô điện của chủ nhân hãng Tesla. Cái nguy hiểm ở đây là khi mà Elon Musk điều khiển chính sách kinh tế của nước Mỹ khi mà ông ta có quyền trừng phạt những mảng công nghệ và công nghiệp nào bất lợi cho công việc làm ăn của chính mình. Trong bối cảnh đó câu hỏi đặt ra là hợp tác giữa Elon Musk và Donald Trump bền được bao lâu ».Rạn nứt trong các liên minh quân sự Á châu của Mỹ Đâu đó Elon Musk và những nhà tỷ phú thân cận với tổng thống Mỹ thứ 47 có thể là những đối tác quan trọng giúp Bắc Kinh kềm tỏa « hung thần » Donald Trump.Ngay cả trong kích bản đen tối nhất, tức là hàng của Trung Quốc bị đánh thuế nặng nhất và khó chen chân vào thị trường Mỹ, thì thứ nhất chính kinh tế Mỹ cũng gặp khó khăn. Giới quan không tin là ông Trump dám mạnh tay trừng phạt đến cùng hàng Trung Quốc để bảo vệ ngành công nghiệp của nước Mỹ, khi mà biện pháp đó đẩy lạm phát ở Hoa Kỳ lên cao. Đó sẽ là một kịch bản tai hại về mặt chính trị mà đảng Cộng Hòa sẽ không thể chấp nhận.Điểm thứ nhì và quan trọng hơn nữa là những gì Bắc Kinh đang trông thấy từ những tuyên bố của ông Trump ở thời điểm còn chưa chính thức quay lại Phòng Bầu Dục.Với ông thuế hải quan tựa như một « chiếc đũa thần » cho phép làm được tất cả và có thể được áp dụng với tất cả với mọi quốc gia, bất luật đó là những « đồng minh cốt lõi » của Washington hay không. Richar Werly đơn cử trường hợp của châu Âu khi mà Bruxelles và nhiều nước trong Liên Âu : « Xét cho cùng, Donald Trump áp đặt chính sách thuế quan khiến các nước trong mục tiêu bị ông nhắm tới cuống cuồng tìm cách để điều đình với Washington, đề tỏ thiện chí với chính quyền Trump. Rumani loan báo ý định trang chiến đấu cơ F35 của Hoa Kỳ, Liên Âu thì nói đến khả năng mua thêm năng lượng của Mỹ … Tức là châu Âu mà càng phụ thuộc vào Mỹ về an ninh (quân sự hay năng lượng) thì lại càng dễ bị đồng minh Hoa Kỳ bắt chẹt. Với tổng thống Trump châu Âu phát hiện ra rằng phải trả giá đắt để được Mỹ che chở, để đối lấy hòa bình cho châu lục này ». Vậy thì các đối tác quân sự, về chiến lược của Washington ở Ấn Độ -Thái Bình Dương từ Úc đến Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ hay các nước Đông Nam Á sẽ nghĩ gì ? Đành rằng các hàng rào quan thuế của ông Trump bất lợi cho tăng trưởng của Trung Quốc, trái lại viễn cảnh những liên minh quân sự với Hoa Kỳ ở châu Á bị rạn nứt khiến Bắc Kinh hài lòng. Trung Quốc chắn chắn đã trông thấy trước điều đó.  Giải quyết sản xuất dư thừa Song, ngoài « yếu tố Trump » có thể gây thêm khó khăn cho tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong năm nay, báo tài chính Nhật Bản Nikkei Asia nhấn mạnh đến hai nhược điểm lớn của mô hình tăng trưởng nước này.Vấn đề thứ nhất là Bắc Kinh cần giải quyết hiện tượng sản xuất dư thừa, tức là phải đi tìm các thị trường mới để tiêu thụ hàng rẻ « Made in China ». Bài toán này càng lúc càng phức tạp khi mà « từ Ấn Độ đến châu Âu, đang siết chặt các cánh cửa với hàng sản xuất tại Trung Quốc », trong mọi lĩnh vực, từ đồ chơi cho trẻ em đến hay máy pha cà phê hay pin mặt trời… Khuynh hướng này có phần gia tăng trong năm 2025. Điểm kẹt ở đây là Bắc Kinh trông đợi nhiều vào các nhà máy công nghiệp để tạo ra tăng trưởng và bảo đảm việc làm cho người dân vào lúc mà « khu vực bất động sản vẫn không có dấu hiệu được hồi sinh ». Đi tìm phép lạ thúc đẩy tiêu thụ nội địa Vấn đề thứ nhì mà Trung Quốc đang bị mắc kẹt là « cái bẫy giảm phát ». Hiện tượng này đã kéo dài cả năm 2024 do tiêu thụ nội địa trì trệ. Người dân có khuynh hướng tiết kiệm nhiều hơn vào lúc mà nhà đất mất giá, vào lúc khủng hoảng địa ốc kéo dài, vào lúc đầu tư của nước ngoài vào Trung Quốc sụt giảm … Cũng Nikkei Asia dự báo « hiện tượng giảm phát này tại Trung Quốc có nguy cơ tiếp diễn trong năm nay chừng nào mà thị trường lao động không có dấu hiệu phục hồi ».Trong trường hợp này, cho dù Bắc Kinh có mạnh dan ban hành những gói kích cầu, Ngân Hàng Trung Ương có tiếp tục hạ lãi suất thì ... cũng vô ích.

Ngay những ngày đầu năm mới, Liên Hiệp Châu Âu đã có nhiều mối lo : OCDE giảm dự phóng tăng trưởng của Pháp và Đức, hai đầu tàu kinh tế trong khối Euro ; Ukraina khóa van đưa khí đốt của Nga vào thị trường chung, tác động trực tiếp đến nhiều thành viên trong khối ; Bruxelles bị đặt trước nguy cơ một cuộc chiến thương mại toàn cầu bắt nguồn từ Mỹ đang dấy lên. Trong báo cáo được công bố đầu tháng 12/2024, OCDE hạ dự báo tăng trưởng của Đức và Pháp. Tránh nêu lên yếu tố bất ổn chính trị tại Pháp làm phương hại đến tăng trưởng, cơ quan này nhận định một cách khách quan là « những nỗ lực của Paris cắt giảm chi tiêu và giảm nợ công, giảm thâm hụt ngân sách sẽ tác động trực tiếp đến tỷ lệ tăng trưởng ». GDP của Pháp cho 2025 dự trù tăng 0,7 % thay vì 1 % như OCDE đã loan báo trước đó.Tình hình tại Đức  không sáng sủa hơn do Berlin vẫn bị kẹt trong khủng hoảng về năng lượng và xuất khẩu sang Trung Quốc, sang nhiều nước châu Á bị đình trệ. Đức, trong thế xuất siêu với Hoa Kỳ, chờ đợi lãnh búa rìu từ chính sách bảo hộ của chính quyền Donald Trump sắp tới.Mất nguồn khí đốt của Nga qua ngả UkrainaBên cạnh đó, sự kiện được chú ý chính là quyết định « chưa từng có » : Kiev ngừng làm trung gian đưa khí đốt của Nga sang thị trường châu Âu. Matxcơva tháng 2/2022 đưa quân xâm chiến Ukraina, nhưng tập đoàn Gazprom vẫn hợp tác với Naftogaz vì cần hệ thống các đường ống dẫn khí đốt đặt trên lãnh thổ Ukraina để cung cấp khí đốt cho Liên Âu. Nhờ vai trò trung gian đó mà bất chấp chiến tranh, Naftogaz mỗi năm vẫn nhận được của Gazprom từ 800 triệu đến 1 tỷ đô la tiền cho thuê hệ thống các đường ống dẫn khí đốt.Nhưng sau 40 năm hoạt động và 3 năm chiến tranh, Kiev thông báo kể từ ngày 01/01/2025 ngừng sự hợp tác đó. Không một mét khối khí đốt nào của Nga xuất khẩu sang châu Âu trung chuyển qua lãnh thổ Ukraina. Chính quyền của tổng thống Volodymyr Zelensky muốn dứt khoát cắt đứt một trong những nguồn thu nhập tài trợ cỗ máy chiến tranh của ông Putin : Năm 2023, Matxcơva xuất khẩu hơn 6 tỷ đô la khí đốt sang Liên Âu.Quyết định này của Kiev đặt Bruxelles trong thế kẹt, vì trên thực tế, dù mạnh tay trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina, Liên Âu vẫn cần khí đốt của Nga. Đức và nhiều nước Đông Âu - Slovakia, Hungary và Áo - phụ thuộc từ 60 % đến 80 % vào khí đốt của Nga.Kiev đánh vào túi tiền của Matxcơva Trên đài RFI Pháp ngữ, giáo sư Thierry Bros giảng dạy tại trường Khoa Học Chính Trị Sciences Po Paris, chuyên gia về thị trường khí đốt, nhấn mạnh do dầu khí vẫn là nguồn tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của tổng thống Vladimir Putin, quyết định từ phía Kiev ngừng hợp tác với tập đoàn Gazprom trước hết ảnh hưởng đến nước Nga, khi mà thu nhập của Gazprom đang cạn dần :« Đối với Gazprom vấn đề nằm ở chỗ khối lượng bán sang châu Âu bị sụt giảm mạnh, từ khi nổ ra chiến tranh. Chính Liên Âu là thị trường lớn nhất của Gazprom. Từ 2023, Gazprom bắt đầu bị thua lỗ và tập đoàn Nga đã phải mạnh tay dừng lại các chương trình đầu tư. Bước kế tiếp là sẽ sa thải nhân viên, nhưng về mặt xã hội, đây là một giải pháp khó có thể chấp nhận được ». May mắn thay, trước mắt Liên Âu vẫn đứng ngoài một cuộc khủng hoảng về năng lượng và giá khí đốt trên thị trường quốc tế cũng không bị đẩy vọt lên cao vì nhiều lý do. Theo các dữ liệu hải quan, sau ba năm chiến tranh giữa Nga và Ukraina, Nga đã « đánh mất » 2/3 thị trường châu Âu : khối lượng xuất khẩu khí đốt sang Liên Âu đang từ hơn 150 tỷ mét khối/năm nay chỉ còn chưa đầy 50 tỷ và một nửa trong số đó được cung cấp dưới dạng khí hóa lỏng, nửa còn lại được phân phối cho châu Âu qua hai ngả : đường ống Turkstream (hay còn gọi là Turkish Stream) nối các nhà máy Nga với Thổ Nhĩ Kỳ xuyên qua lòng Biển Đen và Ukraina.Hiện tại, mỗi năm, Ukraina chỉ còn là cửa ngõ trung chuyển từ 12 đến 14 tỷ mét khối khí đốt của Nga vào thị trường Liên Âu. Khí đốt của Nga bán cho Liên Âu qua ngả Ukraina chỉ còn bảo đảm từ 5 đến 8 % nhu cầu tiêu thụ của toàn khối trong Liên Âu. Con số này thấp hơn rất nhiều so với thời điểm mà Liên Hiệp Châu Âu phụ thuộc đến 40 % vào khí đốt của Nga hồi trước chiến tranh Ukraina.Châu Âu chưa bao giờ dám mạnh tay trừng phạt khí đốt của Nga Trong một cuộc hội thảo do Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp - IFRI tổ chức tháng 12/2024, Didier Holleaux, phó tổng giám đốc tập đoàn năng lượng Pháp ENGIE, chủ tịch hiệp hội các nhà phân phối khí đốt châu Âu Eurogas, nêu bật một điểm quan trọng : Chính vì sự phụ thuộc quá lớn của Liên Âu vào khí đốt Nga mà tổng thống Putin đã sử dụng năng lượng này như một công cụ phục vụ Matxcơva:« Nga đã sử dụng khí đốt như một công cụ phục vụ các mục tiêu địa chính trị từ trước khi Matxcơva khởi động chiến tranh Ukraina. Mùa hè 2021, khi thấy  nhu cầu tiêu thụ của châu Âu tăng cao vì nhiều lý do khác nhau, Nga tạm thời đã giảm mức cung sang thị trường này và như vậy, tạo thêm căng thẳng trên thị trường năng lượng của châu Âu để hưởng lợi. Tình trạng đó kéo dài suốt mùa hè và mùa thu 2021 và chúng ta thấy rõ thế thượng phong của Nga trong lĩnh vực này. Với chiến tranh Ukraina, thị trường khí đốt bước sang một giai đoạn mới và phải nói là Nga đã khéo léo giật dây, gây ra một làn sóng sợ hãi để đẩy giá khí đốt lên cao hơn nữa. Ngay sau khi tuyên chiến với Ukraina, Matxcơva tiếp tục cung cấp khí đốt cho châu Âu, nhưng đòi được thanh toán bằng đồng rúp, tiếp theo đó là những yêu sách mới về các thể thức thanh toán, về hệ thống thanh toán qua các ngân hàng của Nga, với đỉnh điểm là Nga tuyên bố ngừng cung cấp khi đốt cho Ba Lan… Nga cố tình tạo nên một cơn sốt trên thị trường khí đốt và khi cảm thấy cần thì lại áp đặt thêm một số những điều kiện khác. Cần nhấn mạnh là cho đến tận tháng 06/2024, Nga hoàn toàn làm chủ tình hình trên thị trường khí đốt. Nga quyết định hạn chế khối lượng cung cấp sang thị trường này, trong lúc mà Liên Âu tuy ban hành nhiều biện pháp trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina, nhưng tuyệt nhiên không trừng phạt khí đốt của Nga. Tất cả những dao động trên thị trường khí đốt trong thời gian qua đều xuất phát từ phía Nga ».Cho đến cuối 2024, tập đoàn Nga Gazprom vẫn xuất khẩu dầu khí cho châu Âu qua ngả Ukraina. Nghịch lý ở đây là cho dù Nga và Ukraina trong tình trạng chiến tranh, mỗi tháng Kiev vẫn gửi hóa đơn đòi tập đoàn dầu khí của Nga Gazprom thanh toán tiền thuê hệ thống các đường ống dẫn khí đốt của Ukraina và Gazprom thì vẫn rất sòng phẳng với phía Kiev. Phó tổng giám đốc tập đoàn năng lượng Pháp Didier Holleaux đưa ra hai yếu tố giải thích cho nghịch lý trong quan hệ giữa hai quốc gia tham chiếm bị gắn kết vì những hợp đồng năng lượng :« Thứ nhất, ngành công nghiệp khí đốt có truyền thống lâu đời là các bên phải tôn trọng những hợp đồng dài hạn, trừ trường hợp bất khả kháng và đây là điều mà trước Nga và Ukraina, nhiều nhà cung cấp khác cũng đã phải tuân thủ để giữ uy tín với khách hàng. Lý do thứ hai là qua hệ thống đường ống dẫn khí đốt của Ukraina, Matxcơva tiếp tục cung cấp năng lượng cho các quốc gia có lập trường thân Nga. Chính vì thế mà Slovakia, Hungary hay Áo nhận được một phần lớn trong số từ 12 đến 13 -14 tỷ mét khối khí đốt của Nga bán sang Liên Âu qua trung gian Ukraina ».Nga mất thị trường châu Âu, Mỹ hưởng lợi Nhờ chiến tranh Ukraina mà Na Uy, Qatar và nhất là Mỹ mở rộng thị phần tại châu Âu. Đúng một tháng trước lễ tuyên thệ nhậm chức ngày 20/12/2024, tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump trên mạng xã hội cá nhân đã viết : « Liên Âu cần thu hẹp xuất siêu với Mỹ bằng cách mua nhiều dầu khí của Mỹ hơn. Nếu không (Hoa Kỳ sẽ) áp dụng thuế hải quan trên mọi mặt (nhắm vào hàng của châu âu xuất khẩu vào Mỹ) ». Cũng ông Trump dọa đánh thuế 10 % vào các mặt hàng xuất khẩu của châu Âu. Từ ngày Donald Trump đắc cử tháng 11/2024, Bruxelles và mỗi thành viên trong Liên Âu đều thể hiện thái độ tích cực để hy vọng tìm được cách đối thoại với Trump. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu và chủ tịch Ngân Hàng Trung Ương - BCE đã đoán trước được ý của Donald Trump. Cả Ursula Von der Leyen lẫn Christine Lagarde cùng kêu gọi mua thêm hàng của Mỹ để tránh một cuộc chiến thương mại với nền kinh tế số 1 toàn cầu.Theo đánh giá của nhà nghiên cứu Elvire Fabry, Viện nghiên cứu châu Âu Jacques Delors, Bruxelles và thế giới biết rằng ông Trump không đe dọa suông, cho dù là với những đồng minh « thân thiết » của Washington. Donald Trump cũng sẵn sàng xé bỏ những hiệp định mà chính ông là tác giả, như  trường hợp với hai nước Bắc Mỹ là Canada và Mêhicô:« Donald Trump loan báo trước ý định của ông trước khi chính thức bước vào Nhà Trắng. Chắc chắn là ông không đợi đến 2026 mới đàm phán lại hiệp định tự do mậu dịch với Canada và Mêhicô mà chính ông đã chủ xướng. Hoa Kỳ đang hoàn toàn bước ra ngoài những quy luật về kinh tế và thương mai hiện hành từ trước đến nay, bước ra ngoài luật chơi của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới. Chúng ta đã lún sâu vào một cuộc chiến thương mại. Điều đáng chú ý ở đây là Donald Trump đang khóa chặt những cánh cửa vẫn còn cho phép hàng của Trung Quốc, của Châu Âu và của thế giới xuất khẩu vào Mỹ qua ngả  Canada và Mêhicô. (...) Chúng ta cũng nhận thấy là có một sự nhập nhằng, hay đúng hơn là chính quyền Trump vừa sử dụng những công cụ kinh tế như thuế hải quan, luật thương mại với những mục đích chính trị. Chẳng hạn như ông Trump chủ trương dùng đòn thương mại để ngăn chặn các đường dây buôn lậu ma túy tổng hợp fentanyl, hay với mục đích ngăn chận các làn sóng người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ… Châu Âu phải thấy trước rằng Donald Trump có thể dùng lá bài thương mại để mặc cả về viện trợ của Mỹ cho Ukraina, về việc Washington bảo đảm an ninh cho châu Âu… »Cũng nhà nghiên cứu của viện Jacques Delors trên đài truyền hình France 24 nhấn mạnh viễn cảnh một cuộc chiến thương mại toàn cầu là « khó tránh khỏi »:« Có một sự thay đổi lớn giữa nhiệm kỳ đầu của ông Donald Trump với chính quyền Trump sắp tới. Lần trước tổng thống Trump đề ra mục tiêu lấy lại cân bằng trong cán cân thương mại với Trung Quốc, nhưng lần này quyết tâm của chính quyền sắp tới ở Nhà Trắng mạnh hơn nhiều : Donald Trump muốn làm thay đổi cả mô hình kinh tế của Trung Quốc, bởi theo ông, dân Trung Quốc mua sắm quá ít, do vậy hàng sản xuất ra phải bán ra nước ngoài, tức là đổ vào thị trường Mỹ. Bởi vậy theo ông, nếu người dân Trung Quốc tiêu thụ nhiều hơn, Mỹ sẽ không còn trong thế nhập siêu so với Trung Quốc. Tính toán này có nhiều giới hạn của nó và kèm theo đó là những bất cập trong chính sách kinh tế và thương mại của Hoa Kỳ : Trump muốn có một đồng đô la mạnh nhưng ông quên rằng, điều đó bất lợi cho khu vực xuất khẩu, cho các nhà sản xuất ở Mỹ ».Không có gì bảo đảm là chính sách thương mại của Donald Trump có lợi cho Hoa Kỳ, cho người dân Mỹ, cho những cử tri đã bỏ phiếu cho ông. Điều đó không cấm cản tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ chưa quay lại Nhà Trắng mà đã đặt cả thế giới vào thế bất an.  

Chính phủ và doanh nghiệp Đài Loan đang cố gắng chuẩn bị cho các bước đi nhằm tránh tác động xấu của cuộc chiến thuế quan mà tổng thống sắp nhậm chức của Hoa Kỳ, Donald Trump, dọa sẽ đánh vào mọi hàng hóa từ Trung Quốc. Trong nhiệm kỳ đầu 2016-2020, tổng thống Mỹ thứ 45 Donald Trump đã tạo cơ hội cho Đài Loan thực hiện nhiều mục tiêu ấp ủ suốt hai thập niên : đa dạng hóa các điểm đến đầu tư để giảm bớt phụ thuộc vào Hoa Lục, khuyến khích các doanh nghiệp của Đài Loan trở về nguyên quán. Cũng trong nhiệm kỳ đầu của tổng thống Trump, Đài Bắc đã mua vào 18 tỷ đô la vũ khí của Mỹ, cao hơn đến 4 tỷ so với cả 2 nhiệm kỳ Barack Obama (2008-2016). Đó là chưa kể về mặt ngoại giao, đạo luật Taiwan Travel Act năm 2018 đã dỡ bỏ một số rào cản và tạo điều kiện thuận lợi cho các chuyến công tác của quan chức mọi cấp từ cả hai phía.Ngày 20/01/2025, ông Trump sẽ trở lại Nhà Trắng trong cương vị tổng thống Mỹ thứ 47 vào lúc  căng thẳng tại eo biển Đài Loan đang gia tăng từng ngày. Liệu chính quyền ở Đài Bắc trong tay tổng thống Lại Thanh Đức có thể chờ đợi kinh tế và công nghiệp của hòn đảo này vẫn được hưởng lợi từ chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc ? Công nghệ bán dẫn của Đài Loan từng được Mỹ « ve vãn » liệu có thể là lá bùa hộ mạng cho hòn đào này trước những tính toán của chính quyền Trump trong 4 năm sắp tới ? Hay trái lại, với đầu óc con buôn, vì một lý do nào đó, ông Trump có thể dùng lá bài Đài Loan để mặc cả với Bắc Kinh ? Cuối cùng chủ trương đánh thuế đến 60 % vào hàng Trung Quốc bán sang Hoa Kỳ có là một cơn ác mộng với các nhà sản xuất của Đài Loan hay không ?Thông tín viên Nguyễn Giang từ Đài Bắc nêu bật những bước chuẩn bị của phía chính quyền Đài Loan về mặt kinh tế, thương mại và kể cả trên hồ sơ nhậy cảm nhất là chiến lược công nghệ bán dẫn để chuẩn bị cho thời kỳ Trump 2.0. Không dễ rút khỏi Hoa Lục Ngay sau khi có tin cựu tổng thống Donald Trump thắng cử lần hai ở Hoa Kỳ, giới chức ở Đài Loan, hòn đảo 23 triệu dân nhưng có dự trữ ngoại tệ lớn và thặng dư mậu dịch rất cao với Mỹ, đã nói tới những lo ngại của tương lai cuộc thương chiến Mỹ-Trung trong nhiệm kỳ 4 năm từ tháng 1/2025 của ông Trump.Điểm mấu chốt cho quan hệ ba bên Mỹ-Trung-Đài về kinh tế là lời đe dọa khi còn tranh cử của ông Trump : áp thuế nhập khẩu 60% (tariffs) lên mọi mặt hàng sản xuất tại Trung Quốc bán vào thị trường Hoa Kỳ. Vấn đề của Đài Loan là tuy khác biệt về thể chế, và thậm chí đối đầu về quân sự với Trung Quốc, Đài Loan đã đầu tư nhiều nghìn tỷ đôla  vào Trung Quốc trong mấy chục năm qua.Ví dụ chỉ một tập đoàn Foxconn của Đài Loan đã thuê 1 triệu nhân công Trung Quốc với doanh thu hàng năm hơn 200 tỷ đôla. Hàng chục nghìn công ty lớn nhỏ khác của Đài Loan có nguy cơ “dính lệnh trừng phạt” Trung Quốc của Trump nếu ông thực hiện lời cam kết tranh cử.Ngay trong tháng 11/2024, bộ trưởng Kinh Tế Đài Loan Quách Trí Huy nói chính phủ sẵn sàng trợ giúp các công ty Đài Loan rút dần khỏi Trung Quốc, “sang các thị trường không bị Mỹ đánh thuế nhập khẩu 60%”.Chi tiết của kế hoạch này ra sao thì hiện chưa ai rõ.Giới chức Đài Loan hiện trấn an các nhà đầu tư trong nước rằng thuế quan cao bất thường có thể là chiến thuật của ông Trump để áp đảo Trung Quốc, nhưng có thể trên thực tế sẽ không cao như vậy.Chia trứng vào các giỏ khác nhauHợp tác trong lĩnh công nghệ cao của Đài Loan và Mỹ hiện nay ra sao?Như đã nói ở trên, trong các năm 2022 và 2023, Đài Loan đã chọn bước đi chiến lược là “chia trứng vào các giỏ khác nhau” – tức là chuyển một phần ngành công nghệ bán dẫn sang Nhật Bản với một nhà máy của tập đoàn TSMC xây ở ở Kumamoto và sang Hoa Kỳ, với công trình xây mới ở Arizona. Lý do địa chính trị cho việc này là Đài Loan không muốn để ngành bán dẫn bị Trung Quốc bao vây, chặn xuất khẩu nếu xảy ra xung đột quân sự ở Eo biển Đài Loan. Nhưng cũng còn lý do khác là Đài Loan hy vọng làm hài lòng Mỹ khi chia sẻ công nghệ semiconductor. Ngược lại, Đài Loan cần được Hoa Kỳ hỗ trợ công nghệ cao trong ngành quốc phòng, nhưng là theo cách mua giấy phép để tự sản xuất. Trên thực tế, một chương trình quân khí lớn (Sea-Air Power Improvement Plan), trị giá 7,4 tỷ đô la, đã được Đài Loan thông qua từ 2021 để tự sản xuất hỏa tiễn theo công nghệ Mỹ và có tiêu chuẩn tương thích với hệ thống đạn dược, định vị và thông tin liên lạc của Hoa Kỳ.Đài Loan "chết" vì thuế 60 % đánh vào Trung Quốc ? Chiến tranh thương mại của Trump có thể gây khó khăn cho Đài Loan như thế nào?Điều đầu tiên là Đài Loan phải tìm cách giảm sự mất cân đối thương mại với Hoa Kỳ với phần lợi hiện nay nghiêng về phía Đài Loan. Năm ngoái, thặng dư mậu dịch của Đài Loan với Mỹ tăng lên 51 tỷ đô la, theo đánh giá trang Global Taiwan.Điều thứ nhì là làm sao bảo vệ các công ty vừa và nhỏ xuất khẩu sang Mỹ. Các chuyên gia Đài Loan tin rằng các đại tập đoàn trị giá hàng nghìn tỷ đô la thì có thể tránh được “búa rìu” thương chiến, hoặc chịu đựng được bốn năm cầm quyền của Trump. Ví dụ như TSMC, công ty semiconductor hàng đầu thế giới, và các doanh nghiệp công nghệ cao của họ, vì rất có ích cho Hoa Kỳ trong cả kinh tế và quốc phòng, vừa có vốn rất lớn.Nhưng các công ty nhỏ hơn, như giới chức Đài Loan đánh giá, ví dụ trong ngành thực phẩm, đóng gói, chế tạo máy móc, dịch vụ bán lẻ, vốn dựa vào nguồn nhân lực và cung ứng bộ phận thay thế ở Trung Quốc... thì mức thuế quan 60% là quá nặng, sẽ giết chết họ. Theo Thống đốc Ngân hàng Trung ương Đài Loan (Trung Hoa Dân quốc), ông Dương Kim Hùng, hai nhiệm kỳ tổng thống vừa qua, cả Trump và Biden, thuế quan của Mỹ đánh vào hàng có xuất xứ một phần hoặc toàn bộ từ Trung Quốc đã là 19,3% và với các nước khác là 3%. Nếu đánh thuế quan thêm 20-60% thì “không ai chịu nổi”, theo ông Dương.Không dễ đi khỏi Trung Quốc Đài Loan chuẩn bị đi tìm những đối tác mới Việt Nam, Ấn Độ ...để lách Trung Quốc? Một số nhà nghiên cứu Đài Loan phát biểu tại một hội thảo về ảnh hưởng của nhiệm kỳ Trump 2.0 với châu Á và Đài Loan, tổ chức hôm 29/11/2024 ở Đại học Chính trị Đài Loan (NCCU), việc chuyển cơ sở sản xuất của Đài Loan sang các nước khác không hề dễ. Lý do là trong 10 quốc gia bị ông Trump cho là “có thặng dư mậu dịch” với Mỹ thì trong sáu nước nằm ở châu Á, với các nước được nêu tên gồm Việt Nam, Nhật Bản, Ấn Độ...đều đã là nơi Đài Loan đầu tư  nhiều. Ví dụ, tính đến tháng 7/2024, dòng vốn FDI của Đài Loan vào Việt Nam là 40 tỷ đôla trong bốn ngành chính là chế xuất, sản xuất, xây dựng và bất động sản. Hai ngành đầu tiên liên quan đến công nghệ cao của Đài Loan để bán hàng sang Mỹ và nếu Việt Nam bị Trump áp thuế xuất khẩu sang Mỹ thì công ty Đài Loan sẽ trở tay không kịp. Truyền thông Đài Loan cũng nói vào thời Biden, Hoa Kỳ vẫn coi Việt Nam là “nền kinh tế phi thị trường” và sang thời Trump, quy chế này hẳn khó mà thay đổi, tạo rủi ro gián tiếp cho các công ty Đài Loan nếu muốn dùng Việt Nam làm thị trường thay thế Trung Quốc để tránh thuế quan của Mỹ.Ngay cả Đức, nước nhận đầu tư từ Đài Loan tăng lên tới 3,9 tỷ đôla trong 2023, cũng đang có thặng dư mậu dịch với Mỹ và dễ bị Trump áp thuế nhập. Lối thoát duy nhất có lẽ là Đài Loan phải tăng thêm đầu tư vào Mỹ, từ con số đã rất lớn là 9,6 tỷ đôla chỉ trong ba quý của năm 2023.Có gây thiệt hại cho Đài Loan, Mỹ cũng "lãnh đủ"Về mối bang giao hỗ tương Mỹ-Đài, tình hình kinh tế có thực sự sẽ khó khăn cho Đài Loan vì ông Trump?Nếu chỉ nhìn vào các con số thì nguy cơ Đài Loan bị ông Trump ép buộc phải “trả lại cho Hoa Kỳ”, điều ông gọi là “công bằng thương mại” là rất cao. Thế nhưng nếu nhìn vào nội dung của mối quan hệ thì Hoa Kỳ sẽ cần Đài Loan, quốc gia thuộc nhóm đi đầu trong các ngành mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo (AI), và chế tạo máy tính cho ứng dụng AI (gồm GPU và máy chủ).Ngoài ra, về tài chính, hiện chính phủ và các nhà đầu tư Đài Loan đang nắm trong tay con số khổng lồ 717 tỷ đôal trái phiếu Mỹ (gồm 241 tỷ của Bộ Tài chính Mỹ), khiến Đài Loan trở thành chủ nợ lớn thứ 10 thế giới của Mỹ. Đổi lại, trái phiếu Đài Loan cũng rất có giá và Hoa Kỳ nắm trong tay 245 tỷ đôla loại trái phiếu này.Chính vì quan hệ này mà nếu ông Trump có hành động gây hại cho kinh tế Đài Loan thì chính Hoa Kỳ cũng bị thiệt hại. Đài Loan hy vọng tân tổng thống Trump và các bộ trưởng của ông sẽ hiểu ra điều này.  

Đồng rúp mất giá so với đô la : Đây là hiện tượng nhất thời hay là dấu hiệu của một cuộc khủng hoảng ngầm đe dọa kinh tế Nga ? Làm thế nào để kinh tế vững mạnh khi « thiếu hụt hàng triệu nhân công », « đầu tư bị đóng băng » và phần lớn tăng trưởng có được là nhờ « đơn đặt hàng của nhà nước » ? Đâu là những giới hạn của mô hình « kinh tế phục vụ chiến tranh » mà Matxcơva đề xuất ? Hôm 06/12/2024, Hermann Gräf, lãnh đạo Sberbank, ngân hàng lớn nhất của Nga, báo động « kinh tế Nga đang tăng trưởng chậm lại », thậm chí có thể « vừa đối mặt với suy thoái đồng vừa bị lạm phát hoành hành », « nhiều người đi vay gặp khó khăn, đẩy các ngân hàng vào cùng cảnh ngộ ».Không chỉ điều hành ngân hàng lớn nhất nước Nga, Hermann Gräf nguyên là bộ trưởng bộ Phát Triển Kinh Tế từ 2000-2007. Một tuần trước đó, tổng thống Vladimir Putin trấn an công luận rằng Matxcơva hoàn toàn « làm chủ tình hình », « không có bất kỳ một lý do nào để phải lo lắng » vì một đợt trừng phạt mới Hoa Kỳ ban hành hôm 21/11/2024 nhắm vào nhiều ngân hàng của Nga đã khiến đồng rúp mất giá.Khả năng linh động của một nền kinh tế đồ sộ Giữa những phát biểu trái ngược nhau của tổng thống Vladimir Putin và cựu bộ trưởng bộ Phát Triển Kinh Tế Hermann Gräf,  trả lời RFI Việt ngữ hôm 02/12/2024, phó giám đốc Đài Quan Sát Pháp – Nga trụ sở tại Matxcơva, Igor Delanoë, phác họa toàn cảnh kinh tế Nga hiện nay:Igor Delanoë : « Kinh tế Nga tiến triển tốt hiểu theo nghĩa trong lịch sử, chưa bao giờ một nền kinh tế lại đang phải đối mặt với nhiều đòn trừng phạt như Nga hiện tại. Nga đang hứng chịu hàng ngàn biện pháp trừng hạt của Âu, Mỹ và các nước thân phương Tây. Trong hoàn cảnh đó, Nga đã thích nghi với tình hình, tổ chức lại cả hệ thống giao thương với phần còn lại của thế giới ngay từ năm 2022 và cho đến cuối 2023. Tăng trưởng của Nga năm nay dự trù ở mức từ 3 đến 4 %. Tuy nhiên, bắt đầu có nhiều dấu hiệu đáng lo ngại.Trước hết, kinh tế Nga đang hoạt động hết công suất, cung cao hơn cầu. Thất nghiệp gần như không có, với tỷ lệ 2,3 %. Đây là một tin vui, song Nga đang trong tình trạng thiếu hụt lao động. Từ nay cho đến cuối thập niên 2020, Nga cần thêm 400.000 nhân viên du lịch, 400.000 người cho các nhà máy sản xuất vũ khí, 500.000 trong lĩnh vực nông nghiệp. Tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực được thể hiện cả trong hàng ngũ cán bộ có chuyên môn cao lẫn trong giới lao động chân tay. Điều đó tự nhiên đẩy lương của người đi làm lên cao, gây ra lạm phát ».Lãi xuất ngân hàng 21 % bóp ngạt tiêu thụ và đầu tưNhư ở tất cả mọi nơi trên thế giới, lạm phát luôn khiến các giới chức tài chính và kinh tế, tư nhân và cả các doanh nghiệp đau đầu. Riêng ở Matxcơva, bài toán thêm phức tạp. Sau một giai đoạn tương đối « dễ thở » trong năm 2023, lạm phát tại Nga tăng cao trở lại, ở mức trung bình gần 9 % theo thống kê chính thức của Ngân Hàng Trung Ương. Cuối tháng 10/2024 thống đốc Elvira Nabioullina nhìn nhận lạm phát trong một năm sẽ « cao hơn gấp đôi so với mục tiêu 4 % như đã đề xuất ». Trên thực tế, giá thực phẩm từ 1 năm qua tăng đến mức chóng mặt. Bơ sửa chẳng hạn, đắt hơn đến 25 % so với hồi mùa thu 2023. Chính vì thế mà để khống chế lạm phát phi mã, thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Nga đã từng bước đẩy lãi suất chỉ đạo lên 19 rồi 21 % trong những tháng gần đây.Igor Delanoë : « Lạm phát hiện giao động ở mức gần 9 %, chính xác hơn là 8,7 %, theo thống kê của Ngân Hàng Trung Ương. Chính vì thế, thống đốc Elvira Nabioullina phải tăng lãi suất chỉ đạo. Hiện tại thì lãi suất ngân hàng ở Nga là 21 %. Đây là lãi suất còn cao hơn cả so với thời kỳ đầu chiến tranh Ukraina. Lạm phát ở Nga, như vừa nói, xuất phát từ tình trạng thiếu hụt nhân công và lương của người lao động được đẩy lên cao, kèm theo đó chính phủ đầu tư rất nhiều. Matxcơva mạnh mẽ bơm tiền vào các hoạt động kinh tế, chủ yếu vào cỗ máy công nghiệp quốc phòng (...) Có nhiều hệ lụy kèm theo. Trước hết đây không phải là lúc để tính đến chuyện đi vay tiền mua nhà, vì lãi suất ngân hàng quá đắt. Thậm chí lãi ngân hàng để mua nhà bị đẩy lên đến gần 30 %. Kèm theo đó là cả ngành xây dựng bị đình đốn. Hiện tại cũng không ai dám đi vay ngân hàng để mua xe hơi vì lý do tương tự. Tiêu thụ nội địa cũng bị chựng lại. Các doanh nghiệp tạm gác lại một số các dự án đầu tư vì lãi ngân hàng quá cao. Tựu chung khu vực sản xuất của Nga hiện tại trông đợi nhiều vào các đơn đặt hàng của nhà nước –nhất là các tập đoàn công nghiệp quốc phòng ».Nguy cơ khủng hoảng ngân hàng Hôm 21/10/2024, khi mà lãi suất ngân hàng của Nga mới chỉ là 19 %, lãnh đạo Rostec, một tập đoàn công nghiệp lưỡng dụng của nhà nước (cung cấp các sản phẩm phục vụ trong lĩnh vực dân sự và quân sự) báo động « lãi suất cao như vậy là một trở ngại cho tăng trưởng và trong tương lai nhiều tập đoàn bị đe dọa phá sản ». Thông tín viên của nhật báo kinh tế Pháp Les Echos (13/11/2024) ghi nhận bơ sữa ở Nga đang trở thành hàng xa xỉ, phần lớn các siêu thị chỉ còn bán những gói bơ 100 g thay vì 250 g, để « phù hợp với túi tiền của phần lớn người tiêu dùng ».Trong phiên giao dịch 27/11/2024, tỷ giá hối đoái giữa rúp và đô la rơi xuống mức « thấp nhất từ khi Nga khởi động chiến tranh Ukraina » 110 rúp mới mua được một đô la, gợi lại nỗi ám ảnh hồi mùa xuân 2022 : trong vài tuần lễ, đơn vị tiền tệ của Nga mất 1/3 trị giá so với đô la và euro. Tài sản của Nga ở nước ngoài bị phương Tây phong tỏa, Nga bị gạt ra khỏi hệ thống thanh toán ngân hàng quốc tế SWIFT và các biện pháp trừng phạt được ví là những « vũ khí hạng nặng » của Hoa Kỳ, của Liên Âu, nhóm 7 nước công nghiệp phát triển nhất thế giới bắt đầu tập trung nhắm vào Matxcơva.Trên mặt trận kinh tế và tiền tệ, vị tướng đắc lực nhất giúp tổng thống Putin chính là thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Nga, Elvira Nabioullina : Bà đòi các nhà xuất phải hoán chuyển 80 % dự trữ ngoại tệ sang đồng rúp (tức phải bán euro, đô la để đổi lấy rúp) và quy định tư nhân không được rút ngoại tệ quá mức tương đương với 10.000 đô la/ năm. Cùng lúc đó cũng là thời điểm mà Châu Âu hối hả tích trữ thêm dầu khí của Nga trước khi « quá trễ và tình hình trở nên xấu đi hơn ». Giá năng lượng trên thế giới trong năm 2022 và một phần lớn của 2023 đã được đẩy lên cao. Ngoại tệ và thu nhập từ dầu hỏa, khí đốt vẫn « đổ vào » ngân sách của Liên bang Nga. Nhờ những biện pháp này đồng tiền Nga từng bước được ổn định. Đó cũng là thời điểm lạm phát tại Nga vượt ngưỡng 10 % trước khi rơi xuống khoảng 7 % trong năm 2023.Các viện nghiên cứu Nga hoài nghi về thực trạng của nền kinh tế nước nhà ?Cuối 2024, chiến tranh Ukraina chuẩn bị bước sang năm thứ ba. Ngay tại Matxcơva, một vài viện thống kê e rằng lạm phát khó mà giữ được ở ngưỡng dưới 9 % như thẩm định của Ngân Hàng Trung Ương. Lý do : Mô hình kinh tế phục vụ cho chiến tranh của tổng thống Vladimir Putin huy động 40 % ngân sách quốc gia cho an ninh và quốc phòng, trong khi các khoản chi tiêu xã hội cho tài khóa 2025 dự trù còn bị cắt giảm thêm nữa, khi mà « 1/3 người dân Nga không có tiền tiết kiệm » theo thăm dò gần đây của Viện Levada.Cùng lúc dự trữ tiền tệ của nước Nga (không kể khoản tài sản 350 tỷ đô la ở hải ngoại đang bị phong tỏa) trong ba năm qua đang từ 118 tỷ đô la nay chỉ còn 55 tỷ, thu nhập từ các nguồn xuất khẩu năng lượng của Nga giảm mạnh. Hôm 21/11/2024, hai tháng trước khi rời khỏi quyền lực, chính quyền Joe Biden ban hành thêm một đợt trừng phạt mới, nhắm vào một trong những tập đoàn ngân hàng hiếm hoi mà đến nay vẫn là nhịp cầu để đưa ngoại tệ vào Nga. Theo Igor Delanoë, phó giám đốc Đài Quan Sát Pháp Nga, đây là một trong những đòn mạnh làm khuynh đảo đồng rúp trong tuần lễ cuối tháng 11 - đầu tháng 12/2024.Igor Delanoë : « Có nhiều yếu tố giải thích vì sao đồng rúp trượt giá. Như vừa nói, đó là do Ngân Hàng Trung Ương tăng lãi suất chỉ đạo, để kềm hãm lạm phát. Tác động kèm theo là đồng tiền quốc gia mất giá. Thoạt nhìn, điều đó có lợi cho xuất khẩu của Nga. Tuy nhiên, bên cạnh đó, từ khi bị phương Tây trừng phạt, đô la và euro trở nên khan hiếm. Theo luật cung cầu, đơn vị tiền tệ của Nga bị suy yếu tức là càng lúc càng phải huy động nhiều rúp để đổi lấy đô la hay là đồng euro của châu Âu. Yếu tố thứ ba xuất phát từ quyết định của Washington đưa thêm ngân hàng Gazprobank, cổng vào tài chính của tập đoàn năng lượng Nga Gazprom, vào danh sách trừng phạt. Cho đến nay, Gazprobank là một trong những ngân hàng hiếm hoi của Nga không bị phương Tây trừng phạt, vẫn được thanh toán với các khách hàng bằng đô la hay euro. Nhờ vậy mà Gazprom vẫn hoạt động gần như bình thường. Nhưng quyết định vừa qua của Mỹ nghiêm trọng đến nỗi, ngay lập tức, nhiều nước như Nhật Bản hay Thổ Nhĩ Kỳ đã lập tức đàm phán với Hoa Kỳ để xin được hưởng ưu đãi, tức là vẫn được giao dịch với Gazprom bằng ngoại tệ qua trung gian của ngân hàng Gazprobank. Đây là một đòn mạnh Mỹ nhắm vào đồng rúp. Lý do thứ tư khiến đồng tiền của Nga mất giá trong những ngày cuối tháng  2024 là các tính toán đầu cơ. Nhiều người đánh cược là khi đồng rúp bị mất giá, Nga và các bạn hàng sẽ chuyển sang thanh toán bằng đồng rupi của Ấn Độ thay đồng nhân dân tệ của Trung Quốc … mà không cần qua trung gian của đô la hay euro. Hình thức thanh toán này sẽ cho phép Nga xuất khẩu nhiều hơn, có thêm ngoại tệ và đồng tiền của Nga qua đó sẽ mạnh lên trở lại nhờ xuất khẩu ».Ít lạc quan hơn Igor Delanoë, một số tiếng nói khác e rằng, đồng rúp mất giá so với đô la trong tuần lễ cuối tháng 11 - đầu tháng 12/2024 không chỉ là một hiện tượng nhất thời, mà đó là « dấu hiệu của một cuộc khủng hoảng ngầm đe dọa kinh tế Nga ». Đành rằng một đồng rúp « yếu » so với euro và đô la có lợi cho xuất khẩu của Nga, nhưng đừng quên rằng Nga cũng cần nhập khẩu hàng: Năm 2022, Nga nhập khẩu 81 triệu đô la điện từ Litva, Latvia, Azerbaijan, Kazakhstan và Mông Cổ.Song các doanh nghiệp ở Nga, các hộ gia đình ở nước này, cũng như các giới chức tại Matxcơva đã nhiều lần chứng minh rằng « cái khó ló cái khôn » và ở mỗi cấp, mọi người đều tìm cho mình một ngõ thoát hiểm. Ngân Hàng Trung Ương Nga chẳng hạn đã quyết định « đình chỉ các dịch vụ mua vào ngoại tệ trên thị trường nội địa từ nay đến cuối năm (2024) » để giữ giá cho đồng rúp.

Trung Quốc, Mêhicô và Canada là ba nạn nhân đầu tiên của chính sách bảo hộ mậu dịch dưới chính quyền Trump 2. Bắc Kinh biết trước là sẽ bị Hoa Kỳ nhắm tới. Thỏa thuận tự do mậu dịch USMCA đạt được dưới chính quyền Trump không giúp Ottawa và Mêhicô tránh được hai « phát súng đầu tiên ». Giám đốc viện nghiên cứu CEPII  Antoine Bouët phân tích « phương pháp vừa đánh phủ đầu vừa khủng bố » đối phương trong cái mà nhà tỷ phú Trump gọi là « nghệ thuật đàm phán ».     Ngày 25/11/2024, trên mạng xã hội, tổng thống tân cử Donald Trump loan báo, trong nhiệm kỳ sắp mở ra, « một trong những sắc lệnh đầu tiên là áp thuế hải quan 25 % vào TẤT CẢ các sản phẩm nhập từ Mêhicô và Canada đánh vào Mỹ ». Trong một tin nhắn thứ nhì, ông viết tiếp thuế đánh vào hàng Trung Quốc sẽ là 10 %.Mêhicô-Canada sợ một đòn chí tử Căn cứ vào hai tin nhắn trên mạng Truth Social, tổng thống tân cử Hoa Kỳ có vẻ mạnh tay với Canada và Mêhicô, hơn nhiều so với Trung Quốc. Một thỏa thuận tự do thương mại chính Donald Trump đàm phán với hai đối tác Bắc Mỹ đang gắn kết Washington, Ottawa và Mehicô. Đối với chính quyền của nữ tổng thống Claudia Sheinbaum, bị đánh thuế 25 % vào hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ là một « thảm họa », bởi chỉ một mình nước Mỹ mua vào 80 % xuất khẩu của Mêhicô. Mêhicô là « nguồn cung cấp và cũng là khách hàng lớn thứ nhì » của Mỹ.Canada choáng váng vì dòng tin nhắn của ông Trump : tổng trao đổi mậu dịch hai chiều hàng năm lên tới gần 1.000 tỷ đô la và mỗi ngày khoảng 3 tỷ đô la Mỹ hàng hóa và dịch vụ hai chiều đi qua các cửa khẩu. Hoa Kỳ là thị trường mua vào 77 % hàng xuất khẩu của Canada. Riêng về ngành năng lượng, Canada phụ thuộc đến 81 % vào các khách hàng Mỹ. Nếu ông Trump đánh thuế 25 % vào 150 tỷ đô la vào kim ngạch xuất khẩu năng lượng (chủ yếu là dầu hỏa) của Canada sang Mỹ, « kinh tế của ba tỉnh Alberta, Saskatchewan và Terre Neuve et Labrado/ Newfoundland and Labrador chắc chắn sẽ phá sản ». Tại Ottawa, thủ tướng Justin Trudeau hối hả thu xếp để bay sang Florida hội kiến tổng thống 47 tương lai của nước Mỹ. Tổng thống Mêhicô Claudio Sheinbaum điện đàm với Donald Trump vừa cam kết tăng cường các biện pháp ngăn chận người nhập cư trái phép tràn vào Hoa Kỳ qua đường biên giới giữa hai nước, vừa cảnh báo là Mêhicô sẽ « đáp trả » các hàng rào thuế quan mà nước láng giềng áp đặt, « cho đến khi nào đôi bên tìm ra đồng thuận để giải quyết vấn đề với nhau ». Nữ tổng thống đầu tiên trong lịch sử Mêhicô ngụ ý chính quyền Trump không dễ bắt nạt Mêhicô.Về phía Trung Quốc, qua lời đại sứ tại Washington, Bắc Kinh bình tĩnh cảnh báo « một cuộc thương chiến bất lợi cho tất cả các bên ». Từng phải ráo riết đàm phán với chính quyền Trump hồi 2018/2019, có lẽ Trung Quốc chờ đợi chính sách thương mại của Mỹ được định hình để cân nhắc các đòn đáp trả.Tính khả thi các đòn áp thuế uy hiếp đối phương Chính quyền Trump luôn xem Trung Quốc là một đối thủ thương mại, là nguồn cướp đi công việc làm của người lao động Mỹ … Nhưng liệu có dễ để Washington dùng thuế hải quan trừng phạt Ottawa và Mêhicô khi mà thỏa thuận tự do mậu dịch USMCA gắn kết ba quốc gia Bắc Mỹ này ? Những đe dọa của tổng thống tân cử Hoa Kỳ qua đó có thể nguy hiểm đến mức độ nào ? Trên đài RFI tiếng Việt, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu về Triển Vọng Kinh Tế và Thông Tin Quốc Tế- CEPII, chuyên gia người Pháp Antoine Bouët trả lời :Antoine Bouët  : « Đe dọa đó có đáng tin cậy hay không ? Câu trả lời là có, hiểu theo nghĩa Donald Trump có thể sử dụng hàng rào quan thuế cho dù điều đó đi ngược lại với những quy định tự do mậu dịch USMCA gắn kết ba nước Bắc Mỹ. Có thực là Washington sẽ đánh thuế hàng của Canada và Mêhicô nhập vào Mỹ? Theo tôi đây là một đòn để ông Trump mặc cả, để gây áp lực nhằm đổi lấy một cái gì khác. Đối với Mêhicô chẳng hạn, bị đánh thuế vào hàng bán sang Hoa Kỳ sẽ một cú sốc rất mạnh, bởi vì Mỹ chiếm 75 % tổng kim ngạch xuất khẩu của Mêhicô. Trump gây sức ép đòi Mêhicô tích cực ngăn chận các làn sóng người nhập cư tràn vào Mỹ qua đường biên giới giữa hai nước, đòi Mêhicô tăng cường các biện pháp chống ma túy, chống ma túy tổng hợp fentanyl. Tương tự như vậy Trump cũng đòi phạt Trung Quốc, vì Bắc Kinh không ngăn chận các đường dây xuất khẩu fentany sang Hoa Kỳ. Các bên bắt đầu đàm phán để xem Canada, Mêhicô và Trung Quốc có thái độ hợp tác hay không ». Màn đánh phủ đầu ? Trong trường hợp của Canada, chính sách của ông Trump không mấy rõ ràng, bởi Canada không phải là cửa ngõ cho lao động rẻ tràn vào Mỹ, cướp công việc làm của người Mỹ. Nhập cư lao động từ Canada là người có trình độ cao. Canada cũng không là đất dụng võ của các đường dây ma túy và fentanyl để chuyển vào Hoa Kỳ như trong trường hợp của Mêhicô hay Trung Quốc mà giám đốc trung tâm nghiên cứu CEPII Antoine Bouët vừa nêu. Nhưng 2026 là năm mà Washington và Ottawa sẽ đàm phán lại về các điều khoản trong thỏa thuận USMCA, cho nên chuyên gia Pháp cho rằng, rất có thể ông Trump chơi trò « đánh phủ đầu ».Chính sách của Trump với Trung Quốc chưa định hình ?Thế còn đối với Trung Quốc, phải chăng vì nhà tỷ phú Elon Musk có cơ sở tại Hoa Lục, từ nhiều tháng qua theo sát chân ông Trump như bóng với hình, nên tổng thống tân cử Mỹ đã « nhẹ tay » hơn khi chỉ đòi đánh thuế 10 % vào hàng Trung Quốc bán sang Mỹ ? Giám đốc trung tâm nghiên cứu Pháp CEPII nhấn mạnh đến lập trường không nhất quán của tổng thống tân cử Hoa Kỳ.  Antoine Bouët : « Điểm lại tất cả những tuyên bố của ông Trump về chính sách thuế quan trong 12 tháng vừa qua, chúng ta thấy đầy những mâu thuẫn. Lúc thì ông dọa đánh thuế 60 % hàng Trung Quốc, rồi bây giờ thuế nhập khẩu chỉ còn là 10 %. Riêng với xe hơi Trung Quốc sản xuất tại Mêhicô thì Donald Trump đòi đánh thuế 200 %, nhưng có lúc ông chỉ nói đến mức thuế 100 %. Đồng thời Trump chủ trương áp dụng toàn bộ 10 % thuế với hàng hóa của toàn cầu – gồm cả hàng của châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc … nhưng có lúc lại khẳng định là 20 % … Tóm lại, ông Trump đưa ra rất nhiều các con số nhưng không bao giờ nhất quán. Trump rất thường xuyên mang hàng rào quan thuế ra đe dọa… Tôi không nghĩ rằng Trump sẽ áp dụng các biện pháp này, mà đây chỉ là một màn để uy hiếp các đối tác thương mại của Mỹ. Hơn nữa, lúc thì ông giải thích rằng đánh thuế nhập khẩu để trừng trị các đường dây ma túy và fentanyl, lúc thì là công cụ để chống nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ. Khi thì tổng thống tân cử Hoa Kỳ xem thuế hải quan là phương tiện để tài trợ cho các dự án đầu tư, để làm sống lại cỗ máy công nghiệp và thậm chí để tài trợ cho các vườn giữ trẻ …Điều nực cười là chưa chi thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu  Christine Lagarde đã vội vã kêu gọi mua thêm hàng của Mỹ, hàm ý Liên Âu nhượng bộ trước các đòn hù dọa của Washington trước khi ngồi vào bàn thương lượng ».Về phần chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen, trong nỗ lực làm vừa lòng Donald Trump, từng đề nghị Liên Âu « mua khí đốt của Mỹ thay vì khí đốt của Nga ».Cũng Antoine Bouët nhắc lại, trong cuộc thương chiến lần thứ nhất với Trung Quốc, chính quyền Trump đã rất ồn ào, nhưng kết quả đạt được với Bắc Kinh không nhiều. Thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung giai đoạn 1, cho đến ngày Donald Trump để lại chìa khóa Nhà Trắng cho ê kíp của Joe Biden tháng 1/2021 vẫn chưa được thực thi hoàn toàn. Bắc Kinh cam kết mua thêm hàng của Mỹ để thu hẹp thâm hụt mậu dịch bất lợi cho Washington, nhưng trên thực tế Trump đã gây khó khăn cho nông dân Hoa Kỳ. Nhập khẩu đậu tương, đậu nành của Trung Quốc từ Mỹ giảm 13 % và cùng lúc tăng thêm 29 % với bạn hàng Brazil.Thiệt hại nặng nề cho tăng trưởng và thương mại Trung Quốc Giám đốc trung tâm nghiên cứu CEPII thẩm định chiến tranh thương mại gây nhiều tổn thất cho tăng trưởng vào mậu dịch toàn cầu. Mỹ và Trung Quốc thiệt hại ngang nhau. Antoine Bouët  : « Tại trung tâm nghiên cứu CEPII, chúng tôi đã lập ra một quy trình để thẩm định tác động từ một cuộc chiến thương mại, dựa trên cơ sở Mỹ đánh thuế 10 % toàn bộ hàng nhập khẩu sang Hoa Kỳ và với mức thuế 60 % đánh vào hàng của Trung Quốc. Đương nhiên là thế giới sẽ đáp trả một cách tương xứng các biện pháp bảo hộ của chính quyền Trump. Kết quả cho thấy, tổng sản lượng toàn cầu sẽ giảm từ 0,5 đến 1 %. Riêng GDP của Trung Quốc giảm 1,5 % và đối với Mỹ cũng giảm tương tự. Tình hình không đến nỗi quá tệ đối với một số quốc gia khác, như trường hợp của Việt Nam hay Mêhicô, nhưng điều này chỉ đúng nếu như Trump giữ thuế hải quan 10 % với Mêhicô và 60 % với hàng Trung Quốc. Nếu hàng Trung Quốc bị đánh thuế 60 % mà hàng Việt Nam bán vào Mỹ chỉ bị đánh thuế 10 % thì Trung Quốc sẽ nhanh chóng di dời sản xuất sang Việt Nam để tránh 60 % thuế hải quan của ông Trump ».Mỹ cũng bị lôi vào vòng xoáy chiến tranh thương mạiThiệt hại đối với Mỹ cũng nặng không kém, vì cả người tiêu dùng lẫn các doanh nghiệp Mỹ cùng phải trả giáAntoine Bouët : « Người tiêu dùng phải trả giá, bởi vì hàng ngoại quốc bán sang thị trường Mỹ trở nên đắt đỏ hơn, trong lúc mà dân Mỹ đã phải đối mặt với lạm phát (và đừng quên rằng, lạm phát là yếu tố khiến một phần cử tri ủng hộ đảng Dân Chủ đã quay sang bỏ phiếu cho đảng Cộng Hòa trong đợt bầu cử tháng 11 vừa rồi). Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Mỹ cũng sẽ rất chật vật bởi cần nhập khẩu nguyên liệu, cần mua vào hàng thiết bị … để phục vụ các nhà máy sản xuất ở Mỹ. Giá thành các mặt hàng sản xuất ở Mỹ bị đẩy lên cao. Hàng đắt, kém hấp dẫn và các doanh nghiệp Mỹ mất khả năng cạnh tranh. Đó là chưa kể các đối tác thương mại của Hoa Kỳ cũng sẽ áp dụng các biện pháp bảo hộ … ».Coi chừng các đòn phản công lợi hại của Bắc KinhTrong bài tham luận What Trump's Tariffs Will Mean for China đăng trên Foreign Policy (26/11/2024), phó tổng biên tập tạp chí chuyên về chính sách ngoại giao Hoa Kỳ, James Palmer, nêu thêm hai yếu tố cho thấy Bắc Kinh không vội tung đòn phản công : Thứ nhất là trong quá khứ, ông Trump từng chơi trò « giơ cao đánh khẽ » như trong các biện pháp trừng phạt các tập đoàn công nghệ cao của Trung Quốc. Tỷ phú địa ốc New York thích dùng đòn uy hiếp đòi đối phương nhượng bộ để thu hoạch những thắng lợi chính trị tượng trưng nhưng hiệu quả về thực chất không nhiều (từ mục tiêu xây tường ngăn chận nhập cư bất hợp pháp ở đường biên giới với Mêhicô đến mục đích giảm thâm hụt mậu dịch với Trung Quốc). Thứ hai là, theo chuyên gia Mỹ James Palmer, « điều tối kỵ đối với các lãnh đạo ở Bắc Kinh là họ được chỉ đạo phải xử lý các vấn đề nội bộ như thế nào ». Nói cách khác, chắc chắn không vì những đe dọa của Washington mà Trung Quốc can thiệp vào hồ sơ fentanyl.Điều đó không cấm cản chính quyền Trump sắp tới sẽ dùng các đòn thuế quan để « đánh vào Trung Quốc » bởi hai siêu cường kinh tế thế giới này vẫn đang trong thế « cạnh tranh không ngơi nghỉ ». Đây cũng không chỉ là một cuộc chiến thương mại giữa hai Washington và Bắc Kinh.Các chuyên gia ở Mỹ cũng như Pháp đồng loạt cho rằng Hoa Kỳ có sử dụng chiến thuật nào đi chăng nữa thì các đòn trả đũa của Bắc Kinh giờ đây đã phong phú hơn nhiều so với thời điểm 2018/2019. Trung Quốc giờ đây được chuẩn bị tốt hơn để đối đầu với một cuộc chiến thương mại mới: Antoine Bouët  : « Tôi tin là Trung Quốc đã sẵn sàng hơn để đối mặt với một cuộc chiến thương mại. Bắc Kinh nhập khẩu ít hẳn đậu tương, đậu nành của Mỹ, khiến chính quyền Trump nhiệm kỳ trước đã phải đền bù cho các nông gia đến 14 tỷ đô la trong giai đoạn 2018-2019, để lấp vào chỗ trống mà thị trường Trung Quốc để lại. Hơn nữa chúng ta thấy là Trung Quốc đã chuyển sang thế công và nhắm vào những mắt xích yếu kém trong dây chuyền sản xuất của Mỹ. Đứng đầu trong số đó là nhu cầu của Mỹ về kim loại hiếm. Bắc Kinh có thể hạn chế, thậm chí cấm xuất khẩu đất hiếm gây trở ngại cho các nhà máy của Hoa Kỳ. Bắc Kinh đánh vào những lĩnh vực mà nền công nghiệp của Mỹ lệ thuộc vào Trung Quốc ». Trước mắt các đòn « đánh hỏa mù » của tổng thống tân cử Mỹ đặt toàn thế giới trong tình trạng bất an, từ Trung Quốc cho đến các đồng minh thân thiết nhất của Washington. 

Sau nhiều năm đàm phán, Bruxelles kỳ vọng đúc kết trước cuối năm nay hiệp định tự do mậu dịch với 5 nước châu Mỹ Latinh trong khối Mercosur, mở ra một chân trời mới vào lúc Mỹ lại sắp khai mào một cuộc chiến thương mại với Liên Âu và các doanh nghiệp châu Âu ngạt thở vì Trung Quốc. Pháp phản đối hiệp định với Mercosur. Ai có lợi, nếu vì một lý do nào đó hiệp định tự do mậu dịch giữa Liên Âu và khối giàu tài nguyên thiên nhiên như Mercosur bất thành ? Châu Âu càng mất thời gian đàm phán về Mercosur, Trung Quốc càng có lợi trong cuộc chạy đua nước rút để chinh phục thị trường vừa đầy tiềm năng, vừa có nhiều tài nguyên thiên nhiên và lại nằm ngay sát cạnh cửa ngõ Hoa Kỳ.Tạp chí hôm nay xin tìm cách trả lời các câu hỏi : Nội dung hiệp định tự do mậu dịch giữa Liên Âu với khối Mercosur gồm những gì ? Có thực đây là một thỏa thuận bất lợi cho nông gia Pháp để đến nỗi từ tổng thống đến thủ tướng và hơn 600 dân biểu ở lưỡng viện đồng loạt chống đối hiệp định sắp được ký kết với 5 nước châu Mỹ Latinh (Achentina, Bolivia, Brazil, Paraguay và Uruguay) ?Nông dân Pháp phẫn nộ Vào lúc Quốc Hội Pháp thảo luận về hiệp định tự do mậu dịch giữa Liên Âu với khối Mercosur, một bộ phận nông dân Pháp lại xuống đường rầm rộ bày tỏ sự phẫn nộ, chống đối một thỏa thuận bị cho là có nguy cơ « giết chết giới các nông gia Pháp » và châu Âu.Phong trào đã bùng lên từ tuần trước và nông dân Pháp hôm nay 26/11/2024 lại huy động máy cầy, xe tải đến chiếm đóng tổng cộng 85 điểm, bao gồm trụ sở của các chính quyền cấp vùng, cấp tỉnh… lại phong tỏa nhiều đoạn đường cao tốc ở đoạn gần biên giới giữa Pháp và Tây Ban Nha, lại đốt vỏ xe, hay đổ phân bón trên đường phố để « chống Mercosur ». Chính phủ đang vận động thêm các thành viên khác trong Liên Âu để cùng đòi Bruxelles xem xét lại một số điều khoản trước khi đặt bút ký vào hiệp định tự do mậu dịch với khối Mercosur.Giới trồng trọt và chăn nuôi Pháp sợ là bị nông phẩm, thịt, trứng của các nước châu Mỹ Latinh cạnh tranh, khi biết rằng 2 trong số 5 thành viên Mercosur, Achentina và Brazil là hai ông khổng lồ nông nghiệp của thế giới. Chủ tịch hiệp hội quy tụ các nhà sản xuất mang tên Coopération Agricole, Dominique Chargé, giải thích:« Lo ngại của giới trong ngành là nguy cơ phải đối mặt với lương thực, thực phẩm nhập khẩu từ những khu vực mà giới canh nông không tuân thủ những chuẩn mực của châu Âu, không tuân thủ các chuẩn mực về vệ sinh y tế, về môi trường … Đây là một sự cạnh tranh bất bình đẳng. Hiện tại 40 % thịt gà tiêu thụ tại Liên Âu là hàng nhập khẩu, cũng như 40 % bơ và 30 % thịt bò… Chúng tôi không muốn có thỏa thuận với khối Mercosur, vì hiệp định ấy không đáp ứng được những thách thức mà chúng tôi đang phải đối mặt ». Nông nghiệp : Châu Âu vẫn là một thị trường khó tínhTrước khi đi xa hơn, xin nhắc lại : Nông nghiệp chỉ là một trong ba vế trong hiệp định tự do mậu dịch với khối Mercosur.Đành rằng Liên Âu áp đặt nhiều tiêu chuẩn về môi trường, về vệ sinh, y tế, về quyền của người lao động … với các nhà sản xuất trong khối này. Trái lại, nông dân ở châu Mỹ Latinh không phải tuân thủ các chuẩn mực đó. Tuy nhiên, báo chí Pháp nhắc lại: Thứ nhất, châu Âu không cho phép nhập khẩu thực phẩm và nhất là thịt, hay sữa của châu Mỹ Latinh một cách bừa bãi. Thịt bò nuôi bằng hormone của Brazil và Achentina đến nay vẫn bị cấm bán ở châu Âu. Đậu nành biến đổi gen cũng bị cấm.Thứ hai là không có chuyện Bruxelles xóa bỏ hoàn toàn mọi hàng rào thuế quan để cho thịt, bơ hay ngũ cốc của khối Mercosur tràn vào châu Âu.   Trên đài truyền hình Pháp –Đức, Arte, nhà nghiên cứu Elvire Fabry, Viện Jacques Delors, giải thích :« Dỡ bỏ các hàng rào thuế quan, chủ yếu là thuế nhập khẩu đánh vào hàng công nghiệp, nhưng đối với nông phẩm thì trong thỏa thuận tự do mâu dịch với các nước châu Mỹ Latinh, Bruxelles vẫn duy trì thuế nhập khẩu với nông phẩm của khối Mercosur bán sang châu Âu và đặt ra nhiều quy định về quota. Thí dụ như đối với thịt bò, các nước châu Mỹ Latinh không được xuất khẩu quá một khối lượng nào đó. Điều này cho thấy Bruxelles đã tìm cách bảo vệ giới chăn nuôi bị khó khăn nhất. Nhưng về cơ bản, nông nghiệp châu Âu có khả năng cạnh tranh kém trong một số lĩnh vực như thị trường thịt bò. Theo tôi, cần nhìn thỏa thuận tự do mậu dịch giữa châu Âu và Mercosur một cách tổng quát hơn, mà ở đó vế nông nghiệp chỉ là một, bên cạnh những thỏa thuật cho phép dỡ bỏ hàng rào thuế quan trong ngành công nghiệp và dịch vụ … ».Mercosur chỉ là cái cớ để giải thích sự yếu kém của nền nông nghiệp châu ÂuHiện tại Mercosur là một thị trường còn khép kín, và trung bình hàng hóa và nông phẩm của châu Âu xuất khẩu sang khu vực này bị đánh thuế từ 20 đến 35 %. Rượu vang của Pháp bán sang châu Mỹ Latinh bị đánh thuế 25 %. Với hiệp định tự do mậu dịch, 90 % thuế quan sẽ được dỡ bỏ, nhưng nông phẩm sẽ là một ngoại lệ, bởi vì châu Âu cũng như 5 quốc gia liên quan ở châu Mỹ Latinh đều muốn bảo vệ nông gia cho mỗi bên.Thứ ba là nông dân và cả một số chính giới Pháp ồn ào tố cáo « thịt bò bẩn của Brazil sẽ tràn ngập bàn ăn của người Pháp », ngụ ý thịt bò nhập từ Brazil được kích thích bằng hormone và không được kiểm tra chất lượng trước khi bán ra trên thị trường Pháp. Nhưng hiệp định tự do mậu dịch tương lai giữa Liên Âu với Mercosu quy định mỗi năm khối 5 nước Mercosur chỉ được nhập vào Liên Âu 90.000 tấn thịt bò, và mỗi tấn vẫn phải chịu 7,7 % thuế nhập khẩu. Để so sánh, 500 triệu dân trong Liên Âu mỗi năm tiêu thụ 6,4 triệu tấn thịt bò và sản xuất 6,7 tấn. Vậy thì 90.000 tấn thịt bò nhập từ châu Mỹ Latinh chỉ tương đương với chưa đầy 1,7 % so với nhu cầu tiêu thụ của Liên Âu. Vậy thì tại sao các nông dân Pháp lại làm ầm ĩ và chĩa mũi dùi vào thịt bò của Brazil hay Achentina ?Tương tự như vậy, thịt gà, hay thịt heo của châu Mỹ Latinh cũng rất bị hạn chế trong việc bán sang thị trường châu Âu. Hiện tại,  Liên Âu nhập khẩu 40 % thịt hay trứng và bơ để bảo đảm tiêu thụ cho 500 triệu dân. Nhưng các nguồn sản xuất chính của khu vực này là chính các nước trong Liên Âu, hay cùng lắm là nước Anh, một thành viên cũ của khối này. Hà Lan, Anh Quốc và Ireland là ba nguồn cung cấp thị bò chính cho toàn thể 27 nước châu Âu. Ba Lan, Bỉ, Hungary và Cộng Hòa Séc là những trang trại nuôi gà của Liên Âu. Cho nên « trút cơn phẫn nộ lên các nhà chăn nuôi và trồng trọt ở mãi tận châu Mỹ Latinh là một sai lầm ».Kẻ được, người thuaHơn nữa, ngay trong giới nuôi, trồng cũng có « kẻ được người thua ». Các tập đoàn sản xuất rượu vang ở Pháp chẳng hạn đang nóng lòng chờ đợi dỡ bỏ khoản thuế 25 % đánh vào rượu Pháp xuất khẩu sang châu Mỹ Latinh. Không thấy các nhà sản xuất rượu ở Pháp này xuống đường biểu tình chống đối Mercosur.Về phần bà Arancha Gonzalez Laya, trường quản trị kinh doanh Paris School of International Affairs, nguyên bộ trưởng Tây Ban Nha đặc trách về châu Âu, trên đài France Culture lưu ý rằng hiệp định tự do mậu dịch với Mercosur là môt thỏa thuận bao gồm luôn cả vế công nghiệp và dịch vụ, những điểm mạnh của nền kinh tế châu Âu.Liên Âu, mà đứng đầu là Đức, đang cần xuất khẩu xe hơi sang Brazil hay Paraguay vào lúc mà thị trường nội địa đang bão hòa và xe của Đức, của Pháp hay Ý đang bị xe Trung Quốc cạnh tranh dữ dội.  « 2/3 tăng trưởng của châu Âu tùy thuộc vào xuất nhập khẩu với phần còn lại của thế giới. Các thỏa thuận thương mại, tôi nhấn mạnh khác biệt giữa thỏa thuận thương mại và hiệp định tự do mậu dịch, và ở đây chúng ta tập trung vào các thỏa thuận thương mại : đây là công cụ tạo lực đẩy cho xuất khẩu hàng hóa, xuất khẩu dịch vụ và mang lại thịnh vượng, việc làm cho người lao động trong Liên Âu. Nhưng không phải là lĩnh vực nào cũng được hưởng lợi và hưởng lợi như nhau. Có người được thì phải có kẻ thua. Câu hỏi đặt ra là liệu châu Âu có hoàn toàn được hưởng lợi trên tất cả mọi mặt hay không? Câu trả lời là không ».Thương mại : Châu Âu trên đe dưới búaHai tháng trước ngày trở lại Nhà Trắng, tổng thống tân cử Donald Trump đã dọa đánh thuế nhập khẩu vào tất cả hàng hóa bán sang thị trường Mỹ và những đòn đầu tiên được dành cho hàng Trung Quốc, Canada và Mêhicô. Châu Âu có cán cân thương mại thặng dư với Hoa Kỳ nên khó mà tránh khỏi búa rìu của một người đã đắc cử với khẩu hiệu đặt quyền lợi của người Mỹ lên trên hết.Cùng lúc, các tập đoàn Trung Quốc cạnh tranh khốc liệt với châu Âu trong tất cả mọi lĩnh vực. Do vậy, theo cựu ngoại trưởng Tây Ban Nha , Arancha Gonzalez Laya, Bruxelles cần đi tìm những thị trường mới mà Mercosur là một điểm đến lý tưởng, do là một trong những đối tác hiếm hoi mà châu Âu vẫn còn chiếm được ưu thế.« Đâu là vị trí của Liên Âu đối với Mercosur ? Cán cân thương mại của Liên Âu trong thế xuất siêu so với châu Mỹ Latinh, tức là chúng ta xuất khẩu sang khu vực này nhiều hơn là mua hàng từ 5 nước trong khối thị trường Nam Mỹ. Trong hai thập niên qua, xuất siêu của châu Âu so với Mercosur đang từ 35 % rơi xuống còn 17 %, tức là đã bị giảm đi mất phân nửa. Ai hưởng lợi ? Trung Quốc đã thay thế phần nào châu Âu để bán hàng sang châu Mỹ Latinh. Trong bối cảnh đó, hiệp định tự do mậu dịch với Mercosur sẽ giúp châu Âu giữ được lợi thế cạnh tranh với khu vực này, giữ được thị phần ở châu lục mà Trung Quốc không ngừng tấn công để chen chân vào. Chỉ cần quan sát một chút là cũng đủ thấy Bắc Kinh quan tâm đến châu Mỹ Latinh đến mức độ nào. Chủ tịch Trung Quốc vừa công du Brazil trong 5 ngày, trước đó là chặng dừng ở Peru (…) Ngoài ra châu Mỹ Latinh có nhiều tài nguyên, quặng mỏ mà châu Âu đang rất cần cho tiến trình chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi sang công nghệ số ».Tầm cỡ chiến lược của một hiệp định tự do mậu dịchHơn nữa, ngoài những tính toán được thua về kinh tế, về chiến lược, bắc được những nhịp cầu với châu Mỹ Latinh ở vào thời điểm này cũng là một yếu tố quan trọng mà Bruxelles không thể bỏ qua. Giáo sư trường quản trị kinh doanh Paris kết luận : châu Âu không thể tự cho phép lơ là với châu lục này, vào lúc mà Trung Quốc đã cắm rễ sâu vào khu vực vốn được coi là sân sau của Hoa Kỳ.« Chilê quan niệm rằng thỏa thuận với Liên Hiệp Châu Âu với những điều khoản tài chính, chẳng hạn như Bruxelles cam kết tạo điều kiện thuận lợi cho các ngành xuất khẩu litium và đồng của Chilê, đồng thời hỗ trợ mở rộng ngành công nghiệp của nước này trong hai lĩnh vực cụ thể vừa nêu. Chilê đánh giá là thỏa thuận đó có lợi cho họ hay không. Chúng ta chớ đánh giá nhầm những đối tác thương mại của mình, bởi vì các nước trong khối Mercosur có nhiều khả năng chọn lựa : không bắt tay với Liên Âu thì họ có thể ký hợp đồng với Trung Quốc, hay với Ả Rập Xê Út. Họ ký hợp đồng với châu Âu vì trông thấy lợi ích của họ trên thị trường châu Âu được bảo đảm. Trong chiều ngược lại, Liên Âu cũng có thể đặt câu hỏi chơi với Mercosur có lợi gì hay không. Theo tôi thì câu trả lời là có, với điều kiện là chúng ta cũng phải đánh giá đúng tình hình, thẩm định rõ những khu vực nào đang gặp khó khăn và cần được hỗ trợ, để dễ hội nhập vào thị trường chung, chứ không phải là để châu Âu bỏ rơi họ ».Qua sự chống đối mạnh mẽ của một bộ phận nông dân Pháp có thể hiểu rằng hiệp định tự do mậu dịch với Mercosur chỉ là cái bung xung, để lộ rõ những bất cập, những vấn đề sâu rộng hơn của nông nghiệp Pháp nói riêng và châu Âu nói chung. Nguy hiểm ở đây là những đối thủ cả về thương mại lẫn chiến lược của châu Âu đang « vỗ tay trong bị »,mừng thầm khi thấy Bruxelles lúng túng sau nhiều năm mà vẫn chưa đạt được một hiệp định về tự do mậu dịch với thị trường 300 triệu dân tại 5 nước ở châu Mỹ Latinh.Liên Hiệp Châu Âu càng chia rẽ, càng mất thời gian đàm phán, thì điều này lại càng có lợi cho Trung Quốc, vốn đang chạy nước rút để chinh phục thì trường vừa tiềm năng, vừa có nhiều tài nguyên thiên nhiên và lại là sân sau của Hoa Kỳ. 

Các doanh nghiệp của Pháp đang đứng trước nhiều thách thức : Về đối ngoại, một cuộc chiến thương mại Mỹ khai mào được báo trước, áp lực hàng rẻ của Trung Quốc tràn ngập thị trường châu Âu, giao thương toàn cầu bị kẹt vì những căng thẳng địa chính trị trên thế giới ; về đối nội, áp lực về thuế từ khi Quốc Hội bị giải tán đè nặng lên chính sách phát triển của khu vực sản xuất. « Tình hình đang xấu đi. Trong khoảng từ 6 đến 9 tháng nữa chúng ta sẽ thấy rõ hiệu ứng của một cơn sốc lớn». Một chủ công ty đã đánh giá tình hình như trên nhân diễn đàn các doanh nghiệp REFvào cuối tháng 8/2024. Chưa đầy một tháng sau, thống kê về các công ty vừa và nhỏ tại Pháp phá sản đi từ kỳ lục này đến kỷ lục khác. Cùng lúc chỉ số đầu tư trong khu vực sản xuất liên tục giảm. Đầu tháng 11/2024, hai tập đoàn lớn của Pháp được thế giới biết đến nhiều là hãng sản xuất lốp xe Michelin và chuỗi siêu thị Auchan cùng thông báo sa thải tổng cộng là hơn 3.600 nhân viên. Michelin đóng cửa hai nhà máy. Với Auchan, « hàng chục siêu thị » trên toàn quốc chóng ngừng hoạt động vì làm ăn thua lỗ.Các công đoàn bảo vệ người lao động tại Pháp, các viện nghiên cứu đồng loạt cảnh báo hai kế hoạch sa thải nhân sự vừa nêu chỉ là « phần nổi của tảng băng ».300.000 người mất việc trong năm 2024Lãnh đạo công đoàn CGT Sophie Binet báo động : 200 doanh nghiệp chuẩn bị giảm nhân sự, 47.000 người mất việc, trong đó gần một nửa là công nhân trong các nhà máy. Báo Cộng Sản L'Humanité dự phóng, trong cả năm 2024 sẽ có đến 300.000 người lao động bị sa thải. Bộ trưởng Công Nghiệp Marc Ferracci hôm 16/11/204 nhìn nhận « nguy cơ trong những tuần lễ và những tháng sắp tới sẽ có nhiều thông báo các nhà máy đóng cửa », « hàng ngàn việc làm bị đe dọa. Ngành công nghiệp xe hơi, các nhà máy hóa chất, ngành luyện kim bị nước ngoài cạnh tranh gay gắt ».François Monnier, tổng biên tập tuần báo Investir -Đầu Tư không ngạc nghiên về những tin xấu liên tiếp mà ngay cả các hãng lớn của Pháp như Auchan hay Michelin cũng không tránh khỏi vì các doanh nghiệp Pháp đang mất dần khả năng cạnh tranh. Trên đài thát thanh tư nhân Radio Classique (hôm 15/11/2024) François Monnier đơn cử ba thí dụ cụ thể giải thích vì sao một tên tuổi lớn như Michelin, đã hoạt động từ 135 năm nay phải cho hơn 1.200 nhân viên nghỉ việc.« Châu Âu đòi các hãng lốp xe phải công bố nguồn gốc nhựa cao su sử dụng trong các nhà máy chế tạo lốp xe, chỉ nội khoản này gây thêm phí tổn phụ trội từ 150 đến 200 triệu euro cho hãng Michelin, trong khi đó các đối thủ của tập đoàn sản xuất lốp xe này không phải chứng minh nguồn gốc nguyên liệu sự dụng và không bị kiểm tra. Pháp bị chậm chế vì thủ tục hành chính rườm ra : tại bang Texas, chỉ cần một năm một để mở cửa thêm một nhà máy. Trong khi đó ở Pháp và châu Âu, phải mất hơn một năm một công ty mới được cấp giấy phép để xin đăng ký mở nhà máy. Về khả năng suất, Pháp và châu Âu cũng bị thua kém so với các nơi khác trên hành tinh : trong giai đoạn 1995-2023 năng suất lao động trong một giờ đồng hồ tăng trung bình 50 % tại Mỹ, ở Đức là 33 % trong khi đó ở Pháp chỉ số này tăng thêm có 25 % ».Bóng ma một cuộc thương chiến tàn khốcTháng 9/2024 phát biểu tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhấn mạnh « trong tám thập niên qua, chưa khi nào cộng đồng quốc tế phải đối mặt với nhiều thách thức như hiện tại ». Trao đổi với báo chí bên ngoài phòng họp sau đó, cũng ông Macron thẳng thắn cho rằng tình huống này đang đẩy các doanh nghiệp Pháp vào thế kẹt. Nhưng khi đó nguyên thủ Pháp không thể ngờ rằng ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào đầu năm tới với lời hứa « đánh thuế 10 % tất cả hàng sản xuất ở nước ngoài báo sang thị trường Mỹ ».Theo thẩm định của Sylvain Bersinger, kinh tế ttrưởng cơ quan tư vấn Asterès -Paris, Pháp có mức thặng dự mậu dịch tuy rất khiêm tốn chưa đầy 100 triệu đô la so với Hoa Kỳ (để so sánh, thăng dư của Đức với Mỹ là 82 tỷ đô la trong năm 2023, giữa Việt Nam với Mỹ là 96 tỷ đô la) nhưng thế bất cân đối đó tập trung trong một số lĩnh vực « then chốt » như là  công nghệ hàng không và không gian, dược phẩm, rượu vang, rượu mạnh, nước hoa, mĩ phẩm, …và đó là những lĩnh vực trên nguyên tắc sẽ gặp khó khăn nhiều hơn nếu chính quyền Trump dựng nên các hàng rao quan thuế.Nguy cơ bị hàng Trung Quốc nhận chìmTrong các lĩnh vực khác từ hàng điện tử đến xe ô tô điện, pin mặt trời … thì các doanh nghiệp Pháp nói riêng, châu Âu nói chung bị chính sách trợ giá của Trung Quốc « đè bẹp ». Chính vì cạnh tranh không lại với các hãng Trung Quốc mà Systovi -vùng Nantes miền tây nước Pháp (một trong những nhà sản xuất cuối cùng của Pháp, trên đất Pháp) không biết còn cầm cự được bao lâu. Giám đốc điều hành nhà máy này, Paul Toulouse giải thích khó chống chọi được lâu khi mà giá thành của các đối thủ Trung Quốc chỉ bằng 25 % so với của Systovi từng là một biểu tượng của tiến trình chuyển đổi sang năng lượng xanh « made in France ».Rất xa Nantes, ở ngoại ô thành phố Grenoble miền đông nước Pháp tập đoàn hóa chất Vencorex chuyên sản xuất phụ liệu để chế biến các loại sơn nước được dùng trong ngành xây dựng, hãng này cũng đang lo bị « khai  tử » do từ « 2022 lĩnh vực này đã có nhiều thay đổi sâu rộng, với một sự cạnh tranh khốc liệt chưa từng thấy. Hàng sản xuất dư thừa từ các nhà máy Trung Quốc đổ sang châu Âu ». Ngành công nghiệp của Pháp -và châu Âu trong thế trên đe dưới búa : xuất khẩu sang Hoa Kỳ thì có khuynh hướng sụt giảm vì thuế hải quan mà chính quyền Washington sắp tới sẽ ban bành, các nhà máy của Pháp thì có nguy cơ bị hàng rẻ Trung Quốc nhận nhìm. Nhất là khi biết rằng chỉ riêng trong lĩnh vực công nghiệp, ở đầu thập niên 1970 hơn 80 % tiêu thụ là hàng « made in France » thì hiện tại tỷ lệ này bị thu hẹp lại còn chưa dầy 38 %. Cùng lúc chỉ số tiêu thụ nội địa tăng chậm : hai thị trường địa ốc và xe hơi trông thấy những khó khăn ở tước mặt.Chính phủ loay hoay đòi tăng thuế doanh nghiệpTrong khi đó nhu cầu tiêu thụ ở Pháp thì bị chựng lại. Tổng biên tập tuần báo Investir François Monnier tiếc là trong bối cảnh vốn đã rất khó khăn cho các doanh nghiệp Pháp như vậy thì chính phủ của thủ tướng Barnier lại phải ráo riết đi tìm thêm 8 tỷ euro đủ để giữ được cam kết duy trì duy trì thâm hụt ngân sách năm 2025 ở ngưỡng 6 % tổng sản phẩm nội địa. Trên con đường đi tìm thêm các nguồn thu nhập đó thì chính phủ Pháp dự trù tăng thuế đánh vào khu vực sản xuất :« Một cách cụ thể, sang năm 2025, các hãng có doanh thu từ 1 đến 3 tỷ euro một năm sẽ phải đóng thuế doanh nghiệp hơn 30 % thay vì 25 % như hiện này. Doanh thu trên 3 tỷ euro, thì khoản thuế này sẽ là hơn 35 % và thuế lại còn nặng hơn nữa từ năm 2028 trở đi (...) Vì hoạt động, do sản xuất tại Pháp, hay mua bán tại Pháp, các doanh nghiệp phải trả thuế cao hơn sơ với ở các nước khác. Trong khi đó hàng Made in China thì được chính quyền Bắc Kinh tài trợ, hàng sản xuất tại Mỹ thì được ưu đãi thuế khóa. Rõ ràng là các hàng của Pháp, làm việc tại Pháp bị thiệt thòi ».Từ khi tổng thống Macron giải tán Quốc Hội tháng 6/2024, lên cầm quyền vào tháng 9/2024, thủ tướng Michel Barnier liên tục phải đàm phán với các đảng phái trên chính trường về dự luật ngân sách cho năm tới trong điều kiện chính phủ rất dễ bị lật đổ. Trong khi đó thì Paris cần nhanh chóng cho ra đời một dự luật ngân sách cho năm 2025, khẩn cấp giải quyết bớt nợ công, chưa bao giờ đạt ngưỡng 112 % GDP (thay vì 60 % GDP như quy định của khối các nước tham gia đồng tiền chung châu Âu). Bội chi ngân sách của Pháp vượt quá ngưỡng 6 % GDP (thay vì 3 % tổng sản phẩm nội địa như quy định của châu Âu). Pháp liên tục bị các cơ quan thẩm định tài chính Anh, Mỹ dọa « hạ điểm tín nhiệm » về mức nợ và như vậy lại càng phải đi vay với lãi suất cao hơn.Trong bối cảnh đó các chính phủ Elisabeth Borne, Gabriel Attal và Michel Barnier đều cam kết cắt giảm chi tiêu, tăng thuế để từng bước quay trở lại với mức thâm hụt 3 % như quy định trong khối thành viên sử dụng đồng euro. Điều đó có nghĩa là Pháp phải tiết kiệm 60 tỷ đô la cho tài khóa 2025 : 40 tỷ do cắt giảm các khoản chi tiêu công cộng và 20 tỷ còn lại nhờ tăng thuế đánh vào một « bộ phận những người giàu có và thuế doanh nghiệp ». Chính phủ Barnier đề xuất một khoản thuế phụ trội 8 tỷ euro do hơn 400 công ty lớn của Pháp đài thọ. Thí dụ như tập đoàn LVMH trong lĩnh vực hàng xa xỉ thì xẽ bị chi thêm 750 triệu vào năm tới để chia sẻ gánh nặng chung; công ty điện lực quốc gia EDP phải tham gia vào nỗ lực giảm thâm hụt ngân sách ở mức 500 triệu euro, hãng sản xuất máy bay Airbus là 300 triệu ….Đương nhiên không một ai hài lòng với các liều thuốc đắng này. Tổng biên tập tuần san Investir François Monnier cho rằng, tăng thuế doanh nghiệp : Pháp đang « lội ngược dòng » và điều này đã phản ánh qua những trồi sụt trên các thị trường chứng khoán.« Từ ngày 05/11/2024 với viễn cảnh tổng thống Trump giảm thuế doanh nghiệp, chỉ số chứng khoán ở Wall Street tăng 3 % trong vòng 10 ngày. Trái lại ở Pháp, chỉ số CAC40 giảm 1 %. Từ khi tổng thống Macron giải thế Quốc Hội, bất ổn chính trị khiến chỉ số này của Pháp giảm 9 % trong lúc mà Wall Street thì tăng 11%. Chứng khoán của Pháp mất giá mạnh hơn so với của Đức, Anh và thậm chí là của Ý ».  Không chỉ có các chủ doanh nghiệp bất bình và lo lắng. Các viện nghiên cứu của Pháp đồng ý giảm bội chi ngân sách và nợ công là điều cần thiết, nhưng Pháp đang trong thế hoàn toàn bất lợi. Những nỗ lực của chính quyền Macron từ 2017 để chọn Pháp là địa điểm đầu tư « Choose France » khó thuyết phục khi mà ở Hoa Kỳ, tổng thống sắp tới Donald Trump hứa hẹn giảm thuế doanh nghiệp đang từ 21 xuống còn 15 % thì trái lại Paris chuẩn bị nâng mức thuế này từ 25 % lên từ 30 đến 35 % và có thể là còn hơn thế nữa như vừa nói. 

Những nền kinh tế châu Á, trong đó có Việt Nam, từng hưởng lợi trong trận thương chiến Mỹ-Trung dưới chính quyền Trump 2016-2020 sẽ « chật vật » hơn nhiều trong 4 năm tới vì chính sách bảo hộ « toàn diện » của Washington.  Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan có nhiều cơ sở tại Hoa Lục trông thấy trước « một tai họa ». Tăng trưởng của châu Á lệ thuộc vào xuất khẩu, mỗi nước trong khu vực đang gấp rút đi tìm tìm chìa khóa để đối thoại với chính quyền Trump. Chưa đầy một tuần lễ từ khi Donald Trump đắc cử tổng thống Hoa Kỳ nhiệm kỳ thứ hai, tất cả các lãnh đạo Đông Nam Á cũng như trên toàn thế giới đều vội vã chúc mừng ông. Gần đây nhất tổng bí thư Đảng Cộng Sản Việt Nam, ông Tô Lâm hôm 12/11/2024 đã có cuộc điện đàm với tổng thống tân cử Donald Trump. Từ thủ tướng Malaysia đến đồng cấp Cam Bốt trong điện chúc mừng ông Trump cùng « tin tưởng vào vai trò thiết yếu của Hoa Kỳ trong việc duy trì ổn định, hòa bình và thịnh vượng » cho Đông Nam Á.Chỉ 48 giờ sau khi ông Trump tái đắc cử, cả Philippines lẫn Đài Loan cùng cho biết ý định « trang bị thêm vũ khí của Mỹ ». Theo đánh giá của báo tài chính Anh, Financial Times, Manila và Đài Bắc vừa xem đây là « những lá bùa hộ mệnh » để tăng cường khả năng phòng thủ trước những tham vọng của Trung Quốc vừa biết ý ông Trump thích khoe thành tích « giúp các công ty vũ khí của Mỹ bán được hàng ». Đây có thể là cách để thoát khỏi các gọng kềm từ chính sách « bảo hộ » của chính quyền Washington trong tương lai.Đông Nam Á trong thế « bất an » Trong nhiệm kỳ đầu 2016-2020 nhà tỷ phú New York Donald Trump đã sử dụng lá bài bảo hộ với tất cả các đối tác thương mại của Mỹ. Lần này châu Á, từ những quốc gia tiên tiến nhất như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan, đến khối Đông Nam Á đã sẵn sàng hay chưa cho một cuộc chiến thương mại thứ nhì xuất phát từ Mỹ ? Cuộc chiến này được cho là sẽ diễn ra với « cường độ mạnh hơn gấp bội » so với 5-6 năm trở về trước.Hãng tin Đức Deutsche Welle trích lời nhà nghiên cứu Việt Nam Lê Hồng Hiệp, viện nghiên cứu Đông Nam Á Singapore Yusof Ishak, cho rằng Đông Nam Á đã « chuẩn bị tốt hơn » để đối đầu với một cuộc chiến thương mại thứ nhì, khối này sẽ « nhanh chóng thích nghi với thực tế và sẽ bảo vệ quyền lợi của họ ». Vẫn theo Deutsche Welle « Việt Nam đặc biệt lo ngại do là nguồn xuất khẩu quan trọng nhất của Đông Nam Á sang Hoa Kỳ », trước cả Singapore. Năm 2023 « thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ lên tới 96 tỷ đô la ».Cùng với Ấn Độ, Mêhicô… Việt Nam là một trong những quốc gia trên thế giới « hưởng lợi nhiều nhất » từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung nhưng không là nền kinh tế Đông Nam Á duy nhất trong thế « bất an » trước viễn cảnh Washington từ tháng 1/2025 mở một cuộc chiến thương mại với toàn thế giới.Theo thẩm định của cơ quan tư vấn Oxford Economics kim ngạch xuất khẩu của cả khu vực châu Á, không kể Trung Quốc sẽ giảm 3% nếu ông Trump dựng lại các hàng rào thuế quan như từng cam kết trong thời kỳ vận động tranh cử, bởi vì ngoại trừ Lào, « Mỹ luôn là một trong những khách hàng quan trọng nhất » với tất cả các nền kinh tế còn lại.Vũ khí nào để Bắc Kinh đương đầu với trận chiến thương mại Trump 2.0 ? Tuy nhiên Trung Quốc mới là mục đích chính mà nhóm cố vấn của tổng thống Mỹ tương lai đang nhắm tới. Bằng chứng là Donald Trump mời hai nhân vật « diều hâu và có lập trường cứng rắn với Bắc Kinh » là các thượng nghị sĩ Marco Rubio và dân biểu Mike Waltz tham gia nội các ở hai vị trí quan trọng : ngoại trưởng và cố vấn an ninh quốc gia. Kèm theo đó là chủ trương « đánh thuế đến 60% vào hàng Trung Quốc bán sang Hoa Kỳ ». Nhật Bản, Hàn Quốc và cả Đài Loan có nhiều cơ sở sản xuất tại Hoa Lục trong thế bị động. Báo Japan Times nhắc lại « hiện có hơn 20.000 doanh nghiệp Nhật Bản cỡ vừa và nhỏ đang hiện diện tại Trung Quốc. Họ ý thức được là sẽ gặp khó khăn nếu muốn xuất khẩu sang Mỹ ». Chỉ riêng trong ngành ô tô, việc ông Trump báo trước một cuộc chiến thương mại với cả Mêhicô và Canada là « cú sét đánh ngang tai », với các hãng xe Nhật do số này đã mở nhà máy tại Mêhicô, sát cạnh cửa ngõ Hoa Kỳ. Chỉ riêng năm ngoái Nhật xuất khẩu 1,5 triệu chiếc xe sang Mỹ và đây là điểm đến lớn gấp hơn cả tổng số xe bán ra trên thị trường xứ hoa anh đào.Các chuyên gia được hãng tin Anh Reuters trích dẫn đồng loạt đưa ra nhiều lý do cho thấy ông Tập Cận Bình không ở trong « thế mạnh ». Thứ nhất tăng trưởng của Trung Quốc đang sa sút. Thứ hai là dưới nhiệm kỳ Trump lần trước, Bắc Kinh đã « bội ước » khi cam kết mua thêm 200 tỷ đô la hàng của Mỹ để thu hẹp thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với Trung Quốc. Lần này những hứa hẹn của Trung Quốc khó có tính thuyết phục một ông Trump có tính « thù dai ».Điểm thứ ba là Bắc Kinh không có phương tiện để « ăn miếng trả miếng » Washington : Tập Cận Bình không thể cũng áp dụng các hàng rào thuế quan đánh vào hàng Mỹ khi mà tiêu thụ nội địa Trung Quốc đã yếu kém trong lúc Trung Quốc cần xuất khẩu sang Âu, Mỹ để bảo đảm tăng trưởng nội địa. Hơn nữa tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ đã vượt ngưỡng 500 tỷ đô la, lớn gấp 3 so với nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Theo định của ngân hàng UBS, nếu ông Trump áp thuế 60 % đánh vào xuất khẩu của Trung Quốc, GDP của nền kinh tế châu Á này « trong 12 tháng sắp tới sẽ giảm mất phân nửa », tức là rơi xuống còn khoảng 2,5 % một năm.Trên đài phát thanh Pháp France Inter, chuyên gia kinh tế Pháp, Antoine Bouet, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu về Triển Vọng và Thông Tin Quốc Tế-CEPII chờ đợi, ông Trump ở nhiệm kỳ 2 sẽ mạnh tay hơn rất nhiều trong cuộc chiến thương mại, bất luận điều ấy gây thiệt hại cho chính các nhà sản xuất của Mỹ« Có nguy cơ là cuộc thương chiến sẽ nhanh chóng mở màn, căn cứ vào những tuyên bố của tổng thống tân cử Hoa Kỳ. Trump chủ trương đánh thuế trên toàn bộ các mặt hàng thâm nhập thị trường của Mỹ và đặc biệt là đánh thuế thuế đến 60 % và thậm chí là 100 % nhắm vào hàng từ Trung Quốc xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Theo những thẩm định của trung tâm CEPII, điều đó có nghĩa là Washington trong tương lai sẽ tăng thuế hải quan đánh vào một khối lượng hàng trị giá 3.100 tỷ đô la và Mỹ. Để so sánh trong giai đoạn 2018-2019 chính Trump khi đó cũng đã dựng lại các hàng rào thuế quan nhắm vào 310 tỷ đô la kim ngạch nhập khẩu vào Hoa Kỳ. Thế rồi dưới thời tổng thống Biden, đầu năm nay cũng đã sử dụng đòn thuế hải quan này nhưng chỉ nhắm vào 18 tỷ đô la hàng được vào thị trường Mỹ. Nói cách khách, chính sách bảo hộ của Biden chỉ là một giọt nước trong biển cả ». Giám đốc trung tâm CEPII giải thích thêm :« Trước kia một món hàng được sản xuất chỉ tại một nơi, rồi được xuất khẩu sang một quốc gia khác. Thành thử tăng thuế hải quan là để bảo vệ các nhà sản xuất nội địa và đổi lại thì người tiêu dùng chịu trả giá đắt hơn. Nhưng trong thời buổi này, để có được một thành phẩm, các hãng xưởng nhập khẩu nhiều phụ tùng từ nước ngoài. Thí dụ như hãng máy bay Boeing của Mỹ cần nhập phụ tùng của nhiều nước, đặc biệt là của Pháp. Vậy thì đánh thuế nhập khẩu 10 % vào các phụ tùng này bất lợi cho chính Boeing và sẽ tác hại đến khả năng cạnh tranh của chính các tập đoàn Mỹ ».Về mặt chính trị, chủ trương tăng thuế hải quan vừa dễ hiểu vừa có sức thuyết phục lớn trong cuộc vận động tranh cử. Trump ở nhiệm kỳ tổng thống trước đã chứng minh ông là một chính khách « dám nói và dám làm » song theo quan điểm của Antoine Bouet việc tổng thống tân cử có ý định giao phó bộ Tài Chính cho một trong hai cố vấn kinh tế thân cận là John Paulson hay Scott Bessent (cả hai cùng là các nhà đầu tư và sáng lập viên các quỹ đầu cơ) cho thấy, Washington có vẻ muốn dùng đòn thuế quan để mặc cả với các đối tác của Hoa Kỳ. Antoine Bouet trung tâm CEPII :  « Có khả năng Donald Trump không thi hành các biện pháp đã loan báo nhưng sử dụng lá bài thuế hải quan này như một công cụ để đàm phán, để bắt các đối tác của Hoa Kỳ phải nhượng bộ. Trước mắt được biết là hai nhân vật đang được ban lãnh đạo của tổng thống tân cử liên lạc để mời tham gia nội các ở cương vị bộ trưởng Tài Chính Mỹ. Đó là các ông Scott Bessent và John Paulson. Bessent là sáng lập viên quỹ đầu tư Key Square. Còn Paulson điều hành một quỹ đầu tư khác tại New York. Cả hai nhà đầu tư này cùng chủ trương khai thác các hàng rào thuế quan như các công cụ để gây sức ép với các đối tác của Mỹ ». Với Trump ở Nhà Trắng, nên là bạn hay là thù của Mỹ ? Về phần mình giáo sư Thomas Porcher, trường quản trị kinh doanh Paris School of Business nhắc lại Mỹ có truyền thống bảo hộ lâu đời, Donald Trump không vị tổng thống đầu tiên đi theo khuynh hướng đó. Trên tờ giấy bạc 10 đô la của Mỹ là bức chân dung vị bộ trưởng Tài Chính đầu tiên Alexander Hamilton với chủ trương bảo vệ nền công nghiệp còn non trẻ của nước Mỹ. Còn trên tờ giấy bạc 1 đô la là hình ảnh của George Washington, người đầu tiên tuyên thệ nhậm chức tổng thống trong một bộ y phục được sản xuất 100 % tại Mỹ. Có chăng là Donald Trump chỉ áp dụng chính sách bảo hộ một cách « thô bạo » hơn các đời tổng thống tiền nhiệm ở Hoa Kỳ từ 3 thập niên qua :« Nếu tăng thuế hải quan đánh vào một mặt hàng không thể thay thế-tức là hàng không sản xuất ở Mỹ, điều đó có nghĩa là người tiêu dùng Mỹ sẽ phải gánh chịu khoản phí phụ trội đó, tức là lạm phát ở Hoa Kỳ sẽ bị đội lên thêm. Đối với những sản phẩm mà cũng được sản xuất tại Hoa Kỳ thì giá thành ở Mỹ cũng sẽ cao hơn so với ở các nước có nhân công rẻ, ở những quốc gia kém phát triển ít chú trọng đến các chuẩn mực về môi trường và xã hội. Trên thực tế, nhìn vào thương mại toàn cầu, cuộc chiến mậu dịch đã có từ 30 năm nay trên cơ sở các cuộc đối đầu về những chuẩn mực về xã hội, thuế khóa, môi trường ».

Có nguy cơ nhiều cuộc xung đột thương mại nổ ra trên thế giới. Vào lúc 240 triệu cử tri Hoa Kỳ bầu lại tổng thống cho một nhiệm kỳ 4 năm, điều chắc chắn duy nhất là thắng lợi sau cuộc bỏ phiếu ngày 05/11/2024 thuộc về bên đảng Cộng Hòa hay Dân Chủ đi chăng nữa thì nước Mỹ vẫn duy trì xu hướng bảo hộ mậu dịch. Dưới hình thức này hay hình thức khác, chủ nhân Nhà Trắng trong tương lai cũng sẽ tập trung các đòn thương mại vào Trung Quốc.   2024 sắp khép lại với cuộc bầu cử được coi là quan trọng nhất trên thế giới đang diễn ra tại Hoa Kỳ. Không một trung tâm dự báo nào dám đoán trước kết quả, nhưng giới phân tích đồng loạt cho rằng « những bất ổn về thương mại toàn cầu có khuynh hướng gia tăng sau cuộc bầu cử ngày 05/11/2024 ». Lý do, ứng cử viên bên đảng Cộng Hòa, Donald khai thác tối đa chiêu bài « tăng thuế hải quan để giữ công việc làm trên đất Mỹ, cho người Mỹ ». Ở góc đài bên kia, Kamala Harris đại diện cho đảng Dân Chủ, đã tham gia cuộc đua vào Nhà Trắng muộn màn, chỉ khi tổng thống Biden tuyên bố bỏ cuộc. Nhưng đương kim phó tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris được cho là sẽ « tiếp tục chính sách » của ông Biden trong khá nhiều lĩnh vực, đặc biệt là về kinh tế và thương mại. Do vậy không ít các nhà nghiên cứu vẫn so sánh cương lĩnh hành động của Trump với Biden/Harris.Trung Quốc và bảo hộ, mẫu số chung của Hoa Kỳ Một tuần trước bầu cử tổng thống Mỹ, Laurence Nardon, chủ nhiệm khoa nghiên cứu về Hoa Kỳ tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp - IFRI giải thích hai ứng cử viên Kamala Harris và Donald Trump như hai thái cực trên rất nhiều chủ đề liên quan đến xã hội của nước Mỹ, nhưng « Trung Quốc, thương mại, kinh tế » là những ngoại lệ và cả hai cùng chủ trương chấm dứt chính sách tự do mậu dịch.« Về phía Donald Trump, chính sách kinh tế tập trung vào việc ông tiếp tục khai thác giọng điệu bài Trung Quốc, chống đối các hiệp định tự do mậu dịch để mang các cơ xưởng trở lại Hoa Kỳ. Về điểm này có một sự tiếp nối giữa hai bên Dân Chủ và Cộng Hòa. Đôi bên cùng muốn khép lại thời kỳ mà chính sách tự do mậu dịch và học thuyết tân tự do lên ngôi dưới, chu kỳ đó đã kéo dài từ thời tổng thống Ronald Reagan cho đến tận chính quyền Barack Obama (…) Có nguy cơ chiến tranh thương mại sẽ lại bùng lên. Donald Trump tuyên bố ông sẽ đánh thuế 200 % vào hàng nhập từ Trung Quốc và Trump hoàn toàn có thể làm những gì ông nói như kinh nghiệm đã cho thấy hồi 2018. Tuy nhiên, đừng quên rằng cả bên đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đều chống đối chính sách tự do mậu dịch. Donald Trump thì xoáy vào các biện pháp áp thuế. Về phía bà Kamala Harris, ứng viên đảng Dân Chủ sẽ tiếp tục áp dụng phương pháp của Joe Biden có nghĩa là nếu đắc cử chính quyền Harris sẽ ban hành các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ cao của Mỹ và đồng minh sang Trung Quốc ». Trump muốn đánh thuế « toàn thế giới »Trong các cuộc vận động tranh cử, Donald Trump thường xuyên dọa đánh thuế vào hàng nhập khẩu vào Mỹ nhưng các con số ông đưa ra thay đổi cùng với thời gian. Chuyên gia Laurence Nardon vừa nói đến 200 % đánh vào hàng Trung Quốc, nhưng chương trình vận động của bên đảng Cộng Hòa năm nay nói nhiều đến mục tiêu « áp thuế 10 % với tất cả các mặt hàng thâm nhập thị trường Mỹ, riêng với hàng của Trung Quốc thì sẽ bị đánh thuế tối tiểu 60 % ».Để kiếm phiếu của cử tri, chính sách bảo hộ của ông Trump dường như không chừa một ai. Ứng cử viên của bên đảng Cộng Hòa đã nhắm luôn cả từ Liên Hiệp Châu Âu - khối mà ông gọi là một « Trung Quốc thu nhỏ », đến các đồng minh Bắc Mỹ như Canada hay Mêhicô. Tại một cuộc vận động ở bang Bắc Carolina, ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa hứa với cử tri ông sẽ « đánh thuế 25 % tất cả hàng nhập khẩu từ Mêhicô » sát cạnh. Ở một bang swing-state khác là Georgia, Trump thậm chí cho rằng, dưới sự dẫn dắt của ông, nước Mỹ trong thế mạnh để « giành lại » những công việc làm đã thất thoát ra nước ngoài :« Dưới sự điều hành của tôi, chúng ta sẽ cướp công việc làm của những nước khác. Tôi đề nghị chúng ta không chỉ ngăn chặn các doanh nghiệp dời cơ sở ra nước ngoài mà chúng ta còn tranh công việc của các nước khác. Có bao giờ quý vị nghe thấy điều này hay chưa ? Chúng ta sẽ giành lấy công việc làm của những nơi khác, mang về cho nước Mỹ, cho người Mỹ. (…) Chúng ta sẽ đánh thuế 100 % xe hơi sản xuất ở phía bên kia đường biên giới với Mêhicô và sẽ giải thích với Mêhicô rằng nếu muốn không bị đánh thuế hải quan, thì giải pháp duy nhất là mở nhà máy và sản xuất ngay trên lãnh thổ Hoa Kỳ, và các công dân Mỹ sẽ điều hành những nhà máy sản xuất đó. Các công xưởng sẽ phải được đặt ở đây, chứ không phải là ở Mêhicô dù chỉ cách đường biên giới một tấc đất ». Biden/Harris còn quyết liệt hơn với Trung Quốc  Về phía đảng Dân Chủ sau gần 4 năm ở Nhà Trắng, chính quyền Biden/Harris không làm gì nhiều để dỡ bỏ các biện pháp bảo hộ của người tiền nhiệm Donald Trump. Chiến tranh thương mại ông Trump khởi động từ năm 2017 với Trung Quốc thậm chí có xu hướng « khốc liệt hơn » như phân tích của nhà địa chính trị François Heisbourg, cố vấn đặc biệt cho Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược - FRS của Pháp trên đài phát thanh France Inter (hôm 31/10/2024) :« Đối với Hoa Kỳ, kẻ thù hiện nay trước hết là Trung Quốc vì đây là một đối thủ cạnh tranh (…) Cả hai ứng viên tổng thống Mỹ có chung một tầm nhìn về Trung Quốc và cùng xem Trung Quốc là ưu tiên về mặt chiến lược của Hoa Kỳ. Đây là một sự thay đổi hết sức quan trọng trong chính sách của Washington. Thực ra, Joe Biden/Kamala Harris cứng rắn hơn Donald Trump rất nhiều với Trung Quốc và chính quyền Biden đã mạnh mẽ ủng hộ Đài Loan. Về thương mại, bất luận chính quyền sắp tới thuộc về phe nào, Mỹ cũng sẽ tập trung đánh vào Trung Quốc. Khác biệt duy nhất là nếu trở lại cầm quyền, ngoài Trung Quốc ra, Donald Trump sẽ không ngần ngại nhắm luôn cả tới châu Âu ». Trong bài tham luận trên tạp chí chuyên về địa chính trị Le Grand Continent (24/04/2024), chuyên gia kinh tế Mỹ Erica York thuộc trung tâm nghiên cứu về chính sách thuế khóa Tax Foundation, trụ sở tại Washington, thậm chí cho rằng « phần lớn các biện pháp bảo hộ chính quyền Trump ban hành, đã được củng cố thêm dưới nhiệm kỳ của ông Biden ».Chính sách bảo hộ của bên đảng Dân Chủ nguy hiểm hơnTuy nhiên có một khác biệt lớn về « phương pháp » giữa hai đời tổng thống bên Cộng Hòa và Dân Chủ : nếu như Donald Trump thiên về việc tăng thuế hải quan thì Joe Biden/Kamala Harris khéo léo hơn, viện cớ vì mục tiêu dung hòa lượng khí thải carbon, Hoa Kỳ cần chuyển đổi sang một mô hình công nghiệp xanh và sạch để vừa trợ giá cho các tập đoàn của Mỹ. Khẩu hiệu của Joe Biden là « Bye American » ngay từ khi ông bước vào Nhà Trắng. Đạo luật IRA chống lạm phát, đạo luật Chip Act năm 2022 cũng như chương trình phát triển cơ sở hạ tầng cho nước Mỹ hàng trăm tỷ đô la cũng chỉ theo đuổi một mục tiêu. Như phân tích của nguyên giám đốc Việt Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, bà Sylvie Matelly, trong một cuộc trả lời phỏng vấn vào tháng 2/2023 :« Đối với một công ty, mở nhà máy tại châu Âu tốn kém hơn, và điều đó ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của họ. Đơn giản là vì cuối 2022 chẳng hạn, giá năng lượng ở Mỹ chỉ bằng 1/4 so với tại châu Âu. Trong bối cảnh đó, mùa hè 2022, tổng thống Joe Biden ban hành đạo luật IRA - gọi là để chống lạm phát, nhưng đồng thời để giảm khí thải carbon. Trong kế hoạch này Hoa Kỳ trợ cấp cho người Mỹ mua ô tô điện, với điều kiện là xe phải được lắp ráp trên lãnh thổ Mỹ. Ngoài ngành công nghiệp ô tô điện, chính quyền Biden còn hỗ trợ để phát triển công nghệ sinh học, trợ giúp cho cả mảng công nghệ bán dẫn và rộng hơn nữa là các lĩnh vực thuộc công nghệ xanh. Các biện pháp này đã mang lại nhiều hệ quả nghiêm trọng đối với Liên Âu mà điều hiển nhiên nhất là nhiều hãng tại châu Âu có kế hoạch di dời cơ sở sản xuất hay đầu tư mạnh hơn vào Hoa Kỳ. Tất cả những quyết định của Joe Biden đặt nền tảng cho Hoa Kỳ trong một cuộc đối đầu với Trung Quốc, cho phép nước Mỹ dẫn đầu cuộc đua công nghệ so với quốc gia châu Á này ». Mỹ lo Trung Quốc thu hẹp khoảng cách về công nghệNói cách khác, hai chính quyền Mỹ liên tiếp của bên đảng Cộng Hòa và Dân Chủ sở dĩ dồn hỏa lực vào Trung Quốc cũng chỉ vì ông khổng lồ châu Á này đang thu hẹp khoảng cách với Hoa Kỳ nhất là về mặt công nghệ cao, mà « tiến gần đến biên giới công nghệ cao », Bắc Kinh coi như đe dọa nền « nền tảng » của một nước Mỹ vẫn muốn thống trị toàn cầu. Do vậy giới phân tích cho rằng, Donald Trump ở nhiệm kỳ đầu chỉ mới chỉ « mở đường », khi đòi cấm cửa những tập đoàn công nghệ cao của Trung Quốc như Hoa Vi hay ZTE, Joe Biden còn mạnh tay hơn khi giới hạn các khoản giao dịch, đầu tư giữa các hãng của Mỹ và Trung Quốc. Washington, dưới nhiệm kỳ Biden, vận động và gây áp lực với các đồng minh của Mỹ như Hà Lan, Nhật Bản để phong tỏa các công ty high-tech của Trung Quốc.   Câu hỏi kế tiếp là vào lúc mà Hoa Kỳ đang tập trung đối phó với một đối thủ cạnh tranh (vừa là một sức mạnh kinh tế, và quân sự), liệu rằng chủ trương dùng chính sách bảo hộ để « trừng phạt », kể cả các đồng minh thân thiết nhất của Mỹ (như Canada hay Mêhicô ở Bắc Mỹ và châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc ở châu Á) có là thượng sách hay không ? Giáo sư kinh tế Mary Lovely, đại học Syracus, bang New York, trả lời :« Để tăng cường khả năng cạnh tranh cho phép đương đầu với châu Á và nhất là Trung Quốc, thì Hoa Kỳ cần mở rộng tầm nhìn về chính sách phát triển kinh tế của toàn khối Bắc Mỹ, lôi kéo các nền kinh tế trong khu vực về phía Washington. Kinh nghiệm trong gia đoạn đại dịch vừa qua làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu cho thấy là Mỹ lệ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc trong khi đó, Canada có nhiều lá chủ bài trong tay, đặc biệt do đây là một quốc gia có nhiều tài nguyên, một nguồn sản xuất năng lượng và một nền công nghiệp vững chắc ».

Kết quả bầu cử Quốc Hội Nhật Bản ngày 28/10/2024 gây thêm hoang mang cho các nhà đầu tư vào lúc cuộc đối đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đẩy Tokyo vào thế kẹt giữa một bên là đồng minh quân sự và bên kia nền kinh tế « gắn kết » chặt chẽ nhất với Nhật Bản. Bài toán càng thêm phức tạp khi mà Tokyo phải đối mặt với nhiều thách thức về mặt xã hội để vẫn là nền kinh tế thứ 3 toàn cầu, để vẫn tiên phong về công nghệ mới. Sau 15 năm liên tục cầm quyền, đảng Dân Chủ Tự Do LDP cánh hữu với lập trường bảo thủ mất đa số ở Quốc Hội. Thủ tướng Shigeru Ishiba mới nhậm chức hôm 01/10/2024 có hai giải pháp : hoặc là thành lập một chính phủ liên minh với đa số rất sít sao và rất dễ bị bất tín nhiệm, hoặc phải từ chức. Ở góc đài bên kia, đảng Dân Chủ Lập Hiến CDP cánh trung tả về đầu với 148 dân biểu nhưng không hội đủ đa số tuyệt đối 233 ghế và cũng không dễ thành lập chính phủ liên minh thay thế nội các Ishiba.Yếu tố chính trị này bất lợi cho kinh tế Nhật Bản vào lúc nền kinh tế lớn thứ nhì tại châu Á mới vừa phục hồi. Trả lời đài RFI tiếng Việt, giáo sư Brieuc Monfort, giảng dậy tại đại học Sophia -Tokyo và hiện là khách mời của Quỹ Nghiên Cứu Pháp-Nhật, trường Cao Đẳng Khoa Học Xã Hội EHESS Paris phác họa về toàn cảnh kinh tế Nhật Bản hiện nay :Brieuc Monfort : « Nhìn chung, kinh tế Nhật Bản còn chưa vững chắc lắm nhưng đã có nhiều tiến bộ trong ba năm từ 2021 đến 2024 dưới thời thủ tướng Fumio Kishida. Đấy cũng là thời điểm sau đại dịch Covid và trung bình, GDP tăng khoảng 1,2 % một năm. Nợ công bắt đầu giảm và tỷ lệ thất nghiệp hiện ở mức 2,5 % tức là mức thấp chưa từng thấy. Bên cạnh những chỉ số khả quan đó thì như đã biết trong một thời gian dài, Nhật Bản phải đối mặt với hiện tượng giảm phát. Cố thủ tướng Shinzo Abe đã bắt đầu lật ngược tình thế, đẩy lạm phát lên được đến 1 %. Dưới chính quyền Kishida, Nhật Bản hoàn toàn thoát khỏi giảm phát và khi ông rời phủ thủ tướng, thì lạm phát ở Nhật Bản là 3 %. Tuy nhiên một phần dân chúng bị thiệt thòi vì lương của họ không tăng nhanh như vậy. Thêm vào đó là hiện tượng đồng yen bị mất giá khiến đời sống càng thêm đắt đỏ. Trong khi đó một số khó khăn trong giai đoạn Nhật Bản phải đối mặt với đại dịch Covid vẫn chưa hoàn toàn được khắc phục ». Tác động kép đè nặng lên sức mua của người dân Theo giới quan sát, đảng cầm quyền LDP đã bị cử tri trừng phạt qua lá phiếu lần này, chủ yếu do những tai tiếng tham nhũng trong bối cảnh mãi lực của người dân sụt giảm dưới tác động kép của lạm phát và nhất là hiện tượng đồng yen trượt giá so với đô la Mỹ. Brieuc Monfort : « Trong năm nay tỷ giá của đồng yen Nhật Bản trồi sụt thất thường. Đầu năm, 140 yen đổi lấy 1 đô la Mỹ nhưng đến tháng 7 vừa qua thì phải cần đến 160 yen mới mua được 1 đô la. Thế rồi chúng ta đang trở lại với tỷ giá hối đoái 140-150 yen ăn 1 đô la như hồi đầu năm. Đơn vị tiền tệ của Nhật bị mất giá do lãi suất ngân hàng của Nhật rất thấp so với tại châu Âu và Hoa Kỳ. Nhưng trong tháng 3/2024 và tháng 7/2024, Ngân Hàng Trung Ương tăng lãi suất chỉ đạo trở lại. Dù vậy, lãi suất ngân hàng ở Nhật vẫn thấp hơn so với ở các nơi khác, cho nên các nhà đầu tư Nhật Bản và nước ngoài rút vốn khỏi xứ hoa anh đào, để mua đô la và euro, ký gửi vào các ngân hàng ở Mỹ và châu Âu để kiếm lãi nhiều hơn. Một khi có lãi, họ đem euro và đôla đổi trở lại sang đồng yen và do tiền tệ của Nhật bị mất giá, các nhà đầu tư này lại càng lãi nhiều hơn nữa. Đó là hiện tượng đầu cơ carry trade - giao dịch chênh lệch lãi suất. Hiện tượng này càng làm suy yếu đồng yen ».Trên nguyên tắc một đồng yen mất giá có lợi cho các nhà sản xuất xứ hoa anh đào bởi Nhật Bản là một quốc gia xuất khẩu công nghiệp - đặc biệt là trong lĩnh vực hàng cao cấp, nhưng nguy hiểm đối với đảng cầm quyền trong thời gian gần đây, theo giới sư Monfort, là ở chỗ công luận Nhật « khó thở » vì những tai tiếng tham nhũng. Hai ẩn số lớn : Trung Quốc và Hoa Kỳ  Bất ổn chính trị từ sau cuộc bầu cử lần này càng gây thêm lo ngại cho các doanh nghiệp Nhật Bản và các nhà đầu tư nước ngoài. Nhưng đây chỉ là một thách thức mới vào lúc mà Nhật Bản bị xem là quốc gia chịu áp lực lớn nhất từ cuộc đọ sức giữa hai nền kinh tế và siêu cường thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc. Cuộc tranh hùng giữa Washington và Bắc Kinh khuấy động tình hình tại châu Á Thái Bình Dương với hai điểm nhậy cảm nhất hiện tại là Biển Đông và eo biển Đài Loan. Cuối tháng 9/2024 lần đầu tiên một tàu chiến Nhật Bản đi qua eo biển Đài Loan, nơi mà theo thẩm định của hãng tin Mỹ Bloomberg « gần 50 % trong số các tàu chở hàng của thế giới phải đi qua ; 88 % giao thương đường biển cũng phải trung chuyển qua eo biển Đài Loan » vào lúc Bắc Kinh luôn xem việc thống nhất Đài Loan là một mục tiêu phải đạt được.Đài Loan cũng là nguồn cung cấp chính trên thế giới chip điện tử tân tiến nhất, một tử huyệt của ngành công nghiệp Nhật Bản. Giáo sư Brieuc Monfort nhấn mạnh, hai câu hỏi lớn đang đặt ra tại Tokyo hiện nay là kịch bản nào trong trường hợp Trung Quốc đưa quân xâm chiếm Đài Loan và Mỹ cần bao nhiêu thời gian để can thiệp.Brieuc Monfort : « Nhật Bản và Trung Quốc là hai nền kinh tế có những mối liên hệ chặt chẽ. Ngay sau khi nhậm chức thủ tướng hôm mồng 01/10 Shigeru Ishiba đã lập tức điện đàm với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và đôi bên nhấn mạnh đến các mục tiêu tăng cường hợp tác, duy trì ổn định trong khu vực… Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản ; 20 % xuất và nhập của Nhật là để hướng sang thị trường Trung Quốc. Ngoài ra Tokyo còn là bên tham gia Hiệp Định Đối Tác Kinh Tế Toàn Diện Khu Vực -RCEP, cùng với Trung Quốc, Hàn Quốc, Úc, New Zealand và khối ASEAN… Tầm ảnh hưởng của hiệp định này có thể chỉ giới hạn nhưng điều đó thể hiện quyết tâm của Nhật hội nhập vào mạng lưới thương mại mà ở đó Bắc Kinh cũng hiện diện. Trong điều kiện đó, nếu có xảy ra xung đột thì bên nào cũng sẽ phải trả giá đắt ».Như phần còn lại trên thế giới,  Tokyo cũng rất hồi hộp chờ đợi kết quả bầu cử tổng thống Hoa Kỳ ngày 05/11/2024 khi biết rằng 55.000 lính Mỹ đang đồn trú trên lãnh thổ Nhật Bản và ứng cử viên của bên đảng Cộng Hòa từng đem cả vế an ninh ra để mặc cả với các đồng minh quân sự thân thiết nhất của Washington. Đó là lý do giải thích vì sao, Tokyo không ngừng tăng ngân sách quốc phòng.  Nguy cơ bị tụt hậu, nỗi ám ảnh của Nhật Bên cạnh những mối lo ngại vừa nêu, một trong những điểm cơ bản khác nữa là Nhật Bản có nguy cơ bị mất ngôi vị hạng ba kinh tế toàn cầu vì hai lý do : viễn cảnh mất 30 triệu người lao động trong 25 năm sắp tới và bị tụt hậu trong lĩnh vực công nghệ số so với hai đại cường hiện nay là Mỹ và Trung Quốc. Vào lúc mà Trung Quốc đang vươn lên như một cường quốc công nghệ của thế kỷ 21 đủ sức để thách thức Hoa Kỳ thì liệu rằng Nhật Bản vẫn là một ngọn hải đăng trong thế giới công nghệ ? Với 40 % dân số trên 65 tuổi trong tương lai không xa, Nhật Bản liệu có thể tiếp tục dẫn dầu cuộc đua để cho ra đời những phát minh mới hay sẽ bị Mỹ và Trung Quốc đã đành, mà cả Hàn Quốc và Ấn Độ cùng qua mặt ?Brieuc Monfort : « Nhật Bản bị chậm trễ so với nhiều quốc gia khác trong lĩnh vực phát triển công nghệ kỹ thuật số. Tuy nhiên, nói như thế cũng hơi bất công, bởi vì tuy không có những công ty khởi nghiệp, không có thung lũng công nghệ Silicon như của Mỹ nhưng Tokyo có một chính sách phát huy những công nghệ mới rất riêng biệt. Hơn thế nữa, Nhật Bản đẩy mạnh một số công nghệ mũi nhọn ít được phổ biến trong đại chúng. Về hiện tượng dân số bị lão hóa, thì đúng là từ nay đến ngưỡng 2050 thị trường lao động Nhật Bản sẽ mất đi thêm khoảng 30 triệu người ; tỷ lệ trên 65 tuổi trong dân số đang từ 30 % sẽ bị đẩy lên tới gần 40 % nhưng cùng lúc các chính quyền liên tiếp đã có một sự chuẩn bị dài hơi và đã có rất nhiều tiến bộ để bù đắp lại nhược điểm này ». Vị trí nào trong cuộc chiến công nghệ và thương mại Mỹ-Trung ? Theo báo cáo gần đây nhất của Tổ Chức Sở Hữu Trí Tuệ Thế Giới WIPO, Trung Quốc và Mỹ là hai quốc gia đang dẫn đầu về phát triển trí tuệ nhân tạo, Nhật Bản đứng hạng 4, sau Hàn Quốc và chỉ hơn có Ấn Độ trong nhóm « Top Five ». Bên cạnh đó công nghệ tiên tiến của Nhật Bản lệ thuộc một phần lớn vào chip điện tử do Đài Loan sản xuất, vào kim loại hiếm mà đến nay Trung Quốc vẫn là nguồn cung cấp số 1 trên thế giới, chiếm từ 80 và có khi là đến hơn 95 % thị phần toàn cầu. Như giáo sư Monfort vừa nói 20 % xuất khẩu và nhập khẩu của Nhật Bản tùy thuộc vào một khách hàng duy nhất là Trung Quốc. Năm 2022, chỉ riêng các khoản giao dịch trên mạng internet, khách hàng Trung Quốc mua vào gần 14,5 tỷ đô la hàng made in Japan.Chiến lược bành trướng của Bắc Kinh ở Biển Đông, Hoa Đông và eo biển Đài Loan và nhất là cuộc cuộc tranh hùng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực, từ quân sự, ngoại giao đến kinh tế và công nghệ là một yếu tố bất lợi cho Nhật. Những yếu tố này góp phần tăng tốc chính sách « tách rời khỏi Trung Quốc » của Tokyo : Sau tập đoàn Mitsubishi Motors đến lượt hãng xe Honda thông báo giảm nhân sự tại các nhà máy ở Hoa Lục.Năm 2020 rồi 2022 bộ Kinh Tế và Thương Mại, Công Nghiệp Nhật Bản đã có hẳn một chính sách hỗ trợ doanh nghiệp dời cơ sở khỏi Trung Quốc sang Đông Nam Á hay trở về nguyên quán. Nghịch lý ở đây là dù rất gắn kết và phụ thuộc vào lẫn nhau, quan hệ giữa Tokyo và Bắc Kinh thường xuyên căng thẳng vì những hồ sơ thương mại và công nghệ.   

Hai tuần trước bầu cử tổng thống Hoa Kỳ 2024, ứng cử viên của đảng Cộng Hòa hay Dân Chủ được các doanh nhân Mỹ tín nhiệm hơn ? Bàn thắng có phần nghiêng về phía Donald Trump. Quỹ vận động tranh cử mà giới tài chính ở Wall Street huy động cho ứng viên Cộng Hòa cao gấp đôi so với của bên đảng Dân Chủ. Trên dưới hơn 50 nhà tỷ phú Mỹ đã tuyên bố ủng hộ Donald Trump, mà ồn ào hơn cả là người giàu nhất thế giới Elon Musk cho dù trong quá khứ Musk và Trump từng mạnh mẽ đả kích nhau trước công chúng.Trong danh sách những nhà tài phiệt ủng hộ Donald Trump có từ những tên tuổi lớn trong giới ngân hàng, những ông trùm tại thung lũng công nghệ Silicon và giới trong ngành công nghiệp khai thác dầu đá phiến tại Hoa Kỳ.Trong danh sách đó có cả những nhà tỷ phú từng rất hào phóng tài trợ cho chương trình tranh cử của nhiều đời tổng thống bên đảng Dân Chủ, từ Bill Clinton, Barack Obama đến Joe Biden và cho phụ nữ đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ chạy đua vào Nhà Trắng là cựu ngoại trưởng kiêm đệ nhất phu nhân, Hillary Clinton hồi 2016, khi bà phải đương đầu với tỷ phú địa ốc New York Donald Trump.Nhật báo kinh tế Pháp Les Echos (ngày 06/10/2024) ghi nhận đến nay Wall Street huy động 220 triệu đô la cho ông Trump và con số này cao hơn gấp đôi so với quỹ dành cho ứng viên bên đảng Dân Chủ, bà Kamala Harris. Trong lần thứ ba ra tranh cử Donald Trump, 78 tuổi, không bị các doanh nhân ủng hộ ông chỉ trích là « già nua » hay là « một mối đe dọa đối với nền dân chủ Hoa Kỳ » (như tài phiệt Bill Ackman về trách nhiệm của Trump khi những người ủng hộ ứng viên đảng Cộng Hòa tràn vào tòa nhà Quốc Hội ở điện Capitol hôm 06/01/2021.Không thấy nhà tỷ phú mang hai quốc tịch Canada và Mỹ, gốc Sri Lanka, Chamath Palihapitiya đánh đồng Donald Trump với Bernie Sanders, đại diện cho hai cánh cực hữu và cực tả « điên rồ ». Chamath giờ đây khẳng định Trump là một vị « tổng thống có tài, hoàn thành nhiệm vụ rất tốt » trong nhiệm kỳ 4 năm (2016-2020). Một số khác cũng dễ dàng « đổi ý » về ông Trump, mời cựu tổng thống Hoa Kỳ về nhà riêng và tổ chức những bữa tiệc để gây quỹ giúp ông chóng trở lại Nhà Trắng.    John Catsimatidis, 76 tuổi, một người Mỹ gốc Hy Lạp giàu có nhờ hệ thống siêu thị Gristedes đang có tham vọng ra tranh cử tranh chức thị trưởng New York tỏ ra hết sức thực tiễn : « Cộng tác với Donald Trump có nghĩa là có thể mở ra tất cả mọi cánh cửa trong giới doanh nhân ở New York ».Nhìn chung, có ít nhất ba yếu tố khiến nhiều nhà tỷ phú Mỹ thiên về Donald Trump.Hứa hẹn giảm thuế doanh nghiệp Lý do đầu tiên, ứng viên của đảng Cộng Hòa hứa giảm thuế doanh nghiệp có lợi cho giới chủ. Donald Trump đề nghị hạ thuế doanh nghiệp đang từ 20 % xuống còn 15 % vào lúc đối thủ bên đảng Dân Chủ, bà Kamala Harris đòi đẩy mức thuế này lên 28 % và « đánh thuế nhà giàu ».Trong nhiệm kỳ Trump, tháng 9/2019, tỉ lệ thất nghiệp ở Mỹ « rơi xuống còn 3,5 % và đấy là mức thấp nhất chưa từng thấy từ 50 năm qua ». Sau đó dưới tác động của đại dịch Covid, thất nghiệp ở Hoa Kỳ tăng cao lên trở lại và dao động ở ngưỡng trên dưới 8 %.Trên sàn chứng khoán Wall Street, trong 4 năm nhiệm kỳ Donald Trump, các chỉ số Dow Jones và S&P500 tăng 50 % riêng chỉ số Nasdaq trong lĩnh vực công nghệ đã tăng lên hơn gấp đôi.Hứa hẹn về một môi trường tự do « không giới hạn »  Theo tiết lộ của hãng tin Bloomberg ứng cử viên Donald Trump đã gặp gỡ không dưới 80 lãnh đạo các chủ doanh nghiệp có ảnh hưởng rất lớn với một thông điệp duy nhất : trong trường hợp trở lại cầm quyền, ông « cởi trói » cho các doanh nghiệp. Xóa bỏ những biện pháp quản lý tài chính, chứng khoán mà chính quyền Joe Biden áp đặt với tập đoàn tham gia sàn chứng khoán Wall Street. Trump sẽ mở đường cho giới ngân hàng, cho các quỹ đầu tư « tự do hoạt động trở lại như thời kỳ trước khủng hoảng tài chính 2008 », theo tiết lộ của hãng tin Anh Reuters.Với các tập đoàn dầu khí, ứng cử viên Donald Trump hứa sẽ « dẹp bỏ » các chuẩn mực về môi trường cũng do « chính quyền Biden đặt ra ».Điều ngạc nhiên hơn cả là « các ông chủ » ở thung lũng công nghệ Silicon có khuynh hướng ủng hộ ông Trump. Từ trước đến nay, thế giới công nghệ và hành tinh « digital » ở Mỹ có truyền thống ủng hộ đảng Dân Chủ nhưng nay đang chuyển hướng.Đối với David Sacks một nhà đầu tư lớn trong lĩnh vực công nghệ internet sáng lập viên quỹ đầu tư có mức độ rủi ro cao Craft Ventures ông ủng hộ Trump do thất vọng về chính sách kinh tế của chính quyền Biden mà ứng viên tổng thống Kamala Harris là một sự tiếp nối.« Hiện tại mọi việc đang tiến triển rất tốt, rất thuận lợi cho Donald Trump và chúng tôi sẽ còn tích cực vận động cho ông hơn nữa (...) Công nghệ mới muốn có khả năng sáng tạo để đem lại những kỹ thuật mới, nhưng chính quyền Biden lại rất chống đối xu hướng này. Họ phản đối kịch liệt những tiến bộ trong lĩnh vực tiền crypto. Chính phủ này đã tìm cách giám sát quá mức nghiêm ngặt các hoạt động trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Về cơ bản họ chủ trương loại bỏ các thương vụ cho phép một doanh nghiệp mua lại hay sáp nhập với một công ty khác ».Trừng phạt chính sách kinh tế tệ hại của Biden Một nhà quan sát Mỹ ghi nhận : Bốn năm qua chính quyền Biden đã phạm phải nhiều sai lầm trong mắt các nhà tài phiệt ở quốc gia tự do nhất trên thế giới. Đảng Dân Chủ muốn bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và giới làm công ăn lương, nên đã mở rộng vai trò cho các cơ quan giám sát tài chính, chứng khoán  của ủy ban bảo vệ người tiêu dùng ... và thậm chí là cả bộ Tư Pháp. Tổng thống Biden chủ trương thu hẹp tầm hoạt động của các sàn giao dịch tiền ảo, thanh tra các doanh nghiệp lạm dụng quyền lực sa thải nhân viên, đòi giới chủ tăng lương cho người lao động và muốn chấm dứt thế độc quyền của một vài tập đoàn digital.Omeed Malik sáng lập viên kiêm chủ tịch tổng giám đốc quỹ tài chính Farvahar Partner giải thích thêm :« Một trong những lý do khác nữa, rất rõ ràng là môi trường với những biện pháp quản lý chặt chẽ nào là SEC - Ủy Ban Chứng Khoán và Hối Đoái, hay FTC tức là Ủy Ban Thương Mại Liên Bang Hoa Kỳ chống cạnh tranh… Tất cả các cơ quan giám sát đó chẳng những càng lúc càng khắt khe mà hoàn toàn không chủ dừng lại ở chỗ điều tiết các thương vụ M&A –   mua bán hay sắp nhập các doanh nghiệp hay các hoạt động trong lĩnh vực tiền điện tử crypto ».   Tập đoàn Live Nation độc quyền thao túng thị trường mua bán vé xem hát và các chương trình giải trí tại Mỹ chẳng hạn đã trong tầm ngắm của bộ trưởng Tư Pháp Merrick Garland : « Chúng tôi cáo buộc tập đoàn Live Nation độc quyền thống lĩnh thị trường phân phối vé hát trên toàn nước Mỹ. Hiện tượng này đã kéo dài quá lâu và đã đến lúc cần chấm dứt ».  Băng đảng Mafia PayPalNhưng trong số các nhà tài phiệt Mỹ ủng hộ ứng viên đảng Cộng Hòa, Elon Musk chủ nhân của Space X, của hãng xe điện Tesla và của mạng xã hội X, năng động nhất.Hai tháng trước bầu cử tổng thống Mỹ, Donald Trump tuyên bố đếu đắc cử ông sẽ mời Elon Musk làm cố vấn để vực dậy kinh tế Mỹ, một nền kinh tế đang « đắm chìm trong khủng hoảng, suy đồi »Cũng Donald Trump xem rằng, Elon Musk sau khi thâu tóm mạng xã hội Twitter cuối 2022 đã sa thải 75 % nhân sự chỉ giữ lại những người chấp nhận « luật chơi mới » và đấy là một tấm gương để đem lại hào quang cho Make America Great Again.« Dân chủ và tư bản », hai khái niệm « đối chọi » với nhau  Thêm một lý do sau cũng được nhà xã hội học Pháp Olivier Alexandre thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia CNRS ghi nhận : « một số tỷ phú Mỹ đang có khuynh hướng muốn thiết lập một trận tự kinh tế mới ».Peter Thiel cha đẻ của tập đoàn Palantir trong lĩnh vực thông tin và tin học viết sách chung với David Sacks quảng bá ý tưởng rằng « tư bản và dân chủ » là những khái niệm không thể song hành.Elon Musk, Peter Thiel và David Sacks là ba cột trụ đã cho ra đời hệ thống thanh toán trên mạng PayPal và từ đó họ đã đặt nền móng cho khối tài sản bạc tỷ khổng lồ trước khi mỗi người tìm cho mình một hướng đi riêng. Nhưng Thiel, Musk và Sacks vẫn rất gắn bó với nhau. Họ mở rộng câu lạc bộ đến nhiều thành viên mới, một cộng đồng mà giới phân tích gọi là « băng đảng Mafia PayPal » bởi trong vỏn vẹn 2 thập niên nhóm này đã bành trướng và làm bá chủ trong thung lũng công nghệ California. Chính băng đảng Mafia PayPal đã áp đặt J.D Vance đứng liên danh với ông Trump trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay. Mark Chapkin, người viết tiểu sử về Peter Thiel thậm chí mệnh danh J.D Vance là « cánh tay nối dài » của Thiel.Thiel đã « đầu tư 35 triệu đô la để xây bệ phóng chính trị cho hai nhân vật thân tín là J.D Vance và Blake Master » nhưng đến nay chỉ có ông Vance là đã thành công, đắc cử thượng nghị sĩ bang Ohio năm 2022.Năm 2022 Steve Banon, chiến lược gia và cũng là người đã có công đưa Donald Trump và Nhà Trắng từng quả quyết Peter Thiel là người thực sự muốn « thay đổi hẳn hướng đi » của Hoa Kỳ.   Jimmy Soni, tác giả cuốn sách mang tựa đề The Founders, nói về ba ông trùm của băng đảng Mafia PayPal viết : Elon Musk, Peter Thiel và David Sacks, « ba gã khổng lồ ở thung lũng công nghệ Sillicon » đã « lập ra một mạng lưới quyền lực nhất, và thịnh vượng chưa từng có », họ không chỉ thống lĩnh vùng Silicon Valley mà còn muốn áp đặt cả luật chơi với Hoa Kỳ.Đối với mạng lưới này, Donald Trump đắc cử hay không sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 05/11/2024 tuy quan trọng nhưng không là tất cả. Điều quan trọng hơn nữa là « một sự sắp xếp về nhân sự sau Donald Trump » mà phần nào họ đang đánh cược vào thượng nghị sĩ bang Ohio, J.D Vance.Crystal McKellar, một nhà đầu tư nặng ký ở Silicon Valley trông thấy ở ứng cử viên phó tổng thống này « một nhà tư bản chân chính và trung thành với thị trường tự do, ông tin tưởng vào tăng trưởng, vào sức mạnh của mọi khám phá về kỹ thuật, vào việc xóa bỏ mọi trở ngại đè nén tăng trưởng và thịnh vượng ».

Bơm thêm gần 500 tỷ đô la trong chưa đầy ba tuần lễ để « hỗ trợ thị trường tài chính và bất động sản, kích cầu » : Bắc Kinh tự giăng bẫy nợ và lừa gạt các cổ đông ? Giới đầu tư cho rằng tình trạng kinh tế của Trung Quốc « có thể tệ đến nỗi » chính quyền phải « cấp tốc can thiệp », nhưng các biện pháp đề ra lại kém thuyết phục, chưa đủ đề trấn an. Theo bà Isabelle Feng, Trung Tâm Perelman, Đại học Tự Do Bruxelles và Asia Centre Paris, để giữ được mục tiêu tăng trưởng và đem lại một làn sinh khí mới cho kinh tế, Trung Quốc cần thuyết phục tư nhân huy động một phần 40.000 tỷ đô la đang ngủ yên trong các quỹ tiết kiệm.Hai gó kích cầu 1.000 và 2.300 tỷ nhân dân tệ vẫn thiếu sức thuyết phụcTrong ba tuần, từ ngày 24/09 đến 12/10 chính quyền Trung Quốc ba đợt thông báo các biện pháp « hỗ trợ kinh tế ». « Tiếp sức cho các thị trường chứng khoán, vực dậy ngành địa ốc, giảm gánh nặng nợ nần cho các chính quyền địa phương, tăng vốn hòng nới lỏng khả năng cấp tín dụng của các ngân hàng nhà nước » là ba mục tiêu đã được từ thống đốc Ngân Hàng Trung Ương đến bộ trưởng Tài Chính Trung Quốc lập đi lập lại trong các cuộc họp báo. Bắc Kinh báo trước sẽ công bố nay mai về vế thứ tư để thúc đẩy kinh tế đó là trực tiếp hỗ trợ « một số đối tượng trong xã hội cần được giúp đỡ ».Trả lời ban Việt ngữ RFI chuyên gia về luật và tài chính Isabelle Feng, thuộc trung tâm nghiên cứu Perelman, Đại Học Tự Do Bruxelles-Bỉ và Asia Centre ở Paris nhấn mạnh đến một chi tiết quan trọng trong « kế hoạch kích cầu » 1.000 tỷ nhân dân tệ, tương đương với khoảng 140 tỷ đô la được Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc loan báo.  Isabelle Feng  : « Hôm 24 tháng 9 vừa qua, thống đốc Ngân Hàng Nhân Dân và lãnh đạo cơ quan điều tiết thị trường chứng khoán và tài chính Trung Quốc thông báo biện pháp 500 tỷ nhân dân tệ (gần 70 tỷ đô la Mỹ) hỗ trợ thị trường chứng khoán và số tiền này nằm trong gói kích cầu –stimulus 1.000 tỷ nhân dân tệ. Bắc Kinh nói đến một kế hoạch kích cầu nhưng phần lớn số tiền ấy là để tiếp sức cho các sàn chứng khoán ». Trung Quốc đã sử dụng tất cả các công cụ tài chính ?Cũng trong cuộc họp báo hôm 24/09 Bắc Kinh cho biết huy động nhiều công cụ tiền tệ để duy trì mục tiêu GDP tăng trưởng 5 % trong năm nay. Thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Phan Công Thắng kết hợp các chính sách giảm lãi suất chỉ đạo, giảm lãi suất tín dụng địa ốc, hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc để các ngân hàng dễ dàng cấp tín dụng nhiều hơn cho các doanh nghiệp và tư nhân. Cùng lúc các giới chức tài chính Trung Quốc loan báo kể từ ngày 25/10/2024 khi đi mua nhà thân chủ chì cần chứng minh tối thiểu có vốn tương đương với 15 % căn hộ thay vì 25 % như trước đây.Biện pháp này trực tiếp nhằm thúc đẩy thị trường địa ốc Trung Quốc. Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc khẳng định các biện pháp này cho phép bơm thêm « 19 tỷ đô la Mỹ vào cho 50 triệu hộ gia đình, tác động trực tiếp đến đời sống của 150 triệu người dân Trung Quốc » như chính ông Phan Công Thắng, thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc đã ghi nhận. Câu hỏi kế tiếp lài tại sao Trung Quốc lại muốn cứu thị trường địa ốc và tiêu thụ nội địa bằng cách nới lỏng chính sách tiền tệ thay vì huy động trực tiếp ngân sách của nhà nước ?Đánh lừa cổ đông để huy động vốn cho doanh nghiệpTheo Isabelle Feng, Bắc Kinh muốn hỗ trợ các cổ đông trước đã, do chứng khoán Trung Quốc đã đánh mất 6.000 tỷ đô la trong giai đoạn 2021-2023. Năm ngoái chỉ có cổ đông thua lỗ rong lúc chỉ số chứng khoán ở khắp mọi nơi đều tăng rất mạnh. Điều này khiến Trung Quốc dành đến 500 tỷ nhân dân tệ (70 tỷ đô la) trong giai đoạn đầu để thổi thêm sinh khí cho thị trườngIsabelle Feng : « Kế hoạch này cho phép các doanh nghiệp, các cơ quan môi giới, hay quỹ đầu tư thế chấp tài sản của mình để mua công trái phiếu và tín phiếu… qua đó, tự đẩy giá cổ phiếu của mình đang niêm yết trên các sàn chứng khoán lên cao. Biện pháp này vừa nhằm khiến các thị trường chứng khoán khởi sắc trở lại vừa tạo điều kiện cho doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn ».  Bằng chứng cụ thể là trong « tuần lễ vàng » từ 01- 07/10/2024 chỉ số chứng khoán ở Thượng Hải, Hồng Kông và Thâm Quyến tăng mạnh, tăng gần 8% trong một thời gian rất ngắn. Nhưng để rồi lại tuột dốc mạnh trong phiên giao dịch hôm Thứ Ba 08/10/2024 (-9 %) khi thị trường tài chính, ngân hàng và công sở làm việc trở lại sau một tuần lễ nghỉ phép.Chuyên gia về luật và tài chính của trung tâm nghiên cứu Perelman và Asia Centre giải thích : Bắc Kinh chọn thời điểm trước kỳ nghỉ lễ Quốc Khánh để công bố chính sách « kích cầu » gần 500 tỷ đô la, cho phép các công ty mua cổ phiếu của chính mình, qua đó một cách giả tạo, thổi phồng giá cổ phiếu lên cao. Cổ đông tư nhân háo hức muốn được hưởng lợi khi thấy chỉ số chứng khoánn đột ngột tăng nhanh trong vài ngày và đã ồ ạt đăng ký tham gia. Nhưng cùng lúc, các cổ đông lớn lợi dụng thời cơ bán bớt cổ phiếu để thu về tiền mặt. Điều này giải thích vì sao các trong phiên giao dịch từ ngày 8 đến 10/10 các thị trường ở Hồng Kong, Thượng Hải lao đao. Chứng khoán Trung Quốc hay một canh bạc đầy rủi roChính vì thế mà giới trong ngành quan niệm mua chứng khoán ở Trung Quốc còn nguy hiểm hơn « đánh bạc ».Isabelle Feng : « Thị trường chứng khoán của Trung Quốc khác với châu Âu hay của Mỹ ở chỗ là chỉ số chứng khoán không trồi sụt tùy theo những thành quả kinh tế thực sự. Tại các thị trường tự do, giá cổ phiếu tăng khi một tập đoàn thịnh vượng. Trái lại ở Trung Quốc, ngay từ 2001 một kinh tế gia nổi tiếng đã ví von chơi chứng khoán ở Trung Quốc còn nguy hiểm hơn là đánh bạc, bởi Nhà nước mới là bên nắm giữ các công cụ để định hướng thị trường  (...). Lần này theo dõi tình hình, chúng tôi thấy Bắc Kinh muốn tiếp sức cho thị trường chứng khoán. Cổ phiếu có tăng giá thì cổ đông mới phấn khởi hơn để chịu mua sắm và nhất là mua nhà. Trung Quốc muốn cứu nguy thị trường bất động sản bằng cách đó và khởi động lại tăng trưởng vốn bị đóng băng từ sau đại dịch Covid ». Giải phóng 40.000 tỷ đô la trong các quỹ tiết kiệm Vấn đề đặt ra là dân Trung Quốc khi có tiền họ đầu tư vào địa ốc, mua cổ phiếu và để dành trong các quỹ tiết kiệm. Khi mà cả thị trường nhà đất lẫn chứng khoán của Trung Quốc đều đang sụp đổ, tư nhân chỉ còn biết ủy thác tiết kiệm cho các ngân hàng.Thống kê của Trung Quốc năm 2023 báo động khối lượng tiền ủy thác vào quỹ tiết kiệm tại các ngân hàng tăng hơn 15 %. Chỉ một mình Ngân Hàng Nông Nghiệp Trung Quốc năm ngoái thu vào hơn 25.000 tỷ nhân dân tệ. Khoản tiền này lớn hơn gấp 10 so với gói « kích cầu thứ nhì » được bộ trưởng Tài Chính Lam Phật An công bố hôm Thứ Bảy 12/10 vừa qua. Chính vì vậy các kế hoạch hỗ trợ kinh tế được Bắc Kinh công bố gần đây đồng loạt bị đánh giá là « quá khiêm tốn »Isabelle Feng : « Số tiền đó là chưa đủ, hiểu theo nghĩa từ khi rơi vào khủng hoảng, 18.000 tỷ đô la đã bị bốc hơi, theo thẩm định của ngân hàng Anh, Barclays. Đó là một gánh nặng đối với các hộ gia đình Trung Quốc. Tính trung bình mỗi hộ bị mất khoảng 60.000 đô la. Đó là một số tiền lớn lắm. Khi mà nhà đất mất giá, các hộ gia đình thấy tài sản của họ bị thất thoát. Thành thử tôi không nghĩ rằng các biện pháp kích cầu vào trăm tỷ đô la lần này đủ thuyết phục dân chúng Trung Quốc tự tin để lại đi mua nhà ». Điều này giải thích vì sao trong những ngày đầu tuần chỉ số Hang Seng ở Hồng Kông giảm giá (-3%). Giá dầu trên thế giới cũng giảm do không mấy ai chờ đợi kinh tế Trung Quốc khởi sắc trở lại, đẩy tiêu thụ dầu trên thị trường lên cao cho dù nguy cơ chiến tranh ở Trung Đông có thể đe dọa những giếng dầu của Iran.Trung Quốc tự đẩy nợ của mình lên caoIsabelle Feng, trung tâm Perelman và Asia Centre, không mấy hy vọng tính toán của Bắc Kinh muốn vực dậy thị trường bất động sản –chiếm đến gần 30 % GDP của các nước, bằng cách tạo một sự hứng khởi giả tạo trên các sàn chứng khoán.Isabelle Feng : « Tôi không thấy là chính quyền có thể làm gì hơn được nữa : Trung Quốc đã hạ lại suất chỉ đạo của ngân hàng, đã giảm mức vốn tối thiểu một thân chủ cần có khi đi mua nhà, nới rộng khả năng của các ngân hàng để cấp tín dụng… Các thành phố lớn như Thượng Hải, Quảng Đông, Thâm Quyến … đã dỡ bỏ hết những rào cản hành chính để chiêu dụ khách hàng mua bất động sản. Vậy mà thị trường bất động sản ở những thành phố lớn này vẫn chết lịm ». Nguy hiểm càng lớn hơn khi mà ba mũi tên chính đã được Bắc Kinh công bố để đem lại tăng trưởng, các gói « kích cầu » 1.000 tỷ nhân dân tệ, rồi 2.300 tỷ, tương đương với 500 tỷ đô la, có nguy cơ đẩy nền kinh tế thứ nhì thế giới vào cảnh nợ nần chồng chất còn nghiêm trọng hơn nữa trong lúc người dân không đủ tin vào tương lai để lại mua sắm và nhất là để đầu tư trở lại vào địa ốc.Isabelle Feng : « Vấn đề của Trung Quốc là người dân như con chim phải đạn, họ không dám tiêu thụ nữa. Người ta mất niềm tin. Dân Trung Quốc nổi tiếng là lo xa nên gửi tiền tiết kiệm rất nhiều. Hiện tại, khoảng 40.000 tỷ đô la Mỹ đang được ký gởi trong các ngân hàng. Thành thử nếu không giải phóng được số tiền đó – hay một phần số tiền đó để khuyến khích tiêu thụ thì Trung Quốc khó mà khởi động lại được cỗ máy kinh tế. Yếu tố chính trị mới là gốc rễ của vấn đề »

Teheran và Washington cùng theo đuổi một giấc mơ : tránh được một cuộc khủng hoảng dầu hỏa. Trong một tuần lễ, giá dầu trên thế giới tăng thêm 9 % trước nguy cơ Trung Đông bị đẩy vào chiến tranh. Trước mắt Teheran không dám chận eo biển Ormuz nơi 30 % dầu khí Trung Đông đi qua. Washington thừa biết trước bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, Israel tấn công nhà máy dầu của Iran làm tiêu tan mọi hy vọng đắc cử của Kamala Harris, ứng viên đảng Dân Chủ. Iran là một trong ba giếng dầu lớn nhất trên thế giới và cho dù từ 2018 dầu hỏa Iran bị Hoa Kỳ mạnh tay trừng phạt, năm 2023 mỗi ngày Teheran vẫn sản xuất hơn 3 triệu thùng dầu, (chiếm 3 % sản lượng của thế giới). Một nửa trong số đó là để phục vụ thị trường nội địa, với 86 triệu dân. Nửa còn lại là để xuất khẩu. Trung Quốc là khách hàng lớn nhất mua dầu hỏa của Iran.Sự kiện Teheran bắn 200 tên lửa sang lãnh thổ Israel trong đêm 01/10/2024 bắt buộc Nhà Nước Do Thái phải trả đũa với khả năng các cơ sở dầu hỏa của Iran có thể là mục tiêu tấn công, bởi dầu khí chiếm 41 % kim ngạch xuất khẩu của Cộng Hòa Hồi Giáo Iran. Dù vậy kịch bản hai nước thù nghịch trong khu vực là Iran và Israel lao vào một cuộc chiến đã không làm dấy lên một cơn « sốt dầu hỏa » trong những ngày tiếp theo đó.Mỹ muốn tránh « một cơn sốt dầu »Phải đợi đến khi từ Washington tổng thống Biden cho biết « đang thảo luận về khả năng Israel đánh vào các nhà máy dầu » của  Iran, giá dầu mới tăng thêm 7 % trong phiên giao dịch hôm 03/10/2024. Chưa đầy 24 giờ sau, chủ nhân Nhà Trắng cải chính rằng để trả đũa Iran, « Israel có nhiều phương án khác ngoài việc nhắm vào các cơ sở năng lượng » của đối phương. Trong phiên giao dịch ngày 07/10/2024 giá dầu trên thế giới vượt ngưỡng 80 đô la một thùng -thấp hơn 130 đô la/thùng khi Nga đánh Ukraina hồi tháng 2/2022.Giới trong ngành nói đến hiện tượng « thị trường dầu hỏa thế giới thêm căng » nhưng đồng loạt cho rằng trong hoàn cảnh hiện tại, không thể coi đây là một cuộc khủng hoảng dầu lửa như kịch bản từng xảy ra hồi thập niên 1970.Giám đốc tạp chí đầu tư Investir của Pháp, François Monnier trên đài phát thanh tư nhân Radio Classique giải thích :« Giá dầu hỏa đã được nhân lên gấp 4 lần khi nổ ra chiến tranh Kippour (năm 1973). Dưới tác động cuộc Cách Mạng Hồi Giáo Iran năm 1979 giá dầu nhân lên gấp đôi. Hiện tại dầu hỏa được cho là vẫn ổn định cho dù có tăng thêm 7 % trong tuần qua. Nhiều lý do giải thích khách biệt so với hồi thập niên 1970 :  một là giới trong ngành không tin rằng thế giới rơi vào cảnh khan hiếm dầu. Bản thân Ả Rập Xê Út chủ trương giảm bớt lượng sản xuất vì không tin rằng chiến tranh leo thang tại Trung Đông. Hai là ngay cả trong trường hợp tình hình ở Trung Đông có xấu đi thì đừng quên rằng thế giới có thể trông cậy vào dầu đá phiến của Mỹ. Trong một chục năm, thị phần dầu hỏa của Hoa Kỳ trên thế giới đang từ 10 % tăng vọt lên thành 20 %. Dầu hỏa của Mỹ giảm thiểu vai trò và ảnh hưởng của khối OPEC. Sau cùng kinh tế toàn cầu đang trong giai đoạn tăng trưởng chậm khiến mức cung cao hơn mức cầu ». Trên đài phát thanh Canada- Ottawa, chuyên gia về năng lượng Ivan Cliche, đại học Montréal cho rằng, bầu cử tổng thống Mỹ mới là yếu tố quyết định đối với thị trường dầu hỏa thế giới hiện nay :« Phản ứng của thị trường trong tình trạng bất an. Hoa Kỳ sắp bầu lại tổng thống. Mọi người đều biết là luôn có một mối liên hệ giữa giá xăng dầu tại Mỹ với tỷ lệ được lòng dân của ứng cử viên tổng thống trong chính quyền mãn nhiệm. Nếu giá dầu tăng mạnh, điều đó không tốt cho ứng viên bên đảng Dân Chủ là bà Kamala Harris. Tuy nhiên có hai yếu tố cần theo dõi chặt chẽ : một là liệu Israel có tấn công vào các nhà máy dầu của Iran hay không. Năng lượng bảo đảm gần 50 % thu nhập cho Iran. Đánh vào dầu hỏa và khí đốt của nước này có nghĩa là trực tiếp tấn công vào kinh tế và qua đó làm suy yếu Iran. Điểm thứ hai là thị trường đang hồi hộp chờ đợi xem rằng Teheran có đóng cửa eo biển Ormuz hay không. Đây là nơi từ 15 đến 20 % sản xuất dầu hỏa trên thế giới phải đi qua. Trong hai trường hợp này, tình hình sẽ thực sự trở nên phức tạp ».Trả lời báo Le Monde, chuyên gia về Iran, Thierry Coville, thuộc Viện Quan Hệ Chiến Lược của Pháp IRIS cho rằng, Teheran sẽ « chỉ đóng cửa eo biển Ormuz trong trường hợp bất khả kháng, vì biện pháp này sẽ có nhiều hậu quả tai hại với bản thân Iran » : Vịnh Ba Tư là một trong những cửa ngõ quan trọng của giao thương quốc tế, và là ngả duy nhất đưa năng lượng của Ả Rập Xê Út, Irak, Iran và cả Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, cũng như Kowei ra thế giới bên ngoài. Ngay cả trong chiến tranh Iran-Iran thập niên 1980 eo biển Ormuz vẫn là vùng « bất khả xâm phạm ».Giới hạn từ chính sách cấm vận dầu IranTheo thống kê của tổ chức OPEC, khối các quốc gia xuất khẩu dầu hỏa, mà Iran là một trong số các sáng lập viên, năm 2023 nhờ xuất khẩu dầu hỏa, Teheran thu về 41 tỷ đô la. Cũng Iran năm ngoái thông báo đầu tư 18 tỷ đô la nhằm « nâng cao khả năng sản xuất » tại 6 giếng dầu ở các khu vực miền nam và tây nam. Iran đề ra mục tiêu « cung cấp thêm đến gần 400.000 thùng dầu một ngày ».  Vậy Mỹ và Israel có thể siết chặt thêm các biện pháp trừng phạt nhắm vào xuất khẩu dầu hỏa của Iran để cô lập thêm chế độ của giáo chủ Khamenei hay không ? Đầu tháng 2/2024 chính quyền biden đã ban hành thêm một loạt các biện pháp « trừng phạt kinh tế » nhắm vào Iran với lý do Teheran vi phạm lệnh trừng phạt của cộng đồng quốc tế, « rửa tiền và bán dầu hỏa cho một số đối tác có liên hệ với Trung Quốc, Nga và Syria (…) chủ yếu là để tài trợ lực lượng đặc nhiêm Quds của Iran ». Giáo sư Ivan Cliche, đại học Montréal không tin rằng trừng phạt và cấm vận dầu hỏa Iran là những công cụ thích hợp nhất :« Ban hành thêm lệnh cấm vận Iran vẫn là một công cụ Mỹ có thể sử dụng, nhưng rõ ràng là biện pháp này dù đã được áp dụng từ nhiều năm nay nhưng không đem lại hiệu quả mong muốn. Điểm chính ở đây là thị trường dầu hỏa thế giới đang trong tình trạng sản xuất dư thừa. Cung cao hơn cầu. Do vậy các thành viên trong khối OPEC muốn áp đặt quota để giữ giá ở quãng từ 80 đến 90 đô la một thùng dầu. Ngoài ra, nhiều nước sản xuất và xuất khẩu không thuộc khối OPEC -như là Mỹ cũng có khả năng cung cấp thêm dầu cho thế giới. Nói cách khác, về trung hạn, thị trường dầu hỏa thế giới không lo thiếu dầu. Ả Rập Xê Út có thể sản xuất thêm từ một đến một triệu rưỡi thùng dầu mỗi ngày để lấp vào chỗ trống. Nhưng trong những tháng sắp tới, giá cả trên thị trường còn tùy thuộc vào lượng dầu tiêu thụ mỗi ngày. Nếu cứ như hiện tại và không có điều bất ngờ xảy ra, thì tôi nghĩ là thị trường sẽ khá ổn định trong những tháng tới ».Cũng trên đài phát thanh Canada, giáo sư quan hệ quốc tế Miloud Chennoufi, học viện quân sự Canada đưa ra một giải thích mang tính chính trị cho thấy Hoa Kỳ hoàn toàn không mặn mà trước khả năng Israel đánh mạnh vào tử huyệt của Iran là xăng dầu, với hy vọng lật độ chế độ trong tay giáo chủ Khamenei, cho dù đây là giấc mơ mà Benjamin Netanyahu đã ấp ủ để cố giữ chiếc ghế thủ tướng Israel : « Có khả năng là Israel sẽ đáp trả bằng các biện pháp quân sự. Ngoài ra, đến nay các biện pháp trừng phạt Iran đã khá khắt khe. Siết chặt thêm trừng phạt thì sẽ bóp ngạt kinh tế của nước này và càng cô lập chế độ Teheran. Nhưng tình hình hiện tại đã rất nghiêm trọng. Sẽ nghiêm trọng hơn nữa nếu Israel và Teheran tuyên chiến và rất có thể là Mỹ sẽ can thiệp. Tuy nhiên Hoa Kỳ căn cứ vào một số yếu tố để xử lý hồ sơ Trung Đông. Kinh tế là một trong số những yếu tố đó. Tôi không nghĩ rằng tất cả mọi người chấp nhận để cho giá dầu hỏa tăng vọt tức là chấp nhận khả năng eo biển Ormuz bị đóng cửa hay giao thương bị gián đoạn ở Hồng Hải và kênh đào Suez do tác động của phe Houthi hồi giáo Yemen. Nói cách khác, nếu có chiến tranh với Iran, thì vế kinh tế sẽ trở thành một vấn đề khó giải quyết đối với Mỹ. Thêm vào đó nếu như Israel can thiệp vào Iran với mục tiêu lật đổ chế độ, thì điều đó làm gợi lại kinh nghiệm của Hoa Kỳ với Irak và đó là điều không hay bởi vì Mỹ cũng đã từng hứa hẹn xây dựng một chế độ mới cho người dân Irak và để rồi đã bị sa lầy tại quốc gia này ».Đầu tháng 2/2024 chính quyền Biden đã ban hành thêm một loạt các biện pháp « trừng phạt kinh tế » nhắm vào Iran với lý do Teheran vi phạm lệnh trừng phạt của cộng đồng quốc tế, « rửa tiền và bán dầu hỏa cho một số đối tác có liên hệ với Trung Quốc, Nga và Syria (…) chủ yếu là để tài trợ lực lượng đặc nhiêm Quds của Iran ».Jean Christophe Caffet, kinh tế trưởng cơ quan bảo hiểm ngoại thương của Pháp COFACE ghi nhận : Nga là bên duy nhất có lợi trong trường hợp eo biểu Ormuz bị đóng cửa, bởi đây là kịch bản duy nhất đẩy giá dầu lên cao và điều đó có lợi cho Matxcơva đang cần tài trợ chiến tranh Ukraina. Nhưng « ảnh hưởng của Nga tại Trung Đông khá hạn chế ».  Hơn một năm sau loạt khủng bố 7/10 trên lãnh thổ Israel, khủng hoảng ở Trung Đông đang lan rộng. Israel phong tỏa rồi oanh kích Gaza, mở thêm mặt trận tại Liban nhắm vào lực lượng vũ trang Hezbollah được Teheran yểm trợ. Cũng Israel tiêu diệt thủ lĩnh chính trị của phong trào Hamas khi Ismael Haniyeh khi ông này đang có mặt tại thủ đô Teheran và là khách mời của Cộng Hòa Hồi Giáo Iran đến dự lễ tuyên thệ nhậm chức của tân tổng thống Iran Massoud Pezeshkian hồi tháng 7/2024. Trong nửa năm, Iran đã hai lần trực tiếp tấn công Israel nhưng theo giới phân tích, Washington đang nắm giữ một phần chìa khóa để trả lời câu hỏi Trung Đông có bị đẩy vào chiến tranh hay không.Điều may mắn hơn cả trước mắt là ở thời điểm này, cả Iran lẫn Hoa Kỳ cùng muốn tránh một « cuộc chiến » Iran-Israel : Teheran biết tiềm năng quân sự không đủ để đối chọi với Nhà nước Do Thái và không chắc là chế độ có thể tồn tại nếu phải lao vào chiến tranh. Ở góc đài bên kia, Israel muốn « giải quyết dứt điểm » mối đe dọa Iran, một quốc gia được cho là « sắp » có vũ khí nguyên tử. Nhưng Israel không thể tấn công Iran nếu không có vũ khí của Hoa Kỳ.Ngót một tháng trước bầu cử tổng thống Mỹ chính quyền Biden bằng mọi giá cần khống chế đồng minh Netanyahu tránh đổ thêm dầu vào chảo lửa Trung Đông. Nếu thất bại và để nổ ra một cuộc khủng hoảng về dầu hỏa, giá dầu tăng gấp đôi, gấp ba so với hiện tại, thì coi như Joe Biden trả lại chìa khóa Nhà Trắng cho ứng cử viên Cộng Hòa Donald Trump.Hơn bao giờ hết, Teheran đang kỳ vọng nhiều vào Washington.

Làm thế nào để thu hút đầu tư, khuyến khích các doanh nghiệp Pháp và quốc tế về các vùng ngoại ô « nhạy cảm » ? Đó là mục đích Diễn Đàn Kinh Tế FEB đầu tiên tổ chức ngày 17 và 18/09/2024 tại quận 16 Paris, Pháp. Trong 5 năm liên tiếp, trong khối Liên Âu, Pháp là nước thu hút nhiều nhất đầu tư trực tiếp nước ngoài, theo báo cáo của cơ quan Ernest&Young công bố đầu tháng 5/2024, nhưng chỉ có 5 % các dự án hướng về các vùng ngoại ô kém phát triển.  Theo Viện Thống Kê Quốc Gia Pháp INSEE tính đến cuối 2023 trên toàn quốc có 5,4 triệu dân, tương đương với 8 % dân số, sống tại hơn 1.500 khu thuộc « Những khu vực ưu tiên trong chính sách phát triển thành phố -quartier prioritaire de la politique de la ville QPV».Đây là những nơi tỷ lệ thất nghiệp cao hơn từ 2 đến 3 lần so với mức trung bình trên toàn quốc ; gần 25 % giới trẻ từ 16 đến 25 tuổi bỏ học và không có việc làm ; 44 % sống dưới ngưỡng nghèo khó và một nửa có thu nhập thấp hơn so với mức lương tối thiểu ở Pháp.Đài Quan Sát Quốc Gia về Chính Sách Phát Triển Thành Phố -OPV ghi nhận, hơn 70 % dân cư tại ở những QPV là công nhân và tầng lớp thợ thuyền ; gần 22 % là người nhập cư và để so sánh thì trên toàn quốc, trung bình người nhập cư chiếm 12,9 % dân số. Đây cũng là nơi, tập trung nhiều gia đình một mẹ, đông con.Vùng Seine – Saint Denis, ngoại ô phía bắc Paris, là nơi tập trung 25 % các khu cần ưu tiên phát triển, mà ngôn ngữ thông thường hay gọi là các vùng « ngoại ô thuộc diện nóng » với nhiều vấn đề : « hai phần ba sống trong các khu nhà do xã hội trợ cấp, dân chúng tại đây khó hội nhập vào thị trường lao động và 1 người trên 5 thất nghiệp, 68 % là công nhân thợ thuyền và phần lớn trong số ấy dù có việc làm vẫn mang nợ chồng chất ».Trở ngại thứ nhì đối với những khu vực nhạy cảm này là hình ảnh những khu phố « mất an ninh ». Trong quá khứ, Pháp trải qua nhiều cuộc « khủng hoảng ở các vùng ngoại ô » như hồi 2005 hay gần đây nhất là năm 2023 khi một số các ngoại ô nghèo « bốc cháy », thanh niên đốt phá trường học, siêu thị, ngân hàng hay cơ quan môi giới tìm việc làm cho người thất nghiệp… Những hình ảnh đó càng tạo nên thành kiến không tốt đẹp về những vùng cần tạo công việc làm cho thanh niên, cần mở thêm trường học, mở thêm phòng khám bệnh, mở thêm những nơi sinh hoạt cho giới trẻ.Thay đổi cách nhìn về những QPVDo vậy sáng lập viên của Diễn Đàn Kinh Tế FEB ông Azis Senni đề ra mục tiêu làm thay đổi cách nhìn của các doanh nhân về những vùng ngoại ô nhậy cảm. Là cột trụ trong bản tổ chức mời gần 100 lãnh đạo các tập đoàn đủ cỡ và các chính khách cấp vùng, cấp quốc gia đến tham dự sự kiện, Aziz Senni nhấn mạnh : trên 1.580 QPV không chỉ là một gánh nặng về mặt xã hội hay kinh tế như mọi người lầm tưởng mà đây còn là một trong những khu vực có nhiều tiềm năng, bảo đảm 75 tỷ euro doanh thu một năm, nơi đến nay đã mở rộng cửa đón nhận 250.000 công ty. « Mục tiêu của diễn đàn FEB nhằm trả lời câu hỏi chúng ta có thể làm được những gì cho các vùng ngoại ô nghèo và mất an ninh về mặt kinh tế. Trong ba thập niên, nước Pháp đã có những chính sách cải thiện an ninh, mở mang đô thị và đầu tư vào mặt xã hội để cải thiện bộ mặt của các khu vực này, nhưng chưa thực sự có hẳn một chính sách kinh tế để giúp các vùng ngoại ô kém phát triển trở thành những điểm thu hút đầu tư, những vùng năng động có tính thuyết phục cao với các doanh nghiệp Pháp, và nước ngoài (…) Pháp đã có hẳn chương trình Choose France : Pháp là một trong những điểm thu hút đầu tư quốc tế lớn nhất thế giới, nhưng chỉ có 5 % trong số đó đổ về các vùng ngoại ô 'nóng'. Đó là lý do vì sao chúng tôi muốn rằng các vùng ngoại ô còn kém phát triển phải được hội nhập tốt hơn nữa vào trào lưu này ».Trong số các khách mời của diễn đàn kinh tế FEB Paris lần này có nhiều bộ trưởng, chủ tịch cấp vùng, cấp tỉnh, thị trưởng đặc trách về chính sách phát triển thành phố, về công tác đào tạo hay phụ trách các tổ chức hội đoàn dẫn dắt thanh niên ở các khu vực kém phát triển. Nhưng đông đảo hơn hết là sự hiện diện của các doanh nhân. Trong số này có những người đã rất nổi tiếng, điều hành những đại tập đoàn hàng chục tỷ euro doanh thu như tỷ phú Xavier Niel trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ điện thoại và internet, hay giám đốc điều hành chi nhánh của Google tại Châu Âu Jalil Chikhi ...Về phía các tiểu doanh nghiệp, có và nhiều chủ công ty vừa và nhỏ như chủ nhân Fullsoon, một công ty gia đình mới chào đời cách nay 2 năm, mang trí tuệ nhân tạo vào phục vụ cho các chủ nhà hàng, hay như trường hợp của Adil Bouatasssa, sáng lập viên kiêm tổng giám đốc AxyDis chuyên bảo đảm các dịch vụ viễn thông và điện thoại cho khách hàng trong hệ thống mạng 4G và 5G. Hãng này hoạt động từ 2017 lập địa bàn ở Cergy, vùng Val d'Oise, cách Paris hơn 30km về hướng tây bắc. Cergy nổi tiếng là nơi có nhiều trường đại học tốt, nhưng cũng là một điểm nóng, kém án toàn.Tiếp cận thị trường là một thách thức đối với các QPVTrả lời RFI tiếng Việt, Adil Bouatassa cho biết đã bắt đầu mở công ty đầu tiên từ cách nay 20 năm và đã nhiều lần nếm mùi thất bại trước khi tạo được cơ sở cho AxyDis với gần 700 thân chủ, với mối liên kết với các đối tác lớn trong ngành điện thoại viễn thông như SFR của Pháp, CISCO của Mỹ …Adil Bouatassa : « Chúng tôi chọn mở doanh nghiệp tại Cergy, một địa điểm mang tính chiến lược trước hết là về địa lý và kế tới đây là một khu vực rất năng động về kinh tế. Cergy nằm gần khu vực công nghiệp ở Saint- Ouen l'Aumône, sát cổng thành tây bắc Paris, một trong những khu công nghiệp lớn nhất châu Âu. Hãng của chúng tôi có hơn 40 nhân viên và từ Cergy, AxyDis dễ dàng giao tiếp với các khách hàng ở khắp nơi trong vùng Paris và phụ cận. Hơn nữa Cergy là một trung tâm đào tạo có uy tín với không dưới một chục trường quản trị kinh doanh, đại học, trường kỹ sư… Chúng tôi kết nối với các trường để đón nhận thực tập viên. AxyDis cũng là điểm khởi đầu cho các em sinh viên bước vào thị trường lao động, để từ đó các bạn trẻ có kinh nghiệm, bay nhẩy vào các hãng lớn ».Có sự hỗ trợ của chính quyềnCũng trong cuộc trả lời dành cho RFI Việt Ngữ, giám đốc AxyDis giải thích cụ thể hơn khi quyết định mở công ty tại thành phố Cergy ông đã được chính phủ khuyến khích dưới hình thức nào.Adil Bouatassa : « Các khoản trợ giúp được phân ra thành ba loại : Chính phủ miễn thuế doanh nghiệp cho các công ty đến đây hoạt động trong một thời gian đầu, chúng tôi cũng được miễn đóng góp cho các quỹ an sinh xã hội và sau cùng là một khoản trợ cấp 15.000 euro khi mà chúng tôi tuyển dụng một nhân viên. Điều khoản này nhằm khuyến khích tuyển dụng nhân viên ngay ở những khu vực được gọi là QPV tức là những vùng thuộc diện ưu tiên trong chính sách phát triển thành phố ».  Adil Bouatassa nói thêm những khoản trợ cấp trong khuôn khổ chính sách phát triển thành phố của Pháp chỉ được áp dụng trong thời gian đầu, đó là thời gian cần thiết để mở rộng mạng lưới với khách hàng. Và ông nói thêm là từ khi lao vào việc mở công ty mỗi ngày làm việc của ông thường là từ 15 tiếng đồng hồ trở lên.Những hình ảnh xấu về các vùng ngoại ô nghèoTrở lại câu hỏi tại sao chính phủ Pháp đã có rất nhiều kế hoạch để nâng đỡ, để phát triển các vùng ngoại ô thuộc diện nóng, nhưng đây vẫn là nơi bị coi là mất an ninh, là một gánh nặng cho xã hội, chủ tịch tổng giám đốc hãng cung cấp dịch vụ internet và viễn thông, AxyDis cho rằng, đấy là một sự bất công và cũng là một thành kiến về những QPV chung quanh Paris. Adil Bouatassa lớn lên ở Cergy và làm việc tại đây từ 20 năm qua nên đủ kinh nghiệm để so sánh :Adil Bouatassa : « Tôi điều hành doanh nghiệp từ 20 năm nay, bộ mặt của các vùng ngoại ô thuộc diện nóng ở quanh Paris giờ đây khác nhiều so với hơn 2 thập niên về trước. Hồi trước, các bạn trẻ ở đây không có phương tiện kết nối với thế giới bên ngoài, với thị trường lao động ; không có ngõ thoát, không tìm được việc làm. Ở các vùng này không có dịch vụ thuê bao xe Uber, không có UberEat để giao và đặt đồ ăn đến tận nhà. Họ cũng không có mạng xã hội để kết nối. Vấn đề càng thêm nghiêm trọng khi mà giới trẻ không giao tiếp được với ai, cũng không có những tổ chức hay hiệp hội để dẫn dắt họ … Các em không có cơ hội nào để thoát ra khỏi môi trường xã hội chung quanh… Bây giờ thì khác, các bạn trẻ có cơ hội làm ăn, họ mở công ty… Đương nhiên là vẫn còn nhiều vấn đề, cũng vẫn có những thành phần lêu lổng, phá làng phá xóm chứ không phải là không, nhưng theo chỗ tôi biết, hiện tượng này đã giảm đi nhiều so với trước. Để thay đổi bộ mặt cho các khu ngoại ô nhạy cảm, nhiều thành phố đã dẹp bỏ hẳn một số chung cư cao tầng cũ kỹ, để thay bằng những khu ở tập thể khoáng đãng hơn, lành mạnh hơn … »Các chương trình đạo tạo vừa học vừa làmCuối cùng, Adil Bouatassa, một trong những khách mời của diễn đàn kinh tế Pháp FEB đầu tiên về tình trạng các vùng ngoại ô kém phát triển, nhấn mạnh : giáo dục và đào tạo là chìa khóa thành công trong chính sách phát triển những vùng ngoại ô nhậy cảm ở PhápAdil Bouatassa : « Giờ đây việc tiếp cận thông tin, tiếp cận với các chương trình giáo dục đã trở nên thuận lợi hơn rất nhiều. Đây không còn là những rào cản đối với các bạn trẻ ở các vùng ngoại ô kém phát triển. Các công ty chung quanh cũng tuyển dụng người tại chỗ, tạo cơ hội cho các bạn trẻ không học hành đến nơi đến chốn, để họ cũng có thể hội nhập vào thị trường lao động. Thí dụ như là thông qua các chương trình ‘vừa học vừa làm'. Ngay các hãng, các công ty nhỏ ở trong khu vực nhận thực tập sinh, đào tạo cho các em, để chúng có được một cái nghề, đồng thời có cơ hội thực hành, giao tiếp với khách hàng … Thí dụ như ở chỗ chúng tôi, các em đi học 2 ngày trong tuần và 3 ngày còn lại thì đi thực tập ở các hãng…Điều này giúp các em hiểu được luật chơi của thị tường lao động, phải có trách nhiệm trong công việc của mình. Nhà trường và công việc làm là những cơ hội giúp các em trưởng thành. Điều tôi nghi nhận được là một số các bạn trẻ vừa học vừa làm, rốt cuộc họ tiếp tục đi học thêm để thăng tiến, một số khác thì say mê với nghề nghiệp, và rồi đứng ra mở công ty : đó có thể là một hiệu ăn nhỏ, một cửa hiệu cắt tóc, một hãng giặt ủi, hay một là một công ty dịch vụ sửa chữa đồ điện gia dụng … và chính các em lại trở thành đầu tàu để giúp tiếp cho các thế hệ đi sau …Thường thì có tới gần 90 % các em mở hãng quanh quẩn gần khu họ sinh ra và lớn lên. Điều đó giúp các khu ngoại ô nghèo năng động hẳn lên. »    Mùa hè 2023 một số các vùng ngoại ô nghèo ở Pháp lại « bốc cháy » sau cái chết của một thiếu niên bị cảnh sát rượt đuổi. Báo Le Figaro thân hữu ngày 13/07/2023 tổng kết lại các kế hoạch được các chính phủ Pháp liên tục đề xuất từ thập niên 1970 để thu hẹp khó khăn của những vùng ngoại ô thuộc diện nhậy cảm : Paris đã « đổ hàng chục tỷ euro vào các vùng ngoại ô nghèo, đề xuất không biết bao nhiêu sáng kiến » qua các kế hoạch mang tên các đời bộ trưởng của các bên tả hữu mà vẫn chưa xóa được những cách biệt về mặt xã hội, về kinh tế giữa những vùng « ngoại ô cần được ưu tiên phát triển này » với phần còn lại của nước Pháp.Nhật báo Le Monde với lập trường tương đối « trung lập », trong bài viết ngày 05/09/2023 tức hai tháng sau làn sóng bạo động hồi mùa hè năm ngoái cũng đưa ra nhận định : tại các khu vực kém phát triển về kinh tế, các vấn đề vẫn tồn tại. Giới trẻ vẫn gặp khó khăn trên con đường hội nhập và các doanh nhân Pháp dường như vẫn thận trọng trong các dự án đầu tư vào những vùng thuộc diện « ưu tiên này ».

Bất chấp chiến tranh, Matxcơva và Kiev vẫn tôn trong hợp đồng 5 năm để đưa khí đốt của Nga sang châu Âu qua lãnh thổ Ukraina. Cũng vì xung đột 2 trong số 4 ngả xuất khẩu khí đốt của Nga cho Liên Âu bị tắc nghẽn. Trước khi Gazprom và Naftogaz đàm phán lại về một thỏa thuận mới cho giai đoạn 2025-2029, Kiev tấn công vùng Kurk, chiếm Soudja, tạm thời kiểm soát một cửa ngõ xuất khẩu năng lượng của Nga để tạo thêm sức mạnh cho « kế hoạch chiến thắng ». Phải chăng đây là một tính toán để Ukraina mặc cả với chính quyền Putin về « kế hoạch » chấm dứt chiến tranh mà tổng thống Volodymyr Zelensky đem đến Washington, trình bày với tổng thống với quốc hội lưỡng viện Hoa Kỳ ?Ngày 05/09/2024, phát biểu tại Diễn Đàn Kinh Tế Vladivostock, tổng thống Putin nhìn nhận kinh tế Nga sẽ bị « thiệt hại về tài chính » nếu Kiev không triển hạn hợp đồng với tập đoàn dầu khí Gazprom để xuất khẩu khí đốt của Nga cho Liên Hiệp Châu Âu. Hợp đồng hiện hành sẽ hết hiệu lực vào ngày 31/12/2024. Trên nguyên tắc Gazprom của Nga và Naftogaz của Ukraina sẽ phải đàm phán lại về một thỏa thuận 5 năm, nhưng cuối tháng 8/2024 tổng thống Zelensky chính thức thông báo « ngừng triển hạn » thỏa thuận với phía Nga.Bài toán đối với Gazprom càng thêm nan giải từ khi Kiev mở chiến dịch tấn công vùng Kursk hồi đầu tháng 8/2024, kiểm soát thành phố Soudja, trạm cuối cùng trước khi khí đốt của Nga « bước vào lãnh thổ Ukraina » ở thành phố Soumy.Khí đốt, công cụ chính trị đôi bên cùng khai thácTrả lời RFI tiếng Việt, từ Matxcơva Arnaud Dubien, giám đốc điều hành Đài Quan Sát Pháp Nga, nhắc lại về tầm mức quan trọng của Ukraina trong hệ thống xuất khẩu năng lượng của Nga :Arnaud Dubien : « Hệ thống đường ống dẫn dầu và khí đốt đặt trên lãnh thổ Ukraina có từ thời Liên Xô. Khi đó trước hết là để cung cấp năng lượng của Liên Xô cho các nước trong khối xã hội chủ nghĩa ở đông Âu. Đến khoảng thập niên 1970 thì Liên Xô bắt đầu cung cấp luôn cả cho nhiều nước tây Âu. Hệ thống các đường ống này tuy đã cổ lỗ nhưng chúng vẫn tồn tại ngay cả khi Liên Xô sụp đổ và vẫn còn tiếp tục hoạt động sau ngày 24/02/2022 khi Nga tuyên chiến với Ukraina. Trước chiến tranh, 5 năm một lần, Matxcơva và Kiev vẫn đàm phán lại về thỏa thuận khí đốt. Đôi bên đã từng trải qua hai cuộc khủng hoảng vào năm 2005 rồi 2019 khi mà chính quyền Ukraina bày tỏ mong muốn tiến gần hơn về phía phương Tây. Khí đốt như vậy trở thành một công cụ chính trị để Nga bắt chẹt Ukraina và trong chiều ngược lại đối với Kiev, là cửa ngõ để đưa năng lượng của Nga ra thế giới bên ngoài giúp Ukraina chiếm được một lợi thế. (…)Cho đến hiện tại, điều ngạc nhiên là thỏa thuận giữa Nga với Ukraina về khí đốt vẫn hoạt động, đơn giản do Liên Hiệp Châu Âu vẫn tiêu thụ khí đốt của Nga. Cho dù là hai bên tham chiến nhưng đối với Matxcơva, hệ thống đường ống đi qua lãnh thổ Ukraina quan trọng hơn bao giờ hết. Ngả này chiếm một trọng lượng rất lớn đối với kinh tế của Nga, do những đường ống dẫn khác, như Nord Stream hay Yamal phải đi qua lãnh thổ Ba Lan, đã bị gián đoạn ».Gazprom mất gần 90 % thị trường ở châu ÂuTrước khi Matxcơva khởi động « chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraina » hàng năm Nga xuất khẩu 150 tỷ mét khối khí đốt sang Liên Âu, qua bốn ngả khác nhau (Ukraina, Nord Stream, Yamal và Turkish Stream). Hiện tại, dưới tác động chiến tranh, khối lượng khí đốt của Nga xuất khẩu sang châu Âu đã sụt giảm đến hơn 87 % trong chưa đầy ba năm. Để đến được châu Âu khí đốt của Nga phần lớn vẫn phải « quá cảnh » ở Ukraina. Theo hợp đồng hiện hành Gazprom và Naftogaz đã thông qua hồi 2019, mỗi năm 40 tỷ mét khối khí đốt của Nga bán sang châu Âu chung chuyển qua lãnh thổ Ukraina. Cuối 2023 trên thực tế chỉ có 12-13 tỷ mét khối đi qua ngả này. Để so sánh trong giai đoạn « cực thịnh » 2008-2019, trung bình một năm các đường ống trên lãnh thổ Ukraina chuyển 90 tỷ mét khối khí đốt của Nga đến người tiêu dùng châu Âu.Dù có suy giảm mạnh nhưng đến nay Nga và Ukraina vẫn không dám xa rời nhau trên hồ sơ khí đốt. Sau hơn 940 ngày chiến tranh, hệ thống các ống đưa khí đốt của Nga sang châu Âu đi ngang qua lãnh thổ Ukraina vẫn nguyên vẹn ; khí đốt là một trong những hồ sơ hiếm hoi mà đối thoại giữa Matxcơva và Kiev chưa bao giờ bị gián đoạn. Về mặt chính thức, Ukraina không còn « nhập khẩu » dầu khí của « kẻ thù » mà dựa hẳn vào năng lượng của « đồng minh châu Âu ». Có điều Liên Âu vẫn là một khách hàng mua vào khí đốt của Nga, nhất là khí hóa lỏng.Đầu óc thực dụng của Matxcơva và KievHệ thống đường ống dẫn khí đốt này phần nào là « một lá bùa hộ mạng » cho Ukraina. Arnaud Dubien, Đài Quan Sát Pháp Nga từ Matxcơva giải thích điện Kremlin sẽ không dám động vào hệ thống này chừng nào mà Liên Âu còn phải mua năng lượng của Nga. Về phía Kiev, chính quyền của tổng thống Volodymyr Zelensky cũng không dại để mất đi một nguồn thu nhập nhờ « cho thuê đất » hàng năm vẫn nhận được từ tay Gazprom.Arnaud Dubien : « Các đường ống dẫn khí đốt phần lớn được chôn trong lòng đất, Nga tránh không oanh kích vào các khu vực đặt các đường ống dẫn sang Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ. Về phía Ukraina thì Kiev cũng không dám chận các hệ thống chung chuyển này, vì đó là khí đốt xuất khẩu sang Liên Hiệp Châu Âu. Có điều thình thoản Kiev ‘làm mình làm mẩy' với một số thành viên trong Liên Âu như là Áo, Hungary hay Slovakia vì những nước này kém mặn mà giúp đỡ Ukraina. (…) Cần phải đợi thêm một vài tuần nữa mới biết được tiến trình đàm phán về thỏa thuận khí đốt giữa Nga và Ukraina sẽ diễn tiến ra sao. Điều chắc chắn duy nhất là lần này, hai tập đoàn Gazprom của Nga và Naftogaz của Ukraina không trực tiếp đàm phán như điều vẫn thấy từ trước đến nay ».Ukraina chơi trò « rung cây dọa khỉ »Vậy phải chăng việc ông Zelensky tuyên bố ngừng triển hạn thỏa thuận khí đốt giữa tập đoàn năng lượng Ukraina Naftogaz và đối tác Nga là Gazprom chỉ là đòn « rung cây dọa khỉ », bởi vì cắt đường ống dẫn khí đốt với Nga, Kiev sẽ gây khó khăn cho thị trường năng lượng tại Liên Hiệp Châu Âu, điểm tựa quan trọng cả về quân sự lẫn kinh tế và nhất là năng lượng của Ukraina ?  Arnaud Dubien : « Gazprom mất một phần lớn thị trường châu Âu. Trước đây tập đoàn này xuất khẩu mỗi năm hơn 150 tỷ mét khối khí đốt sang Liên Hiệp Châu Âu. Hiện tại chỉ còn chừng từ 20 đến 30 tỷ mét khối. Đây là một thiệt hại rất lớn đối với kinh tế Nga, bảo đảm từ 20 đến 30 % tiêu thụ cho Liên Âu. Sau hơn 2 năm chiến tranh tỷ lệ này rơi xuống còn 15 % nhưng phải nói rõ trong số 15 % ấy thì chỉ có một nửa là khí đốt, nửa còn lại là khí hóa lỏng (LNG). Công nghiệp khí hóa lỏng lại do một tập đoàn tư nhân Nga Novatek sản xuất và xuất khẩu, thành thử ra, Gazprom lại càng thua thiệt nhiều ».Theo thống kê của viện nghiên cứu châu Âu Bruegel tại Bỉ, cuối 2023 Gazprom chỉ còn kiểm soát 5 % thị trường Liên Hiệp Châu Âu. Tuy nhiên ông Dubien tin rằng dưới hình thức này hay hình thức khác, Nga và Ukraina cũng sẽ tìm được đồng thuận vì không bên nào muốn giết chết con gà đẻ trứng vàng. Ukraina vẫn cần có năng lượng bảo đảm cho tiêu thụ nội địa, cần để ngỏ van cho khí đốt của Nga tiếp tục chảy sang 27 nước thành viên Liên Âu, nhất là một số quốc gia trong khối này như Áo vẫn lệ thuộc đến 98 % vào « khí đốt của Nga ». Nga không thể để mất châu ÂuỞ góc đài bên kia, Matxcơva không thể để mất thị trường châu Âu. Cuộc chiến nào rồi cũng có ngày sẽ kết thúc, Liên Âu ở sát cạnh cửa ngõ của nước Nga với hơn 500 triệu người tiêu dùng. Thêm một thực tế khác là những nỗ lực của các nhà sản xuất và xuất khẩu dầu khí Nga để chuyển hướng sang châu Á vẫn chưa mang lại kết quả mong muốn. Arnaud Dubien : « Châu Á chưa thể thay thế châu Âu để mua khí đốt của Nga -hay cùng lắm là chỉ mới thế chỗ được một phần nào mà thôi. Chúng ta cần phân biệt giữa khí đốt và khí hóa lỏng. Novatek khai thác LNG từ khu vực Yamal và xuất khẩu sang châu Á bằng tàu thủy, Gazprom cũng bán khí đốt cho các khánh hàng ở châu Á bằng ngả này. Do vậy, hiện tại khối lượng xuất khẩu sang châu Á không nhiều và cũng chính vì thế mà Gazprom đầu tư vào hai đường ống Power of Siberia 1 và 2, để thỏa mãn thị trường Trung Quốc. Đường ống Siberia 1 đã bắt đầu hoạt động từ 2019 và có khả năng cung cấp khoảng 38 tỷ mét khối khí đốt một năm. Để so sánh trước đây, Gazprom từng xuất khẩu mỗi năm 150 tỷ mét khối cho Liên Âu. Chính vì cần mở rộng thị trường tại châu Á, Gazprom đã khởi động dự án thứ nhì là Siberia 2 và dự trù một khi hoạt động, đường ống này có thể cung cấp đến 50 tỷ mét khối hàng năm. Nhưng Bắc Kinh mặc cả quá chặt chẽ, còn phía Matxcơva thì không muốn bán rẻ năng lượng của Nga cho Trung Quốc và dự đường ống Siberia 2 còn dậm chân tại chỗ ».Thêm một yếu tố khác nữa giải thích vì sao Nga có thể vẫn ngọt nhạt với Ukraina trên hồ sơ khí đốt, bởi bất chấp thời sự chiến tranh và những tuyên bố Bruxelles đòi « cai nghiện » năng lượng của Nga, thực tế cho thấy nhờ có Ukraina, Nga vẫn thu về 6 tỷ euro nhờ xuất khẩu năng lượng sang Liên Âu và  đó vẫn là một nguồn thu nhập quý giá đối với các nhà sản xuất Nga. Hơn nữa, tổng thống Putin thừa biết năng lượng là một công cụ hữu hiệu để duy trì ảnh hưởng cả về kinh tế lẫn chính trị với nhiều nước trong Liên Âu. Nga không dại để Mỹ độc quyền cung cấp dầu khí cho Liên Âu, hay để tự trói mình vào hai khách hàng lớn nhất tại châu Á là Trung Quốc và Ấn Độ.

Bỏ lỡ cơ hội phát triển công nghệ cao, kinh tế Liên Âu tụt hậu so với Hoa Kỳ và lệ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc. Mỹ có nhiều phương tiện tài trợ cho những phát minh mới. Trung Quốc thu hẹp khoảng cách và đọ sức ngang ngửa với Hoa Kỳ. Châu Âu mất dần những lợi thế cạnh tranh, tiền không nhiều, đầu tư không đúng chỗ và thiếu tầm nhìn tổng quát về chính sách công nghiệp chung. Trên đây là những điểm chính trong báo cáo về tiềm năng cạnh tranh của Liên Hiệp Châu Âu đã được trình lên chủ tịch Ủy Ban Châu Âu hôm 09/09/2024. Tác giả là cựu thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu - BCE Mario Draghi. Năm 2012 ông là người từng cứu đồng euro vào lúc đơn vị tiền tệ chung châu Âu bị tấn công, khối euro có nguy cơ bị tan rã do khủng hoảng tài chính Hy Lạp.Liên Âu bị lạc hậu   « Hight Technologies » là nỗi ám ảnh Bruxelles và cũng là nguyên nhân dẫn đến một « sự tụt hậu của khối này so với Hoa Kỳ ». Năm 2002 GDP của châu Âu thấp hơn so với Mỹ 17 %. Hai thập niên sau khoảng cách là 30 % và « 70 % sự khác biệt đó là do Liên Âu thua kém về công nghệ cao ».Mỹ đang dẫn đầu thế giới về trí tuệ nhân tạo, đang chạy nước rút để đầu tư vào công nghiệp chế tạo linh kiện bán dẫn.Trả lời đài phát thanh France Culture (ngày 14/09/2024) Agathe Demairais đặc trách ban địa kinh tế thuộc Hội Đồng Châu Âu về Quan Hệ Quốc Tế (ECFR) nhận định Liên Hiệp Châu Âu hoàn toàn bỏ lỡ cơ hội trên tiến trình chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh. Trong số 50 doanh nghiệp hàng đầu thế giới về « công nghệ cao », chỉ có 4 hãng là của châu Âu và trong một vài dự án hiếm hoi mà Liên Hiệp Châu Âu đã chen chân được vào, thì 1/3 trong số doanh nghiệp đó sớm muộn gì rồi cũng di dời cơ sở sang Mỹ, bởi đấy mới là « đất lành chim đậu cho ngành high tech ».Trong giai đoạn 2019-2023, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Liên Âu giảm 6 % trong lúc FDI đổ vào Mỹ tăng 63 % : thêm một dẫn chứng cho thấy châu Âu mất sức thu hút.Đối với Trung Quốc, đầu tư của Liên Âu vào khâu Nghiên cứu và Phát Triển R&D thua kém xa. Trong các mảng công nghệ mới - chế tạo các bình điện cho xe ô tô, pin điện mặt trời và những vật liệu mới, Trung Quốc đang vượt trội. Theo báo cáo Draghi, 70 % những « vật liệu xanh » cho phép chuyển đổi sang một mô hình kinh tế « sạch » đều do Trung Quốc sản xuất. Hơn nữa toàn cầu bị phụ thuộc đến 80 % kim loại hiếm của Trung Quốc, và đây là những chất liệu để sản xuất bình điện hay chip bán dẫn, phục vụ mảng công nghệ kỹ thuật số.Ba nguyên nhân giải thích Liên Âu mất khả năng cạnh tranhLàm sao giải thích sự chậm trễ của Liên Hiệp Châu Âu trong chính sách phát triển công nghệ cao và khả năng cạnh tranh của khối này bị thu hẹp lại ?Agathe Demarais thuộc Hội Đồng Châu Âu về Quan Hệ Quốc Tế (ECFR) trả lời :« Đầu tiên hết là căng thẳng địa chính trị gia tăng. Tôi muốn nói đến sự đối đầu giữa Mỹ với Trung Quốc, đến chiến tranh Ukraina và xung đột ở Gaza : Điều đó có nghĩa là châu Âu phải huy động vốn đầu tư trở lại vào các phương tiện để phòng thủ thay vì dùng khoản chi tiêu đó vào mục tiêu phát triển. Chúng ta đã thấy là Hoa Kỳ yêu cầu châu Âu tăng chi tiêu quân sự. Cú sốc thứ nhì là khác hẳn với châu Âu, cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều huy động rất nhiều phương tiện để thực hiện tham vọng dẫn đầu thế giới về công nghệ. Washington và Bắc Kinh cùng trong thế ‘tấn công'. Mỗi bên đều muốn dẫn đầu cuộc đua. Mỹ muốn giữ được thế cường quốc số 1 toàn cầu. Còn Trung Quốc cần thu hẹp khoảng cách với Mỹ. Cả hai cường quốc kinh tế này có một tầm nhìn toàn diện với chủ trương kết hợp chặt chẽ các chính sách thương mại, công nghiệp và an ninh. Châu Âu thì vẫn chưa hiểu được điều đó và chưa thích nghi được với hoàn cảnh mới mẻ này ». Liên Âu mất những lợi thế đã có Vì chiến tranh Ukraina Liên Âu mất nguồn cung cấp dầu hỏa và khí đốt của Nga. Mỹ và Trung Quốc là hai khách hàng lớn của châu Âu, căng thẳng giữa hai nền kinh tế hàng đầu này khiến cả Washington lẫn Bắc Kinh cùng « chuyển hướng » trong chính sách thương mại : Mỹ tập trung nhiều hơn vào Mêhicô, Canada và Việt Nam. Còn Bắc Kinh thì tranh thủ các thị trường của Nga, của khối Đông Nam Á, của Trung Đông và Châu Mỹ La Tinh. Riêng Liên Âu thì vẫn « an phận » với hai khách hàng truyền thống quan trọng nhất là Hoa Kỳ và Trung Quốc. Thêm vào đó Bruxelles bị kẹt trong cái bẫy « phi carbon hóa » guồng máy sản xuất trước ngưỡng 2035. Đó là điều mà Agathe Demarais, thuộc hội đồng ECFR gọi là cú sốc thứ ba :« Châu Âu đề ra mục tiêu nhanh chóng phi carbone hóa, tức là giảm thiểu lượng khí thải làm hâm nóng trái đất. Điều này đòi hỏi ngay từ bây giờ châu Âu phải lựa chọn giữa hai giải pháp : nhập công nghệ xanh của Trung Quốc hay là tự phát triển cả mảng công nghiệp ngày. Trong trường hợp đầu tiên, để tăng tốc tiến trình chuyển đổi năng lượng, Bruxelles phải chấp nhận nhập khẩu pin mặt trời và ô tô điện của Trung Quốc. Bruxelles chấp nhận lệ thuộc hơn vào công nghệ xanh của Trung Quốc. Nếu muốn tránh để lệ thuộc vào Trung Quốc thì Liên Hiệp Châu Âu phải đẩy mạnh công nghệ ô tô điện, năng lượng mặt trời … nhưng làm thế nào để cạnh tranh với hàng của Trung Quốc và của Mỹ trong lúc mà tiền điện ở châu Âu đắt gấp 2, gấp 3 lần so với Mỹ ? Trung bình để chuyển đổi sang mô hình sản xuất sạch, một nhà máy của châu Âu cần đầu tư 500 triệu euro trong 15 năm ».Chín người, mười ýMột nhược điểm lớn khác của châu Âu so với Hoa Kỳ và Trung Quốc là khối 27 thành viên hoàn toàn không đoàn kết và lại càng không có chung một tầm nhìn về chính sách phát triển công nghiệp. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, mang quốc tịch Đức, bà Ursula von der Leyen mạnh mẽ hô hào « de–risking » để giảm bớt mức độ lệ thuộc vào hàng hóa, vào nguyên liệu vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc … Thế nhưng đồng hương của bà, là thủ tướng Olaf Scholz lại không bỏ lỡ một cơ hội nào để Bắc Kinh, tham dự các diễn đàn kinh tế, gặp gỡ các doanh nhân Trung Quốc … Trong sáu tháng đầu năm 2024, tổng đầu tư trực tiếp nước ngoài của Đức vào Hoa Lục lớn hơn so với thống kê của cả năm 2023.Nhìn sang Tây Ban Nha, Madrid là một trong những tiếng nói mạnh mẽ nhất đòi tăng thuế đánh vào ô tô điện của Trung Quốc nhưng sau cuộc hội đàm với chủ tịch Tập Cận Bình tại Bắc Kinh hôm 09/09/2024 thủ tướng Pedro Sanchez đã « đổi giọng » vì sợ Bắc Kinh ngừng nhập khẩu thịt heo của Tây Ban Nha.Nhưng về cơ bản, Lục Địa Già đang mất đi hai lá chủ bài quan trọng nhất để tạo được một sự năng động kinh tế về lâu dài. Agathe Demarais :  « Có hai yếu tố quyết định để một nền kinh tế có sức cạnh tranh mạnh : đó là tăng trưởng và dân số. Liên Hiệp Châu Âu gặp khó khăn trên cả hai phương diện này. Hệ quả kèm theo là  Liên Hiệp Châu Âu trong tương lai càng bị tụt hậu. Từ nay đến năm 2040, mỗi năm thị trường lao động của khối này mất đi 2 triệu người, vì dân số đang già đi. So sánh tỷ lệ tăng trưởng về năng suất của một người lao động châu Âu và ở Mỹ, hiện tại châu Âu thua hẳn Mỹ. Cùng lúc, mỗi năm Hoa Kỳ đầu từ gần 900 tỷ đô la vào khâu Nghiên Cứu và Phát Triển R&D. Số tiền này cao gấp đôi so với đầu tư vào R&D của toàn khối Liên Âu. Chỉ riêng trong hai lĩnh vực là trí tuệ nhân tạo và máy tính lượng tử, 70 % các dự án xuất phát từ Hoa Kỳ ; 2/3 các khoản đầu tư vào thông minh nhân tạo hướng về Mỹ. Nhìn đến công nghệ sản xuất linh kiện bán dẫn, từ nay đến 2032, Hoa Kỳ tập trung đến 1/3 chíp điện tử tiên tiến nhất của thế giới. Trong tất cả các hoạt động mang tính chiến lược để đem lại tăng trưởng trong tương lai, châu Âu không đóng vai trò hàng đầu ở bất kỳ một lĩnh vực nào ». Báo cáo Mario Draghi bắt mạch, chẩn bệnh và kê toa thuốc để Liên Hiệp Châu Âu có thể trở lại cuộc chơi công nghệ. Nhưng để chữa được bệnh, tài liệu này thẩm định Liên Hiệp Châu Âu cần dành ra hẳn 5 % GDP của toàn khối để đầu tư vào mảng hight tech.Làm thế nào để huy động được từ 750 đến 800 tỷ euro một năm ? Nếu có được số tiền đó thì làm thế nào để sử dụng một cách có hiệu quả ? Mất bao lâu nữa Liên Âu mới làm chủ công nghệ chế tạo pin mặt trời, cánh quạt gió …. và ô tô điện như các nhà máy của Trung Quốc hiện tại ? Đến khi nào trình độ trí tuệ nhân tạo của châu Âu được hư hiện nay ở Mỹ ? Báo cáo Draghi không có câu trả lời.Vả lại tài liệu vừa được công bố còn chưa ráo mực, đã bị nhiều thành viên trong Liên Âu –đứng đầu là Đức, phản bác. Bản thân bà von der Leyen vừa nhiệt tình cảm ơn tác giả của bản báo cáo về tiềm năng cạnh tranh của Liên Âu, vừa thận trọng trước những đề xuất cho phép khối này tìm được một chỗ đứng trên bàn cờ « hight tech » thế giới. Liên Âu ráo riết đi tìm lực đẩy để « phát triển » và mang lại tăng trưởng cho toàn khối, nhưng không thấy các con chim đầu đàn trong khối này hào hứng hay mạnh mẽ ủng hộ các đề xuất của ông Draghi để « đảo ngược thế cờ » để, bớt thua kém Mỹ và Trung Quốc.

Châu Phi không chỉ là kho dự trữ nguyên liệu cho Trung Quốc hay là nơi tiêu thụ hàng rẻ made in China mà còn là thị trường, phòng thí nghiệm của các nhà sản xuất Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ mới và công nghiệp quốc phòng. Diễn Đàn Hợp Tác FOCAC giữa Trung Quốc và Châu Phi 2024 vừa kết thúc. Là chủ nợ chính của châu Phi, Bắc Kinh cam kết « hỗ trợ tài chính » cho châu lục này 50 tỷ đô la cho ba năm sắp tới. Với trên 280 tỷ đô la tổng trao đổi mậu dịch hai chiều (năm 2023), Bắc Kinh là đối tác thương mại quan trọng nhất của châu Phi. Từ hơn 20 năm nay thâm hụt mậu dịch của châu Phi với bạn hàng Trung Quốc không ngừng gia tăng. Trung Quốc là nguồn cung cấp hàng rẻ cho 1,5 tỷ dân tại hơn 50 quốc gia châu Phi và đổi lại thì nhập khẩu nguyên và nhiên liệu từ châu lục này để nuôi cỗ máy sản xuất.Bắc Kinh cần châu PhiXavier Aurégan, đại học Công Giáo Lille, tác giả cuốn sách vừa cho ra mắt độc giả năm nay « Chine, puissance Africaine - Trung Quốc, cường quốc tại châu Phi »- NXB Armand Colin, trên đài truyền hình Pháp France 24 nói rõ hơn :« Kinh tế và công nghiệp Trung Quốc rất cần nguyên liệu để sản xuất và cung cấp khoảng 10 % thành phẩm, vật liệu cho thế giới. Châu Phi là kho nguyên liệu và khoáng sản của nhân loại và do vậy đã thu hút chú ý của Bắc Kinh ».Nhưng Trung Quốc nay đã trở thành một nhà sản xuất hàng cao cấp như ô tô điện hay pin mặt trời… Trung Quốc cũng là nhà cung cấp các dịch vụ và thiết bị viễn thông tên tuổi trên thế giới, làm chủ công nghệ xây dựng nhà máy điện hạt nhân, công nghệ chế tạo xe lửa cao tốc và cả trong lĩnh vực quốc phòng. Đó là những lĩnh vực còn khó chen chân vào các thị trường phát triển của Âu Mỹ, Hàn Quốc hay Nhật Bản và Nga. Chỉ còn lại châu Phi, một châu lục với tiềm năng lớn. Tiếp đón trọng thể các lãnh đạo châu Phi tại Bắc Kinh vào tuần trước, chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh quan hệ giữa nền kinh tế thứ 2 toàn cầu và châu Phi chưa bao giờ « lành mạnh như hiện tại ».Trả lời đài truyền hình Pháp-Đức, Arte, Valérie Niquet chuyên gia về Trung Quốc thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS nhắc lại 50 tỷ đô la được ông Tập Cận Bình thông báo « hỗ trợ tài chính châu Phi » cho ba năm sắp tới trước hết là số tiền Trung Quốc cho châu Phi vay mượn và Bắc Kinh đã ít hào phóng hơn nhiều so với quá khứ :  « Trước hết 50 tỷ đô la viện trợ là số tiền thấp hơn nhiều so với những diễn đàn FOCAC trước đây. Tại Diễn Đàn Hợp Tác Trung Quốc-Châu Phi hồi 2018, Bắc Kinh cấp 60 tỷ đô la tín dụng cho châu Phi và tặng 60 tỷ cho châu lục này. (…) Kinh tế không còn tăng trưởng tốt như lúc trước, Trung Quốc không thể rộng rãi với các đối tác châu Phi, nhưng vẫn tiếp tục nhắm tới một số dự án trong lĩnh vực năng lượng, vào cơ sở hạ tầng… »Chuyên gia Xavier Aurégan đi sâu hơn vào chi tiết : Theo ông  thực ra trong số 50 tỷ đô la Bắc Kinh hứa viện trợ cho châu Phi trong ba năm sắp tới bao gồm 30 tỷ được cấp dưới dạng tín dụng, 10 tỷ dành để hỗ trợ trực tiếp cho các doanh nghiệp Trung Quốc hoạt động tại châu Phi và 10 tỷ đô la còn lại, thuần túy là tiền viện trợ. Nhưng phần lớn trong số 10 tỷ viện trợ này được dùng vào việc « thanh toán nợ hay trả tiền lãi cho chính các ngân hàng Nhà nước Trung Quốc ».2 % tổng đầu FDI vào châu PhiMột đặc điểm mà Xavier Aurégan lưu ý trong cuốn « Trung Quốc, cường quốc châu Phi » là trái với điều mọi người lầm tưởng, Trung Quốc đầu tư không nhiều vào châu Phi. Tại châu lục này, đầu tư Trung Quốc chỉ chiếm có 2 % FDI trong lúc tỷ lệ này là 63 % tại châu Á và 5 % ở châu Âu. Điều đó chứng tỏ, trong mắt các nhà đầu tư Trung Quốc, châu Phi không là một điểm đến an toàn, mà chỉ là một nguồn cung cấp nguyên liệu, một thị trường mua vào hàng hóa « made in China ».Như Valérie Niquet vừa nêu, do tăng trưởng bị chựng lại, Trung Quốc đang khóa dần van tín dụng với các nước châu Phi. Các số liệu chính thức của nước này cho thấy năm 2016 Trung Quốc cho châu Phi vay 28 tỷ đô la, năm 2019 châu Phi chỉ còn nhận được 8 tỷ tín dụng, và đến 2022 thì chỉ còn có thể vay được 1 tỷ đô la của Bắc Kinh mà thôi.Tiêu thụ nội địa yếu kém, sản xuất dư thừa : đó là những lý do khiến Bắc Kinh lại càng « rất cần » châu Phi như Pascal Boniface, giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược của Pháp IRIS ghi nhận, đặc biệt là vào thời điểm mà Liên Hiệp Châu Âu và nhất là Hoa Kỳ « từng bước đóng cửa thị trường với Trung Quốc » : Châu Phi trở thành một thị trường tiềm năng để tiêu thụ pin mặt trời, bình điện và ô tô điện mà Trung Quốc không thể bán sang Âu Mỹ.Châu Phi và nhu cầu tiêu thụ hàng cao cấpVào lúc trang thiết bị viễn thông của Hoa Vi đã bị cấm cửa tại Hoa Kỳ và một số nước trong Liên Âu thì tập đoàn này phải đi tìm những thị trường khác, với những nhu cầu khác về chất lượng, về mức cung cấp dịch vụ … Châu Phi vẫn cần phát triển các hệ thống cầu đường, cần có thêm cơ sở hạ tầng để mở mang kinh tế. Chuyên gia Valérie Niquet ghi nhận một thay đổi lớn về kinh tế và thương mại giữa Trung Quốc và châu Phi :« Đúng là Trung Quốc đã đáp ứng những nhu cầu thực sự của châu Phi vào thời điểm mà châu lục này bị phương Tây bỏ quên. Nhất là sau chiến tranh lạnh, không còn mấy ai thiết tha với châu Phi hay quan tâm đến nhu cầu phát triển của khu vực này nữa. Dù vậy Trung Quốc chỉ đầu tư vào những lĩnh vực có lợi cho họ. Những lĩnh vực đó gồm công nghệ viễn thông, đường sắt cao tốc … Giờ đây thì Bắc Kinh kỳ vọng rằng châu Phi là thị trường tiêu thu pin mặt trời, ô tô điện, bình điện … mà Trung Quốc sản xuất ».Trả lời đài truyền hình Pháp France 24 chuyên gia địa chính trị Xavier Aurégan có cùng quan điểm đồng thời ông nhấn mạnh đến mảng dịch vụ mà các tập đoàn Trung Quốc từ nhiều năm nay đã hướng tới :« Trung Quốc dè dặt trong việc đầu tư vào châu Phi vì sợ rằng châu lục này có nhiều rủi ro, nhưng đã đẩy mạnh các hoạt động về thương mại với châu lục này và nhất là giành được nhiều hợp đồng bảo đảm dịch vụ cho châu Phi. Về kinh tế, mục tiêu của Bắc Kinh là gặt hái được nhiều hợp đồng cung cấp dịch vụ ở hải ngoại (...) Có một sự khác biệt giữa các khoản xuất nhập khẩu và các hợp đồng bảo đảm dịch vụ do các công ty Trung Quốc tiến hành. Đó là những công ty Nhà nước hay của tư nhân. Tại châu Phi, Trung Quốc giành được 1 phần 3 các hợp đồng xây dựng, tức là nắm giữ một phần lớn của toàn thị trường, xây dựng từ hải cảng đến xa lộ, bệnh viện, trường học … cho châu lục này ».« Rế rách cũng đỡ nóng tay »Trong những lĩnh vực công nghệ mới Trung Quốc đã vươn lên thành một cường quốc, và đang cần xuất khẩu những sản phẩm cao cấp. Châu Phi không chỉ là thị trường mua vào quần áo, hay tủ lạnh, máy vi tính của Trung Quốc, mà nay đã có điều kiện để nhắm tới ô tô điện hay mua vào thiết bị viễn thông cung cấp các dịch vụ internet trên cả một châu lục rộng lớn… Năm 2023 số lượng ô tô điện Trung Quốc xuất khẩu sang châu Phi đã được nhân lên gấp ba lần so với hồi 2022. Pin mặt trời « made in China » bán sang châu Phi tăng 57 % … theo các số liệu của Hải Quan Trung Quốc. Đương nhiên trong những địa hạt này, châu Phi không đủ « lớn » hấp dẫn như các ở châu Âu hay châu Mỹ nhưng đó là những giải pháp tạm thời cho phép cỗ máy công nghiệp của Trung Quốc tiếp tục sản xuất và tạo công việc làm cho người lao động Trung Quốc.Thị trường vũ khí của các nhà sản xuất Trung QuốcBên cạnh mảng « hàng công nghệ cao » châu Phi còn là « một sân chơi » của các nhà sản xuất vũ khí Trung Quốc. Báo Hồng Kông South China Morning Post tháng 8/2023 ghi nhận Norinco, tập đoàn sản xuất vũ khí số 1 Trung Quốc « mở văn phòng đại diện » tại Senegal, trước khi « hiện diện thường trực » ở Mali, Côte d'Ivoire và nhiều nơi khác nữa tại Tây Phi.Riêng trong vùng châu Phi ở phía nam sa mạc Sahara, Trung Quốc đứng thứ nhì trong danh sách các nguồn cung cấp cho khu vực này. Năm 2023 Cộng Hòa Dân Chủ Congo trang bị drone của Trung Quốc và Bắc Kinh cũng đã cung cấp không ít chiến dấu cơ cho châu Phi theo thông tin từ tạp chí ADF chuyên theo dõi các hồ sơ quân sự, quốc phòng tại châu Phi.Zambia hiện đã trang bị trực thăng Trung Quốc, Soudan thì mua các hệ thống phóng rocket của Trung Quốc. Algérie là khách hàng quan trọng nhất của Bắc Kinh trên các thị trường mua bán vũ khí, đứng trên Tanzania, Maroc và Soudan.Một nhà quan sát ghi nhận : Từ đầu thập niên 1980 Trung Quốc không trực tiếp tham gia vào bất kỳ một cuộc xung đột vũ trang nào, nhưng nền công nghiệp quốc phòng của nước này không ngừng phát triển. Châu Phi là « sân chơi », là « phòng thí nghiệm » cho các nhà sản xuất Trung Quốc. Đó là chưa kể đến ảnh hưởng về ngoại giao và chiến lược của Bắc Kinh đối với châu lục này vào lúc mà Bắc Kinh muốn hình thành một trật tự thế giới mới và lãnh đạo « khối các nước phương nam ».Tất cả các yếu tố vừa nêu cho thấy, có lẽ ông Tập Cận Bình đã thành thật khi tuyên bố bang giao giữa Bắc Kinh và châu Phi « chưa bao giờ tốt đẹp như hiện tại ».

Mông Cổ là một quốc gia giàu tài nguyên thiên nhiên nằm sát cạnh hai ông khổng lồ là Nga và Trung Quốc. Láng giềng phương bắc của Ulaanbaatar là một trong những nguồn xuất khẩu khoáng sản phong phú và đa dạng nhất thế giới. Hàng xóm phương nam của Mông Cổ  là nguồn tiêu thụ nguyên liệu lớn số 1 trên hành tinh. Vậy mà sự hiện diện của các tập đoàn khai thác Nga và Trung Quốc trên quê hương của Thành Cát Tư Hãn tới nay vẫn được coi là còn khiêm tốn. Tài nguyên của Mông Cổ vẫn còn ngoài tầm kiểm soát của các nhà đầu tư Nga và Trung Quốc trong lúc mà các mỏ đồng, uranium và nhất là các kim loại hiếm rất được thế giới ưa chuộng vẫn còn đang được đợi để khai thác, đưa Mông Cổ  trở thành một con Cọp châu Á bên cạnh con Rồng Trung Quốc hay con Gấu Nga.Mông Cổ đang được ve vãn Ngày 03/09/2024 tổng thống Nga bắt đầu chính thức viếng thăm Mông Cổ chỉ một tháng sau khi Ulaanbaatar tiếp ngoại trưởng Hoa Kỳ. Đầu tháng 7/2024 bên lề Hội Nghị Tổ Chức Hợp Tác An Ninh Thượng Hải diễn ra tại Astana, Kazakhstan, trong buổi làm việc với đồng cấp Mông Cổ, ngoại trưởng Trung Quốc nhấn mạnh Mông Cổ và Trung Quốc là hai quốc gia « không thể tách rời ».Năm ngoái, tổng thống Emmanuel Macron thăm Mông Cổ ở cấp Nhà nước : Với diện tích rộng gấp ba lần so với Pháp, không có ngõ thoát ra biển, nằm kẹt giữa hai cường quốc hạt nhân là Nga và Trung Quốc, Mông Cổ có nguồn dự trữ lớn thứ nhì về uranium của thế giới và còn đợi được khai thác. Ngoài uranium được dùng để chế tạo bom nguyên tử và là lá chủ bài trong mọi chiến lược phát triển năng lượng hạt nhân, Mông Cổ còn có những hầm than, mỏ vàng, mỏ đồng .. mà nhiều « nước bạn » sẵn sàng cùng khai thác.Trong cuộc chạy đua phát triển ô tô điện và các nguồn năng lượng sạch, phương Tây nhòm ngó đến các mỏ đất hiếm của Mông Cổ.Sau nhiều thập niên chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế, ngành công nghiệp khai thác quặng mỏ của Mông Cổ vẫn chưa cất cánh, thủ đô Ulaanbaatar vẫn chưa trở thành một trung tâm kinh doanh thịnh vượng như Dubai trong vùng thảo nguyên ». Nhưng không dễ đến gần các nguồn tài nguyên của Mông Cổ khi mà quốc gia này lệ thuộc đến 90 % vào năng lượng của Nga, đến 80 % hàng xuất khẩu từ Trung Quốc.Nằm kẹt giữa Nga và Trung Quốc, nhưng Mông Cổ có hướng đi riêngTrên đài phát thanh quốc tế RFI Pháp ngữ, chuyên gia về địa chính trị nghiên cứu về Mông Cổ Antoine Maire nhấn mạnh đến một sự độc lập với cả Nga lẫn Trung Quốc trong đường lối phát triển của Ulaanbaatar.« Mông Cổ là một ốc đảo nằm kẹt giữa Nga và Trung Quốc và có một sự tranh giành ảnh hưởng với Ulaanbaatar giữa hai nước láng giềng khổng lồ này. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để tồn tại được giữa hai siêu cường đó. Tuy nhiên có một sự đồng thuận trong giới lãnh đạo ở Mông Cổ để giới hạn ảnh hưởng của Nga và của Trung Quốc. Sự hiện diện ngay sát cạnh của hai nước lớn đó, cũng là một cái may cho Mông Cổ, vì đâu đó, Matxcơva và Bắc Kinh kềm hãm các tham vọng của lẫn nhau. Chung cuộc, vai trò của cả Nga và Trung Quốc đều không mang tính quyết định đối với Mông Cổ như mọi người thường nghĩ. Chính sách đối ngoại và chiến lược phát triển của Ulaanbaatar khá độc lập và đó là một sự khôn khéo của ngành ngoại giao Mông Cổ ». Về phần giáo sư Jacques Legrand nguyên giám đốc Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Phương Đông INALCO – Paris, ông ghi nhận một bước nhẩy vọt trong đời sống của người dân Mông Cổ từ khi quốc gia này thoát khỏi cái bóng quá lớn của Liên Xô và nhất là tìm kiếm thêm những đối tác khác ngoài Bắc Kinh và Matxcơva để phát triển. Đối tác ở bên ngoài hai điểm tựa truyền thống là Nga và Trung Quốc ấy được giới trong ngành gọi tắt là « nước láng giềng thứ ba ».  « Đời sống của người dân Mông Cổ trong những thập niên gần đây đã đã có bước nhẩy vọt rất ngoạn mục. Dưới thời Liên Xô, công nghiệp khai thác quặng mỏ của Mông Cổ bị khống chế vì lòng tham của Matxcơva. Nhưng từ khi chế độ cộng sản cáo chung, Mông Cổ tìm lại được độc lập trong chính sách phát triển. Tiêu biểu nhất là ngay cả ở những vùng sâu, vùng xa, dân cư cũng đã có điều kiện để tiêu thụ rau quả tươi. Họ bắt đầu có điện nhờ pin mặt trời và có điều kiện sắm tủ lạnh, tủ đông đá… Tình trạng y tế đã tốt hơn hẳn... »   Trên con đường đi tìm một nước « láng giềng thứ ba », Mông Cổ  đã đặc biệt chú ý đến Rio Tinto. Tập đoàn khai thác khoáng sản này của Úc qua trung gian một chi nhánh Canada này đã đầu tư vào mỏ Oyu Tolgoi cách không xa biên giới giữa Mông Cổ và Trung Quốc. Đây là coi là « mỏ vàng và đồng lớn nhất thế giới ». Một khi đi vào hoạt động, nửa triệu tấn đồng một năm đủ để sản xuất 6 triệu chiếc ô tô điện.  Phân quyền tránh tham nhũng và tránh bán rẻ tài nguyên quốc giaNhà nghiên cứu Antoine Maire nhắc lại khi Liên Xô sụp đổ Mông Cổ tiến hành một cuộc cách mạng kép : vừa tách rời khỏi quỹ đạo của Matxcơva vừa chuyển hướng theo mô hình dân chủ. Ngay từ cuối năm 1989 đầu năm 1990 Mông Cổ đã chấm dứt chế độ độc đảng, chuyển sang một mô hình chính trị đa nguyên. Mông Cổ cũng tránh tập trung quyền lực trong tay một vài chính trị gia nên đã thiên về chế độ nghị viện với 126 đại biểu Quốc Hội thay vì 78 người. Nhờ vậy mà Ulaanbaatar giảm thiểu được rủi ro guồng máy chính trị Mông Cổ bị một trong hai nước láng giềng quá lớn sát cạnh mua chuộc và tránh được cái bẫy bán rẻ tài nguyên cho một vài nhà đầu tư của Nga hay Trung Quốc. Chính vì thế mà tại mỏ than Talvan Tolgoi, chỉ cách biên giới Trung Quốc chưa đầy 200 km, ngoài tập đoàn Trung Quốc Shenhoa Energy, Mông Cổ đã cho phép tập đoàn Mỹ Peabody Energy và một đối tác Nga cùng vào hoạt động.Nhưng trong bối cảnh hiện nay, như chuyên gia Pháp Antoine Maire nhận xét, căng thẳng về địa chính giữa Nga với nhiều nước phương Tây về Ukraina, rồi cuộc tranh hùng giữa hai siêu cường kinh tế thế giới là Trung Quốc, bài toán đối với Mông Cổ nan giải hơn :« Mông Cổ có quyết tâm đa dạng hóa các đối tác để bớt phụ thuộc vào Bắc Kinh hay Matxcơva nhưng căng thẳng trong quan hệ giữa phương Tây với Nga và Trung Quốc – Matxcơva bị Âu Mỹ trừng phạt vì xâm chiếm Ukraina, cuộc đối đầu giữa Bắc Kinh và Washington khiến Nga và Trung Quốc khó chấp nhận để cho Mông Cổ đi tìm thêm các đối tác mới. Thêm vào đó thì Nga và Trung Quốc đã xích lại gần nhau đó cũng là một thách thức mới đối với Mông Cổ. Tuy nhiên đây cũng là một cơ hội bởi vì một phần giao thương giữa Nga và Trung Quốc phải đi qua Mông Cổ biến quốc gia này thành một ‘hành lang kinh tế' (…) Chính trong khuôn khổ này mà Matxcơva và Bắc Kinh đã khởi động lại một dự án đường ống dẫn khí đốt Siberia2, nhưng tôi không tin là công trình này sớm đi vào hoạt động. Trên thực tế, không có nhiều dự án hợp tác kinh tế giữa Nga và Trung Quốc đi ngang qua Mông Cổ ».Giáo sư Legrand lưu ý chẳng những Mông Cổ  không hưởng lợi nhiều từ việc Nga và Trung Quốc xích lại gần nhau, mà Ulaanbaatar cho đến nay vẫn bị Bắc Kinh bắt chẹt : là một khách hàng lớn mua vào khoáng sản của Mông Cổ nhưng khách hàng Trung Quốc mua than đá, đồng … của Mông Cổ  với giá thấp hơn 30 % so với thị trường. Do vậy Ulaanbaatar không dại để hết cả trứng vào một giỏ :« Đương nhiên sự gần gũi về địa lý và thế thượng phong về kinh tế của Trung Quốc có tác động đến Mông Cổ. Chẳng hạn như trào lưu phát triển công nghệ ô tô điện của Trung Quốc đẩy giá đồng trên thị trường kim loại lên cao. Mông Cổ có nhiều mỏ đồng nên cũng đã nghe ngóng tình hình và nắm bắt thời cơ mở rộng thị trường với Trung Quốc, bớt lệ thuộc vào Nga ».Công luận Mông Cổ  « nóng ruột » chờ phép lạ kinh tế Một thách thức lớn khác đặt ra cho các nhà lãnh đạo ở Ulaanbaatar là chiến lược phát triển dựa vào tài nguyên thiên nhiên, vào khoáng sản và đất hiếm sau gần 3 thập niên vẫn chưa mang lại kết quả mong muốn. Rất giàu tài nguyên nhưng hiện tại 30 % dân Mông Cổ vẫn sống dưới ngưỡng nghèo khó và quốc gia này vẫn chưa hóa thân thành một « Dubai của vùng thảo nguyên ». Mông Cổ  từng kỳ vọng cũng sẽ phát triển nhanh như Hàn Quốc trong nửa cuối thế kỷ XX để trở thành một mắt xích công nghiệp của thế giới. Nhưng cho tới hiện tại, kinh tế  Mông Cổ vẫn chưa cất cánh. Nhà địa chính trị Antoine Maire, tác giả của nhiều công trình nghiên cứu về Mông Cổ giải thích :  « Đòn bẩy duy nhất để khởi động lại cỗ máy sản xuất và đem lại tăng trưởng cho Mông Cổ là khai thác khoáng sản. Trong mục tiêu đó, Ulaanbaatar cần thu hút đầu tư nước ngoài để định vị các mỏ dự trữ, thăm dò và khai thác. Mông Cổ cần các phương tiện tài chính để mở mang các công trường … Bên cạnh đó, thì cũng phải kiểm soát các khoản đầu tư của các đối tác ngoại quốc tránh để một vài tập đoàn của Trung Quốc, của Nga hay bất kỳ một quốc gia nào khác thâu tóm các nguồn tài nguyên quốc gia. Có điều mảng công nghiệp khai thác khoáng sản của Mông Cổ đầy tiềm năng và hứa hẹn nhiều, nhưng vẫn chưa đem lại những thành quả cụ thể. Mông Cổ vẫn chưa bứt phá để trở thành một con Cọp kinh tế của châu Á. Công luận nước này khá bức xúc ».   Biết đâu tiến trình chuyển đổi năng lượng hiện nay của phương Tây và kèm theo đó là nhu cầu tiêu tụ về đất hiếm để sản xuất ô tô điện, pin mặt trời hay chip điện từ là một cơ hội bằng vàng để Mông Cổ tăng tốc phát triển khoáng sản, thực hiện giấc mơ trở thành một cường quốc công nghiệp của thế kỷ 21.  

Tăng trưởng và đà bật dậy của nền Trung Quốc là nỗi ám ảnh người giàu nhất hành tinh, tỷ phú người Pháp Bernard Arnaud, ông vua không ngai của ngành thời trang hạng sang và của nền công nghiệp de luxe trên thế giới. Chỉ một mình Trung Quốc đem về hơn 30 % doanh thu cho LVMH ông điều hành. Trong 2 quý đầu năm 2024 mức lãi của công ty giảm mạnh, do yếu tố Trung Quốc. Ngành thời trang de luxe, nói riêng, nền công nghiệp hạng sang của Pháp nói chung quy tụ 4 đại tập đoàn (LVMH, Kering, Hermès và L'Oréal) chiếm hơn 1/3 trị giá trong số 40 tập đoàn hàng đầu tham gia thị trường chứng khoán Paris. Đây cũng là một con gà đẻ trứng vàng, đem về 5 % GDP cho nước Pháp. Châu Á và Mỹ là hai thị trường lớn nhất của những nhãn hiệu nổi tiếng, từ các nhà may Givenchy đến Chanel hay Dior, từ hãng rượu champagne Moët & Chandon đến hiệu kim hoàn và đồng hồ Cartier, từ hãng mỹ phẩm L'Oréal đến hiệu nước hoa Guerlain… Hầu hết trong số này lệ thuộc đến hơn 30 % vào các khách hàng của Trung Quốc. 80 % các sản phẩm như túi xách, giày da, thắt lưng, hay khăn quàng cổ của Hermès đều dành để xuất khẩu. Theo thẩm định của cơ quan tư vấn trong ngành thời trang hạng sang Bain&Compagny, trước khi đại dịch Covid bùng phát, 33 % thị trường hàng xa xỉ trên thế giới « đổ về » Hoa Lục và Hồng Kông.  Trả lời đài truyền hình Pháp France24, Bruno Lavagna tác giả cuốn sách mang tự đề Géopolitique de Luxe – Địa chính trị của ngành công nghiệp hạng sang (NXB Eyrolles) nhận định : châu Á, mà dẫn đầu là Trung Quốc, đang trở thành tâm điểm của thế giới.« Nhìn lại lịch sử, khái niệm hàng hạng sang « de luxe » không mang tính toàn cầu, vì mỗi người, mỗi nền văn hóa họ có cái nhìn riêng về thế nào là hàng sang, thế nào là hàng cao cấp… Tuy nhiên có một khác biệt rất lớn, đó là châu Âu, mà đứng đầu là Pháp và Ý đã tạo nên được cả một mảng công nghiệp hạng sang uy tín và được cả thế giới ưa chuộng. Đó là nhờ vào chính sách quảng bá rất mạnh, qua các tổ chức tập hợp các nhà sản xuất hàng cao cấp. Ở Pháp thì có Comité Colbert, Ý thì có quỹ Antagalma. Rất nhiều những nhãn hiệu nổi tiếng của Pháp, của Ý lừng danh trên thế giới. Hiện tại thị trường chính trong lĩnh vực này đang nằm ở châu Á, bắc Mỹ. Tương lai có phần nghiêng nhiều hơn nữa về châu Á ».Trung Quốc, « el dorado » của các nhà thời trang Pháp  Cho đến năm 2013 nhu cầu tiêu thụ hàng hạng sang của Trung Quốc tăng đều đặn hơn 10 % một năm, trước khi bứt phá với kỷ lục 37 % trong năm 2019. Chẳng ngờ  trong thời gian Trung Quốc đóng cửa để chống dịch, năm 2020 vào lúc mà kinh tế toàn cầu lao đao, châu Âu và Hoa Kỳ, và toàn châu Á bị phong tỏa thì người Trung Quốc tiếp tục mua sắm hàng cao cấp. Tăng trưởng trong lĩnh vực này tại Trung Quốc là 46-47 % trong một năm.Trên sàn chứng khoán Paris, trong năm 2020-2021 cổ phần của Hermès tăng 37 %, của LVHM tăng 32 %.Cựu giáo sư trường cao đẳng kinh doan HEC của Pháp, Jean-Noel Kapferer trên đài truyền hình France24 giải thích hiện tượng này như sau : do Trung Quốc đóng cửa chống dịch, như tất cả mọi người, tầng lớp giàu có tại Trung Quốc bị cấm đi lại, cấm du lịch trong nước bị cấm ra nước ngoài, mọi thú tiêu khiển ở những nơi công cộng đều phải đóng cửa… niềm an ủi của tầng lớp trung lưu trở lên trong xã hội Trung Quốc là mua hàng trên mạng với khuynh hướng dùng hàng tốt. Một nghiên cứu sau dịch Covid-19 cho thấy có đến 50 % người Trung Quốc có nhu cầu mua hàng xa xỉ.Martin Meunier, sáng lập viên hãng Valet de Pique chuyên sản xuất túi xách tay bằng da ngạc nhiên là ngay sau đại dịch, đơn đặt hàng trong hãng ông điều hành đã được nhân lên gấp ba.  Bénédicte Sabadie đặc trách về lĩnh vực hàng hạng sang thuộc cơ quan tư vấ Deloitte không ngạc nhiên trước hiện tượng này :« Ngành thời trang hạng sang là một lĩnh vực đặc biệt luôn có sức kháng cự rất tốt và cũng có khả năng bật dậy rất nhanh để thoát khỏi khủng hoảng. Đây là một khuynh hướng lâu bền, bởi vì thời nào cũng vậy và ở bất cứ nơi nào trên thế giới, người ta vẫn có nhu cầu tiêu thụ hàng cao cấp » Trong chiều hướng đó, tập đoàn Pháp LVMH thông báo tuyển dụng thêm 7.500 nhân viên. LVMH hiện diện trong 6 lĩnh vực khác nhau như ngành thời trang, mỹ phẩm, kim hoàn, rượu champagne, rượu mạnh… và bao gồm các nhãn hiệu nổi tiếng như Louis Vuitton, Dior, Givenchy, Kenzo, Moët & Chandon, Henessy…  Cũng trong thời gian 2020 và cho đến tận hiện tại, tỷ phú Pháp Bernard Arnaud qua mặt các đại gia người Mỹ như Elon Musk, Jeff Bezos hay Mark Zuckerberg… để trở thành người giàu nhất hành tinh. Tài sản cá nhân của ông lên tới 207 tỷ euro và cũng Bernard Arnaud đứng đầu một đại tập đoàn có trị giá hơn 400 tỷ, mà gần một nửa trong đó là vốn của gia đình ông.  Vào lúc các nhà đầu tư và doanh nhân thế giới thất vọng là kinh tế Trung Quốc không phục hồi nhanh và mạnh như mong đợi thì riêng ngành công nghiệp hạng sang vẫn được bình an, ít ra là cho đến cuối 2023.Nhưng gió đã xoay chiều : trong hai quý đầu năm 2024, thị trường Trung Quốc có khuynh hướng tăng chậm lại. Lãi của LVMH trong quý 1/2024 giảm 14 % so với 3 tháng trước đó.Báo cáo của Bain&Company được công bố mùa xuân vừa qua nêu bật một số lý do như sau : Bên cạnh hiện tượng khủng hoảng địa ốc tại Hoa Lục kéo dài, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên vượt ngưỡng 20 %, thì chính sách « đả hổ diệt ruồi » chống tham nhũng của ông Tập Cận Bình ngày càng khiến các đại gia Trung Quốc lo sợ. Không còn mấy ai dám mạnh dạn mua hàng đắt tiền để khoe khoang hay quà cáp.Đầu năm nay, doanh thu của  LVMH tại châu Á, ngoại trừ Nhật Bản, giảm 6 %. Trong trường hợp khả quan nhất, nhu cầu tiêu thụ hàng hạng sang ở Trung Quốc trong năm 2024 cũng chỉ tăng 4 % là cùng. Đã xa rồi thời kỳ tiêu thụ ở Hoa Lục và Hồng Kông tăng 30-40 % một năm.Dân Trung Quốc nghèo đi hơn Một thống kê của Trung Quốc cho thấy trong năm 2022 « tầng lớp những người cực giàu ở Trung Quốc - với tài sản hơn 30 triệu đô la - bị giảm đi mất 7 % » so với hồi trước đại dịch Covid. Đáng lo ngại hơn nữa, « đây mới chỉ là điểm khởi đầu » khi mà người dân Trung Quốc có thói quen đầu tư 70 % của cải vào địa ốc và đang trông thấy tài sản của họ « tan như tuyết dưới ánh nắng mặt trời ».Thêm vào đó, chỉ số chứng khoán trên các thị trường ở Thượng Hải, Thâm Quyến hay Hồng Kông đều giảm mạnh từ hơn một năm nay.Trong hoàn cảnh đó những thành phần có tiền, đã tìm cách đầu tư ở nước ngoài, với những điểm đến dễ dàng như Singapore và trong một chừng mực nào đó là tại Nhật Bản.  Tuy nhiên sự đình đốn của nền kinh tế số 2 toàn cầu cũng như chính sách kinh tế của Trung Quốc không giải thích tất cả những khó khăn mà nhiều hãng hiệu hạng sang của Pháp đang vấp phải.Một nền công nghiệp hạng sang Trung Quốc đang hình thànhBruno Lavagna, nói đến một sự cạnh tranh trực tiếp xuất phát từ những nhãn hiệu de luxe made in China. Ngành công nghiệp hạng sang không là một ngoại lệ : người Trung Quốc học hỏi rất nhanh, nhất là khi lại được chính những chuyên gia về marketing hàng đầu của Pháp và châu Âu tiếp sức : « Các hãng Trung Quốc dựa vào những bí quyết của châu Âu và mời một chuyên gia trong ngành thời trang hạng sang của châu Âu về điều hành tập đoàn. Thí dụ như trong trường hợp của Shang Xia, nhãn hiệu này nổi lên từ 2007 và là một phiên bản Trung Quốc của nhà thời trang rất cao cấp Hermès. 90 % vốn của Shang Xia thuộc về Hermès, bởi tập đoàn thời trang hạng sang này của Pháp ý thức rằng túi xách tay kiểu Kelly hay Birkin (mang tên những ngôi sao điện ảnh nổi tiếng người Mỹ và người Anh) rất được khách hàng Trung Quốc yêu thích, nhưng tại sao lại không nghĩ đến việc cung cấp những sản phẩm hạng sang 100 % mang sắc mầu Trung Quốc ? Chính vì thế mà Hermès nảy sinh ý tưởng đưa những nét đặc thù của Trung Quốc vào thời trang, thí dụ như khai thác cổ áo vét kiểu Mao, hay đồ gốm Trung Quốc… Trái lại thì cũng có những nhãn hiệu là do Trung Quốc phát triển. Tôi muốn nói đến Icicle. Đây là một thương hiệu 100 % vốn Trung Quốc, do các nhà tạo mẫu và thời trang Trung Quốc điều hành với khẩu hiệu là Made in Earth. Họ dùng toàn những chất liệu tự nhiên. Nhưng họ cũng cần có một nhà lãnh đạo người châu Âu để vươn ra quốc tế và thậm chí là nhắm tới các thị trường phương Tây. Đừng quên rằng Icicle có cửa hàng ở đại lộ George V, một trong những trục lộ sang trọng nhất ở khu tam giác vàng Paris. Nhãn hiệu Trung Quốc này cần cắm rễ vào châu Âu ». Trong số những tập đoàn hạng sang của Trung Quốc bắt đầu nổi lên, thì phải kể đến hai nhà kim hoàn Chow Tai Fook và Queelin, đến hãng sản xuất rượu quý Moutai với trị giá của tập đoàn nay đã lên tới 12 tỷ đô la, tương đương với hãng xe hơi Đức BMW. Nhãn hiệu thời trang Icicle thì một chiếc áo thun rất tầm thường hay một chiếc ví da khá nhỏ được bán ở Paris với giá vài ngàn euro, đắt không kém hàng Louis Vuitton hay Céline. Cũng ông Lavagna, tác giả cuốn sách nói về yếu tố địa chính trị trong lĩnh vực hàng hạng sang, cho rằng các mặt hàng xa xỉ là một công cụ ngoại giao mà bất kỳ một quốc gia nào cũng có thể dùng để gây sức ép hay để mặc cả với các đối tác.Tháng 5/2024 khi chủ tịch Tập Cận Bình công du nước Pháp, mọi chú ý đã hướng về thông báo của Bắc Kinh về việc Trung Quốc có đánh thuế nhắm vào rượu mạnh cognac và armagnac của Pháp hay không. Đây là một đòn răn đe và trừng phạt Paris, đầu tàu của Liên Hiệp Châu Âu, nếu Bruxelles mạnh tay đánh thuế ô tô điện của Trung Quốc nhập cảng vào thị trường chung châu Âu. 

Lên cầm quyền hôm 05/07/20214, thủ tướng Keir Starmer bên Công Đảng cam kết đưa đất nước ra khỏi 14 năm « hỗn loạn » dưới các chính quyền của phe bảo thủ. Một trong những việc cần làm đầu tiên là sưởi ấm quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu, đặc biệt là với Pháp sau nhiều năm nguội lạnh vì Brexit. Sang Washington dự thượng đỉnh NATO, tân thủ tướng Anh trấn an Hoa Kỳ là Luân Đôn khởi động lại bang giao với Liên Hiệp Châu Âu trong bối cảnh an ninh toàn châu Âu bị Nga đe dọa từ khi khởi động chiến tranh Ukraina. Ngày 18/07/2024, trong cương vị chủ nhà, trước khi tiếp lãnh đạo gần 40 quốc gia châu Âu đến Luân Đôn dự hội nghị Cộng Đồng Chính Trị Châu Âu, cũng ôngg Starmer tiếp riêng tổng thống Pháp, Emmanuel Macron. Luân Đôn và Paris nhất trí tăng cường các mối hợp tác trên những hồ sơ then chốt. Đứng đầu trong số đó là chính sách phòng thủ và hồ sơ gai góc về nhập cư.Sang trang Brexit vì quyền lợi của nước AnhVào lúc công luận Anh càng lúc càng có vẻ ân hận đã rời xa Liên Âu, thủ tướng Starmer báo trước ông không có ý định trở lại với mái nhà chung châu Âu, với thị trường chung châu Âu và liên minh thuế quan châu Âu. Nhưng 4 năm sau khi chính thức « bước ra khỏi » Liên Hiệp Châu Âu, khối 27 thành viên vẫn là đối tác thương mại quan trọng nhất của Anh Quốc, chiếm gần 50 % tổng trao đổi mậu dịch của nước Anh với phần còn lại của thế giới. Luân Đôn khép lại thời kỳ sóng gió và chấm dứt giai đoạn đối đầu với Bruxelles để hướng tới một mối bang giao hài hòa hơn, có lợi cho cả đôi bên. Trước hết là giảm nhẹ bớt một số những thủ tục cản trở giao thương giữa Anh và Liên Âu.Thông tín viên Nguyễn Giang từng làm việc tại Luân Đôn và hiện đang công tác ở Singapore trước hết cho biết cụ thể là quá trình Brexit đã đặt ra những khó khăn nào cho các doanhNguyễn Giang : « Sau khi Anh chính thức ra khỏi Liên minh thuế quan với Liên hiệp châu Âu (EU) từ ngày đầu tiên của năm 2021 -một trong nhiều điều kiện phải thực hiện sau thỏa thuận ly hôn Brexit – các tác động của quá trình này về thương mại, nguồn lao động và đầu tư mới bắt đầu có tác động xấu tới các ngành kinh tế Anh. Tuy thế, không dễ đánh giá riêng tác động của việc mất đi nguồn trao đổi mậu dịch 550 tỷ bảng Anh, bằng 670,5 tỷ euro một năm, của Anh với Liên Âu, vì ngay sau đó thì còn đại dịch Covid và khủng hoảng năng lượng toàn châu Âu sau cuộc chiến Nga xâm lăng Ukraine đầu năm 2022.Tác động xấu thứ nhất là nguồn đầu tư vào Anh. Theo viện nghiên cứu UK in a Changing Europe,  so với năm 2016, đầu tư nước ngoài vào Anh đáng nhẽ ra phải cao hơn thời điểm hai năm sau Brexit là 25%. Thế nhưng nó đã không cao như vậy và tỷ phú Anh, Sir Richard Branson cho rằng các giấy tờ, quy định mới sau Brexit “cản trở đầu tư nước ngoài”, dù quan điểm của ông bị một số thinktank khác nói là không đúng. Tác động trực tiếp nữa của Brexit là nguồn lao động và nhân lực có tay nghề từ Liên Hiệp Châu Âu giảm hẳn đi, thấy rõ trong dịch vụ y tế công, các ngành xây dựng và buôn bán lẻ. Trung tâm nghiên cứu và tư vấn mang tên Centre for European Refor” nêu con số thị trường lao động Anh thiếu đi 330 nghìn nhân công từ EU sau hai năm thực hiện Brexit ».Cái bóng của EU vẫn quá lớnRFI : Nhìn rộng ra hơn thì sau gần 4 năm thực sự có hiệu lực, việc ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu có lợi gì không cho kinh tế của Anh hay không. Đồng thời vì không còn thị trường 27 nước trong khối này nữa nên Luân Đôn đã mở rộng quan hệ thương mại với các đối khác nhưng hiệu quả đến đâu thưa anh ?  Nguyễn Giang : « Tác động bao trùm của Brexit là sự ngưng trệ về mậu dịch quốc tế ngay sau khi thực hiện Brexit từ đầu 2021. Anh ký liên tiếp gần 80 hiệp định thương mại tự do với các nước khác, để bù vào lỗ hổng mậu dịch với EU nhưng đa số các hiệp định mới này, như với Việt Nam, chỉ là bản sao của hiệp định Anh có với các nước kia khi còn là thành viên Liên Âu, chứ không đem lại ưu thế gì mới.Quan trọng nhất là Hoa Kỳ không ký hiệp định tự do mậu dịch với Anh, còn các hiệp định với Úc và New Zealand chỉ bù lại không đáng kể phần mất đi từ quan hệ thương mại với láng giềng lớn là Liên Âu. Hai hiệp định này không chỉ cần nhiều năm mới phát huy tác dụng tốt cho kinh tế Anh, mà còn tác động xấu ngay lập tức là đe dọa nhà nông Anh bán các hàng tương tự với hàng Úc và New Zealand ra thị trường, ví dụ thịt cừu, sữa bò. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Anh đều bối rối với các thay đổi về luật lệ, giấy tờ xuất nhập khẩu trong hoàn cảnh mới.Tuy thế, ngoài mối lợi cho các nhà xuất khẩu nông sản Anh, trị giá chừng 5 tỷ bảng (5,88 tỷ euro), theo một đánh giá của giới kinh tế Anh mà BBC đăng tải hồi tháng 1/2023, thì nhìn chung bài toán Brexit gây thiệt hại cho nước này ».EU không còn là một đối thủRFI : Anh Quốc vừa có chính phủ mới, Công Đảng trở lại cầm quyền sau 14 năm. Tân thủ tướng Keir Starmer đã tổ chức hội nghị Cộng Đồng Chính Trị Châu Âu ngay trong những ngày đầu nhiệm kỳ. Đó là dấu hiệu Luân Đôn muốn thắt chặt trở lại quan hệ với châu lục với Liên Hiệp Châu Âu nói riêng từ sau Brexit trong nhiều lĩnh vực chứ không chỉ riêng gì vế kinh tế và thương mại.Nguyễn Giang : « Chính phủ của Sir Keir Starmer đã làm được một việc là thay đổi ngôn từ về EU, từ chỗ Anh coi EU như đối thủ xấu xa thời đảng Bảo thủ cầm quyền, tới chỗ Luân Đôn nhìn nhận thực tiễn về Liên Âu, bỏ cách ứng xử mang tính đối đầu.Tuy thế, chưa có nhiều chính sách cụ thể của tân chính phủ Anh về quan hệ với EU. Trong cương lĩnh tranh cử của Công đảng có ghi mục tiêu là làm sao Anh giảm nhẹ việc kiểm soát biên giới về thuế quan cho hàng thực phẩm, nhằm giúp giảm giá cả hàng ăn, đồ uống từ EU xuất khẩu vào Anh Quốc tăng lên. Trên thực tế thì chi phí thuế quan đã khiến các mặt hàng này tăng 6% so với giai đoạn trước Covid nhưng cũng khó đánh giá cụ thể là vì thương mại với EU bị gián đoạn bởi Brexit, hay vì lạm phát tại Anh từ 2022 sang 2023 tăng vọt do giá xăng dầu quốc tế tăng.Công đảng cũng muốn giải quyết các việc nhỏ, đỡ cho các nghệ sĩ Anh đi trình diễn ở EU phải xin nhiều giấy phép, hay mong có thừa nhận song phương về bằng cấp, về quy trình kiểm tra thú y, về miễn visa ngắn hạn cho các chuyến học sinh dã ngoại hai bên, tức là những điều không quá quan trọng.Điều cần làm nhất là làm sao đặt Anh vào một quan hệ thương mại tương đồng nhất có thể về các tiêu chuẩn, thủ tục xuất nhập khẩu với EU, nhưng quan chức EU chưa ngỏ ý sẵn sàng về một quy chế đặt thù nào cho Anh cả.Tính đến tháng 7 năm nay, Anh chưa đả động gì về chuyện có mở lại, xem xét thỏa thuận mậu dịch với EU (UK-EU Trade Cooperation Agreement) hay là không. Hai bên cũng chưa thể nào xem xét việc này khi Liên Hiệp Châu Âu sau bầu cử Nghị viện chưa chọn ra tân lãnh đạo mảng thương mại. Và giả sử hai bên có đồng ý xem xét thỏa thuận thương mại trụ cột của Brexit này thì đàm phán sẽ phải kéo dài ít nhất tới 2026. Trước mắt, Anh nhấn mạnh vào việc thiết lập một cơ chế hợp tác chặt về an ninh- quốc phòng với EU, theo lời tân Bộ trưởng Ngoại giao David Lamy trong chuyến thăm châu Âu tháng 7 vừa qua. Ông Lamy cũng nói hợp tác tạo niềm tin trong mảng quốc phòng, rồi mảng năng lượng, sẽ tạo đà cho các cuộc nói chuyện tiếp. Về hợp tác giáo dục, trước khi Công đảng lên cầm quyền, Anh và EU đã ký thỏa thuận tái hợp tác đầu tư khoa học mang tên Horizon (Chân Trời) trị giá 95,5 tỷ euro, có hiệu lực tới 2027 để các viện nghiên cứu, các đại học lớn Anh-EU trao đổi và cùng đầu tư vào nghiên cứu. Nay, Anh hy vọng chương trình trao đổi sinh viên Erasmus sẽ được đem ra bàn thảo vào năm 2025, thậm chí phục hồi. Thế nhưng các nước thành viên của Liên hiệp Vương quốc Anh lại có các ý tưởng riêng. Xứ Wales muốn có chương trình mang tên Taith thay cho Erasmus, Scotland có tính toán khác và ở xứ Anh có dự án gọi là Erasmus Plus Alliance nhưng chỉ mang tính vận động cho trao đổi sinh viên với EU, không phải cơ quan chính phủ. Bắc Ireland thì trên thực tế vẫn đang hưởng quy chế của Erasmus cho Cộng hòa Ireland trên cùng hòn đảo nên không phải lo chuyện này ».« Reset » quan hệ với Bruxelles cả về kinh tế thương mại để giảm bớt căng thẳng về lạm phát cho người dân Anh ; sưởi ấm quan hệ với Liên Âu và nhất là với Pháp để ngăn chận các làn sóng nhập cư trái phép vào Anh Quốc, vào lúc mà chủ đề này nuôi dưỡng các phong trào cực hữu bài ngoại trên đất Anh ; khởi động lại quan hệ với các đối tác châu Âu trong bối cảnh an ninh của châu lục này đang bị đe dọa vì cuộc chiến Ukraina : Đó là những mục tiêu mà thủ tướng Keir Starmer đang nhắm tới trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ.

Ngành công nghiệp quốc phòng Pháp đang thuận buồm xuôi gió. Với nhiều lợi thế, các nhà sản xuất của Pháp đang dẫn đầu cuộc đua tại châu Âu nhưng còn nhiều thách thức để giữ được vị trí « số 2 » trong số các nhà xuất khẩu vũ khí cho thế giới.   Theo báo cáo của Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Bình Quốc Tế SIPRI công bố tháng 3/2024, trong giai đoạn 2019-2023, Pháp thay thế Nga để trở thành nhà xuất khẩu vũ khí thứ nhì trên thế giới, chiếm 11 % thị phần - nhưng vẫn thua xa Hoa Kỳ (42 %). Trong cùng thời kỳ, khối lượng vũ khí châu Âu mua vào đã tăng lên gần gấp đôi (tăng 94 %) dưới tác động của chiến tranh Ukraina từ đầu 2022. Cũng vì chiến tranh Ukraina mà ngân sách quốc phòng của Pháp tăng mạnh : luật tài chính dành cho các khoản chi tiêu quân sự trong giai đoạn 2024-2030 tăng 22 %, vượt quá 413 tỷ euro. Cũng lần đầu tiên Pháp dành đến đến 2% GDP cho ngân sách quốc Phòng, hưởng ứng kêu gọi của NATO.Những nỗ lực đầu tư vào công nghiệp quốc phòng của Pháp từ gần ba năm qua đã bắt đầu được trông thấy nhân Hội Chợ Quốc Tế về Quốc Phòng và An Ninh Eurosatory 2024 hồi tháng 6 vừa qua. Trả lời RFI tiếng Việt đại tá Sandoz đã rất hãnh diện giới thiệu lớp xe bọc thép bánh lốp Scorpion đời mới, bắt đầu phục vụ cho bên Bộ Binh, hiện đã có 700 chiếc đang từng bước được triển khai.« Thế hệ xe thiết giáp đời mới được cải thiện về mặt lưu động, về hệ thống bọc thép, khả năng can thiệp tinh tế và sắc bén hơn. Chúng được trang bị những công cụ kết nối để có thể hợp tác và chia sẻ thông tin gần như trực tiếp với các xe đang thi hành cùng một nhiệm vụ. (…) Trong lớp Scorpion, có các loại Griffon, Serval và Jaguar : Griffon chủ yếu được dùng trong công tác vận chuyển quân và để quan sát. Chúng được trang bị pháo cối có tầm bắn đến gần 10 km. Thiết giáp Serval gần tương đương với dòng Griffon nhưng tương đối nhẹ hơn một chút và thường được dùng trong các đơn vị pháo binh, bên  công binh và cả ở khâu chỉ huy. Cuối cùng, dòng Jaguar có trang bị hệ thống súng đa nòng 40 mm. Cũng từ thiết giáp Jaguar có thể phóng đi tên lửa nhắm tới các mục tiêu ở cách xa  4 km »Khi chiến tranh lạnh kết thúc với việc bức tường Berlin sụp đổ năm 1989 châu Âu tưởng chừng không còn cần đầu tư quá nhiều cho lĩnh vực quân sự. Suốt 20 năm đầu thế kỷ 21, các cuộc xung đột diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới, những vụ tấn công khủng bố ngay trên châu lục cũng không làm các nhà cầm quyền của châu Âu nao núng.Trái hẳn với Hoa Kỳ hay Trung Quốc, nhiều thành viên trong Liên Hiệp Châu Âu vẫn tiếp tục cắt giảm ngân sách quốc phòng. Năm 2016 khi Donald Trump lên cầm quyền, dọa rút Mỹ ra khỏi NATO, đòi các thành viên trong Liên Minh Bắc Đại Tây Dương tăng ngân sách phòng thủ. Kêu gọi của tổng thống Pháp Emmanuel Macron xây dựng một « chính sách phòng thủ chung châu Âu » từ 2017 không được một ai hưởng ứng.Một nền kinh tế phục vụ chiến tranh ?Phải đợi đến tháng 2/2022 Nga đưa quân xâm chiếm Ukraina, chiến tranh diễn ra ngay sát cạnh cửa ngõ Liên Hiệp Châu Âu, căng thẳng giữa Matxcơva với NATO không ngừng gia tăng, Paris lại lên tuyến đầu cho rằng đã đến lúc châu Âu cần huy động các nguồn lực kinh tế chuẩn bị đối phó với chiến tranh. Emmanuel Macron nói đến một nền « kinh tế chiến tranh ». Trả lời đài truyền hình France 24 tướng Patrick Dutartre, cựu phi công Không Quân Pháp, trước hết giải thích thế nào là khái niệm « một nền kinh tế chiến tranh »« Đây trước hết là việc tập hợp các doanh nghiệp trong lĩnh vực quốc phòng, bao gồm luôn cả chính sách khuyến khích các công ty của Pháp quay trở lại nguyên quán. Tạo điều kiện để sản xuất vũ khí, trang thiết bị quân sự với những khối lượng lớn, tức là sản xuất nhiều hơn, nhanh hơn và vẫn phải chú trọng đến chất lượng cao. Cho đến hiện tại, Pháp không thể sản xuất nhiều nhưng hàng Pháp luôn được đánh giá cao và rất được ưa chuộng. Các đối tác của chúng tôi, nhất là Ukraina, rất bằng lòng khi mua vũ khí của Pháp ». Trước mắt, sau khi chuyển giao vũ khí cho Ukraina từ đầu năm 2022 Pháp cần « tạo dựng lại » các kho vũ khí, đạn dược đã vơi đi, cần sản xuất nhiều hơn các phụ tùng sử dụng trong ngành công nghiệp quốc phòng. Tuy nhiên các chuyên gia về quân sự cũng lưu ý rằng, trong trường hợp hiện tại, nói rằng đặt nước Pháp trong tình trạng của một nền kinh tế chiến tranh là không chính xác.Không thể nói tới một nền kinh tế chiến tranh với 2 % GDP dành cho ngân sách quốc phòng.Bởi thứ nhất Pháp không trực tiếp phải đối mặt với một cuộc « xung đột vũ trang ở cường độ cao ». Paris yểm trợ Kiev về tài chính, về quân sự, đào tạo cho các quân nhân Ukraina, cung cấp vũ khí đủ loại giúp Ukraina giữ gìn toàn vẹn lãnh thổ nhưng Pháp không trực tiếp tham gia vào cuộc chiến mà ông Vladimir Putin đang tiến hành.Điểm quan trọng thứ nhì là một nền « kinh tế chiến tranh » đòi hỏi cả một sự tổ chức lại trong xã hội và các hoạt động kinh tế chỉ để phục vụ mục tiêu quân sự. Điều đó cũng có nghĩa là các nhu cầu tiêu thụ trong cuộc sống hàng ngày của người dân bị đẩy vào hàng thứ yếu. Hiện tại, kịch bản này không xảy ra.  Lý do thứ ba chưa thể nói là Pháp đã hay đang tiến tới một nền kinh tế chiến tranh do tỷ lệ GDP huy động vì mục tiêu phòng thủ vẫn còn rất thấp. Đành rằng Paris tăng 15 % ngân sách quốc phòng, nhưng trước đó, « trong gần 60 năm liên tiếp, Pháp đã cắt giảm chi phí quân sự ». Cho dù hy sinh nhiều khoản chi tiêu khác để tăng cường khả năng phòng thủ, nhưng mãi đến tháng 4/2024 ngân sách quân sự của Pháp mới đạt ngưỡng 2 % GDP.Để so sánh, trong Thế Chiến Thứ Nhất (1914-1918) Paris huy động từ 15 đến 20 % tổng sản phẩm nội địa để tài trợ chiến tranh. Trong Thế Chiến Thứ Hai (1939-1945) nỗ lực quân sự của Hoa Kỳ chiếm tới 40 % GDP, còn đối với Đức là 75 %. Hiện tại chỉ có Ukraina phải huy động 1/3 các nguồn lực kinh tế để đương đầu với đội quân của Nga. Trong lúc bản thân Matxcơva cũng chỉ dành có 6 % GDP để tài trợ « chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraina ».Khủng hoảng do lớn quá nhanh ? Từ khi Ukraina bị Nga xâm chiếm, viện trợ quân sự của Paris cho chính quyền Kiev lên tới 2,7 tỷ euro, thấp hơn rất nhiều so với Mỹ nhưng không thể phủ nhận là các nhà sản xuất của Pháp nói riêng, của châu Âu nói chung, hoạt động « với công suất tối đa ». Mặt trái của đồng tiền là 30 % các nhà máy  trong ngành công nghiệp quốc phòng của Pháp gặp khó khăn trong việc mua nguyên và nhiên liệu, đặc biệt là mua kim loại hiếm và phụ tùng điện tử. Không ít trong số này lo ngại chuỗi sản xuất bị gián đoạn vì thiếu hàng.Nhà báo Anne Bauer của tờ Les Echos, chuyên theo dõi các hồ sơ về công nghiệp quốc phòng lưu ý : để hoàn thành mục tiêu « huy động kinh tế phục vụ cho chiến tranh » các tập đoàn sản xuất vũ khí của Pháp cần vượt qua một số điều kiện tiên quyết :« Để sản xuất nhiều và nhanh đòi hỏi một số điều kiện : một là ngành công nghiệp quốc phòng của Pháp phải có đủ dự trữ nguyên liệu, hai là phải xây dựng lại các nhà máy, các chuỗi lắp ráp để sản xuất theo số nhiều và ba là phải nhanh chóng tuyển dụng thêm nhân viên, thậm chí là sản xuất ngày đêm với ba ê-kíp và mỗi nhóm làm việc 8 tiếng một ngày. Công suất của tập đoàn Nexter chế tạo hệ thống pháo tự hành Caesar đã được nhân lên gấp đôi và sắp tới là gấp 3 hay gấp 4 từ nay đến cuối năm. Điều đó đòi hỏi tập đoàn này phải đào tạo nhân công … và đó là cả một hệ thống mà chúng ta cần phải khởi động lại ».Nền tảng vững chắc nhưng Pháp vẫn là một chú lùnKhông phải tình cờ mà Pháp vươn lên hàng thứ 4, rồi thứ 3 và tạm thời là thứ 2 thế giới trong số các nguồn xuất khẩu vũ khí của thế giới. Các chuyên gia nói đến một « mạng lưới công nghiệp vững chắc » với 9 đại tập đoàn như Airbus Defense, Thales, Nexter hay Arquus, Dassault …  với  trên dưới 4.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong số đó có đến hơn ¼ thuộc diện « chiến lược ». Hơn 210.000 nhân viên Pháp làm việc trong ngành quốc phòng, doanh thu trong ngành lên tới hơn 30 tỷ euro, trong đó 12 tỷ là nhờ vào xuất khẩu.Nhưng nếu như so sánh với cỗ máy sản xuất vũ khí và thiết bị quân sự của Hoa Kỳ thì Pháp vẫn là một chú lùn. Vào lúc Hoa Kỳ chiếm 42 % thị trường trên thế giới, Pháp đang hoạt động hết công sức mới chỉ dành được có 11 % thị phần quốc tế, mà đó là nhờ Nga vắng mặt từ khi bị quốc tế trừng phạt và vũ khí của Nga ưu tiên được điều sang chiến trường Ukraina.Về phía Trung Quốc thì nước này sản xuất trước hết là để phục vụ nhu cầu nội địa và mới chỉ rụt rè vươn ra thế giới và hàng « made in China » chưa tạo được uy tín lớn với « bên ngoài ». Do vậy theo tướng Patrick Dutartre nền công nghiệp quốc phòng của Pháp là đầu tàu của châu Âu nhưng cần được 26 thành viên khác trong Liên Âu tiếp sức.« Thứ nhất, Pháp phải là một con chim đầu đàn trong Liên Hiệp Châu Âu. Thứ hai là toàn khối này cũng phải huy động lực lượng để nâng cao khả năng phòng thủ, để đẩy mạnh cỗ máy công nghiệp phòng. Khả năng của các nhà sản xuất vũ khí châu Âu thường bị đánh giá không đúng mức. Đừng quên răng Liên Âu là một khối 27 quốc gia với 550 triệu dân, trong lúc Nga chỉ có 145 triệu và GDP của Liên Âu lớn gấp 7 lần so với của nước Nga. Liên Hiệp Châu Âu phải nỗ lực để có được một nền công nghiệp quốc phòng có trọng lượng và khả năng phòng thủ của khối này phải đủ sức trong trường hợp Liên Âu bị đẩy vào một cuộc xung đột ở cường độ cao. Đương nhiên, không ai mong muốn chiến tranh cả ».Thách thức của những cuộc chiến trong tương laiThêm vào đó, vị thế của ngành công nghiệp quốc phòng Pháp trên thị trường quốc tế luôn bị đe dọa vì uy tín của các nhà sản xuất Nga vẫn còn rất lớn, vì những tiến bộ về công nghệ chế tạo vũ khí của Hàn Quốc, vì thái độ mềm mỏng của các nhà đàm phán xứ kim chi.Hơn nữa, các cuộc xung đột hiện nay từ ở Gaza đến Ukraina đều cho thấy đấy cũng là những cuộc chiến của công nghệ cao, của công nghệ kỹ thuật số, của trí tuệ nhân tạo. Chiến tranh trong hiện tại và tương lai là những cuộc chiến tranh về cyber, là những xung đột diễn ra trên bộ, trên không, trên biển và dưới lòng biển (các quang, ống dẫn khí đốt ...) Do vậy bên cạnh việc chế tạo chiến xa, chiến đấu cơ …các nhà sản xuất của Pháp đã tập trung phát triển drone, sử dụng công nghệ kết nối trong công tác dò mìn, sử dụng những thiết bị càng lúc càng nhỏ trong công tác thu thập thông tin … Đó là những khoản đầu tư để « chuẩn bị đối phó với một cuộc chiến trong tương lai », càng lúc càng tinh vi. 

Kết thúc Hội Nghị Trung Ương 3, Khóa 20 của đảng Cộng Sản Trung Quốc, một thông cáo và một bản nghị quyết định hướng kinh tế cho tới năm 2029 được công bố ngay sau đó. Cả hai cùng « rỗng tuếch » và thể hiện một sự tê liệt trong nội bộ Đảng. Trên đây là nhận định của chuyên gia về Trung Quốc, Alex Payette, đồng sáng lập viên cơ quan tư vấn Cercius, trụ sở tại Montréal, Canada về « Tầm nhìn mới phát triển kinh tế » cho giai đoạn 5 năm sắp tới.  Những hứa hẹn « cải tổ », « mở cửa và phát triển kinh bằng những phát minh về công nghệ cao » của Trung Quốc còn giá trị gì nữa hay không ? Tuần báo Anh The Economist (25/07/2024) nhắc lại, từ khi lên cầm quyền cuối 2012, ông Tập Cận Bình luôn hứa hẹn « để thị trường đóng vai trò quyết định trong việc phân bố các nguồn lực » và mở rộng vị trí cho các công ty tư nhân vào những lĩnh vực vốn vẫn được đặt dưới sự thống trị của các doanh nghiệp nhà nước. Hơn một chục năm sau, toàn cảnh kinh tế Trung Quốc đang ảm đạm.Kinh tế ảm đạmTheo các thống kê công bố hôm 15/07/2024, đúng ngày khai mạc Hội Nghị, tăng trưởng của Trung Quốc chỉ đạt 4,7 % trong một năm, thấp hơn so với chỉ tiêu 5 %. Trong 5 quý liên tiếp, kinh tế nước này bị giảm phát và điều ấy phản ánh tiêu thụ nội địa bị đóng băng. Khối lượng xe hơi bán ra trong 6 tháng đầu năm 2024 giảm 6 % so với cùng thời kỳ năm ngoái, trong lúc ngành địa ốc lún sâu thêm vào khủng hoảng. Các doanh nghiệp và các nhà đầu tư tại Hoa Lục trong trạng thái « chờ đợi », hoãn các kế hoạch mua thêm trang thiết bị sản xuất và ngừng tuyển dụng thêm nhân viên.Trong bối cảnh này, nhiều người chờ đợi, giới lãnh đạo ở Bắc Kinh đề ra những biện pháp cụ thể nhanh chóng khởi động lãi cỗ máy kinh tế. Thế nhưng thông cáo tổng kết nội dung 4 ngày họp và văn bản mang tên « Quyết định của Ban Chấp Hành Trung Ương về việc sâu sắc hóa toàn diện chính sách cải tổ và thúc đẩy tiến trình hiện đại hóa theo kiểu của Trung Quốc » gây nhiều thất vọng. Bản nghị quyết kết thúc Hội nghị gồm 60 phần với danh sách tổng cộng 300 đề xuất nhằm cải thiện đời sống kinh tế và xã hội cho đất nước.Trả lời RFI Việt ngữ, chuyên gia về Trung Quốc, Alex Payette, đồng sáng lập viên cơ quan tư vấn Cercius, trụ sở tại Montréal, Canada nói đến những khẩu hiệu trống rỗng : « đẩy mạnh tiến trình cải tổ », « nâng cao tiêu thụ nội địa », « phát huy tốt hơn vai trò của cơ chế thị trường » tạo môi trường « công bằng và có sức sống mạnh hơn », « tối ưu hóa năng suất và tối đa hóa hiệu quả phân phối các nguồn lực ». Alex Payette : « Có một số điểm thú vị. Văn bản này cho thấy giới lãnh đạo ở Bắc Kinh bắt mạch đúng tình hình, họ ý thức là có nhiều việc phải làm và có thiện chí để thay đổi tình thế. Tuy nhiên tất cả chỉ dừng lại ở đó, tức là các giới chức Trung Quốc ghi nhận vấn đề mà không đưa ra bất kỳ một giải pháp nào để khắc phục tình trạng này cả. Điều đó khiến các nhà quan sát thất vọng. Tôi xin đơn cử thí dụ Trung Quốc tuyên bố muốn đẩy mạnh hợp tác với quốc tế, cởi mở hơn để thu hút thêm đầu tư và doanh nhân nước ngoài, Trung Quốc cũng chủ trương đẩy mạnh các phát minh để tạo đà cho tăng trưởng, kích thích tiêu thụ nội địa… Nhưng đó là những mục tiêu được đưa ra sau Hội Nghị Trung Ương lần này, nhưng hoàn toàn không có gì mới mẻ bởi từng được đưa ra từ nhiều năm nay. Trong khi đó kinh tế của Trung Quốc cần có những biện pháp mới để thích nghi với tình huống -mà theo tôi thì nhẽ ra Bắc Kinh cần đổi mới từ 4 hay 5 năm nay chứ không phải đợi đến bây giờ … »Ưu tiên của Bắc Kinh vẫn là an ninhVẫn theo Alex Payette vào lúc kinh tế Trung Quốc đang bị một cuộc khủng hoảng địa ốc, giảm phát, khủng hoảng niềm tin của người tiêu dùng đe dọa thì nghị quyết của Ban Chấp Hành Trung Ương năm nay lại tập trung vào vế « tăng cường an ninh quốc gia »Alex Payette : «Tôi nghĩ là Trung Quốc cần tạo một lực đẩy cho kinh tế. Bây giờ không phải là lúc để tiếp tục tập trung vào mục tiêu bảo vệ an ninh cho chế độ. Càng chăm lo vào vế an ninh, Trung Quốc càng gây khó khăn cho vế phát triển kinh tế. Hơn nữa Trung Quốc thực sự cần có những cơ cấu vững chắc để thu hút các doanh nhân nước ngoài, khuyến khích họ trở lại Hoa Lục. Bởi vì có như thế Bắc Kinh mới tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nước ngoài mạnh dạn trở lại Trung Quốc, mở cơ sở kinh doanh… Chính đầu tư và doanh nghiệp nước ngoài sẽ kéo lĩnh vực kinh tế tư nhân của Trung Quốc đi lên. Nhờ thế mới hy vọng là Trung Quốc lại có những tập đoàn lớn trỗi dậy, có những Alibaba hay ANT Financial khác nữa… Trong những điều kiện hiện tại không mấy ai muốn lao vào cuộc, mở doanh nghiệp… để rồi một ngày nào đó họ lại bị đưa ra trước vành móng ngựa hay là công ty của họ bị chia năm xẻ bảy… Kinh tế tư nhân dưới sự kiểm soát của nhà nướcVẫn đồng sáng lập viên cơ quan tư vấn Cercius trụ sở đặt tại Montréal, ghi nhận bản nghị quyết kết thúc Hội Nghị Trung Ương 3 của Trung Quốc vừa qua đã dành hẳn 2 chương đề cao vai trò của lĩnh vực kinh tế tư nhân và « quyết tâm hỗ trợ » các doanh nghiệp tư nhân nhưng ngay trong khổ đầu tiên của chương này, Bắc Kinh nhấn mạnh đó phải là một sự « phát triển dưới sự kiểm soát » của Đảng và Nhà nước.Một điểm đáng chú ý khác là cụm từ « hiện đại hóa » đất nước theo mô hình Trung Quốc cũng đã được nhắc lại hầu như trong mỗi đoạn của văn bản chính thức kết thúc Hội Nghị Trung Ương 3. The Economist ghi nhận một lần nữa giới lãnh đạo ở Bắc Kinh bị mục tiêu phát triển công nghệ và dựa trên « phát minh » để hiện đại hóa cỗ máy kinh tế của nước này ám ảnh. Điều đó phản ánh « suy nghĩ » của ông Tập Cận Bình cho rằngTrung Quốc đang bị một cuộc « cách mạng về công nghệ của thế giới bao vây » và do vậy đảng Cộng Sản dưới sự lãnh đạo của ông phải thoát ra khỏi vòng vây đó.  Theo Alex Payette, đảng Cộng Sản Trung Quốc như vậy muốn kiểm soát tất cả và đối với công luận ở trong và ngoài nước, đây không là một tín hiệu tốt.Vào lúc mọi người chờ đợi Hội Nghị Trung Ương vừa qua thông báo những biện pháp kích thích tiêu thụ nội địa, ngăn chận hiện tượng giảm phát tai hại, thì tài liệu chính thức chỉ gián tiếp nói đến việc khắc phục hậu quả kèm theo từ khủng hoảng địa ốc, chẳng hạn như cam kết Trung Ương sẽ không ban hành thêm các khoản thuế khóa, tránh gây thêm gánh nặng cho các chính quyền ở cấp địa phương…Đấu đá nội bộ và « cái Tôi » quá lớn của họ TậpVề câu hỏi tại sao trước tình hình bị cho là khá cấp bách, Bắc Kinh lại chậm đưa ra những liều thuốc để vực dậy kinh tế, chuyên gia người Canada Alex Payette giải thích đây trước hết là một vấn đề chính trị, và hiện tại ở Trung Quốc, nhân vật quyền lực nhất là ông Tập Cận Bình dường như không có ý định thay đổi đường lối, tức là cần « kiên định không dời khỏi con đường phát triển chính trị chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc, kiên trì và hoàn thiện chế độ chính trị căn bản » của quốc gia này. Alex Payette : « Đúng là Trung Quốc cần đưa ra những biện pháp cụ thể để vực dậy kinh tế nhưng đấy thường là những gì đi ngược lại với ý của ông Tập Cận Bình, thành thử khó để nói đến một chương trình cải tổ, theo mô hình kinh tế theo thị trường… Thay vào đó, giới lãnh đạo ở Bắc Kinh sau Hội Nghị Trung Ương vừa qua có khuynh hướng trở về với thời kỳ của Mao Trạch Đông. Trong lĩnh vực nông nghiệp chẳng hạn, báo cáo kết thúc hội nghị nhấn mạnh đến việc mở rộng vai trò của hợp tác xã, thúc đẩy và khuyến khích các văn phòng quản lý nông nghiệp nỗ lực hơn trong mục tiêu phát triển nông nghiệp Trung Quốc… Làm thế nào để giới tư bản nước ngoài tin tưởng để đầu tư vào Hoa Lục trước những biện pháp phi kinh tế thị trường như vậy ? Các doanh nghiệp nước ngoài thận trọng khi mà Bắc Kinh nói một đàng, làm một nẻo ».Bản nghị quyết kết thúc Hội Nghị Trung Ương 3 vừa qua chỉ là một danh sách « những điều cần làm » và thể hiện những mâu thuẫn trong những mục tiêu mà Trung Quốc muốn hướng tới, và đã không trấn an các đối tác kinh tế tại Hoa Lục và các nhà đầu tư nước ngoài, theo Alex Payette, bởi Trung Quốc đang đứng trước « một vấn đề rất lớn » :Alex Payette : « Đương nhiên là có một sự đấu đá ở bên trong, chính vì thế mà trong tài liệu được công bố sau Hội Nghị Trung Ương vừa qua đã có rất nhiều thứ, liên quan đến rất nhiều chủ đề, bao phủ lên nhiều lĩnh vực. Nhưng không có gì cụ thể cả. Khóa họp vừa rồi chỉ ghi nhận vấn đề, đưa ra những khẩu hiệu chung chung, tản mạn… mà không thể tìm ra được một tiếng nói chung, dù chỉ là trên một vài chủ đề cụ thể. Điều đó chứng tỏ là nội bộ đảng Cộng Sản Trung Quốc có nhiều ý kiến khác nhau và không ai dám lên tiếng vì họ sợ rằng ông Tập Cận Bình chưa sẵn sàng cho một cuộc cải tổ thực sự. Theo tôi thì đảng Cộng Sản Trung Quốc đang bị chia ra thành ba nhóm : nhóm thứ nhất ý thức được là kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn và cần phải điều chỉnh lại chính sách, nhưng số này bất lực vì tiếng nói của họ không được lắng nghe. Nhóm thứ nhì, biết là có vấn đề nhưng không muốn thay đổi và còn nghe ngóng, đón bắt ý kiến chỉ đạo của Tập Cận Bình. Nhóm thứ ba cũng thừa biết là kinh tế đang bị trục trặc nhưng đối với họ thì sự tồn tại của Đảng mới là ưu tiên và họ vẫn tập trung mọi nỗ lực củng cố vị thế của Đảng. Không chắc đây là điều tốt cho kinh tế của Trung Quốc ở thời điểm này ». Trong một bài tham luận đăng trên báo mạng Asialyst hôm 03/08/2024 Alex Payette nêu lên một điểm thú vị khác liên quan đến cá nhân ông Tập : từ khóa 19 Tập Cận Bình đã muốn gột tẩy tên người tiền nhiệm Đặng Tiểu Bình khỏi hai chữ Cải Tổ. Ông cũng không muốn đi vào sử sách như một người tiếp nối công cuộc cải tổ của họ Đặng mà muốn Tập Cận Bình phải là « trung tâm » của cuộc cải tổ kinh tế, hiện đại hóa đất nước. Do vậy trong tài liệu chính thức của đảng Cộng Sản Trung Quốc được công bố sau Hội Nghị Trung Ương 3, Trung Quốc nói đến tiến trình « Cải tổ của một thời đại mới ». Kinh tế, ưu tiên số 3 sau chính trị và địa chính trịBáo Nhật Bản The Diplomate hôm 01/08/2024 cũng nêu bật nhiều lý do khiến mọi người cần thận trọng với những ý định của Trung Quốc sau hội nghị trung tuần tháng 7 vừa rồi : thứ nhất 60 chương và 300 cam kết để cải thiện tình hình kinh tế cho đất nước trong văn bản lần này không có gì mới mẻ so với những cam kết và mục tiêu cũng chính Tập Cận Bình đã đề ra nhân Hội Nghị Trung Ương 3 khóa 18 (năm 2013).Điểm thứ nhì là văn bản này chỉ đưa ra những đường lối chung chung, những hứa hẹn và cam kết mà không có bất kỳ một điều gì bảo đảm là Trung Quốc thực hiện được một phần những mục tiêu đó trước năm 2029.Sau cùng văn bản này có đầy những mâu thuẫn khi mà dưới thời đại Tập Cận Bình « cải tổ » và « mở cửa » không thu hẹp ở phạm vi kinh tế mà còn bao hàm cả chủ trương « tăng cường khả năng tự chủ của Trung Quốc trong trường hợp xảy ra khủng hoảng hay xung đột vũ trang ». Đó mới là mục tiêu chính của Hội Nghị Trung Ương 3 năm nay và trong mục tiêu đó « đại đa số người dân Trung Quốc và các doanh nghiệp tư nhân đừng hy vọng sớm được trông thấy điều kiện của họ được cải thiện ». Nói cách khác kinh tế chỉ đứng hạng thứ ba trong số những ưu tiên của đảng Cộng Sản Trung Quốc, sau những mục tiêu chính trị và địa chính trị.   

Từ khi thay Joe Biden ra tranh cử tổng thống, Kamala Harris từng bước định hình chính sách kinh tế. Dưới chính quyền Biden, kinh tế Hoa Kỳ đang trong một chu kỳ « thịnh vượng » sau đại dịch Covid, thất nghiệp đang ở mức thấp nhất, nhưng phần lớn trong công luận Mỹ « có cảm tưởng » là tình hình đang xấu đi và tin rằng Donald Trump mới là vị cứu tinh. Chưa chính thức được đảng Dân Chủ chỉ định ra tranh cử tổng thống, nhưng gần như chắc chắn đương kim phó tổng thống Kamala Harris là người thay Joe Biden lao vào cuộc chạy đua giành chìa khóa Nhà Trắng. Bà sẽ đọ sức với ông Donald Trump bên đảng Cộng Hòa.« Tất cả tùy thuộc vào thành quả kinh tế »,  đó là câu nói để đời của James Carville hồi 1992 khi ứng viên tổng thống Bill Clinton bên đảng Dân Chủ bất ngờ đánh bại tổng thống mãn nhiệm, một chính khách dày dặn kinh nghiệm bên đảng Cộng Hòa là George H. Bush, chỉ vì một năm trước bầu cử, thất nghiệp ở Hoa Kỳ đã tăng mạnh. Khẩu hiệu của Carville năm xưa có còn tính thời sự nữa hay không và kinh tế có còn là ưu tiên hàng đầu khi cử tri Mỹ tháng 11/2024 chọn người lãnh đạo đất nước trong nhiệm kỳ 4 năm tới?Bất mãn vì lạm phát Nếu tranh cử tổng thống Hoa Kỳ là một cuộc chạy tiếp tức, thì ngày 21/07/2024, ông Biden đã chuyền « tín gậy » lại cho Kamala Harris vào lúc thất nghiệp ở Mỹ đang ở mức thấp nhất từ gần nửa thế kỷ nay. Lạm phát đang từ 9 % năm 2022 dưới tác động chiến tranh Ukraina đã được khống chế ở mức 3 %. Tổng sản phẩm nội địa tăng 3 %, cao gấp đôi so với của châu Âu. Chỉ số chứng khoán Wall Street đi từ kỷ lục này đến kỷ lục khác.Dù vậy, từ hơn một năm nay, các thăm dò đều cho thấy dân Mỹ vẫn không hài lòng với những thành quả kinh tế dưới thời Biden: 45 % những người được hỏi « bất mãn vì chính sách nhập cư » của cặp bài trùng Biden–Harris ; 58 % « không tán đồng » chính sách kinh tế mang tên ông Biden. Tệ hơn nữa, 2/3 cử tri « nghĩ rằng » kinh tế Mỹ « tồi tệ hơn », đời sống của họ « chật vật hơn » so với thời tổng thống Trump, vì vật giá leo thang.Năm 2022, giá nhu yếu phẩm đã tăng gần 11 % trước khi được khống chế còn 2,2 %.  Dân Mỹ cũng cảm thấy sức mua của họ bị sụt giảm: so với thời điểm ông Biden lên cầm quyền hồi tháng 1/2021, chỉ số giá cả tại Mỹ tăng 19,2 % trong khi lương trung bình chỉ tăng có 17%.Chênh lệnh không nhiều, nhưng công luận vẫn cảm thấy bất công.Trả lời tuần báo Express cuối tháng 2/2024, kinh tế trưởng quỹ đầu tư Carmignac của Pháp, ông Raphael Gallardo, nêu lên một nghịch lý của cử tri Hoa Kỳ:  Từ 2021 đến nay, thế giới phải đối mặt với ba cuộc xung đột vũ trang ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu, đó là chiến tranh Ukraina, xung đột giữa Israel và Hamas ở Gaza và những đợt tấn công của lực lượng Yemen Houthi  tại Hồng Hải, một trong những trục giao thương chủ yếu của thế giới… Nhưng dân Mỹ vẫn muốn « giá một lon Coca Cola phải được giữ nguyên như hồi năm 2020 », cho dù lương trung bình trong cùng thời kỳ đã tăng thêm 17 %.Thêm một điểm lạ trong cách nhìn của dân Mỹ về kinh tế và quyền lợi,  được giới phân tích ghi nhận, là cho dù lạm phát tại Hoa Kỳ giờ đây đã rơi xuống còn 3 %, đối với đại đa số những người được hỏi, tỷ lệ đó vẫn là « từ 8 đến 10 % » tức là cao gấp đôi, gấp ba so với thực tế.Mối lo « bị người nhập cư cướp việc làm »Một yếu tố khác cho thấy chưa chắc kinh tế đã là mối quan tâm hàng đầu của cử tri Hoa Kỳ. Theo nhiều cuộc thăm dò, chính sách nhập cư của tổng thống Biden là chủ đề số một gây bất mãn, trước cả những lo lắng của dân chúng về tăng trưởng kinh tế, lạm phát hay thất nghiệp.Cũng kinh tế gia Gallardo lưu ý, công luận Mỹ không quan tâm đến việc nhờ có nguồn lực lao động nhập cư mà Hoa Kỳ tránh được tình trạng khan hiếm nhân công, để rồi giới chủ phải tăng lương cho nhân viên, qua đó gây lạm phát. Những nạn nhân chính, người lao động Mỹ, bị thiệt thòi.Công luận chỉ trông thấy người nhập cư là một mối đe dọa « cướp » mất việc làm của người Mỹ. Phe ủng hộ ứng cử viên tổng thống Cộng Hòa trông đợi rất nhiều vào hứa hẹn của Donald Trump, cắt giảm số người nhập cư hợp pháp vào Hoa Kỳ và mạnh tay trục xuất các thành phần « bất hợp pháp » để bảo vệ 11 triệu công việc làm cho người Mỹ.Năm 2016 nhà tỷ phú Donald Trump từng đắc cử nhờ 2 khẩu hiệu « America First » và « Make America Great Again », thuyết phục được những người bị tiến trình toàn cầu hóa bỏ rơi, những nạn nhân của hiện tượng « phi công nghiệp hóa ».Bốn năm sau, đối thủ của ông bên đảng Dân Chủ Joe Biden chủ trương xây dựng lại một nền tảng công nghiệp mới cho nước Mỹ để thu hút trở lại thành phần cử tri đã dồn phiếu cho Trump. Thông tín viên của hãng tin Anh Reuters tại Nhà Trắng, Trevor Honeycut điểm lại một trong những vế quan trọng nhất trong chính sách kinh tế được gọi là Bidenomics :« Joe Biden đã gây ngạc nhiên khi ông huy động một số người từng cộng tác với thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, một trong những đối thủ của ông trong các vòng bầu cử sơ bộ. Bà Warren có nhiều ý tưởng cấp tiến và trong nhóm làm việc với ông Biden cũng đã có không ít người muốn đem lại một số thay đổi, thí dự như trong chính sách cạnh tranh và cả về chính sách công nghiệp của Mỹ. Đội ngũ các cộng tác viên và cố vấn của ông Biden tin rằng Mỹ cần phát triển công nghệ bán dẫn, thúc đẩy ngành chế tạo bình điện cho xe hơi … Nhiều người đã phấn khởi trước viễn cảnh chính quyền Biden sẽ mang lại phúc lợi cho tầng lớp công nhân ». Trong mục tiêu xây dựng lại một nền công nghiệp cho nước Mỹ với đạo luật IRA (Inflation Reduction Act), chính quyền Biden dành ưu tiên cho ngành sản xuất xe hơi và các tập đoàn trong ngành chế tạo chip điện tử, linh kiện bán dẫn. Thế nhưng, theo các thống kê của Washington, lực lượng lao động trong ngành công nghiệp tại Hoa Kỳ hiện là 13 triệu và tỷ lệ này vẫn không thay đổi so với hồi 2022.Một chính xách xã hội quá xa lạ với công luận MỹVế thứ nhì quan trọng không kém trong chiến lược kinh tế của tổng thống Biden mang tính xã hội và thường được ví như một « New Deal » đời tổng thống Franklin Roosevelt.Howard Schneider cũng của Reuters bên cạnh Cục Dự Trữ Liên Bang Hoa Kỳ tán đồng tầm nhìn táo bạo của tổng thống Biden nhưng phóng viên này lấy làm tiếc là, do không có được đa số ở Hạ Viện, tổng thống Mỹ thứ 46 đã không áp dụng được chương trình của mình : «Về mặt chiến lược, thì rõ ràng là đã có quyết tâm đẩy mạnh mảng công nghiệp. Về phương diện xã hội, tôi thấy tổng thống Biden nỗ lực giảm bớt gánh nặng nợ nần cho sinh viên… tiếc là những nỗ lực đó không hoàn toàn thành công. Thế rồi, ông Biden cũng đã cố gắng giúp đỡ tầng lớp trung lưu. Chính sách đó không chỉ là bảo đảm cho những bà mẹ đơn thân có thu nhập thấp vẫn có điều kiện chu cấp cho con cái, hay tạo điều kiện để giảm nhẹ gánh nặng tài chính cho các sinh viên phải đi vay để đóng tiền học, mà còn rộng hơn thế  nữa. Chính quyền Biden muốn đầu tư cho tương lại để những thế hệ trẻ không phải mang nợ suốt đời mà có thể yên tâm xây dựng cuộc sống một khi tốt nghiệp đại học » .  Cho đến tận 100 ngày trước bầu cử tổng thống Mỹ, biện pháp giảm thuế cho sinh viên Hoa Kỳ của chính quyền Biden vẫn là mục tiêu tấn công. Một phần chương trình mang tính xã hội của chính quyền Biden-Harris ngay từ đầu đã bị Hạ Viện bác bỏ, vì cho là quá tốn kém.Ngân sách dự trù 1000 tỷ đô la để thay đổi bộ mặt của Mỹ đã bị giảm mất gần một nửa. Nửa còn lại, 500 tỷ đô la chủ yếu là để đầu tư vào cơ sở hạ tầng. Trong khitheo Laurence Nardon, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, tầng lớp trung lưu ở Hoa Kỳ bất mãn vì những bất bình đẳng quá lớn trong xã hội. Pierre André Chiappori giáo sư kinh tế đại học Columbia, cũng cho rằng đầu tư vào giáo dục là cần thiết vì đây là một nguyên nhân lớn dẫn tới bất bình đẳng xã hội.Chính sách bảo hộ : Khác lọ cùng nướcVề chính sách ngoại thương, tổng thống Dân Chủ Joe Biden thực sự tiếp tục đường lối của người tiền nhiệm. Samy Chaar kinh tế gia thuộc ngân hàng Lombard Odier nhắc lại : Biden tuy có những lời lẽ ngoại giao hơn với Bắc Kinh và đã tỏ thái độ « hợp tác với các đồng minh truyền thống của Hoa Kỳ, nhưng ông không hề hủy các biện pháp đánh thuế vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc mà chính quyền Trump đã ban hành ». Trái lại chính quyền Biden có những bộ luật bảo vệ người lao động Mỹ, để bảo đảm rằng các doanh nghiệp của Hoa Kỳ phải được đối xử công bằng. Áp dụng một chính sách bảo hộ là một trong những mẫu số chung hiếm hoi giữa hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa.Khác biệt duy nhất, theo chuyên gia kinh tế ngân hàng Lombard Odier là, như Biden, trong cương vị tổng thống, bà Kamala Harris sẽ không hành xử thô bạo như Donald Trump. Trong nhiệm kỳ đầu, Trump đã không chỉ « trừng phạt » Trung Quốc đánh cắp việc làm của người lao động Mỹ, mà còn không nương nhẹ các đồng minh, từ Nhật Bản, Hàn Quốc đến Liên Hiệp Châu Âu.Trước Đại Hội đảng Dân Chủ Chicago từ 19-22/08/2024, Kamala Harris đã lao vào cuộc vận động tranh cử và đang hé lộ dần chính sách kinh tế và xã hội.Một số nhà quan sát ghi nhận: Harris tiếp tục con đường mà tổng thống Biden đã vạch ra, nhưng bà sẽ nhấn mạnh thêm một số điểm: trợ cấp gia đình để mỗi đứa trẻ ở Hoa Kỳ được nuôi dưỡng trong điều kiện tử tế, đó là điểm khởi đầu cho việc chấm dứt những bất bình đẳng và bất công trong xã hội.Tạo điều kiện để người Mỹ được chăm sóc về y tế tốt hơn, đẩy mạnh vai trò của các công đoàn bảo vệ quyền lợi người lao động … sẽ là một vài mục tiêu mà ban vận động tranh cử của bà Harris đang nhắm tới. Đó là những mục tiêu khó hoàn thành. Kinh tế gia Raphael Gallardo trong bài trả lời phỏng vấn trên tuần báo l'Express nói đến mâu thuẫn của cử tri Hoa Kỳ : người Mỹ bất mãn vì bất công xã hội, nhưng dân biểu Mỹ thì lại liên tục chống đối các biện pháp về y tế hay giáo dục để thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, tạo sân chơi bình đẳng cho mọi người cùng thăng tiến.           Trevor Honeycut« Joe Biden đã gây ngạc nhiên khi ông huy động một số người từng cộng tác với thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, một trong những đối thủ của ông trong các vòng bầu cử sơ bộ. Bà Warren có nhiều ý tưởng cấp tiến và trong nhóm làm việc với ông Biden cũng đã có không ít người muốn đem lại một số thay đổi, thí dự như trong chính sách cạnh tranh và cả về chính sách công nghiệp của Mỹ. Đội ngũ các cộng tác viên và cố vấn của ông Biden tin rằng Mỹ cần phát triển công nghệ bán dẫn, thúc đẩy ngành chế tạo bình điện sử dụng trong công nghiệp xe hơi … Nhiều người đã phấn khởi trước viễn cảnh chính quyền Biden sẽ mang lại phúc lợi cho tầng lớp công nhân ».   Howard Schneider :« Về mặt chiến lược, thì rõ ràng là đã có quyết tâm đẩy mạnh mảng công nghiệp. Về phương diện xã hội, thì tôi thấy là tổng thống Biden nỗ lực giảm bớt gánh nặng nợ nần cho sinh viên… tiếc là những nỗ lực đó không hoàn toàn thành công. Thế rồi ông Biden cũng đã cố gắng giúp đỡ tầng lớp trung lưu. Chính sách đó không chỉ đơn thuần là bảo đảm cho những bà mẹ độc thân có thu nhập thấp vẫn có điều kiện chu cấp cho con cái hay tạo điều kiện để giảm nhẹ gắng nặng tài chính cho các sinh viên đã phải đi vay để đóng tiền học mà còn rộng hơn thế  nữa. Chính quyền Biden muốn đầu tư cho tương lại để những thế hệ trẻ không phải mang nợ suốt đời mà có thể yên tâm xây dựng cuộc sống một khi tốt nghiệp đại học » . 

Pháp nổi tiếng về ẩm thực, các đầu bếp Pháp cũng có tham vọng phá rất nhiều kỷ lục của Thế Vận Hội Paris 2024. Phục vụ 15.000 vận động viên Olympic và Paralympic một cách chu đáo nhất, cung cấp 13 triệu bữa ăn trong vòng 70 ngày, với 550 thực đơn khác nhau ... Nước chủ nhà đã huy động những đầu bếp danh tiếng nhất cho sự kiện này và tựa như một vận động viên, mỗi ông vua bếp đều đã có một sự chuẩn bị « nhiều năm ». Một tuần trước lễ khai mạc Olympic Paris 2024, Pháp đã khánh thành « nhà hàng lớn nhất thế giới » tại làng Thế Vận Hội khu vực Saint Denis, ngoại ô phía bắc Paris. Nhà hàng hoạt động 24 giờ mỗi ngày và 7 ngày trong tuần.Nhà hàng XXL Đến thăm làng Thế Vận hôm 22/07/2024, tổng thống Emmanuel Macron đã ăn trưa với một số các vận động viên Pháp tại nhà hàng với 3.500 chỗ ngỗi, phục vụ mỗi ngày 40.000 bữa ăn, từ bữa điểm tâm cho đến bữa ăn tối. Ủy Ban Thế Vận đã ủy ký hợp đồng hơn 60 triệu euro với Sodexo Live chuyên cung cấp các dịch vụ ăn uống tại các sự kiện, đặc biệt là các sự kiện thể thao lớn như Cúp bóng bầu dục thế giới, Giải quần vợt quốc tế Roland Garros. Từ hai năm qua, Sodexo đã tuyển dụng thêm 6.000 nhân viên, trước nhu cầu mỗi ngày cần 600 người phục vụ « ở trong bếp », và 500 nhân viên « chạy bàn ».Nhà hàng này được chia thành 4 khu vực, chuyên về ẩm thực Pháp, ẩm thực Châu Á, Châu Phi –vùng biển Caribe và nhất là một khu vực mang tên « Les Cuisines du Monde ». Từ nay cho đến khi Paralympic bế mạc ngày 08/09/2024, bất kể giờ nào cũng có sẵn những gian thịt nướng, những quầy với đủ các loại súp, đủ các loại hoa quả, nước uống, những món bánh tráng miệng, một quầy phó mát, buffet đồ ăn nóng … chờ đợi thực khách.Cũng tại khu vực nhà hàng Olympic này, có hẳn một « lò bánh mì » với các nghệ nhân nướng bánh tại chỗ và mỗi ngày 40.000 ổ « baguettes » vàng hườm và thơm phức và nhiều loại bánh mì khác nữa rất Pháp. Les Plats - signaturesNhưng độc đáo hơn cả là khi mà khách tham quan và các vận động viên trên toàn thế giới được tận mắt trông thấy 3 trong số rất nhiều đầu bếp trứ danh của Pháp thực hiện những món ăn đặc biệt « Plat - signature » chỉ phục vụ tại nơi này.Ba đầu bếp phục vụ mỗi ngày từ 200 đến 300 bữa ăn cao cấp đó đều là những tên tuổi lớn của làng ẩm thực Pháp. Alexandre Mazzia chẳng hạn là chủ nhân nhà hàng 3 sao trong Guide Michelin ở Marseille. Trước khi « đứng bếp », anh từng là một nhà thể thao chuyên nghiệp, chơi bóng rổ ở hạng A toàn quốc. Còn ông vua bếp Akrame Bennallal, giải thưởng Ẩm Thực Pháp của Guide Gault&Millau năm 2011, mới hơn 40 tuổi, ngoài nhà hàng Paris, trong khu vực « tam giác vàng » quận 8,  đã mở thêm 2 nhà hàng tại Hồng Kông và Manila. Còn Amadine Chaignot của nhà hàng Pouliche quận 10 Paris là « bà vua bếp » phục vụ tại khu vực « Cuisine étoilée » trong nhà hàng Olympic.Chưa có tên trong bảng vàng của hai cuốn hướng dẫn ẩm thực là Guide Michelin hay Gault &Millau, nhưng Amandine đã để lại nhiều dấu ấn trong những nhà hàng và khách sạn sang 5 sao tại Paris, hay Luân Đôn như Le Crillon, Hotel Ritz tại ở Anh và nhất là từng phục vụ trong nhà hàng Le Meurice dưới sự điều khiển một tên tuổi lớn trong nền ẩm thực Pháp là Alain Ducasse …Đài truyền hình Pháp France 24 đã gặp được Amandine Chaignot khi cô đang nấu thử một món Pintade aux Ecrevisses đặc biệt giành cho thực khách của ngôi làng Olympic và cô hoàn toàn ý thức được rằng đây là một trọng trách rất lớn :« Tôi đang nấu gà châu Phi, nấu lửa nhỏ.Thịt vẫn còn hơi lòng đào, mềm và rất ngọt … Vâng, đây thực sự là một thử thách rất lớn, bao hàm nhiều biểu tượng nữa : tôi được đại diện cho nước Pháp, vốn nổi tiếng với nghệ thuật ẩm thực, nổi tiếng với phong cách sống của người Pháp. Đồng thời phục vụ một khối lượng khách rất, rất lớn trong suốt mùa Thế Vận Hội và Paralympic không phải chuyện đùa ! »Chủ nhà hàng Pouliche trông thấy nhiều điểm tương đồng của một đầu bếp với một vận động viên thể thao :« Có rất nhiều điểm tương đồng giữa giới thể thao và những người đứng bếp : thứ nhất là chúng tôi làm việc trong tinh thần đồng đội, khai thác những điểm mạnh của mỗi cá nhân, phối hợp lại tất cả những điểm son đó để lập nên chiến công. Tất cả mọi người đều phải vượt lên trên những khó khăn của chính mình, chứ không thể ỷ lại vào kinh nghiệm đã có và mỗi món ăn đem đến cho thực khách đều là là một thành tích của nhóm đầu bếp ».Nghiên cứu 800 thực đơn để giữ lại 5 đề nghị cuối cùng Để chọn được 5 thực đơn ưng ý mang đến làng Olympic ở Saint Denis, đầu bếp Alexandre Mazzia đã tham khảo 800 thực đơn khác nhau trong « một góc nhỏ » của kho tàng ẩm thực Pháp. Từng là một nhà thể thao chuyên nghiệp, chủ nhà hàng 3 sao Michelin này thích nghi những thực đơn của mình với nhu cầu dinh dưỡng của các vận động viên :« Các vận động viên có những thói quen, giờ giấc ăn uống hoàn toàn khác với chúng ta, họ có nhu cầu được phục vụ bất luận ngày, đêm … Chúng tôi phải để ý đến yếu tố đó. Ngoài ra, quan trọng nhất là chế độ dinh dưỡng của các vận động viên. Chúng tôi phải điều chỉnh thực đơn của mình để đáp ứng tốt nhất những tiêu chuẩn đó ».Sodexo Live, vị « nhạc trưởng » trong hệ thống nhà hàng Olympic Sodexo Live được chọn để phục vụ 13 triệu bữa ăn trong 70 ngày suốt thời gian diễn ra Thế Vận Hội và Paralympic Paris. Frank Chavevas, giám đốc Sodexo đặc trách các sinh hoạt tại Pháp và Tây Ban Nha ngay từ đầu đã đề ra mục tiêu Nhà hàng trong Ngôi làng Thế Vận phải đáp ứng hai tiêu chí :« Nhà hàng trong ngôi làng Olympic phải đáp ứng được một số tiêu chuẩn như là phù hợp với nhu cầu về dinh dưỡng của các vận động viên, và hai là chúng ta đang ở Paris, mà nghệ thuật ẩm thực của Pháp lại rất nổi tiếng. Đây là cơ hội để vinh danh nghệ thuật ẩm thực của Pháp ».Ông Laurent Pasteur điều hành Làng Olympic nhấn mạnh thêm :«  Mục tiêu là phục vụ tất cả các vận động viên của 206 phái đoàn quốc tế đến dự Thế Vận Hội từ bữa điểm tâm cho đến bữa ăn tối. Thực đơn phải thích nghi với nhu cầu về dinh dưỡng để các vận động viên có thể thi đấu trong những điều kiện tốt nhất ».Protéine từ rau của quả Vào lúc ngày càng có nhiều vận động viên quốc tế « ăn chay », chỉ tiêu thụ rau, củ quả, nên lần đầu tiên trong lịch sử Olympic, 1/3 các món ăn tại chỗ là « đồ chay » và 40 % các thực phẩm sử dụng là những « sản phẩm sạch ». Trong tinh thần này, bếp trưởng của Sodexo Charles Guilloy đã tìm đủ mọi cách để chiều lòng những thực khách « khó tính nhất » :« Thông thường tôi thích sử dụng các loại đậu để chế biến. Đậu gà rất giàu chất protéine và rất thích hợp với chế độ dinh dưỡng của các vận động viên (…) Dịch vụ ăn uống ảnh hưởng đến thành tích của các vận động viên, thành thử ra chúng tôi phải tôn trọng thói quen và nhu cầu dinh dưỡng của họ. Chúng tôi đề nghị những thực đơn đa dạng nhất để họ có nhiều chọn lựa và qua đó họ đem lại những thành tích tốt nhất trong trong mùa Thế Vận Hội lần này (…) Các bạn chớ nhầm ăn chay không phải là chúng ta chỉ ăn rau, củ. Mỗi món ăn chay ở đây là cả một sự sáng tạo, để kết cấu những hương vị, những sản phẩm khác nhau thành một món ăn lạ miệng … »Khoai tây hay những củ « Sâm đất »Để giành được hợp đồng với Ủy Ban Thế Vận Hội Paris, Sodexo năm nay đã phải đáp ứng một số tiêu chí đặc biệt khác: không sử dụng những sản phẩm trái mùa ; 80 % thực phẩm phải được sản xuất tại Pháp và 25 % trong số này do các nhà cung cấp không cách làng Olympic hơn 250 km. Mục tiêu đề ra là hạn chế tối đa mức độ phát thải khí làm hâm nóng trái đất. Chính vì thế nông trại Vaulerand, cách làng Thế Vận Hội chưa đầy 25 km, được chọn để cung cấp rau củ cho sự kiện. Trong những tuần lễ sắp tới nông trại này cung cấp 18 tấn khoai tây cho các đầu bếp ở làng Olympic. Lionel Plasmans, chủ tịch tổng giám đốc nông trại nói đùa, khoai tây này là « những củ sâm đất » đối với các lực sĩ :« Tôi thực sự cầu mong các vận động viên có nhiều sức lực để thi đấu nhờ ăn khoai tây mà chúng tôi cung cấp ».Sodexo và tham vọng Olympic Los Angeles 2028Đối với Jennifer Barginsen, cũng trong êkip của Sodexo từ Mỹ được huy động sang giúp các đồng nghiệp châu Âu trong mùa Thế Vận Hội lần này, cô nói huy chương vàng Olympic không chỉ giành riêng cho các vận động viên, mà nhân viên dịch vụ ăn uống cũng muốn đoạt chức vô địch :« Chúng tôi huy động đội ngũ ở khắp nơi trên thế giới. Tôi đến Paris và làm việc như thể tôi vẫn đang ở Hoa Kỳ. Sodexo Live có một đội ngũ giỏi nhất trên thế giới và tựa như các nhà thể thao đang tập hợp về Paris, chúng tôi cũng muốn đoạt huy chương vàng ».Bên cạnh nhà hàng trong khuôn viên làng Thế Vận, ở mỗi nơi diễn ra các cuộc tranh tài đều có những « điểm hẹn của những người có tâm hồn ăn uống » và đây cũng là dịch vụ Sodexo Live được độc quyền cung cấp.Sodexo là một đại tập đoàn của Pháp với gần 2 tỷ doanh thu một năm, nhưng địa bàn chính lại là Hoa Kỳ (58 % doanh thu). Nhà cung cấp dịch vụ ăn uống trong các sự kiện thể thao này không che giấu tham vọng « giành được thêm hợp đồng » cho Thế Vận Hội 2028, tổ chức tại thành phố Thiên Thần Los Angeles.  

Quá trễ để « tách » khỏi Trung Quốc ? Trong ít nhất 4 lĩnh vực công nghệ cao, qua các dự án đầu tư chồng chéo, Liên Âu và Mỹ đã « gắn kết » quá chặt với Trung Quốc. Tại sao chỉ với 12% đầu tư vào công nghệ cao của Trung Quốc, các doanh nghiệp Âu Mỹ bị cho là đã giúp một « đối thủ » cất cánh, để rồi Hoa Kỳ không còn là tâm điểm của thế giới về công nghệ mũi nhọn, châu Âu thì hoàn toàn mờ nhạt trong cuộc đua ? Âu-Mỹ không chỉ lo những con chim đầu đàn trong những lĩnh vực công nghệ mũi nhọn của mình bị một đối thủ đáng gờm như Trung Quốc thâu tóm. Từ 2018 Bruxelles và Washington theo dõi chặt chẽ hơn các dự án đầu tư của Âu-Mỹ vào Hoa Lục, Hồng Kông và Macao.Chuyên nghiên cứu về các công nghệ mới, về chính sách công nghệ của Hoa Kỳ và Trung Quốc tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, tháng 7/2024 Mathilde Velliet công bố nghiên cứu mang tựa đề « Tài trợ cho đối thủ. Khi Mỹ và châu Âu đầu tư vào công nghệ Trung Quốc ». Tác giả tập trung vào những khoản đầu tư của châu Âu và Hoa Kỳ tại Trung Quốc trong giai đoạn 2003-2023. Đấy là thời điểm công nghệ mới tại Trung Quốc đã cất cánh rất nhanh. Công nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc là hai lĩnh vực sớm được các đối tác phương Tây quan tâm.Ngoài ra, Mathilde Velliet đã nêu bật những khác biệt trong chính sách đầu tư của Mỹ và của Liên Hiệp Châu Âu và không mấy ngạc nhiên khi thấy một số nhà đầu tư châu Âu và Mỹ đã dễ dàng hợp tác với những đối tác Trung Quốc đang trong tầm ngắm của các giới chức an ninh Hoa Kỳ.Tuy nhiên trong nghiên cứu, bà Velliet giải thích bà căn cứ vào số lượng các dự án mà tránh đề cập đến các trị giá các các dự án đầu tư vì các dữ liệu liên quan đến trị giá các khoản đầu tư thường được các bên tài trợ và nhận tài trợ giấu kín.1.602 dự án của MỹTrả lời ban Việt ngữ RFI Mathilde Velliet trước hết cho biết mục đích chính của công trình là nhằm điểm lại xem rằng trong số những dự án đầu tư của Âu, Mỹ vào Trung Quốc có thuộc diện « đặt ra vấn đề » đối với an ninh, chiến lược của Washington cũng như Bruxelles hay không, chẳng hạn như do liên hệ giữa các công ty Trung Quốc với quân đội nước này.Mathilde Velliet : « Tôi đã tập trung vào bốn lĩnh vực công nghệ mang tính chiến lược, gồm trí tuệ nhân tạo, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học và thông tin lượng tử. Đây là bốn chìa khóa của toàn bộ ngành công nghiệp trong tương lai, liên quan đến cả vế thương mại lẫn quân sự. Bốn lĩnh vực này cũng đang là tâm điểm của những mối căng thẳng tại Washington và Bruxelles chung quanh chính sách đầu tư của Âu, Mỹ ra nước ngoài ».Trong số các nhà đầu tư ngoại quốc vào công nghệ cao Trung Quốc, Liên Hiệp Châu Âu bị bỏ xa lại phía sau. Trong Liên Hiệp Châu Âu, thì Đức dẫn đầu với 49 dự án, Pháp về nhì với 36 thương vụ và Hà Lan đứng hạng 3, với 12 dự án. Tập đoàn Trung Quốc Didi, (tương đương với Uber), ông trùm về data center Tenglong Holding, hay Alibaba trong ngành mua bán trên mạng internet, đều đã phát triển nhờ có ít nhất là một nhà đầu tư Hoa Kỳ (Mathilde Velliet, p.49).12 % đầu tư của Âu Mỹ tại Trung Quốc  Nhìn về tổng thể, trên 100 dự án đầu tư vào công nghệ cao tại Trung Quốc, 75 % do nước chủ nhà đảm nhiệm. Hoa Kỳ và Liên Hiệp Châu Âu chỉ hiện diện trong 12 % các dự án và gần như luôn phải « đồng hành », dưới nhiều khía cạnh khác nhau, với các đối tác Trung Quốc.Mathilde Velliet : « Khác biệt chính giữa Mỹ và châu Âu là về số lượng các dự án đầu tư. Trong cả bốn lĩnh vực vừa nêu (trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, công nghệ bán dẫn, tin học lượng tử), Hoa Kỳ là nguồn đầu tư ngoại quốc lớn nhất vào Trung Quốc với tổng cộng 1602 dự án trong hai thập niên qua. Con số này cao hơn rất nhiều so vớ 149 dự án của Liên Hiệp Châu Âu trong cùng thời kỳ. Ngoài ra, châu Âu chú ý nhiều vào các chương trình hợp tác trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo để sử dụng trong một vài lĩnh vực công nghiệp cụ thể, như trong ngành sản xuất xe hơi hay ngành kỹ thuật hóa học. Thí dụ như Đức đầu tư vào các dự án với Trung Quốc giúp ích cho công ngành sản xuất xe hơi. Trái lại, các dự án của Mỹ đa dạng hơn, bao gồm cả bốn lĩnh vực tôi đã nêu bật trong nghiên cứu của mình. Khác biệt thứ ba giữa các dự án đầu tư của châu Âu và Mỹ vào Trung Quốc mang tính chiến lược : Đành rằng cả Bruxelles lẫn Washington cùng cân nhắc về mức độ rủi ro trong các dự án đầu tư vào Trung Quốc. Nhưng Nhà Trắng đã thông qua sắc lệnh để hạn chế đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Mỹ vào Trung Quốc, trong lúc Liên Âu thì vẫn còn đang trong giai đoạn suy nghĩ và tránh nhắm thẳng vào Trung Quốc ».Bắc Kinh kiểm soát đầu tư nước ngoàiVẫn bài nghiên cứu của Mathilde Velliet, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp ghi nhận : trong 4 lĩnh vực then chốt bà quan tâm, Âu-Mỹ đặc biệt chú ý đến trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học. Nhưng phương Tây chỉ chiếm thiểu số trong cả 4 mảng công nghệ mới nói trên. Trung Quốc và các ngân hàng của nước này đài thọ 78 % các dự án phát triển công nghệ sinh học và bán dẫn ; 77 % trí tuệ nhân tạo ; Trung Quốc đảm nhiệm 84 % đầu tư vào các phương tiện tin học lượng tử. Đến nay Mỹ trực tiếp tham gia vào hai chương trình đầu tư phát triển tin học lượng tử cho Bắc Kinh, Ý là một dự án. Tuy nhiên trong tất cả những lĩnh vực nhậy cảm vừa nêu, 3/4 trong số các dự án Âu, Mỹ được phép tham gia, đều là những mối « liên doanh » với các hãng của Trung Quốc.Câu hỏi kế tiếp là tại sao Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu lo ngại về các khoản đầu tư dù khá ít ỏi (so sánh về số lượng dự án) vào Trung Quốc ? Mathilde Velliet : « Các dữ liệu được thống kê trong 20 năm qua cho thấy, Mỹ và Liên Âu đầu tư vào công nghệ bán dẫn, vào trí tuệ nhân tạo, vào công nghệ sinh học và bất ngờ hơn cả là vào công nghệ thông tin lượng tử của Trung Quốc. Bất ngờ do chúng ta biết công nghệ thông tin lượng tử là một chìa khóa trong các cuộc chạy đua về công nghệ cao. Điều đó không cấm cản Mỹ đã đầu tư vào hai dự án và Liên Âu tham gia vào một chương trình hợp tác với Trung Quốc. Giờ đây điều khiến Washington lo ngại không vì Trung Quốc đã phát triển nhờ gặt hái được những thành quả từ các khoản đầu tư trực tiếp của Mỹ. Mối nguy hiểm, theo đánh giá của Washington, nằm ở chỗ qua 1 dự án hợp tác, phía Trung Quốc tiếp cận được nhiều đối tác của Mỹ, với nhiều nhà đầu tư Mỹ, tạo được uy tín để thu hút thêm các dự án đầu tư khác … Chính hiện tượng vết dầu loang đó đã giúp cho công nghệ cao của Trung Quốc nhanh chóng phát triển ».Thế còn về phía châu Âu ?Mathilde Velliet : « Bruxelles đặc biệt quan ngại trước viễn cảnh đầu tư của châu Âu cho phép Trung Quốc nâng cao khả năng quân sự, phát triển những công cụ để tấn công tin học … và đó có thể là những mối đe dọa trực tiếp nhắm vào an ninh và hòa bình của thế giới. Chính điều này khiến Liên Hiệp Châu Âu trăn trở. Bruxelles ít quan tâm hơn đến vế cạnh tranh trực tiếp về công nghệ. Tôi xin lưu ý, thông thường, không phải lúc nào Liên Hiệp Châu Âu cũng tuân thủ những đòi hỏi của Hoa Kỳ nhưng riêng trên hồ sơ công nghệ, thì sở dĩ Bruxelles quan tâm đến các khoản đầu tư của châu Âu vào Hoa Lục do phía Mỹ khẩn khoản kêu gọi Liên Âu đề cao cảnh giác với Trung Quốc ».Chính châu Âu và Mỹ phá rào ?Nghiên cứu mang tựa đề « Tài trợ cho đối thủ. Khi Mỹ và châu Âu đầu tư vào công nghệ Trung Quốc », Mathilde Velliet ghi nhận :Có ít nhất hai dự án của Đức tại Trung Quốc liên quan trực tiếp đến các thực thể bị Hoa Kỳ đưa vào danh sách đen, do hoặc có liên hệ với quân đội Trung Quốc, hoặc do vi phạm nhân quyền, hoặc do hoạt động trong một lĩnh vực « trái ngược với lợi ích của Mỹ ».Pháp đầu tư vào Trung Quốc qua trung gian Cathay Capital nhưng từ đầu tháng 1/2024, một trong những thành viên của Cathay bị Washington đưa vào danh sách trừng phạt.Ngay bản thân Hoa Kỳ, cũng có không ít các nhà đầu tư Mỹ - như quỹ đầu tư GGV Capital - trong tầm ngắm của Hạ Viện Hoa Kỳ;  « 7 trong số 10 nhà đầu tư lớn nhất của Mỹ đã bỏ vốn vào 4 lĩnh vực chiến lược của Trung Quốc, cộng tác với các doanh nghiệp Trung Quốc bị Washington trừng phạt ».Trong số 1.602 dự án đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc, có 12 thực thể Trung Quốc trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và công nghệ bán dẫn trong « danh sách đen ».Phần lớn các hợp đồng được ký kết trước khi bộ Ngân Khố Hoa Kỳ công bố danh sách trừng phạt. Tuy nhiên nghiên cứu của viện IFRI cũng chỉ ra rằng, không ít các khoản đầu tư của Mỹ đã được đổ vào một số các doanh nghiệp nổi tiếng là hoạt động trong quỹ đạo của quân đội Trung Quốc, như Megvii, 4Paradigm, hay Intellifusion … Trường hợp một doanh nghiệp Mỹ hợp tác với 1 thực thể Trung Quốc đã có tên trong danh sách bị Hoa Kỳ trừng phạt cũng không phải là hiếm.5 điểm kết luậnTrong phần kết luận, Mathilde Velliet đưa 5 điểm chính : Thứ nhất, trong tất cả 4 lĩnh vực công nghệ cao bà nghiên cứu, trọng lượng của đầu tư Âu, Mỹ vào Trung Quốc là « rất ít », 75 % vẫn phụ thuộc vào Bắc Kinh. Qua đó « tác động rất hạn chế » khi cho rằng đầu tư của phương Tây giúp công nghệ cao của Trung Quốc cất cánh và đây là kết luận thứ nhì của tác giả bài nghiên cứu.Điểm thứ ba là trong 2 thập niên, châu Âu chỉ hiện diện trong 149 dự án đầu tư vào công nghệ cao của Trung Quốc, đó là một con số quá thấp để cho rằng Liên Hiệp Châu Âu đã biến Trung Quốc thành một mối đe dọa tiềm tàng …Để trả lời câu hỏi tại sao dù với vị trí khiêm tốn Liên Hiệp Châu Âu và nhất là Hoa Kỳ lại sợ rằng đã « tài trợ cho một đối thủ » để giờ đây bị Trung Quốc bỏ lại phía sau, Mathilde Velliet tiếc rằng do thiếu một sự minh bạch cả từ hai phía (Âu - Mỹ và Trung Quốc) những dữ liệu bà khai thác không cung cấp những thông tin đáng tin cậy để giải đáp một cách nghiêm túc. Đó là kết luận thứ tư của tác giả.Nhưng bài nghiên cứu của viện IFRI cho thấy mức độ phức tạp và chồng chéo trong mối liên hệ giữa các tập đoàn của Mỹ, của châu Âu với lại Trung Quốc. Đó là kết luận thứ 5 được tác giả nêu bật. Điểm cuối cùng này phần nào cho phép nghĩ rằng, không dễ áp dụng những sắc lệnh trừng phạt các công ty Trung Quốc khi mà số này đã gắn kết quá chặt chẽ với chính những tập đoàn công nghệ cao hàng đầu của Mỹ, với các quỹ đầu tư lớn nhất của Hoa Kỳ.

Trong ba tuần cuối tháng Sáu, quyết định giải tán Quốc Hội cuốn trôi « ba tháng tăng trưởng » của nước Pháp. Kết thúc hai vòng bầu cử Quốc Hội, toàn cảnh chính trị Pháp vẫn trong một vùng sương mù và đó là điều các chủ doanh nghiệp và giới đầu tư tối kỵ. Giới đầu tư và doanh nghiệp không an tâm trước nguy cơ bất ổn chính trị kéo dài, trước khả năng các chương trình cải tổ của nước Pháp để đem lại tăng trưởng, lấy lại cân bằng trong cán cân chi tiêu của nhà nước, giảm nợ công có nguy cơ bị chựng lại. Nhưng không mấy ai tin vào tính khả thi và hiệu quả từ những hứa hẹn trong cương lĩnh tranh cử của cánh tả.Với kết quả vòng hai bầu cử Quốc Hội Pháp hôm 07/07/2024 Pháp đã đẩy lùi « kịch bản xấu nhất », nghĩa là quyền lực thuộc về tay một đảng bài ngoại, chống đối mọi chính sách kinh tế của Liên Âu mà Pháp là một trong hai đầu tàu quan trọng nhất.Nhưng việc Quốc Hội mới có ba khối lớn với tương quan lực lượng khá ngang nhau và không một phe nào giành được đa số tuyệt đối để điều hành đất nước đặt ra nghi vấn về khả năng đàm phán giữa các đảng phái để tìm ra đồng thuận.« Wait and See »Ba lực lượng chủ chốt ở Quốc Hội Pháp sắp tới gồm đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc RN, cánh trung với liên minh Đồng Hành Ensemble và liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới NFP. Khối này có nhiều dân biểuhơn cả, nhưng lại không đồng nhất, bao gồm bốn thành phần (đảng Xanh EELV, đảng Xã Hội PS, đảng Cộng Sản PCF và đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất LFI). Với bức tranh chính trị này các bên thương lượng được với nhau để thành lập chính phủ đòi hỏi thời gian. Sau này, tìm được đồng thuận ở Quốc Hội để thông qua các dự luật sẽ luôn đòi hỏi sức thuyết phục cao của mỗi bên. Trong mắt các doanh nghiệp, sự bấp bênh về mặt chính trị này kềm hãm một số chương trình đầu tư và các dự án tuyển dụng thêm lao động. Trả lời đài phát thanh tư nhân Radio Classique sau kết quả bầu cử Quốc Hội Pháp vòng 2 hôm 08/07/2024, Jean - Eudes du Mesnil, tổng thư ký Liên Đoàn Các Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ CPME không che giấu mối lo ngại « Hiện tại chúng ta đang đứng trước một tình huống bất định. Câu hỏi lớn là phe nào sẽ lên điều hành đất nước. Các doanh nghiệp, từ khi có tin giải tán Quốc Hội, đã dừng các dự án đầu tư, đình chỉ các kế hoạch tuyển dụng thêm nhân viên. Vấn đề đặt ra là nội các mới có đủ sức thuyết phục, để giới doanh nhân tin tưởng trở lại vào tương lai, để thúc đẩy trở lại các dự án đang bị tạm ngừng hay không. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện đã trong tình thế khó khăn. So với cùng thời kỳ năm ngoái, hiện đã có thêm 18 % các doanh nghiệp vừa và nhỏ phá sản. Trên trang mạng tìm việc làm Hellowork, trong hồi tháng 5/2024, trong 1 tháng nhu cầu tuyển dụng nhân viên tăng 15 %. Dưới tác động bầu cử, bước sang tháng 6/2024 nhu cầu tuyển người giảm đi mất 5 %. Điều đó chứng tỏ là giới chủ lo lắng và họ đợi xem rằng đường lối kinh tế của Pháp sắp tới đây sẽ ra sao ».Niềm tin, bàn tay vô hình điều khiển kinh tế Xavier Jaravel trường kinh tế London School of Economics cũng cho rằng « các hoạt động ở Pháp trong thời gian vừa qua gần như bị « đóng băng » thậm chí một số lĩnh vực đã bị « thụt lùi ». Chỉ số PMI đo lường sức năng động trong ngành công nghiệp của Pháp trong tháng 6 tuột dốc so với một tháng trước đó. Đầu tháng 6/2024 Viện Thống Kê Quốc Gia Pháp báo động chỉ số tin tưởng của các hộ gia đình đã rơi xuống mức còn chưa đầy 90 điểm, tương đương với thời kỳ Pháp phải đối mặt với đại dịch Covid trong nữa đầu năm 2020.Nhu cầu cấp bách về một chính sách kinh tế rõ ràngVào lúc tổng thống Emmanuel Macron vẫn giữ thủ tướng Gabriel Attal tiếp tục điều hành đất nước cho đến khi Quốc Hội mới được định hình để có thể thành lập chính phủ, thì các doanh nhân đang có rất nhiều câu hỏi cần nhanh chóng được giải đáp.Câu hỏi đầu tiên chính sách kinh tế của Pháp sắp tới đây có cho phép đem lại tăng trưởng và giúp người dân đủ tự tin để tiếp tục tiêu thụ hay không ? Đây là chìa khóa cho phép các chủ doanh nghiệp khởi động lại các dự án đầu tư và đủ tự tin để tuyển dụng thêm nhân công.Liên minh cánh tả NFP đã về đầu trong cuộc bầu cử Quốc Hội vừa qua. Ẩn số thứ hai là tập hợp này sẽ có áp dụng chính sách « hào phóng » hứa hẹn tăng lương, tăng sức mua cho người lao động, dẹp bỏ những cải tổ về bảo hiểm thất nghiệp, về tuổi hưu trí hay không.NFP chủ trương tăng lương và bơm thêm sức mua cho người dân, tăng lương tối thiểu lên thành 1.600 euro thay vì 1.398 euro như hiện tại, bơm thêm 25 tỷ euro cho người lao động để kích cầu. Vẫn tổng thư ký Liên Đoàn Các Doanh Nghiệp Vừa và Nhỏ CPME Jean -Eudes du Mesnil phân tích về gánh nặng cho các doanh nghiệp nếu chính phủ mới áp dụng biện pháp này. « Đội mức lương tối thiểu lên thành 1.600 euro, có nghĩa là ngay lập tức tăng thêm 15 % lương cho nhân viên. Trong một số lĩnh vực thuộc diện nhọc nhằn, người lao động được hưởng quy chế làm việc có 32 giờ một tuần, với điều khoản tăng lương tối thiểu vừa nêu, đồng nghĩa với việc giới chủ tăng lương đến 25 % cho nhân viên. Có bao nhiêu doanh nghiệp vừa và nhỏ đủ sức chịu được khoản chi tiêu phụ trội đó ? Trước cuộc bầu cử Quốc Hội, nghiệp đoàn của chúng tôi đã thực hiện một cuộc thăm dò về điều khoản tăng lương tối thiểu lên thành 1.600 euro như đề xuất của Mặt Trận Bình Dân Mới NFP. Kết quả cho thấy là 14 % sẽ phải đóng cửa vĩnh viễn, 27 % những người được hỏi báo trước là sẽ phải sa thải một phần nhân viên và 50 % dự trù sẽ tăng giá các sản phẩm thành, hay tăng giá các dịch vụ cung cấp. Trong điều kiện đó, mục đích tăng lương để bơm thêm mãi lực cho người dân có hiệu quả hay không ? Thực tế có thể hoàn toàn khác với những tính toán ban đầu ». Tăng mức lương tối thiểu : Lợi bất cập hạiNếu giới sản xuất phải tăng giá thành, đâu đó người tiêu dùng sẽ phải hứng chịu hậu quả từ biện pháp tăng lương cho người lao động. Vật giá leo thang, hàng của Pháp đắt hơn so với của các đối tác thương mại trong và ngoài khối euro. Cán cân thương mại lại càng bị thâm hụt.Hơn nữa trong đề xuất, NFP quên mất rằng, trong thế giới mở rộng hiện tại, nhiều doanh nghiệp có thể di dời cơ sở sản xuất sang những nơi có nhân công rẻ, có thể mở thêm nhà máy ở nước ngoài, tức sẽ không tạo công việc làm cho dân Pháp, ngừng các chương trình đầu tư trên đất Pháp, khi đó thì tính toán « tăng sức mua cho người lao động Pháp » như trong chương trình của liên minh cánh tả có còn hiệu quả nữa hay không và có lợi cho người lao động với thu nhập thấp – lương tối thiếu,  nếu như Pháp không còn các nhà máy sản xuất ?Paris vẫn là một bãi đáp an toàn ?Song một chỉ dấu quan trọng đó là trong hai ngày vừa qua, sàn chứng khoán của Pháp đã khá ổn định, đồng euro cũng không hề bị sụt giá. Theo giới phân tích, bên cạnh những hoài nghi về tính thực tế của chương trình kinh tế bên cánh tả đề xuất, các nhà đầu tư cũng tin vào tính linh hoạt của một số các nhân vật chủ chốt trong Mặt Trận Bình Dân Mới. Đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất chỉ là một trong bốn thành viên của NFP nên bắt buộc phải thương lượng và nhượng bộ. Điều đó cũng có nghĩa là không dễ để NFP bơm thêm sức mua cho người dân, hay xóa bỏ luật cải cách các chế độ hưu bổng, cải cách bảo hiểm thất nghiệp mà ba đời thủ tướng Borne, Castex hay Philippe đã thông qua từ 2017 đến nay.  Tuy nhiên, trước mắt, Pascal Cagni, điều hành quỹ đầu tư C4Industries được báo Le Monde (04/07/2024) trích dẫn cho biết các dự án đầu tư vào Pháp có phần chựng lại nhưng chưa một kế hoạch nào bị « hủy bỏ ». Mới trung tuần tháng 5 vừa qua, một thăm dò của cơ quan tư vấn Ernest&Young cho thấy trong 5 năm liền Pháp là điểm đến « số1 » tại châu Âu, hơn hẳn Anh hay Đức. Tại diễn đàn Choose France tổ chức tại lâu đài Versailles, Pháp thu hút gần 15 tỷ euro đầu tư trực tiép nước ngoài, trong đó có nhiều hợp đồng với nhữung tên tuổi lớn trên thế giới từ như Amazon, Pfizer hay Microsoft.  Hiển nhiên như Antoine Moyroud, thuộc quỹ đầu tư Lightspeed Venture Parteners đánh giá « bất ổn chính trị có thể làm ảnh hưởng đến tình trạng tài chính của một quốc gia, làm xáo trộn kinh tế và điều đó sẽ khiến nước Pháp trở nên kém hấp dẫn hơn ».Lo ngại về nợ công trong lúc tình hình đã không mấy sáng sủaThêm một mối lo ngại khác liên quan đến trực tiếp đến tình trạng nợ nần của nước Pháp. Trong quý một năm nay, nợ công của Pháp lên tới 3.159 tỷ euro, tương đương với 110 % GPD. Thâm hụt ngân sách của nước Pháp cũng đã vượt quá xa so với quy định của khối sử dụng đồng tiền chung châu Âu. Paris đã bị Bruxelles và các cơ quan thẩm định tài chính quốc tế nhắc nhở rằng, đã đến lúc phải thận trọng hơn về ngân sách. Bộ trưởng Kinh Tế và Tài Chính sắp mãn nhiệm đã liên tục thông báo cắt giảm chi tiêu 10, rồi thậm chí là 20 tỷ euro trong ngân sách để thu hẹp bội chi. Do vậy chính phủ mới trong tay một liên minh cánh tả làm thế nào để tài trợ những chương trình mang tính xã hội nhưng lại tốn kém họ đã đề xuất ?Nhiệm vụ của chính phủ sắp tới lại càng khó khăn hơn khi biết rằng, có nhiều báo động kinh tế Pháp đã bắt đầu « bước vào giai đoạn sóng gió ». Ngân Hàng Trung Ương Pháp e rằng mục tiêu GDP tăng 1 % trong năm nay sẽ « khó hoàn thành ».

Vài tuần nữa Pháp sẽ có chính phủ mới. Pháp vẫn là điểm đến an toàn cho các nhà đầu tư nước ngoài và kể cả đối với các doanh nghiệp của Pháp ? Đảng Tập Hợp Dân Tộc RN và liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới NFP đã hứa hẹn những gì để kiếm phiếu của cử tri ? Giới  chuyên gia kinh tế đánh giá thế nào về tính khả thi của 2 chương trình này ? RN và NFP đề nghị những gì để khuyến khích tiêu thụ, để hỗ trợ lĩnh vực sản xuất, và để giảm bội chi trong ngân sách của Nhà nước và giảm thâm hụt trong cán cân thương mại ?Trong ba tuần, từ khi tổng thống Emmanuel Macron tuyên bố giải tán Quốc Hội, chỉ số chứng khoán của Paris mất hơn 6 %. Pháp đi vay vốn với lãi suất cao hơn đến 0,8 điểm so với Đức trong đợt huy động vốn vài ngày trước bầu cử lập pháp vòng 1 trước viễn cảnh công cuộc cải tổ kinh tế của Pháp bị tê liệt và thậm chí là có thể bị « khai tử ».  Ưu tiên số 1 : Hứa hẹn tăng lương và bơm thêm tiền cho dân Để thu hút phiếu của cử tri, đảng cực hữu RN và liên minh cánh tả NFP (gồm 4 đảng : đảng Cộng Sản, đảng Xanh EELV, đảng Xã Hội PS và Nước Pháp Bất Khuất LFI) cùng xem việc tăng thu nhập, tăng sức mua cho các hộ gia đình là ưu tiến hàng đầu.Cánh tả NFP đề nghị : Tăng 14 % lương tối thiểu SMIC cho người lao động ; tăng 10 % tiền hưu trí và kèm theo đó là hứa hẹn cho người lao động về hưu ở tuổi 62 thay vì 64. Tương tự như trong các nền kinh tế « kế hoạch hóa », bất chấp quy luật cung cầu trên thị trường, Mặt Trận Bình Dân Mới hứa là chính phủ sẽ « chận » giá đối với một số mặt hàng thiết yếu, tránh để lạm phát gây khó khăn cho các hộ gia đình. Tổng cộng NFP chủ trương bơm thêm 25 tỷ euro cho người lao động để kích cầu.Đảng cực hữu RN trong tay chủ tịch Jordan Bardella nhưng quyền lực thực sự vẫn thuộc về Marine và gia đình Le Pen sáng lập viên của đảng này, thì chủ trương « giảm thuế trị giá gia tăng TVA để bơm thêm sức mua cho dân ». Đảng này hứa hẹn TVA tại Pháp đang từ 20 % sẽ rơi xuống còn 5,5 % đối với nhiều mặt hàng (đầu tiên hết là điện, ga) và danh sách được giảm loại thuế này sẽ còn được mở rộng ra thêm trong tương lai « tùy theo tình trạng tài chính của đất nước ». Thiệt hại cho ngân sách nhà nước do giảm thuế TVA dự trù tương đương với 17 tỷ euro một năm. Ngoài ra, RN cũng nhắm tới việc tăng 10 % lương cho người lao động.Làm thế nào đễ tài trợ cho các biện pháp đó ? Liên minh cánh tả dự trù tăng thuế đánh vào các doanh nghiệp, tăng thuế đánh vào « những tầng lớp giàu có ».Về phía RN thì đảng này chủ trương « giảm thuế cho doanh nghiệp, với điều kiện họ tăng lương cho nhân viên 10 % ». Không thấy đảng này nói gì khi ngân sách của nhà nước n thất thu 17 tỷ euro vì giảm thuế TVA.Các chuyên gia Pháp nghĩ gì các mục tiêu tăng thu nhập và mãi lực cho người dân Pháp của hai bên RN và NFP ? Trả lời đài truyền hình tư nhân BFM TV kinh tế gia Eric Heyer, thuộc Đài Quan Sát về Tình hình Kinh Tế Pháp OFCE không ngớt lời chỉ trích tính toán thiếu thực tế và sai lệch của cả hai đề xuất này :« Có thực là sức mua của người Pháp bị sụt giảm hay không ? Nếu nhìn vào những chỉ số tại các quốc gia khác trong Liên Hiệp Châu Âu, như ở Ý và kể cả tại Đức thì câu trả lời là không. Đành rằng ở mọi nơi, lạm phát có gây khó khăn cho người tiêu dùng, nhưng không nói là hoàn cảnh ở Pháp tệ hại hay dân Pháp bị thua thiệt nhiều. Thu nhập đầu người vẫn ổn định. Nếu chúng ta nhìn vào thu nhập của 10 % dân Pháp nghèo nhất, mãi lực của họ không bị sa sút ; đối 20 % những người giàu nhất cũng vậy. Vấn đề còn lại là khối ở giữa hai ngưỡng này họ ảnh hưởng, có nghĩa là khoảng 70 % cảm thấy họ bị thiệt thòi. Bên đảng cực hữu RN muốn giảm thuế trị giá gia tăng, kể cả thuế đánh vào năng lượng, để bơm thêm sức mua cho các hộ gia đình. Biện pháp này sẽ tốn khoảng 17 tỷ euro một năm. Theo tôi đây không phải là công cụ thích hợp vì giảm thuế TVA có nghĩa là sẽ tăng mãi mực cho tất cả những người tiêu dùng, tất cả những ai mua sắm tại Pháp. Thực sự thì người giàu họ đâu có cần được giảm thuế. Điều mà cương lĩnh tranh cử của đảng này không nói ra là làm thế nào tìm được 17 tỷ euro đó một năm cho ngân sách chung của nhà nước để lấp vào chỗ trống đó. Cuối cùng, giảm TVA đánh vào xăng dầu, tức là khuyến khích tiêu thụ năng lượng hóa thạch, tăng khí thải carbon, gây ô nhiễm môi trường. Đồng thời thì đảng này đòi ngừng trợ cấp cho các chương trình phát triển năng lượng tái tạo … Nói tóm lại giải pháp này là một tai họa mà chúng ta cần phải quên đi. Thế còn bên liên minh cánh tả, Mặt Trận Bình Dân Mới NFP thì muốn huy động 25 tỷ euro để tăng mãi lực cho dân. Theo tôi số tiền đó là quá đáng khi biết rằng sức mua của người Pháp không hoàn toàn bị sụp đổ như họ đã khẳng định. Hơn thế nữa tập hợp cánh tả này chủ trương bơm thêm tiền để kích thích kinh tế, khuyến khích tiêu thụ….Theo kịch bản này, thì Pháp trong tay NFP sẽ là nước duy nhất áp dụng chính sách kích cầu, trong lúc mà Ý, Đức … chặt chẽ trong việc chi tiêu. Với kiến thức cơ bản của học thuyết Keynes cũng đủ hiểu đây sẽ là một tai họa ». Tăng lương cho người lao động « giết» xuất khẩu của Pháp Cũng trên đài BFM TV chuyên gia Eric Chaney, viện nghiên cứu Montainge- Paris trông thấy ở biện pháp này « một tai họa được báo trước » :« Ai thì cũng muốn được tăng lương. Câu hỏi đặt ra là Pháp có phương tiện để chiều ý mọi người hay không ? Rất rõ ràng, tôi xin trả lời là không. Pháp bị thâm hụt mậu dịch, tức là khả năng cạnh tranh của hàng Pháp kém. Thêm vào đó cùng với nhiều nước châu Âu, chúng ta sử dụng đồng euro với tỷ giá hối đoái cố định. Nếu như Pháp một mình tăng lương cho người lao động, sản xuất của chúng ta thì không tăng. Hàng của Pháp lại càng đắt thêm, đúng không nào ? Như vậy cán cân thương mại của Pháp lại càng tệ hại hơn nữa.Đặt giả thuyết các hãng lớn có phương tiện để tăng lương cho nhân viên, nhưng còn các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Pháp thì sao ? Nói cách khác chủ trương của hai danh sách cực hữu và liên minh cánh tả đẩy Pháp vào thế phải nhập khẩu hàng từ các nước khác nhiều hơn. Biện pháp đó không giúp ích gì cho ngành sản xuất của Pháp cả, tức là không tạo công việc làm cho dân Pháp, mà chúng ta sẽ mua nhiều hàng của Ý hay Đức hơn và đây sẽ là món quà Pháp tặng cho những nước ấy. … »Tăng lương cho dân để tự hủy hoại cỗ máy sản xuất Theo thẩm định của chuyên gia về thị trường lao động từng cố vấn cho cựu tổng thống Pháp Nicola Sarkozy ông Bertrand Martino, việc tăng lương tối thiểu SMIC 14 % khiến giới chủ « ngại » khi cần tuyển dụng nhân viên và sẽ « ảnh hưởng trực tiếp đến 350.000 người lao động tại Pháp ». Còn giáo sư Stéphane Carcillo trường Khoa Học Chính Trị Paris, Sciences Po, tự hỏi đảng cực hữu của gia đình Le Pen sẽ giúp được gì cho các công ty vừa và nhỏ tại Pháp khi họ không có phương tiện để tăng 10 % lương cho nhân viên ? Tính toán này không thực tế, khi biết rằng các doanh nghiệp nhỏ đã vất vả lắm mới có thể tăng 4 % lương cho nhân viên.Về câu hỏi các chương trình kinh tế của hai Tập Hợp Dân Tộc và Mặt Trận Bình Dân Mới « tốn kém đến đâu », theo nghiên cứu của Viện Montaigne, liên minh cánh tả sẽ phải huy động thêm « 125 tỷ euro cho tài khóa 2024-2025 ». Còn chính sách của bên cực hữu sẽ khiến ngân sách của Pháp thâm hụt thêm « ít nhất là 100 tỷ euro » trong cùng thời kỳ.« Ba màn lừa gạt » của RN và NFPTrong một bài tham luận trên tuần báo Le Point hôm 18/06/2024 giải Nobel Kinh Tế năm 2022 Jean Tirole và giáo sư Olivier Blanchard từng giảng dậy tại trường MIT nổi tiếng của Hoa Kỳ, hai nhà kinh tế hàng đầu của Pháp đã rất khắt khe khi đánh giá về các chương trình kinh tế của RN và NFP.Bài viết mang tựa đề « ba màn lừa  gạt ». Màn lừa bịp thứ nhất, là cả hai cùng để cho cử tri hiểu rằng, cứ việc tự do chi tiêu, cứ việc mở van tín dụng để tăng lương, tăng tiền hưu trí, tăng trợ cấp cho doanh nghiệp rồi Nhà nước sẽ thanh toán hóa đơn…Chủ tịch đảng cực hữu RN Jordan Bardella, cũng như nhân vật nặng ký của liên minh cánh tả, dân biểu đảng LFI Eric Coquerel khẳng định thâm hụt ngân sách của Pháp sẽ không bị đào sâu thêm. Thế nhưng nếu không có tăng trưởng mà chính phủ lại giảm thuế cho doanh nghiệp (chủ trương của RN) và tăng thuế đánh vào khu vực sản xuất, vào « người giàu » (lập trường của NFP) thì làm làm sao bội chi ngân sách không « thêm trầm trọng » ? Hai nhà nghiên cứu uy tín nhất của Pháp thẩm định thâm hụt ngân sách cho tài khóa 2024 sẽ tăng thêm tối thiểu là 6,3 % so với hồi 2023.Đánh lạc hướng công luận với chiêu bài người nhập cưSự lừa gạt thứ nhì mà cử tri cần lưu ý là biện pháp mị dân bên đảng cựu hữu RN đưa ra. Đảng này chủ trương một nước Pháp cho người Pháp, hạn chế nhập cư, người Pháp dùng hàng Pháp … Nhưng trong điều kiện đó dân Pháp sẽ phải chấp nhận mua hàng với giá đắt hơn, nếu nước Pháp của ông Bardella áp dụng chính sách bảo hộ.Cũng là một ảo vọng theo hai chuyên gia Jean Tirole và Olivier Blanchard nếu đảng bài ngoại RN nghĩ rằng các đối tác thương mại của Pháp sẽ lặng yên cho Paris muốn làm gì thì làm.Đó là chưa kể tính toán của RN muốn gạt những người song tịch ra khỏi những vị trí « then chốt » trong các hoạt động của nước Pháp. Lập luận này đánh trúng tâm lý của bộ phận người Pháp lo sợ bị thua thiệt vì người ngoại quốc nhưng làm thế nào để hạn chế người nhập cư khi biết rằng, chỉ riêng ngành xây dựng, 30 % công nhân là người lao động nước ngoài ? Thậm chí không ít trong số đó không có giấy tờ hợp lệ nên phải đi làm « chui » với đồng lương rất thấp.Điều mà hai kinh tế gia uy tín của Pháp gọi là sự « lừa bịp thứ ba » chính là ảo vọng về viễn cảnh tăng trưởng của nước Pháp sắp tới. Câu hỏi khá đơn giản : nếu tập trung tăng lương cho nhân viên, vào việc đóng thuế, kể cả thuế đánh vào các khoản đầu tư, vào các công cụ sản xuất thì một doanh nghiệp có còn đủ sức để « đầu tư cho tương lai nữa hay không » ?Ở cấp vĩ mô chính phủ Pháp liệu có thể đầu tư vào giáo dục, nghiên cứu hay sẽ nhường tất cả các sân chơi này lại cho Mỹ, cho Trung Quốc và một số đối tác trong Liên Hiệp Châu Âu ?Cử tri Pháp không sợ phải cọ sát với thị trường lao động ?Trong ba tuần vận động tranh cử vừa qua không thấy cử tri Pháp lo lắng vì thất nghiệp vẫn còn ở ngưỡng trên 7 %, thấp nhất so với hai đời tổng thống tiền nhiệm của Emmanuel Macron, nhưng tỷ lệ này vẫn còn cao với với nước Đức (5,8 %) hay Ý (6,9 %) sát cạnh.Không thấy RN và NFP đề xuất những giải pháp nào để tạo thêm công việc làm cho người dân. Cũng không thấy các đề đề cập đến chủ đề  tăng cường sự tự chủ của nước Pháp về mặt công nghiệp, hay để bắt kịp công nghệ cao của Mỹ, để bớt lệ thuộc vào hàng của Trung Quốc …Chỉ nghe thấy bên đảng cực hữu của gia đình Le Pen đòi « ngừng trợ cấp cho ngành năng lượng tái tạo », ngừng phát triển điện gió. Còn liên minh cánh tả -trong đó có đảng xanh EELV thì đòi đóng cửa các nhà máy điện hạt nhân ….Căn cứ vào những yếu tố vừa trình bày, có thể hiểu như là cử tri Pháp không quan tâm đến chuyện đầu tư cho tương lai, không còn xem việc phải tạo thêm công việc làm giải quyết thất nghiệp là một ưu tiên, và cũng đã phần nào quên mất rằng, kinh tế có thịnh vượng là cũng nhờ vào cả khu vực sản xuất chứ không thể chỉ trông chờ vào sức tiêu thụ của người dân.Không có các doanh nghiệp hay khi mà các cơ sở sản xuất bị dời đi nơi khác, thì người lao động Pháp mất việc làm và chỉ còn có thể trông chờ vào trợ cấp xã hội mà sống.Dù vậy, ba chuyên gia kinh tế của Pháp, giáo sư Philippes Aghion trường Collège de France, Jean Pisani Ferrry viện nghiên cứu Bruegel tại Bỉ và Alexandre Roulet học viện châu Âu INSEAD trên báo Les Echos (02/07/2024) ghi nhận giữa chương trình kinh tế của RN và NFP thì họ thấy rằng tập hợp cánh tả có phần « ít nguy hiểm hơn » bởi lý do đơn giản, RN có lập trường « dân tộc chủ nghĩa, bài châu Âu ». Trái lại NFP là một tập hợp gồm 4 đảng, mà phần lớn vẫn gắn bó với Liên Âu và « khối này » không có cùng một tiếng nói và NFP sẽ phải uyển chuyển trong cách áp dụng chính sách kinh tế ... họ đề xuất.  

2024 kinh tế Bắc Triều Tiên có triển vọng tăng trưởng trở lại sau 4 năm thụt lùi nhờ mở rộng hợp tác với Nga ? Vế kinh tế và thương mại ít được nhắc đến trong chuyến đi Bình Nhưỡng của tổng thống Vladimir Putin. Mọi chú ý tập trung vào điều khoản « hỗ trợ phòng thủ chung », bằng « mọi phương tiện » và « không chậm trễ » tức không chỉ giới hạn về mặt quân sự trong « hiệp ước đối tác chiến lược » được lãnh đạo hai nước ký kết hôm 19/06/2024. 1 tỷ đô la cho Bắc Triều Tiên Theo giới quan sát, « hiệp ước đối tác chiến lược » mặc nhiên cho phép đôi bên chính thức hoá các khoản giao dịch, mua bán vũ khí vào lúc từ mùa hè 2023, đã rộ lên tin tình báo Bắc Triều Tiên cung cấp đạn dược và có thể là cả tên lửa đạn đạo cho Nga để phục vụ trên các mặt trận Ukraina. Trong báo cáo được công bố đầu năm 2024, hãng tin Mỹ Bloomberg thẩm định nhờ các khoản giao dịch này mà Bình Nhưỡng đã thu về được « tối thiểu một tỷ đô la »Tại một quốc gia 60 % dân số sống dưới ngưỡng nghèo khó và thường xuyên thiếu thương thực, thực phẩm, Bắc Triều Tiên ắt hẳn đã trông cậy nhiều vào mối quan hệ « đối tác chiến lược » vừa ký kết với Nga tuần trước để vực dậy kinh tế. Thế nhưng các tài liệu chính thức của Matxcơva và Bình Nhưỡng cũng như truyền thông quốc tế ít chú trọng vào các các chương trình hợp tác song phương trong các lĩnh vực như thương mại, nông nghiệp hay năng lượng.Đài phát thanh Đức Deutsche Welle hôm 18/06/2024 trích dẫn kinh tế gia Anwita Basu chuyên phân tích về rủi ro của các quốc gia trên thế giới của Fitch Solutions, chi nhánh của công ty thẩm định tài chính Mỹ Fitch ghi nhận : Thỏa thuận quân sự với Nga là chiếc phao cứu tăng trưởng của Bắc Triều Tiên. Nhờ các hợp đồng chuyển giao đạn dược cho Matxcơva, GDP của Bắc Triều Tiên năm nay hy vọng tăng 1 %.Dưới tác động đại dịch Covid-19 và các biện pháp trừng phạt ban hành từ 2016, tổng sảm phẩm nội địa Bắc Triều Tiên năm 2020 giảm 4,5 %.Đến nay Trung Quốc là cửa ngõ giao thương chính nhưng trong ba năm liền Bắc Kinh đóng cửa biên giới để chống dịch, cộng thêm với lệnh cấm suất khẩu than đá Bắc Triều Tiên sang Trung Quốc, mãi đến năm 2023, tổng kim ngạch trao đổi mậu dịch hai chiều mới tìm lại được mức của hồi cuối 2018.Trả lời ban tiếng Việt RFI Barthélémy Courmont, giám đốc nghiên cứu chương trình châu Á –Thái Bình Dương Viện Nghiên Cứu Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS nhìn nhận đối với Bắc Triều Tiên vế kinh tế và lương thực rất quan trọng nhưng đón được Vladimir Putin tại Bình Nhưỡng trước hết là một thắng lợi ngoại giao đối với ông Kim Jong Un.  « Chắc chắn đôi bên đàm phán về hợp tác kinh tế, nhưng chúng ta chưa biết rõ về những gì đã được thông qua nhân chuyến viếng thăm Bình Nhưỡng vừa qua của ông Putin. Dù vậy, ngả về phía Nga là một thắng lợi ngoại giao rất lớn của Bắc Triều Tiên : trong chớp mắt, Bắc Triều Tiên bắt cộng đồng quốc tế phải chú ý đến mình. Bình Nhưỡng cũng giảm bớt phụ thuộc vào Trung Quốc. Chúng ta biết rằng Bắc Triều Tiên thiếu hụt lương thực kinh niên, kinh tế kiệt quệ do các biện pháp trừng phạt cộng đồng quốc tế ban hành từ hàng chục năm nay … Bắt tay với Putin, Kim Jong Un có thể trông chờ vào dầu hỏa, lương thực, phân bón của Nga. Nhưng ưu tiên của Bình Nhưỡng là giải quyết vấn đề thiếu hụt lương thực thực phẩm và khởi động lại các hoạt động kinh tế bị tê liệt từ sau đại dịch Covid. Lương thực là một thách thức thường trực đối với quốc gia này ».    Kinh tế, một phần trong hiệp ước đối tác chiến lược song phươngMột điểm nhấn khác : Hiệp ước đối tác chiến lược giữa Bắc Triều Tiên và Nga quy định đôi bên  có trách nhiệm giúp đỡ lẫn nhau về mọi mặt, bằng mọi phương tiện khi một trong hai phía bị tấn công. Điều đó bao hàm cả các khoản hỗ trợ về mặt kinh tế. Cũng Deutsche Welle nhắc lại ngành công nghiệp quốc phòng của Bắc Triều Tiên cũng là « một cột trụ kinh tế » của nước này. Gần 2 triệu trên tổng số 26 triệu dân Bắc Triều Tiên làm việc trong lĩnh vực nhạy cảm nói trên, vừa để phục vụ quân đội quốc gia, vừa để cung cấp cho một số « nước bạn » từng thuộc Liên Xô cũ hay tại châu Phi. Đương nhiên là để sản xuất vũ khí Bắc Triều Tiên cần mua vào một số phụ tùng và đến nay là qua trung gian của hai đồng minh đắc lực là Trung Quốc và Iran.  Hợp tác « tấn công trên mạng »Thêm một yếu tố khác Bắc Triều Tiên và Nga dễ dàng cộng tác mà đương nhiên là không thể ghi vào văn bản của hiệp ước đối tác chiến lược song phương là hoạt động tin tặc. Chuyên gia của Fitch Solutions, Anwita Basu ghi nhận Nga và Bắc Triều Tiên cùng « nuôi dưỡng một đội quân hàng ngàn người chỉ chuyên tấn công trên mạng nhắm vào các mục tiêu của phương Tây ». Đây là một lĩnh vực hợp tác theo đuổi các mục tiêu quân sự và kinh tế mà đôi bên có thể hỗ trợ lẫn nhau.Bình Nhưỡng bớt phụ thuộc vào Bắc Kinh  Trung Quốc đánh giá thế nào về mối liên hệ ngày càng thắm thiết giữa Bắc Triều Tiên và Nga ? Với Matxcơva, Bắc Kinh đã thiết lập mối quan hệ « vững như bàn thạch », còn đối với Bình Nhưỡng, từ trước tới nay Trung Quốc luôn là cửa ngõ giao thương quan trọng nhất. Theo nhà nghiên cứu Barthélémy Courmont, liên minh Nga-Bắc Triều Tiên đặt Kim Jong Un trong thế mạnh hơn bao giờ hết, kể cả trong đối thoại với Bắc Kinh :  « Đến nay Trung Quốc và Bắc Triều Tiên có mối quan hệ hữu hảo nhưng Bắc Kinh không tán đồng những hoạt động ồn ào của Bình Nhưỡng trong lĩnh vực hạt nhân và đạn đạo. Trung Quốc không là một đồng minh của Bắc Triều Tiên, mà chỉ là điểm tựa của chế độ Kim Jong Un về kinh tế, về thương mại và nhất là để khai thác tài nguyên của Bắc Triều Tiên. Ông Tập Cận Bình không muốn Kim Jong Un khuấy động tình hình, đe dọa ổn định ở bán đảo Triều Tiên ngay sát cạnh cửa ngõ Trung Quốc. Với sự yểm trợ của Nga, Bắc Triều Tiên có thể phá vỡ nguyên trạng kể từ khi chiến tranh lạnh kết thúc ».Kim Jong Un đe dọa thịnh vượng chung châu Á ?Cũng Barthélémy Courmont, Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược, IRIS của Pháp nhìn rộng ra hơn và ông cho rằng mối « đối tác chiến lược » Nga-Bắc Triều Tiên đang làm thay đổi cục diện của toàn khu vực một khi mà Matxcơva đã đứng hẳn về phía Bình Nhưỡng, chấm dứt mọi nỗ lực « phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên » :   « Điểm then chốt trong hợp tác này là một sự giúp đỡ lẫn nhau trong trường hợp một trong hai bên liên quan bị xâm lấn. Nói cách khách, Bắc Triều Tiên chính thức hỗ trợ Nga trong cuộc chiến ở Ukraina và như vậy mặc nhiên cung cấp vũ khí cho Matxcơva và sẽ còn tích cực hơn nữa để giúp Nga. Đối lại trong trường hợp căng thẳng gia tăng tại bán đảo Triều Tiên thì Nga cũng sẽ can thiệp, tiếp sức với Bình Nhưỡng. Như vậy ở đây Nga không còn đóng vai trò trung gian mà đã quay trở lại với vị trí như thời Liên Xô tức là lại trở thành ‘đồng minh' của Bắc Triều Tiên. Kèm theo đó là những hệ quả rất nghiêm trọng, chẳng hạn như là tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc hay nếu như nổ ra xung đột vũ trang trên bán đảo Triều Tiên. Đấy mới là điểm quan trọng trong thỏa thuận này,bởi xét cho cùng, việc Bình Nhưỡng hỗ trợ Matxcơva trong chiến tranh Ukraina đã được thông qua từ cuộc gặp lần trước vào mùa thu năm ngoái giữa Vladimir Putin và Kim Jong Un ». « Nga dùng Bắc Triều Tiên để gây rối tại Đông Bắc Á » Trong cuộc trả lời dành cho RFI tiếng Việt chuyên gia Pháp Barthélémy Courmont nhiều lần nhấn mạnh : phương Tây từng lo ngại thấy Bắc Triều Tiên cung cấp « cả trăm contener đạn dược cho Nga », châm thêm củi lửa cho cỗ máy chiến tranh của tổng thống Putin tại Ukraina nhưng vũ khí Bắc Triều Tiên « không làm thay đổi tương quan lực lượng trên chiến trường Ukraina ». Tương tự như vậy những thỏa thuận về thương mại hay kinh tế rất có thể là đã được các phái đoàn hai nước thảo luận với nhau từ trước khi tổng thống Nga công du Bắc Triều Tiên… Vả lại việc thông báo mở rộng hợp tác với Bắc Triều Tiên về năng lượng, về y tế hay nông nghiệp, không là điều quan trọng nhất trong mắt tổng thống Putin.« Nga hài lòng nhận được đạn dược của Bắc Triều Tiên để tiếp sức cho chiến tranh Ukraina nhưng vũ khí của Bắc Triều Tiên không làm đảo ngược tình hình trên chiến trường, thành thử đối với Matxcơva điểm quan trọng nằm ở chỗ, liên kết với Bình Nhưỡng cho phép Matxcơva củng cố vị thế ở Châu Á Thái Bình Dương, tìm lại vị trí đã đánh mất tại một vùng mà ảnh hưởng của Mỹ và Trung Quốc ngày càng lớn. Với thỏa thuận quân sự này, qua trung gian Bắc Triều Tiên, Nga có thể gây rối trong khu vực, gây áp lực với các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc. Đây là hai quốc gia châu Á duy nhất lên án và trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina ».  Thịnh vượng của châu Á một phần được đặt tại Matxcơva Đây cũng là quan điểm của giáo sư Alexander Clarkson, trường King's College tại Luân Đôn. Không chỉ với phương Tây, mà cả Bắc Kinh Putin qua việc bắt tay với Kim Jong Un muốn chứng minh rằng, Nga có khả năng gây rối ở bán đảo Triều Tiên, đó là điều mà cả Mỹ và các đồng minh đông bắc Á cũng như Trung Quốc cùng không mong muốn.Đâu đó tổng thống Nga muốn nhắc nhở cộng đồng quốc tế rằng, chìa khóa thịnh vượng của khu vực châu Á Thái Bình Dương phần nào đang được đặt ở Matxcơva. Trong chiều hướng đó, viễn cảnh Nga giúp Bắc Triều Tiên về công nghệ tên lửa đạn đạo, về kỹ thuật phóng vệ tinh do thám, về công nghệ tàu ngầm … có nguy cơ khuynh đảo thế cân bằng và đe dọa sự thịnh vương chung của châu Á …Từ cuối thập niên 1940 Liên Xô đã luôn sát cánh với Bắc Triều Tiên hỗ trợ mạnh mẽ chế độ của Kim Nhật Thành về mặt kinh tế. Đến đầu thập niên 1990 sau khi Liên Xô sụp đổ, bản thân nước Nga tự tìm một hướng đi mới về kinh tế và đã có phần lơ là với đối tác Bắc Triều Tiên. Nhưng khi cần khẳng định vai trò của Matxcơva tại Đông Bắc Á, thì điện Kremlin luôn dễ dàng làm sống lại những mối thâm giao trong quá khứ để thúc đẩy trở lại các chương trình hợp tác kinh tế dưới nhiều hình thức khác nhau.

Tại Hội Chợ Quốc Tế về Quốc Phòng và An Ninh Eurosatory2024, tổ chức ở ngoại ô Paris, ngành công nghệ quốc phòng Pháp có gì mới ? Các nhà sản xuất Pháp, nguồn xuất khẩu vũ khí lớn thứ hai trên thế giới, muốn gấp rút giành lại một phần thị trường châu Âu vào lúc mà buôn bán vũ khí nội khối chỉ chiếm 20 % . Phần còn lại là bán cho các « đối tác bên ngoài », chủ yếu là Mỹ và gần đây nhất là Hàn Quốc. Để thu hẹp khoảng cách với các đối thủ lớn trên thị trường xuất nhập khẩu vũ khí, hội chợ Eurosatory là cơ hội để các nhà sản xuất của Pháp khoe sản phẩm mới. Các công ty khởi nghiệp, các hãng tư nhân được mời tham gia đông đảo, cùng với các tập đoàn trực tiếp được bộ Quân Lực Pháp hỗ trợ.RFI tiếng Việt đã dừng chân tại khu trưng bày của bộ Quân Lực Pháp và xin được giới thiệu một vài « phát minh mới, một số sản phẩm mới » đã ít nhiều được Tổng Cục Vũ Khí Khí Tài DGA và Cơ Quan đặc trách về những Phát Minh trong lĩnh vực Quốc Phòng AID hỗ trợ.Drone trinh sát Đập vào mắt khách tham quan là chiếc drone trắng Patroller, trông tựa như một chiếc phi cơ nhỏ, đang sải cánh, trên một chiều rộng 18 mét. Giám đốc Tổng Cục Vũ Khí Khí Tài, phụ trách chương trình phát triển drone chiến lược SDT giới thiệu drone nặng 1,2 tấn. Đây là một công cụ thu thập thông tin tình báo phục vụ cho lực lượng Bộ Binh, hoạt động ở độ cao 5.000 mét, tự túc trong vòng 14 giờ đồng hồ và có khả năng bay « xa nhà đến 250 km » :  « Drone này là phương tiện cho phép thu thập thông tin, quan sát tình hình trên chiến trường và từ đó hướng dẫn một số những thao tác cần làm. Drone được trang bị hai thứ đặc biệt : một quả cầu tròn ở dưới bụng và một loạt radar được gắn trên thân drone. Quả cầu này mang theo camera quan sát, sử dụng tia hồng ngoại để phát hiện mọi vật thể phát nhiệt. Còn radar thì có tầm quan sát xa đến 20-30 cây số và nhất là có khả năng theo dõi các mục tiêu di động ».  Ở vào thời điểm công nghệ thông tin chiếm một vị trí quan trọng, các vật thể kết nối vừa là một điểm mạnh, nhưng cũng có thể là những kẽ hở dễ bị nhiễu sóng, bị tấn công tin học : drone Patroller do tập đoàn SAFRAN, con chim đầu đàn của Pháp trong các lĩnh vực từ hàng không không gian, quốc phòng chế tạo, có lo bị tin tặc kiểm soát hay không ?  Giám đốc chương trình SDT lạc quan trả lời :«  Nguy cơ drone này bị hacking thì không. Tuy nhiên trong trường hợp có quá nhiều sự cố hay bị nhiễu sóng chiếc Patroller tự động quay về căn cứ. Chúng tôi không lo rủi ro mất kiểm soát loại drone này ».Drone Patroller trong khuôn khổ chương trình chế tạo drone chiến thuật SDT là một sản phẩm mới sắp được chuyển giao cho lực lượng Bộ Binh và đã có hợp đồng để trang bị cho Hy Lạp, một thành viên Liên Âu và NATO.NanotrackChính trong thời đại công nghệ kỹ thuật số và công nghệ thông tin càng lúc càng chiếm một vai trò quan trọng trong các cuộc xung đột, và nhất là xung đột cường độ cao, như Emmanuel Chiva thuộc bộ Quân Lực Pháp ghi nhận, thì những công nghệ cho phép thu ngắn nhất thời gian thu thập và chuyển tải những thông tin lại càng đóng vai trò trọng yếu. Chính vì vậy mà ở gian trưng bày NANOTRACK, Jean Yves Cadorel đại diện cho tập đoàn 3ZA Engineering, giới thiệu về một « sản phẩm mới ». Công ty có trụ sở tại thành phố Orléans, nằm trên dòng sông Loire, miền tây nước Pháp. Trong tủ kính trưng bày của hãng này, có những thiết bị chỉ bằng hai ngón tay thế nhưng tổng giám đốc của hãng Jean Yves Cadorel giải thích nhờ công nghệ Golden Modulation, mỗi thiết bị nhỏ xíu phát sóng đi xa đến « hàng trăm cây số » thay vì chỉ vài chục cây số như hiện tại và công nghệ mới này đang trong giai đoạn « thử nghiệm », chừng 12 tháng nữa sẽ được thương mại hóa.  « Về mức tự chủ thì đây là công nghệ chỉ cần có ¼ watt để phát đi hay thu thập thông tin cách xa hàng trăm cây số. Đây là những vật thể rất nhỏ cho phép chúng ta cấy những con bọ để thu thập thông tin cũng như là những thiết bị để phát đi những thông tin vừa nhận được. Golden Modulation là công nghệ rất hiệu quả trong việc trao đổi thông tin ở những vị trí cách nhau rất, rất xa (trong tương lai là 360 km thay vì 40km như hiện tại), đây là một công nghệ an toàn ở chỗ không sợ bị đối phương làm nhiễu sóng. Chính vì thế mà công nghệ mới này hoàn toàn có chỗ đứng trong lĩnh vực quân sự. Tuy nhiên chúng ta cũng có thể khai thác Golden Molulation trong các mục tiêu dân sự, thí dụ như là để giám sát mực nước sông ngòi, đề phòng các vụ cháy rừng, hay trong mục tiêu bảo vệ môi trường … » AI và công tác bảo vệ an ninh quân sự Nói về những sản phẩm « lưỡng dụng » phục vụ cả trong các sinh hoạt dân sự và quân sự, công ty khởi nghiệp XXII -22 của François Mattens mới vừa hoạt động từ 2015 và trụ sở tại Paris vừa giành được một hợp đồng với bên bộ Quân Lực Pháp để tăng cường an ninh cho các căn cứ quân sự của Pháp.« Trong lĩnh vực dân sự hiện có hai thí dụ cụ thể : một là chúng tôi sử dụng trí tuệ nhân tạo để quan sát lượng khách ra vào các trung tâm thương mại, các cửa hàng, thời điểm nào đông người nhất. Khách hàng ở lại trong hiệu bao nhiêu lâu, họ chú ý đến những mặt hàng nào … Đó là những thông tin cho phép nắm bắt thị hiếu của khách hàng chính xác hơn và thích nghi với các sở thích của người tiêu dùng… Một thí dụ thứ nhì là AI được sử dụng trong lĩnh vực công nghiệp. Ảnh và video thu được cho phép nâng cao năng suất của một số nhà máy sản xuất. Trong lĩnh vực quân sự, công ty vừa ký hợp đồng với Bộ Quân Lực để bảo vệ một số cơ sở của quân đội. Đây là nơi có hàng trăm km hàng rào, có vài chục camera giám sát. Tất cả những hình ảnh thu được từ camera cần phải được phân tích. Sức người không làm xuể. Nếu như chúng ta sử dụng trí tuệ nhân tạo, thì tất cả những hình ảnh đó đều được phân tích một cách trực tiếp. Như vậy mọi hiện tượng khả nghi hay bất thường đều sẽ được phát hiện ngay. Các bên liên quan như vậy có thể thẩm định về mức độ rủi ro và nhất là phải phản ứng như thế nào trước hoàn cảnh đó ». Chiến tranh Ukraina và EurosatoryĐiểm nhấn của hội chợ Eurosatory năm nay là công nghệ kết nối, công nghệ robot. Trong bối cảnh chiến tranh Ukraina mà theo các giới quan sát, gần 1/3 lãnh thổ nước này đã bị Nga gài mìn, ông Joachim Marais đại diện cho tổ chức mang tên CAPACITES, trực thuộc Đại Học Nantes đã mang robot gỡ mìn đến triển lãm.« Đây là loại robot RSM để dò mìn, gắn rất nhiều những cảm biến ở phía trước để phát hiện những vật thể bị chôn dưới mặt đất, xác định xem đấy có phải là mìn hay không và chỉ một khi có thông tin rằng vật thể liên quan là mìn, thì nhân viên phá miền mới can thiệp. Cái mới ở đây là khả năng phân tích của robot từ những thông tin thu thập được nhờ các hệ thống radar, và camera gắn trong thân robot. Điều đó có nghĩa rằng đây là công cụ cho phép tăng cường đáng kể mức độ bảo đảm an toàn cho con người »Phần mềm phát hiện vết nứt bên trong áo chống đạnBảo vệ an toàn, và sinh mạng cho các quân nhân, cho nhân viên phục vụ trên chiến trường cũng là mục tiêu của Sensein. Công ty hoạt động tại Caudan, vùng Bretagne, tây bắc nước Pháp mang một công nghệ mới đến hội chợ Eurosatory2024. Morgann Jacob chịu trách nhiệm về dự án dùng hệ thống liên lạc NFC để phát hiện những vết nứt ở bên trong áo chống đạn. Anh giải thích : « Hiện tại phương tiện duy nhất để phát hiện xem rằng những tấm vật liệu gốm ở bên trong báo chống đạn có bị vỡ, nứt hay không là phải đưa tất cả chúng về một nơi có trang bị máy X quang. Điều đó tốn kém về thời gian và đòi hỏi một số phương tiện và cũng sẽ là rất bất tiện trên chiến trường … Với công nghệ mới, ở bất cứ nơi nào, chúng ta có thể phát hiện áo chống đạn có bị hư hại gì ở bên trong nay không, đơn giản là chúng tôi sử dụng hệ thống liên lạc NFC và một phần mềm. Chị thấy đây này : trong chưa đầy 10 giây, chúng ta phát hiện là chiếc áo này không bị hư hại ở bên trong, tức là có mức độ an toàn tốt. Trái lại chiếc áo phía bên kia thì không, do tấm gốm ở bên trong đã bị nứt » … Vào lúc trên toàn thế giới đang diễn ra 59 cuộc xung đột vũ trang, 28 trong số ấy đang hoành hành tại châu Phi, nhưng cộng đồng quốc tế tập trung nhiều vào xung đột tại Gaza và nhất là vào cuộc chiến ở Ukraina. Trong cuộc xung đột này, Mỹ và châu Âu không ngừng cung cấp vũ khí, đạt dược và các hệ thống phòng thủ cho Ukraina. Chính vì thế mà ở khu triển lãm các hệ thống pháo tự hành Caesar của Pháp, Leopard của Đức lúc nào cũng đông kín người. Tương tự như vậy gian trưng bày xe tăng và thiết giáp của Pháp lớp Scorpion với những loại như Jaguar, Serval hay Griffon cũng rất được chiếu cố.

Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif vừa kết thúc chuyến công du Trung Quốc trong 5 ngày (04-08/06/2024) với trọng tâm là khởi động giai đoạn 2 công trình CPEC-Hành Lang Kinh Tế Trung Quốc-Pakistan, nối liền vùng tự trị Tân Cương với tỉnh Baloutchistan mở ra Ấn Độ Dương. Chính vì lợi thế này mà Bắc Kinh đã đầu tư 62 tỷ đô la vào dự án và nóng lòng muốn thấy CPEC nhanh chóng cất cánh sau hơn một chục năm giậm chân tại chỗ vì những bất ổn chính trị và an ninh tại Pakistan. Hành Lang Kinh Tế Trung Quốc -Pakistan -CPEC bao gồm những gì, đâu là lợi ích về kinh tế và nhất là chiến lược của mỗi bên ? Đang mang nợ 100 tỷ đô la mà 30 % trong số đó do Trung Quốc nắm giữ, thủ tướng Shehbaz Sharif kỳ vọng nhiều vào hành lang kinh tế này để phát triển đất nước, vực dậy một nền kinh tế bên bờ vực thẳm bị thiên tai và các nhóm khủng bố hoành hành.Nhưng liệu Islamabad có thể làm được gì để bảo đảm an ninh cho các công trường của Trung Quốc ? Để trả lời các câu hỏi trên, RFI tiếng Việt tham khảo ý kiến của nhà nghiên cứu Laurent Pinguet, chuyên gia về khu vực Himalaya,  Đài Quan Sát Pháp về Dự Án Con Đường Tơ Lụa Mới (OFNRS). CPEC là một trong những trục chính của dự án Một Vành Đai Một Con Đường, hay còn được gọi là Con Đường Tơ Lụa Mới, Bắc Kinh khởi xướng từ 2013. Hành Lang Kinh Tế Trung Quốc Pakistan xuất phát từ thành phố Kashgar, Tân Cương, đến thủ đô Islamabad và điểm đến cuối cùng là thành phố cảng Gwadar miền nam Pakistan, nhìn ra Biển Ả Rập -Ấn Độ Dương.Gwadar là cảng nước sâu, từ 2015 Pakistan đã cho Trung Quốc « thuê trong 40 năm ». Bắc Kinh có tham vọng đến năm 2055 biến thành phố nghèo nàn này thành một lá phổi kinh tế quốc tế trong khu vực, với nhiều công trình đồ sộ như một sân bay quốc tế, bờ kè dài hơn 50 km, một khu vực trải rộng trên hơn 900 hecta nơi mà các doanh nghiệp được hưởng nhiều khoản ưu đãi về thuế khóa để phát triển....  Trả lời RFI Việt Ngữ, nhà Laurent Pinguet trước hết nói đến những lợi ích về kinh tế của công trình :« Về phương diện kinh tế, hành lang này cho phép nhiều công ty Trung Quốc bắt rễ vào Pakistan, một thị trường với hơn 230 triệu dân. Theo bảng xếp hạng hồi năm 2021 của Fortune Global 500, gần một nửa các doanh nghiệp Trung Quốc trong danh sách này hiện diện tại Pakistan, chủ yếu trong các lĩnh vực như năng lượng, công nghệ thông tin. Bên cạnh đó có một số hãng xe hơi và các tập đoàn xây dựng. Đối với Pakistan, đây là cơ hội để đem lại nhiều đổi mới và hiện đại hóa kinh tế tại quốc gia Nam Á này. Pakistan cần phát triển hệ thống cầu đường, cần xây thêm đập thủy điện … ».Tránh sự nhòm ngó của MỹTrong bài nghiên cứu của Đài Quan Sát về Dự Án Con Đường Tơ Lụa Mới (OFNRS) chuyên gia Pinguet nhấn mạnh đến tầm mức quan trọng của « cánh cổng mở ra Ấn Độ Dương », đến « sự gần gũi về địa lý với eo biển Hormuz nơi 40 % dầu hỏa của thế giới đi qua". Làm chủ hay được tuyến đường giao thông này cho phép « thu ngắn lộ trình 10.000 km khi cần đưa hàng của Trung Quốc sang các nước trong vùng Vịnh, tránh phải đi qua eo biển Malacca, giảm thiểu mật đô giao thông trên những tuyến đường hàng hải có sự hiện diện của Hạm Đội 7 Hoa Kỳ và nhất là tránh phải đi qua một số căn cứ quân sự của Mỹ có thể muốn giám sát tàu thuyền của Bắc Kinh ».… Và bắt rễ vào một vùng đất giàu tài nguyên của Pakistan Không phải tình cờ mà dự án Hành Lang Kinh tế Trung Quốc -Pakistan kết thúc tại cảng Gwadar trong vùng Baloutchistan : Gwadar còn là cửa ngõ dẫn vào các mỏ khí đốt còn trinh nguyên tại một vùng đất có diện tích tương đương với 43,6 % của cả nước, trải rộng từ miền tây và tây nam Pakistan. Baloutchistan có nhiều quặng mỏ : đây là nơi có 1 trong 5 mỏ vàng lớn nhất thế giới ; khí đốt địa phương bảo đảm 36 % nhu cầu tiêu thụ cho cả nước ; 80 % dầu hỏa Pakistan được khai thác từ các giếng dầu ở Baloutchistan. Nhiều mỏ đồng, chì, uranium hay than đá còn đang chờ được khai thác …Điều đó không cấm cản Baloutchistan là vùng đất nghèo nhất của Pakistan, 96 % dân số trong vùng sống dưới ngưỡng nghèo khó, tức với chưa đầy 2 đô la thu nhập mỗi ngày.  CPEC và những tính toán về địa chính trị của Bắc Kinh Năm 2013 ngay khi khởi động dự án Con Đường Tơ Lụa thế kỷ 21, Bắc Kinh đã đặc biệt quan tâm đến Pakistan vì những tính toán địa chính trị. Đối với Islamabad vốn có nhiều hiềm khích và tranh chấp lãnh thổ với nước láng giềng sát cạnh là Ấn Độ, thì khi được đề nghị tham gia hành lang kinh tế CPEC chẳng khác nào « buồn ngủ mà gặp chiếu manh ». Laurent Pinguet giải thích :« Hành lang này cho phép Trung Quốc mở được cánh cửa xuyên ra biển Ả Rập, dễ tiếp cận hơn với các nguồn năng lượng dầu khí, tránh được phần nào Ấn Độ và nhất là ít bị phụ thuộc vào Biển Đông trong các tuyến đường giao thương (...) Hơn nữa nhờ hợp tác với Pakistan trong khuôn khổ dự án CPEC Trung Quốc tăng cường hiện diện tại một số vùng đang có tranh chấp chủ quyền lãnh thổ từ thập niên 1960 như trong vùng Aksai Chin, gần Tây Tạng và thung lũng Shaksgam. Đây chính là lý do vì sao Ấn Độ đã ba lần tẩy chay hội nghị quốc tế Con Đường Tơ Lụa Mới. Về phía Pakistan, CPEC cho phép Islamabad có một điểm tựa vững chắc trong trường hợp phải đối đầu với Ấn Độ. Đây là một mối hợp tác mang tính sống còn đối với chính quyền Pakistan. Trong khu vực này, từ lâu nay Trung Quốc là đồng minh có trọng lượng duy nhất của Pakistan. Tôi muốn nói đến những hỗ trợ của Bắc Kinh từ thập niên 1970 giúp Islamabad chế tạo bom nguyên tử, làm đối trọng với cường quốc hạt nhân sát cạnh là Ấn Độ. Dự án này cũng cho phép Pakistan củng cố vị thế trên vấn đề tranh chấp chủ quyền với New Delhi ở vùng Cachemire ».Cũng trong cuộc trả lời dành cho RFI Việt ngữ nhà nghiên cứu Pháp Laurent Pinguet lưu ý thêm là CPEC cho phép Trung Quốc tăng cường hiện diện và kiểm soát chặt chẽ hơn ngay hai vùng lãnh thổ của chính mình là Tây Tạng và Tân Cương. Tây Tạng được mệnh danh là bồn nước của châu Á mà Trung Quốc cần kiểm soát. Còn Tân Cương là khu tự trị với đa số dân cư theo đạo Hồi. Cũng chính vì dự án này mà Pakistan, « tuy là quốc gia Hồi Giáo nhưng hoàn toàn im lặng trước việc Bắc Kinh đàn áp người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Islamabad còn đồng ý trục xuất những người Duy Ngô Nhĩ về Trung Quốc xin tị nạn tại Pakistan ».CPEC trước thách thức của các nhóm Hồi giáo cực đoan tại Pakistan Trong chuyến công du Trung Quốc dài ngày vừa qua, thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif đã chứng kiến lễ khởi công giai đoạn 2 của dự án CPEC, mở rộng hành lang kinh tế này đến nhiều lĩnh vực từ « phát minh đến năng lượng xanh… ». Islamabad và Bắc Kinh ký kết « hàng chục » thỏa thuận nghi nhớ nhưng theo hãng tin Anh Reuters, trên thực tế Trung Quốc đã không đặt bút ký thêm bất kỳ một hợp đồng đầu tư nào mới vào Pakistan. Điều này phản ánh một sự chậm trễ trong hợp tác song phương, một sự tê liệt trong dự án Hành Lang Kinh Tế gắn kết hai quốc gia này. Laurent Pinguet, đài quan sát OFNRS của Pháp phân tích :« Dự án dậm chân tại chỗ tại vì theo nhiều nhân chứng, ngay tại Gwadar khu vực được coi là mũi nhọn của CPEC, đường phố vẫn còn vắng tanh, tỷ lệ nghèo khó cao ngút ở ngưỡng 40 % và bên cạnh đó thành phố này đang ngồi trên một núi nợ khổng lồ. Tình trạng mất an ninh là lý do vì sao dự án không thể cất cánh. Các nhà đầu tư nản lòng. Gần đây, hồi tháng 3 vừa qua, một vụ khủng bố tự sát nhắm vào một công trường đã cướp đi sinh mạng của 5 kỹ sư Trung Quốc. Vụ tấn công nói trên do quân Taliban tại Pakistan TTP (Tehrik-e-Taliban Pakistan) tiến hành. Tình trạng mất an ninh đó xuất phát từ nhiều yếu tố : một là do tại Pakistan có nhiều nhóm Hồi giáo cực đoan muốn lật đổ chính phủ ở Islamabad và chủ trương Pakistan cần áp dụng triệt để luật Hồi giáo rất khắt khe Charia. Lý do thứ nhì là có những phong trào nổi dậy ở bang Balouchistan. Dân cư tại đây là một sắc tộc thiểu số họ truy bức và bị cướp đất đai cho các dự án phát triển CPEC. Lý do thứ ba là Islambad đang sợ rằng dân tộc Pashtoune ở phía tây bắc Pakistan cũng sẽ đi theo con đường bạo động của người Balouchistan. Cuối cùng là thành phần Taliban từ Afghanistan tràn sang và định cư hẳn ở Pakistan. Số này có khuynh hướng tham gia các tổ chức Hồi giáo cực đoan của Pakistan »… Trung Quốc bị lôi vào vòng xoáy Theo các thống kê chính thức tại Islamabad, năm 2023 đã có 129 vụ tấn công nhắm vào các cơ sở của Trung Quốc tại Pakistan, 82 % trong số đó do nhóm Taliban TTP và các tổ chức nổi dậy của thiểu số Baloutchistan tiến hành. Vẫn theo nghiên cứu của chuyên gia Pháp về khu vực chung quanh dẫy núi Himalaya, Laurent Pinguet trong mắt dân cư địa phương, các doanh nghiệp Trung Quốc đến đây hoạt động không để khai thác hay mở mang vùng lãnh thổ nghèo nàn nay cho Pakistan, mà mục đích là nhằm « cướp đi các nguồn tài nguyên của Baloutchistan ».Từ 2019 các cơ sở của Trung Quốc đã nhiều lần bị tấn công. Đối với Pakistan, bài toán vãn hồi « an ninh » trên lãnh thổ Pakistan để trấn an các nhà đầu tư nước ngoài, chủ yếu là Trung Quốc càng thêm nan giải từ khi quân Taliban trở lại cầm quyền ở Afghanistan. Chuyên gia Pháp Pinguet ghi nhận " từ 2021 số lần TTP tiến hành khủng bố trên lãnh thổ Pakistan tăng 60 % và các đợt khủng bố tự sát đã được nhân lên cấp 5 lần".Tương lai nào cho CPEC ? Bắc Kinh đã hết kiên nhẫn trước tình trạng bất ổn kéo dài tại Pakistan. Tháng 3 vừa qua ngoại trưởng Vương Nghị trong chuyến công du Islamabad đòi Pakistan bảo đảm an toàn cho các cơ sở và công trường của Trung Quốc. Lần này tại Bắc Kinh, chủ tịch Tập Cận Bình cũng đã nhắc lại điều này. Bắc Kinh thậm chí yêu cầu thủ tướng Sharif triển khai quân đội để bảo vệ các cơ sở của Trung Quốc. Theo chuyên gia Laurent Pinguet cho dù đe dọa khủng bố vẫn rất lớn nhưng cả đôi bên cùng không thể quay lưng lại với dự án Hành Lang Kinh Tế Trung Quốc –Pakistan :« Theo tôi Pakistan và Trung Quốc không thể từ bỏ mối hợp tác này trong mọi trường hợp. Bằng mọi giá đôi bên phải gắn chặt với nhau. Đây mới chính là mối liên kết bất di bất dịch, nhất là vào lúc cả hai càng ngày càng có khuynh hướng tách rời khỏi cộng đồng quốc tế. Trong trường hợp của Trung Quốc, thì Bắc Kinh còn có Nga và vẫn duy trì đối thoại với phương Tây. Pakistan thực sự không biết phải trông vào ai nếu xảy ra xung đột với Ấn Độ hay với Afghanistan ngay sát cạnh. Islamabad chỉ có thể trông chờ vào Trung Quốc. Do vậy bằng mọi giá Pakistan phải duy trì dự án hành lang kinh tế với CPEC với Trung Quốc ».Nợ nước ngoài của Pakistan lên tới 100 tỷ đô la, hơn 30 tỷ trong số đó là nợ Trung Quốc, lạm phát trên dưới 40 % và gần 40 % dân số sống trong cảnh bần cùng, chắc chắn là Islamabad không có nhiều lựa chọn và muốn trông thấy Hành Lang Kinh Tế Trung Quốc Pakistan là một chiếc phao để thoát nạn.Một trong những phương án tái lập an ninh cho Pakistan theo giới phân tích, có thể là lôi kéo Afghanistan trong tay phe Hồi giáo Taliban vào dự án CPEC dưới sự giám sát của nhà chủ nợ là Trung Quốc. Song đây cũng không phải là chuyện dễ làm khi mà những hiềm khích giữa hai quốc gia Hồi giáo ở nam Á này còn quá lớn, đặc biệt là trên vấn đề hồi hương người hai triệu rưỡi người tị nạn Afghanistan đang sống trên lãnh thổ Pakistan.Islambad có kế hoạch trục xuất 1,7 triệu người về nước để diệt trừ hiểm họa số này tham gia hàng ngũ khủng bố Taliban TTP … Tới nay Pakistan đã thực hiện được gần 1/3 mục tiêu đề ra và dương như « an ninh vẫn không được cải thiện ».    

Với cuộc chiếm đóng đường phố tại biên giới Pháp-Tây Ban Nha hay việc nông dân Ba Lan biểu tình tại trụ sở của Liên Hiệp Châu Âu, trong hai ngày 03-04/06/2024 có lẽ nông dân châu Âu vẫn chưa nguôi giận sau sau « làn sóng nổi dậy » đầu năm 2024. Những nhượng bộ của châu Âu và ở cấp từng quốc gia thành viên dường như vẫn chưa đủ. Phiên bản được điều chỉnh của Chính Sách Nông Nghiệp Chung Châu Âu PAC vẫn chịu nhiều chỉ trích.  Cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu Chủ Nhật 09/06/2024 được xem là một cuộc trắc nghiệm về mối hàn gắn giữa « những người nông dân nổi giận với những nhà kỹ trị tại Bruxelles ».   Chưa đầy một tuần lễ trước bầu cử Nghị Viện Châu Âu hôm qua 03/06/2024 một số nông dân Pháp, Tây Ban Nha lại huy động máy cầy chiếm đóng các cửa khẩu biên giới trong 24 giờ đồng hồ. Sáng ngày 04/06/2024 đến lượt một số nông dân Ba Lan bao vây trụ sở của Liên Hiệp Châu Âu ở Bruxelles.Thực ra đòi hỏi của những người nông dân nổi giận lần này không có gì mới so với phong trào đã bùng lên hồi đầu năm nay. Các nhà trồng trọt Ba Lan vẫn tức giận thấy nông phẩm của Ukraina được đưa vào châu Âu, họ cũng tức giận vì những chuẩn mực « xanh » Liên Âu áp đặt với các nhà sản xuất của khối này.Ở chân dãy núi Pyrénées, biên giới tây nam giữa Pháp và Tây Ban Nha, cuộc biểu dương lực lượng là để nhắc nhở các nghị viên tương lai của châu Âu rằng hồ sơ nông nghiệp là một vấn đề cấp bách, xăng dầu, điện nước vẫn quá đắt đỏ với các nông dân. Vì sao nông dân châu Âu từ ở Hà Lan đến Tây Ban Nha, Đức, rồi từ Ba Lan cho đến Pháp… đã vùng lên hồi tháng 1/2024 ? Để xoa dịu tình hình, gần hai tháng sau, Bruxelles và các chính phủ tại các quốc gia liên quan, như ở Pháp đã có những bước nhượng bộ nào ? Phải chăng khủng hoảng chưa hoàn toàn được dập tắt bởi chính sách nông nghiệp của Liên Âu PAC đầy những mâu thuẫn ? Sự hào phóng của châu Âu với nông dân Ukraina Nông dân tại nhiều nước trong khối, mạnh hơn cả là các nước Đông Âu (Ba Lan, Bulgari, Rumanie, Hungary, Slovakia) phẫn nộ khi mà hàng ngàn tấn ngũ cốc Ukraina vẫn cứ tiếp tục đổ vào thị trường châu Âu, tồn đọng trong các nhà kho trong khi mà các nhà sản xuất địa phương không có chỗ để chứa nông sản mà họ sắp thu hoạch vào mùa xuân 2024.Nông sản Ukraina được cho là chỉ tạm dừng tại Liên Âu trước khi tiếp tục được chuyển sang một thị trường thứ ba như Trung Cận Đông hay châu Phi, trên thực tế giới trong ngành cho rằng lúa mì, hạt hoa hướng dương hay bắp của Ukraina được bán trực tiếp cho nhiều nước trong Liên Âu (Ý, Tây Ban Nha …).Liên Âu liên đới với Ukraina phải đối mặt với chiến tranh. Nông dân châu Âu không đoàn kết với nông dân Ukraina.Để xoa dịu phẫn nộ của giới chăn nuôi trồng trọt trong Liên Âu, Bruxelles đến tháng 3/2024 đã ban hành một số biện pháp khẩn cấp như là : giải ngân 156 triệu euro hỗ trợ các bên bị thiệt hại ; ấn định « những mức trần » về nhập khẩu lương thực, thực phẩm của Ukraina (thịt gà, trứng, mật ong, bắp …)Bất mãn thứ hai cũng xuất phát từ chiến tranh Ukraina, khi mà cuộc chiến này đẩy giá năng lượng, phân bón lên cao. Uẩn ức thứ ba là các đợt hạn hán, rồi mưa lũ gây thiệt hại mùa màng khiến đời sống của các nông dân thêm chật vật. Nhà báo Gabriel Grésillon của tờ Les Echos đã thực hiện nhiều bài phóng sự về nỗi bất bình của nông dân Pháp trong vùng Haute Garonne, miền tây nam nước Pháp đưa ra một trường hợp cụ thể về « giọt nước làm tràn ly - tức nước vỡ bờ » tại đây :« Điểm khởi đầu là một sự kiện rất cụ thể : giữa tháng 1 năm nay diễn ra một cuộc họp tại thành phố Toulouse để đàm phán về giá nước cho giới trồng trọt và chăn nuôi. Số này không được thỏa mãn và xin được chơi chữ một chút : đó là ‘giọt nước' làm trào những phẫn uất của giới canh nông. Họ bắt đầu huy động lực lượng, dựng rào cản, chiếm đóng các trục giao thông và nhất là chiếm đóng xa lộ A64. Thực ra có rất nhiều vấn đề khiến giới chăn nuôi, trồng trọt phẫn uất. Một trong số đó là thu nhập quá thấp trong ngành. Ở khu vực Haute Garonne sau khi trừ tất cả các loại thuế, bảo hiểm, đóng góp xã hội … thu nhập hàng năm của nông dân là 5.000 euro »"Thu nhập 5000 euro một năm"Trên các phương tiện truyền thông, nông dân Pháp bất mãn nhất là cảm thấy bị đối xử bất công : giới làm công ăn lương được bảo đảm một mức lương tối thiểu. Nông dân thì không, như phóng viên báo Les Echos vừa trình bày. Chắc chắn là thu nhập 5.000 euro một năm không có sức thuyết phục giới trẻ ở Pháp lao vào nghiệp canh nông. Theo Viện Thống Kê Quốc Gia Pháp, năm 1965 trên toàn quốc có 6,2 triệu nông dân. Con số này rơi xuống còn 0,8 triệu năm 2020. Gabriel Grésillon cho biết tiếp :« Đòi hỏi chính từ phía các nông gia là quyền được sống một cách đàng hoàng tử tế nhờ sức lao động của mình, họ cũng nêu bật là Châu Âu giảm trợ cấp thông qua Chính Sách Nông Nghiệp Chung, họ bất mãn vì giá xăng dầu tăng mạnh, vì chính sách thuế khóa, vì bị các tập đoàn phân phối bắt chẹt. Nông dân than phiền vì những thủ tục hành chính quá nặng nề, quá rắc rối làm họ tốn quá nhiều thời gian để khai đủ mọi loại giấy tờ thay vì dành thời gian đó cho công việc ngoài đồng ». Thu nhập quá thấp là nguyên nhân dẫn tới nhiều vụ nông dân Pháp tự sát như trường hợp của thân phụ Jérome Bayle, một nông dân 45 tuổi trong vùng Haute Garonne. Anh là một gương mặt hàng đầu trong phong trào tự phát của những người nông dân nổi dận …. Giới sản xuất bị các nhà phân phối ép giáVậy làm thế nào nâng mức thu nhập cho những người đang nuôi sống 520 triệu dân trong Liên Hiệp Châu Âu ? Giáo sư đại học Sorbonne Sylvie Brunel, từng điều hành tổ chức Action Contre La Faim - Hành Động Chống Nạn Đói trả lời trong một chương trình trên đài truyền hình France24 cách nay đã gần ba năm trình bày về trường hợp cụ thể ở Pháp :« 9 phần 10 thực phẩm đến tay người tiêu dùng phải đi qua các hệ thống phân phối mà cụ thể là các siêu thị lớn. Trên toàn nước Pháp có 4 trung tâm trực tiếp mua vào lương thực thực phẩm của các nông dân trước khi phân phối cho các siêu thị lớn và cho các cửa hàng chuyên về lương thực thực phẩm … Về phía các nhà cung cấp thì có hàng chục ngàn nông gia, có không biết bao nhiêu là tổ hợp và vài trăm nhà môi giới … Điều đó cho thấy là bên mua vào ở trong thế mạnh và họ sẵn sàng áp đặt giá cả với các nhà sản xuất. Chính vì thế mà Pháp đã ban hành luật Egalim (Egalité Alimentaire), đòi một mối tương quan bình đẳng hơn giữa các đại lý phân phối với các nông gia (Remontée) nhưng tới nay luật này không mang lại hiệu quả như mong muốn, bởi vì sự thực là có ít nhất ba trở ngại : người mua vẫn không biết rõ xuất sứ của các sản phẩm, chúng ta cũng không biết khi mua vào một quả trứng hay một bó rau, một kí lô táo …. thì nhà chăn nuôi nhân và nhà sản xuất được bao nhiêu phần trăm. Sau cùng, khi đi chợ mọi quyết định còn tùy thuộc vào túi tiền của người tiêu dùng ».Hiệp Ước Xanh trong Chính Sách Nông Nghiệp Chung Đối với hơn 800 ngàn nông dân Pháp đang nuôi sống hơn 68 triệu dân, đang góp phần để Liên Hiệp Châu Âu được mệnh danh là một cường quốc nông nghiệp, nắm giữ một phần chìa khóa của chính sách « tự chủ về lương thực » cho toàn khối, điều không thể chấp nhận được mà những đòi hỏi của châu Âu về các chuẩn mực xanh. Chính Sách Nông Nghiệp Chung phiên bản gần đây nhất và đã bắt đầu được áp dụng từ năm ngoái bao gồm luôn vế « Hiệp Ước Xanh » : Châu Âu gắn liền các khoản trợ cấp cho nông dân với đòi hỏi tuân thủ các chuẩn mực về môi trường.Năm 2021 khi Liên Âu điều chỉnh Chính Sách Nông Nghiệp Chung PAC cũng trên đài truyền hình Pháp France 24 Sébastien Abis, chuyên gia về lương thực thực phẩm, giám đốc Club Demeter, một tổ chức quy tụ nhiều trường đại học và viện nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp và công nghiệp chế biến thực phẩm đã nêu bật một nghịch lý : « Chính Sách Nông Nghiệp Chung PAC ra đời từ năm 1962. Ở thời điểm đó Cộng Đồng Kinh Tế Châu Âu (tiền thân của Liên Hiệp Châu Âu) cần sản xuất nhiều để bảo đảm an ninh lương thực cho người dân châu Âu sau những năm tháng chiến tranh. Giờ đây ưu tiên của châu Âu đã thay đổi : Bruxelles đòi nông dân tiếp tục sản xuất để nuôi sống hơn 500 triệu miệng ăn. Đồng thời như tất cả mọi ngành nghề khác, ngành nông nghiệp cũng phải đóng góp vào tiến trình chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh. Tức là chúng ta đòi giới canh nông khắc phục những hậu quả biến đổi khí hậu gây nên. Đương nhiên đây là nghĩa vụ chung của nhân loại. Quả thực là các nhà chăn nuôi, trồng trọt họ trên tuyến đầu : họ khai thác đất đai, các nguồn nước ngọt để canh tác … họ tiếp cận trực tiếp với các nguồn tài nguyên thiên nhiên và do vậy có trách nhiệm với hệ sinh thái. Khúc mắc nằm ở chỗ trong phiên bản mới của Chính Sách Nông Nghiệp Chung được thông qua năm 2021 và có hiệu lực hai năm sau đó, Châu Âu vẫn đặt mục tiêu sản xuất nhiều hơn và chất lượng hơn, nhưng cùng lúc, lại đòi nông dân trong Liên Âu phải có trách nhiệm gìn giữ môi trường, mái nhà chung của nhân loại… Bruxelles tuy nhiên lại quên tính tới việc bảo đảm cho họ một mức thu nhập khả dĩ ».Dân thành thị đòi nông dân bảo vệ đồng quêSylvie Brunel hoàn toàn chia sẻ quan điểm này khi bà nhắc lại một điều rất cơ bản mà các nhà kỹ trị ở Bruxelles dường như đã quên mất khi hoạch định ra Hiệp Ước Xanh« Nông dân là người nuôi sống chúng ta và nếu như trong việc trồng trọt họ bảo vệ được thiên nhiên thì quá tốt. Nhưng chúng ta đừng nhầm khi xem rằng việc bảo vệ môi trường, thiên nhiên, gìn giữ các cảnh quang,  … là bổn phận của giới chăn nuôi trồng trọt. Đất đai, sông ngòi, … là những công cụ sản xuất của nông dân. Ưu tiên của họ là khả năng sản xuất, là năng suất trồng trọt, là mức thu hoạch …. Đương nhiên là họ có trách nhiệm với môi trường nhưng đừng quên rằng nhiệm vụ đầu tiên của ngành nông là bảo đảm an ninh lương thực cho dân chúng trong Liên Hiệp Châu Âu » Ở cấp châu Âu, Bruxelles đã lùi bước treen mục tiêu tiến đến một nền nông nghiệp xanh : thí dụ trợ cấp khi nông dân hưu canh từ 4 đến 7 % diện tích trồng trọt một năm ; hoãn việc cấm sử dụng một số loại thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ. Về phần 27 thành viên trong Liên Âu, tại Pháp chẳng hạn ngoài bộ trưởng Nông Nghiệp, thủ tướng Attal và tổng thống Macron trực tiếp can thiệp để giải tỏa những phẫn nộ của các nông gia. Chính phủ Pháp vừa hoãn thu thuế, vừa tìm cách giảm nhẹ các thủ tục hành chính rườm ra cho nông dân, thúc đẩy các hồ sơ xin trợ cấp được cứu xét nhanh hơn …  Dù vậy trước thềm bầu cử Nghị Viện Châu Âu cơn uất hận của giới trồng trọt và chăn nuôi tại châu Âu có khuynh hướng nhen nhúm bùng lên trở lại tại một vài nơi : đó là bằng chứng về thái độ hoài nghi của giới này với các nhà cầm quyền ở Bruxelles và cả ở các cấp địa phương.Nhưng một phần khủng hoảng trong giới nuôi–trồng hiện nay tại châu Âu có lẽ xuất phát từ hố sâu chia rẽ giữa người dân thành phố đối với thôn quê. Các đảng xanh và giới bảo vệ môi trường ở thành phố xem những người chân lấm tay bùn, đứng trên ruộng đồng là thủ phạm gây ô nhiễm đất đai và sông ngòi khi họ rải phân bón, dùng thuốc trừ sâu…Trước các đợt hạn hán thường xuyên xảy ra hơn do biến đổi khí hậu, nông dân cần tích trữ nước để nuôi gia súc và tưới, trồng thì lại bị tố cáo là « ích kỷ ,chiếm đoạt các nguồn nước ngọt, tài sản chung của dân chúng trong vùng ». Nhiều tỉnh thành ở miền nam nước Pháp thì xảy ra xung đột lợi ích giữa nông dân với ngành du lịch sợ « không đủ nước cho các bể bơi » để đón du khách tại các vùng nắng nóng, không đủ nước để tưới cỏ cho các sân golf ….Ngay giữa các nhà nông với nhau, những đòi hỏi của Liên Âu về « trồng rau sạch », « chăn nuôi xanh », …  khiến các nhà trồng trọt truyền thống phải chạy đua với những nhà sản xuất thực phẩm hữu cơ để tranh giành các khoản trợ cấp nông nghiệp của Bruxelles …

« Cõng rắn cắn gà nhà ». Hãng xe hơi Pháp Stellantis bị chỉ trích mạnh mẽ sau thông báo từ tháng 09/2024 sẽ phân phối ô tô điện Leapmotor của Trung Quốc. Pháp là bệ phóng cho xe điện Trung Quốc « đổ bộ » vào 9 nước trong Liên Âu. Thấy gì từ việc một tên tuổi hàng đầu của nền công nghiệp xe hơi trên thế giới trở thành « đại lý » phân phối xe  « made in China »? Tâm điểm của ngành công nghiệp xe hơi thế giới đã chuyển hẳn về Trung Quốc? Vào lúc ô tô điện Trung Quốc rẻ hơn so với xe do các hãng châu Âu sản xuất và hàng chục ngàn chiếc đã đậu sẵn ở các hải cảng chờ thâm nhập thị trường châu Âu, họp báo từ Bắc Kinh hôm 14/05/2024, tổng giám đốc Stellantis, Carlos Tavares, trịnh trọng loan báo tập đoàn do ông điều hành có thêm thành viên thứ 15 là hãng xe Trung Quốc Leapmotor International. Hệ quả là ngay từ mua thu năm nay, Stellantis bắt đầu phân phối ô tô điện của nhãn hiệu này, ban đầu là với hai kiểu xe điện T03 và C10 bên cạnh những chiếc xe quen thuộc với người tiêu thụ ở châu Âu như Peugeot - Citroen của Pháp hay Alfa Romeo, Fiat của Ý, Chrysler và Jeep của Mỹ hay Opel của Đức… T03 là loại xe điện nhỏ, tương đương với nhiều kiểu ô tô điện của hãng Citroen. Còn C10 thuộc dòng xe thể thao đa dụng SUV.Pháp, bệ phóng cho ô tô điện Trung QuốcTheo thông cáo chính thức, từ nay đến cuối năm Leapmotor International dự trù mở khoảng 200 đại lý tại 9 nước trong Liên Âu (Pháp, Đức, Ý, Hà Lan, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Bỉ, Hy Lạp và Rumani), trước khi tiến tới Thổ Nhĩ Kỳ và các vùng lãnh thổ hải ngoại của Pháp. Bước kế tiếp nữa là vẫn dựa vào mạng lưới phân phối của Stellantis để hiện diện tại Ấn Độ, Úc, New Zealand, Thái Lan và Malaysia, Brazil và Chilê.Từ một công ty khởi nghiệp ra đời năm 2015, có trụ sở tại Hàng Châu, Leapmotor chỉ tập trung phát triển ô tô điện. Nhãn hiệu này hiện vẫn còn rất xa lạ ngay cả với người tiêu dùng Trung Quốc và bị những anh em cùng nhà như BYD, Zeekr, Chery … bỏ xa lại phía sau.Tháng 10/2023, Stellantis chi ra 1,5 tỷ euro mua lại một phần vốn của Leapmotor và đến mùa xuân năm nay đôi bên khai sinh đại công ty Leapmotor International, trụ sở đặt tại Amsterdam, Hà Lan. Pháp nắm giữ 51 % vốn. Vấn đề đặt ra là vào lúc ngành ô tô điện của Pháp chưa thực sự cất cánh, chính phủ một mặt đầu tư nhiều cho cả Stellantis và hãng xe Renault để sản xuất các loại xe điện nhỏ, vừa với túi tiền của tầng lớp trung lưu,  thì hàng chục ngàn chiếc xe điện Trung Quốc đã túc trực sẵn tại nhiều bến cảng của châu Âu chờ đợi được mua vào.Trung bình, xe Trung Quốc rẻ hơn so với các kiểu ô tô điện tương đương của châu Âu 30%. Kiểu xe T03 của hãng Leapmotor rẻ hơn 15% so với kiểu xe tương đương Citroen C3 của Pháp và 70% so với ô tô điện Fiat500 của Ý.  Stellantis sợ bỏ lỡ cơ hội hay tìm cách "moi" công nghệ của Trung Quốc ?Carlos Tavares, tổng giám đốc tập đoàn Stellantis, tính toán những gì trong bối cảnh chính các hãng xe châu Âu do ông điều hành đang chạy nước rút để sản xuất xe điện đại trà ?Trả lời đài truyền hình Pháp France 5 hôm 18/05/2024, kinh tế gia Elie Cohen, nguyên giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia Pháp cho rằng Stellantis đang « cõng rắn cắn gà nhà » và có nguy cơ « giết từ trứng nước » ngành công nghiệp ô tô điện của châu Âu mà phần lớn hoạt động dưới trướng của Stellantis :    Elie Cohen : « Chắc chắn là Carlos Tavares, tổng giám đốc Stellantis, thiên về giải pháp tăng doanh thu cho tập đoàn này, trước viễn cảnh xe ô tô điện Trung Quốc như một cơn sóng ập vào châu Âu. 40% xe của Trung Quốc là để bán sang thị trường châu Âu. Stellantis muốn đồng hành cùng với trào lưu này, thay vì « đắp đê » bảo vệ các nhà sản xuất, bảo vệ thị trường châu Âu, thay vì chú trọng đến tính tự chủ của nền công nghiệp chung toàn khối. Công nghiệp xe hơi là lá phổi của toàn bộ nền công nghiệp châu Âu. Chấp nhận thế áp đảo của xe Trung Quốc có nghĩa là đánh thẳng vào cả nền công nghiệp trên châu lục này. Tôi ngạc nhiên vì quyết định của hãng xe Stellantis phân phối ô tô điện Trung Quốc, bởi mới sáu tháng trước đây chính ông Tavares từng chỉ trích các giới chức châu Âu và nhất là chính phủ Pháp trải thảm đỏ cho xe của Trung Quốc tràn vào thị trường châu Âu ».Trước những chỉ trích mở cửa cho xe Trung Quốc vào châu Âu, cạnh tranh bất bình đẳng với xe do chính các tập đoàn của Pháp, của Ý hay Đức mới chỉ bắt đầu sản xuất, tổng giám đốc Stellantis, Carlos Tavares, biện minh : Leapmotor xuất khẩu xe điện qua trung gian Stellantis, do vậy, với số nhiều, một phần tiền lãi của hãng xe Trung Quốc này « rơi vào túi của hãng xe Pháp và số tiền đó sẽ được dùng để đầu tư vào các công nghệ mới trong ngành sản xuất ô tô ». Theo giới trong ngành, điều không nói ra ở đây là hãng xe Pháp với những tên tuổi lớn từ lâu đời như Peugeot hay Citroen kỳ vọng vào công nghệ của Trung Quốc để phát triển xe điện.Trong mắt giáo sư Thomas Porcher, giảng dậy tại trường quản trị kinh doanh Paris School of Business, trên đài phát thanh France Inter (ngày 17/05/2024), sự hợp tác này là bằng chứng rõ rệt nhất thể hiện « thất bại trong chính sách công nghiệp của châu Âu và của bản thân các nhà sản xuất xe trên châu lục này » khi họ nhường hẳn một sân chơi mới là mảng công nghiệp ô tô điện cho Trung Quốc.Thomas Porcher : « Đây là một thất bại của chính sách công nghiệp châu Âu, đã không tạo chỗ đứng cho một tên tuổi lớn trong lĩnh vực ô tô điện, khác hẳn với trường hợp của Mỹ như với Tesla. Đây cũng là một thất bại của các nhà sản xuất châu Âu, để rồi những tên tuổi hàng đầu trong ngành như Peugeot, Citroen, dưới màu cờ của Stellantis, trở thành một đại lý cho xe Trung Quốc. Đâu đó như thể Stellantis chuẩn bị để thay thế những sản phẩm sáng giá của mình bằng xe Trung Quốc. Chỉ là một nhà phân phối xe cho Trung Quốc thì Stellantis đâu có hàng mới để chinh phục thị trường ».Châu Âu cận thịMột số tên tuổi lớn trong ngành như Toyota của Nhật, sau khi tiên phong trong thể loại xe hybride, sử dụng điện và xăng, không chuyển hướng sang ô tô điện. General Motors của Mỹ cũng bị chậm đến mấy nước cờ so với các hãng xe Trung Quốc. Ba con chim đầu đàn của nền công nghiệp xe hơi Pháp là Renault, Peugeot và Citroen vẫn mải mê phát triển xe chạy bằng xăng và dầu… Để rồi giờ đây bị các đối thủ Trung Quốc qua mặt. Kinh tế gia Elie Cohen mạnh mẽ lên án tính toán thiển cận của lãnh đạo Stellantis và qua đó gián tiếp hy sinh mảng ô tô điện của chính các công ty mà ông Tavares đang điều hành.Elie Cohen : « Tôi rất sửng sốt nhận thấy rằng, tập đoàn Stellantis từng đánh cược vào kiểu xe điện C3 do hãng Citroen sản xuất, xem đây như một lá chủ bài để chinh phục thị trường ô tô điện châu Âu. Đây là một loại xe nhỏ, bình dân, dễ dàng chinh phục thị trường Pháp và châu Âu. Chính phủ Pháp đã hỗ trợ nhiều cho Stellantis để phát triển mảng ô tô điện này, kèm theo đó là những khoản trợ cấp để khuyến khích người tiêu dùng sắm ô tô điện…. Để rồi, Stellantis giờ đây không còn nhắc nhiều đến kiểu xe Pháp C3 nữa mà lại rầm rộ thông báo với khách hàng lã sẽ phân phối xe điện mang nhãn hiêu Trung Quốc Leapmotor ».Công bằng mà nói, về hình thức bề ngoài, dáng các kiểu xe Trung Quốc khá bắt mắt, Leapmotor và các hãng xe Trung Quốc khác có khả năng cung cấp từ những kiểu xe nhỏ, bình dân đến gam hạng sang. Xe của Trung Quốc được trang bị nhiều thiết bị điện tử thông minh… giá lại rẻ nên chúng « có tất cả những chìa khóa để chinh phục những khách hàng khó tính châu Âu », như ông Elie Cohen ghi nhận.Liên Âu vẫn rụt rè Vào lúc Hoa Kỳ đã thẳng thừng đóng chặt cửa với ô tô điện Trung Quốc thì Liên Âu vẫn chỉ mới lên tiếng đe dọa :Elie Cohen : « Chính quyền Trung Quốc trợ giá rất mạnh cho nền công nghiệp xe hơi nước này, từ sản xuất đến xuất khẩu. Nhờ vậy xe điện Trung Quốc nhanh chóng bành trướng ở khắp nơi, dẫn đầu trong số các nhà xuất khẩu vào Liên Âu, qua mặt luôn cả xe Mỹ Tesla… Trước làn sóng xe điện Trung Quốc đó thì Liên Hiệp Châu Âu vẫn cứ tranh cãi, điều tra xem ô tô điện Trung Quốc có được trợ giá hay không, cân nhắc xem nên đánh thuế nhiều hay ít … và một số thành viên trong Liên Hiệp Châu Âu mạnh mẽ chống đối áp thuế xe điện Trung Quốc… Trong khi đó, xe của Trung Quốc tiếp tục được ra lò và các nhà máy tiếp tục hoạt động mạnh ».Trong trường hợp khả quan nhất, Bruxelles cũng chỉ đánh thuế từ 15 đến 30 % xe điện Trung Quốc nhập khẩu vào Liên Âu chứ không bao giờ dám áp thuế 100 % như Mỹ. Hiện tại, Đức là tiếng nói mạnh mẽ nhất chống mọi kế hoạch đánh thuế ô tô điện Trung Quốc. Hungary vừa ký hợp đồng với tập đoàn BYD để mở một nhà máy lắp ráp xe Trung Quốc ngay giữa lòng châu Âu. Tây Ban Nha thì hợp tác với Chery ….  Liên Âu đề ra mục tiêu đến năm 2035, 100 % xe lưu hành phải là ô tô điện. Trung bình mỗi năm, người Pháp mua vào 1,8 triệu chiếc xe mới. Trước khi mở đại lý cho xe Trung Quốc, chính Carlos Tavares, tổng giám đốc Stellantis đã mạnh mẽ chỉ trích các giới chức ở Bruxelles và chính phủ Pháp « nuôi dưỡng » nền công nghiệp ô tô điện Trung Quốc !

Năm 2023, một phần tư lượng vàng mà tất cả các Ngân Hàng Trung Ương trên thế giới mua vào, đã đổ về kho dự trữ của Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc tại Bắc Kinh. Có thêm 230 tấn, kho vàng của định chế này trong một năm tăng thêm 10 %. Làm sao giải thích cơn sốt vàng tại Trung Quốc, tiền đề cho tiến trình « phi đô la hóa » ? Trước chiến tranh Ukraina, Nga cũng đã tập trung tích trữ vàng.  Trung Quốc đang đẩy giá vàng lên cao, hiện dao động ở ngưỡng 2.300 -2.400 đô la/Oz (1 ounce Oz = 28,34 gram). Những biến động về địa chính trị trên thế giới, cộng thêm với dự báo Cục Dự Trữ Liên Bang Hoa Kỳ, Fed hạ lãi suất chỉ đạo khiến « vàng » càng trở nên hấp dẫn.Trung Quốc, nam châm hút vàng của thế giớiTính đến tháng 5/2024, Trung Quốc trong 18 tháng liên tiếp « trang bị thêm vàng » cho quỹ dự trữ của Ngân Hàng Trung Ương. Trong tháng 1 và 2/2024, một mình Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc mua thêm 22 tấn vàng, như báo cáo của hiệp hội World Gold Council ghi nhận. Trong cả năm 2023, định chế này mua vào 225 tấn vàng : một kỷ lục! Hiện tại, 2.257 tấn vàng đang ngủ yên trong quỹ dự trữ của Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc. RFI tham khảo ý kiến của bà Isabelle Feng, chuyên về tài chính, ngân hàng thuộc trung tâm nghiên cứu Perelman, Đại Học Bruxelles của Bỉ để hiểu thêm về cơn sốt vàng tại Trung Quốc. Bà Isabelle Feng cũng là cộng tác viên của Trung Tâm Nghiên Cứu về châu Á, Asia Center, tại Paris :« Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc đã rất năng động trên thị trường. Năm 2023, Trung Quốc mua vào hơn 200 tấn vàng, một kỷ lục trên thế giới như vừa nói, nâng dự trữ vàng trong kho lên thành hơn 2000 tấn. Nhưng khi nhìn sâu hơn vào vấn đề, chúng thấy Bắc Kinh cần tích trữ vàng vì ba lý do : một là để giảm thiểu mức độ phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ ; hai là giữ giá cho đơn vị tiền tệ của Trung Quốc vào lúc mà đồng nhân dân tệ đang bị trượt giá so với đô la. Lý do thứ ba là lượng vàng trong kho dư trữ của Ngân Hàng Trung Ương là một biểu tượng của sức mạnh kinh tế. Tại các nước phát triển, trung bình kho vàng tương đương với từ 17 đến 20 % toàn bộ tài sản quốc gia. Năm 2022, có ba quốc gia trên thế giới là Mỹ, Đức và Ý nắm giữ một khối lượng vàng tương đương với 60 % quỹ dự trữ của Ngân Hàng Trung Ương ; Pháp là 40 %. Trong khi đó, dù đã mua vào rất nhiều vàng trong thời gian gần đây, khối vàng của Trung Quốc mới chỉ tương đương với 4,6 %. Đó là một tỷ lệ rất, rất thấp. Để so sánh, trước khi nổ ra chiến tranh Ukraina, kho vàng của Nga tương đương với 1/3 quỹ dự trữ ». 680 tấn vàng để tiết kiệmVẫn theo World Gold Council, cũng trong năm 2023, bên cạnh khối lượng hơn 220 tấn vàng Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc nắm giữ, còn phải kể đến 680 tấn vàng người dân Trung Quốc tích lũy dưới dạng vàng lá, vàng thoi và nhất là nữ trang. Và đây cũng là một kỷ lục.Theo bảng xếp hạng trên thế giới, Trung Quốc và Ấn Độ là hai quốc gia có truyền thống mua vàng nhiều nhất, nhưng năm ngoái, nhu cầu sắm nữ trang ở Trung Quốc tăng thêm 10 % thì trái lại, dân Ấn Độ có vẻ lơ là hơn : tiêu thụ tại quốc gia nam Á này giảm 6 % trong năm 2023. Isabelle Feng nhấn mạnh đến nét đặc thù của thị trường vàng ở Trung Quốc :« Nguồn mua vàng đầu tiên, cho đến hiện tại là chính phủ, thế nhưng trong thời gian gần đây, báo chí nói nhiều đến hiện tượng tư nhân đua nhau tích trữ vàng, họ mua nữ trang. Điều này phản ánh thực trạng kinh tế của Trung Quốc và có nhiều cách biệt so với 5 năm trước đây. Kinh tế Trung Quốc giờ đây ảm đạm vì khủng hoảng địa ốc kéo dài, do tăng trưởng bị hủy hoại sau ba năm Trung Quốc đóng cửa kinh tế để chống dịch. Theo các báo cáo của chính phủ, hồi năm 2022, lĩnh vực địa ốc chiếm 70 % tài sản của một hộ gia đình. Giá nhà đất sụt giảm coi như dân chúng bị khánh tận. Do vậy, những ai còn một chút khả năng, tôi xin nhấn mạnh ở điểm này, thì họ tập trung mua vàng. Đây là cách duy nhất để tiết kiệm, bởi vì người ta không còn tin tưởng vào tương lai, vào các sàn chứng khoán… Các thị trường chứng khoán mất giá mạnh trong thời gian gần đây. Ngay cả sàn giao dịch Hồng Kong cũng đã mất giá 40 % so với cách nay 5 năm. (...) Thêm một yếu tố khác nữa là người dân Trung Quốc bị giới hạn trong việc mua vào ngoại tệ. Theo quy định, hàng năm, mỗi người chỉ được mua vào tối đa 50.000 đô la. Tức là nếu có nhiều tiền, người ta cũng không thể tích trữ được ngoại tệ quá ngưỡng 50.000 đô la đó. Thành thử vàng là phương tiện cuối cùng để tiết kiệm tiền, khi mà công luận không còn tin tưởng vào các doanh nghiệp… »Theo các thống kê, « trong 2 năm qua Trung Quốc nhập khẩu hơn 2800 tấn vàng, tương đương với 1/3 khối vàng Hoa Kỳ đang được cất giữ trong kho của Federal Reserve ». Như chuyên gia Feng vừa nêu, trong bối cảnh giá vàng trên thị trường quốc tế đang cao, đồng nhân dân tệ Trung Quốc mất giá so với đô la, kinh tế Trung Quốc ảm đảm vậy mà một phần dân chúng vẫn đua nhau mua vàng. Điều đó cho thấy trong ngắn hạn, bản thân người dân Trung Quốc cũng không mấy tin tưởng vào tăng trưởng của nước nhà và điều này phản ánh tâm trạng bi quan của xã hội.Vàng : mục tiêu phi đô la hóa Trở lại với cơn sốt vàng của Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc, theo hãng tin Mỹ Bloomberg, song song với hiện tượng nói trên, Bắc Kinh liên tục bán bớt một phần công trái phiếu của Mỹ mà họ đang nắm giữ.Đầu năm 2024, Trung Quốc chỉ còn nắm giữ 775 tỷ đô la công trái phiếu của Mỹ, thay vì 1.100 tỷ như cách nay ba năm. Hãng tin Đức Deutsche Welle nhắc lại, như hầu hết các quốc gia trên thế giới, « Trung Quốc lệ thuộc nhiều vào đô la trong các khoản giao dịch thương mại » và nhất là đến nay đô la Mỹ vẫn là thước đo lường trong các hoạt động xuất nhập khẩu năng lượng và nguyên liệu, được dùng để thanh toán « 50 % tổng trao đổi thương mại toàn cầu ». Cơn sốt vàng của Trung Quốc do vậy được hiểu như là bước đầu để Bắc Kinh « cai nghiện đô la ».Cùng với động tác từng bước tách rời khỏi quỹ đạo của đô la Mỹ, Trung Quốc vận động khối các nền kinh tế đang trỗi dậy BRICS, các nước đang phát triển và giao thương nhiều với Trung Quốc sử dụng đồng nhân dân tệ nhiều hơn. Lý do chính là Bắc Kinh cũng như nhiều nước « phương Nam » đã rút ra được những bài học từ kinh nghiệm của Nga bị Âu Mỹ trừng phạt vì xâm chiếm Ukraina.Do vậy, như chuyên gia Isabelle Feng vừa nêu, Trung Quốc đang thực hiện mục tiêu áp đặt đơn vị tiền tệ của mình để củng cố vị thế kinh tế và địa chính trị với phần còn lại của thế giới : Nhờ có đồng đô la mà Hoa Kỳ đi vay với lãi suất rẻ hơn bất kỳ một quốc gia nào khác. Washington lại rộng đường sử dụng đơn vị tiền tệ này như một công cụ ngoại giao, thậm chí là vũ khí để áp đặt các lệnh trừng phạt với những đối thủ - và kể cả với các đồng minh, của Hoa Kỳ.Tách rời khỏi đô la vì một ý đồ quân sự ?  Giới phân tích nhận định : « Chắc chắn là yếu tố quyết định, khiến các ngân hàng trung ương trên thế giới đa dạng hóa các nguồn dự trữ ngoại tệ ». Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhiều lần khẳng định mục tiêu thống nhất Đài Loan kể cả bằng sức mạnh quân sự. Điều đó khiến một số nhà quan sát nhắc lại là trước khi quyết định xâm chiếm Ukraina, Matxcơva từ 2008, sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, đã lặng lẽ tích trữ vàng, chiến lược này đã tăng tốc từ sau khi Nga thôn tính bán đảo Crimée của Ukraina hồi năm 2014. Hiệp hội World Gold Council nhắc lại, trong giai đoạn 2014-2022 Ngân Hàng Trung Ương Nga đứng đầu bảng trong số các nguồn tiêu thụ vàng của thế giới và hiện tại, nước Nga nắm giữ hơn 2.300 tấn vàng, tương đương với « 20 % dự trữ vàng của các Ngân Hàng Trung Ương trên thế giới ». Vậy phải chăng Bắc Kinh cũng đang tích trữ vàng để chuẩn bị cho kịch bản đối đầu quân sự với phương Tây ? Isabelle Feng phân tích :« Trung Quốc đã trông thấy phương Tây mạnh tay trừng phạt kinh tế Nga như thế nào một khi Matxcơva đưa quân sang Ukraina. Đương nhiên là chúng ta thường nghĩ rằng đây là một bài học quý giá đối với Trung Quốc, khi biết rằng Bắc Kinh có tham vọng thôn tính Đài Loan. Rất có thể là Trung Quốc chuẩn bị cho kịch bản đó và muốn độc lập với quỹ đạo đô la của Hoa Kỳ. Nhưng xin lưu ý một số những khác biệt giữa trường hợp của Nga và Trung Quốc : như vừa nói, một phần nhu cầu mua vàng của Trung Quốc là do người dân bình thường muốn tiết kiệm. Họ xem vàng là một phương tiện dự trữ an toàn. Điểm thứ nhì là Trung Quốc không bị cô lập như Nga. Từ năm 2014, khi Nga thôn tính bán đảo Crimée, Âu - Mỹ đã ban hành các biện pháp trừng phạt Matxcơva. Với Bắc Kinh thì hoàn toàn khác : Trung Quốc không bị cô lập. Năm 2016 đồng nhân dân tệ tham gia rổ tiền tệ của quỹ IMF, được công nhận là quyền rút vốn đặc biệt tương tự như đô la Mỹ, euro của châu Âu, yen của Nhật Bản hay đồng franc Thụy Sĩ.Do vậy, theo tôi, Trung Quốc tích trữ vàng chủ yếu là để thực hiện ý đồ phi đô la hóa, để ổn định đơn vị tiền tệ quốc gia và nhất là để khẳng định vị thế kinh tế của mình ».

Không có dấu hiệu hòa hoãn giữa Bắc Kinh với Bruxelles về thương mại và ngoại giao sau chuyến công du châu Âu đầu tiên của lãnh đạo Trung Quốc từ sau đại dịch Covid-19. Vẫn cần giữ thị trường châu Âu, ông Tập Cận Bình cảnh cáo Liên Âu nên « đánh giá đúng đắn về Trung Quốc » khi bị cáo buộc cạnh tranh bất bình đẳng. Bắc Kinh tiếp tục đẩy mạnh chiến lược phát triển công nghiệp mũi nhọn nhờ khai thác những nhược điểm của châu Âu. Ngày 10/05/2024 chủ tịch Tập Cận Bình kết thúc vòng công du ba nước châu Âu với các chặng dừng tại Pháp, Serbia và Hungary. Tiếp đón lãnh đạo Trung Quốc tại thủ đô Budapest, thủ tướng Hungary Viktor Orban, một thành viên của Liên Âu đã mạnh mẽ tuyên bố : « Thế giới đa cực đã có một trật tự mới mà ở đó Trung Quốc là một trong những cột trụ. Quốc gia này định hướng cho các hoạt động kinh tế và chính trị của thế giới ». Theo chuyên gia Pháp về Trung Quốc, Valérie Niquet, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS câu nói này của Viktor Orban « là tất cả những gì Tập Cận Bình chờ đợi ».Trung Quốc trực tiếp đối đầu với Liên ÂuTrung Quốc, Liên Âu và toàn cảnh thế giới đã có nhiều thay đổi trong 5 năm qua, từ lần cuối chủ tịch Tập Cận Bình đặt chân lên Lục Địa Già : sau đại dịch Covid Trung Quốc không còn là điểm đầu tư lý tưởng trong măt các doanh nghiệp phương Tây. Bruxelles và Washington cùng chủ trương giảm lệ thuộc vào hàng hóa Trung Quốc, « giảm thiểu rủi ro » khi Trung Quốc đã trở thành mắt xích quá lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.Bản thân Trung Quốc từ 2019 đến nay cũng đã trải qua nhiều thay đổi : Cuộc đọ sức Mỹ -Trung không hề thuyên giảm và Hoa Kỳ từng bước khép chặt cửa với công nghệ cao của Trung Quốc. Cùng lúc, kế hoạch « Made in China 2025 » bắt đầu đem lại kết quả. Trung Quốc đã trở thành một cường quốc công nghiệp cao cấp, mà điển hình là đang dẫn đầu thế giới trong ngành ô tô điện và pin mặt trời.Về đối nội, trái với mong đợi, tăng trưởng tại Trung Quốc không khởi sắc trở lại sau 3 năm đóng cửa chống dịch và khủng hoảng niềm tin vào tương lai làm thui chột tiêu thụ nội địa. Lối thoát còn lại là xuất khẩu. Do vậy giám đốc đặc trách về Châu Á Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI Marc Julienne trên đài phát thanh France Info hôm 06/05/2024 nhấn mạnh đến trọng lượng kinh tế và thương mại của Liên Âu đối với khu vực sản xuất và xuất khẩu của Trung Quốc hiện tại :« Kinh tế Trung Quốc đã bị chặt mất một chân vì khủng hoảng địa ốc. Thêm vào đó là thất nghiệp rất cao nơi giới trẻ. Bắc Kinh đang đối mặt với nhiều khó khăn kinh tế. Khách hàng số 1 của Trung Quốc là Liên Hiệp Châu Âu và thị trường lớn thứ nhì là Mỹ. Nhưng Hoa Kỳ đã từng bước đóng cửa với hàng của Trung Quốc đặc biệt là cấm nhập khẩu ô tô điện do Trung Quốc sản xuất, cấm sử dụng công nghệ thông tin của Hoa Vi… Thành thử, vai trò của Liên Âu lại càng lớn hơn trong mắt các nhà sản xuất Trung Quốc so với trước đây ». Nhà nghiên cứu Yu Jie, chuyên gia về Châu Á Thái Bình Dương Viện Nghiên Cứu Quốc Tế Hoàng Gia Anh -Chatham House (09/05/2024) ghi nhận chủ tịch Tập Cận Bình trở lại châu Âu vào thời điểm « mô hình kinh tế Trung Quốc trong giai đoạn chuyển tiếp (…) lấy xuất khẩu hàng công nghiệp cao cấp làm kim chỉ nam (…) mà Liên Âu là một thị trường tiêu thụ mang tính sống còn ». Đồng thời trong tiến trình chuyển đổi đó, các doanh nghiệp Trung Quốc trực tiếp đối đầu với các đại tập đoàn của châu Âu.Bắc Kinh hoàn toàn ý thức được rằng Liên Âu đang bị chiến tranh Ukraina chi phối, 27 thành viên khối này vẫn phải đối mặt với lạm phát từ cuộc chiến Nga gây nên và vẫn chưa hoàn toàn phục hồi sau khủng hoảng y tế xuất phát từ Vũ Hán.Trả lời đài truyền hình Pháp France24 (ngày 10/05/2024) chuyên gia Isabelle Feng, trung tâm nghiên cứu Perelman, Đại Học Bruxelles - Bỉ cho rằng, Paris chặng dừng đầu tiên vòng công du ba nước châu Âu của chủ tịch Trung Quốc vừa qua, về mặt chính thức là để kỷ niệm 60 năm quan hệ song phương nhưng, giá trị thực sự của nước Pháp trong mắt ông Tập là trọng lượng của Paris trong Liên Hiệp Châu Âu :   « Nếu nhìn đến đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc, năm 2023 chỉ số này đã rơi xuống mức thấp bằng với hồi 30 trước đây. Chuyến công du Pháp của ông Tập Cận Bình lần này cho thấy giai đoạn các bên rầm rộ thông báo ký kết những hợp đồng khổng lồ đã thuộc về quá khứ. Tuy nhiên Bắc Kinh muốn vận động để Liên Âu nới lỏng gọng kềm đối với hàng của Trung Quốc dễ dàng đổ vào thị trường châu Âu. Pháp không là một đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc, chỉ là nguồn cung cấp đứng thứ 28 và xếp hạng 23 trong số các khách mua vào hàng của Trung Quốc. Đối với Paris, Bắc Kinh cũng không là một đối tác thương mại quá lớn bởi vì Trung Quốc chỉ mua vào có 4 % xuất khẩu của Pháp ra toàn thế giới. Nhưng tiếng nói của nước Pháp có trọng lượng trong Liên Hiệp Châu Âu vào lúc mà Bruxelles nhắm vào ô tô điện của Trung Quốc và ông Tập Cận Bình thì đang bận tâm vì khả năng sản xuất công nghiệp dư thừa của Trung Quốc và do vậy phải tìm cách thanh lý hàng tồn đọng …». « Trung Quốc không còn cần nhiều FDI của châu Âu » Theo báo cáo của Phòng Thương Mại Châu Âu tại Bắc Kinh công bố hôm 10/05/2024 các doanh nghiệp châu Âu không còn xem Trung Quốc là một điểm đến lý tưởng : chỉ có 13 % những doanh nhân được hỏi vẫn gắn bó với Hoa Lục. Cuối 2022 tỷ lệ này là 25 %. Một trong những lý do giải thích cho khác biệt nói trên là « tính thiếu minh bạch » của luật pháp Trung Quốc về luật đầu tư nước ngoài, là sức mua kém hấp dẫn của thị trường với gần 1,5 tỷ dân, là căng thẳng kinh tế và thương mại với Hoa Kỳ và sự thận trọng của Liên Âu.Denis Jacquet, sáng lập viên chương trình Top Cream chuyên tổ chức hội thảo dành riêng cho giới doanh nhân không ngạc nhiên trước hiện tượng đầu tư vào Trung Quốc sụt giảm mạnh :  « Thực ra Trung Quốc không còn cần đầu tư trực tiếp nước ngoài nhiều như trước nữa –đương nhiên là vẫn cần chứ không phải là không, nhưng Trung Quốc đã có những bước tiến dài trong nhiều lĩnh vực và không còn phải dựa vào công nghệ, vào kiến thức của Liên Âu nữa. Điều không tưởng là giờ đây chính nước Đức đã phải học hỏi Trung Quốc trong một số lĩnh vực. Trung Quốc đã tự sản xuất được ô tô điện, được máy bay. Họ tự chế tạo được tên lửa và làm chủ trí tuệ nhân tạo… đương nhiên là một khi đã học hỏi được rất nhiều sau khi chiêu dụ các doanh nghiệp Âu Mỹ vào làm ăn thì giờ đây, Trung Quốc không còn cần đến các hãng ngoại quốc nữa nên đã 'mời' các doanh nhân ngoại quốc đi chỗ khác chơi » Tại sao phải nhượng bộ Liên Âu ? Theo Eric Le Boucher của tờ báo có khuynh hướng tự do và thiên hữu L'Opinion (12/05/2024) chỉ riêng về kinh tế và thương mại, Trung Quốc đã không hề nhượng bộ Liên Hiệp Châu Âu bất kỳ điều gì. Tháng trước thủ tướng Đức một thân một mình đến Bắc Kinh với hy vọng cứu vãn một số lợi ích của các hãng xe hơi nổi tiếng của Đức như BMW hay Mercedes, cứu vãn lợi ích của các công ty sản xuất máy móc sử dụng trong công nghiệp. Olaf Scholz vẫn kỳ vọng vào « quan hệ kinh tế đặc biệt song phương » để thúc đẩy tăng trưởng cho « đầu tàu công nghiệp » của Liên Hiệp Châu Âu.Thủ tướng Scholz ra về với kết quả không nhiều, bởi « Trung Quốc đang đương đầu với Mỹ về công nghệ kỹ thuật số, cạnh tranh trực tiếp với Đức về công nghiệp xe hơi, về robot, về máy móc … và đang chiếm lợi thế nhờ đang dẫn đầu cuộc đua trong lĩnh vực ô tô điện ». Vậy ông Tập Cận Bình có cần nhượng bộ Bruxelles trước đe dọa xe điện của Trung Quốc bị Liên Âu điều tra cạnh tranh bất bình đẳng hay không ? Trái lại giờ đây, Bắc Kinh đang có kế hoạch đẩy mạnh đầu tư vào một số nước tại Châu Âu, như Hungary chẳng hạn, để cạnh tranh ngược lại với các hãng xe hơi của Đức. Tại Paris tuần qua, lãnh đạo Bắc Kinh đã tỏ ra rất « mơ hồ » khi nguyên thủ Pháp yêu cầu Trung Quốc ngừng cung cấp thiết bị điện tử giúp Nga chế tạo vũ khí để phục vụ trên chiến trường Ukraina. Tổng thống Emmanuel Macron, rồi cả chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula Von Der Leyen đã nhận được gì khi mạnh dạn đòi Trung Quốc ngừng trợ giá cho ô tô điện và pin mặt trời để xuất khẩu ồ ạt cả hai mặt hàng này sang thị trường châu Âu ?Giới quan sát đồng loạt cho rằng Bruxelles không còn « ngây thơ » hay dễ dãi với các nhà đầu tư Trung Quốc như trước nữa. Do vậy theo nhà nghiên cứu Yu Jie của Viện Chatham House, Luân Đôn « chủ đích của ông Tập là tránh để quan hệ với châu Âu xấu đi thêm ». Chủ tịch Trung Quốc đồng thời « khai thác những chia rẽ trong nội bộ Liên Âu (…) để phát huy tầm nhìn của Bắc Kinh về một thế giới đa cực ».Thâm nhập Liên Âu bằng lỗ hổng Hungary và đánh đường vòng qua SerbiaĐiển hình là sau Pháp, « tiếng nói mạnh mẽ và riêng biệt trong đại gia đình châu Âu » ông Tập Cận Bình đã bay tiếp sang Serbia và Hungary. Beograd là một mắt xích trong kế hoạch Một Vành Đai Một Con Đường. Bắc Kinh đã đầu tư hơn 11 tỷ đô la vào quốc gia trong vùng Balkan này trong giai đoạn 2009-2021. Còn Budapest thành viên « bướng bỉnh trong Liên Âu », dưới chính quyền của thủ tướng Orban, Hungrary ngăn chận Liên Âu lên án Bắc Kinh bóp ngạt các quyền tự do tại Hồng Kông. Vào lúc Bruxelles điều tra để đánh thuế ô tô điện Trung Quốc thì thủ tướng Orban đón nhận đầu tư của hãng xe BYD như « một món quà tặng » ông Tập đem lại. Báo tài chính Nhật Bản Nikkei Asia nhận xét Liên Hiệp Châu Âu bị ám ảnh trước khối lượng ô tô Trung Quốc đang tồn đọng trên các bến cảng Anvers và Zeebruges của Bỉ chờ thâm nhập thị trường châu Âu. Nhưng đó chỉ là « một cái cây che khuất cánh rừng » bởi một khi mà các hãng xe Trung Quốc mở nhà máy lắp ráp tại châu Âu thì đó cũng là hồi kết của cả ngành công nghiệp xe hơi châu Âu.Trong vài năm sức mạnh của các nhà sản xuất pin mặt trời Trung Quốc đã « loại gần hết các con chim đầu đàn trong ngành của châu Âu ». Nhà kinh tế Anthony Morlet Lavidalie công ty tư vấn Rexecode trụ sở tại Paris báo động « Trung Quốc đang vươn lên trong rất nhiều những lĩnh vực công nghiệp cao cấp nơi mà tới nay châu Âu luôn dẫn đầu ».Theo giáo sư kinh tế đại học Clermont-Auvergne, Mary Françoise Renard trên đài truyền hình France24 bất cân đối trong cán cân thương mại giữa Liên Hiệp Châu Âu và Trung Quốc giờ đây là hậu quả từ những tính toán sai lầm trong chiến lược phát triển của Bruxelles :« Liên Hiệp Châu Âu không ngây thơ mà chỉ là Bruxelles đã mải miết lo phục vụ những lợi ích ngắn hạn của khối này cho nên Liên Âu đã không có hẳn một chính sách công nghiệp về lâu dài. Hơn nữa, trong lúc Mỹ, hay Trung Quốc là một quốc gia, thì Liên Âu là một khối với 27 thành viên với những lợi ích riêng biệt và khối này không phải lúc nào cũng đồng lòng với nhau do vậy khó mà có một tiếng nói chung để rồi Liên Âu bị đặt trước sự đã rồi ».Vào lúc Hoa Kỳ đã có đạo luật IRA (Inflation Reduction Act) để ngăn chận hàng Trung Quốc ồ ạt đổ vào Hoa Kỳ thì Liên Hiệp Châu Âu vẫn loay hoay đi tìm một lối thoát để không bị cuốn vào vòng xoáy của hàng cao cấp « made in China ». Ít bi quan hơn, kinh tế gia Elvire Fabry viện nghiên cứu châu Âu Jacques Delors cho rằng, Liên Hiệp Châu Âu bắt đầu tự vệ nhưng tránh áp dụng các biện pháp bảo hộ, tránh vượt ra ngoài khuôn khổ của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới và do vậy Pháp đang vận động vì một mối quan hệ mới với Trung Quốc dựa trên nguyên tắc « réciprocité- có đi có lại ».Trước mắt nếu như cả Pháp lẫn Liên Âu cùng không đạt được bất kỳ một nhượng bộ nào sau chuyến công du vừa qua của ông Tập Cận Bình trên vế thương mại thì chí ít, như bà Niquet bên Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp nhận định, Liên Hiệp Châu Âu đã trông thấy rõ hơn những nhược điểm của mình và qua đó là những thách thức phải vượt qua để tồn tại.  

Chuẩn bị khép lại 20 năm thời kỳ Lý Hiển Long, Singapore với 5,6 triệu dân là một trung tâm nghiên cứu uy tín trong khu vực, là một trong những quốc gia có cơ sở hạ tầng phát triển đầy đủ nhất, là một trong 5 nước « giàu nhất » thế giới, là bãi đáp của nhiều tập đoàn đa quốc gia không quá xa Hoa Lục. Thành công đó gắn kết với một chính sách ngoại giao tinh tế giữa hai siêu cường thế giới là Mỹ và Trung Quốc, với vai trò đầu tàu của ASEAN.  Singapore đã dễ dàng qua mặt Hồng Kông trở thành tâm tài chính, thương mại năng động nhất của châu Á. Tôn trọng những giá trị của một nhà nước pháp quyền, Singapore là điểm đầu tư có uy tín với phương Tây.RFI tiếng Việt mời nhà báo Nguyễn Giang, cựu biên tập viên BBC hiện nghiên cứu tại viện Đông Nam Á ISEAS- Yusof Ishak – Singapore cùng nhìn lại 20 năm thủ tướng Lý Hiển Long cầm quyền.*****Vào lúc ông Lý Hiển Long nhường lại chiếc ghế thủ tướng cho thế hệ lãnh đạo thứ tư là ông Hoàng Tuần Tài (Lawrence Wong), các nhà quan sát đồng loạt đánh giá rất cao những thành tích kinh tế của Singpapore trong 2 thập niên qua và không quên nhắc lại thân thế của thủ tướng mãn nhiệm.  Kinh tế Singapore sau 20 năm cầm quyền của PAPLà con trai cả của cố thủ tướng Lý Quang Diệu, trước khi lên lãnh đạo chính phủ, ông Lý Hiển Long từng điều hành các bộ Thương Mại và Công Nghiệp và cũng từng đảm nhiệm vai trò phó thủ tướng. Nhờ kinh nghiệm dày dặn đó, Singapore nay đang tiên phong trong nhiều lĩnh vực chứ không đơn thuần là một trung tâm tài chính của châu Á.Về nội trị; ông Lý Hiển Long cổ vũ cho các giá trị châu Á, được ghi vào Cương lĩnh của Đảng Nhân dân Hành động (PAP) cầm quyền. Chính sách của chính phủ là nâng cao vị thế của Singapore trong toàn cầu hóa, nhấn lạnh tính thực tiễn, thực dụng, vì sự hài hòa sắc tộc, văn hóa của các nhóm cư dân chính : người gốc Hoa, Mã Lai, Ấn Độ và hai nhóm nhập cư: giới chuyên gia có tay nghề cao và lao động phổ thông. Nguyễn Giang : « Về kinh tế, ông Lý Hiển Long được ghi nhận là để lại một di sản đáng nể cho Singapore nhờ chiến lược đầu tư khôn ngoan, dài hạn và tạo vị thế đặc biệt về thương mại quốc tế thời Toàn cầu hóa. Ông dẫn dắt Singapore bước vào thế kỷ 21 trở thành một nền kinh tế hàng đầu thế giới về kỹ thuật số, dịch vụ tài chính, tiền tệ quốc tế, hải cảng quan trọng nhất Đông Nam Á. Khi ông rời vị trí lãnh đạo, Singapore có trong tay 1,77 nghìn tỷ USD trong các quỹ chủ quyền (sovereign funds) và 480 tỷ USD trong kho dự trữ ngoại tệ (tính đến tháng 2/2024).Đặc biệt là sau đại dịch Covid, Singaopore không hề hụt đi đồng nào mà còn có thặng dư ngân sách liên tiếp. Giới quan sát nói ông Lý Hiển Long đã khéo léo dẫn dắt Singapore chống chọi đại dịch Covid bằng chính sách trợ cấp cho dân, giãn thuế cho doanh nghiệp, đẩy mạnh số hóa, tiêm vaccine đại trà và linh hoạt trong cách phong tỏa chống Covid, rồi nhanh chóng mở lại sinh hoạt kinh tế.Có thể nói, sau đại dịch, Hong Kong vì bị Trung Quốc bắt đóng cửa lâu đã mất luôn vị thế một trung tâm tài chính quan trọng của châu Á. Cùng lúc Singapore giành được cơ hội đó để vươn lên, thu hút thêm nguồn đầu tư và nhận cả một phần nguồn nhân lực cao cấp của Hồng Kông di chuyển sang Singapore sinh sống, làm ăn ».Thách thức về kinh tế và dân sốRFI : Thủ tướng Lý Hiển Long, thế hệ lãnh đạo thứ ba từ khi Singapore giành được độc lập năm 1965, để lại không ít thách thức cho đảo quốc này : Singapore nổi tiếng là nơi có đời sống đắt đỏ, thanh niên khó mà tìm được một mái nhà, dân số đang trên đà lão hóa và phải tuyển dụng 40 % lao động nhập cư. Hơn thế nữa những lợi thế của Singapore về thuế doanh nghiệp, về có sở hạ tầng đang bị một vài nơi khác như Dubai đuổi kịp…  Tăng trưởng và sức hấp dẫn của Singpore có bị đe dọa hay không ?Nguyễn Giang : « Thứ nhất là trong 5,6 triệu người sống tại hòn đảo nhỏ thì dân số bản địa chỉ có 3,6 triệu người đang bị già đi nhanh, sinh suất giảm và nền kinh tế phải dựa vào 40% nhân khẩu nhập cư, bằng hai triệu người, gồm là giới chuyên gia và lao động phổ thông.Thứ nhì, sau đại dịch Covid, nền kinh tế dựa vào xuất khẩu là chính gặp vấn đề về tăng trưởng, chỉ đạt 1,1% năm 2023 vì nhu cầu hàng hóa, dịch vụ từ các thị trường lớn là Hoa Kỳ và Liên Âu giảm. Cuộc thương chiến Mỹ-Trung cũng đặt Singapore vào tình thế khó khăn khi muốn cân bằng quan hệ làm ăn để hưởng lợi từ cả hai thị trường này ».Nền ngoại giao linh hoạt, gắn chặt lợi ích an ninh với Phương TâyRFI : Những thành công kinh tế vừa nêu có được, chủ yếu nhờ chính sách đối ngoại rất « uyển chuyển » của Singapore dưới thời thủ tướng Lý Hiển Long, nhất là trong bối cảnh Trung Quốc và Mỹ tranh giành ảnh hưởng về nhiều mặt, đặc biệt là tại châu Á-Thái Bình Dương.Nguyễn Giang : « Nói về nền ngoại giao Singapore thì thời kỳ cầm quyền của ông Lý Hiển Long đánh dấu việc Singapore nêu quan điểm mạnh mẽ, nhất quán vì một ASEAN tôn trọng luật chơi quốc tế. Cùng với nền ngoại giao mềm mỏng của Indonesia, Singapore đã giúp ASEAN có tiếng nói rõ  ràng hơn trên trường quốc tế, như trong vấn đề ủng hộ Ukraina khi nước này bị Nga xâm lăng. Ông Lý Hiển Long cũng tạo dấu ấn khác cha ông, cố Thủ tướng Lý Quang Diệu, người tuy ký kết an ninh chặt chẽ với Hoa Kỳ, vẫn cố gắng không làm mất lòng lãnh đạo Trung Quốc. Còn ông Lý Hiển Long, người học ở Harvard về, ngay sau khi lên nhậm chức thủ tướng năm 2004 đã sang thăm Đài Loan, gây phản ứng mạnh từ phía Trung Quốc.Singapore cũng kiên trì với chính sách không cô lập Đài Bắc mà còn giúp TQ và Đài Loan đối thoại thay vì đối đầu, bằng việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh Tập Cận Bình và Mã Anh Cửu ở Singapore năm 2015. Một năm sau, ông Lý Hiển Long thay mặt Singapore, nước chủ tịch luân phiên của ASEAN, phê phán việc quân sự hóa ở Biển Đông của Trung Quốc, gây căng thẳng với Bắc Kinh.Tuy thế, quan hệ thương mại Singapore-Trung Quốc tiếp tục được nâng cao từ khi ký Hiệp định Tự do Mậu dịch song phương năm 2009. Cùng lúc, từ 2005, Singapore là đối tác an ninh quốc phòng của Hoa Kỳ, tuy không phải là đồng minh quân sự (security partner, not US treaty ally) và quan hệ này được thắt chặt liên tục những năm qua ».RFI : Mỹ điểm tựa quân sự cốt yếu của Singapore ?Nguyễn Giang : « Thủ tướng Lý Hiển Long có nhiều chuyến thăm Hoa Kỳ liên tiếp mấy năm qua, vào các năm 2022, 2023, 2024, để dự các hội nghị APEC, LHQ, thăm các đại công ty công nghệ ở California và tới Washington DC hội đàm với lãnh đạo Hoa Kỳ. Singapore ủng hộ viễn kiến ‘Ấn Độ -Thái Bình Dương mở' (Open Indo-Pacific) của chính phủ Biden. Singapore có quân cảng Changi để đón các tàu chiến, gồm cả hàng không mẫu hạm của Mỹ và Anh và đầu năm nay đã quyết định mua 8 chiếc F-35, chiến đấu cơ thế hệ mới từ Hoa Kỳ ».Singapore và ASEANRFI : Là một trong 5 thành viên ban đầu của Hiệp Hội Đông Nam Á từ năm 1967, Singpore cùng với Indonesia hiện là hai đầu tàu của toàn khối ASEAN, có tiếng nói mạnh mẽ và rõ ràng trên nhiều hồ sơ quốc tế, từ khủng hoảng ở Miến Điện đến chính sách đối với Nga trong cuộc chiến Ukraina … Riêng quan hệ giữa Singapore với Việt Nam thì sao ? Nguyễn Giang : « Trong những năm cuối ở vị trí thủ tướng, ông Lý Hiển Long đưa Singapore trở thành quốc gia ASEAN duy nhất tung ra lệnh cấm vận trừng phạt Nga vì cuộc chiến của Kremlin ở Ukraina. Theo đánh giá của GS Michael Barr, một chuyên gia về chính trị Singapore ở Úc thì ông Lý Hiển Long đã chọn cách nói thẳng, dựa trên những giá trị quốc tế phổ quát trước các câu hỏi mà Đông Nam Á và Singapore đối mặt, “vứt bỏ chiếc áo choàng mờ ảo, nước đôi” (cloak of ambiguity).Năm ngoái, Singapore nói sẽ tuân thủ mọi lệnh trừng phạt nếu có của Liên Hiệp Quốc với các tướng lĩnh Miến Điện và đã rà soát, ra lệnh cho các ngân hàng cắt giao thương tài chính với Liên bang Myanmar nhằm ngăn giới quân sự ở Naypyidaw mua vũ khí từ bên ngoài.Còn trong quan hệ với Việt Nam, chính phủ của ông Lý Hiển Long đã ký Đối tác chiến lược trong chuyến thăm của ông năm 2013 tới Hà Nội. Singapore và Việt Nam chia sẻ quan điểm bảo vệ tự do hàng hải ở Biển Đông. Đón thủ tướng Việt Nam, ông Phạm Minh Chính sang thăm Singapore năm ngoái, lãnh đạo Singapore nhấn mạnh về ba lĩnh vực hợp tác mới với VN là chuyển đổi năng lượng xanh, nền kinh tế số và công nghệ cao. Ngoài ra, Việt Nam cũng là nước cung cấp nguồn lao động chủ yếu trong lĩnh vực dịch vụ ăn uống, bán lẻ cho Singapore. Mô hình cải cách bộ máy công quyền của Singapore được Việt Nam quan tâm tìm hiểu.Tuy thế, trong ASEAN, Indonesia hiện là đối tác quan trọng nhất của Singapore và trong chuyến thăm mới đây tới Bogor, cuối tháng 4/2024 ông Lý Hiển Long đã cùng tổng thống sắp mãn nhiệm của Indonesia Joko Widodo (Jokowi) cùng quan chức hai bên ký kết bốn thỏa thuận hợp tác song phương quan trọng. Đó là các thỏa thuận cấp nhà nước về lãnh hải, quân sự, an ninh và chính sách thông tin, với sự chứng kiến của hai nhà lãnh đạo kế tiếp, Phó Thủ tướng Singapore Hoàng Tuần Tài và tổng thống tân cử của Indonesia Prabowo Subianto.Đây chính là những gì ông Lý Hiển Long và ông Jokowi để lại cho những người kế nhiệm chăm lo vào những năm tới. Mối quan hệ này sẽ giúp hai quốc gia chủ chốt ở ASEAN có chỗ dựa vào nhau tốt hơn để đối phó với các biến động trên thế giới, nhất là xung khắc Mỹ-Trung trong cuộc cạnh tranh đại cường của thế kỷ ».RFI : Xin cảm ơn nhà báo Nguyễn Giang, cựu biên tập viên BBC World Service, Luân Đôn, hiện nghiên cứu tại Viện ISEAS-Yusof Ishak, Singapore.