Podcast appearances and mentions of jean pierre maulny

(00:00:39) L'industrie de l'armement profite des incertitudes géopolitiques, interview de Jean-Pierre Maulny (00:13:18) L'Europe se rassemble face à la menace des méga incendies

1/ Trump-Musk, les leçons d'une rupture. 2/ Californie : la guerre est-elle déclarée ? 3/ Cette Europe que Trump déteste. Retrouvez un nouveau numéro du Club Le Figaro International présenté par Philippe Gélie. Il reçoit Jean-Pierre Maulny, Gilles Gressani et Isabelle Lasserre.Hébergé par Ausha. Visitez ausha.co/politique-de-confidentialite pour plus d'informations.

Trước viễn cảnh mất điểm tựa an ninh là Hoa Kỳ, trước những mối đe dọa dưới nhiều hình thức khác nhau xuất phát từ những tham vọng địa chính trị của Nga, 27 thành viên Liên Hiệp Châu Âu có thêm 800 tỷ euro để tăng cường khả năng phòng thủ. Trong lĩnh vực quân sự, tiền bạc chỉ là « một mặt của vấn đề ». Có nhiều nghi vấn về hiệu quả của kế hoạch tái vũ trang cho Liên Âu và còn nhiều trở ngại để châu Âu tự chủ về quốc phòng.   Đầu tháng 3/2025 Bruxelles thông báo kế hoạch 800 tỷ euro « tái vũ trang Liên Hiệp Châu Âu », mà chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen xem là « nền tảng cho chính sách phòng thủ châu Âu ». Bộ Kinh Tế Pháp ngày 20/03/2025 trình bày « những giải pháp để tài trợ cho ngành công nghiệp quốc phòng ». Tại Berlin, một tuần lễ trước ngày Hạ Viện mới của Đức bắt tay vào việc, thủ tướng tân cử Friedrich Merz chạy nước rút, thuyết phục các đảng thông qua kế hoạch sửa đổi Hiến Pháp, cho phép nước Đức đi vay nợ, huy động « hàng trăm tỷ euro hiện đại hóa quân đội và cơ sở hạ tầng ». Đây sẽ là một cuộc « Cách mạng lớn » : Trong 80 năm qua, an ninh của nước Đức chủ yếu trong tay Hoa Kỳ.« Tự chủ về quân sự, quốc phòng » là chủ đề ám ảnh các thành viên Liên Âu, ngoại trừ Hungary và Slovakia, cùng có lập trường thân Nga. Riêng thủ tướng Hungary Viktor Orban thì tin tưởng là « bạn thân » của tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.Phát biểu tại các cuộc hội nghị quốc tế ở Paris hay Luân Đôn, Bruxelles, tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhắc đi nhắc lại châu Âu cần tăng chi tiêu quân sự, cần đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực quốc phòng, nhưng là để phát « công nghiệp quốc phòng » của khối này.Theo báo cáo mới nhất (10/03/205) của SIPRI, Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Quốc Tế Stockholm, các thành viên châu Âu trong liên minh NATO lệ thuộc đến 64 % vào các nguồn cung cấp vũ khí của Hoa Kỳ và đến 10 % vào Hàn Quốc, hơn 2 % vào Israel…. Trong giai đoạn 2020-2024, nhập khẩu của châu Âu tăng 155 % so với giai đoạn 5 năm trước đó mà phần lớn là để « mua hàng của Mỹ ».Nghịch lý ở đây là 27 tập đoàn của châu Âu ( BAE Systems, Airbus Defence, Leonardo, Thales, Rheinmetall, Dassault …) có tên trong danh sách 100 hãng cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự có trọng lượng nhất trên thế giới. Ngành quốc phòng của châu Âu « bao phủ gần như toàn bộ thị trường », đáp ứng nhu cầu của từ bên bộ binh, đến không quân, hải quân. Các tập đoàn châu Âu hiện diện trên các thị trường từ tên lửa đến ra-đa, trong lĩnh vực chế tạo tàu ngầm, thiết giáp, máy bay tàng hình, trực thăng …Những rào cản từ phía châu Âu Trở lại câu hỏi làm thế nào để tăng cường khả năng phòng thủ cho Liên Hiệp Châu Âu một cách hiệu quả nhất trong những điều kiện hiện nay, làm thế nào để sử dụng gói 800 tỷ euro trong kế hoạch « ReArm Europe-Tái vũ trang cho châu Âu » một cách hợp lý nhất ? Giới trong ngành nhận định : Việc đầu tiên cần làm là « xác định rõ những nhu cầu về thiết bị quân sự » để biết trong « kho vũ khí » của châu Âu còn thiếu những gì, thiếu bao nhiêu và cần bao nhiêu thời gian để khắc phục được những « lỗ hổng đó ».Các chuyên gia Pháp như tướng Dominique Trinquand, chuyên nghiên cứu về các vấn đề quốc phòng và quan hệ quốc tế, hay Cyrille Bret, thuộc Viện Nghiên Cứu Jacques Delors, đã đưa ra một danh sách khá dài.Châu Âu « thiếu những phương tiện phòng thủ tầm xa » và hệ thống phòng không cũng là nhược điểm của khối này. Chiến tranh Ukraina cho thấy vai trò thiết yếu của drone, mà trong lĩnh vực này châu Âu có phần chậm trễ.Trên thị trường chiến đấu cơ hiện đại, châu Âu dù có những tên tuổi lớn như Rafale của Pháp, Gripen của Thụy Điển và thậm chí là Eurofigther (một dự án hợp tác giữa 4 nước châu Âu là Anh, Đức, Ý và Tây Ban Nha), nhưng « bụt chùa nhà không thiêng » : Nhiều nước trong khối này và cả Anh Quốc hay Thụy Sĩ đều chọn mua F-35 của Mỹ. Đức và Ý cũng như Ba Lan, Rumani và các nước trong vùng Baltic chuộng công nghệ của Hoa Kỳ.Trong một chương trình truyền hình trên đài France5, Guillaume Faury, tổng giám đốc tập đoàn hàng không Airbus và gồm cả một mảng quốc phòng Airbus Defence, giải thích về xu hướng « chuộng hàng Mỹ » đó của nhiều nước trong Liên Hiệp Châu Âu và Anh Quốc :  « Đức là một trong bốn thành viên ngay từ đầu tham gia dự án sản xuất chiến đấu cơ Eurofighter. Berlin vừa trang bị chiến đấu cơ của Mỹ F-35 vừa có cả Eurofighter. Tuy nhiên, để thực hiện một số phi vụ trong khuôn khổ các chương trình quân sự của NATO, với bài tập mang theo đầu đạn hạt nhân, Đức bắt buộc phải dùng F-35 của Mỹ. Bên cạnh đó cũng có những quốc gia khác trong Liên Âu quan niệm vũ khí của Hoa Kỳ còn là một lá bùa hộ mệnh, để được Washington bảo đảm an ninh. Nhưng đến khi Mỹ quay lưng lại với châu lục này như qua những diễn tiến gần đây, thì thỏa thuận đổi vũ khí lấy an ninh đó tan vỡ ».Thiếu các dự án tầm cỡ theo mô hình Airbus trong lĩnh vực dân sựCũng ông Faury nhấn mạnh đến một bất cập khác trong việc châu Âu từ lâu nay huy động các nguồn lực tài chính và chính sách phát triển công nghiệp quốc phòng.« Quả thực trong nhiều năm, châu Âu chậm trễ trong việc đầu tư phát triển công nghiệp quốc phòng. Các khoản đầu tư của châu lục này cũng bị ‘vụn vặt' nghĩa là tùy theo quyết định ở cấp quốc gia của mỗi thành viên, nên đã không có đủ tầm cỡ. Do vậy, trong ngắn hạn châu Âu chỉ có thể trông cậy vào Mỹ để có được một số thiết bị. Nhưng về lâu về dài thì không có lý do gì ngăn cản Liên Âu sản xuất những mặt hàng như Hoa Kỳ, với điều kiện là châu Âu phải đoàn kết. Châu Âu cần tăng cường các phương tiện phòng thủ, cần cùng nhau chi tiêu một cách có hiệu quả hơn và cần sử dụng hàng của châu Âu».Cạnh tranh từ phía Hàn Quốc Chính vì những bất cập đó mà các nước châu Âu trong Liên Minh Bắc Đại Tây Dương đã phải chuyển hướng mua thiết bị và khũ khí của Hàn Quốc. Ba Lan là một trường hợp điển hình. Yann Rousseau, phóng viên thường trực cho báo Les Echos tại thủ đô Tokyo, từng điều tra về tiềm lực của nền công nghiệp quốc phòng Hàn Quốc, giải thích :   « Chính vì Bắc Triều Tiên là một mối đe dọa vẫn tồn tại cho nên Hàn Quốc phải liên tục trang bị vũ trang, phải phát triển những công nghệ mới trong lĩnh vực quốc phòng, phải cải thiện khả năng sản xuất… Nhờ thế mà vũ khí của Hàn Quốc rẻ hơn so với hàng của Mỹ chẳng hạn, mà lại rất hiện đại với mức độ hiệu quả cao. Hơn nữa, đặt hàng Hoa Kỳ có khi phải đợi từ 3 đến 5 năm hàng mới đến tay. Trái lại, khi giao dịch với các nhà sản xuất Hàn Quốc, thời gian chờ đợi có khi chỉ là từ 6 tháng đến một năm ».Những giới hạn trong khâu sản xuất  Về phía các nhà sản xuất cũng có nhiều những thách thức đang đặt ra. Vào lúc an ninh của châu Âu không là một ưu tiên trong nhãn quan của Hoa Kỳ, ở Matxcơva, sau Ukraina tổng thống Vladimir Putin đang nhắm tới những « mục tiêu khác nữa ». Ba Lan và nhiều nước Đông Âu, cũng như ba nước vùng Baltic e rằng họ sẽ là những nạn nhân tiếp theo một khi Nga phục hồi sức mạnh quân sự. Do vậy, như phóng viên của báo Les Echos vừa nói, nhịp độ sản xuất của các tập đoàn Hàn Quốc là một lợi thế lớn để Seoul giành được nhiều hợp đồng, đứng đầu là Ba Lan. Quốc gia đông Âu này có đường biên giới sát cạnh Nga, Bélarus (đồng minh của Nga) và với Ukraina đang bị Nga xâm chiếm, cho nên Vacxava muốn chóng có vũ khí trong tay.Ba Lan hiện là thành viên duy nhất của NATO dành đến gần 5 % GDP cho ngân sách quốc phòng. Trong tài khóa 2024, Vacxava huy động 44 tỷ euro cho các chi phí quân sự và để bảo vệ an ninh.Trước nhu cầu cấp bách đó, Jean Pierre Maulny, phó giám đốc Viện Nghiên Cứu Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, cho rằng trở ngại đầu tiên để thực sự xây dựng một mạng lưới công nghiệp hiệu quả cho châu Âu trong lĩnh vực quốc phòng là các thành viên phải có những dự án hợp tác vững chắc. Mới chỉ có quá ít những chương trình hợp tác công nghiệp giữa nước trong Liên Âu được ra đời:« Trong mọi dự án hợp tác, luôn có nguy cơ cạnh tranh giữa các tập đoàn châu Âu trong lĩnh vực quốc phòng, có một sự tranh giành trong việc chia sẻ các công đoạn sản xuất, có một sự ngờ vực về mặt công nghệ. Đặc biệt là trong ngành chế tạo vũ khí và thiết bị quân sự, một dự án hợp tác chỉ thành công nếu như hai tập đoàn thực sự cộng tác với nhau, để tuy hai mà cũng như một (…) Trong lịch sử công nghiêp châu, Âu các dự án kết hợp này có một vài thành công, nhưng cũng không ít thất bại. Cuối thập niên 1990, đầu những năm 2000, châu Âu đã có nhiều dự án hợp tác lớn, như chương trình phát triển máy bay vận tải A400M » Một sự chậm trễ về kỹ thuậtChristopher Dembick, thuộc quỹ đầu tư Pictet Asset Management, nêu lên một khó khăn khác của Lục địa già : Sự chậm trễ so với Hoa Kỳ về kỹ thuật và sức sáng tạo : « Châu Âu bị chậm trễ khá nhiều. Pháp là quốc gia tiên tiến nhất, nhưng cả trong trường hợp này, xin đưa ra một thí dụ cụ thể : Paris đặt mua hàng không mẫu hạm với hệ thống phóng máy bay trên tàu, nhưng cả Pháp lẫn châu Âu hiện không có kỹ năng để chế tạo bộ phận thiết yếu này trên tàu sân bay. Pháp bắt buộc phải mua bộ phận này của Mỹ, tức là phi công của Pháp phải do Mỹ đào tạo. Trước mắt, Liên Âu huy động được hàng trăm tỷ euro vốn để tăng chi tiêu quân sự đã là một điều tốt, nhưng bên cạnh đó còn phải đầu tư vào các kỹ năng chế tạo một số công cụ mũi nhọn, và nhất là đuổi kịp Hoa Kỳ về công nghệ. Theo tôi điều này đòi hỏi thời gian và thời gian cần thiết dài hơn là ngưỡng 4 đến 5 năm như thường được nói đến »Yếu tố địa chính trị Lãnh đạo tập đoàn hàng không Airbus Guillaume Faury đưa ra một thực tế khác : Các nhà sản xuất của châu Âu vẫn đang chờ đơn đặt hàng và phải thích nghi với những chuyển biến về địa chính trị.« Trước mắt và nhất là từ khi nổ ra chiến tranh Ukraina, đã có những nỗ lực để mua vào đạn dược và một số trang thiết bị cho bên bộ binh. Đa phần là để chuyển sang Ukraina. Nhưng về trung hạn, hiện đang có nhiều giả thuyết đang được cân nhắc. Từ những kịch bản đó, nhà nước sẽ có những nhu cầu mới, sẽ cần những thiết bị mới, hay là sẽ đặt hàng nhiều hơn. Nhưng vấn đề lớn nhất hiện nay xoay quanh câu hỏi : châu Âu có nên tách rời khỏi công nghệ của Hoa Kỳ hay không. Đối với một số công nghệ nhậy cảm, điểm này liên quan trực tiếp đến mức độ tự chủ của toàn khối, đến chủ quyền an ninh của châu Âu. Đây là một đề tài mới vừa nổi lên, như chúng ta đã thấy và đây là một vấn đề hết sức nhạy cảm ». Tới kế hoạch tái vũ trang 800 tỷ euro công bố hơn 3 năm sau khi Ukraina bị Nga xâm chiếm, và phải đợi đến khi Hoa Kỳ quay lưng lại với châu lục này, Liên Âu bắt đầu hướng tới một « sự tự chủ về chiến lược ». Nhưng trong lĩnh vực an ninh, như đô đốc Henri Schrike, Học Viện Quân Sự Pháp, phân tích, để có một lực lượng quân sự hùng mạnh, Liên Âu vừa cần có thiết bị hiện đại và phù hợp, vừa cần có một đội quân hùng hậu cộng với khả năng phối hợp tác chiến chặt chẽ giữa các đội quân của các nước thành viên, cũng như là còn cần đến những công cụ hiệu quả để thu thập và xử lý thông tin tình báo. Đó là những vấn đề mà không chắc là gói « tái vũ trang 800 tỷ euro » của châu Âu có thể giúp giải quyết ngay lập tức.

Fin de l'isolement diplomatique de Moscou et soutien de Washington à la Russie à l'ONU marquant un véritable rapprochement. Mise au pied du mur de l'Europe désormais sommée d'assurer sa propre défense. La guerre d'Ukraine qui vient d'entamer sa quatrième année plonge le droit international et l'ordre établi après la Seconde Guerre mondiale dans un véritable gouffre. Voilà l'échiquier géopolitique mondial renversé alors que se joue la survie de l'Ukraine en tant qu'État souverain et indépendant et l'avenir de l'Europe. L'Europe qui a toujours su que sa relation avec la seconde administration Trump serait difficile mais les électrochocs qu'elle a reçus ces derniers jours constituent une crise en même temps qu'un défi, alors qu'elle n'a ni anticipé sur le dénouement du conflit, ni préparé les différents scénarios post-guerre.Invités :  Nicole Gnesotto, vice-présidente de l'Institut Jacques Delors et professeure émérite au CNAM. « Choisir l'avenir. 10 réponses sur le monde qui vient », CNRS éditions Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS, l'Institut des Relations Internationales et Stratégiques. 

L'année 2025 sera-t-elle synonyme de paix en Ukraine ? Après bientôt trois ans de guerre, et peut-être un million de soldats tués ou blessés des deux côtés du front, les belligérants sont exsangues. Les conditions d'un règlement du conflit semblent se rapprocher, mais quels scénarios sont sur la table ? Difficile pour l'Ukraine de continuer le combat : en ce début 2025, le rapport de force ne lui est pas favorable et les États-Unis, son principal soutien, pourraient se défausser.Le cessez-le-feu n'est pas loin, estime Jean pierre Maulny, directeur adjoint de l'Institut des relations internationales et stratégiques, « très certainement, on ira vers un cessez-le-feu parce que le président des États-Unis le veut et parce que je pense que les belligérants peuvent y trouver un intérêt. Les Ukrainiens, parce qu'ils sont en difficulté sur le terrain, les Russes pour obtenir leur gain. Et puis d'autre part, du fait qu'eux aussi, ça leur coûte sur le long terme cette guerre : ils sont en économie de guerre, ils ne peuvent pas éternellement maintenir un tel effort. » Pendant les travaux, « la vente continue »Mais l'ouverture de pourparlers ne fait pas nécessairement taire les fusils, car souvent, pendant les travaux, « la vente continue », ironise le diplomate Jean de Gliniasty, « comme une des deux parties ne souhaite pas le cessez-le-feu, d'abord parce qu'elle marque des points, c'est la Russie qui en ce moment grignote. Et donc plus le temps passe, et plus cela va jouer en sa faveur. »« D'autre part, la Russie, elle, veut un traité de paix qui consolide ses acquis territoriaux alors que les Ukrainiens, maintenant que Trump est là, souscrivent à l'idée d'un cessez-le-feu. Mais un cessez-le-feu provisoire, puisqu'ils se réservent la possibilité de récupérer leurs territoires soit par la diplomatie, soit par la guerre. Donc ici, il y a deux positions différentes et il est clair que pendant que l'on mettra ça au clair, "la vente continuera", c'est-à-dire hélas, la guerre et les morts et les blessés… » Pas de GI's sur le sol ukrainien, dit Donald TrumpDifficile dans ces conditions de trouver un chemin vers la paix. Raison pour laquelle la question des garanties de sécurité offertes à Kiev est cruciale, insiste le géopolitologue Pascal Boniface : « Si l'Ukraine est contrainte de céder les territoires, on peut aussi comprendre qu'ils aient besoin de garanties pour l'avenir parce qu'ils ont une confiance très modérée dans les promesses de Poutine. Et donc pour cela, il faut donner des garanties de sécurité. Et la présence dans un pays qui n'est plus en guerre contre la Russie de troupes françaises et britanniques pourrait avoir un effet dissuasif pour cette dernière. Puisque dans ce cas-là, ça serait la Russie qui devrait prendre l'initiative du conflit et non pas la France ou la Grande-Bretagne. » La Russie face à deux puissances dotées de l'arme nucléaire que sont de la France et de la Grande-Bretagne, aurait aussi beaucoup plus de mal à agiter la menace nucléaire.Reste que Donald Trump a prévenu, même en cas d'accord de paix définitif, lui n'enverra pas de soldats en Ukraine. Alors tous les regards, et à raison, se tournent vers Paris et Londres, alternative à l'Otan, décrypte Jean de Gliniasty : « Au moment de l'ersatz de l'accord de paix d'Istanbul, qui avait été quasiment agréé en avril 2022, il était prévu qu'il y ait des garanties des pays membres du Conseil de sécurité et il se trouve que, membres du Conseil de sécurité, la France et l'Angleterre sont aussi membres de l'Otan. Donc c'est une façon de contourner ce qui est un non possumus, c'est-à-dire une impossibilité pour les Russes qui ne peuvent pas accepter que l'Otan en tant que tel garantisse l'Ukraine et joue un rôle dans la paix en Ukraine. » Une paix provisoireIl est aussi possible qu'en 2025 la guerre continue. « Toute pression pour des négociations trop tôt nuisent à l'Ukraine », estime ainsi Kaja Kallas, cheffe de la diplomatie européenne.Il est possible aussi que des accords ne débouchent que sur une paix provisoire, indique, fataliste, Jean Pierre Maulny : « Si c'est un cessez-le-feu, ils ne perdront pas la face parce qu'ils diront toujours : "l'Ukraine reste une et entière avec le Donbass". Si c'est un accord de paix formel qui re-délimite les frontières, ils perdront. Alors peut-être qu'il peut y avoir un entre-deux. Vous savez, dans des accords de paix, on trouve toujours des solutions pour essayer de contenter les deux parties. Aux négociateurs peut-être de trouver la solution qui contente Moscou et Kiev. Mais on peut craindre que ça soit bancal sur le long terme et que ça ne soit qu'une paix provisoire, avec un provisoire qui peut durer longtemps. »Un scénario à la coréenne en quelque sorte, avec une ligne de front démilitarisée courant du nord au sud de l'Ukraine.À lire aussiGuerre en Ukraine: des négociations pour mettre fin au conflit sont-elles possibles?

La chute éclair du régime de Bachar el-Assad constitue un revers immense pour la Russie qui possédait deux importantes bases militaires en Syrie : le port de Tartous et la base aérienne voisine de Hmeimim. La perte de ces deux emprises est un revers géopolitique pour le Kremlin, et pose la question de la présence militaire russe en Méditerranée. Samedi 9 et dimanche 10 décembre : trois frégates et un sous-marin russes quittent précipitamment le port de Tartous. Officiellement, compte tenu des soubresauts politiques syriens, c'est une mesure de sauvegarde, mais pour les observateurs, la manœuvre s'apparente plus à un sauve-qui-peut général : les Russes évacuent en urgence Tartous, leur seule et unique base navale en Méditerranée. Évacuation également de la base aérienne voisine de Hmeimim. Un naufrage spectaculaire, car les bases syriennes sont la clé de voute des ambitions militaires de Moscou en Méditerranée et au-delà l'Afrique, souligne Vincent Tourret de l'Université de Montréal.« La base qui hébergeait l'escadron méditerranéen, qui était une flotte détachée en fait de la flotte de la mer Noire russe, assurait en fait, sa reconnaissance en avant, c'était comme une sorte d'avant-poste si vous voulez, pour la dissuasion russe de façon générale et notamment pour menacer le flanc sud de l'Otan, explique l'universitaire. Et le second point, c'est effectivement la projection vers l'extérieur, notamment pour du matériel lourd. C'est un hub extrêmement pratique vers l'Afrique et donc vers les tentatives russes d'y créer des États satellites ou clients, notamment avec des groupes paramilitaires ou privés de type Wagner ou maintenant Africa corps ».La flotte russe, coupée de la Mer Noire depuis le début de la guerre en Ukraine et la fermeture des détroits turcs, était déjà isolée en Méditerranée, les rotations de navires s'effectuent depuis la flotte du Nord, obligeant les navires de guerre à de longs transits. Sans base navale, il sera impossible pour cette flotte de se maintenir en Méditerranée. Le Kremlin va donc faire feu de tout bois pour conserver Tartous analyse le directeur de recherche à l'Iris (Institut des Relations Internationales et Stratégiques) et diplomate Jean de Gliniasty. «Tartous est en plein réduit alaouite (région côtière dont est originaire le président déchu Bachar el-Assad). La base aérienne de Hmeimim est à 20 km de Lattaquié, donc c'est la zone que pour l'instant HTS (Hayat Tahrir al-Sham, groupe rebelle islamiste de la guerre civile syrienne, dirigé par Abou Mohammed al-Joulani, qui a pris le contrôle de Damas) n'a pas conquise et ça va être difficile. Je pense que ce n'est pas encore perdu pour les Russes. Ils doivent s'échiner, s'efforcer, de négocier de tous côtés pour essayer de garder cette base parce que c'est leur seule base en Méditerranée ». Quel point de chute pour la flotte russe en Méditerranée ?Premier port d'accueil : Tobrouk dans la Libye du Maréchal Haftar proche de Moscou, mais les infrastructures sont limitées et ne permettent pas l'entretien des navires. La flotte russe pourrait donc se tourner vers les ports algériens mieux équipés, mais cette réarticulation en urgence ne sera pas une mince affaire et l'image de la Russie en sort très abimée insiste Vincent Tourret : « Le coût le plus dur, il est surtout, je trouve, symbolique, parce que la Syrie, c'était la première victoire à l'époque, donc 2017, qui devait prouver au monde que la Russie était de retour dans les relations internationales. C'est un désaveu à nouveau de la puissance russe et un désaveu de sa capacité à stabiliser des conflits. La Syrie était censée être la vitrine d'une pacification à la Russe plus efficace, plus réaliste que les tentatives occidentales ». L'aventure syrienne de Moscou, abonde Jean Pierre Maulny chercheur à l'Iris, se solde par un immense revers. « Les Américains, ont eu l'Afghanistan dans les années 2000. Nous, on a eu Barkhane (Opération militaire française au Sahel 2014-2022) dans les années 2010. Eh bien eux, ils auront la Syrie dans les années 2010 - 2020, c'est-à-dire une opération militaire qui aboutit à un échec pour les Russes comme pour les Américains ou comme pour les Français. Ça, c'est quand même un enseignement qu'il faut retenir ».La Russie a donc momentanément perdu la main et se retrouve en grande difficulté dans la très stratégique mer Méditerranée.À lire aussiChute du régime en Syrie: quel avenir pour les bases russes, essentielles aux opérations en Afrique?

Le contexte géopolitique mondial n'a plus été aussi tendu que depuis la guerre froide. Les conflits s'intensifient, on l'a vu récemment en Ukraine et au Proche-Orient, et avec eux, une menace qui se fait de plus en plus régulière dans la bouche des grands dirigeants du monde, la menace nucléaire. Est-elle encore un fantasme ou se rapproche-t-on d'une réalité ? A-t-elle été banalisée ? Et que dit-elle du monde dans lequel on vit ?  Pour en débattre : - Général Jérôme Pellistrandi, rédacteur en chef de la revue Défense nationale- Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'Institut de Relations internationales et stratégiques (IRIS) - Jean-Marie Collin, directeur d'Ican France et chercheur associé au Groupe de recherche et d'information sur la sécurité et la paix.

Le contexte géopolitique mondial n'a plus été aussi tendu que depuis la guerre froide. Les conflits s'intensifient, on l'a vu récemment en Ukraine et au Proche-Orient, et avec eux, une menace qui se fait de plus en plus régulière dans la bouche des grands dirigeants du monde, la menace nucléaire. Est-elle encore un fantasme ou se rapproche-t-on d'une réalité ? A-t-elle été banalisée ? Et que dit-elle du monde dans lequel on vit ?  Pour en débattre : - Général Jérôme Pellistrandi, rédacteur en chef de la revue Défense nationale- Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'Institut de Relations internationales et stratégiques (IRIS) - Jean-Marie Collin, directeur d'Ican France et chercheur associé au Groupe de recherche et d'information sur la sécurité et la paix.

Chiến tranh Ukraina sẽ đưa phòng thủ chung châu Âu đi về đâu? Việc Nga xâm lược Ukraina đã thúc đẩy các nước Liên Hiệp Châu Âu tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng, vốn dĩ là một đặc quyền của từng nước. Nguồn tài trợ cho quân sự trong khối cũng vì thế đã tăng mạnh trong hai năm từ 5,6 tỷ euro lên thành 17 tỷ. Tuy nhiên, tranh luận về chính sách phòng thủ chung châu Âu luôn dai dẳng khi mà vũ khí Mỹ vẫn chiếm ưu thế tại châu Âu. Thượng đỉnh Saint-Malo 1998 : Nền tảng thực sựNgược dòng thời gian, Hiệp ước Maastricht năm 1992 đánh dấu sự ra đời một chính sách đối ngoại và an ninh chung (PESC), trong đó bao gồm cả chính sách an ninh và phòng thủ châu Âu (PESD). Tuy nhiên, theo ông Philippe Setton, cựu chánh văn phòng chuyên trách về Liên Hiệp Châu Âu của bộ Ngoại Giao Pháp, hiện là đại sứ Pháp tại Tokyo, thượng đỉnh Anh – Pháp ngày 03-04/12/1998 ở Saint Malo (miền bắc nước Pháp) là nền tảng thực sự cho phòng thủ chung châu Âu.Tổng thống Pháp Jacques Chirac trong cuộc họp báo chung với thủ tướng Anh thời bấy giờ là Tony Blair có tuyên bố : « Vào thời điểm thực hiện hiệp ước Amsterdam, thách thức lớn sắp tới chính là sự khẳng định của Liên Hiệp Châu Âu trên trường quốc tế thông qua một chính sách đối ngoại thật sự và một nền phòng thủ mà châu Âu có khả năng tự thực hiện khi cần thiết. »Cũng theo giải thích của ông Philippe Setton, trong kỳ thượng đỉnh đó, giới chức Anh Quốc đã chấp nhận ý tưởng phát triển một hệ thống phòng thủ châu Âu trong khuôn khổ Liên Hiệp Châu Âu. Nhà ngoại giao này không quên nhắc rằng phòng thủ châu Âu là chủ đề muôn thuở trong các phát biểu chính trị tại Pháp.« Điều mà họ muốn, trước hết là kéo dài tham vọng dự án châu Âu thông qua lĩnh vực quốc phòng. Đó cũng là vì Pháp muốn tận dụng sự tán đồng của Anh và nói chung, là tận dụng sự đồng ý của Mỹ, đặc biệt là chính quyền tổng thống Bill Clinton thuộc đảng Dân chủ. Tổng thống Mỹ đã tán đồng, hay ít ra là có một quan điểm khá khoan dung về việc phát triển một trụ cột châu Âu. »Những công cụ tài chính và pháp lýHiệp ước Lisboa năm 2007 có chính sách về an ninh và phòng thủ chung (PSDC), quy định điều khoản bảo vệ lẫn nhau và cho phép hành động chung. Việc Nga sáp nhập bán đảo Crimée năm 2014, rồi các cuộc tấn công khủng bố tại Pháp, Bỉ và Đức trong các năm 2015 và 2016, đánh dấu một bước chuyển lớn đầu tiên. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu lúc bấy giờ là Jean-Claude Junker đề nghị thành lập một quỹ châu Âu cho phòng thủ, kích hoạt nghiên cứu và cách tân trong ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu nhằm xây dựng một nền phòng thủ châu Âu vững chắc.« Kể từ đó, công nghiệp vũ khí và nghiên cứu là những năng lực vượt ngoài khuôn khổ quốc gia, phòng thủ châu Âu sẽ phát triển ngoài PSDC, vốn dĩ thuộc phạm trù liên chính phủ. Phòng thủ châu Âu giờ thuộc về thẩm quyền Ủy Ban và Nghị Viện Châu Âu thông qua ngành công nghiệp, nghiên cứu, thị trường nội địa và mua sắm công », theo như giải thích của nhà nghiên cứu Elsa Bernard, giáo sư về Luật công, Đại học Lille, với kênh truyền hình quốc tế Pháp France 24.Từ năm 2019, Liên Âu lần lượt có các công cụ để xúc tiến chính sách phòng thủ như thành lập Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng và Không gian (DEFIS), Quỹ Châu Âu về Quốc phòng (FED) ra đời năm 2021 với một nguồn ngân sách là 9,4 tỷ euro (giai đoạn 2021 – 2027) ; Quỹ Hòa bình Châu Âu (FEP) năm 2021 mà ngân sách ban đầu là 5,6 tỷ nay được nâng lên thành 17 tỷ euro.Chiến tranh Ukraina bùng phát là một bước ngoặt lớn cho phòng thủ chung châu Âu. Xung đột còn khẳng định hơn nữa nhận thức về lỗ hổng công nghiệp và công nghệ quốc phòng của khối. Tháng 3/2022, khối 27 nước thành viên công bố « la bàn chiến lược », ghi nhận sự cần thiết của việc « tăng cường tự chủ chiến lược của châu Âu ».Năm 2023, Liên Âu thông qua hai quy định : EDIRPA, khuyến khích mua sắm chung trong lĩnh vực quốc phòng và ASAP, xúc tiến sản xuất đạn pháo, tên lửa bằng chính ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu. Một năm sau, tháng 3/2024, Ủy Ban Châu Âu đưa ra quy định mới EDIP, kèm theo một « chiến lược công nghiệp châu Âu về phòng thủ » (EDIS) nhằm « đầu tư nhiều hơn, tốt hơn, cùng nhau và tại châu Âu ». Do vậy, các cuộc đàm phán cho ngân sách 2028-2035 sẽ là thách thức to lớn, mang tính quyết định cho Nghị Viện Châu Âu mới, theo như nhận định của nhà nghiên cứu Elsa Bernard với France 24.Thế mạnh vũ khí của MỹLiệu rằng với những công cụ tài chính và pháp lý này, châu Âu có thể đạt được mục tiêu đề ra là một nửa hệ thống quốc phòng được mua tại châu Âu, và chấm dứt tình trạng nghịch lý là 2/3 sản xuất trang thiết bị quân sự châu Âu được xuất khẩu ra ngoài khu vực và 2/3 trang thiết bị quốc phòng của các nước thành viên Liên Âu là nhập khẩu từ bên ngoài ? Đây chính là những điểm khúc mắc gây trở ngại cho việc thiết lập một hệ thống phòng thủ chung.Ngay khi chiến tranh Ukraina bùng nổ, thủ tướng Đức Olaf Scholz thông báo tăng ngân sách quốc phòng và đặt mua 35 chiếc F-35 của Mỹ. Mới đây nhất là Ba Lan, ngày 27/05/2024, tuyên bố mua tên lửa hành trình tầm xa của Mỹ với tổng trị giá hợp đồng là 667 triệu euro để tăng cường năng lực phòng thủ, đối phó mối đe dọa Nga. Theo ông Peter Wezeman, chuyên gia về vũ khí tại Viện Nghiên cứu về Hòa bình (SIPRI) ở Stockholm, sự việc cho thấy ngành công nghiệp vũ khí trên thế giới vẫn « do Mỹ thống trị » (Les Echos ngày 23/11/2023).Điều này thể hiện rõ trên bảng sắp hạng các hãng vũ khí lớn trên thế giới. Các tập đoàn vũ khí lớn của Mỹ chiếm các vị trí đầu bảng, tiếp theo là Trung Quốc, trong khi các hãng lớn tại châu Âu bắt đầu từ thứ hạng 11 trở đi. Thế mạnh này của Mỹ được giải thích bởi chiến lược sáp nhập các doanh nghiệp vũ khí trong những năm 1990 – 2000, hình thành 5 đại tập đoàn hiện nay là General Dynamics, Boeing, Lockheed Martin, Northrop Grumman và Raytheon.Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu Jean-Pierre Maulny, trợ lý giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược (IRIS), với nhật báo kinh tế Les Echos, Hoa Kỳ còn có một công cụ khác rất hiệu quả, viết tắt là FMS, để có thể thực hiện nhanh chóng các hợp đồng bán vũ khí cho các nước khác:« Hoa Kỳ có thể bán vũ khí từ chính phủ cho chính phủ nhờ vào cơ chế Bán hàng Quân sự Nước ngoài (Foreign Military Sales – FMS), chứ không phải doanh nghiệp sẽ đi bán. Trên thực tế, chính phủ Mỹ sẽ trực tiếp trích từ kho dự trữ thiết bị để cung cấp cho châu Âu, trong khi ở hệ thống châu Âu, chúng ta có cơ chế được gọi là quy định về thị trường quốc phòng và an ninh, khiến hệ thống mua bị chậm lại. »Nếu khả năng giao hàng nhanh, nguồn dự trữ lớn là những nguyên nhân đầu tiên giải thích cho sự lệ thuộc của châu Âu vào nguồn cung vũ khí từ Mỹ, thì yếu tố chính trị giữ một vai trò không nhỏ. Tháng 6/2020, phát biểu tại Học viện Quân sự West Point (New York), tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Donald Trump có tuyên bố : « Chúng ta không phải là hiến binh của thế giới ».Washington thông báo muốn giảm đáng kể phần đóng góp của Mỹ cho ngân sách của NATO và châu Âu đã thấu hiểu thông điệp đưa ra, theo như nhận định của Jean-Pierre Maulny: « Về cơ bản, theo một cách nào đó, người ta đang mua sự bảo hộ của Mỹ cũng do bởi một bộ phận người dân châu Âu vẫn lo sợ rằng Mỹ sẽ rút khỏi châu Âu, bởi vì đối với Mỹ, kẻ thù của họ, đối thủ cạnh tranh của họ không phải là Nga, mà chính là Trung Quốc. »Những rào cản, đối thủ cạnh tranh khácChâu Âu không có hệ thống phòng thủ chung còn là vì mỗi nước có một nền công nghiệp riêng, vốn được nhà nước bảo hộ thông qua các hợp đồng mua sắm vũ khí, do vậy rất có ít sự cạnh tranh giữa những doanh nghiệp trong khối. Cũng theo vị trợ lý giám đốc IRIS, có rất ít sự phối hợp giữa các hãng sản xuất vũ khí. Theo ông, số doanh nghiệp sản xuất xe bọc thép còn nhiều hơn cả số các hãng sản xuất xe ô tô.« Nguy cơ cạnh tranh giữa các công ty luôn hiện hữu. Những tập đoàn này trong quá trình thực hiện hợp tác sẽ tỏ ra thận trọng, không muốn trao đổi về công nghệ, tìm cách tranh giành phân phối công nghiệp. Nếu có một sự hợp tác, đó chẳng qua là hợp tác giữa các công ty, còn sự hợp tác giữa các công ty vũ khí chỉ có thể thực hiện hiệu quả khi nào có hai công ty sáp nhập thành một. »Tất cả những khó khăn trên cũng không đồng nghĩa với việc không có sự hợp tác nào giữa các nước thành viên. Châu Âu có nhiều chương trình hợp tác sản xuất vũ khí chung từ cuối những năm 1990, đầu năm 2000, nhưng để đi đến hiện thực lại tốn quá nhiều thời gian, như trường hợp của chuyên cơ vận tải A400M, có thể di chuyển quân, hậu cần, thả dù binh sĩ và trang thiết bị, cũng như  tiếp tế trên không.Jean-Pierre Maulny nhắc lại từ khi bắt đầu có những thông số kỹ thuật đầu tiên cho đến khi đưa ra thị trường, chương trình sản xuất A400M mất đến 20 năm, một quãng thời gian quá lâu. Ngoài Hoa Kỳ, nhiều nước khác cũng bắt đầu dòm ngó đến thị trường vũ khí châu Âu như Hàn Quốc chẳng hạn.Theo các số liệu mới nhất, trong quãng thời gian có ba năm 2020-2022, một mình Hàn Quốc chiếm đến hơn 10% sức mua vũ khí của Liên Hiệp Châu Âu, đạt doanh thu từ 3 tỷ lên thành 15 tỷ, trong khi trong khối Pháp cũng là một nhà xuất khẩu vũ khí lớn, đứng sau Mỹ và Nga.Tương lai phòng thủ chung châu Âu sẽ đi về đâu ? Trong khi chờ lời giải đáp, nhiều dự án mới đang hình thành như hợp tác Pháp – Đức cho thế hệ xe tăng đời mới MGCS, sử dụng nhiều công nghệ tiên tiến, hay chương trình thiết kế chung chiến đấu cơ SCAF cho năm 2045, nhờ vào hỗ trợ từ quỹ 7,9 tỷ euro của Liên Âu.Câu hỏi đặt ra : Cái giá có được của việc biến những dự án trên thành hiện thực là một sự độc lập cho phòng thủ. Liệu châu Âu có can đảm đánh đổi ? Một điều chắc chắn: Phòng thủ châu Âu là một trong bốn chủ đề tranh luận chính cho kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu 06-09/06/2024 !

Ce 24 février 2024, la guerre d'Ukraine entre dans sa troisième année. Et de l'avis général, 2024 sera une année très difficile pour les Ukrainiens face à la Russie. Pas une pièce d'armement américain n'a été livrée à Kiev depuis deux mois, la Maison Blanche se heurtant au blocage des Républicains pour voter l'aide à l'Ukraine. De leur côté, les Européens sont pris de court pour pouvoir apporter un soutien militaire complet à l'Ukraine. L'industrie peine à produire au niveau des besoins et gagner le volume que demande la situation sur le terrain. Et le terrain, ce sont 1 200 kilomètres de ligne de front à défendre. Une course contre-la-montre est engagée pour fournir à l'Ukraine les munitions qui lui manquent et les équipements de défense antiaérienne. On estime désormais que les artilleurs ukrainiens détiennent huit fois moins de munitions que les forces russes. Les Russes qui ont notamment bénéficié, cet été, de la livraison de plus d'un million d'obus nord-coréens.2024, année critiqueMoscou se veut présente sur de nombreux théâtres, y compris, bien sûr, celui de la communication. Pas un hasard de calendrier, le jour choisi par la Russie pour annoncer le décès d'Alexeï Navalny. Le 16 février marquait l'ouverture de la 60è édition de la Conférence de Munich sur la sécurité – le grand rendez-vous transatlantique sur les affaires stratégiques – et la visite à Berlin et Paris du président ukrainien pour la signature de deux accords bilatéraux en matière de sécurité avec la France et l'Allemagne.L'Europe est-elle capable de faire face seule en cas de défaut prolongé de l'allié américain ? Et puisque, à l'évidence, elle ne l'est pas, comment peut-elle s'y préparer ? La question a occupé tous les esprits à Munich face à l'urgence de la situation et la crainte que la question ne soit déjà trop tardive.Invités : Jean-Pierre Maulny, spécialiste des questions de défense et directeur adjoint de l'Iris Nicolas Tenzer, expert des questions stratégiques. Auteur du blog Tenzer Strategics. Dernier ouvrage, Notre guerre. Le crime et l'oubli : pour une pensée stratégique, aux éditions de l'Observatoire. À écouter aussiAlexeï Navalny, le martyr russe

Jens Stoltenberg, le secrétaire général de l'OTAN, s'est félicité aujourd'hui à Bruxelles de la hausse record des dépenses militaires des membres de l'Alliance Atlantique. Il a aussi dénoncé toute atteinte à la crédibilité de l'organisation. Une réponse directe aux propos tenus le week-end dernier par Donald Trump.  Lors d'un meeting, l'ex-président et probable candidat républicain aux élections américaines, a agité la menace de se soustraire aux obligations de l'OTAN, et de ne pas venir en aide aux alliés qui ne dépensent pas assez pour leur défense en cas d'attaque russe. Des propos qui ont fait ressurgir l'hypothèse inquiétante d'un retrait américain de l'Alliance en cas de victoire de Donald Trump en novembre 2024.Avec nos invités : - Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS, spécialiste des questions de défense- Guillaume Lasconjarias, professeur associé à Sorbonne Université, ancien chercheur à l'OTAN, historien militaire.

L'invasion de l'Ukraine par la Russie, le 24 février 2022, est venue bouleverser la géopolitique du continent européen. Si elle a conduit la majorité des États membres de l'UE à renforcer leur défense et le Danemark à rejoindre la Politique de sécurité et de défense commune (PSDC), elle a également démontré l'importance de l'OTAN comme garante de la sécurité du continent européen. Ainsi, l'agression russe a notamment amené la Finlande et la Suède à vouloir intégrer l'Alliance atlantique, rompant par là avec une longue tradition de neutralité. À la veille du sommet de l'OTAN qui se tiendra les 11 et 12 juillet 2023 à Vilnius, en Lituanie, regard sur les enjeux de ce sommet de l'Organisation du Traité de l'Atlantique Nord.Invités : Le Général Jean-Paul Palomeros, ancien chef d'état major de l'Armée de l'air française et commandant allié Transformation au sein de l'OTAN. Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS, spécialiste des questions de défense. Pierre Haroche, maître de conférences à l'Université Queen Mary de Londres.

Le conflit en Ukraine a contraint les Européens à revoir leur politique de défense. En un an, les dépenses militaires ont bondi sur le Vieux continent. La priorité est notamment donnée à la défense anti-aérienne, négligée depuis la fin de la guerre froide. Face aux nouvelles menaces induites par l'usage intensif de drones et de nouvelles technologies, les pays membres de l'UE s'organisent mais en ordre dispersé. L'Allemagne développe depuis huit mois un projet de bouclier anti-missile qui associe des systèmes allemand, américain et israélien. Dix-sept États européens ont rejoint l'initiative mais la France, la Pologne et l'Italie n'y adhèrent pas. En effet, l'Elysée estime que ce projet contrarie les intérêts stratégiques et industriels européens, et en particulier ceux de l'Hexagone. Hier, (20 juin 2023) le ministre français de la Défense a réuni une vingtaine de ses homologues européens en présence du président de la République. L'occasion de constater une fois de plus un désaccord majeur entre la France et l'Allemagne. Quelle défense aérienne pour l'Europe ?Avec nos invités : - Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'Institut de relations internationales et stratégiques, spécialiste des questions de défense (Iris)- Camille Grand, chercheur, spécialiste des questions de défense au Conseil Européen pour les relations internationales (ECFR) et ancien secrétaire général adjoint de l'OTAN.

Une dizaine de mois après l'invasion de l'Ukraine par la Russie, quelles leçons militaires peut-on tirer du côté russe et ukrainien ? D'une part, l'armée russe a gaspillé ses forces sans remplir d'objectifs stratégiques. Son organisation très centralisée, héritée de l'époque soviétique, ainsi que ses équipements non modernisés l'ont amenée à enchaîner les erreurs de transmission, de commandement et de logistique. L'armée ukrainienne, équipée et conseillée par les Occidentaux depuis 2014, adopte une approche militaire bien plus moderne. Elle reste néanmoins confrontée à un adversaire dont la réserve de soldats mobilisables est considérable. Comment expliquer l'absence d'évolution des méthodes et de l'équipement de l'armée russe ? La guerre russo-ukrainienne est-elle amenée à durer ? Qu'en est-il des capacités militaires des armées européennes et notamment de l'armée française ? Dans ce podcast, Nicolas Richoux, général en deuxième section du corps des officiers généraux et consultant défense sur LCI, analyse les leçons militaires à tirer de la guerre en Ukraine. Pour aller plus loin :

Après qu'un missile a frappé la Pologne à sa frontière avec l'Ukraine dans la nuit du mardi 15 novembre, la France, à l'instar de nombreux pays, appelle à la plus grande prudence sur l'origine de ce tir. Une prudence primordiale, souligne Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS, l'Institut de relations internationales et stratégiques, car l'issue des investigations en cours serait loin d'être évidente. D'autant plus que l'article 5 autorise un pays membre de l'OTAN, tel que la Pologne, à répliquer : "C'est pour cette raison que le président polonais n'a invoqué que l'article 4", explique le géopolitologue. Et de préciser que l'article implique "une discussion entre les alliés sur le fait que l'intégrité du territoire polonais a pu être menacée". Quant au risque d'escalade, s'il est peu probable que la situation s'envenime du fait d'une erreur, Jean-Pierre Maulny avertit : "On est quand même dans une situation extrêmement dangereuse, avec un conflit qui s'étend dans le temps."

Theo báo cáo bộ Quân Lực Pháp trình lên Hạ Viện hôm 27/09/2022, lượng vũ khí Pháp bán ra nước ngoài trong năm 2021 đã tăng mạnh, giúp Pháp duy trì vị trí thứ 3 thế giới về xuất khẩu vũ khí, chỉ sau Mỹ và Nga. Lĩnh vực chế tạo vũ khí sử dụng tới 200.000 lao động trên lãnh thổ Pháp.  Tuy nhiên, có một thực tế khác là chính quyền của tổng thống Macron từ vài tháng nay cũng đang thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng huy động dây chuyền sản xuất, chế tạo nhanh và nhiều hơn. Mục đích là khôi phục kịp thời kho dự trữ vũ khí, đạn dược của chính nước Pháp, vừa nhằm thích nghi với logic « kinh tế chiến tranh », vừa để góp phần tối ưu hóa « kinh tế chiến tranh », một mặt đối phó với tình hình địa chính trị với nhiều mối đe dọa, mặt khác là đáp ứng những đòi hỏi cấp bách về trợ giúp quân sự cho Ukraina trong bối cảnh chiến tranh do Nga phát động.   Chiến tranh đã quay trở lại châu Âu khi Vladimir Putin điều quân xâm lược nước láng giềng Ukraina hôm 24/02/2022. Hôm 13/06, phát biểu khai mạc Eurosatory, triển lãm quốc tế lớn nhất thế giới về quốc phòng và an ninh trên bộ và trên không, được tổ chức tại khu triển lãm Villepinte, ngoại ô phía bắc thủ đô Paris, và sau đó là trong bài phát biểu nhân lễ Quốc Khánh 14/07, tổng thống Emmanuel Macron đã nhấn mạnh Pháp và Liên Âu đã bước vào « kinh tế chiến tranh », ở đó các nước phải có sự tổ chức, xắp xếp, chuẩn bị dài lâu. Tổng thống Macron bị phe đối lập chỉ trích là đã « bi kịch hóa » tình hình khi nói đến « kinh tế chiến tranh ». Không thể ngồi yên chờ thiếu vũ khí  Nhưng « kinh tế chiến tranh » là gì ?  Trong buổi họp báo sau hội nghị bàn tròn với các tập đoàn then chốt trong cỗ máy công nghiệp quốc phòng của Pháp, trong đó có Naval Group, Thales, MBDA, Nexter, Dassault, bộ trưởng Quân Lực Sébastien Lecornu ngày 07/09/2022, lưu ý, điều mà tổng thống Pháp gọi là « kinh tế chiến tranh »,có nghĩa không thể để đến khi xảy ra đối đầu thì Pháp mới phát hiện ra là không có khả năng sản xuất thêm vũ khí, đạn dược. Chiến tranh Ukraina đã cho thấy nếu xảy ra xung đột, mức tiêu hao vũ khí đạn dược sẽ lớn đến thế nào. Bộ trưởng Lecornu khái quát :   « Chúng ta không phải là đang trong chiến tranh, mà chỉ là phải chuẩn bị để đối diện với chiến tranh nếu chẳng may nó xảy ra… Không phải là cứ đợi đến thời điểm nổ ra chiến tranh thì mới đặt câu hỏi liệu có được tiếp thêm đạn dược hay không. Nói đơn giản thì kinh tế chiến tranh là vậy đấy. Một đất nước đang sống trong cảnh hòa bình, ở đây tôi không nói đến khủng bố, phải sẵn sàng trang bị đạn dược, vũ khí thật nhanh. Nói đơn giản thì kinh tế chiến tranh là như vậy. Nói đến chiến tranh kinh tế là nói tới khả năng phòng thủ nhiều hơn là nói đến vế kinh tế. Kinh tế chiến tranh tức là chuẩn bị để không phải bị động chịu đựng ».   Ngày 27/10, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã đến thăm nhiều nhà máy chế tạo vũ khí tại tỉnh Cher, vùng Centre-Val de Loire, miền trung đất nước, khuyến khích động viên ngành công nghiệp vũ khí Pháp chế tạo vũ khí nhiều hơn và nhanh hơn. Nhân dịp này, trên đài RFI Pháp ngữ ngày 28/10,ông Jean-Pierre Maulny, phó giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược của Pháp (IRIS), giải thích về các thách thức và mục tiêu của chính quyền Pháp về vấn đề vũ trang trong bối cảnh chiến tranh Ukraina :  « Mục tiêu của chính quyền hiện nay là làm cho ngành công nghiệp và qua đó là làm cho quân đội Pháp thích nghi với thực tế là chúng ta đang chuyển sang cuộc xung đột cường độ cao, chúng ta đã chuyển một số pháo và đạn dược cho Ukraina và cần phải phục hồi đầy kho dự trữ. Tôi xin nói thế này, đúng là quân đội Pháp được thiết kế, xây dựng cho thời bình vì chúng ta không có kho đạn dược với khối lượng cực kỳ lớn. Xin nhắc lại, đạn dược là loại sản phẩm có thời hạn sử dụng nhất định, nếu không dùng đến thì khi hết hạn sử dụng người ta phải tiêu hủy chúng. Chính vì lẽ đó, lượng đạn dược trong kho dự trữ của chúng ta không nhiều và Pháp bắt buộc phải sửa đổi một chút về cách vận hành, hoạt động của ngành công nghiệp để ngành công nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu phục hồi kho vũ khí đạn dược thật nhanh.      Quả thực là trong ngắn hạn thì vấn đề là về số lượng. Nhưng chúng ta đều biết là việc sản xuất nhiều hơn và nhanh hơn không thể được thực hiện chỉ ngay trong một sớm một chiều, nó không chỉ liên quan đến một công ty mà là toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm cả về vật liệu thô. Chúng ta phải cải tiến tất cả nếu thực sự muốn sản xuất nhiều hơn và nhanh hơn. Hơn nữa, chúng ta vẫn phải cố gắng kiểm soát chi phí, điều này không đơn giản chút nào ».     Quân đội Pháp : Thứ gì cũng có, nhưng số lượng ít  Chiến tranh Ukraina đặt ngành công nghiệp và công nghệ quốc phòng của châu Âu nói chung và Pháp nói riêng trước thử thách lớn. Logic sản xuất trong nhiều thập niên qua, từ khi nổ ra khủng hoảng Covid-19 với các biện pháp phong tỏa chống dịch, đã cho thấy nhiều bất cập, nay thêm chiến tranh Ukraina với nhiều biện pháp trừng phạt, cấm vận, càng cho thấy các hệ thống, quy trình không còn phù hợp. Báo Le Figaro trích dẫn nhận định hồi tháng 07/2022 của tướng Thierry Burkhard, tổng tham mưu trưởng quân đội Pháp : « Logic duy trì kho dự trữ ở mức thấp từng thắng thế, vì khi đó chúng tôi cho rằng có thể làm được nhiều việc trong thời gian ngắn, nhưng rồi chúng tôi nhận ra việc khôi phục trữ lượng vũ khí đạn dược sẽ khó khăn hơn. Việc thiếu tài chính để duy trì luồng cung cấp đã tạo ra sự lệ thuộc ».   Chính vì thế, bộ Quân Lực Pháp muốn có « các hành động bảo đảm an ninh », tránh lệ thuộc thái quá vào nước ngoài và lập các kho dự trữ có thể mang tính « tương hỗ » về các loại nguyên vật liệu thô quan trọng, chẳng hạn như nikel hoặc titane. Bộ trưởng Quân Lực Sébastien Lecornu đã đề cập đến « một chương trình tái dịch chuyển sản xuất về nước » để bảo đảm là Pháp có thể bảo đảm quyền tự chủ về vũ trang, đồng thời tăng cường đề phòng nguy cơ « gián điệp và phá hoại ngầm » có thể gây tác hại đến ngành công nghiệp vũ khí của Pháp.   Trong số 10 loại vũ khí cần ưu tiên sản xuất mà bộ trưởng Quân Lực Pháp nêu lên, có đạn pháo 155 ly, pháo Ceasar … Do thời gian chế tạo trong lĩnh vực vũ khí Pháp vốn rất lâu, nên bộ Quân Lực Pháp đang hối thúc ngành công nghiệp vũ khí sản xuất nhiều hơn nhưng phải với tốc độ nhanh hơn. Chẳng hạn thời gian chế tạo đạn pháo 155 ly phải được rút ngắn từ 9 tháng xuống còn 3 tháng, thời gian sản xuất đại bác Ceasar của hãng Nexter trước đây là 30 tháng, nay đã giảm được xuống còn 24 tháng và mục tiêu tới đây sẽ là rút ngắn xuống còn 12 tháng. Tuy nhiên, bộ trưởng Pháp không nói rõ thời hạn cụ thể để đạt mục tiêu nói trên.   Tín hiệu tích cực từ giới công nghiệp quốc phòng Pháp là trong cuộc họp với bộ trưởng Quân Lực, các tập đoàn đã đồng ý là sẽ cố gắng để có thể giao hàng « chỉ sau vài tháng », đối với một « danh sách các loại đạn dược, thiết bị và linh kiện do Nhà nước lập ra ». Thời hạn chính xác sẽ được xác định căn cứ vào mức độ phức tạp của các hệ thống vũ khí và năng lực sản xuất của các nhà máy.   Cũng phải nói thêm rằng, theo báo kinh tế Les Echos, quân đội Pháp được phát triển theo mô hình « toàn diện, hoàn chỉnh », tức là có mọi thứ, nhưng chỉ với số lượng ít. Chẳng hạn, hiện tại, Pháp có tổng cộng 74 đại bác tự hành Ceasar, nếu lấy từ kho để viện trợ thêm cho Ukraina 12 khẩu, tức là Pháp sẽ cần khẩn trương bù đắp 15% tổng số pháo tự hành Ceasar.   Như vậy là, ngành công nghiệp vũ khí Pháp, vốn quen làm việc với thời hạn dài, chế tạo các loại vũ khí tinh vi và theo lô hàng số lượng ít, nay được yêu cầu điều chỉnh năng lực sản xuất cả về số lượng và tốc độ. Thực ra thì theo khẳng định của Bruno Berthet, chủ tịch Aresia, với hãng tin Pháp, khả năng đẩy nhanh sản xuất của ngành công nghiệp quốc phòng Pháp là khá lớn, nhưng vấn đề là phải cải thiện khả năng phản ứng để đối phó với mức cầu tăng đột biến do khủng hoảng.     Và để góp phần rút ngắn thời gian chế tạo vũ khí, đạn pháo, hỏa tiễn của cỗ máy công nghiệp quốc phòng, về phía quân đội, chính quyền Macron cũng đề nghị Hải quân, Thủy Quân, Lục quân có những đơn đặt hàng dễ thực hiện hơn, bởi cứ thêm một yêu cầu quá cụ thể, tỉ mỉ về tính năng của vũ khí là thêm một rào cản cho tiến độ sản xuất. Ngoài ra, các thủ tục hành chính đối với phía các doanh nghiệp cũng phải được đơn giản hóa.  Điều chỉnh phương tiện phù hợp với mối đe dọa  Cái khó cho ngành công nghiệp vũ khí là chế tạo nhiều, sản xuất nhanh, nhưng vẫn phải bảo đảm kiểm soát được chi phí sản xuất, theo yêu cầu của chính quyền. Còn về ngân sách Nhà nước để thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng chế tạo nhiều và nhanh hơn được dự kiến ra sao, nhất là sau nhiều năm Pháp đã giảm ngân sách của ngành công nghiệp vũ trang ? So với các nước khác thì ngân sách của Pháp cho công nghiệp vũ trang nhiều ít ra sao ? Ông Jean-Pierre Maulny cho biết thêm :    « Dự thảo ngân sách năm 2023 đặc biệt chú ý đến việc cung cấp một tỷ euro để khôi phục các kho dự trữ đạn dược và đạn pháo. Đây là một số tiền lớn hơn nhiều so với trong dự thảo ngân sách của những năm trước, và liên quan đến vấn đề tái tạo kho dự trữ. Tôi muốn nói là đây là một nỗ lực rất đúng lúc. Câu hỏi thực sự được đưa ra sẽ là liệu chúng ta có làm cho toàn bộ ngành công nghiệp quốc phòng thay đổi lâu dài hay không. Khi xảy ra một vụ xung đột cường độ cao thì chúng ta sẽ phải dùng tới rất nhiều đạn dược.    Về mức ngân sách quốc phòng của Pháp, chúng ta cần biết là kể từ khi có luật về lập kế hoạch chi tiêu quân sự cho giai đoạn 2019 - 2025, chúng ta vẫn đang trong giai đoạn tăng ngân sách quốc phòng nhiều hơn các đối tác châu Âu của Pháp, vì vậy chúng ta không cần khoản bổ sung đặc biệt. Câu hỏi thực sự được đặt ra hiện nay là phân bổ các khoản tiền bổ sung này như thế nào giữa các chương trình ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Dĩ nhiên là trước mắt chúng ta phải nỗ lực trong ngắn hạn, vấn đề cần làm ngay vẫn là phục hồi kho dự trữ đạn dược, nhưng không được để chuyện này tạo thành gánh nặng tác động đến các dự án dài hạn, chẳng hạn như chương trình hợp tác với Đức chế tạo chiến đấu cơ đời mới SCAF (Hệ thống phòng thủ tương lai).    Ngân sách quốc phòng Pháp đã tăng mạnh từ vài năm qua và từ nay đến năm 2025 sẽ tăng thêm 3 tỉ euro/năm để đạt 50 tỉ euo vào năm 2025. Tuy nhiên, theo Les Echos, chiến tranh Ukraina đã thúc đẩy chính quyền Macron xem xét lại luật về lập kế hoạch chi tiêu quân sự cho giai đoạn 2019 - 2025, « điều chỉnh các phương tiện cho phù hợp với các mối đe dọa ». Đề xuất phải được bộ trưởng Quân Lực Pháp Lecornu và tổng tham mưu trưởng quân đội Pháp đệ trình lên Quốc Hội vào đầu năm 2023.  

Vladimir Poutine a longtemps porté un regard erroné sur le monde, laissant penser que la Russie parviendrait à réaffirmer sa place en tant que puissance. Si le président russe a d'abord tenté de s'adapter au monde qui l'entoure, le monde, notamment occidental, ne s'est en revanche pas exactement adapté à la Russie. Au cours des dernières années, et dans cette stratégie de réaffirmation, Vladimir Poutine a cherché à rester prudent et il a réalisé des « coups » tactiques d'un point de vue stratégique en Ossétie du Sud ou encore en Crimée. Cependant, sa gestion de la pandémie de Covid-19 et surtout l'invasion de l'Ukraine ont contribué à délégitimer le chef d'État, a minima sur la scène internationale, son objectif de redonner à la Russie sa place sur l'échiquier mondial se soldant par un échec. En se lançant dans la guerre contre l'Ukraine, Vladimir Poutine a commis une erreur stratégique dont il paye aujourd'hui le prix fort. La Russie et Vladimir Poutine sont certes les grands perdants de ce conflit. Cependant, la guerre constitue également un recul pour le monde occidental qui voit la perte de son monopole sur la puissance confirmée, mais aussi pour l'Europe (de l'Atlantique à l'Oural) qui se trouve à présent fracturée. La guerre en Ukraine a ainsi fait voler en éclat l'ensemble du paysage géopolitique. Comment Vladimir Poutine a-t-il dilapidé son héritage politique ? En quoi cette guerre vient-elle ruiner les efforts de restauration de la Russie ? Comment expliquer une telle faillite ? Quels sont les facteurs qui ont pu faire basculer Vladimir Poutine de la méfiance à l'hostilité ? Tour d'horizon avec Hélène Carrère d'Encausse, secrétaire perpétuel de l'Académie française. Pour aller plus loin :

Giống như liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO), Liên Hiệp Châu Âu (EU) cũng có một điều khoản về phòng thủ hỗ tương của riêng mình. Tuy nhiên, việc Thụy Điển và Phần Lan – thành viên của EU – quyết định xin gia nhập NATO dường như cho thấy niềm tin đối với điều khoản phòng thủ trên của EU là rất mong manh. Trong hai ngày 29 - 30/06/2022, các nước thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương, họp thượng đỉnh tại Madrid, thủ đô Tây Ban Nha. Cuộc họp lần này diễn ra trong bối cảnh đặc biệt, Nga tiến hành cuộc chiến xâm lược Ukraina kéo dài từ hơn 4 bốn tháng qua. Cuộc xung đột này đánh dấu một bước ngoặt lớn cho an ninh châu Âu và NATO – liên minh quân sự lớn nhất thế giới. Điều 42 khoản 7 của EU và Điều 5 của NATO : Bên nào mạnh hơn ? Hành động gây hấn của Nga đối với Ukraina gây ra một hệ quả khác có nguy cơ dẫn đến những biến đổi địa chính trị lớn tại châu lục : Thụy Điển và Phần Lan, quyết định từ bỏ thế trung lập, xin gia nhập Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương – NATO. Trên đài RFI, Jean-Pierre Maulny, chuyên gia về quốc phòng, Viện Nghiên Cứu Quốc Tế và Chiến Lược, nhận định : « Chịu trách nhiệm đầu tiên của việc Phần Lan và Thụy Điển xin gia nhập khối NATO là thuộc về Nga. Nếu như Nga không xâm lược Ukraina, không bao giờ hai nước này sẽ đệ đơn xin gia nhập, dù là những năm gần đây hai nước này có xu hướng xích lại gần hơn và tăng cường hợp tác nhiều hơn với NATO. Điểm thứ hai, tôi cho rằng cần phải nhìn tổng thể các tác nhân. Thụy Điển và Phần Lan đều là thành viên của Liên Hiệp Châu Âu. Và khối này cũng có một điều khoản tương trợ : đó là điều số 42 khoản 7. Do đó, thông thường nếu Thụy Điển và Phần Lan bị tấn công, các nước Liên Hiệp Châu Âu phải hỗ trợ hai nước này. » Được thông qua hồi năm 2007 và có hiệu lực ngay từ năm 2009, điều khoản tương trợ phòng thủ này quy định rằng « nếu một nước thành viên của Liên Hiệp Châu Âu là nạn nhân của một cuộc tấn công vũ trang ngay trên lãnh thổ của mình, các nước khác có nghĩa vụ cung cấp trợ giúp bằng bất kể phương tiện gì trong quyền hạn của mình. » Điều 42 khoản 7 cũng nói rằng nếu như nghĩa vụ bảo vệ lẫn nhau là mang tính rằng buộc cho tất cả các nước thành viên của EU, « nghĩa vụ này không ảnh hưởng đến thế trung lập của một số nước của Liên Âu và có thể tương thích với những cam kết của các nước trong khối EU và là thành viên của NATO ». Theo trang mạng Euronews, điều đó có nghĩa là kiểu hỗ trợ được cung cấp, nếu như có, luôn phụ thuộc vào các nhà lãnh đạo chính trị từ nhiều nước thành viên khác nhau. Tương tự, điều khoản số 5 về phòng thủ tập thể trong Hiệp ước Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương cũng dự trù rằng « một cuộc tấn công nhắm vào một Đồng minh được xem như là một cuộc tấn công chống lại cả liên minh ». Nhưng điều 5 còn quy định chi tiết rằng bất kỳ đồng minh nào, « trong việc thực hiện quyền tự vệ của cá nhân hoặc tập thể », sẽ thực hiện « với tư cách cá nhân và phối hợp với các bên khác, hành động mà họ cho là cần thiết, bao gồm cả việc sử dụng vũ lực ». Về điểm này, nhà sử học Laurent Warlouzet, chuyên nghiên cứu về châu Âu, trường đại học Sorbonne trên đài RFI có lý giải như sau : « Nên nhớ là điều số 5 của NATO là do Pháp, Anh, các nước Tây Âu thời đó yêu cầu vì cảm thấy rất lo lắng. Họ lo sợ Liên Xô, giờ có thể cho là hơi thái quá. Nhưng vào thời đó, thời Liên Xô của Stalin và còn có nhiều sự kiện khác nữa : Bức tường Berlin, chiến tranh Triều Tiên nên châu Âu muốn có một sự bảo đảm tự động từ Mỹ và do vậy, chính Hoa Kỳ đã cấp điều khoản này nhưng vẫn để cho họ quyền lựa chọn phương thức can thiệp, nghĩa là có nghĩa vụ hỗ trợ nhưng mọi hành động phải được tham vấn về cách thức thực hiện. » NATO : Mỹ vẫn là cột trụ chính Dù vậy, trong nhãn quan phần lớn các nước trong khối Liên Âu mà cũng là thành viên của NATO, điều 42 khoản 7 « có phần yếu về mặt chính trị ». Vẫn theo vị giáo sư sử học, chính việc phân bổ trách  nhiệm đã làm cho vai trò phòng thủ của Liên Âu kém hấp dẫn hơn so với NATO. Cộng đồng Kinh tế châu Âu (CEE), rồi sau này là Liên Hiệp Châu Âu, chăm lo chủ yếu các vấn đề kinh tế, xã hội và môi trường, còn vấn đề an ninh – quốc phòng hầu như được phó thác cho NATO, vốn dĩ thật sự là một liên minh quân sự. Một quan điểm cũng được ông Jean-Pierre Maulny đồng chia sẻ : « Liên Hiệp Châu Âu trên phương diện quốc phòng chỉ là một tác nhân thứ yếu bởi vì trên thực tế là không có Mỹ. Chính thế mạnh của Mỹ tạo nên sức mạnh của NATO, chứ không phải tự bản thân NATO. Khối liên minh quân sự này cũng có một số phương tiện nhưng nếu nới to chiếc gạch nối, Liên Hiệp Châu Âu cộng thêm Mỹ, sức mạnh quân sự chính là Mỹ. » Điều này giải thích vì sao, ngay khi xung đột bùng phát, Phần Lan và Thụy Điển ngay lập tức đã nhìn vào điều 42 khoản 7 mà hỏi « cụ thể, quý vị có thể làm được gì với điều khoản này, chúng sẽ cung cấp cho chúng tôi được điều gì ?... » Khi tuyên bố muốn gia nhập NATO, Phần Lan và Thụy Điển muốn nói rằng vì Liên Hiệp Châu Âu đã không mang lại những bảo đảm an ninh mà hai nước này đang tìm kiếm, nên hướng sang tổ chức khác có thể cung cấp điều họ muốn. Theo một số nhà quan sát, qua việc nhắc đến điều 42 khoản 7, Phần Lan và Thụy Điển còn nhằm mục đích thúc đẩy chính sách an ninh và quốc phòng chung châu Âu. Chính việc thiếu vắng một cơ cấu an ninh, năng lực quân sự ít nhiều góp phần tạo cơ hội cho Nga gây ra cuộc xung đột ngày nay ở Ukraina. EU và NATO : Những đối tác « bổ sung » Đây chính là những gì mà tổng thống Pháp Emmanuel Macron đề xuất từ nhiều năm gần đây nhưng không mấy thành công kể từ sau vụ tấn công khủng bố tháng 11/2015. Paris cho rằng châu Âu nên gánh vác thêm một phần lớn trách nhiệm cho an ninh tập thể. Nhưng ông Jean-Pierre Maulny lưu ý : « Điều đó phải được thực hiện trong khuôn khổ của Liên Hiệp Châu Âu và trong khuôn khổ của NATO, chứ không chỉ có bên này hay bên kia. » Giờ đây, trong bối cảnh chiến tranh, chính phủ Pháp muốn rằng Liên Hiệp Châu Âu và NATO phải là hai đối tác bổ sung cho nhau. Theo Paris, « khái niệm chiến lược 2030 » - trên nguyên tắc phải được công bố sau kỳ thượng đỉnh này – nên bao gồm cả « la bàn chiến lược » của Liên Âu, được công bố hồi tháng 2/2022, đồng thời nhấn mạnh đến sự hợp tác cần thiết giữa hai cơ chế. Một số nhà phân tích khác cho rằng, nếu như Thổ Nhĩ Kỳ không còn gây trở ngại, việc Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO còn là một tín hiệu tốt, mang lại cho châu Âu một tiếng nói có trọng lượng hơn, tạo một thế cân bằng giữa Washington và châu Âu, và cho phép có những cuộc đối thoại chính trị sâu rộng và ít bị phụ thuộc hơn như châu Âu thường lo ngại. Về mặt chiến lược, châu Âu và NATO củng cố thêm sườn phía bắc, theo như phân tích của Jean-François Bureau, cựu trợ lý tổng thư ký NATO (2007-2010), trong một chương trình tranh luận địa chính trị của RFI : « Sườn phía bắc của NATO có một tầm quan trọng ngày càng lớn vào một thời điểm mà mọi vấn đề an ninh liên quan đến vùng Bắc Cực sắp trở thành một vấn đề lớn trong quan hệ với Nga. Nên nhớ rằng Matxcơva tỏ rõ các tham vọng chủ quyền lãnh thổ giống như Trung Quốc tại Biển Đông, và các đòi hỏi lãnh thổ tại các đảo nhỏ cho phép hỗ trợ chủ quyền lãnh thổ Nga tại những trục lưu thông hàng hải tương lai một khi băng tan. » Nhìn chung, giới quan sát tại Pháp đều cho rằng trong ngắn hạn, trước mối đe dọa đến từ Nga hiện nay, việc mở rộng NATO, đón tiếp thêm thành viên mới là điều khó tránh khỏi. Nhưng Jean-Pierre Maulny cảnh báo, « liên minh quân sự hiện nay ngày càng có nguy cơ biến thành một liên minh các nền dân chủ. Điều này không phải cũng được nước nào chấp nhận, một số nước có thể xem liên minh quân sự này như là một mối đe dọa ». Thế nên, theo nhà nghiên cứu này, trong trung và dài hạn, Liên Hiệp Châu Âu nên có một cơ cấu an ninh hòa dịu hơn, như dự án Châu Âu Địa Chính Trị đang được thảo luận hiện nay, không chỉ đơn thuần về an ninh – quốc phòng mà có thể bảo đảm một sự hợp tác thật sự ở cấp độ toàn lục địa. Châu Âu không thể ở mãi trong tình trạng đối đầu vĩnh viễn !

Les alliés doivent en particulier s'accorder sur la nature des nouvelles menaces auxquelles il convient de faire face. Paramètres essentiels pour l'avenir de l'Alliance, l'intensité de l'engagement américain et le positionnement des Européens.   Invités :   Jean-François Bureau, ancien secrétaire général adjoint de l'OTAN (2007-2010) et directeur des Affaires internationales d'Eutelsat (2011-2020). Consultant à l'international spécialisé dans le domaine de la défense Guillaume Lasconjarias, ancien chercheur au Collège de défense de l'OTAN à Rome et auteur de nombreux travaux sur l'Alliance Atlantique  Thierry Tardy, directeur de la Division recherche au Collège de défense de l'OTAN, et professeur invité au Collège d'Europe à Bruges  Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS et spécialiste des questions de Défense.  

Dans quelques jours, du 28 au 30 juin 2022, sommet annuel de l'Otan à Madrid. Un sommet particulier voire spécial dans le contexte actuel de guerre en Ukraine, qui verra l'Alliance dévoiler son «Concept stratégique 2030 » reflétant la nouvelle « réalité sécuritaire ». Ce concept stratégique placera la Russie comme un adversaire et non plus comme un possible partenaire et entamera la formulation d'une politique envers la Chine et les menaces que Pékin pourrait poser à l'Europe à travers des cyberattaques, l'Intelligence Artificielle, l'espionnage et les incursions sous-marines à mesure de la fonte de l'Arctique.  Le contexte : une Suède et une Finlande désireuses depuis l'invasion russe de l'Ukraine d'intégrer l'Otan. Et la Turquie qui bloque leur admission pour le moment, elle qui demande des concessions pour combattre le séparatisme kurde et les groupes terroristes. Enfin les pays Baltes qui demandent davantage d'Otan. Après l'effet négatif sur la réputation de l'Alliance, conséquence de l'incontestable échec de l'Otan en Afghanistan, l'Organisation doit redéfinir sa stratégie autour de sa mission prioritaire de sécurisation en Europe et des formes de conflits hybrides qui s'annoncent. Sa priorité du moment restant la manière de continuer de soutenir l'Ukraine et dissuader toute agression future de la part du président Russe.    Invités :   Jean-François Bureau, ancien secrétaire général adjoint de l'OTAN (2007-2010) et directeur des Affaires internationales d'Eutelsat (2011-2020). Consultant à l'international spécialisé dans le domaine de la défense Guillaume Lasconjarias, ancien chercheur au Collège de défense de l'OTAN à Rome et auteur de nombreux travaux sur l'Alliance Atlantique  Thierry Tardy, directeur de la Division recherche au Collège de défense de l'OTAN, et professeur invité au Collège d'Europe à Bruges  Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS et spécialiste des questions de Défense.  

Dans quelques jours, du 28 au 30 juin 2022, sommet annuel de l'Otan à Madrid. Un sommet particulier voire spécial dans le contexte actuel de guerre en Ukraine, qui verra l'Alliance dévoiler son «Concept stratégique 2030 » reflétant la nouvelle « réalité sécuritaire ». Ce concept stratégique placera la Russie comme un adversaire et non plus comme un possible partenaire et entamera la formulation d'une politique envers la Chine et les menaces que Pékin pourrait poser à l'Europe à travers des cyberattaques, l'Intelligence Artificielle, l'espionnage et les incursions sous-marines à mesure de la fonte de l'Arctique.  Le contexte : une Suède et une Finlande désireuses depuis l'invasion russe de l'Ukraine d'intégrer l'Otan. Et la Turquie qui bloque leur admission pour le moment, elle qui demande des concessions pour combattre le séparatisme kurde et les groupes terroristes. Enfin les pays Baltes qui demandent davantage d'Otan. Après l'effet négatif sur la réputation de l'Alliance, conséquence de l'incontestable échec de l'Otan en Afghanistan, l'Organisation doit redéfinir sa stratégie autour de sa mission prioritaire de sécurisation en Europe et des formes de conflits hybrides qui s'annoncent. Sa priorité du moment restant la manière de continuer de soutenir l'Ukraine et dissuader toute agression future de la part du président Russe.    Invités :   Jean-François Bureau, ancien secrétaire général adjoint de l'OTAN (2007-2010) et directeur des Affaires internationales d'Eutelsat (2011-2020). Consultant à l'international spécialisé dans le domaine de la défense Guillaume Lasconjarias, ancien chercheur au Collège de défense de l'OTAN à Rome et auteur de nombreux travaux sur l'Alliance Atlantique  Thierry Tardy, directeur de la Division recherche au Collège de défense de l'OTAN, et professeur invité au Collège d'Europe à Bruges  Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS et spécialiste des questions de Défense.  

L'Europe de la défense est une idée qui a été remise au cœur de l'actualité par la guerre en Ukraine. Emmanuel Macron a notamment évoqué ce projet mardi lors de sa visite d'une base militaire de l'Otan à Constanta en Roumanie. Décryptage avec Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'Institut de Relations internationales et stratégiques (IRIS), responsable des questions liées à la politique de défense.

durée : 00:12:31 - Les Enjeux internationaux - par : Julie Gacon - Avec Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS - invités : Jean-Pierre Maulny directeur adjoint de l'IRIS, responsable des questions liées à l'industrie d'armement et aux ventes d'armes

Les tensions entre la Russie et l'Ukraine ne cessent de s'intensifier. Après plusieurs mois de négociations avec les Occidentaux – avec notamment les rencontres entre Biden et Poutine en janvier et Poutine et Macron en février –, Vladimir Poutine a finalement refermé cette parenthèse diplomatique en reconnaissant l'indépendance des deux républiques du Donbass. Une stratégie qui interroge puisque Moscou pourrait avoir davantage à perdre sur le long terme. Les relations entre la Russie et le monde occidental sont-elles profondément bouleversées et abimées ? En gagnant la Crimée et en reconnaissant de l'indépendance des deux républiques du Donbass, Poutine n'aurait-il pas durablement perdu l'Ukraine, contribué au rapprochement transatlantique, et renforcé l'OTAN ? La Chine constitue-t-elle un choix contraint pour la Russie ? Une guerre peut-elle encore avoir lieu entre Moscou et Kiev ? La France a-t-elle un rôle de médiateur à jouer entre l'Occident et la Russie ? Dans ce podcast, Hélène Carrère d'Encausse, secrétaire perpétuel à l'Académie française, apporte un éclairage historique et une analyse des derniers événements qui ont secoué la Russie. Pour aller plus loin :

Facteur indéniable de puissance, l'espace a été l'un des terrains d'affrontements entre les États-Unis et l'URSS pendant la guerre froide. Bien que les États-Unis et la Russie demeurent aujourd'hui parmi les puissances dominantes dans le domaine spatial, d'autres acteurs ont émergé dans le secteur : la Chine qui a intégré le spatial au sein de sa stratégie de "rêve chinois", voyant dans l'espace un moyen d'affirmer sa puissance sur la scène internationale ; des personnes privés tels Elon Musk, directeur général de Tesla Motors, qui vient concurrencer les Etats dans le domaine spatial, domaine qui leur était auparavant réservé, notamment pour des questions financières. Le spatial est donc désormais confronté à de nouveaux phénomènes tels que l'industrialisation et la libéralisation de l'accès à l'espace. Dans quelle mesure assiste-t-on à un retour de la compétition spatiale ? Face à son rival américain et à la Russie, quelles sont les ambitions chinoises ? Comment peut-on se prémunir contre l'arsenalisation croissante de l'espace ? Comment se positionnent la France et l'Europe dans cette course ? La libéralisation de l'accès à l'espace doit-elle être perçue comme une menace ou comme une opportunité ? Autant d'enjeux que Pascal Boniface aborde avec Isabelle Sourbès-Verger, géographe, directrice de recherches au CNRS. Pour aller plus loin :

Le 15 septembre 2021, l'Australie a rompu un contrat signé en 2016 avec l'industriel français Naval Group, qui prévoyait l'achat de douze sous-marins conventionnels, au profit d'un contrat avec Washington pour des sous-marins à propulsion nucléaire, s'inscrivant dans un partenariat plus large du nom d'AUKUS entre l'Australie, les États-Unis et le Royaume-Uni dans la région Indopacifique. Un véritable revers pour la France qui, tout en perdant son "contrat du siècle", se voyait marginalisé dans une région où elle compte également jouer un rôle. Le ministre des Affaires étrangères, Jean-Yves Le Drian, avait alors annoncé le rappel des ambassadeurs français en poste à Washington et à Canberra. Incident de parcours ou rupture profonde ? Une chose est sûre, cet événement démontre que Joe Biden, bien qu'ayant annoncé le retour de l'Amérique et sa volonté de mener une politique plus multilatéraliste, continue, comme ses prédécesseurs, à privilégier les intérêts nationaux américains par rapport à la relation transatlantique. Où en est aujourd'hui la relation franco-américaine ? Comment l'Europe se positionne-t-elle vis-à-vis de cette crise ? Dans ce podcast, Pascal Boniface et Nicole Gnesotto, vice-présidente de l'Institut Jacques Delors, reviennent sur la crise des sous-marins australiens et les enjeux stratégiques qu'elle révèle et souligne. Pour aller plus loin :

Dans son ouvrage "Pourquoi perd-on la guerre ? - Un nouvel art occidental", Gérard Chaliand faisait le constat suivant : « Le bilan des guerres menées par la puissance majeure du XIXe siècle, les États-Unis, épaulée le plus souvent par de nombreux alliés est sans conteste négatif. Conflits coûteux, résultats militaires médiocres et conséquences politiques néfastes. ». Un constat qui se confirme à nouveau suite à la débâcle américaine en Afghanistan et à la reprise du pouvoir par les talibans. Mais pourquoi les Occidentaux perdent-ils la guerre ? Pascal Boniface et Gérard Chaliand, géostratège, spécialiste de l'étude des conflits armés, reviennent sur ces défaites occidentales qui ont marqué les dernières décennies. Pour aller plus loin :

Pháp vẫn chưa nguôi vì vụ bị Mỹ « phỗng tay trên » hợp đồng 56 tỷ euro bán tàu ngầm cho Úc. Canberra ra sức biện minh cho việc đột ngột hủy hợp đồng với Paris. Xét về khía cạnh « được » « thua » thực chất hợp đồng tàu ngầm Pháp-Úc gồm những gì và thiệt hại về tài chính, kinh tế có lớn đến nỗi để Paris lao vào một cuộc đọ sức ngoại giao với cùng lúc cả ba đối tác chiến lược là Hoa Kỳ, Úc và Anh ? Từ đầu vụ mà truyền thông gọi là « khủng hoảng tàu ngầm » hôm 15/09/2021 bộ trưởng Kinh Tế và Tài Chính Pháp Bruno Le Maire hoàn toàn im lặng. Chỉ thấy ngoại trưởng Jean-Yves Le Drian và bộ trưởng Quân Lực Florence Parly lên tuyến đầu. Chưa hợp đã tan Năm năm trước, ngày 26/04/2016 cũng ông Le Drian ở cương vị bộ trưởng Quốc Phòng dưới thời tổng thống François Hollande chứng kiến lễ ký kết « hợp đồng thế kỷ » : tập đoàn đóng tàu của Pháp Naval Group, khi đó mang tên DCNS, qua mặt các đối thủ Đức và Nhật giành được hợp đồng của bộ Quốc Phòng Úc để cung cấp 12 tàu ngầm quy ước Attack. Đây là phiên bản từ tàu ngầm nguyên tử đời mới Barracuda của Pháp. Trị giá hợp đồng ban đầu quy định 50 tỷ đô la Úc. Toàn bộ khâu sản xuất dự trù khởi động năm 2023 và các nhà máy đặt tại Úc. Chiếc Attack đầu tiên sẽ được giao vào năm 2030. Nhưng chỉ bốn tháng sau ngày thông báo Paris và Canberra bước vào giai đoạn « độc quyền đàm phán », những dấu hiệu khủng hoảng niềm tin đã bắt đầu ló rạng : tờ báo uy tín của Úc The Australian tiết lộ Naval Group bị tấn công tin học, mất nhiều « thông tin mật » liên quan đến tàu ngầm lớp Scorpène bán cho Ấn Độ. Vụ rò rỉ thông tin nói trên không liên quan gì đến hợp đồng với Úc và cũng không nhắm vào những « tài liệu bí mật » như báo The Austalian loan báo, nhưng cũng đủ khiến Canberra lo ngại. Dù vậy, điều đó không cấm cản Pháp, Úc tiếp tục hợp tác. Tháng 2/2019, sau 18 tháng đàm phán gay go, Naval Group và bộ Quốc Phòng Úc thông báo « ván đã đóng thuyền », cho dù nhiều mối nghi kỵ vẫn chưa được xua tan. Naval Group liên tục bị tấn công và chính những đòn tấn công đó là cái cớ để thủ tướng Morrison thông báo hủy hợp đồng với Pháp. Pháp bị chỉ trích những gì và những lập luận đó có cơ sở hay không ? Điểm thứ nhất, Canberra trách tập đoàn Naval Group « đội giá » : theo thỏa thuận ban đầu hợp đồng trị giá 50 tỷ đô la Úc, nhưng 18 tháng sau, giá thành lên tới 90 tỷ đô la Úc (56 tỷ euro). Điểm thứ nhì, theo quan điểm của Canberra, là Pháp « chơi xấu » không chịu chuyển giao « công nghệ » và điểm thứ ba là hợp đồng không có lợi cho người lao động Úc và sau cùng là « một sự chậm trễ » trong lịch giao hàng. Truyền thông Pháp ít có bài giải thích về chênh lệnh đến 40 tỷ đô la Úc so với hợp đồng ban đầu, nhưng lập tức đáp trả báo chí Úc: không thể chỉ trích Pháp giao hàng trễ, khi mà đôi bên chưa bắt tay vào việc đóng tàu. Làm thế nào giải thích rằng hợp đồng với Pháp bất lợi cho người lao động Úc, khi mà « hợp đồng thế kỷ » chỉ liên quan đến 500 nhân viên của Naval Group, và gần như toàn bộ khâu sản xuất đều tập trung cả ở Adelaide, trên lãnh thổ Úc ? Chủ tịch tổng giám đốc Naval Group tháng 2/2021 xác nhận 60 % các hoạt động của toàn bộ dự án Attack sẽ do « các tập đoàn của Úc đảm nhiệm ». Do vậy trả lời RFI việt ngữ, chuyên gia về châu Á, Antoine Bondaz thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược, đánh giá kinh tế không là những giải thích thỏa đáng để hủy hợp đồng. Thực chất khủng hoảng ngoại giao giữa Pháp và liên minh AUKUS « nằm ở chỗ khác » :   « Điều quan trọng nhất là động lực nào đã thúc đẩy Úc hủy hợp đồng và chuyển hướng sang Hoa Kỳ. Nhu cầu của Canberra không thay đổi. Điểm mới ở đây là quyết tâm của chính phủ Úc xích lại gần với Mỹ và đẩy mạnh liên minh với Washington. Úc cần tăng cường an ninh, trước mối đe dọa Trung Quốc. Đấy mới chính là cốt lõi của vấn đề chứ không chỉ là một là chuyện liên quan đến hợp đồng mua bán tàu ngầm. Tuy nhiên, trong những ngày qua, mọi chú ý lại tập trung vào hồ sơ tàu ngầm, cho dù đây chỉ là một yếu tố trong số rất nhiều những yếu tố khác của liên minh quân sự Anh, Mỹ và Úc ».  Canberra tìm cách chống chế Thêm một lý do khác cho thấy yếu tố kinh tế chỉ là cái cớ để Canberra biện minh cho quyết định chuyển hướng về Hoa Kỳ, Antoine Bondaz nói thêm : « Trong nhiều ngày liên tiếp, thủ tướng Scott Morrison chỉ trích Paris về các khía cạnh chuyển giao công nghệ, giao hàng trễ và hợp đồng với Pháp không tạo nhiều việc làm trên lãnh thổ Úc. Nhưng tới nay, không có gì bảo đảm là Canberra sẽ được toại nguyện trên tất cả những điểm này với nhà cung cấp mới là Mỹ. Cũng không có gì bảo đảm là Hoa Kỳ sẽ cung cấp tàu ngầm cho Úc sớm hơn. Canberra cũng không được bảo đảm là những hợp đồng mới với Mỹ có lợi hơn cho người lao động Úc. Rõ ràng, ở đây, những lập luận ‘được' hay ‘thua' về mặt kinh tế không phải là cốt lõi của vấn đề. Đây cũng không hẳn là một cuộc tranh cãi để lấy phiếu của cử tri trong nước. Liên minh với Anh, Mỹ thuần túy là một vấn đề an ninh và chiến lược. Úc thể hiện rõ ràng quyết tâm càng neo chặt vào Mỹ và đây là mối liên minh chặt chẽ hơn trước rất nhiều.  Tàu ngầm quy ước hay hạt nhân ? Sau cuộc họp báo chung với Anh và Mỹ hôm 15/09/2021, Úc thông báo ngưng hợp đồng với Pháp, vì nhu cầu đã thay đổi và chuyển sang dùng tàu ngầm sử dụng năng lượng nguyên tử, thay vì tàu ngầm quy ước, chạy bằng dầu diesel như trong giao kèo với Pháp. Pháp là một trong sáu quốc gia trên thế giới có tàu ngầm nguyên tử, làm chủ công nghệ đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Đối với Naval Group, cung cấp tàu ngầm nguyên tử cho Úc không phải là điều bất khả thi. Vấn đề còn lại là công luận Úc không mặn mà với năng lượng hạt nhân và Canberra từ khi bắt đầu đàm phán trang bị tàu ngầm đã nhắm tới lớp Barracuda, nhưng dùng năng lượng điện và diesel và do đó sản phẩm sẽ là 12 chiếc Attack. Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược lưu ý : « Tình thế đã được đảo ngược do Mỹ lần đầu tiên từ năm 1958 đồng ý chia sẻ một phần công nghệ tàu ngầm chạy bằng năng lượng nguyên tử. Anh là quốc gia duy nhất hưởng ưu đãi đó. Cần nhấn mạnh rằng, với Pháp, Úc chưa  từng đề cập đến nhu cầu trang bị tàu ngầm nguyên tử. Khi đôi bên bắt đầu đàm phán vào năm 2014, Canberra nhắm vào tàu ngầm quy ước của Pháp và do vậy, chính Paris đã phải điều chỉnh lớp tàu nguyên tử đời mới thành tàu ngầm chạy bằng dầu diesel để đáp ứng đòi hỏi của Úc.  Thêm vào đó, chưa chắc Úc đã có lợi trong hợp đồng với Hoa Kỳ, nếu chỉ đơn thuần dựa vào các yếu tố kinh tế. Chuyên gia Pháp Jean Pierre Maulny, Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS, ghi nhận hãy còn 1001 trở ngại mà Canberra sẽ phải vượt qua từ nay cho tới khi nhận được những chiếc tàu ngầm nguyên tử đầu tiên « made in USA ». Trở ngại đầu tiên là phải giải quyết vấn đề năng lượng hạt nhân. Kế tới là các loại tàu ngầm đang hiện hành ở Anh và Mỹ có trọng lượng 7000 tấn, trong lúc đó thì Úc cần loại tàu cỡ nhỏ hơn –dưới 5.000 tấn. Ông Maulny không mấy tin rằng Hoa Kỳ sẽ nhanh chóng thiết kế một loại tàu « sur mesure » cho Hải Quân Úc. Cũng chuyên gia này cầm chắc rằng giá thành của Anh, Mỹ, sẽ không thấp hơn so với của Pháp. Sau cùng, không có gì bảo đảm là chuyển hướng sang Hoa Kỳ và Anh Quốc, Úc sớm có thể thay thế những chiếc tàu ngầm cổ lỗ lớp Collins. Nói tóm lại, tất cả những lập luận về « kinh tế » được Canberra đưa ra để biện minh cho việc hủy hợp đồng với Pháp không mấy thuyết phục.    Tàu ngầm chỉ là phần nổi của tảng băng Về phía Pháp, báo chí nói nhiều đến cuộc « khủng hoảng tàu ngầm », nhưng giới phân tích đồng loạt cho rằng, vụ bị mất hợp đồng với Úc chỉ là « bề nổi của tảng băng » : Bị khách hàng Úc bỏ rơi tuy là một vố đau cả về tài chính, lẫn uy tín đối với tập đoàn đóng tàu Naval Group, nhưng sự tồn tại của ông khổng lồ trong ngành đóng tàu và công nghiệp quân sự này của Pháp không hề bị đe dọa. Giới trong ngành đánh giá « hậu quả về mặt công nghiệp đối với phía Pháp không nhiều, bởi dự án chỉ mới ở giai đoạn đầu ». Công việc làm của nhân viên Naval Group cũng không bị ảnh hưởng, bởi dự án với Úc chỉ liên quan tới 500 trong số 16.000 nhân viên hiện diện tại 18 quốc gia trên thế giới. Hơn nữa, cho dù hợp đồng có bị hủy giữa chừng, đôi bên đều chuẩn bị để đối phó với tình huống này và đã dự trù những khoản đền bù thiệt hại. Báo Anh, Mỹ nêu lên khoản bồi thường từ 250 triệu đến 400 triệu đô la Mỹ mà phía Úc sẽ phải chi ra. Vậy câu hỏi kế tiếp là tại sao Paris đã lớn tiếng làm khuấy động quan hệ ngoại giao với các đồng minh truyền thống phương Tây ? Gáo nước lạnh cho « giải pháp thứ ba » Nhà nghiên cứu Céline Pajon, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, giải thích, hợp đồng tàu ngầm Pháp-Úc rất phức tạp. Năm 2016, Úc đồng ý mua 12 tàu ngầm Attack. Ba năm sau đó, Paris và Canberra ký một hợp đồng thứ nhì mang tính « đối tác chiến lược », là nền tảng cho hợp tác song phương « trong giai đoạn 50 năm sau đó ». Chính văn bản này cho phép nước Pháp « hoạch định chiến lược lâu dài tại Ấn Độ -Thái Bình Dương ». Các nhà địa chính trị của Pháp giải thích rõ hơn : Trong một thế giới càng lúc càng bị chia rẽ giữa một bên là Trung Quốc và bên kia là Hoa Kỳ, Pháp từ lâu nay luôn chủ trương một hướng đi thứ ba, « độc lập cả về mặt chính trị, kinh tế, chiến lược và công nghệ » với Bắc Kinh và Washington. Canberra là một trong những đối tác có trọng lượng và Paris đã dùng lá bài « tàu ngầm » để thuyết phục Úc thiên về giải pháp « độc lập » đó với Mỹ và Trung Quốc. Liên minh AUKUS là một gáo nước lạnh mà Hoa Kỳ lẫn Úc dội vào sáng kiến « giải pháp thứ ba » đó của Paris. Câu hỏi còn lại là Paris phải làm gì trong giai đoạn tiếp theo, Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược của Pháp, trả lời : « Quyền lợi của Pháp trong vùng Ấn Độ -Thái bình Dương không thay đổi. Đó là những lợi ích về mặt chủ quyền và trong trường hợp đó, Úc là một đối tác khu vực không thể bỏ qua. Được hay mất hợp đồng tàu ngầm không làm thay đổi cục diện về mặt địa lý. Thực tế cho thấy rằng hiện có 1,7 triệu công dân Pháp đang sinh sống trong các vùng lãnh thổ hải ngoại, từ Mayotte đến quần đảo Polynésie, từ đảo Réunion đến Nouvelle Calédonie. Các vùng đặc quyền kinh tế của Pháp (ZEE) trong khu vực này chiếm đến ¾ toàn thể diện tích các vùng đặc quyền kinh tế của Pháp và đây cũng là nơi có 7.000 lính Pháp thường trực. Về lợi ích kinh tế, một phần ba giao thương của Pháp với các đối tác ngoài khu vực Liên Hiệp Châu Âu nằm trong vùng châu Á Thái Bình Dương. Đây là khu vực năng động nhất cả về kinh tế lẫn thương mại, nhưng cũng là nơi có nhiều căng thẳng, nhất là căng thẳng về mặt quân sự. Do vậy, Pháp bắt buộc phải bảo vệ những lợi ích của mình và Paris cần phải được bảo đàm rằng, có thể can thiệp trong trường hợp cần thiết ». Hiệu ứng domino Một số nhà phân tích khác lo ngại việc Úc hủy hợp đồng quân sự với Pháp tạo tiền đề cho các các quốc gia khác noi theo. Pháp là một trong 5 nguồn cung cấp vũ khí hàng đầu thế giới. Liên minh AUKUS cho thấy không dễ mà cưỡng lại những áp lực của Hoa Kỳ. Ấn Độ là khách hàng mua chiến đấu cơ Rafale của Pháp, đồng thời là một trong bốn tứ trụ của nhóm Quad. Tại châu Âu, giám đốc đặc trách về nghiên cứu an ninh của Viện Quan hệ Quốc Tế Pháp Elie Tenenbaum không loại trừ khả năng một số thành viên, mà đứng đầu là Đức, cũng có thể quay lưng lại với Pháp để mua vũ khí của Hoa Kỳ, bởi « Đức và Pháp tuy là hai đầu tàu kinh tế của Liên Hiệp Châu Âu, nhưng về mặt quốc phòng Berlin thân thiết hơn với Washington ». Một dự án hợp tác chung chế tạo chiến dấu cơ SCAF « thế hệ sáu » giữa Pháp, Đức và Tây Ban Nha, với trọng tâm là tập đoàn Dassault, cũng có thể bị lung lay. Sau cùng, Paris lo sợ AUKUS là hồi chuông báo tử cho hàng loạt những thỏa thuận Anh Pháp trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng trong khuôn khổ hiệp định Landcaster House 2010, bao gồm từ các dự án phát triển công nghệ chế tạo tên lửa chung, đến các chiến dịch tăng cường an ninh mạng …    

In this podcast episode hosted by Dr Neil Melvin, Director International Security Studies, Jean-Pierre Maulny, Deputy Director of the French Institute for International and Strategic Affairs (IRIS), and Alice Billon-Galland, Research Fellow at Chatham House, discuss the evolving French debate on European security, how France views its security partnership with the UK after Brexit, and French views on the regional and international security threats facing Europe.

Có một nghịch lý là vào lúc các vùng xảy ra tranh chấp hoặc xung đột càng lúc càng tiến đền cửa ngõ Liên Âu, cộng thêm với viễn cảnh không còn được lá chắn phòng thủ của Mỹ bảo vệ trong tương lai thì đây cũng là thời điểm mà các nhà sản xuất vũ khí của Pháp trông thấy tương lai bất định. Pháp là nguồn cung ứng thứ ba trang thiết bị quân sự cho toàn cầu, với gần 8 % thị phần quốc tế, lĩnh vực này bảo đảm công việc làm cho 165.000 người lao động và năm ngoái đem về 8,3 tỷ euro cho các nhà sản xuất. Nhiều chuyên gia về quốc phòng của Pháp tham gia chương trình Địa Chính Trị trên đài RFI tìm cách giải mã vì sao ngày càng có nhiều tiếng nói báo động « nền công nghiệp vũ khí » của Pháp có nguy cơ bị « suy sụp » trong lúc mà nhu cầu tiêu thu không hề thuyên giảm ? Đại dịch Covid-19 phải chăng là yếu tố then chốt buộc các quốc gia rà soát lại chiến lược an ninh ? Nguy cơ chết não ? Thổ Nhĩ Kỳ đang làm mưa làm gió ngay tại khu vực phía đông Địa Trung Hải, ở bên kia bờ nam vùng biển này, tình hình không yên ổn tại Libya hay trên dải Sahel trải dài từ miền đông sang miền tây châu Phi. Nhìn rộng ra hơn một chút nữa là giao tranh khốc liệt ở vùng Thượng Karabakh gần sát với Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và cả Iran. Xa hơn nữa về phía đông, chót vót trên đỉnh cao dẫy Himalaya, xung đột ở đường biên giới giữa Ấn Độ và Trung Quốc chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Liên Hiệp Châu Âu, Mỹ và cả Trung Quốc, Ấn Độ cùng thông báo tăng ngân sách quốc phòng. Chỉ riêng Lầu Năm Góc bơm thêm « hàng trăm tỷ đô la » vào cỗ máy an ninh. Ngần ấy yếu tố vẫn không đủ để các tập đoàn sản xuất vũ khí và trang thiết bị quân sự cảm thấy an tâm.   Tập hợp Vauban bao gồm khoảng 20 chuyên gia Pháp về vấn đề phòng thủ trên báo kinh tế La Tribune cuối tháng 9/20210 nói đến « một tình trạng chết não được báo trước » của nền công nghiệp vũ khí Pháp. Một trong những lý do chính dẫn đến kịch bản này là « sau đại dịch, các khách hàng của Pháp nghèo đi, trang bị thêm chiến đấu cơ Rafale hay tàu ngầm đời mới, xe tăng … không còn là ưu tiên hàng đầu ». Trả lời trên RFI các chuyên gia tuy có lo ngại nhưng không bi quan đến như vậy. Trước hết nhà kinh tế Claude Serfati đại học Versailles và cũng là thành viên viện nghiên cứu về các xung đột Cemotev của Pháp tin rằng, nhu cầu trang bị vũ khí và thiết bị quân sự vẫn sẽ tiếp tục tăng thêm trong tương lai : « Có một số lý do cho thấy ngân sách quốc phòng có thể sẽ giảm sụt : ngân sách Nhà nước ngày càng bị thâm hụt, nợ công tăng cao với đại dịch Covid-19. Chính phủ phải đầu tư trở lại vào hệ thống y tế, tăng thêm giường cho bệnh viện đến tăng cường trang thiết bị y tế … Đó là điều tất yếu đã lộ rõ với khủng hoảng lần này. Tuy nhiên chúng ta biết rằng ngân sách phòng thủ của châu Âu đã tăng 10 % từ năm 2010 nhưng trong hoàn cảnh địa chính trị càng lúc càng căng thẳng kể từ những năm 2000 : nào là khủng hoảng kinh tế hồi 2008, trước đó nữa Mỹ mở các mặt trận ở Afghanistan hay Irak, đến đầu những năm 2010 thì bùng lên phong trào mùa xuân Ả Rập và gần đây nhất là vế địa chính trị, vế địa kinh tế từ cuộc đọ sức Mỹ -Trung và hiện tại là hậu quả đại dịch đang gây ra… Tôi e rằng trong mọi trường hợp, ngân sách phòng thủ tiếp tục có khuynh hướng tăng lên thêm nữa ». Một giải pháp kích cầu Giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS đặc trách về các vấn đề phòng thủ Jean- Pierre Maulny nêu bật trường hợp của Pháp và theo ông cần phân biệt giữa ngắn và dài hạn : « Nhìn chung trong cả khối Liên Hiệp Châu Âu, chi tiêu quốc phòng không phải là ưu tiên hàng đầu, tuy nhiên có những khác biệt tùy theo mỗi quốc gia và tùy theo thời gian. Thí dụ như Pháp với một nền công nghiệp vũ khí quan trọng, thì việc đầu tiên là Paris đã dùng ngân sách để hỗ trợ các tập đoàn sản xuất vũ khí và trang thiết bị của mình. Chính phủ tăng ngân sách quốc phòng và trong một chừng mực nào đó, điều khoản này nằm trong gói kích cầu của Pháp cho giai đoạn hậu Covid-19. Bộ Quân Lực đặt mua chiến đấu cơ, trang bị thêm máy bay cho quân đội. Khuynh hướng này sẽ được tiếp tục kéo dài trong hai hay ba năm sắp tới. Nhưng sau đó thì Pháp và nhiều quốc gia khác, cũng sẽ bắt buộc phải giải quyết bớt nợ nần, đó là những khoản nợ mà chúng ta đang đi vay để khắc phục hậu quả virus corona. Khi đó, Pháp sẽ có những ưu tiên khác. Tôi không chắc là ngân sách phòng thủ vẫn cứ được tăng lên đều đặn ». An ninh và sức mạnh quân sự không nhất thiết đi đôi với nhau Đành rằng hồi mùa xuân vừa qua khi nước Pháp đụng đến đỉnh dịch chính phủ đã huy động quân đội tiếp tay với các bệnh viện, nhất là vùng Grand Est (đông bắc) nhằm giải tỏa bớt áp lực cho các bệnh viện dân sự tại các thành phố như Mulhouse hay Strasbourg … Nhưng Benoit Muracciole chủ tịch hiệp hội bảo vệ nhân quyền ASER lưu ý khủng hoảng y tế lần này cho thấy các trang thiết bị quân sự và vũ khí không cho phép bảo toàn sinh mạng của các công dân trước một kẻ thủ vô hình là siêu vi corona chủng mới. « Tôi nghĩ rằng khủng hoảng y tế lần này cho thấy an ninh của các công dân không nhất thiết tùy thuộc vào trang thiết bị quân sự. Trong rất nhiều thế kỷ chúng ta đã đánh đồng hai khái niệm « an ninh » và « sức mạnh quân sự ». Nhưng ở đầu thế kỷ 21, bắt đầu có một sự thay đổi và nhất là giờ đây dịch Covid-19 đang chứng minh rằng, an ninh của chúng ta không hẳn chỉ lệ thuộc vào khối lượng xe tăng hay tên lửa có được và chúng đã không giúp ích được gì cho công dân các nước trong đại dịch lần này. Do vậy chiến lược an ninh phải được tính lại. Chúng ta thấy Mỹ có số thiệt hại nhân mạng cao nhất thế giới cho dù Hoa Kỳ là quốc gia có ngân sách quốc phòng đồ sộ nhất địa cầu với hơn 750 tỷ đô la – mà con số thật sự theo tôi còn cao hơn thế rất nhiều, và Washington tiếp tục tăng ngân sách cho Lầu Năm Góc. Theo tôi sớm muộn gì các công dân cũng sẽ nhận thấy rằng quyền được chữa trị khi đau ốm cũng thuộc về an ninh của mỗi cá nhân. Đây là một thay đổi lớn bắt ngành công nghệ quốc phòng phải suy nghĩ ». Tiết kiệm tiền triệu để cái giá phải trả lên tới hàng trăm tỷ euro Do vậy theo ông Benoit Muracciole từng bước, các quốc gia trên thế giới sẽ xét lại chiến lược an ninh và mở rộng khái niệm an ninh đó đến các lĩnh vực khác trong đó bao gồm từ y tế song song với những thách thức khác như an ninh mạng. Chuyên gia kinh tế Claude Serfati trung tâm nghiên cứu Cemotev tiếc là Pháp sãn sàng đầu tư bạc tỷ để trang bị vũ khí nhưng lại tiết kiệm vài chục triệu đầu tư vào hệ thống y tế để rồi, như đã bị một con siêu vi tấn công bất ngờ, làm tê liệt toàn bộ kinh tế trong 8 tuần lễ như nhiều nước khác trên thế giới : « Chính phủ của thủ tướng Edouard Philippe trước đây thẩm định rằng để đối mặt với đại dịch, Pháp cần 14.000 giường trong khoa hồi sức cấp cứu, trong lúc trên toàn quốc chỉ có 5.000 chỗ mà thôi. Để khắc phục thiếu sót đó Pháp cần phải chi ra thêm 54 triệu euro. Đây là một số tiền chỉ bằng 1/6 phí tổn trong chiến tranh Libya. Số tiền này tương đương với khoảng vài chục tên lửa trong lúc Pháp đang nắm giữa vài ngàn loại vũ khí này. Tôi muốn chứng minh ở đây rằng 54 triệu euro không là cái gì cả nhưng do không chịu đầu tư để đến nỗi toàn bộ nền kinh tế Pháp đã bị tê liệt trong hai tháng, thiệt hại về tài chính không biết đâu mà lường. Cần cấp tốc phải tính tới kế hoạch là an ninh và y tế phải là hai vế đi song song với nhau. Đương nhiên là bên canh đó thì còn có rất nhiều yếu tố chính trị và địa chính trị, có những hiềm khích cả về quân sự lẫn kinh tế mà chúng ta không thể lơ là. » Châu Âu, ngõ thoát hiểm quý giá Nhìn lại thống kê của năm 2018 Ả Rập Xê Út, Ấn Độ và Ai Cập là những nước mua vào nhiều vũ khí nhất. Thế nhưng theo giới quan sát virus corona đã làm đảo lộn trật tự ưu tiên tại các quốc gia này. Theo báo cáo của Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Quốc Tế Stockholm SIPRI, công bố hồi tháng 3/2020, trong giai đoạn 2010-2014 tổng kim ngạch xuất khẩu vũ khí của Pháp tăng 72 % mà chủ yếu là nhờ nhu cầu tiêu thụ tại Trung Đông tăng mạnh với một bước nhảy vọt hơn 60 %. Đây cũng là nơi mua vào 35 % trang thiết bị quân sư của toàn cầu. Với dịch Covid-19 và kèm theo đó là thị trường dầu hỏa ảm đạm liệu rằng các nhà sản xuất của Pháp có còn tiếp tục trông cậy được vào các nước Trung Đông đứng đầu là Ả Rập Xê Út nữa hay không ? Hy họng cho giai đoạn sắp tới là Liên Âu. Theo thông báo của bộ Quân Lực Pháp, 45 % xuất khẩu của các tập đoàn quốc gia hướng đến các thị trường châu Âu. Bruxelles đã thông báo kế hoạch « tái thiết sau Covid-19 » 750 tỷ euro và theo đuổi mục đích tăng cường khả năng phòng thủ, giảm bớt lệ thuộc vào những chuyển biến trên trường chính trị Hoa Kỳ. Điều đó có nghĩa là Liên Âu sẽ là một ngõ thoát cho các nhà sản xuất vũ khí và trang thiết bị quân sự của Pháp. Năm 2019, 3 trong số 5 khách hàng quan trọng nhất của các tập đoàn chế tạo vũ khí Pháp là Bỉ, Hungary và Tây Ban Nha. Theo thứ tự Brxuelles đặt mua 1,8 tỷ euro ; hóa đơn gửi tới Budapest là 631 triệu euro và sau cùng Madrid chi ra 435 triệu để mua thiết bị quân sự của Pháp.

L'Assemblée générale des Nations unies se poursuit actuellement. Cette année,  l'évènement ne met pas le quartier de New York où se trouve le siège de l'organisation en état de siège comme d'habitude. En effet, les chefs d'État s'expriment par vidéos, le plus souvent enregistrées. C'est comme cela que fonctionne, le plus souvent, la diplomatie depuis la pandémie de Covid-19, quand les sommets ne sont pas tout simplement annulés ou reportés comme le Conseil européen d'abord prévu aujourd'hui (24 septembre 2020). Quels changements pour la diplomatie à l'heure de la visioconférence ? C'est la question du jour. Pour en débattre : - Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l’IRIS- Nicolas Falez, journaliste au Service international de RFI- Pierre Vimont, ancien ambassadeur de France aux États-Unis (2007-2010) et secrétaire général exécutif du Service européen pour l'action extérieure (2010-2015), chercheur associé à la fondation Carnegie Europe.

L'affaire dure depuis le début du mois d'août et les premières manœuvres au large de l'île de Kastellorizo. Celles d'un navire turc de recherches sismiques croisant dans des eaux revendiquées par Athènes. Le point de départ d'une escalade toujours en cours entre les deux pays membres de l'Otan. Des déploiements de troupes grecques auxquels répondent l'envoi d'avions de chasse d'Ankara. Le tout au rythme de déclarations belliqueuses. Avec au centre des débats, la question des ressources gazières d'une zone dont chacun revendique la propriété. Soit le scénario d'une crise en bonne et due forme, que les appels aux dialogues européens ne parviennent pas à désamorcer. Nos invités :- Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l’Institut des relations internationales et stratégiques (IRIS)- Nora Seni, professeur à l’Institut français de géopolitique (IFG) et ancienne directrice de l’Institut français d’études anatoliennes à Istanbul, fondatrice du site l’Observatoire de la Turquie Contemporaine

Nouveau numéro de la saison 2 du Podcast "Comprendre le monde" avec Pascal Boniface. Il reçoit aujourd'hui Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'IRIS et spécialiste des questions de défense et d'armement. Le thème abordé cette semaine : "Le salon du Bourget, pour quoi faire ?" L'émission est disponible sur Soundcloud, l'application Podcast, I-Tunes, Youtube, le site internet de l'IRIS, Mediapart et le blog de Pascal Boniface.

Dissuasion nucléaire, guerre économique, drones, cyberconflits : quelles sont les techniques, stratégies, théories appliquées à la guerre au XXIè siècle ? Sont-elles nouvelles ou s'inscrivent-elles dans la continuité du progrès technologique ? Jusqu'où cette dématérialisation des conflits a-t-elle des effets dévastateurs ? Avec Christian Harbulot, directeur de l'école de guerre économique, auteur de Manuel d'intelligence économique (PUF, 2013), Bruno Tertrais, politologue et maître de recherche à la Fondation pour la recherche stratégique, et Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l'institut de relations internationales et stratégiques.

Dissuasion nucléaire, guerre économique, drones, cyberconflits : quelles sont les techniques, stratégies, théories appliquées à la guerre au XXIè siècle ? Sont-elles nouvelles ou s’inscrivent-elles dans la continuité du progrès technologique ? Jusqu’où cette dématérialisation des conflits a-t-elle des effets dévastateurs ? Avec Christian Harbulot, directeur de l’école de guerre économique, auteur de Manuel d’intelligence économique (PUF, 2013), Bruno Tertrais, politologue et maître de recherche à la Fondation pour la recherche stratégique, et Jean-Pierre Maulny, directeur adjoint de l’institut de relations internationales et stratégiques.