Podcasts about leidinggeven

Ruud Hendriks en Richard Bross praten met Britt Messing, oprichtster van For You Agency, een datagedreven influencer marketing bureau dat werkt voor merken als Rituals, Philips en Unox. Samen met haar vriendin Tess Scholte richtte ze in coronatijd het bedrijf op, dat uitgroeide tot een team van 30+ mensen. In deze aflevering duiken we in de wereld van influencer marketing, ondernemen met je beste vriendin, groeien zonder ervaring, en de kracht van authenticiteit. In deze aflevering: Hoe je een bedrijf start zonder plan Wat de grootste fouten zijn die je maakt als jonge leider Waarom authenticiteit de sleutel is tot succes op social media Hoe haar boek ‘Het Perfecte Plaatje' tot stand kwam De balans tussen vriendschap en zakelijkheid Hashtags: #Doorzetters #BrittMessing #ForYouAgency #TikTok  #Podcast Contact Doorzetters: Feedback: bo@doorzetters.net  Contact: www.doorzetters.net/contact  Episode links Britt Messing: Instagram: https://www.instagram.com/brittmessing/ en https://www.instagram.com/for.youagency/  TikTok: https://www.tiktok.com/@brittmessing en https://www.tiktok.com/@foryouagency  X: -  Website: https://www.foryouagency.com/  LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/brittmessing/ en https://www.linkedin.com/company/for-you-agency/  Sponsors: Amdax: https://amdax.com/nl - Veilig in crypto met de vertrouwde bewaarpartner van Nederland. Owow: https://owow.io/ - Innovatieve websites voor doorzetters. Sprints and Sneakers: https://www.sprintsandsneakers.com/ - Growth hacking voor jouw succes.   Timestamps: 0:00 – Introductie Britt Messing 2:45 – Hoe Britt begon tijdens corona 5:10 – Eerste samenwerking via TikTok 7:20 – De geboorte van For You Agency 9:30 – Werken met grote merken als Philips en Rituals 12:15 – Van twee founders naar 30 medewerkers 14:00 – Leidinggeven zonder ervaring 16:45 – De grootste fout als jonge manager 19:10 – Ondernemen met je beste vriendin 23:50 – Waarom merken weinig snappen van influencer marketing 26:00 – Hoe campagnes bij For You Agency ontstaan 29:30 – Talentmanagement voor creators zoals Roxy Dekker 32:20 – Waarom authenticiteit nu belangrijker is dan bereik 35:45 – Moeilijkste moment in Britt's ondernemersreis 39:10 – Jong starten met leidinggeven: de realiteit 42:15 – AI in influencer marketing 44:20 – Britt over haar boek 'Het Perfecte Plaatje' 46:00 – Waarom jonge founders hun personal brand moeten bouwen 49:10 – Britt's visie op social versus tv 52:20 – Groeiambities: van Nederland naar LA 55:30 – Vrouw zijn in een mannenwereld 58:00 – Hoe Britt omgaat met haatreacties 1:00:45 – Dilemma's: authenticiteit, intuïtie, groei 1:03:00 – Drie tips voor beginnende ondernemers 1:06:30 – Afsluiting en boek weggeven Tips van deze aflevering: Tip van Richard:

Nou, heel simpel gezegd, hele grote teams werken niet. En er zitten allerlei, dat hoef ik niet heel ingewikkeld over te doen, maar er zitten allerlei aspecten in waardoor het moeilijker wordt. Coördinatie, verbinding, mensen voelen zich minder gesteund. Nou, er zijn heel veel aspecten. Ook aspecten als social loving, mensen gaan minder hard werken. Veel luisterplezier! 

We zijn weer terug met de podcast voor schoolleiders. Dit keer met een drieluik, waarvan dit de eerste aflevering is. Waar we in voorgaande afleveringen al snel de inhoud indoken, willen we de komende drie afleveringen juist inzoomen op het proces van schoolontwikkeling. Dat doen we aan de hand van een overkoepelend framework, het model Aanpak schoolontwikkeling dat het programma Voortgezet Leren van de VO-raad hanteert bij de ondersteuning van scholen in hun eigen ontwikkeling. Samen met onze gasten, allemaal schoolleiders die dit model in de praktijk gebruiken, bekijken we stap voor stap hoe je schoolontwikkeling op een goede, doeltreffende manier organiseert. De kernvraag die de komende afleveringen boven de gesprekken hangt: hoe verander je duurzaam, en wat is je rol (als schoolleider) daarin? Elke aflevering schuiven zoals gebruikelijk twee gasten aan. Dit zijn telkens een schoolleider die op dit moment in een schoolontwikkelingstraject zit, en een schoolleider die het traject al heeft afgerond. We hopen zo op een mooie kruisbestuiving. In deel 1 van het drieluik gaan we het hebben over de eerste fase in het ontwikkelproces: Waar begin je, en hoe begin je goed? Dat onderzoeken we met Marc van Riet. Hij is conrector aan het Develstein College, een brede scholengemeenschap in Zwijndrecht. Marc neemt deel aan het schoolontwikkelingstraject 2024/'25 van Voortgezet Leren. En ook aan tafel in deze aflevering: Erik Veldman, afdelingsleider VWO bovenbouw bij het Rijnlands Lyceum in Oegstgeest. Erik nam deel aan het traject in 2022/'23 en is nu peerbegeleider in het huidige traject.  In deze aflevering heeft Marc van Riet het kort over de Motivatie-motor. Ben je benieuwd naar dit instrument en hoe het kan helpen om je leerlingen te motiveren? Kijk dan hier voor meer informatie. Over de podcast Leidinggeven aan schoolontwikkelingHoe zet je als schoolleider een verandering in gang? En hoe zorg je ervoor dat die verandering een duurzame plek in de school krijgt? In dit drieluik in 2025 van de podcast 'Leidinggeven aan Schoolontwikkeling' van Voortgezet Leren gaan we met schoolleiders in gesprek over alles wat er komt kijken bij een verandertraject op school. De uitdagingen, de succesfactoren en de do's en don'ts. Presentatie is in handen van Jeroen van Gunsven, voormalig schoolleider en tegenwoordig bezig met de ondersteuning van onderwijsontwikkeling op scholen. Meer weten over de podcast? Ga naar voortgezetleren.nl

Leidinggeven aan een juridische afdeling met hart en ziel in de energietransitie⚡

In deze aflevering bespreken we onder andere de uitdagingen van tijdbeheer als ondernemer versus in loondienst, de nuances en verantwoordelijkheden van leidinggeven en de impact daarvan op het persoonlijke leven van je teamleden. We delen ervaringen over hormonale veranderingen en hoe die invloed hebben op het dagelijkse leven en werk. En wanneer is het moment dat je hier iets aan gaat doen? Ergens op het spectrum van 'niks-aan-de-hand' tot 'ik-ga-kapot-van-de-opvliegers' is er toch een moment waarop je een arts inschakelt of iemand die je aan hormoonsuppletie helpt?Ook een nostalgische trip naar Gaia's oude middelbare school voor de open dag van haar oudste komt aan bod, inclusief herinneringen aan oude leraren en het verwerken van trauma's uit die tijd. Daarbij wordt een decennia-oud mysterie opgelost: want wie oh wie, schreef haar fotojaarboekbijdrage? Gaia zelf in elk geval niet.00:00 Introductie en Welkom00:25 Balans tussen Werk en Privé00:56 Flexibiliteit en Vrijheid in Werk02:08 Avondwerk en Productiviteit07:06 Kantoor versus Thuiswerken12:52 Leidinggeven en Teambeheer21:52 Opleiding en Persoonlijke Ontwikkeling29:05 Winterdepressie en Mentale Gezondheid39:10 Unexpected Mood Swings39:40 Perimenopause and Identity42:07 Hormonal Imbalance and Its Effects43:43 Challenges of Hormone Therapy48:09 Mental Health and Hormonal Changes01:02:29 Middle School Memories01:12:17 Reflections and Future Plans

Waarom het soms beter is de trap te nemen in plaats van de lift…   Dát hoor je in de 34ste aflevering van De Bedrijfsjurist. In deze aflevering is Margoo Bonenkamp te gast. Margoo startte in 2014 als interim counsel bij Propertize en is er inmiddels - uiteraard niet meer als interimmer - Managing Director en General Counsel. Het werd een interessant gesprek over:   A-typische overstappen tussen het bedrijfsleven en de advocatuur. Haar keuze voor Propertize, in 2014 toch een bedrijf in een flinke crisis. Het uitspreken van ambities. Waarom het belangrijk is om uit je eigen comfort zone te (blijven) gaan. Leidinggeven aan je eigen team. Het belang van een mentor buiten de juridische afdeling.   Wederom een aflevering die je niet mag missen. Hartelijk dank voor je waardevolle bijdrage Margoo!

Hoe is het om leiding te geven aan een organisatie ‘in de startblokken'? Een organisatie die klaar is om de markt te bestormen, maar moet wachten op groen licht? In deze podcast gaan we in gesprek met Jan Eerkens, de directeur van Lelystad Airport. Lelystad Airport is de drukste luchthaven voor General Aviation in Nederland, maar wacht al jaren op een besluit uit Den Haag om open te gaan voor vakantievluchten.. Christ Coolen Hans Janssen praten met Jan over leiderschap in onzekere tijden en hoe het is om afhankelijk te zijn van externe beslissingen die je bestaan beïnvloeden:Hoe bereid je je voor op het moment dat je groen licht krijgt voor je plan?Hoe houd je je team gemotiveerd in deze periode?Hoe probeer je discussies over jouw situatie zo feitelijk mogelijk te houden?Hoe blijf je in verbinding (…) met alle stakeholders, van grote machthebbers in Den Haag tot de kleinste boerderij in de buurt?Jan deelt zijn inzichten over het maken van scenario's en het optimaal voorbereid zijn, klaar om van start te gaan zodra er een beslissing valt. Een super interessante casus voor leiders die te maken hebben met de impact van beslissingen ‘van buitenaf' en de beste manier om daarmee om te gaan. 

Scholen staan middenin de samenleving. Leidinggeven aan een school is alleen daarom al een complexe opgave. De samenleving is continue in ontwikkeling en vraagstukken veranderen. Het is daarom nodig te begrijpen in wat voor wereld we leven en wat er nodig is om de taaie uitdagingen in onze maatschappij aan te pakken. Denk aan de... Het bericht Hoe geef je leiding aan het collectief? verscheen eerst op Tjipcast.

Herman vertelt hoe hij zijn dienstplicht succesvol wist te ontwijken en welke invloed zijn opvoeding en de tijdsgeest daarbij hadden. Hij deelt ook inzichten uit zijn boek over de veranderende rol van defensie in Nederland.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.Transcriptie:00:00:25 - 00:00:26Interviewer: Hallo allemaal en welkom bij Legergroene-Herinnering. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en hun levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Ik ga vanmiddag in gesprek met iemand die erg goed zijn best heeft gedaan om de dienstplicht te ontwijken en het is hem ook nog eens gelukt. Hij heeft er zelfs een boek over geschreven. Goedemiddag, Herman.00:00:26 - 00:00:26Herman: Goedemiddag.00:00:26 - 00:00:42Interviewer: Wat leuk dat u er bent, dat je er bent, daar ga ik al. Hoe ging dat? Hoe begon dat? Want waarschijnlijk was er in uw vriendenkring al veel gaande over de dienstplicht. Jongere en oudere vrienden die gingen.00:00:43 - 00:01:34Herman: Het begon al eerder, namelijk thuis. Mijn opvoeding was doortrokken van, niet van antimilitarisme, maar alles wat met het militaire te maken had, was een vreemde wereld. Wij woonden in het Gooi aan een straat waar heel veel militair verkeer was. In de buurt was de Kolonel Palmkazerne, die bestaat niet meer, maar dat was toen een kazerne en heel vaak kwamen er hele colonnes militaire voertuigen langs, echt heel vaak, dat hoorde bijna bij het straatbeeld. Ik kan me niet herinneren dat er ooit een woord is gesproken over wat dat was, waar dat voor was, waar het voor diende, dus ook niet dat we ertegen waren. Maar het was niet ons pakkie-an, in de meest uitgebreide zin. Dus mijn ouders waren allebei sociaal-democraten en hadden elkaar ontmoet in de Arbeiders Jeugd Centrale.00:01:34 - 00:02:25Herman: Dat was de jongerenafdeling van de voorloper van de Partij van de Arbeid, de SDAP. Mijn ouders zijn allebei geboren in 1913, zij groeide op na de Eerste Wereldoorlog en dat was de tijd van het gebroken geweertje. Dan was je dus tegen het leger, want de Eerste Wereldoorlog was natuurlijk de meest afschuwelijke zinloze oorlog. Waar ging het over? Het ging nergens over. Dus dat was: dit nooit meer! Dan zat je in die socialistische beweging waar mijn ouders in zaten en dan had je een zo'n speldje op je revers met een gebroken geweertje, je dus tegen het leger, tegen de dienstplicht. Dus dat was mijn opvoeding. In mijn familie is ook één neef van mij in dienst geweest, twee moet ik zeggen, maar verder niemand. Mijn broers ook niet, niemand. Men ging gewoon niet in dienst. Waarom niet? Werd niet over gepraat.00:02:25 - 00:02:52Herman: Ik studeerde sociologie in Amsterdam en wat jij net vroeg, in mijn vrienden kenniskring, inderdaad, het was not done. Daar was natuurlijk wel een soort beetje anti, linksere studentenclubjes wat je toen had en net als nu natuurlijk. Het was in de jaren 60 dat ik studeerde, dus alles wat met hiërarchie, gezag en gehoorzaamheid en zo te maken had, dat was foute boel.00:02:52 - 00:02:57Interviewer: Werd er dan ook echt anders naar je gekeken als je de dienstplicht inging zonder er tegenin te gaan?00:02:57 - 00:02:59Herman: Dat weet ik niet, want dat deed niemand in mijn omgeving.00:02:59 - 00:03:00Interviewer: O, dat deed niemand.00:03:00 - 00:03:21Herman: Ik kende nauwelijks mensen die in dienst zijn geweest. Ik heb nu wel, toen ik dit boek ging schrijven, ben ik natuurlijk in mijn kenniskring gaan vragen aan iedereen van mijn leeftijd en zo en wat jonger: hoe heb jij dat gedaan? En toen hoorde ik dus van verschillende mensen dat ze in dienst waren geweest, maar dat wist ik niet. Dat hadden ze nooit verteld. Dat vonden ze een beetje gênant inderdaad.00:03:21 - 00:03:22Interviewer: En dat had daar ook mee te maken?00:03:22 - 00:03:23Herman: Ja, dat had er wel mee te maken.00:03:24 - 00:03:28Interviewer: Wel bijzonder dat het eigenlijk als raar gezien werd.00:03:29 - 00:04:40Herman: Achteraf is dat heel bijzonder, inderdaad. Maar het was toen normaal in deze kringen. Nu is het natuurlijk een hele discussie of nu die links [onhoorbaar 00:03:41] studentenkringen waar ik toen in verkeerde, een uitzondering waren, of deze een beetje gereserveerde houding ten opzichte van het leger, een karaktertrek is van de Nederlandse cultuur. Daar is een heel debat over wat al heel lang gevoerd wordt, waar niemand het zekere antwoord op weet. Ik ga er in mijn boeken uitgebreid op in, maar ik kom daar ook niet helemaal uit. Dus het is wel zo dat wij niet een militaristische traditie hebben, zoals bijvoorbeeld in Frankrijk, Engeland of Duitsland. Maar het is ook niet zo dat wij altijd zo antimilitair zijn geweest als veel jongelui in de jaren 60. Want tot de Tweede Wereldoorlog was Nederland ook een land met paramilitaire parades, met helden verering en met nationalistische symbolen. Dus het is niet zo dat de Nederlandse traditie per definitie antimilitair was.00:04:41 - 00:04:52Interviewer: Die visie van raar opkijken als iemand de dienst in zou gaan, veranderde die op een gegeven moment ook nadat de Tweede Wereldoorlog begon?00:04:53 - 00:05:37Herman: Dat weet ik niet, want waar ik het over heb, die visie van 'niet het leger ingaan', dat was in de jaren 60 van de vorige eeuw, dus na de Tweede Wereldoorlog. Het is wel opmerkelijk dat wij en mijn generatie, geboren kort naar de oorlog, de geboortegolf, die begon in 1946, kort na de oorlog. Wij waren net bevrijd en zoals ik zei: mijn vader was Joods. Zonder militaire operaties had ik hier niet gezeten, was mijn vader vermoord. Dus je zou zeggen: dan zou in zo'n opvoeding of in zo'n cultuur een positieve houding bestaan tegenover het militaire.00:05:37 - 00:05:41Interviewer: Kreeg jij dat dan ook mee vanuit jouw ouders, met jouw vader?00:05:41 - 00:06:36Herman: Nee, en dat is dus heel dubbelzinnig en heel gek. Wat ik net vertelde, in mijn opvoeding was het militaire eigenlijk afwezig, maar er waren wel kleine aanwijzingen van een tegengestelde gezindheid. Wij gingen bijvoorbeeld op vakantie in Zuid-Limburg met de familie, met het gezin, en dan gingen we wandelen, leuke dingen doen, maar ook altijd naar Margraten. Margraten is een heel groot geallieerde begraafplaats in Zuid-Limburg, waar dus al die jongens liggen die in 1944, 1945 gesneuveld zijn. Daar moesten we heen, mijn vader stond erop dat wij onze vakantie onderbraken om daar naartoe te gaan. Ik kan daar ook nog steeds niet in de buurt komen zonder ook zelf daarheen te gaan. Als we tijd hadden, dan gingen we nog wat verder, dan gingen we naar Bastogne. Dat is Bastenaken in het Vlaams.00:06:36 - 00:07:22Herman: Dat is net ten zuiden van Margraten in België. Daar heeft in 1944 een kleine groep Amerikanen heldhaftig stand gehouden tegen de laatste Duitse poging om de oorlog te winnen, The Battle of the Bulge, Ardennenoffensief. Daar was een Amerikaanse generaal McAuliffe. Op een gegeven moment eisten die moffen, zij hadden dus die lui omsingeld, dat ze zich zouden overgeven, die Amerikanen. Er kwam een onderhandelaar met een witte vlag, om te onderhandelen over overgave. McAuliffe's antwoord was: 'nuts'. En 'nuts' betekent: sodemieter op.00:07:22 - 00:07:23Interviewer: Je bent gek geworden!00:07:23 - 00:07:57Herman: Ja, zoiets als die daar in Oekraïne: 'fuck off' tegen dat Russisch oorlogsschip. Zo'n soort reactie was dat. Die Duitse soldaat snapte dat ook niet, dus ze moesten hem uitleggen wat het was. Dat vertelde mijn vader dan daar in Bastogne, zijn ogen twinkelde dan van enthousiasme bij dit verhaal. Dus dat was het militaire wat wel door mijn vader werd vereerd eigenlijk, maar de consequentie: wij moeten ook zelf in dienst en zelf vechten voor de vrijheid, die werd niet getrokken.00:07:58 - 00:08:00Interviewer: Die link is daar dan nooit echt naar gelegd.00:08:01 - 00:08:39Herman: Nee, het is gek, door de dubbelzinnigheid die ik nu vertel bij mijn vader, die bestond bij mij eigenlijk ook. Want ik deel natuurlijk de dankbaarheid jegens de Amerikanen en de jongens die toen gevochten en gesneuveld zijn. Ik heb daar toen niet... Ik deed ook mij aan: weg met de Yankees en Johnson moordenaar, weet je wel, de Vietnamoorlog. Dus die dankbaarheid jegens de Amerikanen, waar alle reden voor was, zeg ik nu, maar dat nam ik toen ook: die Yankees waren niet oké, die waren de lelijke kapitalisten en die deden lelijke dingen in Zuid-Amerika en zo. Dat is allemaal veranderd nu.00:08:39 - 00:08:45Interviewer: Je hebt het over dankbaarheid en dat dubbele gevoel bij de dienst?00:08:45 - 00:08:45Herman: Ja.00:08:47 - 00:08:54Interviewer: Waarom heeft dan de ene kant gewonnen van de ander en heb je besloten om de dienstplicht te ontwijken?00:08:56 -...

Johan deelt in deze aflevering zijn verhaal als wielverkenner en kaderlid. Hij vertelt over de strenge opleiding, zijn tijd in Duitsland en zijn indrukwekkende ervaringen tijdens de beruchte Pantserstorm-oefening.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.Transcriptie00:00:00 - 00:00:21Roos: Hallo, allemaal, en welkom bij Legergroene Herinneringen. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud-dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en de levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Ik zit hier vandaag met Johan. Hij zat in dienst op het moment dat er sprake was dat de dienstplicht afgeschaft zou worden. Hallo, Johan.00:00:22 - 00:00:25Johan: Hallo, Roos.00:00:25 - 00:00:27Roos: Wat leuk dat we over je diensttijd gaan praten.00:00:27 - 00:00:37Johan: Ja. Ik vind het hartstikke leuk en ik werk hier ook heel graag aan mee. Ik heb met name positieve herinneringen aan mijn diensttijd. Ik vertel daar graag over.00:00:37 - 00:00:46Roos: Dat klinkt al goed. Jij ging in dienst op het moment dat het afgeschaft zou worden of er al sprake van was. Wat merkte jij daarvan?00:00:47 - 00:01:22Johan: In het begin niet zoveel. Ik sprong ook parachute. Bij mij op de club waren ook veel militairen en oud-militairen. Die heb ik daar nooit over gehoord. Zij begonnen te lachen toen ze hoorden dat ik bij de verkenners terechtkwam. Oh, de bikkels, riepen zij, terwijl ik geen idee had waar ik zou terechtkomen. Pas later, toen ik in dienst was, en met name toen ik paraat was, - na de vijf maanden opleiding - hoorde ik dat er plannen waren om de dienstplicht af te schaffen.00:01:23 - 00:01:27Roos: Hoe zat dat qua vrienden? Iedereen ging natuurlijk in dienst.00:01:27 - 00:02:11Johan: De meeste van mijn vrienden zijn na mij in dienst gegaan. Ik was in mijn vriendenkring een van de eersten. Er waren wat kennissen die eerder waren geweest, maar dat waren met name academische baantjes. Je had dan nog de ROAG, Reserve Officier Academisch Gevormd. Zij stonden dan voor de klas les te geven over politieke ontwikkelingen en dat soort dingen. Ik was binnen mijn vriendenkring een van de eersten, en ook heel bijzonder: ik was ook de enige die in een gevechtsfunctie terechtkwam, want - zoals gezegd - werden de meesten allemaal ROAG of iets dergelijks of zij hadden een baantje achter een bureau en ik niet.00:02:12 - 00:02:16Roos: Waar stond je op dat moment? Was je klaar met school?00:02:17 - 00:02:51Johan: Nee. De keuring was toen ik nog bezig was met mijn eindexamen. Ik ben gaan studeren in Leiden: Politicologie, Internationale Betrekkingen. Ik heb dat - dat kon toen nog in die tijd - vrij lang volgehouden totdat ik op een gegeven moment opgeroepen werd in 1991. Ik ben van de lichting 1992-3. Ik ben uiteindelijk ook in 1992 in dienst gegaan en heb, terwijl ik in dienst was, ook mijn studie nog afgemaakt.00:02:51 - 00:03:04Roos: Jij ging eerst de keuring in. Had je toen een beetje zo'n gevoel van: zou ik ze een beetje oplichten? Zou ik een beetje proberen om er niet in te komen of afgekeurd te worden?00:03:04 - 00:03:08Johan: Nee. Dat is geen moment in me opgekomen, eerlijk gezegd.00:03:09 - 00:03:11Roos: Je had zin in de dienst.00:03:11 - 00:03:35Johan: Zin weet ik niet, want ik wist eerlijk gezegd niet wat me te wachten stond, maar ik vond: noblesse oblige. Je woont in Nederland en je kan van alle faciliteiten gebruikmaken. Het is ook belangrijk dat mensen wat terugdoen voor de maatschappij. Dat was voor mij ook de reden om daaraan mee te werken.00:03:36 - 00:03:40Roos: Had je ook al een beetje een voorkeur voor waar je heen wilde?00:03:42 - 00:03:55Johan: Ik had werkelijk geen idee. Ik was nog zo groen als gras, niet legergroen. Ik had werkelijk geen idee wat me te wachten stond, waar ik naartoe zou kunnen en uiteindelijk dacht ik: ik zie het wel.00:03:55 - 00:03:57Roos: Je dacht: go with the flow.00:03:57 - 00:03:59Johan: Ja, go with the flow. Dat zouden we nu zeggen.00:03:59 - 00:04:09Roos: Jij sprong al parachute voordat jij de dienst inging. Daar hebben we net al wat leuke verhalen over gehoord.00:04:09 - 00:04:09Johan: Precies.00:04:09 - 00:04:14Roos: Had je dan niet zoiets van: oh, dat lijkt me wel leuk om dat ook in dienst te gaan doen?00:04:15 - 00:05:09Johan: Nee. Daar heb ik niet over nagedacht. Zoals gezegd, hadden we bij mij op de club - The Flying Dutchmen in Zestienhoven, Rotterdam heette dat - ook militairen en oud-militairen, commando's en dat soort mensen, maar ook zij hebben daar verder niet over gezegd: je moet hiernaartoe, je moet daarnaartoe. Het is mij echt een beetje overkomen. Ik heb afgewacht: ik zie wel waar ik kom. Wat ik net zei: toen ik hoorde dat ik opgeroepen werd en dat ik in Amersfoort op de Prins Bernhardkazerne bij het OCC - Opleidingscentrum Cavalerie - zou terechtkomen en zou worden opgeleid tot wielverkenner, zeiden mijn maatjes op de club: dat is goed voor je, Johan. Dan kom je bij de bikkels. Ik had nog steeds geen flauw benul van wat me te wachten stond.00:05:10 - 00:05:14Roos: Wat vond je van die eerste week van de opleiding?00:05:15 - 00:05:56Johan: Het was heel zwaar. We kwamen aan in Amersfoort. Dan heb je trouwens zo'n standaarddag, wat - denk ik - iedereen die in dienst is geweest zich nog wel herinnert. Je krijgt dan je PSU, je Persoonlijke Standaard Uitrusting. Je hebt dan drie maten te groot, te klein en past ook niet, is de standaardgrap. Vervolgens mag je dan net je spullen in je kamertje neerleggen. Toen werden we direct nadat we in uniform waren het veld ingejaagd en hebben we twee weken in boogtenten in het bos moeten bivakkeren. Op de eerste dag kreeg ik al vrij snel door wat er aan de hand was.00:05:59 - 00:06:06Roos: Hoe gingen de jongens om je heen ermee om? Het is best een spannende tijd. Je weet niet wat je te wachten staat.00:06:06 - 00:07:09Johan: Het is een hele spannende tijd, want heel veel van die jongens waren net als ik groen als gras. Ik was dan wel wat ouder, want ik had al gestudeerd en sommigen hadden dat nog niet, waren wat jonger, maar het was heel vergelijkbaar. De meeste mensen hadden geen idee wat ze te wachten stond. We waren met een redelijk grote groep. Wij werden opgeleid tot onderofficieren. Die opleiding is ook iets harder dan wanneer je opgeleid wordt tot gewoon soldaat, want je moet iemand zijn die ook in staat is om, als de situatie heel slecht is, jouw mensen te leiden en te motiveren. Er wordt iets méér van jou verwacht dan wanneer je een normaal soldaat bent. Dat werd ons ook iedere keer onder de neus gewreven als wij weer eens een keer iets niet hadden gedaan of niet goed hadden gedaan, van: dat is soldatengedrag en jij wordt onderofficier en blablabla.00:07:09 - 00:07:59Johan: Dat werd ons ook regelmatig ingepeperd. Een gevolg was dat heel veel van die maatjes van mij afgevallen zijn. Dat was niet helemaal nieuw voor mij, want ik heb gestudeerd en een van de professoren zei altijd tijdens het eerste college: kijk links naast je en kijk rechts naast je. Die mensen zul je aan het einde van je studie niet meer zien, want het gemiddelde slagingspercentage is zo rond de 30%. Dat was hier ook zo. Er zijn heel veel mensen afgehaakt, hoofdzakelijk om twee redenen: fysiek - want het was fysiek ook heel zwaar - en mentaal. Er waren mensen - echt beren van kerels, echt tien keer sterker dan ik - die zeiden: ik heb hier geen zin meer in, ik wil dit niet meer. Zij stopten ermee.00:08:00 - 00:08:03Roos: Kon dat zomaar? Kon je zeggen: ik trek het niet meer?00:08:03 - 00:08:17Johan: Ja. Je kon dat zeggen. Dat betekende niet dat je uit dienst was, maar dat betekende dat je uit dit traject was, dat je dan niet meer opgeleid werd tot onderofficier, als tankcommandant of als ploegcommandant van de verkenners.00:08:17 - 00:08:19Roos: Dan werd je ergens anders naartoe geplaatst.00:08:19 - 00:08:35Johan: Ja. Dan werd je ergens anders geplaatst. Ik wilde het doen, misschien ook om iets voor mezelf te bewijzen. Ik zei: ik ga niet kappen. Als ze me kwijt willen, dan sturen ze me er maar uit, maar tot die tijd doe ik het.00:08:36 - 00:08:39Roos: Ook: als ik ergens aan begin, maak ik het ook af.00:08:39 - 00:08:40Johan: Precies.00:08:40 - 00:08:41Roos: Goede instelling. Jij hebt ook je wings.00:08:45 - 00:08:45Johan: Ja.00:08:46 - 00:08:47Roos: Die hebben we ook zien liggen.00:08:47 - 00:08:53Johan: Mijn eerste en mijn enige militaire onderscheiding, want voor de rest heb ik nooit meer potten kunnen breken.00:08:54 - 00:08:5...

In deze aflevering praten we met Ferry, Rob, Hans, Leo en Fred. Als jonge dienstplichtigen leerden ze elkaar kennen bij Van Heutsz en werden hechte vrienden. 46 jaar later blikken ze samen terug op hun diensttijd, de uitdagingen en de kameraadschap.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.Transcriptie00:00:00 - 00:00:26Presentatrice: Hallo allemaal, welkom bij Legergroene Herinneringen. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud-dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en de levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Ik ga vandaag in gesprek met vijf vrienden. Ze hebben elkaar door dik en dun door de diensttijd geloodst en komen na 46 jaar nog steeds bij elkaar. Welkom Ferry, Rob, Hans, Leo en Fred.00:00:26 - 00:00:28Presentatrice: Welkom allemaal.00:00:29 - 00:00:29Leo: Dankjewel.00:00:30 - 00:00:39Presentatrice: Leuk dat jullie er allemaal zijn. Jullie hebben je dienst al even geleden vervuld. Hoe lang is dat inmiddels geleden?00:00:41 - 00:00:42Ferry: 47 jaar, zeg ik dat goed?00:00:43 - 00:00:48Leo: Wij zijn uit 77-5.00:00:48 - 00:00:48Hans: Reken maar uit.00:00:48 - 00:00:50Leo: De hobbyisten kunnen het uitrekenen.00:00:52 - 00:00:56Presentatrice: Dat is al even geleden. Jullie kenden elkaar toen nog niet.00:00:56 - 00:00:57Hans: Nee.00:00:57 - 00:01:04Presentatrice: Jullie komen allemaal uit verschillende delen van het land, uit het Noorden en het midden, toch?00:01:04 - 00:01:06Hans: Ja, ik kom uit het midden.00:01:06 - 00:01:13Presentatrice: Hans, hoe was het voor jou om de oproep op de mat te krijgen?00:01:14 - 00:01:41Hans: Dat was even wennen, want ik had nog geen baan naar mijn zin. Ik wilde helemaal niet, want ik wilde eerst een goede baan hebben en daarna zouden we wel verder zien. Ik ben toch gegaan, want het was je plicht, maar het kwam voor mij op een verkeerd moment. Dat is zo. Ik heb me wel snel overgegeven. Het is wat het is, we gaan erin en we maken er wat van.00:01:42 - 00:01:44Presentatrice: Je was wel klaar met studeren?00:01:44 - 00:01:46Hans: Ik was klaar met studeren en zocht werk.00:01:46 - 00:01:48Presentatrice: Wat heb je gestudeerd?00:01:48 - 00:01:57Hans: Ik heb alleen mavo gedaan, en een jaar later een paar verschillende bedrijfsopleidingen.00:01:57 - 00:02:00Presentatrice: Wist je wel wat voor dingen je wilde gaan doen qua baan?00:02:25 - 00:02:25Hans: Nee, want ik wilde me gaan oriënteren.00:02:26 - 00:02:26Presentatrice: Je moest je nog oriënteren?00:02:26 - 00:02:26Hans: Ik ben toen werkzaam geweest bij het ziekenfonds, daar ben ik na de diensttijd ook even bij terug geweest. Daarna ben ik weer verder gaan zoeken. Uiteindelijk ben ik de rest van mijn werkende leven, met een tussenperiode van zes jaar, bij een computerfirma in de orthodontie werkzaam geweest.00:02:26 - 00:02:32Presentatrice: Hoe zat dat bijvoorbeeld met de vrienden om je heen? Gingen die ook of was je de enige die opgeroepen werd?00:02:32 - 00:03:01Hans: Mijn broer had een zwakke enkel. Nee, dat vond ik allemaal drukkers, daar had ik helemaal niets mee. Ik had toen ook al verkering en met die broers had ik ook niks, dat waren allemaal watjes zoals wij ze noemen. Daar had ik niks mee. Het zou heel goed geweest zijn voor hun als ze in dienst zouden zijn geweest. Ik heb het op allerlei fronten als ontzettend positief ervaren.00:03:01 - 00:03:03Presentatrice: Het was voor hun ook goed geweest?00:03:03 - 00:03:03Hans: 100 procent.00:03:05 - 00:03:08Presentatrice: Ferry, hoe was het voor jou om die brief op de mat te krijgen?00:03:08 - 00:03:36Ferry: Ik had een hele goede baan, ik was speelautomatenmonteur en die baan wilde ik niet kwijt. Ik ging in principe met tegenzin. Mijn ouders komen uit een militaire familie. Vanuit mijn vaders kant waren het mariniers en van mijn moeders kant landmacht. Je wordt ook een beetje gedwongen, maar ik ging met tegenzin. Ik ben opgekomen in de Kromhout.00:03:36 - 00:03:41Presentatrice: Zijn jullie daar allemaal opgekomen?00:03:41 - 00:03:42Ferry: Jullie niet, toch?00:03:43 - 00:03:45Hans: Ik in Isabella.00:03:45 - 00:03:47Leo: Omgekomen of opgekomen?00:03:47 - 00:03:48Ferry: Opgekomen, dombo.00:03:48 - 00:03:55Fred: Ik ben opgekomen in de Isabellakazerne in Vught.00:03:55 - 00:03:55Leo: Ik ook.00:03:55 - 00:03:57Presentatrice: Ook in Vught.00:03:57 - 00:03:58Hans: Ik ook.00:03:58 - 00:04:02Presentatrice: Allemaal op verschillende plekken, maar jullie zijn op een gegeven moment toch bij elkaar gekomen.00:04:02 - 00:04:12Ferry: Ze gooien al het uitschot op één hoop en die werden naar Havelte gestuurd. Dan kom je bij Van Heutsz.00:04:12 - 00:04:30Hans: Dat was in Isabella ook al, want velen wisten niet waar ze geplaatst zouden worden en wat ze ermee aan moesten. Ferry heeft een technische achtergrond, en die is hier terechtgekomen. Ze dachten dat hij een techneut zou worden, dat is mooi. Dat hadden wij niet.00:04:31 - 00:05:03Leo: Het is wel vreemd, want je maakt een grapje over waar je terechtkomt, maar als je kijkt naar ons hele groepje dat nog bij elkaar is en waar we altijd mee te maken hebben gehad... Ik heb me wel altijd afgevraagd wat wij in godsnaam hebben ingevuld of gedaan waardoor we daarbij kwamen, want er zijn natuurlijk altijd gradaties met mensen waar je bij terechtkomt. We waren wel verbaasd. De helft van onze collega's zullen we niet meer uitnodigen, denk ik.00:05:03 - 00:05:10Ferry: Nee, zeker niet. Ik zei ook tegen Roos dat er jongens bijzitten die je liever niet meer wil zien, dat is zo.00:05:10 - 00:05:17Presentatrice: Het is wel leuk dat jullie met zijn vijven dan wel een sterk en goed groepje zijn, toch?00:05:17 - 00:05:20Hans: Ja, maar dat was nog niet zo op de Isabellakazerne. Dat is in Havelte zo gekomen.00:05:20 - 00:05:22Presentatrice: Toen kwamen jullie bij elkaar?00:05:22 - 00:05:25Hans: Toen kwamen we pas echt bij elkaar.00:05:25 - 00:05:29Presentatrice: Wat hebben jullie eerst gedaan in Vught?00:05:31 - 00:05:33Hans: Een basisopleiding.00:05:33 - 00:05:36Presentatrice: Daarna werden jullie allemaal naar Havelte gestuurd?00:05:36 - 00:05:52Hans: Ja, en een ander gedeelte werd ergens anders heen gestuurd. Ik zou bijvoorbeeld naar Seedorf gaan. Dat zag ik niet zitten, dus uiteindelijk werd ik ergens anders bijgestopt en dat bleek Havelte te zijn. Daar kwam ik bij Van Heutsz. We kwamen al op bij Van Heutsz, toch?00:05:52 - 00:05:53Leo: Ja.00:05:53 - 00:05:57Hans: Daar heb ik mijn diensttijd verder vervuld.00:05:57 - 00:06:03Presentatrice: Had één van jullie al een idee van wat je binnen je diensttijd wilde gaan doen?00:06:04 - 00:06:50Fred: Ik wil graag het woord hebben, want je vroeg Ferry net naar zijn reactie toen hij de dienstplichtbrief op de mat kreeg. Het is begonnen met de keuring. De keuring heb ik gedaan. Ik ben vrij lang, dus ik heb alles geprobeerd om onder die dienstplicht uit te komen door op mijn tenen te gaan staan, maar de dienstdoende arts had het al in de gaten. Ik kwam twee centimeter te kort, dus ik moest toch in dienst. Ik zag er tegenop, want ik wist niet wat er op me af zou komen. Je woont nog thuis en je wordt dagelijks door je moeder verzorgd. Je hoeft nooit iets te doen en dan moet je alles opeens zelf gaan doen. Achteraf heb ik een geweldige tijd gehad, maar ik zag er wel heel erg tegenop.00:06:50 - 00:06:53Presentatrice: Was jij toen ook net klaar met je studie?00:06:53 - 00:07:00Fred: Ik had toen al een baan en ik had de garantie dat ik zou mogen blijven als ik terugkwam.00:07:02 - 00:07:02Presentatrice: Dat is fijn.00:07:02 - 00:07:08Fred: Het heeft wel veel geld gekost. Het loon wat je toen ontving, was niet echt...00:07:08 - 00:07:12Hans: 624 gulden.00:07:12 - 00:07:13Presentatrice: In de maand?00:07:13 - 00:07:14Hans: In de maand, ja.00:07:14 - 00:07:29Fred: Dat heeft veel geld gekost. We gingen vaak met de jongens 's morgens vroeg naar de kantine om een bro...

In deze aflevering van Legergroene Herinneringen delen we het verhaal van Erik, die alles op alles zette om bij het duikpeloton te komen. Met doorzettingsvermogen en humor beschrijft hij zijn keuringen, opleidingen en avonturen tijdens zijn diensttijd.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.Transcriptie:00:00:00 - 00:00:16Roos: Hallo allemaal en welkom bij Legergroene Herinneringen. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met ex-dienstplichtigen over hun diensttijd: de hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en de levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Goedemiddag Erik, hallo.00:00:16 - 00:00:17Erik: Goedemiddag Roos.00:00:17 - 00:00:19Roos: Goedemiddag, leuk dat je er bent.00:00:20 - 00:00:21Erik: Ik vind het heel leuk om hier te zijn.00:00:21 - 00:00:26Roos: Mooi. De dienstplicht is voor jou best lang geleden Inmiddels toch?00:00:26 - 00:00:26Erik: Zeker.00:00:26 - 00:00:28Roos: Dat was in?00:00:29 - 00:00:30Erik: 1992.00:00:30 - 00:00:33Roos: Dat was een beetje richting einde dienstplicht.00:00:34 - 00:00:49Erik: Dat klopt helemaal. Ik heb nog mijn best moeten doen om er in te kunnen komen, want er waren toen al aardig wat sluip mogelijkheden om er niet meer in te hoeven. Ik heb bewust geprobeerd om erbij te komen.00:00:50 - 00:00:52Roos: Dat hoor je niet vaak.00:00:52 - 00:01:36Erik: Ik was goedgekeurd in Delft op mijn zeventiende. Omdat ik toen veel tenniste, was een deel van mijn rug en arm beter ontwikkeld was dan mijn andere helft. Toen kreeg ik een aantekening dat mijn rug niet de allerbeste status had. Toen ik vervolgens de dienstplicht in wilde, wilde ik graag naar de duikers. Ik kreeg te horen dat ik daar niet voor geschikt was, omdat ik niet goed genoeg gekeurd was en ik moest beter goedgekeurd worden. Ik had te horen gekregen dat de dienstplicht wellicht afgeschaft zou worden en had mijn propedeuse niet gehaald en dacht: ik ga gewoon nu in militaire dienst.00:01:36 - 00:01:43Roos: Hoe ging dat? Normaal gaat dat met een oproep. Die oproep heb je gekregen, de keuring?00:01:44 - 00:02:23Erik: Zeker. Ik heb een oproep gekregen van Dienstplichtzaken Kerkrade, zoals velen met mij denk ik. Ik ben gaan bellen en heb gezegd dat ik mijn studie ging afbreken, dat ik in dienst wilde en dat ik bij een specifiek onderdeel wenste te komen en herkeurd moest worden. Als ik het snel zeg, lijkt het allemaal heel gemakkelijk, één telefoongesprekje, maar zo ging het niet. We waren zeker vier, vijf, zes keer bezig. Ik was maar één persoon op de hele grote aantallen destijds. Toen ik het eindelijk voor elkaar had om in Amsterdam een herkeuring te krijgen, waren we alweer een aantal maanden verder.00:02:23 - 00:02:27Roos: Het ging om je rug. Wat was er mis met je rug?00:02:27 - 00:03:17Erik: Één kant was iets gespierder door het tennissen. Dat was op mijn zeventiende gebeurd bij die eerste echte dienstplichtkeuring, die ik in Delft moest doen. Ik ben dus teruggegaan en intussen had ik veel meer gesport en gefitnest, waardoor ik wat evenrediger mijn lichaam ontwikkeld had. Ik kwam aan bij de keuringsarts in Amsterdam, klopte aan en toen was het: "Binnen", na een tijdje gewacht te hebben. Er waren veel mensen voor mij. Hij keek me niet aan en stond niet op en zegt: "Wat is het probleem?" Ik zei: "Mijn rug." "Oké", zegt hij, "Geregeld. Tot ziens. Volgende", en toen stond ik weer buiten. Ik dacht: dat ging wel heel snel. O jee, zou dit wel goed zijn gegaan?00:03:17 - 00:03:17Roos: Ben ik wel goedgekeurd?00:03:17 - 00:04:08Erik: Precies, ben ik goedgekeurd of afgekeurd? Ik heb voor de zekerheid degene die achter mij was weggeduwd, weer teruggegaan, aangeklopt en weer naar binnen. Ik zeg: "Pardon, ik was hier net ook. Heeft u mij afgekeurd of ben ik beter goedgekeurd?" "Wat" zegt hij, "Wil jij beter goedgekeurd worden? O, dat is heel wat anders." Hij stond op en stelde zich voor, hij vond het superleuk. Hij zegt: "Wat is er aan de hand?" Ik kon het allemaal vertellen, naar welk onderdeel ik wilde. Hij zegt: "Waarom denk je dat het nu beter is?" Ik zeg: "Veel getraind en wat meer allround getraind. Ik doe ook aan parachutespringen, daar heb ik ook keuringen voor gehad. Volgens mij moet dat duiken ook lukken." "O, wat leuk! Toen moest ik nog wat testen doen, met mijn rug en hij ging nog mijn knieën bekijken en mijn oren.00:04:08 - 00:04:50Erik: Ik weet niet precies waarom allemaal. Heel enthousiast zei hij: "Helemaal in orde, nu ben je helemaal goedgekeurd. Ik geef het door. Veel succes en wat leuk om te horen dat er nog mensen zijn die hun best doen voor dienstplicht, om er maximaal van te gaan genieten. Ik zeg: "Dat is zeker mijn plan." Toen was het zover en was ik in ieder geval goedgekeurd. Er kwam weer een heel traject, weer bij Dienstplichtzaken Kerkrade om toegewezen te worden tot die opleiding. Dat gingen ze allemaal voor mij uitzoeken en ik ging brieven sturen. Op een gegeven moment kende ik iedereen die daar werkte, zo vaak was het bellen.00:04:51 - 00:04:54Roos: In principe is het bij dienstplicht: je wordt ergens geplaatst.00:04:55 - 00:05:55Erik: Exact, tenzij je, zoals ik heb gedaan, heel erg je best doet. Dan kun je toch dingen voor elkaar krijgen. Eind 1991 was het zover en kreeg ik te horen: 'Lichting '92 drie, je bent ingedeeld bij het duikpeloton.' Het is allemaal gelukt. Ik zeg: "Fantastisch." Ik heb een bos bloemen laten bezorgen daar en toen was het helemaal geregeld. Net voordat ik de laatste paar weken op vakantie ging voordat ik in dienst moest, kreeg ik nog een telefoontje: "We hebben je toch nog even ergens anders geplaatst. Je gaat eerst de kaderopleiding doen." Ik zeg: "Ho ho, wacht even. Ik heb begrepen dat als ik de kaderopleiding zou doen, ik dan alleen maar les mag gaan geven in natuurkunde of zo, en niet bij de parate eenheid kon." Nee, dit was voor onderofficier.00:05:55 - 00:06:26Erik: Ik zeg: "Als ik daarna echt naar de parate eenheid kan, dan vind ik het helemaal goed." Zo gezegd, zo gedaan. Terug van vakantie was het de eerste opkomstdag. Dat zal ik zo vertellen, misschien wil jij nog een vraag stellen. In ieder geval had ik alles voor elkaar en dan komt de eerste levensles. Dat ga ik alvast verklappen: als je denkt dat je alles voor elkaar hebt, is het toch net anders, want ik moest me melden en toen zeiden ze: "Ah, een cd'tje."00:06:26 - 00:06:27Roos: Een cd'tje?00:06:27 - 00:06:53Erik: Dat was nog in de tijd van de compactdiscs, want we gaan terug in de geschiedenis. Ik zeg: "Een cd'tje?" "Ja, hier hebben we weer zo'n computer duiker." Het werd letterlijk verscheurd en aan de kant gemieterd. Dat is een hele aparte eenheid. Zo werkt dat niet, dat is toevallig toegewezen, maar zo gaat het niet werken. Dat was na een klein jaartje werk mijn binnenkomst.00:06:55 - 00:06:57Roos: Wat bedoelden ze met computer duiker?00:06:57 - 00:07:50Erik: Ik had er erg mijn best voor gedaan. Met een reden en specifiek hoopte ik naar die duikereenheid te gaan, maar het bleek, zoals je net zelf aangaf, dat soms mensen puur toevallig worden toegewezen, omdat er een bepaald quotum gehaald moet worden. Wat de onderofficieren, de instructeurs bedoelden, was: daar zit een heel traject aan vast, met allerlei fysieke keuringen, psychologische keuringen en of je toegewezen bent of niet door de computer in Kerkrade, dat interesseert ons niets. Er komt vanzelf, dat wist ik toen nog niet, een mogelijkheid dat je je vinger op mag steken tijdens de opleiding, om te beginnen met de keuringen ervoor. Maar zomaar omdat de computer had gezegd: hij gaat daar naartoe, hij komt in die selectie, absoluut niet.00:07:50 - 00:08:51Erik: Dat was een teleurstelling. Gaandeweg die reguliere opleiding tot sergeant en twee vaandrigs bij de genie, kwam er op een gegeven moment een voorlichting, omdat het vlak op het terrein zit van de PTS, de pontonniers- en torpedistenschool, kwam er een korte voorlichting over wat het was om duiker te zijn. We moesten naar het klasje en er stond er een boos kijkende sergeant instructeur met een rood mutsje op. Die moest pitchen waarom het leuk was om te gaan duiken: "Duiken is leuk. Wie wil duiken?" Een goede pitch. Er waren een aantal mensen die hun hand durfden op te steken. "Hebben jullie wel eens sport gedoken?" Ik had van tevoren sport gedoken, dus ik had mijn hand opgestoken. "Wie heeft er wel eens sport gedoken?00:08:53 - 00:09:44Erik: Een merendeel van het clubje, een stuk of vijf die hun hand had opgestoken, hadden inderdaad wel eens sport gedoken. "Sportduikers? Die hebben we niet nodig, want sportduiken is heel wat anders dan militair duiken. Dat wordt helemaal niets, dus jullie hoeven je wat mij betreft niet aan te melden." Toen was er nog één over. Er werd gevraagd: doe jij veel aan hardlopen? Ben jij...

In deze aflevering van Legergroene Herinneringen praten we met Chris Klep, een militair historicus die nooit zijn dienstplicht vervulde. Hij deelt unieke inzichten over de geschiedenis van de dienstplicht, de rol van burgers in defensie en zijn eigen ervaringen als 'Nukubu' binnen militaire kringen.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.Transcriptie:00:00:00 - 00:00:21Presentatrice: Hallo allemaal. Welkom bij Legergroene Herinnering. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en de levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Vandaag ga ik in gesprek met een militair historicus die vroeger zijn dienstplicht niet hoefde te vervullen. Goedemiddag, Chris Klep.00:00:21 - 00:00:22Chris: Goedemiddag.00:00:22 - 00:00:22Presentatrice: Hallo.00:00:22 - 00:00:23Chris: Hallo.00:00:23 - 00:00:24Presentatrice: Leuk dat u er bent.00:00:24 - 00:00:25Chris: Dank je, wederzijds.00:00:25 - 00:00:30Presentatrice: Heel gezellig. Jij hebt nooit je dienstplicht hoeven vervullen.00:00:31 - 00:01:23Chris: Nee, wonderbaarlijk. Ik ben van 1959. Het jaar waarin die lichting werd opgeroepen was ook het jaar waarin de dienstplicht met twee maanden verkort werd. Precies op het moment dat ik zou worden opgeroepen, vielen die twee maanden uit. Dat was precies in juni en juli. Ik ben geboren in juni, dus ik viel uit. Achteraf heb ik mezelf vaak de vraag gesteld of ik dat jammer had moeten vinden, omdat ik later bij defensie ben gaan werken. Dat zou een leuke voorbereidende periode zijn geweest. Je had toen nog de broederdienst. Ik heb één oudere broer. Als die alsnog niet in dienst hoefde, bestond er nog kort de mogelijkheid dat ik alsnog in dienst had gemoeten. In dit geval was dat omdat hij trouwde met een Française. Dat ging sneller dan gedacht. Ik zal er geen details over geven.00:01:28 - 00:01:41Chris: Dat was alleen als ik dat echt vrijwillig wilde. Langzaam maar zeker waren dat de jaren dat de dienstplicht al een klein beetje werd afgebouwd in de jaren daarna. Ik ben nooit in dienst geweest. Ik ben van 1959, zeg ik altijd.00:01:42 - 00:01:43Presentatrice: Had je het gewild?00:01:45 - 00:02:31Chris: Ja, als ik dan weer eens met een neef sprak over een oom die wel in dienst was geweest en het een fantastische periode had gevonden. Vooral als hij wat biertjes op had tijdens een verjaardag, kwamen de meest fantastische verhalen voorbij over hoe hij met Leopardtanks door de bossen heen gescheurd was. Hoe ze met de IPR-pantservoertuigen en de .50 mitrailleurs alle patroondozen leeggeschoten hadden. Toen dacht ik: heb ik wat gemist? Ik weet het eerlijk gezegd niet. Ik ben er nog steeds niet achter. Toen ik later bij defensie ging werken als militair historicus in de jaren 90, vond ik het wel prettig dat ik op het hek zat. Ik zat als het ware als burger op het hek en ik keek naar binnen. Ik keek naar de militaire organisatie.00:02:32 - 00:02:43Chris: Ik vraag me af of mijn beeld anders zou zijn geweest als ik zelf anderhalf jaar in dienst was geweest. Er is een beroemde uitdrukking voor de militair en burgers: Nukubu.00:02:43 - 00:02:44Presentatrice: Nukubu?00:02:44 - 00:03:30Chris: Nukubu. Ik weet niet of ik dat mag zeggen. Een van de eerste dingen die ik leerde was: een Nukubu is een nutteloze kutburger. Dat leerde ik in de kantine. Heel formeel heb je als burger ook een rang. Op salarisschaal word je gelijkgesteld. Wij waren net naar Joegoslavië geweest op werkbezoek. Ik had mijn uniform nog aan met majoorsrang, want ik was opeens majoor. Ik was gevaarlijker met een geweer dan zonder een geweer, zeg ik altijd. Ik had geen enkele militaire oefening gehad, maar je moest een militair uniform dragen en je moest gemilitariseerd worden. Het grote verschil was dat wij als Nukubu's geen baret mochten dragen. Iedereen in de kantine zag onmiddellijk: dat is een toerist. Dat zeiden ze in Joegoslavië toen ook al.00:03:30 - 00:03:40Chris: Vandaar dat ik daar de uitdrukking Nukubu van kende. Dat was een van de eerste dingen die ik leerde in de kantine op de kazerne in Den Haag.00:03:40 - 00:03:42Presentatrice: Werd dat dan nageroepen?00:03:42 - 00:04:33Chris: Sterker nog, dat werd je ook heel erg duidelijk gemaakt. In Joegoslavië was ik al verschillende keren aangesproken door mensen in soldatenrang, dus vier of vijf rangen lager. Zij zeiden: daar heb je zo'n toerist. Gezellig hier? Vind je het leuk? Ook in de kantines en zodra je als burger jezelf vertoonde, vooral in operationele scenario's. Als je bij een oefening op bezoek ging of je kwam bij een staf waar echt nog de hardcore militairen hun werk deden, bemodderd en bevlekt, dan werd er vrij snel gezegd: wat kom je doen? Je komt storen, want wat moet ik voor jou doen? Wij komen een interview afnemen over de militaire historische ervaringen. We hebben nog wel een kwartiertje. Zo werd al vrij snel duidelijk dat je beter op het hek kunt zitten en naar binnen kunt kijken, dan dat je deel uitmaakt en erover moet schrijven en onderzoek naar moet doen.00:04:33 - 00:04:51Chris: Dat vond ik niet erg. Als je me dus achteraf op de brandstapel zet, zou ik zeggen: misschien is het toch beter dat ik niet in militaire dienst ben geweest.00:04:51 - 00:04:56Presentatrice: Laten we beginnen bij het begin. Waar is de dienstplicht ontstaan?00:04:57 - 00:05:41Chris: Staten hebben door de eeuwen heen altijd geworsteld met de vraag: wat kunnen we van onze burgers vragen? Burgers hebben rechten, heel veel rechten als het goed is, zeker in een democratie. Ze hebben ook plichten. Eén van de plichten is part of the deal, zou je kunnen zeggen. Dat is dat je meehelpt om het land te verdedigen. De Grieken dachten daar al over. De Romeinen dachten daarover. Soms gebeurde dat in de vorm van welwillendheid. Soms in de vorm van een dienstplicht. Het begint pas echt een ingeburgerd instituut te worden op het moment dat in het begin van de negentiende eeuw, in de tijd van een Napoleontische oorlog, er toch wel overduidelijk echte nationale staten ontstaan. Die willen echt vechten voor hun voortbestaan.00:05:41 - 00:06:31Chris: De term nationalisme zie je dan echt opkomen. Dat roept dan ook de vraag op: ja, waar vinden we genoeg mankracht om dat vaderland, desnoods tegen de prijs van je eigen leven, te verdedigen? De meest voor de hand liggende oplossing was voor veel landen en zeker ook voor Napoleontisch Frankrijk, het revolutionaire Frankrijk, om dat levée en masse te doen. Levée en masse betekent: massaal oproepen van mensen. Dat bleek zo succesvol, dat heel veel landen in Europa dat vervolgens hebben overgenomen. Kijk naar alle successen die Napoleon geboekt heeft. De Pruisen zijn een heel goed voorbeeld. Ze zijn er ook erg goed in geslaagd om dat te doen. Ook het nieuwe Koninkrijk Nederland in 1815 heeft de Napoleontische dienstplicht voortgezet, omdat het best wel een efficiënt systeem was.00:06:31 - 00:07:16Chris: Als je naar een geboortemoment van de dienstplicht zoekt, zou dat ergens begin negentiende eeuw zijn, denk ik, echt als instituut. Daarna is het een uitwerking van de basis. Voortdurend komt de discussie terug: hoe groot moet dat dienstplichtleger dan zijn? Wie moeten er in dat dienstplichtleger? Na een tijdje komt in de twintigste eeuw zelfs de discussie: moeten we ook vrouwen gaan oproepen voor de dienstplicht? In Nederland speelden voortdurend de discussie: moeten we de dienstplicht ook niet zien als gewoon een baan? Moeten we een CAO hebben bijvoorbeeld? Moeten we het betalen met een salaris. In essentie is het de vraag: wat mag de staat van zijn burgers vragen? Eén van de antwoorden daarop is: dan moet hij in dienst. Dat is de dienstplicht geworden.00:07:17 - 00:07:21Presentatrice: Dat is best wel vroeg. Al heel lang geleden is dat ontstaan.00:07:21 - 00:07:23Chris: Ja, zeker.00:07:23 - 00:07:25Presentatrice: Is dat sindsdien ook weer opgeschort?00:07:25 - 00:08:19Chris: Ja. Ik zal even Nederland als voorbeeld nemen. Voortdurend doet zich de vraag voor: wat kun je van die burgers vragen? Je vraagt nogal wat. Je vraagt dat ze meerdere jaren en in een oorlogssituatie zelfs hun leven moeten wagen, voor het vaderland. Daar zitten ook jongens bij die helemaal geen zin hebben om het leven voor hun vaderland te geven. Die zijn misschien pacifist of helemaal geen zin hebben om internationale oorlogen uit te voeren en dat toch moeten. Ze kunnen thuis wat beters te doen hebben. Dat kan ook. De vraag is altijd: wat kan zo'n staat van zo'n burger vragen? Ik geef twee voorbeelden. De Vietnamoorlog, Amerika, jaren 60. De dienstplicht bestaat nog in Amerika. Er wordt altijd gezegd dat één van de redenen waarom die oorlog zo omstreden was in Amerika zelf, niet het moeizame strijdverloop in Vietnam zelf was....

In deze aflevering van Legergroene Herinneringen spreken we met Henk, die zijn dienstplicht invulde als chauffeur in Duitsland. Henk deelt verhalen over zijn avonturen met viertonners en Leopards, zijn band met medesoldaten, en wat hij leerde over leiderschap en kameraadschap. Hij kijkt terug op de indrukwekkende oefeningen, zoals de grote Engelse oefening Lionheart, en geeft een unieke kijk op zijn tijd in de cavalerie.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.Transcriptie:00:00:00 - 00:00:19Roos: Hallo, allemaal, en welkom bij Legergroene Herinneringen. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud-dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en de levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Ik zit hier vandaag met Henk. Hij heeft zijn dienstplicht in het buitenland vervuld. Goedemiddag, Henk.00:00:19 - 00:00:21Henk: Goedemiddag, Roos.00:00:22 - 00:00:22Roos: Leuk dat u er bent.00:00:23 - 00:00:23Henk: Dank je wel.00:00:23 - 00:00:33Roos: We gaan het vandaag hebben over jouw diensttijd. Als je je diensttijd zou moeten omschrijven in één zin, wat zou die zin dan zijn?00:00:35 - 00:00:36Henk: Heel ontdekkend.00:00:38 - 00:00:39Roos: Ontdekkend.00:00:39 - 00:00:40Henk: Ja, heel ontdekkend.00:00:41 - 00:00:42Roos: Op welke vlakken allemaal?00:00:43 - 00:01:00Henk: Omdat je allerlei dingen doet die je in het normale burgerleven niet doet. Wat dat betreft, was het heel ontdekkend, maar ook in onderlinge relaties met mensen.00:01:02 - 00:01:03Roos: Die samenwerking.00:01:03 - 00:01:57Henk: Ja. Ik ben geboren in een hele rustige hoek van Nederland en voordat ik in militaire dienst ging, kwam ik niet zo heel ver uit het hoekje. Je kring van mensen die je kende, was ook heel klein en die werd toen natuurlijk veel groter. Je kreeg te maken met mensen uit andere culturen, maar ook uit andere streken van Nederland, maar ook dingen doen, het op oefening gaan in Duitsland, het Duitsland ontdekken. Ik ben geboren vlak aan de Duitse grens, 700 meter van de Duitse grens af, maar nu kwam je in hele andere hoeken van Duitsland. Wat dat betreft, was militaire dienst voor mij heel erg ontdekkend.00:01:58 - 00:02:02Roos: Hoeveel verschillen bijvoorbeeld mensen uit de Randstad van jou?00:02:03 - 00:02:31Henk: Ik moet eerlijk zeggen dat we ons heel snel aanpasten aan elkaar. Wat ik mooi vond, is dat we ook elkaars accent gingen aannemen. De Amsterdammers namen woorden van mij aan en ik nam weer woorden van de Amsterdammers aan. Dat vond ik heel fijn.00:02:32 - 00:02:43Roos: We gaan even beginnen bij het begin van de dienst. Je werd opgeroepen en dat ging door middel van een brief. Weet je nog die dag dat dat gebeurde?00:02:43 - 00:03:46Henk: Ja. Dat weet ik nog heel goed. Waarom weet ik dat heel goed? Ik had helemaal geen zin om een militaire dienstplicht te vervullen. Ergens in februari 1981 ben ik gekeurd in Groningen. Ik moet eerlijk zeggen dat ik daar al niet al te fanatiek ben geweest: expres te laat komen, de boel een beetje tegenwerken. Ik werkte in de bouw en ik had het daar geweldig naar mijn zin. Ik studeerde erbij in de avonduren. Ik was me een beetje aan het opwerken. Toen was ik 20 en toen lag de oproep in de bus. Ze hadden gevraagd of ik voor de derde keer vrijstelling zou kunnen krijgen. Je kreeg dan namelijk uitstel, want ik zou dan nóg weer met een nieuwe opleiding beginnen. Dat had de vakopleiding allemaal voor mij geregeld, maar het ging niet door. Ik moest opkomen.00:03:47 - 00:03:49Roos: Had je al drie keer vrijstelling?00:03:49 - 00:03:50Henk: Twee keer had ik vrijstelling gehad.00:03:52 - 00:03:54Roos: Wat was dan de reden voor die vrijstelling?00:03:55 - 00:03:59Henk: Ik kreeg studieafstel.00:03:59 - 00:04:01Roos: Wat studeerde je toen?00:04:01 - 00:04:02Henk: Bouwtechniek.00:04:04 - 00:04:10Roos: Vond je dat ook echt leuk dat je daar uitstel voor aan het vragen was?00:04:10 - 00:04:18Henk: De bedoeling van het uitstel was om afstel te krijgen. Dat was de tactiek.00:04:20 - 00:04:22Roos: Dat tegenwerken wat je net zei.00:04:22 - 00:04:24Henk: Ja.00:04:24 - 00:04:31Roos: Had je dan bijvoorbeeld niet iets in de keuring anders kunnen doen? Had je daar niet over nagedacht?00:04:31 - 00:04:39Henk: Ja. Ik heb een beetje gehouden dat ik doof was, maar dat lukte niet.00:04:41 - 00:04:41Roos: Dat was het enige.00:04:42 - 00:05:02Henk: Dat was een van de enige. Sommige mensen moesten op het eind van de keuring nog een test doen. Dat hoefde ik niet. Ik mocht al heel vroeg weg. Toen had ik al zoiets van: het is me gelukt. Toen kreeg je zes weken later of zo een kaartje in de bus: geschikt.00:05:04 - 00:05:05Roos: Oh, dan doet het zeer.00:05:05 - 00:05:05Henk: Ja.00:05:05 - 00:05:13Roos: Keuring voorbij. Oproep gekregen. Wat was de eerste plek waar je naartoe ging?00:05:14 - 00:06:18Henk: Ik moest me melden op de Cort Heyligerskazerne in Bergen op Zoom. Ik zou van Bergen op Zoom doorgaan naar Ossendrecht, maar dat ging niet door. Ook die dag was ik de boel weer een beetje aan het saboteren. Je moest daar 's morgens om 07:00 of zo zijn. Ik ben samen gegaan met iemand bij mij in de woonplaats. Hij moest ook. We zijn pas om 10:00 gegaan. We zeiden: we doen rustig aan. Ze wachten wel op ons. Om 10:00 uur zijn we met de trein gegaan. Achteraf was dat een geluk. We kwamen later aan in Bergen op Zoom. Ik had al twee jaar een autorijbewijs. Ik zou eerst op de Landrover geplaatst worden in Ossendracht, maar ze hadden te weinig mensen in Bergen op Zoom voor de viertonner-opleiding. Toen werd mij gevraagd: wil je niet op de viertonner-opleiding? Dat is natuurlijk veel mooier dan een andere opleiding. Ik zei: natuurlijk wil ik dat.00:06:18 - 00:06:21Roos: Had je je autorijbewijs al?00:06:21 - 00:06:35Henk: Ja. Dat had ik toen al twee jaar. Daarom hadden ze ook gezegd: blijf maar hier. Dan hadden zij de opleiding ook vol. Dat vond ik een hele goede ruil. Toen begon al een klein beetje de jubelstemming.00:06:36 - 00:06:38Roos: Toen ging het weer heel anders.00:06:39 - 00:06:42Henk: Toen kwam toch dat ik dacht: nu heb ik er ook nog iets aan.00:06:42 - 00:06:46Roos: Toen rijopleiding in een viertonner.00:06:46 - 00:07:07Henk: Ja, rijopleiding in een viertonner. Die had ik al heel snel. Ik kom van het boerenland. Ik had heel vroeg op de tractor leren rijden. Mijn vader was vrachtwagenchauffeur. Ik reed al heel vroeg met een vrachtwagen. Ik had al heel snel mijn rijbewijs gehaald.00:07:08 - 00:07:09Roos: Je reed af en toe stiekem met je vader in de vrachtwagen.00:07:09 - 00:07:14Henk: Ja. Hij liet me af en toe stiekem rijden. Dat kon toen nog.00:07:15 - 00:07:23Roos: Toen waren ze nog niet zo streng. De rijoefening was in Bergen op Zoom.00:07:24 - 00:08:39Henk: Ja, in Bergen op Zoom had je de rijopleiding. Je had de theorie. Wij moesten daarmee experimenteren hoe dat was. Ik vond dat een stuk gemakkelijker dan de manier waarop ik toendertijd mijn theorie heb moeten halen. Je had motorvoertuigentechniek en je had velddienst in Bergen op Zoom, exercitie, dat soort dingen, en natuurlijk heel veel sporten. Dat vond ik geweldig. Dat paste precies bij mij. Gaandeweg werd ik een beetje ingeburgerd in het militaire leven, dat me steeds meer begon te bevallen. Ik moet zeggen dat ik wél van de eerste dag heb gezegd: ik moet hier nu toch veertien maanden zijn. Ik wil in die veertien maanden ook eruit halen wat erin zit en niet veertien maanden dwarsliggen. Daar had ik geen zin in.00:08:39 - 00:08:41Roos: Op een gegeven moment ga je jezelf ook dwarsliggen.00:08:41 - 00:08:42Henk: Precies.00:08:42 - 00:08:56Roos: Goede keuze dan. Zijn er ook dingen waarvan je vóór de dienstplicht dacht: oh, dit gaat echt zo zijn, dat gaat me echt niet bevallen, en die vervolgens heel anders bleken te zijn toen je eenmaal bezig was.00:08:56 - 00:09:28Henk: Waar ik tegenop zag en waar ik niet zo goed mee kan omgaan, is dat mensen boven mij gaan staan, dominant zijn in dat soort dingen. Dat was in Bergen op Zoom in mindere mate zo, - niet bij iedereen, bij sommige mensen wél - maar in Duitsland was dat absoluut niet meer zo.00:09:28 - 00:09:30Roos: Hoelang heb je op de rijopleiding gezeten?00:09:31 - 00:09:41Henk:...

In deze aflevering van Legergroene Herinneringen spreken we met Pieter, die een deel van zijn diensttijd doorbracht in Duitsland. Pieter vertelt over zijn avonturen op Langemannshof, de kameraadschap met medesoldaten en zijn ervaringen met de Amerikaanse en Britse legers. Hij deelt ook zijn kijk op discipline en wat zijn diensttijd voor zijn latere leven betekende.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.---Transcriptie00:00:00 - 00:00:19Interviewer 1: Hallo allemaal. Welkom bij Legergroene Herinneringen. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud-dienstplichtigen over hun diensttijd. De hoogtepunten, maar ook de dieptepunten en de levenslessen die uit deze tijd stammen worden hier aan het licht gebracht. Ik zit hier vandaag met Pieter en hij zat in het buitenland in dienst. Goedemiddag, Pieter.00:00:19 - 00:00:19Pieter: Goedemiddag.00:00:19 - 00:00:22Interviewer 1: Leuk dat u er bent.00:00:22 - 00:00:23Pieter: Dank je.00:00:23 - 00:00:34Interviewer 1: We gaan vandaag in gesprek over jouw diensttijd, want jij hebt in het buitenland een deel van je dienst vervuld.00:00:34 - 00:00:41Pieter: Een deel van mijn diensttijd heb ik in Duitsland vervuld. In Langemannshof op de Lüneburger Heide in Duitsland.00:00:41 - 00:00:49Interviewer 1: We gaan beginnen bij het begin, want je werd opgeroepen.00:00:50 - 00:01:15Pieter: Dat zat eraan te komen, want de dienstplicht was nog in volle gang in mijn periode. Je wist op een gegeven ogenblik dat je ergens een keer een oproep zou krijgen voor dienstplicht. Op een dag viel de oproep voor een keuring in de bus.00:01:16 - 00:01:17Interviewer 1: Wie vond hem als eerst?00:01:19 - 00:01:30Pieter: Ik geloof dat die tussen de post zat en dat mijn moeder zei van: volgens mij moet jij je gaan melden. Ik zei van: dat is fraai, dus dat hebben we gedaan.00:01:31 - 00:01:33Interviewer 1: Was jij toen nog bezig met school?00:01:33 - 00:02:11Pieter: Ik zat op de mts in Appingedam. Ik woonde in Delfzijl. Ik deed de opleiding Werktuigbouw en dat was in volle gang. Ik was ook in volle gang met mijn jeugd, dus een beetje flierefluiten en allerlei dingen doen. Ik was nogal cultureel gearrangeerd, dus ik deed allerlei dingen. Toen die oproep binnenkwam voor de keuring was het wel even een mindset van: dit zit aan de horizon eraan te komen.00:02:13 - 00:02:15Interviewer 1: Had je enige tegenzin, of dat niet?00:02:15 - 00:02:37Pieter: Ik kan niet zeggen dat ik tegenzin had, maar ik wist niet helemaal wat ik ervan moest verwachten. Je zit in een redelijke vriendenbubbel met al je vrienden, schoolmaatjes en dat soort dingen. Ik had geen tegenzin, maar ik heb het over me heen laten komen.00:02:40 - 00:02:43Interviewer 1: Werden al je vrienden om je heen ook allemaal opgeroepen of was je de enige?00:02:43 - 00:03:19Pieter: Als je uit Delfzijl komt, heb je een grote kans dat je vrienden hebt die op de Zeevaartschool zitten. Die jongens gingen op een gegeven ogenblik varen. Die hadden stages en die hoefden niet in dienst, omdat ze die stages hadden en naar de Zeevaartschool gingen. Ik geloof dat twee van mijn vrienden naar de marine zijn gegaan, maar voor de rest niet. Daarna had ik vrienden die ook in dienst moesten en die de oproep ook hadden gehad.00:03:20 - 00:03:22Interviewer 1: Jij moest eerst nog je school afmaken?00:03:24 - 00:04:30Pieter: Ja, en dat ging niet zo vlot. Ik heb er twee jaar langer over gedaan. Het eerste jaar ging vrij vlot mis en toen heb ik het weer opnieuw gedaan. Naarmate de schooltijd vorderde kwam de oproep om in dienst te gaan, dus de dienstoproep. Ik zou in '84 in dienst moeten, maar ik zat nog volop in mijn studie en die duurde wat langer. Ik zou mijn school niet kunnen afmaken als ik in '84 in dienst zou moeten. Ik heb destijds een brief geschreven naar Ministerie van Defensie, want ik wist dat er een mogelijkheid was om uitstel te krijgen. Die uitstel heb ik ook gekregen. Er staat keurig netjes in de brief 'bij hoge uitzondering', maar dat zullen ze wel meer gezegd hebben. Toen mocht ik dus in '86 opkomen, dus in september '86. Lichting 86-5 ben ik dan opgekomen.00:04:31 - 00:04:37Interviewer 1: Met die keuring waren er veel mensen die deden alsof ze iets mankeerden.00:04:38 - 00:05:32Pieter: Dat zijn altijd de verhalen van de S5, je gek verklaren, niet tegen prikken kunnen en dat soort dingen. Ik moet je eerlijk zeggen dat ik dat zelf niet heb gezien toen ik voor de keuring ging. De verhalen gingen wel rond. We waren een stelletje nuchtere Groningers bij elkaar van: stel je niet aan. Je gaat voor die keuring. Als je wat mankeert dan mankeer je wat, dan komen ze daar wel achter en dan vertellen ze het wel. Dat hoef je niet nep te doen, dat is geen probleem. Achteraf heb ik in mijn vriendenkring gehoord dat iemand absoluut niet in dienst wilde. Die heeft om vervangende dienstplicht gevraagd.00:05:32 - 00:05:34Interviewer 1: Wat heeft hij uiteindelijk dan gedaan?00:05:34 - 00:05:35Pieter: Hij heeft in een bibliotheek gezeten.00:05:38 - 00:05:41Interviewer 1: Heb je dan zoiets van: lafaard, waarom heb je het niet gewoon gedaan?00:05:41 - 00:06:00Pieter: Nee, helemaal niet. Iedereen heeft zijn redenen voor wat hij wil en doet. Ik heb daar nooit bezwaren tegen gehad. Je moet het gewoon aanpakken.00:06:00 - 00:06:01Interviewer 1: Iedereen moet zelf weten hoe ze het doen?00:06:01 - 00:06:01Pieter: Ja.00:06:05 - 00:06:12Interviewer 1: Oké. Op een gegeven moment had je je school afgerond en toen was het tijd voor de dienst?00:06:12 - 00:06:14Pieter: Ja.00:06:14 - 00:06:16Interviewer 1: Waar ging je toen heen?00:06:16 - 00:07:05Pieter: Naar Blerick, in de Willem Frisokazerne. Er staat geloof ik nog een gedeelte van in Blerick. Ik zie het af en toe nog op Facebook voorbijkomen. Vanuit Delfzijl kreeg ik een treinkaartje en kon ik me gaan melden. Er stond in de brief dat ik niet verder mocht reizen dan het NS-station in Blerick. Alsof je nog plannen had om door te reizen naar Maastricht, dus dat zat er niet in, want ik mocht niet verder. Daar hield het ook wel op. Daar stond de kazerne en konden we ons gaan melden. Daar heb ik mijn uitrusting en opleiding gekregen, de basisopleiding soldaat. In primair is het de rijopleiding waarvoor ik daarnaartoe werd gestuurd.00:07:06 - 00:07:08Interviewer 1: Hoe was die rijopleiding?00:07:08 - 00:08:01Pieter: De rijopleiding was op zich plezierig. We hadden een fantastische korporaal die ons rijles gaf, dat kan ik me nog herinneren. Ik had liever vrachtwagenrijles gedaan, want ik werd op de Landrover gezet. Ik had mijn burgerrijbewijs al, want ik was de achttien al gepasseerd. Ik heb toen mijn rijbewijs gehaald. Achteraf had ik even moeten wachten tot mijn diensttijd, want dan had ik het gratis kunnen halen, maar dat weet je van tevoren niet. Ik had liever geswitcht naar de vrachtwagen, maar de Landrover was prima. Ik heb veel terreinrijden gedaan, dus dat neem ik nu nog mee in de hobby.00:08:02 - 00:08:08Interviewer 1: Als je een rijbewijs hebt en je gaat de dienst in, waarom moet je dan nog een keer je rijbewijs halen?00:08:08 - 00:08:10Pieter: Dat is een goede vraag.00:08:10 - 00:08:12Interviewer 1: Daar is zeker geen antwoord op?00:08:12 - 00:08:12Pieter: Nee.00:08:12 - 00:08:16Interviewer 1: Dat is wel jammer.00:08:19 - 00:08:48Pieter: Je diensttijd bestaat niet uit alleen maar rijden in de Landrover. Je komt op en moet een soldaat worden. Daar zitten allerlei lessen in, zoals: discipline, marcheren en noem maar op. Je zit erin om jou tot een soldaat te maken, dus daar ben je dan druk mee de eerste drie of vier maanden.00:08:48 - 00:08:50Interviewer 1: Dus het was niet alleen maar rondjes rijden en rijlessen?00:08:50 - 00:08:54Pieter: Nee.00:08:55 - 00:08:58Interviewer 1: Wat stond na die rijopleiding toen op de planning?00:08:58 - 00:09:46Pieter: Ik kreeg toen een dienstvak toegewezen, dus je werd dan uitgezonden naar het onderdeel waar je naartoe zou moeten gaan. Ik kreeg een zwarte baret, dus dat betekent dat ik naar de Cavalerie Huzaren zou gaan. Ik ben ook Huzaren dienstplichtig soldaat en dat hou ik nog steeds altijd omhoog. Dat vind ik wel belangrijk. Voor mijn dienstvak zou ik wapenhersteller worden. Ik werd naar de Du Moulinkazerne gestuurd tussen Amersfoort en Utrecht. Daar heb ik zo'n beetje twee maanden lang mijn wapenopleiding gedaan.00:09:49 - 00:09:52Interviewer 1: Dacht je toen je daar bijvoorbee...

In deze aflevering van Legergroene Herinneringen spreken we met Fred Kerkhof, een voormalig dienstplichtige die aanvankelijk met tegenzin aan zijn diensttijd begon, maar later 38 jaar beroepsmilitair werd. Fred deelt unieke verhalen over kameraadschap, het leren van leiderschap, en de bijzondere tradities die hem zijn leven lang zijn bijgebleven.Over Legergroene Herinneringen‘Ik ging met tegenzin, maar heb de tijd van mijn leven gehad', ‘De kameraadschap die je bij defensie hebt, is uniek', ‘Je kan meer dan je denkt' en ‘Leidinggeven doe ik nog steeds volgens de dingen die ik heb geleerd via de instructiekaart'. Het is maar een kleine greep uit de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen die geïnterviewd zijn voor de podcastserie Legergroene Herinneringen.In die podcast belichten we niet alleen de geschiedenis van de dienstplicht maar besteden we vooral aandacht aan de persoonlijke verhalen van de dienstplichtigen.--Transcriptie00:00:00 - 00:00:21Gastvrouw: Hallo allemaal, en welkom bij Legergroen herinnering. In deze podcast gaan we de komende weken in gesprek met oud-dienstplichtigen over hun diensttijd, de hoogtepunten, de dieptepunten, en de levenslessen die uit deze tijd stammen, worden hier aan het licht gebracht. Ik zit hier vanmiddag met iemand die met enorme tegenzin de diensttijd inging, maar achteraf beroepsmilitair is geworden. Goedemiddag Fred!00:00:22 - 00:00:23Fred Kerkhof: Ik denk dat het aardig klopt.00:00:23 - 00:00:24Gastvrouw: Dat klopt, toch?00:00:24 - 00:00:26Fred Kerkhof: Ja, dat klopt als een bus, denk ik.00:00:26 - 00:00:27Gastvrouw: Oké.00:00:28 - 00:01:06Fred Kerkhof: Ik ben 70 jaar en we praten nu over de tijd dat ik gestudeerd had. Ik studeerde bouwkunde. We hadden een eigen bedrijf thuis. Ik praat over de jaren '70 van de vorige eeuw. Toen was het zo dat de dienstplicht voor één op de drie jongens normaal was. Eén op de drie jongens moest de dienst in. Twee op de drie dus niet, om wat voor reden dan ook. Er was een periode dat de Vietnamoorlog woedde. Het was een periode dat er kernwapens in de wereld waren en de mensen van mijn leeftijd waren helemaal niet zo blij om de militaire dienst in te gaan. Dat wilden we eigenlijk niet. We zaten te denken aan een oorlogssituatie zoals Vietnam.00:01:06 - 00:01:42Fred Kerkhof: Als je gestudeerd had, was het zonde van je tijd, en het was een tijd dat de provo, de hippies net modern waren. Ik had vrij lang haar tot over mijn schouders, een oude Afghaanse jas aan en een bandenbomketting op tegen de atoombom. Op een gegeven moment, als je dan de zeventienjarige leeftijd hebt bereikt, krijg je een briefje thuis dat je gekeurd moet worden. Ik ben in 1970 gekeurd in Delft, en ik werd bijna voor bosus één goedgekeurd. Ik wist absoluut niet wat bosus één was, maar dat wil dus zeggen dat ik geschikt was voor alle mogelijke diensten.00:01:42 - 00:01:46Gastvrouw: Hoe was dat die keuring? Je kreeg eerst dat briefje thuis.00:01:46 - 00:02:18Fred Kerkhof: Ja, ik had een briefje thuis. Ik woonde in de Randstad in Den Haag, en ik moest naar Delft toe, want daar was de dichtstbijzijnde keuringstation. Daar moest je dan een hele dag naartoe en werd je uitgekleed tot op je onderbroek, dan liep je langs een aantal artsen en zij gingen kijken of je bewegingsmotoriek goed was. Je werd gewogen, er werd gekeken hoe lang je was, er werd naar je oog gekeken. Je kreeg een ogentest. Je moest met een pollepel voor je oog staan. Eerst voor je rechteroog en dan voor je linkeroog. Je kreeg een gehoortest. Kortom, ze gingen kijken of je wel geschikt was voor de militaire dienst.00:02:18 - 00:02:28Fred Kerkhof: Daar vielen ook mensen af. Sommige mensen op stabiliteit bijvoorbeeld, waar ook mensen bewust hun best deden om afgekeurd te worden. Er gingen allerlei verhalen de ronde.00:02:28 - 00:02:29Gastvrouw: Merkte je dat?00:02:29 - 00:03:01Fred Kerkhof: Nee, ik deed dat zeker niet, want ik vond dat niet eerlijk. Ik vond wel dat als ik toch gekeurd moest worden, dan wilde ik ook goedgekeurd worden. Maar ik zei dat er wel allerlei verhalen werden verteld wat je kon doen om te zorgen dat je afgekeurd werd. Je kon zeggen dat je homoseksueel was. Dat was toentertijd uit den boze. Dat is tegenwoordig wel heel anders. Je kon vloeitjes onder je arm doen, dan ging je extra zweten en weet ik veel. Allemaal trucjes om te zorgen dat je afgekeurd werd. Je kon doen alsof je niet helemaal bij de les was en dan werd je afgekeurd op je stabiliteit. Je kreeg bijvoorbeeld, een S5, noemden ze dat.00:03:02 - 00:03:39Fred Kerkhof: Maar dat was ook zo als je een S5 kreeg en er waren mensen die hadden er alles voor over om niet in dienst te hoeven. Dan had je ook de mogelijkheid niet meer om een betrekking te krijgen bij het Rijk, en ik wist niet of ik later misschien wel een betrekking bij het Rijk zou willen hebben. Al was het maar postbode, ik noem maar wat, dus ik heb dat bewust niet gedaan. Dan word je gekeurd en krijg je een paar dagen later een briefje thuis. Ze vertelden het je terplekken dat je bent goedgekeurd. Ik studeerde toen nog, ik studeerde bouwkunde en dat wilde ik wel afmaken. Dat kon toen nog, dan kreeg je uitstel. Ik kreeg toen uitstel tot mijn 22ste om pas later in dienst te gaan.00:03:39 - 00:04:01Fred Kerkhof: Op een gegeven moment kreeg ik een uitnodiging voor een tweede keuring. Die werd gehouden in kamp Waterloo, in de buurt van Amersfoort. Er werd gekeken of je geschikt was voor een kaderfunctie, onderofficier of officier. Ik dacht als ik dan toch in dienst moet, dan wil ik het liefst ook onderofficier of officier worden, want dan heb je in ieder geval een leidinggevende functie. Dan kan je misschien later er nog wat mee doen als je dat wilt.00:04:01 - 00:04:04Gastvrouw: Had u die tweede keuring zelf aangevraagd?00:04:04 - 00:04:04Fred Kerkhof: Ja.00:04:04 - 00:04:06Gastvrouw: Of was het: "Jij gaat de tweede keuring doen."?00:04:07 - 00:04:07Fred Kerkhof: Nee, daar ging je naartoe.00:04:07 - 00:04:07Gastvrouw: Oké.00:04:07 - 00:04:47Fred Kerkhof: Dat was een tweedaagse keuring, en daar kwam je op een oude kamp met allemaal oude romneyloodsen. Dat zijn een soort stalen, halfronde, oude barakken, en daar werden die keuringen gedaan. Daar deed je allerlei dingen. Je moest op een gegeven moment een - ze noemen dat - leiderschapstraining doen. Dan ging je met te korte balken, touwtjes en met een aantal mensen moest je proberen een hindernis te overbruggen en kijken hoe dat ging. Waar het hun om ging, was om te kijken of je leidinggevende capaciteiten had. Men moest ook bijvoorbeeld, een maquette bouwen over hoe jij een dorp of een stad zag, en waar je publieke gebouwen, een haven, industrie, kantoren wilde hebben, of weet ik veel wat.00:04:48 - 00:05:33Fred Kerkhof: Dat was voor mij vrij makkelijk, omdat ik bouwkunde studeerde had ik die ideeën wel. Maar daar kreeg je de uitslag niet van. Dat was heel vervelend. Dat was in 1974. In 1975 was ik klaar met mijn studie en ik wist dat ik in dienst moest. Dat zou rond september zijn, daar had ik een oproep voor gehad, dat ik rond september moest opkomen voor militaire dienst. In maart-april waren meestal de eindexamens en die heb ik gehaald. Dus ik ben eerst nog lekker naar Spanje op vakantie geweest met een vriend van mij. Toen ik terugkwam, moest ik in militaire dienst. Ik had een briefje gekregen met een spoorkaartje eraan, en er stond in dat ik mij moest melden op de Bernhardkazerne in Amersfoort. Volgens mij, op 3/2 september 1975 moest ik er dan zijn.00:05:36 - 00:05:48Fred Kerkhof: Ik heb niets meer gehoord over eventueel een kaderopleiding, een onderofficier of een officiersopleiding. Ik heb mijn spulletjes gepakt in een tasje met mijn elektrische apparaat erin en ik ben op de trein gestapt.00:05:48 - 00:05:53Gastvrouw: Op dat moment, hoe dacht uw familie erover? Wat vond bijvoorbeeld, je moeder ervan?00:05:53 - 00:06:32Fred Kerkhof: Mijn vader was overleden en mijn moeder en wij hadden een eigen zaak thuis. Zij vond het ook zonde, want ze vond het beter dat ik in de zaak zou komen werken. Ik was de oudste man thuis en ik zou eigenlijk die zaak overnemen. Het was een bouwbedrijf tevens makelaarskantoor. Maar goed, aan de andere kant vond ze het ook wel weer goed voor me dat ik daar naartoe zou gaan. Mijn stiefvader, die overleden was, heeft altijd geroepen dat ik wel iets zou hebben voor de militaire dienst. Maar dat vond ik dus niet, met mijn lange haar en ketting, want dat leek me drie keer niks. Ik vond discipline zonde. Je moest luisteren naar anderen. Dat vond ik ook niet zo geweldig. Ik wou liever zelf vertellen wat er moest gebeuren.00:06:32 - 00:07:12Fred Kerkhof: Dus ik had er helemaal geen zin in. Mijn moeder zei: "Ja, prima. Je gaat gewoon en succes!" Dus ik ben in de trein gestapt en ik ben naar Amersfoort gereden. In Amersfoort kwam ik een jongen tegen die bij mij uit de buurt kwam. Hij ging ook naar Amersfoort, maar hij zou onderofficier worden. Ik dacht: shit, hij heeft gehoord dat hij onderofficier wordt. Hij mag er wel en dat doe ik niet. Dan moet ik daar maar als soldaat de dienst in. Dan kwam je in Amersfoort aan en dan stond er een groot bord op het perron dat je naar een bepaalde uitgang moest, en dan zag je allerlei jongens van jouw leeftijd, lang haar, kort haar, van alles. Uit het boerenland, van de stad, overal vandaan, en zij liepen allemaal in de richti...

In deze aflevering van de Tijdwinst Podcast duikt Björn Deusings in een gesprek met Hilde Westera, directeur van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB). Hilde, een doorgewinterde kracht in het openbaar bestuur, deelt haar inzichten over productief en effectief werken in een drukke en verantwoordelijke baan.Hilde vertelt over haar ervaring met time management, en hoe ze haar control-freak karakter in toom houdt. Ze bespreekt het belang van rustmomenten en reflectie, iets wat ze juist leerde van burgemeesters die 24/7 beschikbaar moeten zijn. In deze aflevering leer je niet alleen over praktische tips voor betere planning en het omgaan met uitstelgedrag, maar ook waarom het essentieel is om ruimte in te bouwen voor ontspanning.Enkele interessante dingen die na bod komen: 

Vandaag bespreken we het boek The hard thing about hard things van Ben Horowitz. Ben is de medeoprichter en beherend vennoot van Andreessen Horowitz, een durfkapitaalfirma uit Silicon Valley die investeert in ondernemers die de volgende generatie toonaangevende bedrijven. Het bedrijf investeert onder andere in Airbnb, GitHub, Facebook, Pinterest en Twitter.  Daarvoor was hij medeoprichter en CEO van Opsware, voorheen Loudcloud, dat in 2007 werd overgenomen door Hewlett-Packard voor $1,6 miljard dollar in 2007.  Horowitz schrijft over zijn ervaringen en inzichten uit  zijn carrière als student computerwetenschappen, software-ingenieur, medeoprichter,  CEO en investeerder in een blog die door bijna tien miljoen mensen wordt gelezen. Ik weet niet zo goed wat ik van dit boek vind. Typisch Amerikaans. Focus op financieel succes. Het boek heeft een focus op de startup wereld die willen verkopen of naar de beurs. Anglo Amerikaanse wereld. Opschalen. Focus op oorlog in de markt, Winner takes all omgevingen. Hij noemt regelmatig bekende Amerikaanse succesvolle CEO's en sport coaches als voorbeeld. Alles geven als oprichter. Wat hij verder doet is niet alleen de rooskleurige kant beschrijven, maar ook alle lastige dingen die op je pad komen als CEO. 1 Van communist tot durfkapitalist 2 ‘I Will Survive' 3 Deze keer met gevoel  4 Wanneer alles instort  5 Zorg voor je mensen, je producten en je winst – in die volgorde  6 Over de zorgen van weggaan 7 Leidinggeven zelfs als je niet weet waar je naartoe gaat  8 De eerste regel van ondernemerschap: er zijn geen regels  9 Het eind van het begin  1 Van communist tot durfkapitalist 2 ‘I Will Survive' 3 Deze keer met gevoel  4 Wanneer alles instort  5 Zorg voor je mensen, je producten en je winst – in die volgorde  6 Over de zorgen van weggaan 7 Leidinggeven zelfs als je niet weet waar je naartoe gaat  8 De eerste regel van ondernemerschap: er zijn geen regels  9 Het eind van het begin Holacracy in times of crisis - Tom van der Lubbe (video) Peace time CEO - War time CEO A16z.com Disclaimer - heb je problemen neem contact met (zelfmoordlijn) Opvallende lessen uit het boek voor ons: 00:00 intro - korte indruk van het boek door Erno 03:25 korte indruk van Tom - het belangrijkste boek voor de ondernemer. 4:35 Vergelijk tussen een succesvol boek en dit boek - in dit boek staan de echt lastige situaties en keuzes voor ondernemers. 5:45 Ondernemen is heel eenzaam en dat je niet weet wat je de volgende week moet doen. Ondernemen is een nachtmerrie. 08:00 Je betaald privé een hele hoge prijs omdat je denkt dat je het beter weet en ondernemer wordt. 16:00 De meest gelezen management en ondernemersboeken zijn niet door echte ondernemers geschreven. 17:45 The war time CEO - niet leuk maar enorm belangrijk in tijden wanneer het niet goed gaat met het bedrijf. 26:25 Een CEO in oorlogstijd is niet uit op consensus, maar tolereert ook geen onenigheid. 27:20 Wees bij je mensen, vooral in een moeilijke tijd. 27:50 Leiding geven, zelfs als je niet weet waar je naar toe gaat. 28:45 De lastigste vaardigheid die hij als CEO moest leren. 29:50 Type 1 en type 2 CEO. 33:00 Praktische tips voor goede feedback naar medewerkers. 40:20 Sluit je aan bij een ondernemersnetwerk zoals EO, IDG Entrepreneurs network of werk met een coach. Bronnen die we genoemd hebben Mark Andreesen Ben Horowitz Andreessen Horowitz Blog Ben Horowitz Peter Thiel Reid Hoffman - Masters of Scale Only the paranoid survive - Andrew Grove Teal Around the World 2023: Tom van der Lubbe - 'Holacracy in Times of crisis' Peacetime CEO/Wartime CEO - Ben Horowitz VanMoof en Lightyear Luister naar deze aflevering Beluister hier ons gesprek over het boek The hard things about hard things In een halfuur delen wij dit boek met jou.

Het gesprek wat ik onlangs met een leidinggevende mocht hebben bracht mij weer even terug in de tijd. Want jeetje wat kan leidinggeven aan een team soms ingewikkeld aanvoelen. Vandaag deel ik met jou hoe ook jij kan leidinggeven in de kinderopvang zonder duwen of trekken. En de deuren zijn geopend van de Pedagogische Power Boost!! DE praktijkgerichte training voor coachend leidinggeven in de kinderopvang: https://gewoonsusanne.membirds.com/checkout/pedagogische-power-boost

Martin van den Brink en Peter Wennink, de twee co-presidenten die sinds 2013 leidinggaven aan ASML, gingen kortgeleden beiden met pensioen. Deze twee tegenpolen hielden elkaar in balans en bouwden de Nederlandse chipmachinefabrikant uit tot een technologiegigant. Wat was de sleutel tot hun succes?Gast: Marc HijinkStem: Nienke BrinkhuisRedactie: Berti KramerMontage: Jan Paul de BondtCoördinatie: Henk Ruigrok van der WerveHeeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via ombudsman@nrc.nlZie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Dat woorden een ongelofelijke kracht bezitten, hoef ik jou waarschijnlijk niet meer te vertellen. Ze kunnen iemand maken of kraken. En daar speel jij als leidinggevende in eender welke hoedanigheid een gigantische rol in. Door jouw oprechte waardering vaker uit te spreken, kun jij niet alleen je teamleden maar de mensen rondom jou tout court naar een hoger niveau tillen. Maar hoe doe je dat dan zonder te klinken als een hielenlikker? Ik neem je mee in enkele superconcrete tips.PS Wil je meer inzichten rond business en persoonlijke ontwikkeling ontvangen? Abonneer je dan gratis op de Business Dad Monthly Briefing: maandelijkse insights en tips die we niet in de podcast delen. Geen reclame, beloofd. Schrijf je in via businessdad.be/monthlybriefing.Wil jij meer exclusieve tips en inzichten? Schrijf je in voor mijn vernieuwde nieuwsbrief, de Business Dad Monthly briefing via businessdad.be/monthly

‘We zijn toch geen koekjesfabriek' ‘Gun mensen om na te denken over verduurzamen. Opleggen is niet de manier. Intrinsiek werkt goed'   Een verandering bewerkstelligen in een bestaande organisatie, doe dat maar eens! We spreken met Laurens van Houte, afdelingsmanager operatiekamer (OK) bij het Medisch Spectrum Twente (MST). Hij laat ons horen dat het mogelijk is om samen met collega's, verschillende afdelingen en veel enthousiasme verandering te bewerkstelligen. Een zeer inspirerend gesprek met een groene leider in het ziekenhuis.   Stellingen: ➕ ‘Het verduurzamen doe je met je directe collega's, met leveranciers en andere afdelingen en is alleen ondenkbaar' ➕ ‘Ik geef het goede voorbeeld'   We zijn lang ontzien geweest, qua regelgeving in het ziekenhuis als het gaat om verduurzamen. De drive die is er bij mij, is er echt. Altijd met de trap, altijd reusable materiaal gebruiken. Leidinggeven aan de OK was geen kinderdroom. De zorg en de OK-jas dat was wel iets waar ik als kind mee bezig was… Uiteindelijk heb ik de keuze gemaakt op school voor operatieassistent. Dat heeft Laurens lang gedaan,  ook heeft hij voor defensie gewerkt. Af en toe zelfs nog een uitzending gehad. In 2010 is Laurens gevraagd om coördinator te worden van operatieassistenten. In 2012 is hij gevraagd om waar te nemen als leidinggevende. In het begin heb ik me vergist in de rol. Ik ben er in gerold. Zonder gebruiksaanwijzing. Het was verrassend om te ontdekken wat je moet doen. Je gaat op een gegeven moment keuzes maken in wat je moet doen. Bijvoorbeeld binnen budget blijven en kwaliteit van personeel. Dat ging eigenlijk best goed allemaal. Een ‘eye opener' was het rendementsprogramma, door een extern bedrijf. Dat programma heeft me ogen wel doen openen. De processen zijn allemaal onder de loep genomen.  We zijn er eigenlijk achter gekomen dat we een koekjesfabriek zijn. Het traject heeft mij als leidinggevende veranderd. Ik heb geleerd om gewoontes af te leren. De buitenstaanders hebben in dit proces het verschil gemaakt. Wij zagen het zelf niet meer. In corona tijd kwam het woord ‘duurzaamheid' op het pad van Laurens. In die tijd is veel afval geproduceerd. We zijn toen met twee collega's na gaan denken over dit onderwerp. Het gaf positieve energie in een moeilijke tijd.. Als zorg werd onze sector ontzien, we werden beschermd. We hadden dus geen externe prikkel om met duurzaamheid aan de slag te gaan. Thuis doe je van alles aan duurzaamheid, terwijl op het werk niets hoeft. Ik ben het niet gaan opdringen aan de collega's hier.  Je moet mensen de ruimte en de tijd gunnen om er over na te laten denken. Je krijgt de ruimte om het geheel te overzien. De verbazing die ik had, heb ik geprobeerd om ook bij anderen neer te leggen. Laurens geeft  in onze podcast een toelichting met voorbeelden hoe hij de verduurzaming van de OK kamer heeft aangepakt. Ook spreekt hij over de duurzaamheidsbokaal – wil je weten wat het idee hier achter is? Luister dan onze podcast. De moeite waard!   ➡️

Een inspirerend gesprek met basisschooldirecteur Carla Woudstra. Carla staat bekend als een leidinggevende die overal tegelijkertijd is, alle ballen in de lucht houdt, energiek en nieuwsgierig is en betrokken.  Ze laat zich niet gek maken.   Hoe doet ze dit? We praten uitgebreid over haar rol als directeur en de functie in z'n algemeenheid.   Wat houdt deze functie in en hoe kun je in deze turbulente tijd en onderwijswereld toch met passie blijven werken? Haar tip: Wees onder andere de directeur of leerkracht die je zelf zou willen hebben.   Een super fijn gesprek met een inspirerende schoolleider die zichzelf ook regelmatig gewoon lekker als schoolmeisje kan gedragen. Veel luisterplezier.      

Frank Weijers is als proceskundige opgeleid in interventiekunde, transactionele analyse (TA), systemisch werk, Deep Democracy en corporate antropologie. En heel wat vlieguren met groepen achter de rug. En hij is ook auteur. Zijn nieuwste boek over Leidinggeven met Deep Democracy is uit en bestel je via deze link. Alle reden om hem weer eens te spreken. Meer over Frank: https://www.spelenmetruimte.nl/Het aanbod van Petra Kuipers, gratis Masterclasses,  vind je hier.Wil je meer weten over Irene als spreker en haar jukebox,  MonkeyDo (ons innovatie-programma) of Aard van het Beestje (onze cultuur & identiteitsafari)? Kijk dan op www.thezooooo.com Info over rode sokken: https://www.thezooooo.com/inspiration/rode-sokken/ Met MonkeyTalk por ik graag je creativiteit wat op. Ieder mens is creatief en dewereld heeft, in deze transitie-fase, creativiteit hard nodig. Met MonkeyTalk deel ikmijn ervaring en netwerk. Ik hoop dat je zelf dan ook een inspirerende vooraperwordt, zoals we dat bij The Zooooo noemen. En vraag ik je vooral te doen. Abonneerje op MonkeyTalk, dan krijg je automatisch de nieuwe aflevering in je app. Heb jeeen vraag of een enorme olifant in de kamer waar je een oplossing voor zoekt of wilje reageren op deze MonkeyTalk? Stuur een mail naar de oppasser@thezooooo.com.EnqueteWat vind je van MonkeyTalk? Laat het ons weten, want dat geeft ons zin.Dat doe je heel makkelijk via deze link:https://nl.surveymonkey.com/r/F55Y237Wie is Irene Koel?Gepokt en gemazeld toegepast, creatieve strateeg en founder van The Zooooo.Meer weten over wie ik ben:  https://www.thezooooo.com/about-the-zooooo/over-irene-koel/The Zooooo helpt bedrijven en organisaties bij de broodnodige creativiteit bij de ontwikkeling van duurzame identiteit. Relevante, duurzame ontwikkeling komt voort uit een sterke, authentieke merkidentiteit: woest aantrekkelijke concepten waar jetrots van wordt en impact mee maakt. Per project stel ik een dapper team samen:strategische creatieven, social designers, culturele antropologen, wie nodig is, kortom: voorapers. Buitenwereld en binnenwereld komen zo bij elkaar. We gaan met een intern multidisciplinair team aan de gang volgens het proces van design thinking. Samen vormen we een klein Gallisch dorp. Zo kussen we ieders creativiteit wakker, vergroten we de veerkracht en het oplossend vermogen. Waardevolle groei ontstaat altijd van binnenuit.Ik doe vrijwilligerswerk in India om banen te creëren voor vrouwen via Women on Wings, ik investeer in sociale bedrijven en zit in een paar besturen of ‘Raden van Advies'. En ben voorzitter van de EFFIE-jury ‘impactvolle proposities'.Wil je een petje af nemen voor MonkeyTalk en treed je zo toe tot het MonkeyTalkGilde? Reuze dank! https://petjeaf.com/monkeytalkMet dank aan de heren van Diamond Podcasting voor geluid en techniek. En dank aan Dichtwater, hij verzorgde de tekst van intro en outro.

Kees te gast! Kees heeft een bijzondere KVK meegemaakt. Fysiek was ie niet te breken en had hij nog wel weken door kunnen gaan. Maar ze hebben hem gepakt op leiderschap. In aflevering 5 werd dat hem fataal, door slaaptekort kon hij niet alles goed onthouden. Toch heeft Kees veel geleerd en gebruikt hij de lessen in het dagelijks leven.

Hoe bepalen jouw overtuigingen hoe je bent als leidinggevende?Hoe geef je leiding aan een team op een menselijke en informele manier?Hoe houd je je ziel vitaal?En hoe verbetert de wereld door het allerkleinste goed te doen?In deze aflevering is Arnout Visscher te gast. Arnout is trainer, teamcoach en spreker. Hij ontwerpt en faciliteert team- en leiderschapstrajecten op maat voor snel groeiende organisaties.Hoe werk je als team goed samen? Hoe geef je daar leiding aan? Wat is de bestaansreden van je organisatie ook alweer?Arnout is er zo een waarbij je voelt dat hij het echt grondig snapt, met een schat aan ervaring en je ermee kan helpen.In dit gesprek hebben we het over Arnout's reis als leidinggevende waar hij al jong inrolde.Over beperkende overtuigingen, persoonlijke ontwikkeling, en over zijn drang om te creëren en te spelen.Arnout is heel oprecht en heeft iets ontwapenends over zich. Je voelt je meteen op je gemak. Nu zijn er ook veel overeenkomsten in onze reizen, maar het is die oprechtheid in het contact dat maakt dat ik me meteen verwant aan hem voel.Ik vind het mooi hoe hij in het leven staat. Dat schoonheid zit in het kleine. En dat dat kleine - het contact met je naasten - goed en met aandacht doen, opschaalt naar het grote.Dank Arnout, dit was mooi. En binnenkort dus meer, maar dat laat ik nu als teaser voor de luisteraar hangen.Veel plezier met luisteren! Hier is Arnout Visscher.Show Notes met 21 lessenArnout Visscherarnoutvisscher.nlInner DialogueKrijg de beste inzichten uit de reizen van deze ondernemers wekelijks in je inbox?Mijn boekenkast met favoriete boeken van mij en van de gasten.Mail me (tijmen@studiogeorge.nl) over de aflevering. Vind ik leuk.LESSENBij fysiotherapie leerde ik over de term medical shoppers, mensen die te weinig eigenaarschap namen in hun werk om beter te worden. In de wereld van trainingen en zelfhulp heb je ook zulke mensen en organisaties.Een anamnese doen als fysiotherapeut is net zoiets als een sales gesprek. Eindeloos doorvragen om de klant goed te begrijpen. Dat geeft de potentiële klant vertrouwen dat je snapt waarmee die geholpen moet worden.Ik was 24 toen ik mijn eerste afdeling ging aansturen. Het was een fascinerende puzzel hoe ik dat kon doen als one of the guys.Ik had de beperkende overtuiging dat ik als leider het niet niet mocht weten of ik mijn stress mocht laten doorschijnen.Ik maakte een soort omgekeerde groeicurve door. Hoe minder serieus ik mezelf nam, hoe fijner ik was om mee te werken.In veel bedrijven werd veelal traditioneel leidinggegeven en ik wilde laten zien dat het anders kan: menselijker en informeler.Het was vroeger óf een strak georganiseerd bedrijf óf een heel informeel clubje wat wat probeert. Nu staat dat niet meer los van elkaar. Het gaat erom dat er ruimte is voor mens zijn.Ik vond het gek dat uiterlijkheden zo belangrijk waren om serieus genomen te worden. Ik ging die grenzen opzoeken. Had dat ook nodig, om uiteindelijk een beetje in het midden uit te komen.Het werk van Tony Robbins verraste me positief. De Dickens proces-oefening hielp me in te zien dat sommige van mijn overtuigingen me echt niet dienden.“Ik word ergens alleen beter in als ik het ongemak aan ga.”Waarom moet je wachten tot je ziektebed om veranderingen in je leven door te voeren?“Je kunt beter een week tennisles nemen bij Andre Agassi dan anderhalf jaar bij een gemiddelde tennisleraar.”Ik leer het best met mensen die ik hoog heb zitten. Daarom ben ik ook op Frans Hagen afgestapt voor een onbetaalde stage.Thích Nhất Hạnh: “The best way to take care of the future is to take care of the present moment.”“Je bent in de basis genoeg en vanuit daar kun je ontdekken wat je wil met je leven.”“If you want to change the world, go home and love your family”Angst en machteloosheid triggeren ons stress-systeem als geen ander. Dus je kunt je afvragen welke groepen in de maatschappij zich bang en machteloos voelen en hoe die zich nu gedragen.Ik ben in mijn relatie meer realistisch geworden dat het in de kleine dingen zit. Ik wil het gewoon fijn hebben in het ‘mini'. Beschikbaar zijn, aandacht hebben, m'n dierbaren serieus te nemen.Schrijf je persconferentie waar je aankondigt te stoppen. Wat zou de wereld missen als jullie organisatie er niet meer zou zijn? Dat brengt je weer naar de kern waarom jullie ondernemen.Ik creëer in de zakelijke overeenkomsten die ik sluit veel speelruimte voor mezelf.Ik kom uit een warm en harmonieus gezin, daardoor heb ik echt moeten leren om wrijving op te zoeken in werk en samenwerking.Benader eens die een of twee mensen - waarvan je misschien denkt dat die veel te druk zijn of niet op je zitten te wachten - om toch het gesprek aan te knopen.LinksNow Now Clock

Eigen, wijs en inspi-lerend. Een podcast over leidinggeven in het onderwijs. Onderwijs is van groot belang en ligt vaak onder een vergrootglas. Wie geven hier sturing aan, welke dilemma's kom je tegen, hoe kan je je hiertoe verhouden. Hoe krijg je het onderwijs en de organisatie in beweging. Wat drijft deze mensen, vanuit welke gedachtes handelen zij. In deze podcast komen leidinggevenden aan het woord die dat dagelijks met veel plezier en toewijding doen. Ditmaal in gaat Frank Schildkamp in gesprek met Jetta Spaanenburg, directeur-bestuurder van Samenwerkingsverband Utrecht PO en voorzitter Netwerk Leidinggevenden Passend Onderwijs

Niet altijd is het goed om alleen maar coachende vragen te stellen in de kinderopvang.

Misschien heb je me er al vaker over spreken: Het Love Your Life Programma.Het programma waarin je leert Zelfverzekerd Jezelf te zijn en op een authentieke manier in het leven te staan. In deze aflevering vertel ik je waarom ik ooit met dit programma gestart ben en ook hoe door je jaren heen dit programma ontwikkelt is tot dat wat het nu is.Ook hoor je enkele reacties van deelnemers die hebben mee gedaan.Ook mee doen?Klik dan hier:https://www.loveupdate.nl/love-your-lifeBehoefte aan eerst meer duidelijkheid en clarity over jouw verhaal?Boek dan een gratis call met me in, dan kijk ik meteen even met je mee, waar voor jou de openingen zitten naar meer rust, vrijheid en energie. Zin in?Klik dan hier:https://www.loveupdate.nl/gratis-kennismakingWil je weten welke 3 gouden strategieën je kunt inzetten om vol zelfvertrouwen in het leven te staan?Volg dan hier gratis mijn masterclass "Zelfverzekerd Succes" https://www.loveupdate.nl/masterclass

Eigen, wijs en inspi-lerend. Een podcast over leidinggeven in het onderwijs. Onderwijs is van groot belang en ligt vaak onder een vergrootglas. Wie geven hier sturing aan, welke dilemma's kom je tegen, hoe kan je je hiertoe verhouden. Hoe krijg je het onderwijs en de organisatie in beweging. Wat drijft deze mensen, vanuit welke gedachtes handelen zij. In deze podcast komen leidinggevenden aan het woord die dat dagelijks met veel plezier en toewijding doen. Ditmaal in gaat Frank Schildkamp in gesprek met Jan Fasen, onder andere directeur van de Vereniging Agora Onderwijs.

Wat is belangrijker? Welke keuzes maak je? Waarin moet je als eerste investeren als je efficiënt leiding wil geven aan jouw team van pedagogisch medewerkers?

“Als ik dat eerder had geweten…”Geef toe: we hebben allemaal wel eens iets meegemaakt of geleerd dat we eigenlijk veel eerder hadden willen weten.Onlangs maakte ik voor mezelf ook zo'n lijstje met 10 gewoontes die ik graag eerder had ontdekt.Vandaag deel ik dit lijstje met jou en ik hoop dat ze jouw leven, persoonlijk en professioneel, stukken aangenamer maken!Alles nog eens nalezen? Je vindt de samenvatting op www.businessdad.be/116

Leesplezier en leesbegrip onder Nederlandse jongeren dalen al jaren. Dat is niet alleen problematisch voor het vak Nederlands: begrijpend lezen is immers voor alle vakken cruciaal. En ook voor je algemene ontwikkeling als mens. Steeds meer scholen in het voortgezet onderwijs pakken zelf de verantwoordelijkheid om het tij te keren. Maar hoe doe je dat? Wat is de beste manier om lezen te integreren in het lesprogramma? We hoeven het wiel in elk geval niet opnieuw uit te vinden, want er is al vrij veel bekend vanuit de wetenschappelijke literatuur. Bovendien wordt er ook vandaag de dag onderzoek naar gedaan. Onder andere door Prof. dr. Roel van Steensel, hoogleraar Leesgedrag aan de Vrije Universiteit Amsterdam en tevens universitair hoofddocent Onderwijswetenschappen in Rotterdam. In deze aflevering spreken we met hem en Mark Brijan, locatiedirecteur van het Etty Hillesum Lyceum De Marke, over leesonderwijs. Mark ging enkele jaren geleden op zijn vorige school, de Bonifatius Mavo in Emmeloord, al aan de slag met leesonderwijs. De gasten kennen elkaar van de Kennistafel Effectief Leesonderwijs. Daar wordt theorie- en praktijkkennis over leesonderwijs uitgewisseld. Meer weten over de podcast? Ga naar voortgezetleren.nl Over de podcast Leidinggeven aan schoolontwikkeling Onderwijs is continu in ontwikkeling, mede door een telkens veranderende maatschappij. En als schoolleider speel je een belangrijke rol in verandering en vernieuwing. Soms gaat dat vanzelf, soms is het een hele uitdaging. In de podcast “ "Leidinggeven aan schoolontwikkeling” bespreken we nieuwe inzichten, innovatieve ontwikkelingen of gewoon bijzondere dingen die op scholen gebeuren. En hoe jij daar als schoolleider, op je eigen school, je voordeel mee kan doen. Presentatie is in handen van Jeroen van Grunsven, voormalig schoolleider en tegenwoordig bezig met de ondersteuning van onderwijsontwikkeling op scholen.

Als leerlingen meer eigenaarschap hebben over hun eigen leerproces, is de kans groot dat hun motivatie en leerprestaties verbeteren. Daarom stimuleren steeds meer scholen de ontwikkeling van dit eigenaarschap. Bijvoorbeeld door ze meer keuzevrijheid te geven binnen het rooster. Of zelfs door leerlingen te betrekken bij het beleid op school. Ook coachgesprekken kunnen leerlingen stimuleren om meer verantwoordelijkheid te nemen over hun eigen leerproces. Een belangrijke rol in het bevorderen van eigenaarschap is weggelegd voor leraren en mentoren. Maar net zo belangrijk: welke rol heeft een schoolleider hierin? Daarover gaat deze aflevering. Met dit keer aan tafel: Anja Schoots, conrector aan het Coornhert Lyceum in Haarlem en buitenpromovendus verbonden aan ICLON, de docentenopleiding van de Universiteit Leiden. Daar doet zij onderzoek naar agency van leerlingen en de kenmerken van een leeromgeving waarin agency zich kan ontwikkelen. En vanuit de dagelijkse praktijk schuift Barry Roest aan. Hij is afdelingsleider QUEST '21 op het Roland Holst College in Hilversum. Op de afdeling QUEST '21 staat autonomie-bevorderend onderwijs centraal en bepalen leerlingen voor een groot deel zelf hun leertraject. Over de podcast Leidinggeven aan schoolontwikkeling Onderwijs is continu in ontwikkeling, mede door een telkens veranderende maatschappij. En als schoolleider speel je een belangrijke rol in verandering en vernieuwing. Soms gaat dat vanzelf, soms is het een hele uitdaging. In de podcast "Leidinggeven aan schoolontwikkeling” bespreken we nieuwe inzichten, innovatieve ontwikkelingen of gewoon bijzondere dingen die op scholen gebeuren. En hoe jij daar als schoolleider, op je eigen school, je voordeel mee kan doen. Presentatie is in handen van Jeroen van Grunsven, voormalig schoolleider en tegenwoordig bezig met de ondersteuning van onderwijsontwikkeling op scholen. Meer weten over de podcast? Ga naar voortgezetleren.nl

Het onderwijs ontwikkelt zich momenteel hard richting gepersonaliseerd leren. Maatwerk in het onderwijs, de leerling écht centraal… wie wil dat niet? Echter het organiseren ervan is geen eenvoudige klus. Want hoe zorg je ervoor dat ieder kind op het juiste moment kan leren volgens de eigen behoefte? Moet het oude lesrooster dan op de schop, en hoe dan? Hoe kunnen we flexibiliteit brengen én houden we het tegelijkertijd organiseer- én betaalbaar? En wat betekent het voor je leraren en leerlingen? Kennis uit de logistieke wereld lijkt het onderwijs hierbij te kunnen helpen. Daarom in deze aflevering Iris Vis: zij is hoogleraar Industrial Engineering aan de RUG, en verantwoordelijk voor het Onderzoeksprogramma 'Onderwijslogistiek voor Gepersonaliseerd Leren in VO'. Ook in deze aflevering Petra van Loon. Zij is teamleider VWO bovenbouw aan het Almende College in Sivolde. Op deze school voerden ze in 2018 al een flexibel rooster in, onder andere om leerlingen meer maatwerk te kunnen bieden. Meer weten over de podcast? Ga naar voortgezetleren.nl Over de podcast Leidinggeven aan schoolontwikkeling Onderwijs is continu in ontwikkeling, mede door een telkens veranderende maatschappij. En als schoolleider speel je een belangrijke rol in verandering en vernieuwing. Soms gaat dat vanzelf, soms is het een hele uitdaging. In de podcast "Leidinggeven aan schoolontwikkeling” bespreken we nieuwe inzichten, innovatieve ontwikkelingen of gewoon bijzondere dingen die op scholen gebeuren. En hoe jij daar als schoolleider, op je eigen school, je voordeel mee kan doen. De presentatie is in handen van Jeroen van Grunsven, voormalig schoolleider en tegenwoordig bezig met de ondersteuning van onderwijsontwikkeling op scholen.  

Hoe kan je coachend leidinggeven? Ik deel mijn ervaringen vandaag met jou mocht je geïnspireerd zijn en wil je nog deelnemen aan de PPB? Je kan nu nog (1/9-23) inschrijven dit is je laatste kans https://gewoonsusanne.com/pedagogische-power-boost/

Formatief evalueren, formatief toetsen, formatief handelen, ja zelfs een heuse formatieve ‘cultuur': we hebben de begrippen allemaal wel eens voorbij horen komen. Maar waar hebben we het dan precies over? Hoe kun je er mee aan de slag en wat levert het op?  In deze aflevering gaat Jeroen van Grunsven in gesprek met Christel Wolterinck en Rob van Tol. Christel promoveerde afgelopen december op het onderwerp ‘docentprofessionalisering in formatief handelen' aan de Universiteit Twente en is kartrekker van de ontwikkeling van de formatieve cultuur op scholengemeenschap Marianum in Groenlo. Rob van Tol, schoolleider aan het Lyceum Oudenhoven, een Havo/VWO school met 1.060 leerlingen in Gorkum. Onder zijn toeziend oog vond vorig jaar een pilot plaats getiteld: ‘formatief werken'. Samen met de gasten onderzoekt Jeroen hoe je uiteindelijk tot een formatieve cultuur op je school kunt komen. En hoe iedereen hier van profiteert: de leerling, de leraar, de schoolleiding. Dit en meer in aflevering 8.  Meer weten over de podcasts? Ga naar voortgezetleren.nl Over de podcast Leidinggeven aan schoolontwikkeling Onderwijs is continu in ontwikkeling, mede door een telkens veranderende maatschappij. En als schoolleider speel je een belangrijke rol in verandering en vernieuwing. Soms gaat dat vanzelf, soms is het een hele uitdaging. In de podcast "Leidinggeven aan schoolontwikkeling” bespreken we nieuwe inzichten, innovatieve ontwikkelingen of gewoon bijzondere dingen die op scholen gebeuren. En hoe jij daar als schoolleider, op je eigen school, je voordeel mee kan doen. Presentatie is in handen van Jeroen van Grunsven, voormalig schoolleider en tegenwoordig bezig met de ondersteuning van onderwijsontwikkeling op scholen.

Eigen, wijs en inspi-lerend. Een podcast over leidinggeven in het onderwijs. Onderwijs is van groot belang en ligt vaak onder een vergrootglas. Wie geven hier sturing aan, welke dilemma's kom je tegen, hoe kan je je hiertoe verhouden. Hoe krijg je het onderwijs en de organisatie in beweging. Wat drijft deze mensen, vanuit welke gedachtes handelen zij. In deze podcast komen leidinggevenden aan het woord die dat dagelijks met veel plezier en toewijding doen. Ditmaal in gaat Frank Schildkamp in gesprek met Marco Snoek, lector Leren en Innoveren bij de Hogeschool van Amsterdam.

Ook in het onderwijs komt de focus minder op het individuele leiderschap van schoolleiders en bestuurders te liggen. Leraren en andere medewerkers krijgen steeds meer mogelijkheden om het voortouw te nemen op onderwerpen waaraan zij vanuit hun talenten en expertise een bijdrage willen leveren. We noemen dit gespreid leiderschap. In deze aflevering gaat Jeroen van Grunsven in gesprek met Mireille van Heerden, schoolleider aan het ALASCA in Amsterdam en al sinds 2016 bezig met gespreid leiderschap, en Marco Snoek lector Leren & Innoveren aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij doet daar onder andere onderzoek naar de succesfactoren bij gespreid leiderschap. Samen met de gasten onderzoekt Jeroen hoe gespreid leiderschap in de praktijk werkt, en onder welke voorwaarden het op een succesvolle manier kan bestaan. Waarom is het ook voor leraren aantrekkelijk? En hoe leidt het tot beter onderwijs?  Dit en meer in aflevering 7.   Meer weten over de podcasts? Ga naar voortgezetleren.nl Over de podcast Leidinggeven aan schoolontwikkeling Onderwijs is continu in ontwikkeling, mede door een telkens veranderende maatschappij. En als schoolleider speel je een belangrijke rol in verandering en vernieuwing. Soms gaat dat vanzelf, soms is het een hele uitdaging. In de podcast “ "Leidinggeven aan schoolontwikkeling” bespreken we nieuwe inzichten, innovatieve ontwikkelingen of gewoon bijzondere dingen die op scholen gebeuren. En hoe jij daar als schoolleider, op je eigen school, je voordeel mee kan doen. Presentatie is in handen van Jeroen van Grunsven, voormalig schoolleider en tegenwoordig bezig met de ondersteuning van onderwijsontwikkeling op scholen.

Als leidinggevende ben je vaak manager, leider en coach tegelijk. Maar hoe vul je die rollen goed in? Wat betekent goed coachend leidinggeven? En welke vaardigheden heb je daarvoor nodig? Iemand die daar alles van weet is, Nadia van der Vlies. Zij is directeur van coachingsinstituut Nonons, schreef het boek No-nonsense leidinggeven, en geeft een college in de collegereeks Coachend Leidinggeven. Reden genoeg voor Eduard van Brakel om in deze Boom Management Podcast een goed gesprek met Nadia te hebben over, hoe kan het ook anders, coachend leidinggeven.

Een waardevolle tip om efficiënt coachend leiding te kunnen geven want jeetje wat kan dat ingewikkeld zijn hè? Ik deel vanuit mijn inmiddels alweer 26 jaar ervaring inzichten en tips vandaag met jou waarmee je direct aan de slag kan gaan. Veel luisterplezier. Heb je vragen? Je vind mij op Instagram @kinderopvangindepraktijk of via de mail susanne@gewoonsusanne.com

Ondertitel van het boek is, Leidinggeven aan mensen met de kennis van nu. Het boek is geschreven door Matthijs Steeneveld. Interessant boek, veel theorie en verdieping via de voetnoten mogelijk. Genoeg dingen waarin Matthijs de ruimte laat om zelf te onderzoeken. Een bekend onderwerp waar we het al vaker over gehad hebben. Als leider een belangrijk onderwerp. Praktische tips in de interventies. Boek is opgedeeld in 4 delen Goed werkVan theorie naar jouw praktijkGoed werk mogelijk makenInterventiehoofdstukken Een krachtige samenvatting van het boek vind je op pag 31 en 32: Autonomie - is het ervaren van eigen, vrije keuze, het zelf bepalen wat en hoe je doet, denkt en voeltVerbondenheid - is de ervaring van verbinding met andere mensen, erbij horen en gewaardeerd wordenCompetentie - gaat om het ervaren van meesterschap en effectiviteit in de dingen die we doenPurpose - is het kunnen ervaren van zingeving, voldoening door bij te dragen aan iets dat waardevol is Goed werk Een introductie in wat volgens Matthijs goed werk is. Het is belangrijk voor leiders om te werken aan goed werk. Voor Matthijs is goed werk floreren en presteren, met als fundament de menselijke basisbehoeftes, de vier onderwerpen van het boek. De basisbehoeftes voor goed werk vind je in de zelfdeterminatie theorie van Edward L. Deci en Richard M. Ryan (Wikipedia) Van theorie naar jouw praktijk Mensen floreren als de omstandigheden goed zijn. De basis moet dus goed georganiseerd zijn, zoals psychologische veiligheid, beloning, werkplek. Intrinsiek gemotiveerd of niet? Extern stimuleren door straffen en belonen wordt nog steeds veel gebruikt. Terwijl duidelijk is dat intrinsiek gemotiveerd beter werkt. Het is niet heel ingewikkeld om dit te organiseren(waarden, leuk vinden, plezier en voldoening). (zie fig1 op p29) De missie is behoeftebevrediging van de medewerkers en autonomie geven is een goed begin. In het kader op pag 31-33 vind je een duidelijker samenvatting van de basisbehoeften die zorgen voor intrinsieke motivatie. Volgens Matthijs draait goed werk om de balans tussen taakeisen en hulpbronnen. Hier gebruikt hij het Job Demands-Resources model (JDR-model). Wat volgens ons in horizontale organisaties als vanzelf betere georganiseerd wordt, omdat de teamleden zelf de rollen en taken kiezen en zelf over de bronnen besluiten. Goed werk betekent dat meer mensen floreren en werkgeluk ervaren, waardoor ze beter presteren en er minder uitputting en burn-out is. Ga het experiment aan van goed werk en kijk ook naar meer horizontale organisaties. Goed werk mogelijk maken Dit deel gaat over de stijl van leiderschap die bijdraagt aan het vervullen van de basisbehoeftes. Het gaat er dus om wat jij als leider te doen hebt zodat de medewerkers floreren. Leider wordt hier vooral gezien als manager, iemand die boven het team staat. Hierdoor krijg je aanwijzingen die wat krampachtig aanvoelen voor ons: Maak verbinding en begrijp de anderLaat de ander bepalen en meepraten - psychologische veiligheid vergrotenBekrachtig mensen InspireerEen betere wereld begint bij jezelf It's the system, stupid! - Natuurlijk is het het systeem. Wat kun je veranderen zodat het bijdraagt aan de basisbehoeften in het werk? Het belangrijkste element is de psychologische veiligheid vergroten. Vraag wat de behoefte is en stem af op het individu. Mensen maken zich zorgen in onzekere tijden. Neem die zorgen weg met baanzekerheid, goede beloning, en op maat oplossingen die passen bij de situatie van het individu. Interventiehoofdstukken Dan volgende interventies, voorbeelden van dingen die je kunt doen om de basisbehoeften te realiseren. Hier valt opnieuw op dat het vooral uitgaat van een horizontale structuur. Dat jij als leidinggevende dit moet organiseren, zoals: Erkennen en waarderen - het goede (jaar)gesprek, kapitaliseren van succes, beloon fouten maken, teambeloningen. Dit hebben we eerder besproken in de aflevering ove...

Van wie kun je beter leren over Leidinggeven en leiderschap dan van iemand die dat onder de meest extreme omstandigheden heeft gedaan waarbij het soms ging over leven en dood. In deze aflevering  spreken we met Ray Klaassens die jarenlang diende bij het Korps Commando Troepen.Echt een heel bijzondere gast in deze podcast van StoryBrand Nederland, een aflevering waar we ontzettend naar hebben uitgekeken. Ray Klaassens is Managing Partner en medeoprichter van Triangular Group. Tot 2014 was Ray meer dan twintig jaar actief in verschillende operationele overheidsfuncties. In deze periode leidde hij teams tot 80 personen en stuurde hij complexe projecten aan in uitdagende gebieden.Zijn indrukwekkende militaire carrière start bij de KMA. Vervolgens maakt hij de stap naar de Luchtmobiele Brigade en vandaar de stap naar het KCT. Vervolgens dient hij bij de AIVD in operationele functies en is hij inmiddels mede-eigenaar van Triangular Group..Bij het publiek is Ray bekend van het televisieprogramma Kamp van Koningsbruggen. Ray heeft een bepaalde manier van leidinggeven en interactie met mensen waar ontzettend veel waarde in zit voor ondernemers. Veel mensen kijken het programma en als je daar doorheen kunt kijken zie je veel verschillende stijlen van leiderschap.Aan de hand van verschillende fragmenten bespreken Daan en Ray de manier waarop Ray reageert. Als kijker zie je niet alles, daaromheen gebeurt nog veel meer en krijg je in deze aflevering meer beeld en geluid bij een aantal fragmenten.De besproken fragmenten kunt je terugkijken via de volgende link:https://www.npostart.nl/kamp-van-koningsbrugge/03-02-2022/AT_300001157Fragment Robbie Hageman ( minuten/seconden 02.11 t/m 3.28)Wat gebeurt er bij de persoonlijke evaluatie in de tent en hoe weet Ray wat hij op dat moment moet zeggen.Fragment Bart Dekker  (minuten/seconden 8.40 t/m 11.01)Bart moet stoppen met zijn theatrale gedrag . Ray geeft antwoord op de vraag wat dit zegt over iemand en hoe dit zich verhoudt zich  tot het bedrijfsleven.Fragment Agavni Jessaijan (minuten/seconden 15.23 t/m 17.46)Ze krijgt een vuurzee aan vragen in de tent waarbij ze op een gegeven moment breekt en twijfels heeft of ze het wel goed doet. Ray vertelt waarom hij haar bepaalde vragen stelt en welke coachtip hieronder ligt.Fragment Bart Dekker (minuten/seconden 33.26 t/m 37.20)De situatie waarbij Bart respectloos is naar zichzelf. Hij krijgt een spiegel voorgehouden en dat raakt hem en komt de pijn naar boven. Ray vertelt wat er buiten het fragment om nog meer gebeurt.Vertelt Ray :Wie zijn leermeesters zijn en hij authentiek leiding geeftHoe te handelen in situaties van falenHoe je omgaat met situaties als je onder hoogspanning staat in het levenBelangrijkste inzichten en hoogtepunten uit het programmaHet verhaal van Ray Klaassens kun  je lezen op de volgende website:https://www.avrotros.nl/kamp-van-koningsbrugge/gemist/detail/ray-klaassens/ Programma terugkijken waar de besproken fragmenten in voorkomen: https://www.npostart.nl/kamp-van-koningsbrugge/03-02-2022/AT_300001157Meer informatie over Korps Commando Troepen:https://www.korpscommandotroepen.nl/Meer informatie over Ray lees je op: https://triangulargroup.com/ De tip van Ray: Simon SInek, The Infinate Game Meer informatie over de Stic

Nieuw! Met een expertpanel bespreekt Ben vragen van luisteraars. Deze keer: de stap naar leidinggeven. Wat zijn de valkuilen en de tips? Met Romy de Rijk en Joël Aerts. Linkjes - Meer over Romy de Rijk  - Meer over Joël Aerts  - Wil je één keer per maand de beste tips uit deze podcast? Schrijf je in voor Bens nieuwsbrief.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Mathieu Weggeman is een verzamelaar van mooie verhalen over vakmanschap en leiderschap. Hij schreef er een nieuw boek over: Goeie mensen, mooi werk. En zijn video uit het seminar Onzichtbaar Leiderschap is de best bekeken video op het YouTube kanaal van DenkProducties. Mathieu laat zien: een goede leider zorgt goed voor z'n professionals en laat hen mooie dingen maken. Niemand kan dat zo mooi uitleggen als Mathieu. Remy Gieling en Hans Janssen gingen met hem in gesprek. En werden bedolven onder mooie anekdotes en prachtige verhalen van deze meesterverteller. Shownotes:De video Onzichtbaar Leiderschap met Weggeman: https://youtu.be/e7QbR1rcJgsHet boek ‘Goeie mensen, mooi werk' (aanrader!) https://managementboek.nl/boek/9789463191975/goeie-mensen-mooi-werk-mathieu-weggemanEn een shoutout naar onze thuisbasis van deze opname: The Podcast Garden: https://www.thepodcastgarden.com/Wil jij één van de 5 exemplaren van ‘Goeie mensen, mooi werk' winnen? Beantwoord dan de vraag uit de podcast en stuur hem naar: podcast@denkproducties.nl

Te gast is rector-bestuurder en leiderschapsauteur Willem de Vos. We spreken naar aanleiding van Weetnietkunde, een boek dat hij samen schreef met Marian Timmermans. Willem vindt een houding van bedachtzaamheid veel belangrijker dan suggereren dat je als leidinggevende alles weet. Wie doet alsof hij de waarheid in pacht heeft, stopt volgens hem met leren en nieuwsgierig zijn. Als je niet-weten echter praktiseert, leer je daarmee de vaak zo onzekere en ongemakkelijke werkelijkheid te aanvaarden en te zoeken naar betekenis in plaats van eenzijdig te streven naar controle en geluk.  Je wordt volgens Willem ook veel gelukkiger als je de zgn. ambetanterikheden van het leven accepteert. Dit is een Vlaams woord dat hij overneemt van Dirk de Wachter, dat zoiets betekent als de dingen waar je van baalt. En dit geldt ook voor de zgn. vier ultieme bekommernissen, die hij leerde van Irvin Yalom: de angst voor de dood, voor de vrijheid, voor jouw uniciteit en voor de zinloosheid van het leven. Wat het boek en Willem tot slot kenmerkt, is het gebruik van de inzichten uit groepsdynamica en de zgn. Transactionele Analyse. In ons gesprek geeft Willem daar een aantal voorbeelden van, zoals hoe een kleindochter van hem sprak als de zgn. Kleine Professor en hoe schoolleiders in coronatijden hun toevlucht kunnen nemen tot de rol van aanklager en slachtoffer. Door het gesprek heen geeft Willem vele tips, die meestal gericht zijn op zelfinzicht. Willem vindt ook dat je jouw rol als leidinggevende juist moet invullen vanuit wie jij bent als persoon. Leidinggeven lijkt daarin voor hem op ouderschap. Je moet kunnen luisteren, kunnen troosten, fouten durven maken, niet alles zeker willen weten en jezelf willen geven als persoon, zonder overigens je paniek en je bagage uit het verleden. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum en Arkade onderwijsadvies.

Te gast is Karin Wouters, onderwijsdirecteur bij het CLV te Veenendaal. We spreken over het boek Leidinggeven zonder opsmuk van haar collega leidinggevende Willem de Vos. Het boek valt misschien wel samen te vatten aan de hand van de vier principes van het Mexicaanse volk, de tolteken, die Willem zelf als centrale noties voor leidinggevenden ziet. Wees onberispelijk in je taal. Willem speelt met taal en woorden, zet verhalen bij zijn leidinggeven in en is argwanend t.a.v. managerial humbug. Neem niets persoonlijk. Willem hecht aan een eenvoudig model als PRO. Werk aan de juiste afstand tussen persoon, rol en organisatie. Ga niet uit van veronderstellingen. Willem schrijft over het belang van zelfkennis, de onderstroom en het transactionele-analysemodel, zodat je ook zicht krijgt op onbewuste processen, ook bij jezelf. Doe altijd je best. Handel met oprechte intentie. Kom tot de essentie en vermijd allerhande opsmuk. Karin deelt Willems inzichten grotendeels. Zij vult hem in de praktijk aan vanuit haar kracht en missie: oprechte aandacht voor mensen, jong en oud, om hen te enthousiasmeren en te laten ontwikkelen. Een mooie praktijk in hun school is is dat zij ruimte maken in het leiderschapsteam voor het vrije gesprek, voor intervisie en voor het opdoen van inspiratie door middel van verhalen en... door samen stil te zijn. Praktische leiderschapstips van Karin zijn: Stel de O vraag en heb vertragende standaardvragen Benut de kracht van verhalen en stilte aan begin van vergaderingen Het boek Een levensregel voor beginners van de Benedictijn Wil Derkse Verander geregeld van jouw plek van leidinggeven Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum voor leraren en beginnende leidinggevenden in PO en VO.

Te gast is Bert-Jan van der Mieden, leiderschaps- en organisatiecoach, die spreekt over zijn boek Perspectiefvol leidinggeven, management in de 21e eeuw, waarin hij zijn werkervaring en persoonlijke inzichten heeft beschreven. Dit boek kun je je met recht zijn magnum opus noemen en daar wijst de tweede ondertitel van zijn boek al op: een reisgids voor individuen, teams en organisaties waardoor wij regionaal, nationaal en mondiaal kunnen floreren door regie. In die ene zin licht al iets meer van hem op, want hij is initiatiefnemer van verbindende maatschappelijke projecten. Het boek is een omvangrijk inspiratie- en werkboek, inclusief kaartenset, die je het beste bij Bert-Jan kunt bestellen door middel van een mail aan: bjpvandermieden@pyramide.nl. Als je dat doet, steun je vooral het hogere doel dat Bert-Jan wil bereiken: vanuit regie en verlangen met anderen werken aan een meer menselijke en duurzame samenleving. Zie zijn platform www.ikverbind.nl en zijn Stichting Globaliseringscentrum. Al deze initiatieven en het gesprek maken duidelijk dat we in deze aflevering te maken hebben met een bijzondere gast. In het gesprek met mij vertelt Bert-Jan op bezielende en doorleefde wijze over zijn mensvisie en levensvisie, over komen tot vertrouwen, verbondenheid en vitaliteit en over zijn vertaling daarvan in het multi mensmodel en in regieplannen voor leidinggevenden, teams en organisaties. Vanuit zijn levenservaring weet hij dat regie nemen niet simpelweg plan-do-check-act is, maar veel meer door middel van stilte, muziek, kunst en levensbeschouwing leren peilen van je zielsverlangen en van je diepste lijden om zo voorbij je schijn-persoonlijkheid te komen bij je ware Zelf. Ontdek zelf dat hoe nuchter spiritualiteit kan zijn en zoals hij zelf in het gesprek zegt: gun jezelf een boek om mee op reis te gaan in jezelf of je organisatie. Maar let op, zeg ik daar aanvullend bij: op die reis loop je wel het risico dat je je missie of die van je team of organisatie zult vinden.  Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum voor leraren en beginnende leidinggevenden in PO en VO.

Te gast is Jacqueline Hospers die openhartig, liefdevol en kritisch spreekt over haar recente boek Liefdevol leidinggeven, een boek dat inmiddels door managementboek.nl is genomineerd voor Het Beste Managementboek van 2021. In ons gesprek gaan Jacqueline en ik in op de essenties van haar boek en van haar nieuwe school voor liefdevol leidinggeven. We richten ons in het gesprek op iedere leidinggevende, maar als je middenmanager bent, dan zal dit gesprek je zeker aanspreken. Een gesprek over met je hele mens-zijn, met je verstand en met je gevoel, stil staan in oncomfortabele situaties en werken met paradoxen, intuïtie en stilte in plaats van meteen te schieten in de instrumentele modus van doen, fixen en wilskracht. Jacqueline schreef het boek vanuit de metafoor van een hoefijzervormige magneet. De twee aantrekkende en afstotende polen staan voor het werken met de uitersten van paradoxen en de half ronde onderkant van de magneet voor de kracht van de stilte, van intuïtie, van spiritualiteit. De titel van het boek, Liefdevol leidinggeven, is de metavaardigheid om in complexe situaties niet de instrumentele modus van oplossen en daadkracht te tonen, maar vanuit een liefdevolle mindset aanvaarden van waardenconflicten, de uitersten van paradoxen. Om die mindset te oefenen werkt Jacqueline twaalf nieuwe vaardigheden uit in het boek en in haar school voor leidinggeven, die gaan over het werken met paradoxen, gevoel en verstand, intuitie, stilte, luisteren, aandacht, compassie, dialoog, verhalen, energiegebruik en lichaamswijsheid. Haar studietip is Leadership and Self deception, Getting out of the box van het auteurscollectief: The Arbinger Institute en boeken over de Tao, een Chinese levensfilosofie die zij zelf in haar (werkende) leven heeft ontdekt. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum voor leraren en beginnende leidinggevenden in PO en VO.

In deze aflevering spreek ik met oud-onderwijsbestuurder Sam Terpstra over de competenties en menskwaliteiten die onderwijsbestuurders behoren te hebben of waarin zij zich zouden moeten ontwikkelen. Dit doen we aan de hand van een recente uitgave van de VO-raad, getiteld ‘Onderwijsbestuurder: een uitdagende professie. Een set professionaliseringsthema's voor bestuurders in het funderend onderwijs'. Met andere woorden: we spreken over 'state of the art' bestuurlijk leidinggeven en waarin dat verschilt van andere vormen van leidinggeven in het onderwijs. Dat is interessant voor onderwijsbestuurders, maar ook voor directeuren en teamleiders die direct met bestuurders werken en voor leraren en onderwijsondersteuners die daar vast wel een mening over hebben... De set professionaliseringsthema's voor onderwijsbestuurders kent zes thema's. De eerste twee thema's geven het eigene aan van deze professie. Je hebt een specifieke rol aan de rand van de organisatie als Boegbeeld en eindverantwoordelijke. Staande op die rand heb je een Maatschappelijke verantwoordelijkheid om de organisatie in gesprek te houden met ontwikkelingen in de samenleving. Daarnaast heb je drie competentiesets die je deelt met andere leidinggevenden: Strategische visie en planning, Leiderschap en Verantwoordelijkheid en rekenschap. Als bestuurder ga je daarin voorop, en daarom ben je meer bedoeld als leider dan als manager. Dit alles vraagt veel van je als mens en daarom vindt Sam Terpstra de zesde set van wezenlijk belang. Maak ruimte voor Persoonlijke professionaliteit. Sam Terpstra wil tot slot geen individualistische bestuurders. Je hebt sociale en morele intelligentie nodig en je moet willen samenwerken met vele anderen, onder wie leraren. Alleen: blijf bewust van je eigen rol. Zijn extra tip toont ook zijn liefde voor de mensen in het onderwijs, de roman: Schoolpijn van schrijver en leraar Daniël Pennac. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, schoolleidersopleiding in Hilversum voor leraren en beginnende leidinggevenden in PO en VO.