Podcast appearances and mentions of antoine bondaz

Tăng trưởng liên tục phát đi những « báo động đỏ », Trung Quốc trở nên « hung hăng » đối với Đông Nam Á để chinh phục những thị trường mới ? ASEAN, đối tác thương mại quan trọng nhất của Hoa Lục, là mục tiêu lý tưởng cho phép Bắc Kinh đảo ngược tình thế khi mà 11 tỷ đô la vốn đầu tư rời khỏi Hoa Lục trong tháng 8/2023 và chính quyền đã phải ngừng công bố chỉ số thất nghiệp tránh gây hoang mang trong công luận ? Vào lúc Hội Nghị Cấp Cao ASEAN lần thứ 43 khai mạc, lãnh đạo 10 nước thành viên chuẩn bị một loạt các cuộc họp mở rộng với các đối tác chính mà đứng đầu là Trung Quốc và Hoa Kỳ, trên đài RFI tiếng Việt, chuyên gia về Đông Bắc Á, Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS, không loại trừ khả năng bế tắc kinh tế khiến Trung Quốc trở thành nguy hiểm hơn đối với ASEAN.Mùa hè 2023, hàng loạt tin xấu dồn dập ập đến : tăng trưởng 0,8 % trong quý 2 thấp hơn rất nhiều so với dự báo. Chỉ tiêu GDP tăng 5 % cho cả năm gần như « hoàn toàn ngoài tầm tay ». Chỉ riêng trong tháng 7, kim ngạch xuất khẩu giảm 14,5 %, « rơi » mạnh nhất trong 4 tháng trở lại đây. Đồng nhân dân tệ liên tục mất giá so với đô la (-5 % từ đầu năm tới nay), euro (-6 %) và nhất là so với đồng bảng Anh (-9%). Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc huy động quỹ dự trữ ngoại tệ để giữ giá cho đơn vị tiền tệ quốc gia. Tiêu thụ nội địa từ sau khi Bắc Kinh chấm dứt chính sách zero Covid không có dấu hiệu phục hồi. Khu vực địa ốc – giao dịch bất động sản và ngành xây dựng chiếm gần 30 % GDP của Trung Quốc, thua lỗ nặng nề. Hai ông khổng lồ trong ngành Evergrande và Country Garden đang bên bờ vực thẳm, đe dọa luôn cả hệ thống tài chính và ngân hàng. Các biện pháp « bơm tiền » để kích thích tiêu thụ và đầu tư dường như không còn hiệu quả. Tỷ lệ tiết kiệm của người dân tăng 14 % trong một tháng chứng tỏ công luận bất an.Trong bối cảnh đó liệu chính quyền Bắc Kinh có khai thác tinh thần dân tộc của gần 1,5 tỷ dân để bảo vệ tính chính đáng và sự tồn tại của Đảng Cộng Sản, khi biết rằng « khế ước ngầm » giữa Đảng với nhân dân đổi thịnh vượng lấy ổn định chính trị, xã hội đang bị sói mòn ? Trả lời RFI Việt ngữ Antoine Bondaz nêu bật hai tác động mà sự đình trệ về kinh tế của Trung Quốc có thể mang lại.Đảng Cộng Sản Trung Quốc mất công cụ bảo đảm cho sự tồn tạiAntoine Bondaz : « Thứ nhất là Đảng Cộng Sản Trung Quốc giờ đây phải đi tìm một lý do chính đáng để tồn tại, bởi về lâu dài không thể trông cậy vào phát triển kinh tế như trong những thập niên vừa qua nữa. Điều đó có nghĩa là Bắc Kinh có nguy cơ gia tăng các biện pháp kiểm soát dân chúng, khai thác tinh thần dân tộc của người dân. Chính quyền có thể sẽ có những hành động táo bạo, đặc biệt là trên vấn đề tranh chấp chủ quyền lãnh hải, trong đó có Biển Đông và vấn đề Biển Đông liên quan trực tiếp đến một số thành viên Hiệp Hội Đông Nam Á. Hậu quả thứ nhì là Trung Quốc sẽ hung hăng hơn trong việc săn lùng những thị trường mới ở hải ngoại. ASEAN hiện nay là đối tác thương mại quan trọng nhất của Bắc Kinh do vậy dễ hình dung ra kịch bản Trung Quốc đẩy mạnh đầu tư vào Đông Nam Á và lại càng dùng kinh tế, thương mại để lôi kéo khối này về phía mình. Ai cũng biết ASEAN hiện là một đầu tàu tăng trưởng ».Theo báo cáo mới nhất của ngân hàng HSBC, từ đầu năm 2023, ASEAN đã qua mặt Liên Hiệp Châu Âu trở thành đối tác thương mại quan trọng nhất của Trung Quốc. Gần 15 % xuất khẩu của Trung Quốc hướng về 10 nước ASEAN. Đầu tư Trung Quốc vào khu vực này cũng đã tăng rất mạnh, chủ yếu là trong khuôn khổ dự án Một Vành Đai Một Con Đường -BRI.Cả Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế lẫn Ngân Hàng Thế Giới cùng xem ASEAN, với hơn 600 triệu dân, hiện là khu vực « tiềm năng nhất, năng động nhất » thế giới, với tỷ lệ tăng trưởng trên 5 %.Trung Quốc muốn khai thác những lợi thế của ASEANHơn nữa Trung Quốc đang trông thấy nhiều lợi thế của ASEAN. Vẫn theo HSBC, nhân công tại Việt Nam, Indonesia hay Philippines rẻ hơn so với ở Hoa Lục ; Hiệp Hội Đông Nam Á đã ký kết nhiều thỏa thuận tự do mậu dịch với một số quốc gia từ Úc đến Ấn Độ hay Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand … Đó là những « cánh cổng » hữu ích đưa hàng hóa và đầu tư củaTrung Quốc đi xa hơn, đặc biệt là trong bối cảnh Trung Quốc và Mỹ đang lao vào một cuộc tranh hùng và trong giai đoạn xung khắc về thương mại. Antoine Bondaz : « Phương Tây muốn giảm rủi ro Trung Quốc, tức là đa dạng hóa các đối tác thương mại để bớt phụ thuộc vào Bắc Kinh, cho nên đã đầu tư khá nhiều vào Đông Nam Á. Nhật Bản và Hàn Quốc đã đi tiên phong, mở cơ sở tại nhiều nơi trong khối ASEAN. Gần đây hơn, đến lượt Mỹ cũng như Liên Âu cũng đã có chiến lược tương tự. Trong bối cảnh đó, Bắc Kinh muốn bằng mọi giá không để bị gạt ra ngoài chuỗi cung ứng của toàn cầu. Do vậy, một các kín đáo, Trung Quốc tăng cường hiện diện qua trung gian các doanh nghiệp đang hoạt động tại các nước Đông Nam Á. Tuy nhiên, ASEAN không phải là một thị trường chung, như thị trường của Liên Âu và cũng không là một định chế như Liên Hiệp Châu Âu, cho nên Trung Quốc không thể gây sức ép với toàn khối, mà chỉ có thể can thiệp, hay gây áp lực với từng quốc gia mà thôi, đặc biệt là trên vấn đề kinh tế ».Hồ sơ Biển ĐôngKhông thể phủ nhận ảnh hưởng của Trung Quốc đối với nhiều thành viên ASEAN cả về kinh tế lẫn an ninh, đặc biệt là trong trường hợp của Cam Bốt hay Miến Điện… Tuy nhiên, bên cạnh đó, như ông Bondaz vừa lưu ý, Trung Quốc trực tiếp có tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông với một số quốc gia Đông Nam Á như Philippines hay Việt Nam. Antoine Bondaz : « Liên quan đến Biển Đông, hiển nhiên là từ lâu nay Trung Quốc luôn khẳng định chủ quyền với vùng biển này. Không ai ngạc nhiên về điều đó cả. Có chăng thay đổi ở đây là thứ nhất, khả năng của Bắc Kinh ngày càng lớn và sức mạnh càng lúc càng có lợi cho Trung Quốc so với các thành viên khác của ASEAN. Thêm vào đó, Bắc Kinh càng lúc càng sử dụng những phương tiện và chiến thuật cực đoan hơn để khẳng định chủ quyền ở Biển Đông, với một lực lượng dân quân biển rất hùng hậu để lấn át Philippines chẳng hạn. Đồng thời, vào lúcTrung Quốc trở nên hung hãn hơn thì ASEAN cũng đã mạnh dạn đáp trả để bảo vệ lợi ích của mình. Từ khi Bắc Kinh công bố "bản đồ tiêu chuẩn 2023", ít nhất 5 thành viên ASEAN đã phản đối và lập trường này của các nước Đông Nam Á đã được phương Tây ủng hộ. Bắc Kinh liên tục mạnh mẽ gây sức ép với các đối tác Đông Nam Á cả bằng kênh kinh tế lẫn an ninh, thí dụ như là đối với các quốc gia trong vùng sông Mekong, nhưng đôi khi hành động đó lại phản tác dụng. Tiêu biểu hơn cả là các chính sách Ấn Độ -Thái Bình Dương của Âu, Mỹ. Không trực tiếp nói ra, nhưng rõ ràng mục tiêu chính là nhằm làm đối trọng với sự hiện diện của Trung Quốc trong khu vực này. Cũng chính sách Ấn Độ-Thái Bình Dương đó cho phép phương Tây tăng cường hiện diện tại Đông Nam Á và thắt chặt thêm quan hệ với các đối tác của ASEAN ».  Về phía Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, đến nay khối này cố gắng tránh để rơi vào thế phải chọn phe trong cuộc đối đầu Mỹ-Trụng, nhưng liệu ASEAN sẽ giữ được thế cân bằng đó nữa hay không trước những tham vọng chủ quyền càng lớn của Bắc Kinh ? Liệu ASEAN có nguy cơ rơi vào cái « bẫy địa chính trị »giữa hai siêu cường kinh tế thế giới là Mỹ và Trung Quốc ?Antoine Bondaz : « Hiển nhiên là ASEAN không thể liên kết, không đứng hẳn về phía Trung Quốc hay Hoa Kỳ và không ai bắt buộc họ phải làm như vậy, bởi vì thế giới không trong giai đoạn Chiến tranh lạnh của thời kỳ 1960-1970. Giờ đây các nước Đông Nam Á hoàn toàn có thể mở rộng bang giao với cả Washington lẫn Bắc Kinh. Điểm quan trọng nhất đối với ASEAN là đa dạng hóa các đối tác để những đối tác đó bổ sung cho lẫn nhau. Đó có thể là Ấn Độ, Nhật Bản hay Liên Hiệp Châu Âu. Dù vậy, rõ ràng là ASEAN càng lúc càng khó tránh khỏi cái bẫy địa chính trị, song tôi tin rằng với nhiều đối tác khác nhau, Đông Nam Á hoàn toàn có thể tránh lâm vào thế kẹt và họ có thể giảm thiểu áp lực của Trung Quốc cũng như của Hoa Kỳ ».Tăng trưởng là công cụ phục vụ mục tiêu chính trị Vào lúc bốn chìa khóa tăng trưởng (xuất khẩu, địa ốc, tiêu thụ nội địa, đầu tư nước ngoài) bị tê liệt, bang giao giữa Bắc Kinh với nhiều nước phương Tây gặp nhiều trắc trở, Trung Quốc bắt buộc phải đi tìm những giải pháp mới để tiếp tục đem lại cơm no áo ấm cho gần 1,5 tỷ dân. Bản thân thủ tướng Lý Cường, đại diện cho Trung Quốc dự Hội Nghị Cấp Cao ASEAN mở rộng tại Indonesia lần này, đã nhìn nhận tình hình kinh tế đang « phức tạp và nghiêm trọng ». Dù vậy, theo lời một chuyên gia về Trung Quốc, thuộc nhóm nghiên cứu của Anh Chatham House, được báo Financial Times trích dẫn, mặc dù ở cấp cao nhất, giới lãnh đạo Bắc Kinh « hoàn toàn sáng suốt » về những thách thức đang đặt ra, nhưng « an ninh mới là ưu tiên quan trọng hơn cả những vấn đề kinh tế ».Tăng trưởng chỉ là một công cụ bảo đảm ổn định trong xã hội và điều đó giải thích phần nào lần này chính quyền đã chậm trễ ban hành các biện pháp kích cầu và đó cũng chỉ là những gói kích cầu khiêm tốn. Mục tiêu quan trọng nhất đối với ông Tập Cận Bình hiện tại là đưa Trung Quốc trở thành một nền kinh tế tự chủ về mặt công nghệ, kỹ thuật, bởi đó sẽ là sức mạnh của kinh tế Trung Quốc sau này.Có điều, trước mắt, như Andy Rothman, thuộc quỹ đầu tư Matthews Asia, ghi nhận : Thách thức kinh tế lớn nhất đối với chính quyền của ông Tập Cận Bình hiện nay là chính các doanh nhân Trung Quốc đang mất niềm tin khi họ thấy nhiều nhà tỷ phú hàng đầu đã bị « việt vị ».Theo Lance Gore, chuyên gia về chính trị kinh doanh đại học Singpore, được báo Financial Times trích dẫn, 24 thành viên Bộ Chính trị chủ yếu là những người thân tín nhất với Tập Cận Bình, cho nên kinh tế có sa sút thêm đi chăng nữa thì chưa chắc là ông Tập sẽ phải lo lắng, bởi « sẽ không một ai dám nghi ngờ về sự sáng suốt » của nhà lãnh đạoTrung Quốc đầy quyền lực này.   

Tous les vendredis, samedis et dimanches, Arthur Meuriot reçoit un invité au cœur de l'actualité pour un moment d'échange franc sur les dossiers brûlants du moment.

Trong chuyến thăm Bắc Kinh hai ngày 18 và 19/06/2023, ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken đã được chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tiếp tại Đại Lễ Đường Nhân Dân. Trong cuộc trao đổi ngắn này, lãnh đạo Trung Quốc và ngoại trưởng Mỹ đồng ý nối lại các kênh liên lạc cấp cao nhằm bình ổn mối quan hệ giữa hai nước. Tuy nhiên, ngoại trưởng Mỹ đã không thuyết phục được Bắc Kinh nối lại đối thoại quân sự cấp cao. Ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken cho biết đã « nhiều lần » nêu vấn đề này nhưng đều bị từ chối. Những tháng gần đây, tổng thống Mỹ Joe Biden và bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin cũng thường xuyên kêu gọi Trung Quốc tái lập các kênh liên lạc quân sự, nhưng không được đáp ứng. Theo giải thích của hãng tin Mỹ AP, Trung Quốc biện minh cho việc từ chối khởi động lại các đường dây liên lạc quân sự là do những biện pháp trừng phạt mà Hoa Kỳ áp đặt năm 2018 chống lại Nga. Ông Lý Thượng Phúc bị chỉ trích có tham gia vào việc thúc đẩy Trung Quốc mua máy bay chiến đấu và tên lửa phòng không của Nga.Hoa Kỳ khẳng định các biện pháp trừng phạt không ngăn cản ông Lý tổ chức các cuộc đàm phán với quan chức Mỹ. Nhưng theo nhận định của ông Li Nan, chuyên gia cao cấp về chính sách quân sự Trung Quốc, đại học Quốc gia Singapore, Bắc Kinh chỉ đồng ý tham gia lại đối thoại nếu Washington có một hình thức khắc phục công khai dỡ bỏ trừng phạt.Tuy nhiên, trả lời các câu hỏi của RFI Tiếng Việt, nhà nghiên cứu về Đông Bắc Á Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS cho rằng đó còn là do những cách nhìn khác nhau giữa Mỹ và Trung Quốc trong việc kiểm soát khủng hoảng. Từ chối nối lại đối thoại còn là cách để Bắc Kinh gây áp lực với Washington trong nhiều hồ sơ. **********RFI Tiếng Việt : Trước hết, xin ông cho biết Trung Quốc và Mỹ đã thiết lập những kênh liên lạc từ bao giờ và trong những lĩnh vực nào ?Antoine Bondaz : Về mặt lịch sử, giữa Mỹ và Trung Quốc đã có nhiều kênh liên lạc, thậm chí trước cả khi thiết lập quan hệ ngoại giao vào cuối những năm 1970. Nhưng đến những năm 1980, 1990 và 2000, những kênh liên lạc này đã dần dần được thể chế hóa, cả ở cấp độ ngoại giao, quân sự và rồi đương nhiên rộng hơn nữa ở cấp độ cơ quan tình báo.Những kênh liên lạc này, những đường dây điện thoại như người ta thường gọi, là cực kỳ quan trọng khi có khủng hoảng, bởi vì những kênh này cho phép tránh được một cuộc leo thang, nhất là do không hiểu nhau, hay do hiểu lầm giữa hai bên. Mục tiêu là cùng nhau xử lý thành công các cuộc khủng hoảng và tránh leo thang dẫn đến, chẳng hạn, một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng hơn, thậm chí là một cuộc xung đột.Trung Quốc đã ngưng những đường dây liên lạc quân sự vì những lý do gì ?Antoine Bondaz : Căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc không phải là mới, mà đã tăng vọt lên rất nhiều. Xin nhắc lại là vào tháng 8/2022, bà Nancy Pelosi, chủ tịch Hạ Viện Mỹ lúc bấy giờ, đến thăm Đài Loan. Để đáp trả, Trung Quốc đã đưa ra nhiều biện pháp làm gián đoạn một số đối thoại song phương với Mỹ. Đó là những gì xảy ra cho các cơ chế liên lạc quân sự, cũng như là các cơ chế đối thoại và hợp tác về chống biến đổi khí hậu. Vì sao Hoa Kỳ tuyệt đối mong muốn tái lập các đường liên lạc quân sự ? Và tại sao Trung Quốc vẫn luôn từ chối đề nghị này của Mỹ ?Antoine Bondaz : Tôi cho rằng có hai quan điểm, từ phía Washington và từ Bắc Kinh, về việc xử lý khủng hoảng. Washington muốn tái lập những kênh liên lạc này để có thể quản lý các cuộc khủng hoảng.Về phía Bắc Kinh, cách nhìn hơi khác một chút. Họ tự nhủ rằng Mỹ chỉ muốn quản lý chứ không phải là để ngăn chặn khủng hoảng, và sự hiện hữu của những kênh liên lạc này có nguy cơ khuyến khích Mỹ đi xa hơn một chút, chẳng hạn như quan điểm của Mỹ về hồ sơ Đài Loan, bởi vì Mỹ biết rằng sau cùng đã có những cơ chế mà họ gọi là "giảm xung đột", những cơ chế xử lý khủng hoảng. Do vậy, mục tiêu của Trung Quốc, chính là gây áp lực lên Hoa Kỳ nhằm tránh bất kỳ cuộc khủng hoảng nào. Trong mọi trường hợp, đây là cái nhìn của Trung Quốc, và là để đề phòng những biến động.Tóm lại, ở đây có hai quan điểm : Hoa Kỳ muốn trên hết là quản lý khủng hoảng, còn Trung Quốc thì muốn phòng ngừa, và do vậy, chiến lược của bên này đối với bên kia là hoàn toàn khác nhau.Phải chăng Mỹ cũng muốn tránh những sự cố như năm 2001, vụ va chạm giữa hai máy bay quân sự đã làm thiệt mạng một phi công Trung Quốc ?Antoine Bondaz : Từ đầu những năm 2000 nhiều sự cố giữa Mỹ và Trung Quốc đã xảy ra. Người ta nhớ đến vụ va chạm giữa một máy bay trinh thám của Mỹ và chiếc tiêm kích Trung Quốc năm 2001, làm thiệt mạng một phi công Trung Quốc. Cuối năm 2000, hai tầu chiến của Mỹ và Trung Quốc suýt đâm nhau. Rõ ràng, nguy cơ xảy ra sự cố vẫn tồn tại và thậm chí ngày càng nhiều, bởi vì căng thẳng trên bình diện chính trị không ngừng gia tăng. Do vậy, mục tiêu, trong trường hợp xảy ra những sự cố mà không thể lúc nào cũng ngăn chặn được, là quản lý, không chỉ tránh để xảy ra nhiều sự cố đáng tiếc, mà còn tránh được một sự leo thang. Đó là lý do vì sao các kênh liên lạc ở cấp độ quân sự có một tầm quan trọng, bởi vì khi xảy ra khủng hoảng, điều cần thiết là phải có phản ứng cực kỳ tích cực, có khả năng bắt liên lạc nhanh chóng với bên kia, không những để hiểu chuyện gì đã xảy ra, mà còn có thể dự đoán tốt hơn các phản ứng, chiến lược và kỳ vọng của bên kia, và một lần nữa là tránh một cuộc khủng hoảng không cần thiết. Nếu các tùy viên quân sự đại sứ quán tiếp tục trao đổi với nhau về hoạt động gián điệp, Trung Quốc dường như không sẵn sàng thảo luận về không phổ biến vũ khí hạt nhân hoặc chiến tranh trong không gian. Liệu lập trường này có thể thay đổi trong trường hợp Mỹ có những nhượng bộ (đối với Đài Loan, về lệnh trừng phạt… chẳng hạn) ?Antoine Bondaz : Ở đây liên quan đến nhiều điểm. Thứ nhất, các tùy viên quân sự Trung Quốc ở nước ngoài nói chung đều xuất thân từ tình báo quân sự. Công việc của họ không chỉ về mặt chính thức tạo thuận lợi cho đối thoại và trao đổi quân sự giữa Trung Quốc và một nước khác, mà còn là thu thập thông tin. Bản thân việc này cũng không hẳn đáng chỉ trích, vì mỗi bên, Hoa Kỳ, Trung Quốc và các nước khác đều tìm cách thu thập thông tin. Tuy nhiên, các chiến lược thu thập thông tin tình báo có thể sẽ khác nhau.Ở đây còn có vấn đề thứ hai liên quan đến những chủ đề thảo luận có thể xử lý được giữa Washington và Bắc Kinh. Phía Mỹ lo lắng về đà hiện đại hóa quân sự và nhất là việc mở rộng kho vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Trung Quốc. Từ nhiều năm qua, Washington đã tìm cách đề cập trực tiếp vấn đề này, nhưng đều bị Bắc Kinh từ chối. Ví dụ như Bắc Kinh đã từ chối đối thoại ba bên về kiểm soát vũ khí. Chúng ta đã từng thấy một cuộc đối thoại lịch sử giữa Washington và Matxcơva, mặc dù rõ ràng là trong những năm gần đây, cuộc đối thoại này đã bị ảnh hưởng đáng kể do việc chấm dứt hiệp ước New Start, chấm dứt hiệp ước Open Sky v.v… Thế nên, trong vài năm gần đây, Trung Quốc luôn từ chối cuộc thảo luận ba bên này. Rồi rộng hơn nữa, còn có sự từ chối của Trung Quốc trên bình diện song phương, đề cập đến vấn đề này với một lập luận rằng tầm mức kho vũ khí của Bắc Kinh không bằng của Washington, rằng kho vũ khí của Mỹ nhiều hơn gấp 20 lần kho vũ khí được cho là của Trung Quốc. Do vậy, không có lý do gì để có một cuộc đối thoại nhằm hạn chế năng lực của Trung Quốc, vốn dĩ yếu hơn năng lực của Mỹ rất nhiều. Rộng hơn nữa, ông nhận định như thế nào về chuyến công du Bắc Kinh của ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken ? Liệu chúng ta có thể so sánh sự kiện này so với những gì đã xảy ra vào năm 1972, thời điểm Hoa Kỳ bắt đầu chìa tay hòa dịu với Trung Quốc để chống Liên Xô ?Antoine Bondaz : Tôi nghĩ rằng thời đại nay đã khác hoàn toàn so với đầu những năm 1970. Ngày nay, giữa Washington và Bắc Kinh đã có quan hệ ngoại giao. Đôi bên có những căng thẳng mang tính cấu trúc và không ngừng phát triển. Vì vậy, điều cần thiết là phải xử lý thế đối kháng, kình địch và sự đối đầu ngày càng gay gắt giữa hai đại cường. Liệu việc nối lại đối thoại qua chuyến thăm này của ông Blinken được tiến hành để nhắm vào một nước chăng ? Tôi nghĩ là không. Sự kiện này không giống như những gì diễn ra trong những năm 1970 nhắm vào một nước thứ ba khi ấy là Liên Xô. Một lần nữa, chuyến đi này của ông Blinken thật sự là để giải quyết mối quan hệ song phương, giải quyết những bất đồng và những căng thẳng mang tính cơ cấu và ngày càng lớn giữa hai nước.Tiếp đến, chuyến thăm rõ ràng là được hoan nghênh, đối thoại và gặp nhau là điều tốt, nhưng kết quả là có hạn và kỳ vọng cũng bị hạn chế. Do vậy, việc nối lại đối thoại là đáng mừng, và hữu ích. Liệu rằng điều đó có sẽ làm thay đổi một cách cơ bản mối quan hệ song phương hay không ? Xin thưa là « Không ». Mặt khác, điều đó có khả năng giúp cải thiện việc xử lý những tranh chấp và xử lý hàng ngày mối quan hệ song phương.Một mặt hai bên kêu gọi ổn định quan hệ, nhưng mặt khác, Bắc Kinh và Washington không ngừng có những phát biểu và biện pháp khiến căng thẳng gia tăng. Ông giải thích như thế nào về tình trạng này ?Antoine Bondaz : Điều quan trọng đối với hai nước không phải là không có cạnh tranh hay không có đối đầu. Cả hai nước này đều ý thức rằng, về mặt cấu trúc, họ sẽ ngày càng đối lập nhau hơn, và cuộc cạnh tranh, thái độ kình địch và thậm chí đối đầu sẽ gia tăng. Điều cần thiết là phải quản lý cuộc đối đầu này và vấn đề đặt ra ở đây không phải là những căng thẳng, mà là kiểm soát những căng thẳng. Tôi nghĩ rằng có một sự quan tâm của hai bên ngay cả khi không có sự tin tưởng lẫn nhau, rằng vẫn có những khả năng để quản lý những căng thẳng, tránh được một cuộc leo thang, vì cả hai quốc gia này chẳng có bất kỳ lợi ích nào trong đó.  RFI Tiếng Việt xin cảm ơn nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS.

Đầu tháng 3/2023, truyền thông Nhật Bản loan tin Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương - NATO sẽ mở một văn phòng liên lạc tại Tokyo từ đây đến năm 2024. Một số nhà quan sát đánh giá việc thắt chặt quan hệ giữa NATO và Nhật Bản cho phép củng cố chiến lược chống xâm nhập dựa trên răn đe của Nhật Bản. Nhưng số khác lại cho rằng việc NATO can dự sâu vào khu vực chỉ làm suy giảm an ninh và ổn định của vùng châu Á – Thái Bình Dương. Trang mạng Nikkei Asia ngày 03/05/2023, cho biết kế hoạch mở văn phòng liên lạc tại Tokyo đã được tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg thảo luận với thủ tướng Fumio Kishida trong chuyến thăm Nhật Bản hồi cuối tháng Giêng năm 2023. Nếu thành hiện thực, đây sẽ là văn phòng đầu tiên của NATO tại vùng châu Á – Thái Bình Dương. Cho đến nay, nhiều văn phòng tương tự đã được mở bên cạnh Liên Hiệp Quốc tại New York và Tổ chức Hợp tác và An ninh châu Âu ở Vienna, thủ đô nước Áo, cũng như tại nhiều nước khác như Ukraina, Moldova, Gruzia, Bosnia-Herzegovina và Koweit. Về phần mình, Tokyo cũng có ý định thành lập một phái bộ độc lập bên cạnh khối NATO khi tách rời phái bộ hiện nay ở đại sứ quán Nhật Bản ở Bỉ và bổ nhiệm một đại sứ mới.Chiến lược chống xâm nhập dựa trên răn đeTuy nhiên, theo nhận định của nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, trả lời RFI Tiếng Việt ngày 31/05/2023, mối quan hệ đối tác giữa Nhật Bản và NATO không phải là điều gì mới mẻ. Ngay từ đầu thập niên 1990, đôi bên đã có những cuộc tiếp xúc đầu tiên, đặt nền tảng cho các cuộc đối thoại và quan hệ hợp tác mà bước tiến quan trọng là năm 2014 : Nhật Bản và NATO ký kết một Chương trình Hợp tác và Đối tác Riêng biệt. Chương trình này đã được triển hạn vào tháng 6/2020. Antoine Bondaz : « Mối quan hệ tương tác ngày càng thường xuyên hơn. Các bộ trưởng Nhật Bản đến tham dự nhiều sự kiện của NATO. Kể từ năm 2022, và nhất là từ thượng đỉnh Madrid (Tây Ban Nha), đích thân thủ tướng Nhật Bản đến dự thượng đỉnh của NATO. Rõ ràng là từ 10 năm gần đây, có sự gia tăng các tương tác và hợp tác giữa Nhật Bản và NATO. Giờ thì điều đó đang được hợp thức hóa qua việc mở một văn phòng liên lạc của NATO tại Nhật Bản. »Nhìn từ Nhật Bản, việc thắt chặt quan hệ với NATO còn nhằm củng cố hơn nữa chiến lược chống xâm nhập dựa trên sự răn đe. Vị thế quân sự của Nhật đang dần thay đổi khi nước này đưa ra một Chiến lược An ninh Quốc gia mới và cho tăng dần mức ngân sách quốc phòng lên đến 2% của GDP, phù hợp với mức đóng góp dự kiến của các thành viên NATO. Trên trang mạng The Diplomat, nhà nghiên cứu về Nhật Bản, ông Matthew Venoit, thuộc Trung tâm Stimson, cho rằng những động thái trên của Nhật Bản cho thấy nỗi bất an ngày càng lớn của Tokyo đối với tình hình an ninh trong khu vực, xuất phát từ những hành động của các nước láng giềng – cụ thể là cuộc xâm lược Ukraina của Nga, các vụ thử tên lửa của Bình Nhưỡng và đà gia tăng quân sự mạnh mẽ của Trung Quốc. Một quan điểm cũng được Antoine Bondaz đồng chia sẻ: Một mặt Nhật Bản muốn khẳng định là không bị cô lập, qua mối quan hệ đồng minh với Mỹ, qua việc xích lại gần với Hàn Quốc và nhất là mối quan hệ hợp tác ba bên Washington – Tokyo – Seoul ngày càng chặt chẽ. Mặt khác, Nhật Bản cũng thể hiện mong muốn xích lại gần hơn với châu Âu trong việc chia sẻ thông tin, hay hợp tác đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Nhưng bên cạnh đó, cũng còn có nhiều thách thức khác, cụ thể hơn, cần nhiều sự hợp tác trong lĩnh vực quân sự. Nhà nghiên cứu Đông Bắc Á phân tích tiếp :Antoine Bondaz : « Chẳng hạn như thúc đẩy việc các trang thiết bị do NATO sử dụng có thể tương thích với thiết bị được dùng tại châu Á, bất kể là do Mỹ, Nhật Bản hay Hàn Quốc sử dụng. Hiện tại vẫn còn ít sự tương đồng tác chiến, nghĩa là quân đội châu Âu không nhất thiết sử dụng cùng loại thiết bị, cùng tiêu chuẩn, hay chuẩn mực như của Nhật Bản. Ở đây đúng là có vấn đề về tương đồng tác chiến giữa hai thực thể. Rộng hơn nữa, từ góc độ Nhật Bản, đây còn là một thông điệp mạnh mẽ cho Trung Quốc rằng nước này không thể đơn phương thay đổi và bằng vũ lực nguyên trạng của khu vực, dù là ở eo biển Đài Loan hay rộng hơn nữa. »Nhật Bản – NATO và những điểm tương đồngTheo ông Matthew Venoit, Nhật Bản có nhiều lý do chính đáng để xem NATO là trung tâm trong chiến lược răn đe của mình. Tokyo muốn nhắc nhở « liên minh quân sự lớn nhất trong lịch sử » về các mối đe dọa an ninh toàn cầu quan trọng ở vùng Đông Á. Nhưng đồng thời Tokyo cũng có thể cân nhắc phòng ngừa thái độ do dự của Washington đối với các đồng minh trong việc thực hiện chiến lược quốc phòng mới đầy tham vọng của Mỹ.Sự xích lại gần này còn được giải thích bởi những mối bận tâm chung giữa các đồng minh của NATO và Nhật Bản, bất kể là liên quan đến Nga hay là Trung Quốc. Đại sứ Đan Mạch tại Nhật Bản, Peter Taksoe-Jensen, trả lời Nikkei Asia hồi tháng Năm từng bày tỏ quan ngại về những tác động của Trung Quốc cho an ninh xuyên châu Âu, và cho rằng việc « NATO duy trì các mối quan hệ với những đối tác trong khu vực là điều quan trọng. » Trong « khái niệm chiến lược » được công bố năm 2022, NATO lập luận rằng Trung Quốc đang đặt ra « nhiều thách thức mang tính hệ thống » đối với an ninh châu Âu – Đại Tây Dương, dù rằng Nga vẫn là « mối đe dọa trực tiếp và đáng kể nhất cho an ninh của các đồng minh ».Theo nhận định của Antoine Bondaz, rõ ràng ngày càng có những thay đổi trong cách đánh giá các ưu tiên của NATO và Nhật Bản trong những năm gần đây, cho thấy những điểm tương đồng lợi ích trong nhiều hồ sơ, kể cả vấn đề khủng hoảng hạt nhân và tên lửa đạn đạo Bắc Triều Tiên hiện nay.Antoine Bondaz : « Trước đây tại Nhật Bản, người ta thường hay sử dụng thành ngữ nói rằng "châu Âu thấy đầu gấu nhưng chỉ thấy đuôi rồng, còn Nhật Bản thì có xu hướng thấy đầu rồng và chỉ thấy đuôi gấu". Điều đó có ý nghĩa tượng trưng là ưu tiên của châu Âu và Nhật Bản đối với Nga và Trung Quốc là rất khác nhau. Giờ thì họ thừa nhận cả hai cùng một lúc. Châu Âu và Nhật Bản đều xem Nga và Trung Quốc như một vấn đề an ninh chính, đương nhiên luôn với một quan điểm từ châu Âu : Nga vẫn là một ưu tiên và theo quan điểm Nhật Bản, Trung Quốc mới là mối bận tâm chính. »Đương nhiên, thông báo mở văn phòng liên lạc của NATO tại Nhật Bản đã khiến Bắc Kinh nổi dóa, cảnh báo một « NATO Thái Bình Dương ». Năm 2022, bộ Ngoại Giao Trung Quốc, thông qua lời phát ngôn viên Triệu Lập Kiên, đã mạnh mẽ chỉ trích NATO « đang vươn vòi đến tận châu Á – Thái Bình Dương, tìm cách xuất khẩu tâm lý Chiến Tranh Lạnh và làm hồi sinh sự đối đầu giữa các khối. » Bởi vì, tại châu Á – Thái Bình Dương, liên minh quân sự NATO ngoài Nhật Bản, còn có các đối tác khác là Úc, New Zealand và Hàn Quốc, trong khuôn khổ Asia Pacific Partners, còn được gọi tắt là AP4. Nếu như NATO biện minh rằng việc mở văn phòng liên lạc tại Tokyo sẽ cho phép liên minh quân sự tham vấn định kỳ với Nhật Bản và các đồng minh chủ chốt khác, tăng cường các quan hệ hợp tác trong các lĩnh vực không gian mạng, chống tin giả, và ngăn ngừa các hiểm họa từ những công nghệ mới nổi, thì Trung Quốc xem đấy như là một « hành động bành trướng sang phía đông, vùng châu Á – Thái Bình Dương, can dự sâu hơn vào các vấn đề khu vực, một mưu toan phá hủy hòa bình và gây bất ổn cho khu vực (…) ».Hợp tác Nhật Bản – NATO : Lợi bất cập hại ?Đối với Bắc Kinh, thông báo này còn khẳng định nỗ lực của Mỹ kềm hãm Trung Quốc khi cho « phát triển các mô liên kết » giữa các đồng minh và đối tác ở châu Âu và tại vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương. Quả thật, theo phân tích của Antoine Bondaz, thông báo NATO sắp mở văn phòng liên lạc còn nhằm khơi dậy nhận thức của Liên Hiệp Châu Âu trước những thách thức tại vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương do sự trỗi dậy của Trung Quốc đặt ra.Hoa Kỳ muốn châu Âu hoạt động tích cực hơn tại khu vực để đối phó với Trung Quốc, dù Washington không chút ngây thơ và không hy vọng rằng châu Âu sẽ giữ một vai trò tác chiến quân sự tại vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương vào lúc khối 27 nước đang vất vả đối mặt với cuộc chiến tranh tại Ukraina. Antoine Bondaz nhận định tiếp :Antoine Bondaz : « Điểm thứ hai là vì không có khả năng triển khai lực lượng sang Ấn Độ - Thái Bình Dương, ngoại trừ một số nước như Pháp, Anh và có thể thêm Đức, Ý và Hà Lan, do vậy, ở đây mong muốn của Mỹ là không những NATO hiện diện thực sự tại vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương, mà cả những nước thành viên, các đồng minh của NATO nhận thức được các vấn đề có liên quan đến sự trỗi dậy của Trung Quốc và tham gia cùng với Nhật Bản, bên cạnh Mỹ nhằm thực hiện một chiến lược cản trở Trung Quốc đơn phương thay đổi và bằng vũ lực nguyên trạng trong vùng. »Chỉ có điều, chiến lược này của Mỹ còn đào sâu thêm mối nghi kỵ đã có từ xa xưa của Trung Quốc đối với khối NATO. Bắc Kinh luôn phản đối việc NATO bành trướng sang phía đông và mở rộng nhiệm vụ để tiến hành các chiến dịch ngoài khu vực. Trung Quốc chưa bao giờ quên vụ tòa đại sứ của mình ở Beograd bị NATO dội bom nhầm năm 1999, làm thiệt mạng nhiều người. Theo quan điểm của chuyên gia Kelly Grieco, Reimagining U.S. Grand Strategy Program, trực thuộc Trung tâm Stimson, trên trang mạng The Diplomat, sự hiện diện ngày càng lớn của NATO và mối quan hệ hợp tác thực tế của khối này với các nước vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương có nguy cơ bị diễn giải như là một hành động tấn công, đe dọa, và như vậy có thể dẫn đến những phản ứng tiêu cực. Trung Quốc có thể sẽ tăng cường hợp tác với Nga, với hệ quả là một vòng hành động – phản ứng sẽ gây ra những bất ổn an ninh cho châu Âu và vùng Ấn Độ Thái Bình Dương. Trong bối cảnh này, câu hỏi đặt ra : Liệu rằng một hợp tác quân sự giữa châu Âu và Nhật Bản thông qua NATO có sẽ kém hiệu quả hơn so với mối quan hệ hợp tác kinh tế giữa Tokyo và châu Âu qua trung gian Liên Hiệp Châu Âu, trong khi NATO trong trước mắt cũng không có năng lực quân sự đủ để triển khai tại châu Á ? Về điểm này, chuyên gia Antoine Bondaz nhận xét:Antoine Bondaz : « Đúng là trên phương diện hợp tác quân sự, rõ ràng là khả năng tiềm tàng thấp hơn so với bình diện hợp tác kinh tế, nhất là bởi vì châu Âu không có năng lực triển khai lực lượng đến vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương, ngoại trừ các nước Pháp, Anh… Dù vậy, vẫn còn nhiều khả năng hợp tác tiềm tàng trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng. Đây là những điểm nên nhắm đến, hiện đã có nhiều mối quan hệ hợp tác, chẳng hạn như họ đang nghĩ đến dự án sản xuất chiến đấu cơ thế hệ mới giữa Vương Quốc Anh, Ý và Nhật Bản. Trong nhiều lĩnh vực khác cũng có thể có những hợp tác. Nhưng điều rõ ràng là tiềm năng hợp tác chính giữa Nhật Bản và Châu Âu ngày nay nằm ở lĩnh vực kinh tế nhiều hơn là an ninh, quân sự. »RFI Tiếng Việt xin cảm ơn nhà nghiên cứu Antoine Bondaz đã tham gia chương trình này.

This week on the podcast we focus on France and the domestic and foreign policy travails of the fifth republic and its president, Emmanuel Macron. At home, President Macron faces a wave of popular discontent, amid his plans to raise France's pension age. We discuss how Macron's decision to bypass the French parliament has impacted his ability to govern, as well as look at his wider standing within the country. Has this opened the door for the far-right in the next presidential election, and can France be governed? We also look to the Indo-Pacific and discuss the reverberations of Marcon's recent visit to China with EU chief Ursula von der Leyen. We discuss the comments he made around the question of Taiwan, and what he was trying to achieve by saying them. The panel also discuss the widespread criticism Macron received and what they say about France's wider foreign policy. Joining Bronwen Maddox on the podcast this week are Simon Kuper, a writer and journalist with the Financial Times; Georgina Wright, formerly of Chatham House, but now the Director of the Europe program at the Institute Montaigne, and Antoine Bondaz, the Director of the Korea, and Taiwan programs at the Fondation pour la Recherche Stratégique. Read our expertise: Finland brings great value to NATO's future deterrence Will reconciliation across the Middle East bring lasting change? A critical juncture for Sudan's democratic transition Subscribe to Independent Thinking wherever you get your podcasts. Please listen, rate, review and subscribe. Presented by Bronwen Maddox. Produced by John Pollock. Sound by Abdul Boudiaf and Matthew Docherty.

avec Stéphane Courtois et Antoine Bondaz. Rencontre animée par Christophe Lucet.

Retrouvez Le Club Le Figaro International animé par Philippe Gélie, avec Isabelle Lasserre, Patrick Saint-Paul, Antoine Bondaz et Tatiana Jean. Hébergé par Ausha. Visitez ausha.co/politique-de-confidentialite pour plus d'informations.

Mention légales : Vos données de connexion, dont votre adresse IP, sont traités par Radio Classique, responsable de traitement, sur la base de son intérêt légitime, par l'intermédiaire de son sous-traitant Ausha, à des fins de réalisation de statistiques agréées et de lutte contre la fraude. Ces données sont supprimées en temps réel pour la finalité statistique et sous cinq mois à compter de la collecte à des fins de lutte contre la fraude. Pour plus d'informations sur les traitements réalisés par Radio Classique et exercer vos droits, consultez notre Politique de confidentialité.

Selon Washington, la Corée du Nord fournirait des obus et missiles à la Russie, en soutien au groupe paramilitaire Wagner en Ukraine. La Maison-Blanche s'inquiète de la montée en puissance de Wagner sur le terrain et a annoncé prendre de nouvelles sanctions dans les prochaines semaines contre cette organisation. On en parle avec Antoine Bondaz, chercheur à la Fondation pour la recherche stratégique et enseignant à Sciences Po.

Hình ảnh tổng thống Mỹ Joe Biden bắt tay đồng nhiệm Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bali, Indonesia, ngày 14/11/2022 được cho là hình ảnh nổi bật nhất trong ngày. Đây là lần đầu tiên hai lãnh đạo Mỹ - Trung gặp nhau trực diện, kể từ khi Joe Biden đặt chân vào Nhà Trắng cách nay hai năm. Nhưng liệu cuộc gặp này có thể giúp hạ nhiệt những căng thẳng Mỹ - Trung và giảm thiểu rủi ro đối đầu quân sự giữa hai nước ? Kết thúc hơn ba giờ đối thoại trực tiếp đầu tiên, hai nguyên thủ Mỹ và Trung Quốc đã nhất trí tạo một nền tảng mới cho mối quan hệ song phương, đồng thời giải quyết các mối quan tâm cuẩ hai nước và toàn cầu. Đôi bên cam kết hỗ trợ thành lập các nhóm làm việc chung với việc ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken sẽ có chuyến thăm Bắc Kinh vào đầu năm 2023. Trước cuộc họp, Bắc Kinh và Washington từng tuyên bố không mong muốn để mối quan hệ giữa hai nước « nằm ngoài tầm kiểm soát ». Michael Klare, phóng viên chuyên mục Quốc Phòng cho trang mạng The Nation, đồng thời cũng là giáo sư danh dự nghiên cứu về hòa bình và an ninh thế giới tại đại học Hampshire, trên kênh truyền hình DemocracyNow trước hết lưu ý, cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Trung lần này diễn ra trong một bối cảnh, căng thẳng giữa hai nước đã ở mức tồi tệ nhất từ nhiều thập kỷ qua, một mức độ căng thẳng cao chưa từng thấy, đặc biệt trong hồ sơ Đài Loan. Ông giải thích : « Từ khi bà Nancy Pelosi đến thăm Đài Loan hồi tháng 8/2022, Trung Quốc gia tăng các hoạt động quân sự xung quanh đảo Đài Loan. Cùng lúc đó, Hoa Kỳ cũng tăng cường các áp lực quân sự của chính mình chống lại Trung Quốc khi đúc kết các thỏa thuận quân sự với Úc và củng cố các mối liên minh quân sự với Hàn Quốc và Nhật Bản. Khi dừng chân ở Cam Bốt trên đường đi từ Charm el-Cheikh đến Bali, Biden đã gặp các lãnh đạo của hai nước này. Rõ ràng có một sự gia tăng các căng thẳng quân sự tại Thái Bình Dương mà theo ý tôi, nếu họ cứ tiếp tục theo đà này, sớm hay muộn, điều đó có thể dẫn đến đối đầu quân sự. Vì vậy, những gì phải diễn ra tại cuộc họp này chính là hai nguyên thủ tìm ra một cách nào đó để hạ nhiệt căng thẳng và tìm ra các phương cách giảm thiểu nguy cơ đối đầu quân sự, bất kể là ở Đài Loan hay là tại vùng Biển Đông. Cả hai nguyên thủ đều nhấn mạnh đến việc nhất thiết phải xử lý cuộc khủng hoảng, tránh các cuộc xung đột. Đây thật sự là mục tiêu của cuộc họp lần này. » Đài Loan : « Lằn ranh đỏ » Trung Quốc vạch cho Mỹ Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị sau cuộc họp tuyên bố cuộc gặp đã đạt được « các mục tiêu mong đợi là trao đổi sâu sắc, có ý định rõ ràng, vạch ra các "lằn ranh đỏ" ngăn ngừa xung đột, chỉ ra phương hướng và thảo luận hợp tác". Nhưng theo ghi nhận từ Ishaan Tharoor, một cây bút xã luận của tờ Washington Post, cuộc gặp thượng đỉnh Joe Biden và Tập Cận Bình đã không được kết thúc bằng một họp báo chung hay một tuyên bố chung, một sự tinh tế ngoại giao thường chỉ ra mức độ tin cậy và mục tiêu chung giữa đôi bên. Sự việc cho thấy giữa Washington và Bắc Kinh vẫn còn nhiều mâu thuẫn lớn. Trong số này, hồ sơ Đài Loan là vấn đề cấp bách nhất trong cuộc đối đầu Mỹ - Trung. Theo diễn giải từ phía Nhà Trắng, trong cuộc trao đổi riêng, tổng thống Biden đã nhấn mạnh với đồng nhiệm Tập Cận Bình về những hành động « ngày càng hung hăng » của Trung Quốc đối với hòn đảo « tự cai quản », khi cho rằng các hoạt động quân sự của Trung Quốc gần hòn đảo và các cuộc xâm nhập không phận Đài Loan đã tăng đáng kể. Phía Trung Quốc, qua thông cáo của bộ Ngoại Giao, cho biết Tập Cận Bình không ngần ngại đáp lại rằng tương lai của Đài Loan « là điều cốt lõi trong số các lợi ích cơ bản của Trung Quốc » và là một « lằn ranh đỏ » mà Hoa Kỳ không nên vượt qua. Chỉ có điều trong hồ sơ này, sự đồng thuận lưỡng đảng tại Mỹ ngày một lớn. Một số nhà lập pháp thậm chí đang xúc tiến việc bỏ phiếu thông qua dự thảo Đạo Luật Chính Sách Đài Loan (Taiwan Policy Act). Văn bản này sẽ cho phép chính phủ Mỹ có thể trang bị vũ khí và huấn luyện binh sĩ Đài Loan trước khả năng xảy ra một cuộc xâm chiếm quân sự của Trung Quốc, theo cùng một cách thức mà Mỹ đang hậu thuẫn cho Ukraina sau khi xe tăng Nga băng qua biên giới. Các nhà hoạch định quân sự Mỹ nghĩ rằng triển vọng một hành động quân sự Trung Quốc chống Đài Loan là cao trong những năm sắp tới. Điểm đặc biệt đáng chú ý trong văn bản, theo như giải thích của nhà nghiên cứu về Đông Á, Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược, trong một lần trả lời phỏng vấn ban Tiếng Việt đài RFI, Taiwan Policy Act có thể chỉ định Đài Loan như là « một đồng minh chính không thuộc khối NATO. Một thuật ngữ, khái niệm cho đến nay chỉ dành cho các đồng minh lớn của Mỹ như Hàn Quốc, Nhật Bản hay như là Úc. » Tuy nhiên, theo quan điểm của Michael Klare, với ý định này, Hoa Kỳ dường như cũng đang góp phần làm gia tăng căng thẳng trong khu vực. Bởi vì, theo cách nhìn từ phía Trung Quốc, chính Mỹ là bên gây hấn, khi tìm cách đưa Đài Loan tham gia vào một liên minh quân sự cùng với Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và trong một chừng mực nào đó là Ấn Độ trong khuôn khổ chiến lược chuỗi đảo và các nước bao vây, nhằm chặn đà đi lên của Trung Quốc. Trên kênh truyền hình Democracy Now, Michael Klare cảnh báo : « Nếu Hoa Kỳ nói rằng Đài Loan sẽ tham gia vào hệ thống liên minh của Mỹ như chính quyền Biden tuyên bố, điều này sẽ gây ra một cuộc xung đột, có nguy cơ dẫn đến một cuộc thế chiến thứ ba, tương tự cho cả việc Trung Quốc xâm chiếm đảo. Ở đây, chúng ta đang trong một tình huống nguy hiểm. » Nga và lập trường « mập mờ » của Trung Quốc Mâu thuẫn lớn thứ hai là cuộc chiến Ukraina do Nga phát động. Hoa Kỳ ca tụng đồng thuận giữa Tập Cận Bình và Joe Biden, theo đó, tổng thống Nga không nên dọa dùng vũ khí hạt nhân trong cuộc xung đột tại Ukraina. Nhưng lập trường này lại không được trình bày trong biên bản tóm tắt cuộc thảo luận của phía Trung Quốc. Ông Tập Cận Bình chỉ tuyên bố rằng cuộc khủng hoảng tại Ukraina chưa có được một « giải pháp đơn giản » và « cuộc đối đầu giữa các đại cường là nên được tránh ». Hơn nữa, thông cáo của bộ Ngoại Giao Trung Quốc ghi rằng nếu như Matxcơva và Kiev nhất thiết nên nối lại đàm phán, thì Mỹ, Liên Hiệp Châu Âu và NATO cũng nên mở đối thoại với Nga. Quan điểm này đã không xuất hiện trong tuyên bố từ Mỹ. Giáo sư Ian Chong, trường đại học Quốc Gia Singapore, trên tờ JapanTimes nhận định sự việc phản ảnh quan điểm của Bắc Kinh, xem Mỹ, EU và NATO là « những bên trực tiếp gây ra xung đột, chứ không phải là vấn đề Nga xâm lược Ukraina. » Về điểm này, Jean-François Di Meglio, chủ tịch Trung tâm châu Á, chuyên gia kinh tế, giáo sư trường đại học Paris Dauphine, trên kênh truyền hình quốc tế Pháp France 24 đưa thêm một số nhận định về thái độ của Trung Quốc đối với Nga. Jean-François Di Meglio : « Trên trường quốc tế, nhìn chung Trung Quốc hết sức cẩn trọng. Bắc Kinh không bao giờ gởi đi một thông điệp rõ ràng vì đủ lý do. Trước hết là bởi vì Trung Quốc không có đồng minh. Ngược lại, điều chắc chắn chính là Trung Quốc cũng không sử dụng cùng những lá bài liên kết "bị chia năm xẻ bảy" như phương Tây. Do vậy liên quan đến Nga, người ta không thể nói rằng Trung Quốc là đối thủ của Nga, hay Trung Quốc đã chọn phe khác với phe của Nga hay Trung chọn theo phe Nga. Điển hình là tại thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải năm nay, Tập Cận Bình đã cẩn trọng quyết định không đi thẳng đến Samarkand mà đã ghé thăm Kazakhstan trước, một vùng lãnh thổ trước đây khá quan trọng đối với Nga để bắn đi một thông điệp với ông Putin rằng Samarkand chí ít cũng quan trọng như là Kazakhstan. » Cuộc gặp Joe Biden – Tập Cận Bình : Nghỉ giải lao giữa hai hiệp đấu ? Một bất đồng lớn khác cũng đáng chú ý là hồ sơ Bắc Triều Tiên. Chủ nhân Nhà Trắng hối thúc đồng nhiệm Trung Quốc, với tư cách là quốc gia bảo trợ chính, sử dụng ảnh hưởng của mình đối với Bình Nhưỡng để ngăn chận  Bắc Triều Tiên trang bị vũ khí hạt nhân sau loạt bắn thử tên lửa kỷ lục. Mỹ và các đồng minh trong khu vực ngày càng lo ngại chế độ Kim Jong Un sẽ sớm thực hiện vụ thử hạt nhân đầu tiên kể từ năm 2017. Tuy nhiên, thông cáo của Trung Quốc lại không đề cập đến Bắc Triều Tiên, cũng như mối quan tâm của Mỹ trong nhiều vấn đề khác như nhân quyền ở Tân Cương, Hồng Kông, Tây Tạng. Một ngày sau cuộc gặp thượng đỉnh, ngoại trưởng Vương Nghịchỉ cho biết chủ tịch Tập Cận Bình đã nhắc lại lập trường của Bắc Kinh là Bình Nhưỡng « có lý » khi lo cho an ninh của chính mình. Nhìn lại những phát biểu giữa hai phía Mỹ và Trung Quốc, chuyên gia về kinh tế, Jean-François Di Meglio, nhận định, cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên này giữa Joe Biden và Tập Cận Bình chỉ cho phép đôi bên tạm hạ nhiệt căng thẳng. Ông ví cuộc dàn xếp này như là quãng thời gian « nghỉ lấy sức » giữa hai hiệp đấu, trong bối cảnh cả Hoa Kỳ và Trung Quốc đang chịu nhiều sức ép từ trong nước và bên ngoài. Jean-François Di Meglio : « Trung Quốc của ông Tập Cận Bình, bất chấp vẻ bề ngoài thành công rực rỡ của Đại hội 20 ĐCSTQ, vào lúc này đang bị dồn vào chân tường. Suy thoái kinh tế đúng là không hiện hữu ở Trung Quốc, nhưng khi tăng trưởng kinh tế chỉ ở mức 2,5%, hay 3%, rồi mối đe dọa dân số, tỷ lệ thất nghiệp cao, thì đúng là vào lúc này người ta không thể quá tập trung vào một cuộc đối đầu trực diện với đối tác muôn thuở. Họ cần nghỉ lấy sức, giống như là đợt nghỉ giải lao giữa hai hiệp đấu. » Ngược lại, về phía Hoa Kỳ, trước hệ quả do chiến tranh Ukraina mà Nga phát động gây ra, dẫn đến lạm phát tăng vọt, giá nhiên liệu tăng cao, gây khó khăn cho đời sống thường nhật và cho sản xuất, sức ép từ người dân trong nước và từ các nước đồng minh cũng như cộng đồng quốc tế mỗi lúc một lớn buộc chính quyền Biden phải chấp nhận lùi bước. Đối với Washington, kỳ « nghỉ dưỡng sức » này cũng là lúc để chuẩn bị cho một trận đấu khác lớn hơn mà cả Trung Quốc và Hoa Kỳ đang nhắm đến, nhằm giành thế bá quyền làm chủ công nghệ bán dẫn, cho phép thống trị thế giới trong tương lai.

Trung tuần tháng 10/2022, tại Đại hội Đảng CS Trung Quốc, Tập Cận Bình tuyên bố không từ bỏ khả năng dùng vũ lực để thống nhất Đài Loan, đồng thời đưa vào điều lệ Đảng điều khoản « phản đối Đài Loan độc lập ». Trước đó một tháng, Ủy Ban Đối Ngoại Thượng Viện Mỹ đã chấp nhận dự thảo Đạo luật Chính sách Đài Loan. Theo nhiều nhà quan sát, nếu được Quốc Hội lưỡng viện Mỹ thông qua, đạo luật này có thể đi ngược với chính sách « một nước Trung Hoa duy nhất ». Những động thái này giữa Mỹ và Trung Quốc đặt ra nhiều câu hỏi : Liệu chiến tranh giữa Trung Quốc và Đài Loan có sớm xảy ra hay không như dự báo của ngoại trưởng Mỹ ngày 17/10/2022, nhất là khi ông Tập Cận Bình bổ nhiệm nhiều tướng lĩnh thân cận vào Quân Ủy Trung Ương ? Và Washington tính gì khi muốn Quốc hội lưỡng viện thông qua dự thảo Đạo luật Chính sách Đài Loan ? Liệu điều này có đồng nghĩa với việc Washington sẽ từ bỏ chính sách « một nước Trung Hoa duy nhất » ? Để giải đáp những thắc mắc này, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, chuyên gia về Đông Bắc Á, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS). Mời quý vị theo dõi. ********** RFI Tiếng Việt : Kính chào Antoine Bondaz. Trước hết, ông có thể cho biết đâu là những nét chính của dự thảo Đạo luật Chính sách Đài Loan (Taiwan Policy Act) ? Văn bản mới này có gì khác so với Đạo luật Quan hệ Đài Loan (Taiwan Relations Act) ? Antoine Bondaz : Đây là một văn bản quan trọng, củng cố các cam kết của Quốc hội Mỹ, đặc biệt là những cam kết năm 1979, thông qua điều mà ngày nay người ta vẫn gọi là Đạo luật Quan hệ Đài Loan. Đó là một văn bản mà cho đến ngày nay định hình, cấu trúc mối quan hệ không chính thức giữa Đài Loan và Hoa Kỳ kể từ khi Mỹ không còn các mối quan hệ ngoại giao với Trung Hoa Dân Quốc, chính thể ở Đài Loan. Do đó, mục tiêu của Đạo luật Chính sách Đài Loan chính là nhằm tăng cường hơn nữa các cam kết đối với Đài Loan vào một thời điểm mà rõ ràng có những lo lắng về tình hình eo biển Đài Loan, nhất là trước việc Trung Quốc tiếp tục phát triển các năng lực và thái độ cũng như là chính sách của Trung Quốc đối với Đài Loan ngày một cứng rắn hơn. Trong văn bản này có nhiều yếu tố. Đặc biệt, người ta nói đến việc chỉ định Đài Loan như là một đồng minh chính, không thuộc NATO. Đây là một thuật ngữ và một khái niệm cho đến nay chỉ dành cho các đồng minh lớn của Mỹ mà không thuộc Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương NATO, chẳng hạn như Hàn Quốc, Nhật Bản, hay Úc. Thế nên, có rất nhiều người nói về khái niệm này được áp dụng cho Đài Loan. Dù vậy, cũng nên nhìn sự việc một cách tương đối, bởi vì trên hết khái niệm này cho phép tạo điều kiện thuận lợi cho việc bán vũ khí. Ở đây có hai điều cần lưu ý : Thứ nhất, việc bán vũ khí của Mỹ cho Đài Loan đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, và hơn nữa, chúng đã được ghi trong Đạo luật Quan hệ Đài Loan năm 1979. Điểm thứ hai là có những điều khoản chính thức ở Mỹ, trên phương diện bán vũ khí, đã xem Đài Loan như là một đồng minh lớn không thuộc khối NATO. Vậy trong trường hợp lưỡng viện Mỹ sẽ thông qua Đạo luật Chính sách Đài Loan, điều này có làm thay đổi chính sách « một nước Trung Hoa duy nhất » mà Mỹ áp dụng cho đến nay ? Antoine Bondaz : Đương nhiên là Không. Bởi vì chính sách « một nước Trung Hoa duy nhất » được Mỹ thực hiện, trên thực tế chỉ công nhận một nước Trung Quốc, có quan hệ ngoại giao với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, nhưng không tỏ ý kiến về quy chế cho Đài Loan, nghĩa là Hoa Kỳ không xem xét, không nói rằng Đài Loan là một phần của Trung Quốc và thậm chí ít hơn rằng Đài Loan là một phần của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Đây là toàn bộ sự khác biệt so với điều mà Bắc Kinh gọi là nguyên tắc, chứ không phải là chính sách, nhưng nguyên tắc « một nước Trung Hoa duy nhất », có nghĩa là chỉ có một Trung Quốc, đó là Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Đài Loan là một phần lãnh thổ của nước này. Như vậy, về điểm này, sẽ không có gì thay đổi trong đường lối chính thức của Mỹ, nghĩa là Hoa Kỳ sẽ không thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Hoa Dân Quốc, tức Đài Loan. Vậy ý đồ thật sự của Mỹ là gì khi muốn thông qua Đạo luật Chính sách Đài Loan ? Antoine Bondaz : Ý định của Quốc hội Mỹ là thông qua Đạo luật Chính sách Đài Loan nhằm tăng cường các mối quan hệ, không phải là ngoại giao, mà là các mối quan hệ hợp tác với Đài Loan và gởi đi một thông điệp quan trọng đến người dân Đài Loan rằng Mỹ thật sự quan tâm đến Đài Loan, rằng hòn đảo này là một mối bận tâm đối với Mỹ v.v… Đây là một thông điệp quan tâm gởi đến Đài Loan, nhưng đó cũng là một thông điệp gởi đến Trung Quốc, để nhắc Trung Quốc rằng Hoa Kỳ phản đối mọi thay đổi đơn phương và bằng vũ lực nguyên trạng tại eo biển Đài Loan, vào một thời điểm mà Trung Quốc, thông qua các năng lực và hành vi của mình, mỗi ngày đều thể hiện ý muốn thay đổi nguyên trạng. Về phía Trung Quốc, người ta cũng nhận thấy Bắc Kinh mỗi lúc có những lời lẽ cứng rắn. Trong kỳ đại hội 20 Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ), lần đầu tiên, Tập Cận Bình đưa vào điều lệ Đảng việc kiên quyết phản đối độc lập Đài Loan. Ông diễn giải thế nào về quyết định này của Tập Cận Bình ? Antoine Bondaz : Về phía Trung Quốc, chúng ta thấy rõ từ nhiều năm qua, có một lập trường về Đài Loan ngày càng triệt để, nghĩa là giành quyền kiểm soát Đài Loan luôn là một mục tiêu của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, và mục tiêu này không có gì mới cả. Điều thay đổi ở đây chính là các phương tiện, khả năng mà Trung Quốc đang có và cách mà Trung Quốc thể hiện quyết tâm giành quyền kiểm soát đảo. Chẳng hạn chúng ta còn nhớ là ngay từ năm 2005, đạo luật chống ly khai đã được thông qua, rồi Sách Trắng gần đây nhất về Đài Loan công bố tháng 8/2022, đề cập một cách công khai rõ ràng các tham vọng của Trung Quốc, kể cả khả năng mà Bắc Kinh bảo lưu quyền sử dụng các phương tiện phi hòa bình, nghĩa là quân sự, để ép buộc Đài Loan phải « hợp nhất ».. Tại sao tôi nói là trong ngoặc kép ? Là vì để lưu ý rằng Đài Loan chưa bao giờ là một phần của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa cả. Do vậy, đây có lẽ sẽ không là một sự hợp nhất, mà là giành quyền kiểm soát hay đơn giản sáp nhập đảo. Quả thật, ông Tập Cận Bình trong kỳ đại hội 20 Đảng CSTQ, đã nhắc lại những yếu tố ngôn từ này của Trung Quốc, không có một sự tiến triển nào về chính sách Đài Loan của Trung Quốc. Những gì thay đổi chính là các tuyên bố của Trung Quốc càng lúc càng hung hăng và vì vậy, ở đây chúng ta thấy cũng một mục tiêu đó, nhưng với những năng lực mới và quyết tâm mỗi lúc rõ ràng hơn. Hoa Kỳ dự báo Trung Quốc rất có thể sẽ thúc đẩy nhanh hơn nữa thời hạn đánh chiếm Đài Loan từ đây đến năm 2030. Việc ông Tập Cận Bình bổ nhiệm các vị tướng lĩnh thân cận vào Quân Ủy Trung Ương, cơ cấu lãnh đạo quân sự tối cao của lực lượng vũ trang Trung Quốc càng củng cố thêm khả năng Đài Loan sẽ sớm bị tấn công. Ông đánh giá như thế nào về cảnh báo trên ? Antoine Bondaz : Chưa có ngày chiếm lấy Đài Loan. Rõ ràng, đây là những cân nhắc đang được Trung Quốc đưa ra trong số nhiều mục tiêu, chẳng hạn như nỗ lực giành quyền kiểm soát không nên dẫn đến việc làm suy yếu hệ thống chính trị Trung Quốc. Vì vậy, không có thời hạn cuối cùng, cũng không có ấn định một lịch trình, Trung Quốc sẽ rình rập chờ nắm lấy cơ hội. Đây cũng là lý do tại sao về phía Mỹ, mục tiêu đặt ra là tác động lên phương trình, những tính toán của Trung Quốc, bằng cách cũng thể hiện quyết tâm của Mỹ phản đối mọi thay đổi nguyên trạng một cách đơn phương và bằng vũ lực Những quyết định bổ nhiệm mới trong Quân Ủy Trung Ương là thú vị. Chúng cho thấy đó là những quân nhân dày dạn kinh nghiệm về Đài Loan. Trong mọi trường hợp, đó là những người từng có những trọng trách liên quan đến vấn đề Đài Loan được chỉ định trên thực tế. Đây không phải là điều hoàn toàn mới và những gì cần phải để ý ở đây chính là trên bình diện thuần túy quân sự, toàn bộ nỗ lực hiện đại hóa, bất kể là chất hay lượng, trong vòng 20, 30 năm qua từ phía Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân APL là nhắm đến việc giành quyền kiểm soát Đài Loan. Thế nên, việc bổ nhiệm những quân nhân này, những người từng đảm trách « hồ sơ Đài Loan » trong ngoặc kép vào những vị trí then chốt trong Quân Ủy Trung Ương, là một hệ quả khá hợp lý. Nhưng để hoàn thành « Giấc mơ Trung Hoa » vào năm 2049, cũng như tham vọng cá nhân, người đầu tiên trong lịch sử hợp nhất Trung Quốc với Đài Loan, ông Tập Cận Bình cũng rất có thể đẩy nhanh tiến độ xâm chiếm đảo ?  Antoine Bondaz : Một điều rõ ràng đây chính là mục tiêu của Bắc Kinh. Chiếm lấy quyền kiểm soát Đài Loan là mục tiêu không thay đổi. Một lần nữa, Bắc Kinh có nhiều năng lực quan trọng hơn trước rất nhiều, điều đó đang mang lại nhiều cơ hội. Nhưng điều quan trọng ở đây chính là mối tương quan lực lượng, mối tương quan lực lượng của Đài Loan và cả của Hoa Kỳ. Rồi còn có quyết tâm bảo vệ đảo của người dân Đài Loan, quyết tâm bảo của Hoa Kỳ hậu thuẫn Đài Loan phòng thủ và do vậy Trung Quốc sẽ từ từ gia tăng áp lực với Đài Loan và nắm lấy cơ hội tiềm tàng. Điều đó không có nghĩa là sắp có một cuộc xung đột trong vài ngày tới, hay trong vài năm tới. Điều đó muốn nói rằng cần phải cẩn trọng và không nên tạo « cơ hội » cho Trung Quốc tìm cách thay đổi nguyên trạng. Tuy nhiên, trong cuộc chiến tranh Ukraina hiện nay do Nga phát động, Hoa Kỳ đang bận tâm lo cho Kiev. Cùng lúc này, Bắc Triều Tiên thời gian gần đây liên tục bắn thử nhiều tên lửa làm gia tăng căng thẳng trong khu vực. Xa hơn một chút là Iran, được cho là đang hỗ trợ Nga chống Ukraina. Như vậy, Trung Quốc cũng có thể tranh thủ thời cơ mở một mặt trận khác ở châu Á ? Antoine Bondaz : Đây là một tổ hợp các sự kiện cần theo dõi. Thứ nhất là khả năng gia tăng quân sự phía Trung Quốc và mối tương quan lực lượng giữa Trung  Quốc và Đài Loan. Thứ hai là năng lực quân sự Mỹ và quyết tâm bảo vệ Đài Loan của Mỹ. Thứ ba, chính là khả năng quyết tâm châu Âu áp dụng hay không các biện pháp trừng phạt nếu chiến tranh xảy ra. Quả thật, có rất nhiều yếu tố sẽ ảnh hưởng đến việc ra quyết định của Trung Quốc. Chiến sự tại Ukraina đặt ra một câu hỏi về Đài Loan dù rằng cả hai hồ sơ này là hoàn toàn khác biệt. Ở đây, nếu có một bài học cần rút ra cho châu Âu và Mỹ, thì đó là chúng ta đã thất bại trong việc cứng rắn thuyết phục Nga không nên thay đổi nguyên trạng, cũng như không nên xâm lược Ukraina, và do vậy, chúng ta nên chắc chắn là giờ không nên thất bại trong việc ngăn cảnTrung Quốc xâm chiếm Đài Loan.

Hiện đại hóa quân đội Trung Quốc là một trong những thành tố không thể thiếu để Bắc Kinh khẳng định vị thế cường quốc. Tập Cận Bình khi lên cầm quyền đã vạch ra ba mục tiêu : Một quân đội cơ giới hóa vào năm 2020, một quân đội hiện đại hóa năm 2035 và một quân đội đẳng cấp thế giới năm 2049. Tham vọng này còn nhằm « Hồi sinh » đế chế Trung Hoa giống thuở xưa, với mục đích sau cùng là hợp nhất hai bờ eo biển Đài Loan. Ý tưởng « Hồi sinh » một nước Trung Hoa là chiếc la bàn cho quyền lực Trung Quốc, định hướng cho tương lai đất nước. Tại Đại Hội đảng Cộng Sản Trung Quốc lần thứ XIX tháng 10/2017, khi bắt đầu nhiệm kỳ hai, Tập Cận Bình khẳng định rằng nỗ lực hiện đại hóa quân đội, bắt đầu từ những năm 1990, phải được tiếp tục và tiến hành trên ba phương diện : Năng lực, Học thuyết và Cấu trúc. Cải tổ cơ cấu và thách thức công nghệ Kế hoạch này của ông Tập Cận Bình được đề ra trong một bối cảnh thuận lợi : Trung Quốc đang trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế thần kỳ, một lợi thế lớn tạo sức bật cho tiến trình hiện đại hóa năng lực quân đội. Số liệu thống kê do SIPRI công bố cho thấy ngân sách quốc phòng của Trung Quốc đã tăng gấp 12 lần, từ 21 tỷ đô la trong năm 1999 lên mức 260 tỷ vào năm 2019. Chuyên gia về Đông Bắc Á, Antoine Bondaz, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS) của Pháp, trả lời phỏng vấn tạp chí Diplomatie (số ra tháng 6-7/2021) đưa ra so sánh, trong cùng một thời kỳ, ngân sách quốc phòng của Nhật Bản chỉ tăng thêm 5 tỷ đô la để đạt mức 48 tỷ, trong khi ngân sách của Đài Loan vẫn luôn ở mức 10 tỷ đô la. Trong nỗ lực củng cố ưu thế của Quân ủy Trung ương do Tập Cận Bình chủ trì, Bắc Kinh tiến hành cải cách cơ cấu quân đội năm 2015, khi cho lập thêm ba quân chủng mới : Quân chủng Lục Quân, Quân chủng Tên Lửa và Quân Chủng Chi Viện, gồm hai binh chủng mới là Binh chủng chi viện chiến lược, tác chiến về không gian mạng, không gian và vũ trụ, và Binh chủng chi viện hậu cần liên quân. Một trong số các mục tiêu của việc cải tổ này là tăng cường tầm quan trọng được trao cho các lực lượng vũ trang chuyên trách kho vũ khí đạn đạo quy ước và hạt nhân, cũng như là khả năng đáp trả thách thức của đặc tính liên tác chiến. Nhưng theo Antoine Bondaz, chương trình hiện đại hóa về chất lượng các trang thiết bị quân sự mới là một thách thức thật sự cho Trung Quốc. Quân đội nước này bị chậm trễ về mặt công nghệ nói chung so với nhiều nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Ngay từ đầu những năm 2000, Trung Quốc cũng như phương Tây đều hiểu rằng chiến tranh đã bị tin học hóa, và những cuộc chiến trong tương lai thậm chí sẽ là « trí thông minh nhân tạo ». Trong bối cảnh này, Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2019 xác định, việc phát triển các năng lực ISR (Intelligence  – Tình báo, Surveillance – Giám sát, Reconnaissance – Trinh sát) trong mọi lĩnh vực, cũng như việc làm chủ các công nghệ mũi nhọn (trí thông minh nhân tạo, máy tính lượng tử, big data, mây điện tử …) là một ưu tiên. Thế nên, ngay từ tháng 3/2015, Tập Cận Bình đã cho nâng cấp chương trình hội nhập dân – quân sự (kết hợp các tổ hợp công nghiệp – công nghệ quốc phòng với tư nhân) lên hàng chiến lược quốc gia. Đương nhiên, điều này đặt ra các vấn đề về bản chất của một số chương trình hợp tác quốc tế, dưới vỏ bọc hợp tác dân sự, rất có thể mang một mục tiêu quân sự. Hạt nhân và bài học Đài Loan cho hải quân Trung Quốc Trong lĩnh vực hạt nhân, nếu như học thuyết răn đe hạt nhân vẫn không thay đổi, thì Trung Quốc có nhu cầu cải thiện và bảo đảm khả năng phòng thủ và đáp trả các cuộc tấn công hạt nhân, khi cho tăng cường các năng lực C4ISR (Command – chỉ huy, Control – kiểm soát, Communication – liên lạc, Computers – tin học, Intelligence – tình báo, Surveillance – giám sát, và Reconnaissance – trinh sát), phân tán kho vũ khí nhằm hạn chế tác động của mọi ý đồ tấn công phòng ngừa, và tăng cường năng lực kích hoạt phản công hạt nhân. Dấu hiệu cho thấy Washington tỏ ra lo lắng là bộ Quốc Phòng Mỹ trong một báo cáo gần đây về năng lực quân sự Trung Quốc ghi nhận, các yếu tố phân tích về răn đe hạt nhân của Bắc Kinh – bao gồm chiến lược và năng lực – đa dạng hơn nhiều so với các phiên bản trước đây. Báo cáo này còn ước tính, Trung Quốc có khoảng từ 200 đến gần 300 đầu đạn hạt nhân. Con số này có thể tăng lên gấp đôi trong vòng 10 năm tới. Điều này gắn chặt không chỉ với việc hiện đại hóa năng lực hạt nhân của Trung Quốc – như cho tăng số tên lửa MIRV ICBM (tên lửa đạn đạo liên lục địa có thể mang nhiều đầu đạn hạt nhân) như loại DF-41 chẳng hạn,– mà cả trong việc vạch ra bộ ba chiến lược hạt nhân bằng cách tăng cường năng lực hạt nhân cho ba quân chủng : Lục quân, không quân và hải quân. Nhưng có lẽ sự thay đổi ngoạn mục nhất trong quân đội Trung Quốc chính là hải quân. Rory Medcalf, hiệu trưởng trường đại học quốc phòng Úc trên đài ARTE lưu ý, trong suy nghĩ của Tập Cận Bình, chỉ bằng cách chuyển hướng ra đại dương, thì Trung Quốc mới có thể trở thành cường quốc hàng đầu thế giới trong thế kỷ XXI. « Vào năm 2012, ngay khi lên cầm quyền, Tập Cận Bình đã nhanh chóng triệu tập các cơ quan hàng hải Trung Quốc, vốn có biệt danh "Những con rồng biển" nhằm thành lập một lực lượng hải quân chiến lược thật sự. Quý vị không thể nào là một đại cường của thế kỷ 21 mà không cùng lúc là cường quốc lục địa và hải quân. » Một mặt sự việc phản ảnh một sự thay đổi trong cảm nhận về các mối đe dọa của Trung Quốc, chuyển từ hiểm họa lục địa phương bắc sang mối họa vùng biển phía nam. Về điểm này, chuyên gia Đông Bắc Á Antoine Bondaz trên kênh truyền hình TV5Monde từng giải thích như sau : « Điều hiển nhiên ở đây chính là từ phía giới chức Trung Quốc, có một mặc cảm bất an. Quả thật, Trung Quốc ngày nay và nhất là phía vùng duyên hải, nơi tập trung đông dân cư nhất, các ngành công nghiệp, kinh tế, chính trị của Trung Quốc, đang bị bao vây. Trung Quốc bị bao vây về mặt địa lý bởi một chuỗi các đảo đi từ Nhật Bản đến Philippines. Trung Quốc còn bị bao vây cả về quân sự bởi vì có nhiều liên minh quân sự của Mỹ tại đây. Do vậy, Trung Quốc muốn phá vòng vây của Mỹ và điều này là thiết yếu, nhất là trong việc kiểm soát Biển Đông và chiếm lấy Đài Loan. » Mặt khác, cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan trong những năm 1950 là một bài học kinh nghiệm quý giá. Vào thời đó, Mao Trạch Đông phải từ bỏ kế hoạch đánh chiếm Đài Loan do Hoa Kỳ đã cho triển khai ồ ạt hạm đội 7. Trung Quốc chợt nhận ra rằng hải quân có một vai trò thiết yếu, không thể thiếu trong việc củng cố sức mạnh quân sự. Do vậy, ngay từ năm 2015, quân đội Trung Quốc cho rằng sứ mệnh của hải quân giờ không chỉ « bảo vệ bờ cõi duyên hải » - thuật ngữ được sử dụng trong sách trắng 2010 và 2013, mà còn phải có khả năng bảo đảm « phòng thủ các vùng biển duyên hải và bảo vệ ngoài khơi xa » và phát triển các năng lực trên phương diện « chiến đấu hải quân ». Quân đội Trung Quốc và mối lo thiếu kinh nghiệm chiến trường Giờ đây, với khoảng 360 tầu chiến, nhiều hơn của hải quân Mỹ 60 chiếc, trong vòng có 20 năm, Trung Quốc không những tăng gấp ba về số lượng mà còn cung cấp cho hải quân những con tầu tinh vi và đa năng hơn như hàng không mẫu hạm, tầu khu trục, tầu hộ tống, tầu đổ bộ, tầu ngầm hạt nhân… Những năng lực mới này cho phép Trung Quốc hậu thuẫn cho những yêu sách chủ quyền lãnh thổ và gia tăng áp lực quân sự với các nước láng giềng như những gì diễn ra trên Biển Đông những năm gần đây. Có thể nói, Tập Cận Bình đã hiện đại hóa một cách ngoạn mục hải quân Trung Quốc. Hồi tháng 4/2021, nhiều cường quốc phương Tây sững sờ trước việc Tập Cận Bình khánh thành ba tầu chiến trong cùng một ngày, trong đó có một tầu ngầm trang bị tên lửa hạt nhân, một điều bất khả, kể cả với Hoa Kỳ, như nhận xét của ông James Fanell, thành viên Bộ Chỉ Huy Thái Bình Dương của Mỹ giai đoạn 2011-2015, với kênh truyền hình ARTE. « Trung Quốc đã thực hiện nhiều thứ trong vòng có 20 năm. Họ đã biến đổi thành công từ các lực lượng tuần duyên bờ biển thành một đội hải quân hùng hậu nhất nhì thế giới và lực lượng này sẽ tiếp tục được mở rộng. Tóm lại, Trung Quốc sản xuất được 4 chiếc tầu trong khi Hoa Kỳ chỉ làm được có một chiếc duy nhất mà thôi. » Tuy nhiên, nếu như trong 10 năm qua, Trung Quốc nhanh chóng mở rộng ảnh hưởng và phô trương uy thế hải quân cũng như năng lực tên lửa của mình, những bước kế tiếp cho Tập Cận Bình và Quân ủy Trung ương của ông được cho là nhiều khó khăn. Một mặt, đà hiện đại hóa vẫn vấp phải sự thống trị chiến lược của Mỹ tại Đông Á và nhất là có nguy cơ bị chựng do tăng trưởng kinh tế trì trệ. Mặt khác, trong kỳ Đại Hội lần này, ĐCSTQ sẽ phải thay thế bốn tướng về hưu trong số 6 tướng thuộc Quân ủy từng phục vụ dưới trướng ông Tập Cận Bình. Trong số này có thượng tướng Lý Tác Thành (Li Zuocheng), 69 tuổi, nằm trong số những sĩ quan cuối cùng còn tại ngũ có tham gia vào cuộc xung đột biên giới đẫm máu với Việt Nam năm 1979. Những người thay thế phải gia nhập vào những lực lượng ngày càng phức tạp, yếu tố cốt lõi cho khả năng một cuộc xâm chiếm Đài Loan trong tương lai. Theo quan sát của hãng tin Anh Reuters, thì phần lớn số tướng lĩnh mới dường như đều thiếu một điểm quan trọng so với những bậc tiền bối : Kinh nghiệm chiến trường. Đây rất có thể sẽ là một điều bất lợi cho đội quân đông đảo nhất hành tinh – hai triệu binh sĩ – theo như nhận định của chuyên gia về Trung Quốc, Marc Julienne, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp (IFRI) với nhật báo Le Figaro hồi năm 2020. « Trên phương diện xung đột, Trung Quốc chưa đối mặt với một cuộc xung đột thật sự nào kể từ năm 1979 với Việt Nam. Ngược lại, nước này có nhiều cuộc va chạm biên giới như với Ấn Độ gần đây hay như hồi năm 2017 chẳng hạn. Đúng là từ nhiều thập niên qua, quân đội Trung Quốc thiếu kinh nghiệm chiến trường. Đây thật sự là một vấn đề, bởi vì người ta khó thể đánh giá chất lượng một quân đội mà không thấy được họ chiến đấu thế nào. »

Mention légales : Vos données de connexion, dont votre adresse IP, sont traités par Radio Classique, responsable de traitement, sur la base de son intérêt légitime, par l'intermédiaire de son sous-traitant Ausha, à des fins de réalisation de statistiques agréées et de lutte contre la fraude. Ces données sont supprimées en temps réel pour la finalité statistique et sous cinq mois à compter de la collecte à des fins de lutte contre la fraude. Pour plus d'informations sur les traitements réalisés par Radio Classique et exercer vos droits, consultez notre Politique de confidentialité.

durée : 00:59:09 - Affaires étrangères - par : Christine Ockrent - Demain aura lieu le 20e Congrès du Parti communiste chinois, qui devrait acter un troisième mandat de secrétaire général du Parti à Xi Jinping ce qui n'avait pas été fait depuis Mao Zedong. Ainsi, il resterait à la présidence de la république populaire de Chine. - invités : Ai Weiwei; Alice Ekman Analyste responsable de l'Asie à l'Institut des études de sécurité de l'Union européenne (EUISS); Jean-Pierre Cabestan Directeur de recherche au CNRS rattaché à l‘Institut français de recherche sur l'Asie de l'est de l'INALCO; Antoine Bondaz chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique, enseignant à Sciences-Po; François Chimits économiste au sein du think tank allemand Mercator Institute on China Studies et au centre d'études prospectives et d'informations internationales (CEPII)

Débat entre Antoine Bondaz, chargé de recherche à la Fondation pour la recherche stratégique, Basile Zimmermann, directeur de l'Institut Confucius à l'Université de Genève, et Jérôme Doyon, maître de conférences à l'Université d'Edimbourg.

Antoine Bondaz rencontre Laure Mi Hyun Croset, romancière

Antoine Bondaz est lʹinvité principal du Grand Soir, accompagné de Laure Mi Hyun Croset, romancière, en deuxième heure de lʹémission. Autres invité.es : Alan Braxe de Stardust - Clara Lucciani

Des exercices militaires d'envergure lancés par la Russie ont lieu en ce moment dans l'Extrême-Orient russe. Ces manœuvres dénommées « Vostok » qui ont commencé jeudi dernier, auxquelles participent plusieurs pays alliés tels que la Chine, le Japon, la Syrie et l'Inde se déroulent dans un contexte particulier. Celui de la guerre en Ukraine. Antoine Bondaz, enseignant à Sciences Po et chargé de recherche à la Fondation pour la recherche stratégique, où il dirige le Programme Taïwan sur la sécurité et la diplomatie, est notre invité.

Sau Intel của Mỹ, Việt Nam trở thành chặng dừng mới trong lĩnh vực chất bán dẫn của hai tập đoàn điện tử khổng lồ Hàn Quốc Samsung Electronics và Amkor Technology : Samsung đầu tư thêm 3,3 tỉ đô la trong năm 2022 ; Amkor đầu tư 1,6 tỉ đô la cho đến năm 2035. Cả hai dự án sẽ vận hành vào nửa cuối năm 2023. Ngoài ra, nhiều nhà đầu tư khác cũng dự kiến sản xuất linh kiện bán dẫn tại Việt Nam, như Hana Micron của Hàn Quốc, hay USI Electronics, một công ty con của ASE Semiconductor của Đài Loan hay Renesas Electronics của Nhật Bản. Tại sao Việt Nam trở thành điểm sản xuất mới cho ngành linh kiện bán dẫn ? Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 23/08/2022, nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, giám đốc Chương trình Hàn Quốc và Đài Loan của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược Pháp (FRS), phân tích : « Đúng, Samsung là một phần, nhưng nói rộng hơn là các đại tập đoàn Hàn Quốc, muốn gia tăng hoạt động, đầu tư và hiện diện ở Việt Nam. Điều này được giải thích qua nhiều lý do. Thứ nhất, đó là mong muốn đa dạng hóa đối tác, không chỉ hướng đến mỗi Trung Quốc và nhất là chi phí nhân công tại Trung Quốc tăng cao. Trong khi đó, Việt Nam lại là một nước vô cùng cạnh tranh, nhân công có tay nghề, mặt hướng ra biển giúp dễ dàng xuất khẩu ra thế giới. Do đó, Samsung đã chọn Việt Nam. Chúng ta đã thấy điều này qua sản phẩm điện thoại, vì nhà máy sản xuất điện thoại cuối cùng tại Trung Quốc của Samsung đã bị đóng cửa vào năm 2019 và một phần sản xuất đã được chuyển sang Việt Nam. Điểm đáng khích lệ thứ hai cho nền kinh tế Việt Nam, đó là về lĩnh vực linh kiện mũi nhọn, chất bán dẫn, từ giờ Samsung cũng chọn gia tăng sản xuất tại Việt Nam với nhà máy được dự kiến khai trương vào năm 2023. Dự án này rất khả thi nhờ khoản đầu tư lớn của Samsung, khoảng 3 tỉ euro. Dĩ nhiên, hệ quả trực tiếp là trao đổi kinh tế giữa Việt Nam và Hàn Quốc không ngừng tăng. Hiện nay, kim ngạch thương mại giữa Seoul và  Hà Nội ngang gần với kim ngạch giữa Seoul và Tokyo. Dường như Samsung đã trở thành một nhà xuất khẩu rất lớn trong nền kinh tế Việt Nam, vì trong 6 tháng đầu năm 2022, tổng kim ngạch xuất khẩu của Samsung Việt Nam đạt 34,3 tỉ đô la. Đây là con số đáng kể ! » Vai trò gián tiếp của Việt Nam trong Liên minh “Chip 4” Samsung là nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất của Việt Nam với tổng đầu tư 18 tỉ đô la Mỹ tính đến năm 2021, cùng với 3,3 tỉ đô la được thông báo cho năm 2022 để chuẩn bị sản xuất mảng lưới bóng chip lật (FC-BGA) - loại vật liệu kết nối giữa chíp bán dẫn và bảng (board) mạch chính để truyền tín hiệu điện và nguồn điện. Như vậy, chất bán dẫn là lĩnh vực hoạt động kinh doanh thứ 3 của tập đoàn Hàn Quốc tại Việt Nam, sau thiết bị gia dụng và điện thoại thông minh. Đây là bước tiếp theo trong dự án đầu tư 151 tỉ đô la vào ngành công nghiệp sản phẩm bán dẫn được Samsung thông báo năm 2019. Ngoài ra, Samsung dự kiến đầu tư khoảng 15 tỉ đô la vào năm 2028 để thành lập một cơ sở nghiên cứu và phát triển (R&D) mới cho chip tại Hàn Quốc. Chuyên gia Antoine Bondaz giải thích tiếp : « Trong vài chục năm gần đây, Samsung đã trở thành một người khổng lồ trong lĩnh vực điện tử. Những năm gần đây, người ta nói đến điện thoại Samsung, rộng hơn là các công trình cơ sở hạ tầng viễn thông, nhưng lại quên rằng trong lĩnh vực trang thiết bị điện tử, đặc biệt là chất bán dẫn, Samsung đóng vai trò vô cùng quan trọng, dù doanh nghiệp Hàn Quốc không hẳn làm sản phẩm giống với ông khổng lồ Đài Loan TSMC chuyên về đúc bán dẫn. Dù có vai trò hơi khác một chút trong chuỗi giá trị chất bán dẫn, nhưng Samsung đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nhìn từ quan điểm của châu Âu, của Hoa Kỳ hiện nay, có thể thấy rất rõ vai trò cơ bản của Hàn Quốc và Đài Loan, phải nhắc lại là Nhật Bản vẫn giữ vai trò quan trọng trong lĩnh vực này. Chính điều này giải thích cho sáng kiến của Mỹ nhằm thành lập một kiểu liên minh « Chip 4 », quy tụ Washington, Seoul, Đài Bắc và Tokyo ». Tổng thống Yoon Suk Yeol đã tìm cách xoa dịu những lo ngại của Trung Quốc về việc Hàn Quốc sẽ gia nhập liên minh bán dẫn do Mỹ đứng đầu. Hàn Quốc hiện là nhà cung cấp chip nhớ lớn nhất cho Trung Quốc, chiếm 60% tổng xuất khẩu chất bán dẫn của Hàn Quốc. Tập đoàn Samsung Electronics và SK Hynix đều đầu tư rất lớn để xây dựng và vận hành các xưởng đúc bán dẫn tại Trung Quốc. Tuy nhiên, lợi nhuận tại Trung Quốc của cả hai tập đoàn này đều giảm trong nửa đầu năm 2022, theo báo cáo bán niên công bố tháng 08/2022. Kết quả này lại trái với xu hướng chung cùng kỳ là xuất khẩu chất bán dẫn của Hàn Quốc tăng 21%, đạt 70 tỉ đô la. Lý do chính là hoạt động sản xuất tại Trung Quốc vẫn chưa được khôi phục hoàn toàn từ 3 năm nay. Các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt trong chiến lược Zero Covid của Bắc Kinh đã buộc nhiều tập đoàn nước ngoài ngừng sản xuất ở Trung Quốc, làm đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, trong khi một số khác chuyển một phần hoạt động sang nước thứ ba. Tiếp theo phải kể đến cuộc chiến thương mại khốc liệt giữa Bắc Kinh và Washington, buộc nhiều công ty phải rời Trung Quốc để tránh trừng phạt. Việt Nam : Điểm đầu tư mới trong lĩnh vực công nghệ Từ năm 2020, Việt Nam trở thành một trong những điểm đến mới của những tập đoàn này và được biết đến là thị trường mới nổi ở khu vực châu Á trong lĩnh vực bán dẫn. Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam bắt đầu được hồi phục. Sau năm 2020 giảm mạnh (28,5 tỉ đô la) vì đại dịch Covid-19, tổng vốn của nhà đầu tư nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đã tăng trở lại, đạt 31,15 tỉ đô la, dù chưa lấy lại được phong độ như năm 2019 (38,2 tỉ đô la). Ông Steve Long, tổng giám đốc khu vực châu Á-Thái Bình Dương và Nhật Bản của Intel, nhận định đó là nhờ  « môi trường chính trị xã hội ổn định, chính sách thương mại và đầu tư ngày càng tự do hóa cũng lực lượng lao động trẻ và tài năng ». Còn chuyên gia Antoine Bondaz lưu ý : « Phải nhấn mạnh đến thực chất của những đầu tư này, chứ không phải là tổng đầu tư chung cho Việt Nam. Chúng ta thấy đó là các chương trình đầu tư vào những lĩnh vực mũi nhọn, những lĩnh vực có giá trị thặng dư cao và công nghệ cao. Chỉ trong vài năm, Việt Nam không chỉ thành công trong việc thu hút đầu tư nước ngoài theo nghĩa rộng, mà còn là những dự án đầu tư có chất lượng cao và trình độ cao trong lĩnh vực điện tử. Điều này có ý nghĩa vô cùng khích lệ đối với Việt Nam. Đây cũng là một dấu hiệu bảo đảm chắc chắn cho các nước châu Âu, cho Hoa Kỳ vì Việt Nam hiện có khả năng sản xuất sản phẩm trên toàn bộ chuỗi giá trị, từ những mặt hàng có giá trị thấp trước đây cho đến những sản phẩm có giá thặng dư cao, kể cả trong các ngành công nghệ mới ». Ngành công nghiệp điện tử Việt Nam hiện đang chiếm tỷ trọng 17,8% toàn ngành công nghiệp, chủ yếu sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và linh kiện. Đây là chặng đầu tiên trong các chính sách được quy hoạch theo ba giai đoạn của chính phủ Việt Nam để đưa đất nước trở thành một trung tâm khu vực về sản xuất công nghệ và chất bán dẫn. Theo quy hoạch công nghiệp điện tử của Việt Nam,được Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Hoa Kỳ (CSIS) phân tích, « trong giai đoạn năm 2020-2025 sẽ ưu tiên phát triển các sản phẩm trong lĩnh vực như thiết bị tự động hóa, máy tính, điện thoại. Sau năm 2025, ưu tiên phát triển phần mềm, nội dung số, dịch vụ công nghệ thông tin và điện tử y tế.Một trong những mục tiêu đặt ra là phải đưa sản xuất công nghệ cao trong lĩnh vực sản xuất và chế biến đạt ít nhất 45% vào năm 2030 ». Nâng cao giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu Tuy nhiên, hiện Việt Nam cũng như nhiều nước khác trong khu vực Đông Nam Á mới chỉ làm nhiệm vụ lắp ráp thành phẩm và xuất khẩu linh kiện vốn có giá trị thấp trong chuỗi cung ứng. Việt Nam vẫn thiếu đội ngũ lao động có tay nghề cao. Về lâu dài, chuyên gia Antoine Bondaz cho rằng Việt Nam cần nâng cao chuỗi giá trị để duy trì và tăng sức hấp dẫn : « Như vẫn thấy về mặt kinh tế quốc tế, có những xu hướng và các nước nâng chuỗi giá trị. Trung Quốc chẳng hạn, từ lâu vẫn tập trung vào dệt may nhưng từ giờ, các sản phẩm dệt may được chủ yếu chuyển sang Bangladesh. Tương tự, trong nhiều năm, Trung Quốc sản xuất trang thiết bị viễn thông, trong đó có điện thoại, thì một phần sản xuất đã được chuyển sang Việt Nam. Điều quan trọng đối với Việt Nam là không chỉ nắm lấy cơ hội tuyệt vời này cho phát triển của đất nước, cải thiệt mức sống của người dân - điều mà chúng ta thấy có rất nhiều tiến bộ lớn trong những năm vừa qua, mà Việt Nam phải thường xuyên tiếp tục tìm cách nâng chuỗi giá trị, phải luôn cạnh tranh. Biết đâu trong tương lai, nhiều sản phẩm được sản xuất tại Việt Nam sẽ được chuyển sang Indonesia hay các nước khác. Việc này đòi hỏi phía Việt Nam phải liên tục nâng giá trị. Tuy nhiên, hiện nền kinh tế Việt Nam đang cho thấy khả năng làm việc đó. Dĩ nhiên vẫn phải nhắc lại khoản đầu tư trong lĩnh vực chất bán dẫn, ngoài tác động về kinh tế, còn mang ý nghĩa biểu tượng cao ».

Sau Intel của Mỹ, Việt Nam trở thành chặng dừng mới trong lĩnh vực chất bán dẫn của hai tập đoàn điện tử khổng lồ Hàn Quốc Samsung Electronics và Amkor Technology : Samsung đầu tư thêm 3,3 tỉ đô la trong năm 2022 ; Amkor đầu tư 1,6 tỉ đô la cho đến năm 2035. Cả hai dự án sẽ vận hành vào nửa cuối năm 2023. Ngoài ra, nhiều nhà đầu tư khác cũng dự kiến sản xuất linh kiện bán dẫn tại Việt Nam, như Hana Micron của Hàn Quốc, hay USI Electronics, một công ty con của ASE Semiconductor của Đài Loan hay Renesas Electronics của Nhật Bản. Tại sao Việt Nam trở thành điểm sản xuất mới cho ngành linh kiện bán dẫn ? Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 23/08/2022, nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, giám đốc Chương trình Hàn Quốc và Đài Loan của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược Pháp (FRS), phân tích : « Đúng, Samsung là một phần, nhưng nói rộng hơn là các đại tập đoàn Hàn Quốc, muốn gia tăng hoạt động, đầu tư và hiện diện ở Việt Nam. Điều này được giải thích qua nhiều lý do. Thứ nhất, đó là mong muốn đa dạng hóa đối tác, không chỉ hướng đến mỗi Trung Quốc và nhất là chi phí nhân công tại Trung Quốc tăng cao. Trong khi đó, Việt Nam lại là một nước vô cùng cạnh tranh, nhân công có tay nghề, mặt hướng ra biển giúp dễ dàng xuất khẩu ra thế giới. Do đó, Samsung đã chọn Việt Nam. Chúng ta đã thấy điều này qua sản phẩm điện thoại, vì nhà máy sản xuất điện thoại cuối cùng tại Trung Quốc của Samsung đã bị đóng cửa vào năm 2019 và một phần sản xuất đã được chuyển sang Việt Nam. Điểm đáng khích lệ thứ hai cho nền kinh tế Việt Nam, đó là về lĩnh vực linh kiện mũi nhọn, chất bán dẫn, từ giờ Samsung cũng chọn gia tăng sản xuất tại Việt Nam với nhà máy được dự kiến khai trương vào năm 2023. Dự án này rất khả thi nhờ khoản đầu tư lớn của Samsung, khoảng 3 tỉ euro. Dĩ nhiên, hệ quả trực tiếp là trao đổi kinh tế giữa Việt Nam và Hàn Quốc không ngừng tăng. Hiện nay, kim ngạch thương mại giữa Seoul và  Hà Nội ngang gần với kim ngạch giữa Seoul và Tokyo. Dường như Samsung đã trở thành một nhà xuất khẩu rất lớn trong nền kinh tế Việt Nam, vì trong 6 tháng đầu năm 2022, tổng kim ngạch xuất khẩu của Samsung Việt Nam đạt 34,3 tỉ đô la. Đây là con số đáng kể ! » Vai trò gián tiếp của Việt Nam trong Liên minh “Chip 4” Samsung là nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất của Việt Nam với tổng đầu tư 18 tỉ đô la Mỹ tính đến năm 2021, cùng với 3,3 tỉ đô la được thông báo cho năm 2022 để chuẩn bị sản xuất mảng lưới bóng chip lật (FC-BGA) - loại vật liệu kết nối giữa chíp bán dẫn và bảng (board) mạch chính để truyền tín hiệu điện và nguồn điện. Như vậy, chất bán dẫn là lĩnh vực hoạt động kinh doanh thứ 3 của tập đoàn Hàn Quốc tại Việt Nam, sau thiết bị gia dụng và điện thoại thông minh. Đây là bước tiếp theo trong dự án đầu tư 151 tỉ đô la vào ngành công nghiệp sản phẩm bán dẫn được Samsung thông báo năm 2019. Ngoài ra, Samsung dự kiến đầu tư khoảng 15 tỉ đô la vào năm 2028 để thành lập một cơ sở nghiên cứu và phát triển (R&D) mới cho chip tại Hàn Quốc. Chuyên gia Antoine Bondaz giải thích tiếp : « Trong vài chục năm gần đây, Samsung đã trở thành một người khổng lồ trong lĩnh vực điện tử. Những năm gần đây, người ta nói đến điện thoại Samsung, rộng hơn là các công trình cơ sở hạ tầng viễn thông, nhưng lại quên rằng trong lĩnh vực trang thiết bị điện tử, đặc biệt là chất bán dẫn, Samsung đóng vai trò vô cùng quan trọng, dù doanh nghiệp Hàn Quốc không hẳn làm sản phẩm giống với ông khổng lồ Đài Loan TSMC chuyên về đúc bán dẫn. Dù có vai trò hơi khác một chút trong chuỗi giá trị chất bán dẫn, nhưng Samsung đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nhìn từ quan điểm của châu Âu, của Hoa Kỳ hiện nay, có thể thấy rất rõ vai trò cơ bản của Hàn Quốc và Đài Loan, phải nhắc lại là Nhật Bản vẫn giữ vai trò quan trọng trong lĩnh vực này. Chính điều này giải thích cho sáng kiến của Mỹ nhằm thành lập một kiểu liên minh « Chip 4 », quy tụ Washington, Seoul, Đài Bắc và Tokyo ». Tổng thống Yoon Suk Yeol đã tìm cách xoa dịu những lo ngại của Trung Quốc về việc Hàn Quốc sẽ gia nhập liên minh bán dẫn do Mỹ đứng đầu. Hàn Quốc hiện là nhà cung cấp chip nhớ lớn nhất cho Trung Quốc, chiếm 60% tổng xuất khẩu chất bán dẫn của Hàn Quốc. Tập đoàn Samsung Electronics và SK Hynix đều đầu tư rất lớn để xây dựng và vận hành các xưởng đúc bán dẫn tại Trung Quốc. Tuy nhiên, lợi nhuận tại Trung Quốc của cả hai tập đoàn này đều giảm trong nửa đầu năm 2022, theo báo cáo bán niên công bố tháng 08/2022. Kết quả này lại trái với xu hướng chung cùng kỳ là xuất khẩu chất bán dẫn của Hàn Quốc tăng 21%, đạt 70 tỉ đô la. Lý do chính là hoạt động sản xuất tại Trung Quốc vẫn chưa được khôi phục hoàn toàn từ 3 năm nay. Các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt trong chiến lược Zero Covid của Bắc Kinh đã buộc nhiều tập đoàn nước ngoài ngừng sản xuất ở Trung Quốc, làm đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, trong khi một số khác chuyển một phần hoạt động sang nước thứ ba. Tiếp theo phải kể đến cuộc chiến thương mại khốc liệt giữa Bắc Kinh và Washington, buộc nhiều công ty phải rời Trung Quốc để tránh trừng phạt. Việt Nam : Điểm đầu tư mới trong lĩnh vực công nghệ Từ năm 2020, Việt Nam trở thành một trong những điểm đến mới của những tập đoàn này và được biết đến là thị trường mới nổi ở khu vực châu Á trong lĩnh vực bán dẫn. Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam bắt đầu được hồi phục. Sau năm 2020 giảm mạnh (28,5 tỉ đô la) vì đại dịch Covid-19, tổng vốn của nhà đầu tư nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đã tăng trở lại, đạt 31,15 tỉ đô la, dù chưa lấy lại được phong độ như năm 2019 (38,2 tỉ đô la). Ông Steve Long, tổng giám đốc khu vực châu Á-Thái Bình Dương và Nhật Bản của Intel, nhận định đó là nhờ  « môi trường chính trị xã hội ổn định, chính sách thương mại và đầu tư ngày càng tự do hóa cũng lực lượng lao động trẻ và tài năng ». Còn chuyên gia Antoine Bondaz lưu ý : « Phải nhấn mạnh đến thực chất của những đầu tư này, chứ không phải là tổng đầu tư chung cho Việt Nam. Chúng ta thấy đó là các chương trình đầu tư vào những lĩnh vực mũi nhọn, những lĩnh vực có giá trị thặng dư cao và công nghệ cao. Chỉ trong vài năm, Việt Nam không chỉ thành công trong việc thu hút đầu tư nước ngoài theo nghĩa rộng, mà còn là những dự án đầu tư có chất lượng cao và trình độ cao trong lĩnh vực điện tử. Điều này có ý nghĩa vô cùng khích lệ đối với Việt Nam. Đây cũng là một dấu hiệu bảo đảm chắc chắn cho các nước châu Âu, cho Hoa Kỳ vì Việt Nam hiện có khả năng sản xuất sản phẩm trên toàn bộ chuỗi giá trị, từ những mặt hàng có giá trị thấp trước đây cho đến những sản phẩm có giá thặng dư cao, kể cả trong các ngành công nghệ mới ». Ngành công nghiệp điện tử Việt Nam hiện đang chiếm tỷ trọng 17,8% toàn ngành công nghiệp, chủ yếu sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và linh kiện. Đây là chặng đầu tiên trong các chính sách được quy hoạch theo ba giai đoạn của chính phủ Việt Nam để đưa đất nước trở thành một trung tâm khu vực về sản xuất công nghệ và chất bán dẫn. Theo quy hoạch công nghiệp điện tử của Việt Nam,được Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Hoa Kỳ (CSIS) phân tích, « trong giai đoạn năm 2020-2025 sẽ ưu tiên phát triển các sản phẩm trong lĩnh vực như thiết bị tự động hóa, máy tính, điện thoại. Sau năm 2025, ưu tiên phát triển phần mềm, nội dung số, dịch vụ công nghệ thông tin và điện tử y tế.Một trong những mục tiêu đặt ra là phải đưa sản xuất công nghệ cao trong lĩnh vực sản xuất và chế biến đạt ít nhất 45% vào năm 2030 ». Nâng cao giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu Tuy nhiên, hiện Việt Nam cũng như nhiều nước khác trong khu vực Đông Nam Á mới chỉ làm nhiệm vụ lắp ráp thành phẩm và xuất khẩu linh kiện vốn có giá trị thấp trong chuỗi cung ứng. Việt Nam vẫn thiếu đội ngũ lao động có tay nghề cao. Về lâu dài, chuyên gia Antoine Bondaz cho rằng Việt Nam cần nâng cao chuỗi giá trị để duy trì và tăng sức hấp dẫn : « Như vẫn thấy về mặt kinh tế quốc tế, có những xu hướng và các nước nâng chuỗi giá trị. Trung Quốc chẳng hạn, từ lâu vẫn tập trung vào dệt may nhưng từ giờ, các sản phẩm dệt may được chủ yếu chuyển sang Bangladesh. Tương tự, trong nhiều năm, Trung Quốc sản xuất trang thiết bị viễn thông, trong đó có điện thoại, thì một phần sản xuất đã được chuyển sang Việt Nam. Điều quan trọng đối với Việt Nam là không chỉ nắm lấy cơ hội tuyệt vời này cho phát triển của đất nước, cải thiệt mức sống của người dân - điều mà chúng ta thấy có rất nhiều tiến bộ lớn trong những năm vừa qua, mà Việt Nam phải thường xuyên tiếp tục tìm cách nâng chuỗi giá trị, phải luôn cạnh tranh. Biết đâu trong tương lai, nhiều sản phẩm được sản xuất tại Việt Nam sẽ được chuyển sang Indonesia hay các nước khác. Việc này đòi hỏi phía Việt Nam phải liên tục nâng giá trị. Tuy nhiên, hiện nền kinh tế Việt Nam đang cho thấy khả năng làm việc đó. Dĩ nhiên vẫn phải nhắc lại khoản đầu tư trong lĩnh vực chất bán dẫn, ngoài tác động về kinh tế, còn mang ý nghĩa biểu tượng cao ».

In Season 3, Episode 8 of GTI Insights, GTI Program Manager Marshall Reid and Intern Koji Kawamoto interview Dr. Antoine Bondaz, a research fellow and the director of the Korea Program and the Taiwan Program at the Fondation pour la Recherche Stratégique. In a timely conversation, Bondaz shares his perspectives on France's evolving approach to China and Taiwan, recent developments in France-Taiwan relations, and the Taiwan Strait's position in France's broader Indo-Pacific strategy.

Tại vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương chiến lược, Mỹ và Trung Quốc đang lao vào một cuộc chiến tranh giành ảnh hưởng. Bắc Kinh đưa ra một sáng kiến nhằm mở rộng hợp tác an ninh và tự do mậu dịch với các đảo quốc Nam Thái Bình Dương. Công du Đông Á, Joe Biden làm sống lại Bộ Tứ - QUAD, diễn đàn an ninh quy tụ bốn nước Nhật Bản, Mỹ, Úc và Ấn Độ, đồng thời thông báo hình thành Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương (Indo-Pacific Economic Framework - IPEF). Đài Loan : « Chính sách mập mờ » bị phá vỡ ? Những ngày cuối tháng 5/2022 có hai sự kiện đặc biệt thu hút sự chú ý của giới quan sát. Thứ nhất là tuyên bố của tổng thống Biden là Mỹ sẽ hậu thuẫn quân sự trong trường hợp Đài Loan bị Trung Quốc tấn công. Nhiều nhà quan sát tự hỏi : Phải chăng Hoa Kỳ đã từ bỏ chiến lược mập mờ đối với hồ sơ Đài Loan được duy trì từ nửa thế kỷ qua ? Michael Swaine, chuyên gia về quan hệ Mỹ - Trung, giám đốc chương trình Đông Á, Viện Quincy, cho rằng nếu như Joe Biden nghĩ đúng như ông tuyên bố, thì điều đó hoàn toàn không phù hợp với luật của Mỹ đối với Đài Loan:  « Chính sách của Mỹ quy định rằng Hoa Kỳ sẽ xem xét với một sự cẩn trọng, một mối bận tâm nghiêm túc bất kỳ cuộc tấn công nào nhắm vào Đài Loan và tổng thống sẽ phải tham khảo ý kiến của Quốc Hội về những gì phải làm về vấn đề này. Luật của Mỹ còn quy định không có cam kết triển khai các lực lượng quân đội như thể Đài Loan là một đồng minh an ninh của Mỹ. Nhưng có một cam kết cung cấp các phương tiện phòng vệ cho Đài Loan – nghĩa là bán vũ khí quân sự - nếu Mỹ đánh giá rằng tình hình an ninh của Đài Loan mỗi lúc bị đe dọa. » (Trang mạng Democracy Now ngày 24/05/2022) Michael Swaine nhắc thêm, nếu như từ nhiều năm qua, Hoa Kỳ vẫn bán vũ khí cho hòn đảo tự trị này, chính sách của Mỹ trong hồ sơ Đài Loan là duy trì sự mập mờ, nhằm ngăn cản Đài Loan tuyên bố độc lập và chặn mọi ý đồ hợp nhất hòn đảo bằng vũ lực từ Trung Quốc. Nhà nghiên cứu về Đông Bắc Á, Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS, đưa ra một giải thích khác, cho rằng bản chất của chiến lược này nằm ở cách thức Hoa Kỳ đáp trả trong trường hợp Đài Loan bị Trung Quốc đơn phương tấn công, làm thay đổi nguyên trạng:  « Vấn đề ở đây chính là thực chất của sự hậu thuẫn : Phải chăng điều đó muốn nói là chỉ đơn giản cung cấp vũ khí nếu có xung đột ? Hay điều đó có nghĩa là sẽ can thiệp quân sự vào Đài Loan và củng cố khả năng phòng thủ cho đảo ? Hoặc cũng hàm ý rằng Hoa Kỳ sẽ đi xa hơn và có khả năng đánh vào các mục tiêu ở Hoa lục trong trường hợp có chiến tranh ? Chính là dựa trên câu hỏi về thực chất của sự can thiệp này, mà có một chiến lược mập mờ như thế ».(France Culture ngày 28/05/2022) Về phía Trung Quốc, nhà nghiên cứu người Pháp khẳng định từ lâu Bắc Kinh đã có một chiến lược rất rõ ràng : « Từ nhiều thập niên qua, giới chức Trung Quốc, giới chính trị cũng như là Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân PLA, đã chuẩn bị cho một cuộc can thiệp quân sự Mỹ, nếu chiến tranh xảy ra ở eo biển Đài Loan. Trên thực tế, đây chính là lý do thúc đẩy Trung Quốc hiện đại hóa quân đội nhằm ngăn chặn một cuộc can thiệp từ Mỹ hay hạn chế tối đa sự phát triển đó. Thậm chí ngày nay năng lực hạt nhân của Trung Quốc còn nhắm đến việc ngăn chặn Mỹ đe dọa Trung Quốc trong khuôn khổ một kịch bản có chiến tranh tại eo biển Đài Loan, nhất là tấn công hạt nhân nhằm kết thúc cuộc xung đột. » (France Culture ngày 28/05/2022) Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích khác còn cho rằng tuyên bố này của Joe Biden rất có thể còn là một lời cảnh cáo Bắc Kinh : Nếu như Trung Quốc dùng vũ lực với Đài Loan, những bài học kinh nghiệm rút ra từ việc Vladimir Putin đánh Ukraina sẽ không ngăn cản Hoa Kỳ có hành động đáp trả bằng quân sự. Sự trở lại của ngoại giao trong chính sách đối ngoại của Mỹ Điểm đáng chú ý thứ hai là bài phát biểu của lãnh đạo ngành ngoại giao Mỹ, Anthony Blinken tại đại học George Washington hôm 26/05, nhằm trình bày một chính sách về Trung Quốc của Mỹ. Theo đó, Trung Quốc vẫn bị xem là mối đe dọa chính cho « trật tự thế giới », ngày càng « xa rời các giá trị phổ quát ». Đương nhiên, tuyên bố này của Washington khiến Bắc Kinh nổi dóa và đã có phản ứng gay gắt, cho rằng mục tiêu của bài diễn văn là nhằm « ngăn chặn và cản trở sự phát triển của Trung Quốc », đồng thời tố cáo Mỹ tìm cách « duy trì thế bá quyền và sức mạnh » của mình. Trong một bài viết trên trang mạng Responsible Statecraft, nhà sử học Daniel Larison, cựu biên tập viên cho tạp chí « Đảng Bảo Thủ Mỹ » đánh giá, chính sách về Trung Quốc của chính quyền Biden là không có nhiều điều mới mẻ, và được mô phỏng chặt chẽ dựa trên chính sách của Donald Trump. Đây là một sự liên tục lớn nhất giữa chính quyền Biden với người tiền nhiệm, khi ông nhắc lại luận điểm theo đó, Trung Quốc là một cường quốc « hiếu chiến », là một thế lực gây bất ổn cần phải kềm hãm… Dù vậy, ông cũng nhìn nhận rằng điều đó không có nghĩa là không có một sự khác biệt trong chính sách đối với Trung Quốc của chính quyền Biden. Vẫn theo Daniel Larison, điểm đáng chú ý trong bài diễn văn của ngoại trưởng Blinken là đặt ngoại giao trở lại vào trọng tâm chính sách đối ngoại, vào lúc các hoạt động ngoại giao của Mỹ tại vùng châu Á – Thái Bình Dương ngày càng tỏ ra mờ nhạt. Maud Quessard, Viện Nghiên Cứu Chiến Lược trường Quân Sự Pháp (IRSEM,) ghi nhận đây chính là một phần trong chiến lược mới của Mỹ, ở đó vế « ngoại giao – kinh tế » của chính quyền Biden – Harris sẽ được chú trọng trong nỗ lực đáp trả thách thức thế bá quyền của Trung Quốc tại vùng châu Á – Thái Bình Dương. (Tạp chí Diplomatie số tháng 5-6/2022) Những tháng gần đây, nhịp độ hoạt động ngoại giao của Mỹ trong khu vực tăng mạnh. Washington muốn đuổi kịp Bắc Kinh sau một thời gian khởi động chậm chạp : Chuyến thăm ba nước Đông Nam Á của bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloy Austin (7/2021), Vòng công du châu Á của ngoại trưởng Mỹ (2/2022), Thượng đỉnh Mỹ - ASEAN tại Washington (trung tuần tháng 5/2022) hay như chuyến công du Đông Bắc Á của nguyên thủ Mỹ (cuối tháng 5/2022)… Mục tiêu là để tái khẳng định cam kết của Mỹ trong khu vực với những thách thức rất rõ ràng : Duy trì vai trò lãnh đạo của Mỹ với tư cách là cường quốc khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương « tự do và rộng mở » vào thời điểm « giấc mơ Trung Hoa của Tập Cận Bình » có nhiều nguy cơ thay thế vị thế của Mỹ, và qua đó tìm cách « sửa chữa chính sách đối ngoại » sau một nhiệm kỳ Donald Trump tạo thuận lợi cho Trung Quốc thực hiện tham vọng của mình trên bình diện khu vực cũng như trên thế giới. Châu Á : Mặt trận đối đầu chính cho Mỹ và Trung Quốc Tham vọng của Mỹ sẽ phải là tâm điểm của một trật tự thế giới tương thích với những thách thức mới của thế kỷ XXI, khi dựa vào các đồng minh trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương từ Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand, Philippines, Thái Lan… cũng như dựa vào các đồng minh vùng châu Âu – Đại Tây Dương (đặc biệt là Anh và Liên Hiệp Châu Âu), tùy theo vai trò mà các nước đó có thể nắm giữ (nhất là tại eo biển Đài Loan). Đây cũng là lần đầu tiên Washington nhấn mạnh đến vai trò này của các nước trong chiến lược mới của Nhà Trắng được công bố hồi tháng 2/2022, mà ví dụ điển hình có thể thấy rõ nhất là vị thế của Nhật Bản trong khu vực, như giải thích của bà Valérie Niquet, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS): « Nhật Bản có một vai trò trung gian khá thú vị giữa Mỹ và các nước Đông Nam Á. Ngoại trưởng và thủ tướng Nhật Bản thường xuyên có mặt trong vùng, bên cạnh các đối tác thuộc khối ASEAN. Nhất là họ gây áp lực sao cho những nước đó chấp nhận một phần nào tham gia vào khuôn khổ kinh tế mới (IPEF) do Mỹ đề xướng. » (France Culture ngày 28/05/2022) Vẫn theo bà Maud Quessard, tham vọng dài hạn này của Washington được thấy rõ qua lập trường của nhiều cố vấn tổng thống Biden, những thành viên trong Hội Đồng An Ninh Quốc Gia NSC. Phần đông trong số họ giữ những vị trí hàng đầu tại nhiều nước châu Á – Thái Bình Dương, hay những người từng tham gia kiến tạo cho chiến lược « xoay trục của Obama ». Điển hình nhất là trường hợp của Kurt Campell, từ lâu tin rằng tái định hướng chiến lược của Mỹ sang châu Á là điều cần thiết. Chiến lược này cần phải được dựa vào việc huy động những phương tiện quân sự, kinh tế và công nghệ. Tầm nhìn này đã được cố vấn cho tổng thống về Trung Quốc, Rush Doshi, đồng chia sẻ. Ông là tác giả tập sách The Long Game : China's Grand Strategy to Displace American Order (NXB Oxford University Press USA, 2021). Theo Doshi, việc Donald Trump đắc cử tổng thống năm 2016 dường như đã làm thay đổi cảm nhận của Trung Quốc về sức mạnh của Mỹ, khi nuôi dưỡng hy vọng về « những thay đổi lớn chưa từng có từ một thế kỷ nay ». Cũng theo vị cố vấn quyền lực này, Bắc Kinh có lẽ ngay từ năm 2008 đã theo đuổi chính sách bành trướng, nhất là thiết lập những nền tảng cơ bản trật tự bá quyền của mình mang tư tưởng xét lại trong lòng các định chế quốc tế hay khu vực. Mục tiêu là nhằm chứng tỏ ưu thế của mô hình Trung Quốc trước một « Hoa Kỳ đang thoái trào» và mở rộng ảnh hưởng trên bình diện kinh tế và chính trị, khi tự cho rằng các định chế của Bắc Kinh được thiết kế tốt hơn để có thể huy động Nhà nước, xã hội và thị trường thực hiện các chính sách công nghiệp, phục vụ cho những tham vọng công nghệ của Trung Quốc. Cuối cùng, trên bình diện quân sự, Trung Quốc tự trang bị cho mình các phương tiện nhằm ra sức phát triển một quân đội mang cấp độ thế giới, có khả năng hậu thuẫn, bảo vệ những lợi ích của Trung Quốc ở nước ngoài và nhất là vùng châu Á – Thái Bình Dương. Kinh tế : Con chốt mới của Mỹ đã bị Trung Quốc qua mặt ? Trong bối cảnh này, ngoài việc phải tăng cường hệ thống phòng thủ và bảo vệ các căn cứ cũng như đồng minh quân sự tại khu vực, chính quyền Biden cho rằng cần phải mở rộng hợp tác đối tác trên bình diện kinh tế và chính trị, để có thể « kềm hãm đà ảnh hưởng của Trung Quốc » tại các định chế quốc tế, cũng như ở vùng châu Á. Washington đánh giá phải hoàn thiện cân bằng chiến lược và thành công ở những điểm mà các đời tổng thống tiền nhiệm Obama hay Donald Trump đã thất bại khi không đề xuất được những thỏa thuận tốt nhất cho nhiều nước cường quốc hạng trung như Singapore, Đài Loan, Việt Nam, hay các đảo quốc Nam Thái Bình Dương. Từ những quan sát này, nhằm bổ sung cho chiến lược mới, chính quyền Biden – Harris vạch ra một khuôn khổ hợp tác đối tác kinh tế mới IPEF – Indo-Pacific Economic Framework, ước tính chiếm giữ đến 40% kinh tế toàn cầu và sơ khởi đã tập hợp được 12 nước (Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand, Ấn Độ, Singapore, Brunei, Việt Nam, Philippines, Malaysia và Thái Lan). Việc 6/12 nước tham gia ban đầu đều là các thành viên của khối ASEAN, cho thấy một lần nữa chính quyền Biden chú trọng đến đặc tính « trung tâm » của ASEAN trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương. Những nỗ lực này, đương nhiên, cho thấy chính quyền Biden tìm cách vượt qua khuôn khổ một Ấn Độ - Thái Bình Dương quá chú trọng vào những thách thức an ninh khi bổ sung thêm lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên, theo một số nhà quan sát, chiến lược này của Mỹ chẳng khác gì « ăn miếng trả miếng », nhằm đáp trả lại sáng kiến Vành Đai và Con Đường của Bắc Kinh, nhưng lại trong sự muộn màng. Barthélémy Courmont, chuyên gia về Đông Á và chính sách đối ngoại Mỹ, Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS, lấy làm tiếc rằng từ hơn hai thập niên qua, chính sách Belt and Road Initiatives đã giúp Trung Quốc cắm rễ sâu với các khoản đầu tư trên toàn châu lục. Châu Á không còn nhiều chỗ dành cho Washington trong khi khả năng đầu tư của Mỹ lại  hạn hẹp do phải cấp bách đầu tư vào cơ sở hạ tầng ở trong nước. Trong cuộc đua khốc liệt này, rõ ràng quân chốt của Mỹ đã bị Trung Quốc bỏ xa !

Thứ Tư, 25/05/2022, Bắc Triều Tiên bắn thử loạt ba tên lửa, trong đó có một tên lửa liên lục địa ICBM. Đúng như dự báo từ Washington trước đó, « hành động khiêu khích » này diễn ra chỉ vài giờ sau khi Joe Biden rời Tokyo, kết thúc vòng công du Đông Á đầu tiên trong nhiệm kỳ tổng thống. Ngay lập tức, tân chính phủ Seoul đã có phản ứng, lên án vụ bắn thử tên lửa của Bình Nhưỡng là một « hành động bất hợp pháp, vi phạm trực tiếp các nghị quyết của Hội Đồng Bảo An ». Quân đội Hàn Quốc cùng ngày cũng cho biết Hàn Quốc và Mỹ đã tiến hành « một bài tập bắn tên lửa địa đối địa » và huy động chiến đấu cơ đối phó với các « hành động khiêu khích từ Bắc Triều Tiên có liên quan đến các vụ thử tên lửa ICBM và tên lửa đạn đạo ». Làm thế nào diễn giải về chuỗi bắn thử tên lửa này của Bình Nhưỡng trong bối cảnh đất nước đang có dịch bệnh ? Đây có phải là một cách phản hồi từ Kim Jong Un trước đề nghị phi hạt nhân hóa của tân tổng thống Hàn Quốc ? Phải chăng hành động này của Bắc Triều Tiên cũng là một lời đáp trả tuyên bố của nguyên thủ Mỹ khi đến thăm Seoul cho rằng sẽ gia tăng các cuộc tập trận chung Mỹ - Hàn ? Vậy đâu là viễn cảnh cho cuộc đàm phán hạt nhân Bắc Triều Tiên trong bối cảnh các bên đều tỏ ra cứng rắn ? Trên đài RFI Tiếng Việt, chuyên gia về Đông Bắc Á Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS), lần lượt giải đáp những câu hỏi trên và nêu lên những hệ quả chính trị trong khu vực. ******* RFI Tiếng Việt : Bất chấp dịch bệnh Covid-19 và những khó khăn về kinh tế, Bình Nhưỡng vẫn tiến hành thử nghiệm tên lửa đạn đạo, trong đó có một tên lửa liên lục địa. Kim Jong Un muốn đưa ra một thông điệp gì ? Antoine Bondaz : Có hai lý do để giải thích cho đợt thử tên lửa đạn đạo lần này của Bắc Triều Tiên. Thứ nhất, từ nhiều năm qua, Bắc Triều Tiên vẫn theo đuổi chương trình phát triển năng lực đạn đạo và gia tăng các cuộc thử nghiệm, không chỉ là tên lửa tầm ngắn từ đầu năm nay, mà còn nối lại các vụ thử tên lửa tầm xa, nhất là cho thử nghiệm cả các loại tên lửa liên lục địa.  Khía cạnh thứ hai là chính vào lúc này đang có một trận dịch ở Bắc Triều Tiên, mà chế độ phải thể hiện là họ vẫn bền vững, năng lực quân đội vẫn vững chắc và có thể đối phó được với mọi tình huống, mọi kịch bản. Do vậy, ý đồ ở đây là muốn chứng tỏ không những chế độ còn trụ được mà vẫn có thể tiếp tục « theo đuổi » chương trình phát triển năng lực đạn đạo. Chưa có lúc nào Bắc Triều Tiên lại thực hiện nhiều vụ thử tên lửa như năm nay : Bảy cuộc bắn thử với tổng cộng hơn 20 tên lửa. Với ngần ấy vụ thử, Bình Nhưỡng muốn đi đến đâu ? Antoine Bondaz : Quả thật là có một cú nhảy vọt các cuộc thử tên lửa chưa từng có từ đầu năm đến nay với một sự đa dạng thật sự về loại tên lửa đã được thử nghiệm, từ tầm ngắn, tầm xa, cho đến những loại tên lửa được Bắc Triều Tiên phô diễn như là tên lửa siêu thanh, tên lửa có khả năng thay đổi quỹ đạo v.v… Điều thấy rõ là các biện pháp trừng phạt, cho dù có một tác động quan trọng, nhất là đối với kinh tế và việc chuyển giao công nghệ cho Bắc Triều Tiên, cũng đã không thể nào ngăn cản các vụ thử tên lửa đạn đạo này. Tuy nhiên, đáng chú ý ở đây là chế độ Bình Nhưỡng đang tìm kiếm ba điều trong bối cảnh quốc tế hiện nay. Thứ nhất, Bắc Triều Tiên ra sức bình thường hóa các hoạt động thử tên lửa, nghĩa là hạn chế phản ứng của quốc tế mỗi khi có những đợt bắn thử bằng cách làm cho các vụ thử này trở thành một điều bình thường theo một cách nào đó. Điều thứ hai, Bắc Triều Tiên đang hưởng lợi từ việc một phần cộng đồng quốc tế bị phân tâm do cuộc chiến tranh Ukraina. Sau cùng, một mối liên hệ khác có liên quan trực tiếp với Ukraina, đó chính là Bắc Triều Tiên đang tận dụng sự mất đoàn kết của cộng đồng quốc tế và nhất là từ các thành viên thường trực của Hội Đồng Bảo An. Điều cực kỳ quan trọng cần nhấn mạnh ở đây chính là không như những vụ bắn thử tên lửa đạn đạo có cùng tính chất hồi năm 2017, những lần bắn thử trong năm 2022 này, đặc biệt là các tên lửa liên lục địa, đã không gây ra phản ứng nào từ Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc vì đã không có một lệnh trừng phạt nào, không có một nghị quyết nào từ Hội Đồng Bảo An và thậm chí không có cả điều mà người ta gọi là tuyên bố chung, tức là một văn bản do năm nước thành viên thường trực cùng thông qua mà không cần lá phiếu biểu quyết. Tóm lại, chính sự bình thường hóa, sự phân tâm và sự mất đoàn kết cho phép Bắc Triều Tiên tiếp tục gia tăng các vụ bắn thử tên lửa. Như ông vừa nhắc đến Ukraina, nước này cũng từng là cường quốc thứ ba, nhưng đã chấp nhận từ bỏ kho vũ khí hạt nhân vào năm 1994. Nhìn vào cuộc chiến đang diễn ra giữa Nga và Ukraina hiện nay, liệu lời kêu gọi Bình Nhưỡng phi hạt nhân hóa của tân tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol cũng như là từ phía Mỹ, để đổi lấy việc dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận chẳng phải là không hợp thời ? Antoine Bondaz : Một trong những bài học rút ra cho Bắc Triều Tiên, mà tôi nghĩ rằng trên thực tế họ cũng chẳng cần, vì Bình Nhưỡng cũng đã biết rất rõ, chính là kho vũ khí hạt nhân của họ là một sự bảo đảm cho sự sống còn, hay còn là một bảo hiểm sinh mạng cực kỳ quan trọng cho chế độ, cả trên bình diện thuần túy quân sự lẫn về mặt chính trị. Thế nên, các nhà ngoại giao Bắc Triều Tiên sẽ không cần nói công khai rằng bài học rút ra từ cuộc chiến tranh Ukraina là phải gìn giữ kho vũ khí, bởi vì Bình Nhưỡng không công nhận dưới bất kỳ hình thức nào là có một cuộc chiến xâm lăng của Nga tại Ukraina. Xin nhắc lại là Bắc Triều Tiên là một trong số hiếm hoi các nước đã bỏ phiếu chống nghị quyết lên án cuộc xâm lăng của Nga và do vậy Bắc Triều Tiên sẽ không công nhận cuộc xâm lược đó và nước này còn nhận thấy rõ tầm quan trọng của vũ khí hạt nhân. Ngày nay chúng ta trong một bối cảnh ở đó việc tái khởi động đàm phán với Bắc Triều Tiên là cực kỳ khó khăn. Thứ nhất, vì đó không phải là ưu tiên của chính quyền Biden. Thứ hai, Bắc Triều Tiên càng phát triển kho vũ khí hạt nhân và đạn đạo của mình, thì việc phi hạt nhân hóa càng khó hình dung. Vì vậy, ý tưởng đưa ra lúc này là làm thế nào để ít nhất có thể tái khởi các cuộc đàm phán, làm thế nào ít nhất khởi động lại đối thoại, bất kể là giữa hai miền Nam – Bắc Triều Tiên, hay là giữa Bình Nhưỡng với Washington. Tuy nhiên, hiện tại, cũng phải nhìn nhận là có ít dấu hiệu lạc quan về khả năng nối lại đối thoại. Khi đến thăm Seoul, tổng thống Mỹ Joe Biden và đồng nhiệm Hàn Quốc Yoon Suk Yeol thông báo tăng cường các cuộc tập trận chung cũng như là gia tăng triển khai chiến đấu cơ hay tên lửa trên bán đảo « để chuẩn bị đối phó cho một cuộc tấn công hạt nhân ». Liệu kịch bản « một cuộc tấn công hạt nhân » từ Bình Nhưỡng có khả năng xảy ra hay không ? Đây chẳng phải là một hành động « tự sát » của chế độ Kim Jong Un ? Antoine Bondaz : Đương nhiên, khả năng kịch bản ngày mai có một cuộc tấn công hạt nhân từ Bắc Triều Tiên nhắm vào Hàn Quốc hay Mỹ là cực kỳ thấp. Tuy nhiên, cũng cần phải lưu ý là luôn có một rủi ro tai nạn hay sự cố, có thể dẫn đến leo thang và biến thành xung đột. Do vậy, những tuyên bố gần đây từ phía Mỹ và Hàn Quốc, trước hết là nhằm tránh một cuộc xung đột, điều này nằm trong chủ trương răn đe, nhất là trong bối cảnh Bắc Triều Tiên đang nối lại các vụ thử tên lửa. Việc mở lại các cuộc tập trận, ở đó việc tăng cường các bài tập trong lòng khối liên minh Mỹ - Hàn nhằm bảo đảm sự vận hành tốt của liên minh nhưng đồng thời cũng gởi đi một thông điệp kiên quyết đến Bắc Triều Tiên rằng nếu như Bình Nhưỡng có những hành động khiêu khích quân sự nhắm vào Seoul, thì liên minh này sẵn sàng đáp trả. Và đây thực sự cũng chính là điều tương tự Bắc Triều Tiên đang làm khi gia tăng các cuộc thử tên lửa đạn đạo, và ra sức phô trương sức mạnh. Mỗi bên, Bắc Triều Tiên và liên minh Mỹ - Hàn đều tìm cách đánh tiếng đối phương biết rằng « họ sẵn sàng chiến đấu ». Một lần nữa, kịch bản về một cuộc chiến tranh hạt nhân trong ngắn hạn là có thể xảy ra, và thật không may là không thể hoàn toàn loại trừ. Do vậy, mục tiêu ở đây là phải bảo đảm rằng chúng ta có mọi phương cách để tránh xảy ra hiểu nhầm, tránh một sự leo thang có thể đi đến một kịch bản như thế. Trở lại với việc Bắc Triều Tiên ủng hộ Nga trong cuộc chiến Ukraina. Phải chăng là Bình Nhưỡng đang đi theo trục Bắc Kinh – Matxcơva ? Antoine Bondaz : Thật ra, từ nhiều năm qua, người ta đã thấy có một sự hợp tác rất chặt chẽ giữa Bắc Triều Tiên và Trung Quốc và nhất là giữa Bắc Triều Tiên và Nga đã được củng cố nhiều hơn kể từ năm 2014, do các biện pháp trừng phạt của phương Tây nhắm vào Nga sau vụ sáp nhập bán đảo Crimée. Chẳng hạn như, chúng ta thấy là số lao động Bắc Triều Tiên ở Nga tăng vọt, hay có nhiều chuyến thăm quan trọng đến Bình Nhưỡng như chuyến công du của bộ trưởng phụ trách vùng Viễn Đông của Nga chẳng hạn. Với Trung Quốc, mối quan hệ còn siết chặt hơn bởi vì Bắc Kinh và Bình Nhưỡng là đồng minh. Xin nhắc lại rằng đây là mối quan hệ đồng minh duy nhất hiện nay mà Bắc Triều Tiên cũng như là Trung Quốc đang duy trì, một liên minh đã có từ năm 1961. Những năm gần đây, quan hệ song phương đã được tăng cường đáng kể. Nên nhớ rằng chỉ trong giai đoạn 2018-2019, Kim Jong Un và Tập Cận Bình đã 5 lần gặp nhau. Đúng là có một sự hợp tác rất chặt chẽ, nhưng nếu nói một cách công khai, hiển nhiên, người thấy rất ít có một sự hợp tác ba bên giữa ba nước. Đây chính là điều mà một số chuyên gia và nhà ngoại giao Trung Quốc nghĩ đến từ nhiều năm qua, theo một biểu thức, vốn dĩ đã có từ thời Chiến Tranh Lạnh mà giờ đây đôi khi cũng được sử dụng : Tam giác Bắc và Tam giác Nam. Tam giác phía Bắc bao gồm Bắc Kinh – Bình Nhưỡng – Matxcơva, đối mặt với Tam giác phía Nam là trục Seoul – Tokyo – Washington. Ông nhận định như thế nào về phản ứng có thể nói là « không mấy gì mạnh mẽ » so với những lần trước của Trung Quốc đối với các đợt thử tên lửa của Bắc Triều Tiên trong năm nay ? Antoine Bondaz : Trung Quốc có một phản ứng và chỉ liên quan đến một vụ thử tên lửa đạn đạo. Nhưng đó là vì trong cuộc họp báo ở bộ Ngoại Giao, các phóng viên đã đặt câu hỏi. Đây đúng hơn là trả lời các câu hỏi được đặt ra hơn là một thông cáo tự nguyện từ phía chính quyền Trung Quốc. Khi phản ứng về các vụ thử tên lửa này, Trung Quốc, chỉ đơn giản kêu gọi, không phải là Bắc Triều Tiên phải ngưng chương trình tên lửa đạn đạo, mà là Hoa Kỳ phải ngừng khiêu khích hay gây sức ép lên Bắc Triều Tiên, đồng thời yêu cầu Mỹ dỡ bỏ hay cố gắng gỡ bớt một số biện pháp trừng phạt. Lập trường của Trung Quốc thật sự là không mập mờ. Những năm gần đây, chúng ta thấy lập trường Bắc Kinh cũng đã có những thay đổi, ít gay gắt hơn với Bình Nhưỡng, thậm chí không còn lên án các cuộc thử tên lửa đạn đạo, dù rằng những đợt bắn thử đó đều vi phạm các nghị quyết của Hội Đồng Bảo An, và do vậy vi phạm luật quốc tế. Đúng là Trung Quốc ngày càng có một quan điểm xích lại gần với Bắc Triều Tiên hơn trước với cùng một mục tiêu duy nhất vốn dĩ đã có từ nhiều năm qua : Đó là chỉ trích và chống Hoa Kỳ, và nói cho cùng là chống Mỹ cùng các đồng minh của nước này. RFI Tiếng Việt xin cảm ơn nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược – FRS.

durée : 00:58:21 - Affaires étrangères - par : Christine Ockrent - Quelles leçons pour Pékin au delà des ambitions partagées de Xi Jinping et de Vladimir Poutine de défaire l'ordre occidental ? - invités : Valérie Niquet Responsable du pôle Asie à la Fondation pour la Recherche Stratégique; Annick Cizel Enseignante-chercheuse spécialiste de politique étrangère américaine à l'Université Sorbonne Nouvelle - Paris 3.; Antoine Bondaz chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique, enseignant à Sciences-Po; Philippe Le Corre chercheur à la Harvard Kennedy School

Ngày 12/05/2022, lần đầu tiên lãnh đạo Bắc Triều Tiên xuất hiện trước công chúng đeo khẩu trang. Từng tuyên bố đã chặn đứng thành công virus corona ở biên giới, chế độ Bình Nhưỡng giờ phải nhìn nhận rằng « Covid-19 đã vào nhà ». Giới quan sát lo ngại, dịch bệnh bùng phát tại Bắc Triều Tiên có nguy cơ dẫn đến một cuộc khủng hoảng nhân đạo như từng xảy ra trong những năm 1990. Theo số liệu công bố ngày 25/05/2022, chế độ Bình Nhưỡng ghi nhận có thêm hơn 115 ngàn ca nhiễm Covid-19 nhưng không có thêm ca tử vong nào, nâng tổng số ca bị « sốt » lên hơn ba triệu người, và có gần 70 trường hợp tử vong. Trước đó vài ngày, Chủ Nhật 22/5, Bắc Triều Tiên tuyên bố dịch bệnh trong tầm kiểm soát. Vì sao Covid-19 có thể bùng phát tại Bắc Triều Tiên vào lúc này sau hơn hai năm đóng cửa ? Đâu là khả năng xử lý dịch bệnh của Bình Nhưỡng ? Liệu cuộc khủng hoảng dịch tễ này có để lại hậu quả chính trị cho chế độ Kim Jong Un ? Để giải đáp những thắc mắc trên, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với Antoine Bondaz, chuyên gia Đông Bắc Á, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS. ********** RFI Tiếng Việt : Trong vòng hơn hai năm, Bắc Triều Tiên luôn khẳng định không có dịch Covid-19 ở trong nước. Thế nhưng, ngày 12/5/2022, lãnh đạo Kim Jong Un khiến thế giới bất ngờ khi tuyên bố đất nước đang đối mặt với một « thảm họa lớn nhất kể từ ngày lập quốc » và không ngừng quy trách nhiệm cho các quan chức Nhà nước, phê phán họ « bạc nhược », « thiếu chín chắn ». Phải chăng đây là một dấu hiệu hốt hoảng từ chế độ Bình Nhưỡng ? Đâu là thực trạng dịch tễ ở Bắc Triều Tiên ? Antoine Bondaz : Cần phải hiểu rõ những trói buộc mà Bắc Triều Tiên phải đối mặt. Hệ thống y tế của nước này không cho phép Bình Nhưỡng đối phó với một trận dịch có quy mô lớn và nhất là với dịch bệnh Covid. Đó là lý do tại sao Bắc Triều Tiên luôn chú trọng đến công tác phòng chống dịch bệnh hơn là kiểm soát dịch bệnh. Điều này giải thích vì sao ngay từ giữa tháng Giêng năm 2020, Bắc Triều Tiên là nước đầu tiên đóng cửa biên giới một cách cực kỳ nghiêm ngặt để ngăn chặn sự lây lan của một đại dịch mà vào thời điểm đó, rất ít người biết đến. Do việc Bắc Triều Tiên đóng cửa biên giới trong vòng gần hai năm, nên về mặt chính thức, nước này không có ca nhiễm nào, và có thể chỉ có những ca bệnh chủ yếu được phát hiện ở vùng biên giới với Trung Quốc. Nhưng dẫu sao đi nữa, chúng ta có thể gạt sang một bên giả thuyết về một đại dịch quy mô lớn ở Bắc Triều Tiên dù rằng có nhiều dấu hiệu biểu hiện của một trận đại dịch. Những gì diễn ra những tuần gần đây cho thấy là rất đáng lo ngại, bởi vì chiến lược phòng chống đã thất bại do virus đã lan rộng. Tuy nhiên, để giải thích về nguồn gốc lây nhiễm, tôi nghĩ rằng có liên quan đến đợt bùng phát dịch Covid-19 ở tỉnh Cát Lâm, Trung Quốc trong các tháng Giêng, Hai và Ba vừa qua. Chúng ta biết rõ là dọc theo tỉnh biên giới này, có rất nhiều hoạt động giao thương, rồi buôn lậu, kinh doanh trái phép, nên rất có khả năng virus, đặc biệt là biến thể Omicron đã « thâm nhập » vào trong nước qua ngả Cát Lâm, cách đây vài tháng. Điều này khá trùng khớp với tình trạng bùng phát dịch ở Bắc Triều Tiên. Trong trường hợp dịch bệnh bùng phát mạnh như những gì xảy ra ở châu Âu hay Mỹ chẳng hạn, liệu Bắc Triều Tiên có đủ khả năng ứng phó ? Antoine Bondaz : Tuy là những ngày gần đây Bắc Triều Tiên có tuyên bố chấm dứt được đại dịch, một điều cực kỳ lạ lùng và ít có khả năng, nhưng nước này vẫn phải đối mặt với đại dịch với một hệ thống y tế không mấy phù hợp và có một sự khác biệt lớn so với Trung Quốc, đó là Bắc Triều Tiên không có khả năng thực hiện các xét nghiệm tầm soát trên diện rộng như tại Trung Quốc hay như những gì được tiến hành tại Việt Nam, cho phép thực hiện chiến lược « Zero Covid ». Vấn đề của Bắc Triều Tiên hiện nay chính là nước này phải xử lý đợt bùng phát dịch một cách « mù quáng » mà không cần hiểu biết chi tiết về tình hình dịch tễ. Chính vì thế mà Bình Nhưỡng chỉ nói đến các ca « sốt » chứ không phải là nhiễm bệnh Covid, bởi vì Bắc Triều Tiên không có phương tiện để truy tầm và xác định đó là những ca bệnh Covid-19. Vấn đề thứ hai chính là người dân Bắc Triều Tiên hầu như chưa được tiêm ngừa. Hơn nữa, nước này cũng không có khả năng nhập khẩu ồ ạt bất kể đó là thuốc điều trị hay dụng cụ xét nghiệm. Những ngày gần đây, Trung Quốc có cung cấp thuốc men, thiết bị điều trị và dụng cụ xét nghiệm nhưng lượng hàng cung cấp cũng rất hạn chế. Nhìn chung là Bắc Triều Tiên có nguy cơ đối mặt với một cuộc khủng hoảng dịch tễ quy mô lớn. Tuy nhiên, ở đây có một điểm tích cực duy nhất, đó là người dân Bắc Triều Tiên ít dễ bị dịch bệnh tấn công hơn là dân cư phương Tây, bởi vì nhìn chung, Bắc Triều Tiên có dân số trẻ hơn, ít mắc các bệnh nền hơn như tại Pháp chẳng hạn. Họ có ít người bị béo phì, ít người bị cao huyết áp, và ít người mắc bệnh tiểu đường hơn. Mà chúng ta biết là những người dễ tổn thương nhất trước dịch bệnh, đặc biệt là biến thể Omicron là những người cao tuổi và những người có các bệnh nền. Theo tôi, đây có thể là điểm lạc quan duy nhất cho Bắc Triều Tiên. Trong suốt một năm qua và nhất là gần đây, khi tổng thống Mỹ Joe Biden nhân chuyến thăm Seoul cùng với đồng nhiệm Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đề nghị viện trợ y tế nhưng đều bị Bình Nhưỡng từ chối. Ông giải thích thế nào về thái độ này của Bắc Triều Tiên ? Antoine Bondaz : Theo tôi có nhiều giả thuyết, nhưng có hai ý chính. Thứ nhất, Bắc Triều Tiên từng trông chờ được cho tặng vac-xin khối lượng lớn, nghĩa là ở mức 50 triệu liều, tức đủ để tiêm hai liều/người dân. Nhưng cho đến lúc này, hầu như chưa có một quốc gia nào được cho tặng chứ không phải là mua đến 50 triệu liều như thế. Thế nên, nhìn từ phía Bắc Triều Tiên đây rất có thể là một vấn đề. Giả thuyết thứ hai, từ hai năm qua cho đến hiện tại, đúng là Bắc Triều Tiên đã thành công phòng chống dịch và có thể cho rằng tiêm ngừa cho dân là chưa khẩn cấp, chưa phải là một ưu tiên. Hiện tại, chúng ta có một tình thế nghịch lý : Dịch bệnh bùng phát ở Bắc Triều Tiên nhưng cùng lúc tiêm chủng chưa phải là một giải pháp trong ngắn hạn. Bởi vì, « hoặc là đã quá trễ, hoặc còn quá sớm » trong chiều hướng giờ phải xử lý đại dịch. Nghĩa là trước hết phải áp dụng các biện pháp phong tỏa, điều trị cho những người dễ nhiễm bệnh nhất để tránh khủng hoảng dịch tễ hơn là biện pháp tiêm phòng, vốn dĩ chỉ có một tác động trong dài hạn, và chưa phù hợp với tình trạng khẩn cấp dịch tễ hiện nay ở Bắc Triều Tiên. Tuy nhiên, chiến lược phòng chống này của Bắc Triều Tiên gây ra nhiều lo ngại ? Antoine Bondaz : Đó chính là nguy cơ xảy ra một cuộc khủng hoảng lương thực cùng lúc với khủng hoảng dịch tễ. Mối lo lắng này là có cơ sở và chính đáng. Thứ nhất bởi vì Bắc Triều Tiên luôn bị thâm hụt sản lượng ngũ cốc triền miên và phải nhập khẩu. Thứ hai, chính việc đóng cửa biên giới có những hậu quả đối với việc nhập khẩu ngũ cốc. Thứ ba là bởi vì tất cả các tổ chức phi chính phủ cũng như là Hội Chữ Thập Đỏ và nhiều tổ chức khác đã rời Bắc Triều Tiên sau đợt phong tỏa năm 2020. Và thứ tư, là trên bình diện quốc tế không còn liên quan đến đại dịch, cuộc khủng hoảng Ukraina đang gây ra những căng thẳng trên thị trường ngũ cốc. Do vậy, với tất cả những vấn đề trên, nỗi lo ở đây chính là vấn đề bất ổn lương thực thêm gia tăng đương nhiên do Covid gây ra. Nếu những người bị cách ly không thể đi làm, chẳng hạn như đi cấy lúa, như trường hợp hiện tại, thì thâm hụt sản xuất sẽ còn trầm trọng hơn và nhiều khả năng xảy ra khủng hoảng lương thực. Sự kết hợp khủng hoảng dịch tễ và khủng hoảng lương thực có nguy cơ dẫn đến một cuộc khủng hoảng nhân đạo quy mô lớn. Thời gian gần đây, người ta thường thấy Kim Jong Un hay có những phát biểu nhìn nhận các sai lầm trong một số chính sách. Ông giải thích thế nào về cử chỉ này của lãnh đạo Bắc Triều Tiên ? Và dịch bệnh bùng phát lần này có gây ra những hệ quả chính trị cho chế độ cũng như là bản thân nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên ? Antoine Bondaz : Trong các diễn đạt và giao tiếp chính trị mà chúng ta nhìn thấy từ năm 2021, có một số phát biểu ở đó ông Kim Jong Un nhìn nhận rằng một số chính sách nhất định không phải lúc nào cũng được thực hiện tốt, chẳng hạn như trong phát biểu hồi năm 2021 thừa nhận tình hình lương thực khó khăn. Đương nhiên mục tiêu của ông ấy là để duy trì tính chính đáng khi thừa nhận rằng không có gì là hoàn hảo cả nhưng mọi việc đều phải được cải thiện. Câu hỏi : Liệu khủng hoảng dịch tễ này có mang lại một rủi ro chính trị hay không ? Tôi nghĩ là nguy cơ này là thấp. Thứ nhất, bởi vì, chúng ta đã có một tiền lệ. Những năm cuối thập niên 1990, Bắc Triều Tiên đã từng đối mặt với một cuộc khủng hoảng nhân đạo chưa từng có, cướp đi sinh mạng của một bộ phận lớn dân số Bắc Triều Tiên. Ước tính vào thời đó, khoảng hàng trăm nghìn người thậm chí còn nhiều hơn nữa đã chết do cuộc khủng hoảng vừa là lương thực, vừa là năng lượng, nhưng cũng vừa là khủng hoảng kinh tế… Vào thời điểm đó, chế độ vẫn trụ được, không bị sụp đổ. Thế nên, kịch bản về một sự sụp đổ chế độ chính trị do khủng hoảng dịch tễ là ít có khả năng. Ngược lại, như thường lệ, tại Bắc Triều Tiên, việc củng cố tính chính đáng, củng cố quyền lực luôn là điều cần thiết. Và điều này giải thích cho một chủ đề khác nhưng có liên quan đến việc theo đuổi các vụ thử tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên. Ở đây, một trong những thông điệp được đưa ra chính là lãnh đạo Bắc Triều Tiên có khả năng bảo vệ đất nước, ông ấy có khả năng phát triển các năng lực nhất là trên bình diện công nghệ, trên thực tế đó là một phần quan trọng cho những người mang nặng tư tưởng chủ nghĩa dân tộc tại Bắc Triều Tiên. Đồng thời, vì có cuộc khủng hoảng dịch tễ này, Kim Jong Un muốn chứng tỏ rằng chế độ vẫn vững chắc, rằng các năng lực quân sự của đất nước vẫn nguyên vẹn và bất chấp dịch bệnh, chế độ vẫn sẵn sàng ứng phó trước mọi tình huống trên bán đảo. RFI Tiếng Việt xin cảm ơn chuyên gia Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS.

Le 14 mars 2013, les représentants du peuple chinois élisent Xi Jinping au poste de président de la République populaire de Chine. Mais qui est-il ? Lui, qui a promis la grande renaissance de la nation chinoise, qui entretient des relations sous haute tension avec l'autre grande puissance mondiale, les États-Unis, encore plus depuis la guerre en Ukraine quand plane la menace de son soutien à la Russie. Portrait ce soir dans "Jour J" d'un homme aux pleins pouvoirs, aux dérives autoritaristes, que son peuple honnit à mesure qu'il sort du silence. Notre invité sera Antoine Bondaz, directeur de programme Corée à la Fondation pour la recherche stratégique et enseignant à Sciences-Po. Ecoutez Jour J avec Flavie Flament du 25 mai 2022

Le 14 mars 2013, les représentants du peuple chinois élisent Xi Jinping au poste de président de la République populaire de Chine. Mais qui est-il ? Lui, qui a promis la grande renaissance de la nation chinoise, qui entretient des relations sous haute tension avec l'autre grande puissance mondiale, les États-Unis, encore plus depuis la guerre en Ukraine quand plane la menace de son soutien à la Russie. Portrait ce soir dans "Jour J" d'un homme aux pleins pouvoirs, aux dérives autoritaristes, que son peuple honnit à mesure qu'il sort du silence. Notre invité sera Antoine Bondaz, directeur de programme Corée à la Fondation pour la recherche stratégique et enseignant à Sciences-Po. Ecoutez Jour J avec Flavie Flament du 25 mai 2022

durée : 02:00:42 - Les Matins - par : Guillaume Erner - .

France remains fully committed to its new Indo-Pacific Strategy, but implementation will be crucial. In this episode, Veerle is joined by Dr Antoine Bondaz, Director of the Korea and Taiwan Programmes at the Fondation pour la Recherche Stratégique (FRS). Together, they discuss domestic and foreign policy pressures on France's new strategy, and what Indo-Pacific-related achievements have emerged from its presidency of the EU Council. They explore how France's relationships in the Indo-Pacific are evolving – with China, Taiwan, India, Japan and Australia – and what Europe must do to make its engagement in the region a success, despite pressures closer to home.

Originally published 11 May 2022.  France remains fully committed to its new Indo-Pacific Strategy, but implementation will be crucial. In this episode, Veerle is joined by Dr Antoine Bondaz, Director of the Korea and Taiwan Programmes at the Fondation pour la Recherche Stratégique (FRS). Together, they discuss domestic and foreign policy pressures on France's new strategy, and what Indo-Pacific-related achievements have emerged from its presidency of the EU Council. They explore how France's relationships in the Indo-Pacific are evolving – with China, Taiwan, India, Japan and Australia – and what Europe must do to make its engagement in the region a success, despite pressures closer to home.

Lo ngại về mối quan hệ mật thiết giữa Bắc Kinh và Matxcơva khiến trong tháng 3/2022 các quỹ đầu tư quốc tế rút 21 tỷ đô la vốn khỏi Hoa lục. Theo thống kê Trung Quốc, GDP trong ba tháng đầu năm tăng « ngoài mong đợi ». Còn ngân hàng Morgan Stanley nói đến một tỷ lệ tăng trưởng gần 0% do tác động kép chiến tranh Ukraina và Covid.   Chiến tranh Ukraina tràn vào Trung Quốc   Ngày 18/04/2022,  Tổng Cục Thống Kê Trung Quốc thông báo tăng trưởng trong quý 1/2022 đạt 4,8 %, cao hơn so với các dự phóng của Nhà nước và các thăm dò. Cùng ngày, hãng tin Mỹ Bloomberg đưa ra hai con số : riêng trong tháng 3/2022 các quỹ đầu tư quốc tế « bán lại » 7 tỷ đô la cổ phần đang nắm giữ của các tập đoàn Trung Quốc và chuyển nhượng lại 14 tỷ đô la nợ công của Trung Quốc. Một quỹ đầu tư lớn của Na Uy rút lui khỏi ngành may mặc của công xưởng thế giới này. Một quỹ đầu tư tư nhân khác của Hoa Kỳ ghi nhận số dự án mới vào Trung Quốc « rơi xuống thấp nhất kể từ 2018 tới nay ». Đồng giám đốc cơ quan tư vấn SPI Asset Management của Thụy Sĩ, Stephen Innes giải thích : « Các thị trường lo ngại về mối quan hệ giữa Trung Quốc với Nga, đa số đang bán bớt công trái phiếu của Trung Quốc ». Những tuyên bố quan hệ giữa Trung Quốc và Nga « vững như bàn thạch », những dự án hợp tác kinh tế song phương tiếp tục phát triển vào lúc thương mại Nga bị phong tỏa tứ bề không là những dấu hiệu tốt trấn an thị trường. Từ cuối tháng 2/2022 các thị trường chứng khoán Hồng Kông và tại Haa Lục trong thế « bất an » nhất là khi chính phủ thông báo mục tiêu tăng trưởng 5,5 % cho cả năm vì đây là mức thấp nhất từ thập niên 1980. Không chỉ có các tập đoàn đầu tư quốc tế, mà ngay cả các doanh nghiệp Trung Quốc cũng có ít nhất hai lý do để lo ngại chiến tranh Ukraina kéo dài. Trả lời RFI tiếng Việt Antoine Bondaz, chuyên gia về khu vực đông bắc Á Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp phân tích :  « Về mặt kinh tế, Trung Quốc có thể phần nào giúp giảm thiểu tác động các biện pháp trừng phạt mà Tây phương áp đặt nhưng không giúp Nga đảo ngược được tình huống. Hiện tại nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đang thận trọng vì sợ bị phạt lây, nhất là từ phía Mỹ. Công luận thường cho rằng một nước Nga bị suy yếu sẽ là cơ hội tốt cho Trung Quốc. Có lẽ chúng ta  cần thận trọng hơn với suy nghĩ đó, bởi vì một nước Nga suy yếu về kinh tế một cách lâu dài, không có lợi ích gì cho Trung Quốc cả. Bắc Kinh cần một đối tác vững chắc để làm đối trọng với phương Tây, để đặt ra những luật chơi mới cả về kinh tế lẫn chính trị so với những gì đang được phương Tây đang áp dụng. Từ thập niên 1990 Matxcơva đã xích lại gần với Trung Quốc và quan hệ đó càng khắng khít hơn trong những năm gần đây đặc biệt là kể từ sau 2014 khi quốc tế bắt đầu trừng phạt Nga chiếm bán đảo Crimée của Ukraina».    Trung Quốc đau đầu vì Nga, Ukraina và châu Âu Trung Quốc là một nguồn xuất khẩu của thế giới mà châu Âu là một trong những thị trường quan trọng nhất của các doanh nghiệp nước này. Chiến sự Ukraina kéo dài, tăng trưởng của châu Âu đổ dốc bất lợi cho các nhà máy sản xuất của Trung Quốc. Bên cạnh đó, « công xưởng của thế giới » cũng là một khách hàng lệ thuộc vào dầu khí, vào khoáng sản của Nga, vào nông phẩm của cả Nga lẫn Ukraina. Chiến tranh đẩy giá cả của tất cả những mặt hàng đó lên cao bất lợi cho cỗ máy sản xuất của Trung Quốc và tạo ra lạm phát gây, thêm khó khăn cho đời sống của nước đông dân nhất địa cầu.   Mặc dù Tổng Cục Thống Kê Trung Quốc thông báo « thành tích » tăng trưởng trong quý 1/2022 cao hơn mong đợi, nhưng hiếm khi nào cơ quan này nhìn nhận rằng « những khó khăn và thử thách đang ở phía trước ». Bắc Kinh dự báo tổng sản phẩm nội địa cho cả năm 2022 tăng 5,5 % nhưng ngân hàng Mỹ Morgan Stanley bi quan hơn nhiều với nhận định « ngay cả mục tiêu khiêm tốn đó cũng khó mà đạt được » trong bối cảnh dịch Covid-19 bùng lên trở lại và hiện tại 18 trong số 31 tỉnh thành của Trung Quốc đang bị phong tỏa với ở các cấp độ khác nhau với các biện pháp nghiêm ngặt nhất. Virus corona làm tiêu tan hy vọng kinh tế Trung Quốc khởi sắc trở lại ? Các hoạt động kinh tế, tại hai thành phố lớn là Thâm Quyến, tỉnh Quảng Đông và Thượng Hải bị đóng băng từ nhiều tuần qua. Ngay sau khi có lệnh phong tỏa Thâm Quyến, hôm 17/03/2022 chỉ số chứng khoán ở Thượng Hải và Hồng Kông sụt giá mạnh. Thâm Quyến là thành phố lớn thứ ba trên toàn quốc và được mệnh danh là « Thung lũng Silicon » của Trung Quốc, nơi các tập đoàn như công nghệ cao như Hoa Vi, Tencent, hay hãng cung cấp ổ cứng máy điện toán của Trung Quốc Netac đặt trụ sở. Theo thẩm định của Bocom International, một công ty tư vấn tài chính trụ sở tại Hồng Kông, « phong tỏa Thâm Quyến, một trung tâm công nghiệp và công nghệ của Trung Quốc, một hải cảng lớn, là một quyết định đau đớn ». Có ít nhất 6 tập đoàn gia công cho hãng điện thoại và máy tính Apple của Mỹ đóng đô tại Thâm Quyến đều đã phải đóng cửa các nhà máy những tuần qua. Virus corona không dừng lại ở Thâm Quyến mà đã lan rộng ra gần hết các tỉnh thành trên toàn quốc. Hãng tin Pháp AFP đưa ra con số gần một phần tư dân số Trung Quốc bị giới hạn đi lại, từ biên giới phía bắc, Cát Lâm đến Hồng Kông và bất ngờ nhất là Thượng Hải. Thành phố với 25 triệu dân này đang « trả giá đắt » sau ba tuần lễ gần như bị cách biệt với thế giới bên ngoài. Jean François Huchet, giám đốc Viện Ngôn Ngữ Đông Phương INALCO ghi nhận :  « Hoạt động kinh tế tại Thượng Hải giảm mạnh chủ yếu do các biện pháp phong tỏa rất ngặt nghèo nhắm vào tất cả các lĩnh vực, mà đứng đầu là ngành vận tải đường biển, đường bộ. Lá phổi kinh tế của Trung Quốc bị tắc nghẽn(…) Trước đây đã có dấu hiệu kinh tế Trung Quốc chựng lại. Tiêu thụ nội địa, chỉ số đầu tư vào cơ sở hạ tầng bị đình trệ. Ngành địa ốc lao đao như đã biết. Nhưng từ những tuần lễ vừa qua rõ ràng là các biện pháp phong tỏa đè nặng lên các sinh hoạt hàng ngày. Không chỉ có Thượng Hải bị phong tỏa, mà cả những thành phố lớn như Thâm Quyến với trên 15 triệu dân, Tây An-thủ phủ tỉnh Thiểm Tây, Tô Châu … Rất nhiều nơi đang bị phong tỏa là những thành phố công nghiệp lớn của Trung Quốc. Hiện tại, chính các biện pháp ngăn dịch quá khắt khe đang làm tê liệt nền công nghiệp xe hơi Trung Quốc, gây khó khăn cho công nghiệp dệt may. Các hoạt động vận tải đường biển cũng bị bế tắc, những cảng lớn ở Thượng Hải, Hồng Kông như những thành phố chết. Đương nhiên là ảnh hưởng đến kinh tế Trung Quốc ».  Trung Quốc nhiễm Covid-19 thế giới hoảng loạn Giáo sư Mary Françoise Renard đại học Clermond Ferrand phân tích thêm về những hậu quả đợt dịch lần này đối với tăng trưởng của Trung Quốc và thậm chí là đe dọa cả đà phục hồi của kinh tế toàn cầu : « Có những hậu quả về kinh tế rất lớn. Trong ngắn hạn, những lĩnh vực như dịch, vụ, nhà hàng, buôn bán, giải trí, giao thông, tài xế tắc xi bị ảnh hưởng. Kinh tế Trung Quốc bị thiệt hại nhiều vì các biện pháp phòng dịch khắt khe đó. Kế tới, khu vực sản xuất hoạt động chậm hẳn lại, tiêu thụ của doanh nghiệp và các hộ gia đình sụt giảm. Nhìn xa hơn một chút, do các nhà máy Trung Quốc bị chựng lại, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng của toàn cầu và qua đó là cả hệ thống mậu dịch quốc tế. Trung Quốc nhập khẩu nhiều sản phẩm để rồi chế biến thêm và xuất khẩu trở lại. Riêng trong tháng 3/2022 kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc đã bất ngờ sụt giảm và cần biết rằng Trung Quốc là nguồn cung cấp đến 1/3 những thành phẩm cho thế giới để rồi những mặt hàng đó được sử dụng để làm ra những mặt hàng khác nữa, thí dụ như Trung Quốc cung cấp các phụ tùng xe hơi để phục vụ cho các nhà máy của các hãng xe Nhật hay Đức … ở những châu lục khác. Hiện tại do chuỗi cung ứng bị tắc nghẽn tại Hoa lục cho nên nhiều nhà máy đã phải ngừng hoạt động. Điều này có thể sẽ đè nặng lên tăng trưởng của toàn cầu ».   Từng bước nới lỏng phong tỏa Ngày 19/04/2022 chính quyền Thượng Hải vừa thông báo cho phép 600 nhà máy hoạt động trở lại và đây là bước kế tiếp sau tuyên bố của phó thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc. Hôm 18/04/2022 chủ trì một cuộc họp ông đã nhấn mạnh rằng « chuỗi sản xuất vẫn phải được bảo đảm ngay cả trong thời điểm đang có đại dịch » và Bắc Kinh thông báo sẽ lập ra một « danh sách trắng » với những doanh nghiệp được coi là ưu tiên trong ngành sản xuất và xuất khẩu.   Tân Hoa Xã giải thích, đó là những hãng xưởng « cần được bảo đảm vẫn hoạt động » trong khi chờ đợi bên y tế đẩy mạnh chiến dịch tiêm chủng, xét nghiệm để bảo đảm khống chế virus corona. Tập đoàn xe hơi điện của Mỹ Tesla vừa thông báo khởi động lại nhà máy Thượng Hải nhưng theo hãng tin Bloomberg trong ngày đầu tiên hoạt động, chi nhánh của Tesla tại Hoa lục đã gặp nhiều khó khăn thí dụ như công nhân vẫn bị kẹt không thể đến được nhà máy. Thêm một khó khăn nữa là phụ tùng và vật liệu cần chuyển đến các nhà máy tại Thượng Hải và các khu vực lân cận vẫn bị ách tắc tại hải cảng, hay các nhà kho. Thượng Hải vẫn là vùng « bất khả xâm phạm ». Chính quyền chỉ cấp giấy phép một cách nhỏ giọt cho các tài xế xe tải đến giao hàng. Phần lớn các nhà máy thiếu nhiên liệu và phụ tùng, thậm chí là cả công nhân để có thể hoạt động bình thường như thông tín viên báo Le Monde ghi nhận tại chỗ.  Giáo sư Jean François Huchet ghi nhận đây là hệ quả trực tiếp từ chủ trương bài trừ Covid triệt để của Bắc Kinh : « Hiện tại giới lãnh đạo Bắc Kinh tránh nhìn thẳng vào sự thật. Hơn thế nữa tỷ lệ người được chích ngừa ở Trung Quốc rất thấp và vac-xin Trung Quốc lại không hiệu quả. Bắc Kinh dứt khoát từ chối dùng thuốc của phương Tây, bởi vì như vậy là công khai nhìn nhận sự thua kém của chính mình. Chính thái độ đó của giới lãnh đạo, khiến Trung Quốc khó kiểm soát được đà lây lan của biến thể Omicron và vì vậy Bắc Kinh bằng mọi giá phải áp dụng chính sách zero Covid. Đương nhiên là Trung Quốc đang trả giá đắt về mặt kinh tế như trường hợp ở Thượng Hải, và bên cạnh đó còn nhiều tác động khác nữa về mặt xã hội, tâm lý … Vấn đề đặt ra là làm thế nào thoát khỏi bế tắc mà không bị mất thể diện ».  Theo giới quan sát tình hình ở Thượng Hải hiện nay tệ hơn cả so với quý 1/2020 khi Trung Quốc mới bắt đầu công nhận dịch Covid-19, bởi cách nay 2 năm Thượng Hải ít bị lây nhiễm hơn và không bị phong tỏa nghiêm ngặt như hiện giờ.   Hãng tin Anh Reuters thực hiện một cuộc thăm dò cho thấy GDP của Trung Quốc trong ba tháng đầu năm tăng 0,6 % : con số này thấp hơn rất nhiều so với thành tích 4,8 % mà Tổng Cục Thống Kê Trung Quốc vừa công bố.

durée : 00:15:21 - Les Enjeux internationaux - par : Julie Gacon - Avec Antoine Bondaz, enseignant à Sciences Po et chargé de recherche à la Fondation pour la recherche stratégique. - invités : Antoine Bondaz chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique, enseignant à Sciences-Po

Prior to the invasion of Ukraine by Russia, the Indo-Pacific was one of the most prominent focuses pushed by politicians from Brussels to Berlin to Paris and beyond. After France, Germany and the Netherlands released their own strategies for the region between 2018 and 2020, the overall EU and Central European nations like Poland and the landlocked Czech Republic has vocalized their own aims. From trade ties with Taiwan, healthcare pacts with India, and defensively minded programs led by France, there is plenty to peruse in terms of EU policymakers' rhetoric. While the crisis in Ukraine is rightfully attracting attention at present, the apparent "no limits" partnership between Beijing and Moscow could draw the focus of EU officials to the Indo-Pacific again sooner rather than later. To discuss the importance of the region, the aims of key actors in the region within and outside the EU, and the augmented calculus of EU Indo-Pacific aims as war reaches the bloc's borders, Antoine Bondaz joins this important episode. This month's guest: Antoine Bondaz: Research fellow at the Foundation for Strategic Research and professor at Sciences Po Paris. Show Notes The French EU Presidency Must Be More Ambitious with China Agenda China Challenge Shapes Europe's Changing Approach to the Indo-Pacific How Ukraine Has Reconfigured the EU's Indo-Pacific Ambitions

durée : 03:00:08 - Le 6/9 - Le 6/9 du samedi 9 avril, avec Éric Delvaux et Carine Bécard.

durée : 03:00:08 - Le 6/9 - Le 6/9 du samedi 9 avril, avec Éric Delvaux et Carine Bécard.

À la veille d'un sommet Union européenne / Chine, la position de Pékin dans la guerre est observée de près. La Chine ne condamne pas l'invasion russe, mais ne soutient pas pour autant officiellement Moscou. Les deux pays sont liés par un partenariat économique et stratégique sans que l'on puisse parler d'alliance. Quelle évolution de cette relation à l'épreuve de la guerre ? La Chine peut-elle se détourner d'une Russie accablée par les sanctions, ou bien les deux pays resteront unis par un front anti-occidental ?   Pour en débattre :  - Stéphanie Balme, professeure à Sciences Po / PSIA (Paris School of International Affairs), directrice de recherche au CERI et doyenne du Collège universitaire, auteure de l'article Chine, un rêve d'hyperpuissance scientifique (La recherche Mars 2020)  - Antoine Bondaz, spécialiste de la Chine, chercheur à la Fondation pour la recherche stratégique et enseignant à Sciences Po - Marc Julienne, chercheur, responsable des activités Chine au Centre Asie de l'IFRI. 

À la veille d'un sommet Union européenne / Chine, la position de Pékin dans la guerre est observée de près. La Chine ne condamne pas l'invasion russe, mais ne soutient pas pour autant officiellement Moscou. Les deux pays sont liés par un partenariat économique et stratégique sans que l'on puisse parler d'alliance. Quelle évolution de cette relation à l'épreuve de la guerre ? La Chine peut-elle se détourner d'une Russie accablée par les sanctions, ou bien les deux pays resteront unis par un front anti-occidental ?   Pour en débattre :  - Stéphanie Balme, professeure à Sciences Po / PSIA (Paris School of International Affairs), directrice de recherche au CERI et doyenne du Collège universitaire, auteure de l'article Chine, un rêve d'hyperpuissance scientifique (La recherche Mars 2020)  - Antoine Bondaz, spécialiste de la Chine, chercheur à la Fondation pour la recherche stratégique et enseignant à Sciences Po - Marc Julienne, chercheur, responsable des activités Chine au Centre Asie de l'IFRI. 

Nga xâm lăng Ukraina và kinh tế bị phương Tây phong tỏa tứ bề, thế nhưng Kremlin vẫn còn một ngõ thoát hiểm là Trung Quốc. Nhìn từ Bắc Kinh, đâu là những được, thua và giới hạn khi giúp Matxcơva giảm nhẹ tác động của các biện pháp trừng phạt ? Ukraina, một mắt xích trong dự án Con Đường Tơ Lụa Mới và nguy cơ ngành xuất khẩu bị « vạ lây » là những yếu tố thử thách « tình bạn vĩnh cửu » giữa Trung Quốc và Nga. Ngay sau khi tổng thống Vladimir Putin quyết định xâm lược Ukraina, quốc tế dồn dập ban hành các biện pháp cấm vận nhắm vào kinh tế, vào hệ thống tài chính ngân hàng Nga. Tài sản của một số nhà tỷ phú Nga tại Anh, Đức hay Pháp bị « phong tỏa ». Nhiều tập đoàn đa quốc gia, từ nhãn hiệu Apple của Mỹ đến hãng dầu khí Anh BP, hệ thống Thụy Điển phân phối đồ dùng trong nhà IKEA hay biểu tượng của ngành thời trang hạng sang Pháp Hermès, Chanel … lần lượt thông báo ngừng hoạt động tại Nga. Phương Tây lần đầu tiên loại hầu hết các ngân hàng Nga ra khỏi hệ thống SWIFT, qua đó chận mọi dịch vụ chuyển ngân giữa Nga với các khách hàng trên thế giới và các hoạt động xuất nhập khẩu của Nga bị đóng băng. Hơn một chục ngày Ukraina sống dưới bom, đạn của quân đội Nga, Âu Mỹ tiếp tục nhập khẩu dầu khí của Nga và vẫn chưa tìm được phương án thay thế. Do lệ thuộc đến 40 % vào một nguồn cung cấp khí đốt duy nhất là Nga, tùy theo thời giá mỗi ngày Liên Hiệp Châu Âu vẫn rót vào ngân quỹ của Nga từ 500 đến 800 triệu euro. Riêng đối với Nga, hậu quả kèm theo từ những đợt trừng phạt nói trên là đồng rúp tuột giá không phanh – mất 20% trong phiên giao dịch hôm 28/02/2022 so với đô la, hàng chục ngàn nhân viên Nga mất việc do các công ty nước ngoài rút lui hay tạm ngừng hoạt động. Lá bài Trung Quốc Vào lúc bị quốc tế cô lập, nước Nga của tổng thống Vladimir Putin có thể trông cậy vào láng giềng Trung Quốc để giảm nhẹ hậu quả của những biện pháp trừng phạt của phương Tây : Bắc Kinh thông báo mở rộng thỏa thuận nhập khẩu lúa mì với nước Nga. Berlin « đóng cửa » đường ống Nord Stream 2 đưa khí đốt của Nga sang tận cảng Greiswald, miền bắc nước Đức, thì Bắc Kinh và Matxcơva rầm rộ thông báo khởi động một dự án đường ống dẫn khí đốt thứ nhì Power of Siberia, đi qua Mông Cổ, có công suất 50 tỷ mét khối /năm, tương đương với công suất của Nord Stream 2 tại châu Âu. Nga trông cậy vào Trung Quốc bởi nhiều lý do : Bắc Kinh nhiều tiền, như ghi nhận của chuyên gia kinh tế Paola Subacchi đại học Luân Đôn. Ngoài ra Trung Quốc là một trong những đối tác thương mại, tài chính hàng đầu của Nga từ nhiều năm qua. Mối quan hệ đó càng được mở rộng từ khi Matxcơva thôn tính bán đảo Crimée năm 2014 và bị phương Tây trừng phạt. Sau cùng, Nga là một trong những nguồn cung cấp năng lượng hàng đầu thế giới, còn Trung Quốc cần từ dầu khí đến khoáng sản của Nga để phục vụ cỗ máy sản xuất. Do căng thẳng địa chính trị, trong hai tháng đầu năm 2022, tổng kim ngạch nhập khẩu Nga với Trung Quốc tăng hơn 40 % so với cùng thời kỳ năm ngoái (theo thống kê của Hải Quan Trung Quốc). Nga lại càng lệ thuộc hơn vào Trung Quốc Giới quan sát thậm chí xem Trung Quốc là « cái phao » kinh tế của nước Nga ở thời điểm này. Bắc Kinh khẳng định là « đối tác thương mại số 1 của Nga » theo như thông cáo gần đây của bộ Thương Mại. Trả lời đài phát thanh France Culture, (hôm 05/03/2022) chuyên gia kinh tế Françoise Nicolas, giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp đặc trách khu vực châu Á, đưa ra hai con số cho thấy, khối 27 nước trong Liên Hiệp Châu Âu mới là khách hàng quan trọng nhất của Bắc Kinh : Françoise Nicolas : « Có hai góc độ khác nhau : thứ nhất, quả thực là câu hỏi Trung Quốc có thể làm được những gì để hỗ trợ Nga trên phương diện kinh tế và thứ hai là Bắc Kinh có lợi gì khi đứng về phía Matxcơva. Ngay trên điểm đầu tiên, cần lưu ý rằng mọi người cứ xoáy vào chỗ Trung Quốc là đối tác kinh tế quan trọng nhất của Nga. Không đúng là như vậy. Đối tác kinh tế và thương mại quan trọng nhất của Nga là Liên Hiệp Châu Âu, chiếm 34 % tổng trao đổi mậu dịch của nước này. Trong khi đó Trung Quốc chỉ chiếm có 18 %. Nói cách khác trọng lượng của Trung Quốc không thấm vào đâu so với châu Âu trên thị trường Nga. Một điểm cần lưu ý khác, Liên Âu và Trung Quốc cùng là bạn hàng của Nga nhưng không xuất hay nhập khẩu cùng những mặt hàng như nhau. Thành thử Trung Quốc không thể thay lấp vào chỗ trống mà Liên Hiệp Châu Âu để lại ». Theo thống kê châu Âu Eurosat, tổng trao đổi mậu dịch hai chiều giữa Liên Âu và Trung Quốc năm 2021 đạt 604 tỷ euro. Về xuất và nhập khẩu, Liên Hiệp Châu Âu là « khách hàng nặng ký thứ nhì của Trung Quốc ». Nga đứng hạng thứ 18. Năm 2020 mậu dịch song phương giữa Nga và Trung Quốc đạt chưa đầy 150 tỷ euro. Thực hư về hồ sơ năng lượng Ngay cả về năng lượng, đành rằng Nga bảo đảm 20 % khí đốt và 30 % dầu hỏa cho Trung Quốc nhưng đối với nước Nga, Liên Hiệp Châu Âu mới là khách hàng quan trọng nhất và gần 80 % khí đốt khai thác dành để bán sang châu Âu. Do vậy còn quá sớm để cho rằng Nga dễ dàng trông cậy vào Trung Quốc ngay cả về năng lượng, nhất là về khí đốt. Françoise Nicolas : « Những mặt hàng đó, phải đi qua ngả các đường ống dẫn khí đốt. Không dễ để dịch chuyển những đường ống đó. Hai đường ống dẫn sang châu Âu và Trung Quốc hoàn toàn khác nhau và không có bất kỳ một điểm nào để kết nối vào với nhau. Khí đốt cung cấp cho châu Âu được khai thác từ vùng Tây Siberi, ngược lại khí đốt bán cho Trung Quốc xuất phát từ vùng Đông Siberia. Năm 2014 sau khi Nga chiếm bán đảo Crimée của Ukraina, Matxcơva và Bắc Kinh đã ký hợp đồng cho phép tăng mức xuất khẩu sang Trung Quốc qua ngả đường ống mang tên Power of Siberia. Đây là một đoạn đường dài hơn 2.000 cây số đã được khánh thành hồi 2019. Trên nguyên tắc mỗi năm Nga cũng cấp 38 tỷ mét khối cho Trung Quốc qua ngả này. Nhưng cho đến cuối 2021, tức là sau 2 năm hoạt động, năng suất thực sự chỉ ở khoảng 10 tỷ mét khối một năm. Để so sánh, 70 % khí đốt của Nga dành để xuất khẩu sang Châu Âu. Do vậy trong trường hợp Bruxelles ngừng mua khí đốt của Nga, trước mắt Trung Quốc không thể bù đắp cho khoản thất thu từ  của Nga với đối tác châu Âu ». Một điểm thứ ba được chuyên gia kinh tế của viện IFRI nêu bật đó là một mặt Bắc Kinh tránh lên án Nga xâm chiếm Ukraina, nhìn nhận những băn khoăn của Matxcơva « về an ninh quốc gia là chính đáng », nhưng hậu thuẫn hành động quân sự của Nga, hay công khai giúp Matxcơva lách các biện pháp trừng phạt quốc tế, như thể thách thức phương Tây, lại là một chuyện khác : Françoise Nicolas :« Tôi không chắc là Bắc Kinh cương quyết, công khai hay cố tình hỗ trợ Nga lách lệnh trừng phạt quốc tế bởi Trung Quốc và Ukraina có một mối bang giao chặt chẽ về mặt thương mại và không không muốn để mất đối tác này. Bên cạnh đó Trung Quốc lo ngại bị vạ lây nếu bao che quá lộ liễu cho nước Nga, bởi như đã biết, không vì nước Nga mà Bắc Kinh gây nên hiềm khích với Liên Âu và qua Liên Âu là cả Hoa Kỳ ». Chiến tranh Ukraina, thách thức và cơ hội đang mở ra với Trung Quốc Chuyên gia về đông bắc Á, Antoine Bondaz thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược của Pháp cho rằng Trung Quốc sẽ không vì nước Nga và tổng thống Putin mà hy sinh hai đối tác thương mại quan trọng nhất là Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu, nhất là trong bối cảnh kinh tế của bản thân Trung Quốc hiện tại cũng đang phải « đối mặt với nhiều thách thức » và tỷ lệ tăng trưởng dự phóng chỉ ở đạt 5,5 % trong năm 2022, mức thấp nhất từ 1991. Hơn nữa Ukraina  tuy nhỏ nhưng là một « kho ngũ cốc của thế giới » rất cần thiết với Bắc Kinh. Chủ tịch Trung Quốc, Tập Cận Bình cũng không thể quên rằng 2017 Kiev đã tham gia dự án Vành Đai Con Đường gắn kết Trung Quốc với phần còn lại của thế giới. Françoise Nicolas : « Con đường tơ lụa mới là một dự án lớn do ông Tập Cận Bình ấp ủ. Phải nói là hiện tại dự án này không tiến triển như Bắc Kinh mong đợi, ngoại trừ chương trình đường sắt đi từ Trung Quốc sang châu Âu, tức là đi qua Nga và đông Âu. Và trong dự án này, Ukraina là một mắt xích quan trọng. Trung Quốc không có lợi ích gì nếu chiến sự kéo dài, vì chiến sự đe dọa trực tiếp đến sự phát triển của mạng đường sắt Á – Âu ». Trong gần hai tuần qua rất nhiều các doanh nghiệp Nga mau mắn mở tài khoản tại các ngân hàng Trung Quốc. Bị loại khỏi thệ thống SWIFT, về mặt lý thuyết Matxcơva có thể trông cậy vào hệ thống tương tự CIPS mặc dù công cụ giao dịch tài chính này của Trung Quốc giới hạn ở các dịch vụ thanh toán bằng nhân dân tệ. Theo một chuyên gia của Ngân Hàng Trung Ương Phần Lan, dù rất muốn tận dụng cơ hội này để áp đặt một trật tự tài chính mới, giảm ảnh hưởng của đồng đô la Mỹ, song có nhiều khả năng Bắc Kinh tránh lao vào cuộc đọ sức giữa Nga và phương Tây. Bởi Trung Quốc đề phòng Washington dùng nguyên tắc ngoài lãnh thổ để trừng phạt những ai dùng đồng đô la Mỹ trong các dịch vụ mua bán, đe dọa lợi ích của Hoa Kỳ. Điều đó không cấm cản các tập đoàn Trung Quốc đang trông thấy nhiều cơ hội sẽ mở ra một khi Nga và Ukraina đạt được thỏa thuận ngừng bắn. Cổ phiếu của nhiều công ty Trung Quốc trong lĩnh vực vận tải đường biển, khai thác hải cảng  (Jinzhou Port có trụ sở tại liêu Ninh, Xinjiang Tianshun Supply Chian), đã tăng vọt từ khi chiến sự khai mào. Trả lời hãng tin Anh Reuters, Ade Chen quản lý quỹ đầu tư GFI ở Quảng Đông cho biết : « các doanh nghiệp Trung Quốc đang đánh cuộc là hợp tác giữa Nga và Trung Quốc sẽ gia tăng » đặc biệt là trong các lĩnh vực giao thông, vận tải, hậu cần. Về phần Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp thì nhấn mạnh đến bài học mà Bắc Kinh đang rút ra từ các đợt trừng phạt của Âu Mỹ nhắm vào kinh tế Nga lần này : Antoine Bondaz : « Theo tôi bài học lớn Bắc Kinh rút ra từ xung đột này, và đó cũng là điều mà giới lãnh đạo Trung Quốc đã trông thấy trước, đó chính là cần nâng cao thêm nữa mức độ tự lập về mặt chiến lực, có nghĩa là mở rộng thêm nữa khả năng kháng cự, giảm lệ thuộc vào các nền kinh tế phương Tây, giảm lệ thuộc vào kỹ thuật và công nghệ cao của Âu, Mỹ. Trung Quốc cũng tránh để các công ty nước ngoài chiếm một vị trí quá lớn trong cơ cấu kinh tế quốc gia, trong các lĩnh vực chiến lược. Đề phòng kịch bản các hãng ngoại quốc rút đi làm khuynh đảo hệ thống kinh tế nước này. Bắc Kinh cũng đã bị bất ngờ vì chưa bao giờ Liên Âu và Mỹ lại đưa ra những biện pháp trừng phạt nghiêm khắc chưa từng thấy ». Nhà Trung Quốc học François Godement đưa ra hai nhận xét : Bắc Kinh thận trọng quan sát phản ứng của Âu, Mỹ với Nga dò xét quyết tâm của phương Tây qua  các biện pháp trừng phạt Matxcơva. Liên Hiệp Châu Âu và Mỹ khó có thể thuyết phục được Trung Quốc  nếu như do dự quá lâu về khả năng cấm vận dầu khí của Nga. Thứ nữa, vẫn theo chuyên gia này, ông Tập Cận Bình tới nay cứ ngỡ rằng Liên Hiệp Châu Âu chỉ quan tâm đến những vấn đề « vòng ngoài », như bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu, bảo vệ quyền của những người chuyển giới tính... Chiến tranh Ukraina làm lộ rõ Liên Âu có thể là một khối thống nhất cả về mặt an ninh và quân sự khi cần. François Godement kết luận : đó là điều sẽ làm thay đổi tương quan giữa Bắc Kinh với Bruxelles nhân thượng đỉnh vào đầu tháng 4/2022. Có một thực tế không thể chối cãi là nếu quả thực Trung Quốc là « ngõ thoát hiểm » kinh tế đối với Nga thì sớm muộn gì Bắc Kinh cũng sẽ đòi Matxcơva phải trả giá một cách tương xứng, bởi Trung Quốc đi buôn bao giờ cũng phải có lãi.

durée : 00:59:48 - Affaires étrangères - par : Christine Ockrent - La Chine a-t-elle les moyens de soutenir économiquement la Russie, est-ce surtout son intérêt de s'aligner sur Moscou ? - invités : Françoise Nicolas Directrice du Centre Asie de l'Institut français des relations internationales (Ifri) et chercheur associée à l'université Paris-Est Marne-la-Vallée.; Maud Quessard maître de conférences et chercheure Etats-Unis à l'IRSEM (Institut de Recherche Stratégique de l'Ecole Militaire), spécialiste des guerres de l'information.; Antoine Bondaz chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique, enseignant à Sciences-Po; François Godement Historien et sinologue, conseiller pour l'Asie à l'Institut Montaigne, membre associé du Carnegie Endowment for International Peace

durée : 00:58:06 - Cultures Monde - par : Florian Delorme - Après avoir abordé lundi les négociations sur le nucléaire iranien en passe d'aboutir à Vienne, puis, hier, le tabou de la dissuasion en Europe tournons-nous aujourd'hui vers la Chine, dont la rivalité avec les États-Unis relance la course aux armements. - invités : Benjamin Hautecouverture maître de recherche à la Fondation pour la recherche stratégique; Marc Julienne chercheur au Centre Asie de l'Ifri, responsable des activités Chine; Antoine Bondaz chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique, enseignant à Sciences-Po

Intellectuels, chefs d'entreprises, artistes, hommes et femmes politiques... Frédéric Taddeï reçoit des personnalités de tous horizons pour éclairer différemment et prendre du recul sur l'actualité de la semaine écoulée le samedi. Même recette le dimanche pour anticiper la semaine à venir. Un rendez-vous emblématique pour mieux comprendre l'air du temps et la complexité de notre monde.

Interview d'Antoine Bondaz, chercheur français à la Fondation pour la recherche stratégique, également spécialiste de la Chine et enseignant à l'Institut d'études politiques de Paris (IEP).

Vào lúc căng thẳng xung quanh Ukraina vẫn dai dẳng và các cuộc đàm phán đang diễn ra vẫn chưa có tiến triển, thì một tác nhân mới ngoài châu Âu – không phải là nhỏ - bắt đầu can dự vào cuộc khủng hoảng : Trung Quốc. Thông thường tỏ ra kín đáo – nhưng lại hoạt động rất tích cực ở hậu trường – trong nhiều cuộc khủng hoảng quốc tế, xa vùng ảnh hưởng của mình, cường quốc châu Á hôm 27/01 khẳng định ủng hộ Nga khi tuyên bố « những mối bận tâm của Nga trên phương diện an ninh phải được xem xét nghiêm túc ». Giới quan sát diễn giải như thế nào về lập trường này của Trung Quốc ? Năm 2014 : Cột mốc quan trọng cho quan hệ Nga - Trung Trả lời RFI Tiếng Việt, nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS) trước hết nhắc lại Bắc Kinh trước nỗi ám ảnh về sự toàn vẹn lãnh thổ của chính mình nên vào năm 2014, đã không ủng hộ việc Matxcơva cho sáp nhập bán đảo Crimée và cũng chưa bao giờ công nhận vụ sáp nhập này, đồng thời ra sức phát triển quan hệ thương mại với Kiev. Nhưng năm 2014 cũng là một cột mốc quan trọng. Vào lúc Nga tìm cách giảm thiểu thế cô lập trên trường quốc tế sau những căng thẳng với Ukraina, thì Trung Quốc nhận thấy rằng họ có thể tiến hành một cuộc đàm phán về quan hệ song phương với Nga trong nhiều lĩnh vực, chẳng hạn như năng lượng. Cũng vì thế mà quan điểm của Trung Quốc trong hồ sơ Ukraina cũng dần có những tiến triển. Những căng thẳng giữa Nga và phương Tây còn làm cho Nga và Trung Quốc xích lại gần hơn. Lập trường của Trung Quốc cũng thay đổi và thậm chí đi đến hậu thuẫn trực tiếp dù không luôn là chính thức.  Nhà nghiên cứu Trung Quốc học, Antoine Bondaz, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS, với RFI Tiếng Việt. « Nhất là lập trường của Trung Quốc về cuộc khủng hoảng hiện nay tại Ukraina là cực kỳ kín đáo. Đương nhiên mục tiêu là không gây rắc rối cho Nga. Câu hỏi thật sự đặt ra là nếu như xảy ra một cuộc khủng hoảng quân sự giữa Nga và Ukraina, Trung Quốc sẽ có quan điểm ra sao ? Dĩ nhiên Nga có thể hy vọng rằng Trung Quốc chí ít sẽ không nói gì cả, thậm chí mong Bắc Kinh chỉ trích các trừng phạt nước ngoài nếu có nhắm vào Nga. Giờ đây phải chờ xem sự ủng hộ đó có sẽ đi xa hơn nữa không ? Nhất là liệu Bắc Kinh có sẽ hậu thuẫn một cuộc can thiệp quân sự của Nga hay không ? » Ukraina : Một trắc nghiệm cho Mỹ đối với vấn đề Đài Loan, Biển Đông Từ bao lâu nay, Trung Quốc lặng lẽ theo dõi cuộc khủng hoảng Ukraina. Với Bắc Kinh, việc Kiev rơi trở lại vào vùng ảnh hưởng của Matxcơva sẽ tạo ra một tiền lệ chỉ có thể biện minh cho một sự « hợp nhất » Đài Loan với Trung Quốc. Báo Pháp Le Monde nhắc lại năm 2009, trong một báo cáo được đệ trình lên Nghị Viện Đài Loan, cơ quan an ninh quốc gia của đảo tự trị đánh giá rằng « đảng Cộng Sản Trung Quốc sao chép những phương pháp được Nga sử dụng để sáp nhập bán đảo Crimée, nhằm chống lại Đài Loan ». Về điểm này, chuyên gia Antoine Bondaz lưu ý có một sự khác biệt cơ bản giữ vấn đề Đài Loan và Crimée cũng như là giữa Đài Loan và Ukraina. Điều quan trọng ở đây là thành công hay thất bại từ những nỗ lực trừng phạt của Mỹ nhắm vào Nga trong trường hợp leo thang căng thẳng. Đây sẽ là một bài trắc nghiệm để biết xem Mỹ có thể sẽ làm điều gì đó tương tự tại châu Á, nhất là trong hồ sơ Đài Loan, các tranh chấp lãnh hải ở Biển Đông và Biển Hoa Đông. Chuyên gia Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược, với RFI Tiếng Việt: « Điều quan trọng đối với Bắc Kinh chính là phản ứng của phương Tây, cụ thể là Mỹ, phản ứng của Liên Hiệp Châu Âu. Trung Quốc muốn biết xem những nước này cuối cùng rồi có trừng phạt được Nga hay không. Nếu như những điều đó được bảo đảm, thì chúng khẳng định tính chính đáng của Hoa Kỳ và sẽ được áp dụng cho Trung Quốc. Bởi vì, từ nhiều tháng nay, Bắc Kinh cho rằng Washington bị mất uy tín, rằng tính chính đáng của Mỹ trên trường quốc tế đối với các đối tác và các đồng minh tại vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương cũng như là ở châu Âu cần được xem xét. Giờ thì người ta thấy ngược lại, có một sự phối hợp chưa từng có giữa Mỹ và nhiều nước châu Âu khác nhau. Đây thật sự là một tin xấu cho Trung Quốc. Hơn nữa có một sự khác biệt cơ bản giữa Ukraina và Đài Loan. Hoa Kỳ chưa hề có một bảo đảm an ninh nào đối với Ukraina trong khi điều này rất là rõ trong trường hợp của Đài Loan. » Trung Quốc và hai quan điểm « chinh phục thế giới » Tuy nhiên, sử gia người Pháp, Roland Lombardi, và cũng là một cố vấn về địa chính trị, chuyên gia về Trung Đông, trên trang mạng thông tin độc lập FILD đưa ra một giải thích khá thú vị về sự thay đổi lập trường này của Trung Quốc. Trước hết ông lưu ý rằng, ngay tại những nước độc tài chuyên chế và tập trung quyền lực nhất, lúc nào cũng có những bất đồng về các chiến lược đối ngoại cần thông qua, mà Trung Quốc là một ví dụ điển hình. Cường quốc châu Á này có hai tầm nhìn đối lập nhau về việc « chinh phục thế giới ». Phe thứ nhất, chiếm thiểu số thì cho rằng cứ để cho những cường quốc phương Tây đối thủ - từ Hoa Kỳ, châu Âu thậm chí là cả Nga nữa – « ẩu đả » nhau, và tự hủy diệt lẫn nhau trong một cuộc xung đột vũ trang. Nhưng đối với phe chiếm đa số, thì chiến lược này là nhiều rủi ro và nguy hiểm cho quyền lực của Bắc Kinh dù cho rằng Hoa Kỳ và phương Tây nhìn chung đang hồi thoái trào. « Đối với nhiều chiến lược gia Trung Quốc, cường quốc Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu, đang phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng kinh tế, văn hóa (wokisme), bản sắc, hiện sinh, văn minh và không còn chút can đảm cũng như là thiện chí để ngăn chặn những cuộc khủng hoảng di dân. Những nước này giờ đang « thối nát từ bên trong » và sẽ tự sụp đổ do những tầng lớp lãnh đạo yếu kém và tham nhũng. Vấn đề còn lại là thời gian. Nhưng trong khi chờ đợi, cần phải ưu tiên chuyện làm ăn bằng cách tiếp tục đặt các nền kinh tế phương Tây thậm chí kinh tế thế giới dưới sự ảnh hưởng của Trung Quốc. Vì vậy, chiến tranh là điều không được tán thành. Chính vì thế mà Bắc Kinh mới nhập cuộc tham gia vào giải quyết khủng hoảng Ukraina. » Roland Lombardi, sử gia, cố vấn địa chính trị, chuyên gia về Trung Đông, trên trang mạng FILD. Từ những phân tích này, nhà sử học Roland Lombardi chỉ trích nhiều nhà quan sát và truyền thông phương Tây đã ít quan tâm và không đánh giá đúng mức những tuyên bố gần đây của Trung Quốc về cuộc khủng hoảng Ukraina. Ông Lombardi cho rằng những phát biểu đó có thể để lại nhiều hậu quả to lớn hơn là người ta nghĩ. Đại dịch đã bị lãng quên ở Trung Quốc và Đế chế Trung Hoa này đang trở lại mạnh mẽ hơn bao giờ hết trên trường thương mại và chính trị thế giới. Trong khi phương Tây còn đang vật vã chống chọi với cuộc khủng hoảng dịch tễ và những hậu quả kinh tế thảm hại, thì Bắc Kinh ý thức được rằng họ có thể dựa vào sức mạnh tài chính ngoại hạng, giới vận động hành lang, tầm ảnh hưởng và nhất là sự hiện diện mỗi lúc vượt trội của mình trong các nền kinh tế của Mỹ và phương Tây, nhằm dẹp yên mọi mầm mống của các đối thủ không những chống lại chính Trung Quốc mà cả các đồng minh của nước này, như với nước Nga trong hồ sơ Ukraina. Cũng theo vị chuyên gia về Trung Đông, thì với cấp độ sức mạnh đã đạt được, Trung Quốc đã có thể gây ảnh hưởng chính trị tại ít nhất 80 quốc gia trên khắp hành tinh. Cùng với những khoản đầu tư ồ ạt và các hoạt động mua lại nợ công, Bắc Kinh có thể « tự sắm » cho mình bất kể một chư hầu nào hay một con nợ chính trị nào trên thế giới, kể cả tại châu Âu. Trung Quốc : Một tác nhân không thể thiếu trong khủng hoảng Ukraina ? Trong bối cảnh này, trả lời câu hỏi RFI Tiếng Việt, nhà nghiên cứu Antoine Bondaz cảnh báo rằng Bắc Kinh luôn tìm cách làm mất uy tín mô hình điều hành dân chủ phương Tây và cho đó không phải là một mô hình thay thế như của Trung Quốc hiện nay. Tất cả những điều đó còn củng cố hơn nữa an ninh chính trị cũng như là tính chính đáng cho chế độ cộng sản Trung Quốc .  « Vấn đề thật sự đặt ra ở đây không phải là chuyện Mỹ suy thoái hay không. Bởi vì, ngày nay, người ta thấy rõ là Hoa Kỳ vẫn là một cường quốc đáng tin cậy. Chính vì lý do này mà chính quyền Canberra đã ký kết thỏa thuận AUKUS với Washington, rồi châu Âu vẫn tiếp tục tin tưởng và "tin" vào những bảo đảm an ninh của Mỹ. Do vậy, ý tưởng có một sự đoạn tuyệt quan hệ xuyên Đại Tây Dương, ý nghĩ về một sự thoái trào không thể cưỡng lại của Mỹ đương nhiên là hơi bị thổi phồng. » Nhà nghiên cứu Antoine Bondaz (FRS), trên đài RFI Tiếng Việt. Câu hỏi lớn đặt ra : Liệu có một sự phối hợp nào đó giữa Nga và Trung Quốc để chống Mỹ và phương Tây hay không ? Về điểm này, nhà Trung Quốc học Antoine Bondaz giải thích vấn đề này đã được đặt ra từ nhiều năm qua. Một điều chắc chắn là trên bình diện chính trị, sự phối hợp này đã có từ cuối những năm 1990 khi lãnh đạo hai nước có nhiều tuyên bố chung chỉ trích thế bá quyền của Mỹ. Mối liên hệ này giờ càng được củng cố nhiều hơn kể từ năm 2014. Điều đáng lo nhất hiện nay chính là việc hình thành một liên minh quân sự Nga – Trung. « Người ta thấy là sự hợp tác này đã được tăng cường những năm gần đây với việc Trung Quốc tham gia tuần tra chung, hay nhiều cuộc tập trận lớn của Nga như tập trận không quân trên biển Địa Trung Hải, biển Baltic. Hay như vào tháng 12/2020, đôi bên tiến hành tuần tra chung trên biển Nhật Bản với các chiếc oanh tạc cơ. Đúng là có một sự hợp tác quân sự mỗi lúc một gia tăng giữa Nga và Trung Quốc. Câu hỏi đặt ra là sự hợp tác này đã được thúc đẩy đến mức nào, thì rủi thay, vấn đề này chúng tôi lại không có đầy đủ thông tin. » Antoine Bondaz, với RFI Tiếng Việt. Chính vì lý do này mà ông Chris Miller, giám đốc Foreign Policy Research Institute, trên chính trang mạng của cơ quan tư vấn này của Mỹ cho rằng Trung Quốc giờ không còn xem một pha chiến tranh mới ở Ukraina như là một vấn đề ngoại vi trong chính sách đối ngoại, dù rằng về mặt cơ bản Trung Quốc không có vấn đề thách thức nào đối với Ukraina. Chỉ có điều, « các quyết định trừng phạt của phương Tây nếu được ban hành sẽ còn đẩy Nga xích lại gần hơn với Trung Quốc và còn làm gia tăng ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với Matxcơva cũng như trên thế giới », theo như khẳng định của ông Antoine Bondaz với RFI Tiếng Việt.   Như kết luận của ông Chris Miller, quyết định của Trung Quốc hoặc tham gia vào những biện pháp trừng phạt mới nhắm vào Nga – một điều mà nhà nghiên cứu Antoine Bondaz không tin là sẽ xảy ra – hoặc giúp Nga tránh các đòn phạt chắc chắn sẽ định hình các xu hướng leo thang và sẽ định đoạt quy mô của việc cô lập kinh tế cũng như là chính trị do các biện pháp trừng phạt đặt ra.

Gérard Bouchard et Stéphane Paquin réfléchissent aux conséquences de la mondialisation et aux contours de la responsabilité collective en cette ère de pandémie; on discute des Jeux olympiques d'hiver à Pékin avec Antoine Bondaz; Chloé Sondervorst nous faire découvrir le projet Hinter live qui mêle écologie et la musique; on parle santé avec Danielle Perreault, Denis Fortier et Marie-Ève Cotton; et on aborde le yoga et les spiritualités orientales avec Ysé Tardan-Masquelier.

durée : 00:24:15 - Journal de 12h30 - Dans une vidéo diffusée sur les réseaux sociaux, l'ancienne ministre de la Justice "donne rendez-vous à la mi-janvier". - invités : Antoine Bondaz chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique, enseignant à Sciences-Po

durée : 00:24:15 - Journal de 12h30 - Dans une vidéo diffusée sur les réseaux sociaux, l'ancienne ministre de la Justice "donne rendez-vous à la mi-janvier". - invités : Antoine Bondaz chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique, enseignant à Sciences-Po

Le retrait américain d'Afghanistan provoque une onde de choc. Il bouscule l'ordre géopolitique du monde. Faut-il s'inquiéter ? Redouter un nouveau cycle d'attaques terroristes ? Qui profite de cette nouvelle instabilité ? Ce sont les questions que nous allons nous poser dans ce premier numéro de la rentrée du Mag Inter, présenté par Jean-Pierre Martin. La plus longue guerre menée par les Etats-Unis s'est achevée dans le sang et le chaos de l'exode. Joe Biden voulait en finir avant les célébrations des attentats du 11 septembre. C'est son prédécesseur qui avait négocié l'accord de retrait avec les talibans. Mais a-t-il été imprudent ? Il a seulement fallu dix jours aux talibans pour reprendre le contrôle du pays. Comment pourront-ils gérer l'Afghanistan ? Quels sont leurs liens avec Al-Qaeda ? Est-ce le retour d'un régime de terreur ?Ce sera le deuxième thème du Mag. Enfin, nous nous interrogerons sur les conséquences géopolitiques. Un autre monde se dessine. Comment la Chine, en premier lieu, la Russie et les acteurs régionaux , Iran, Pakistan, Turquie, Qatar peuvent occuper le terrain ? Invités: Firouzeh Nahavandi, Professeure à L'Université de Bruxelles, Spécialiste de l'Iran et de l'Afghanistan. Roberto de Primis, professeur et analyste. Spécialiste des Etats-Unis Nicolas Gosset, Chercheur à l'Ecole Royale Militaire de Belgique, spécialiste des mouvements djihadistes en Afghanistan et au Pakistan. Antoine Bondaz, chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique et spécialiste de la politique étrangère et de sécurité de la Chine.  

Dans ce Mag Inter, Céline Martel et ses invités font le point sur la situation tendue entre la Chine et l'Occident.  Un génocide. Le mot est lâché tant par le premier ministre belge que par le chef de la diplomatie américaine. Génocide pour qualifier le traitement réservé par la Chine à la minorité des Ouïghours. Après plusieurs années à fermer les yeux, ces derniers jours, les pays occidentaux ont haussé le ton contre Pékin, avec l'application de sanctions ciblées contre des émissaires du régime. Riposte immédiate de la Chine qui crie à l'ingérence étrangère.  Des ambassadeurs, des parlementaires, et même des chercheurs ont fait l'objet de tentatives de déstabilisation. À l'heure où Pékin, autrefois discret et concentré sur son développement économique, adopte une approche offensive et virulente envers quiconque ose critiquer sa politique, un véritable bras de fer diplomatique s'est engagé entre l'Occident et la Chine. Alors jusqu'où sont prêts à aller les occidentaux dans l'escalade des sanctions ?   La cause des Ouïghours sera-t-elle éclipsée par les intérêts économiques réciproques ?   Assiste-t-on aujourd'hui aux prémices d'une nouvelle guerre froide, bloc contre bloc ? Pour en parler, Céline Martel reçoit: - Samuel Cogolati, député fédéral Ecolo - Abdullam Imerov, président des Ouïghours de Belgique - Valérie Niquet responsable du pôle Asie à la Fondation pour la Recherche Stratégique - Antoine Bondaz, chercheur à la Fondation pour la Recherche Stratégique et spécialiste de la politique étrangère et de sécurité de la Chine 

Dans ce Mag Inter, Céline Martel et ses invités s'intéressent à la vaccination dans les pays pauvres.    "Le monde est au bord d'un échec moral catastrophique" Ce sont les mots du patron de l'OMS . Il dénonce l'égoïsme des pays riches dans la distribution et l'accès aux vaccins contre le Covid-19. La part administrée aux plus pauvres est dérisoire: 0, 00006 %. Pourtant avant l'été, certains dirigeants s'engageaient à faire du vaccin “un bien public mondial”... Le programme international Covax devait permettre une répartition équitable. Aujourd'hui, il fonctionne au ralenti et les premières doses ne seront livrées que ce mois-ci.  Alors comment expliquer cette vaccination à deux vitesses ?   Quel serait le remède ?   Faut-il libérer les brevets ? Augmenter la contribution des pays les plus développés ? Pour en parler, Céline Martel reçoit: Sophie Lucas, immunologue à l'UCLouvain Sandy Tubeuf, professeur en économie de la santé à l'UCLouvain Dimitri Eynikel, conseiller en politique européenne de MSF Paul Belleflamme, professeur d'économie spécialiste de la question des brevets à l'UCLouvain Antoine Flahault, épidémiologiste et professeur de santé publique à l'université de Genève, directeur de l'Institut de santé globale à la faculté de médecine de l'université de Genève. Antoine Bondaz, enseignant à Sciences Po, chercheur à la fondation pour la recherche stratégique