Podcast appearances and mentions of quan h qu

Biển và đại dương là « cột sống kinh tế của toàn cầu », mang lại việc làm cho trên dưới 200 triệu người, là nơi vận chuyển 90 % thương mại của thế giới và bảo đảm đến 90 % dịch vụ kết nối trong thời đại công nghệ số. Không gian biển đã trở thành nơi mà những lợi ích kinh tế, những tham vọng chính trị và quân sự đan chặt vào nhau. Kèm theo đó là nguy cơ xung đột vũ trang. Trước tình hình Trái đất đang bị thu hẹp dưới gánh nặng dân số, nhu cầu về lương thực thực phẩm, về tài nguyên, về năng lượng tăng nhanh, viễn cảnh làm chủ các nguồn tài nguyên còn vùi rất sâu trong lòng biển càng hấp dẫn.25.000 tỷ đô la tiềm năng kinh tế từ đại dương  Nếu là một quốc gia trên hành tinh, biển cả và đại dương sẽ là 1 trong 5 nền kinh tế phồn thịnh nhất, giàu có hơn cả Nga hay Brazil. Đây cũng là nơi mà tiềm năng về kinh tế ước tính lên tới 25.000 tỷ đô la. Để so sánh, GDP của Việt Nam là 480 tỷ đô la (2024).  Trước ngày khai mạc Hội Nghị Đại Dương Liên Hiệp Quốc UNOC3, đồng chủ tịch diễn đàn tại Monaco, quy tụ các doanh nghiệp, giới đầu tư và nhất là các ngân hàng, Pascal Lamy thẩm định tiềm năng kinh tế và tài chính có thể rút ra từ biển cả lên tới 25.000 tỷ đô la.Báo cáo gần đây nhất của Tổ Chức Hợp Tác và Phát Triển Kinh Tế (OCDE) ghi nhận trong suốt giai đoạn từ 1992 đến 2020 « hơn 100 triệu việc làm trên thế giới » là trực tiếp gắn liền với biển cả. Con số này có lúc vượt quá ngưỡng 150 triệu .Còn theo nghiên cứu của Liên Hiệp Quốc, « biển và đại dương bảo đảm sinh tồn cho ít nhất 3 tỷ người trên hành tinh, là nguồn cung cấp chất đạm cho 17 % nhân loại » đó là chưa kể đến « rất nhiều những lĩnh vực kinh tế trực tiếp hay gián tiếp gắn liền với đại dương », bao gồm các hoạt động khai thác dầu mỏ và khoáng sản ở ngoài khơi, kể cả năng lượng hóa thạch và tái tạo, ngành đóng tàu cũng như lĩnh vực viễn thông qua hệ thống cáp ngầm …Trọng lượng kinh tế của không gian biển càng lớn thì lại càng đặt ra nhiều thách thức từ việc khai thác, quản lý, tài nguyên xa bờ, cũng như ở sát bờ duyên hải... Thêm vào đó là những vấn đề đối với môi trường.Quan trọng hơn nữa là, trong bối cảnh cạnh tranh gia tăng dưới áp lực kinh tế, biển và đại dương càng lúc càng bị đe dọa.Quyền tự do lưu thông trên biển bị thu hẹpTrả lời đài nhà báo Marie France Châtin của RFI Pháp ngữ trong chương trình Địa Chính trị, Nicolas Mazzuchi, thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược Hàng Hải, trước hết nhấn mạnh đến mối đe dọa do quyền tự do lưu thông trên biển đang bị thu hẹp dần vì lý do địa chính trị, cũng như do các dự án công nghiệp trên biển.« Thực sự ra biển, đại dương là không gian rộng mở cho mọi hình thức giao lưu. Nhưng nhưng giờ đây chúng ta đang chứng kiến hiện tượng gọi là « lãnh thổ hóa không gian biển » tức là một số các hoạt động hàng hải bị gián đoạn tại một số khu vực. Thí dụ như Hồng Hải đã bị phe Houthi -Yemen khủng bố, tàu bè không dám qua lại …Hay là ở Biển Đông nơi Trung Quốc áp đặt những yêu sách về chủ quyền và đã xây dựng các cơ sở quân sự tại một số hòn đảo …, cho nên việc di chuyển trong khu vực này trở nên phức tạp hơn. Bên cạnh đó, tự do hàng hải cũng bị thu hẹp lại một khi mà chúng ta đặt các cơ sở khai thác dầu khí ở ngoài khơi, hay phát triển các chương trình đặt cáp quang dướng lòng biển để phục vụ ngành viễn thông … Những cơ sở hạ tầng đó cản trở tàu thuyền qua lại ».Chuyên gia Virginie Saliou của Viện Nghiên Cứu Chiến Lược - Học Viện Quân Sự Pháp giải thích thêm :« Quyền tự do lưu thông là cốt lõi trong luật biển quốc tế mà đến nay các quốc gia ít nhiều tuân thủ. Nước nào cũng muốn được tự do giao thương, tự do ra vào các hải cảng, tự do khai thác các nguồn tài nguyên biển. Ngày nay chúng ta đang đứng trước một cuộc cạnh tranh trên tất cả mọi lĩnh vực với những rủi ro xuất phát từ việc chúng ta ngày càng lệ thuộc vào không gian biển. Chẳng hạn như không thể để cho tàu bè tự do đi lại trong một vùng biển mà ở đó những cánh quạt đã được dựng lên để khai thác năng lượng gió. Bên cạnh đó là những rủi ro liên quan đến môi trường, khí hậu và nhất là trong việc bảo vệ tài nguyên. Tôi muốn nói đến tình trạng khai thác thủy sản quá đà và các hoạt động đánh bắt trái phép … Thêm vào đó là những nguy cơ khác như các vụ hải tặc, hiểm họa khủng bố trên biển, hay là nguy cơ xung đột trên biển do các quốc gia đang lao vào một cuộc cạnh tranh khốc liệt »Công nghệ mới - thách thức mới về an ninhCũng trên đài RFI Pháp ngữ, Thierry Duchesne, giám đốc ban nghiên cứu chiến lược hàng hải thuộc Quỹ Địa Trung Hải, nhấn mạnh đến những « công cụ mới » như drone biển, một lợi thế chưa từng có để phục vụ các hoạt động khai thác và phát triển tài nguyên, vừa  giám sát các cơ sở hạ tầng trong lòng biển. Nhưng đây cũng là những phương tiện được các tổ chức tội phạm hay các quốc gia thù nghịch khai thác: « Các công nghệ hiện đại đã đưa thế giới biển vào một kỷ nguyên hoàn toàn mới. Công nghệ phát triển drone biển đang chuyển biến rất nhanh và Pháp có những lá chủ bài trong lĩnh vực này. Chính sự hiện diện của công cụ mới này càng lúc càng đặt ra những thách thức. Chẳng hạn như drone biển có thể được sử dụng cho các hoạt động phi pháp. Các tổ chức mafia đã khai thác để chuyển hàng lậu. Trong bối cảnh mà chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào các hệ thống cáp quang dưới lòng biển trong các lĩnh vực viễn thông và công nghệ số, các hệ thống đường ống dẫn dầu và khí đốt đi qua lòng biển, đây cũng là một thách thức đối với an ninh quốc gia ».Tái vũ trang không gian biểnTrong bối cảnh đó, Nicolas Mazzuchi, thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược Hàng Hải, không ngần ngại nói đến chiến lược « tái vũ trang các vùng biển và đại dương » mà hầu hết các quốc gia trên thế giới đều đang theo đuổi :« Nhìn vào tình hình địa chiến lược và các lực lượng hải quân trên thế giới, từ khoảng một chục năm trở lại đây, chúng tôi ghi nhận xu hướng tái vũ trang các không gian biển. Tức là đang có một sự phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng trên toàn cầu. Khuynh hướng này rõ rệt hơn ở một số khu vực như Đông Bắc Á. Đây là nơi mà Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc nâng cao tiềm lực hải quân, còn Mỹ thì gia tăng hiện diện trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương. Nhưng xin lưu ý rằng Ấn Độ -Thái Bình Dương không phải là khu vực duy nhất lao vào một cuộc chạy đua vũ trang trên không gian biển. Tại Địa Trung Hải hay Châu Mỹ Latinh, hiện tượng này cũng đã được ghi nhận. Tất cả cũng chỉ vì tự do giao thương, tự do đi lại ».Chiến tranh Ukraina là một trận chiến trên biển Vẫn theo chuyên gia này, trong chiều hướng đó, chiến tranh Ukraina đang hoành hành ở Hắc Hải trước hết là một cuộc chiến trên biển, do đã ảnh hưởng trực tiếp đến các luồng giao thương, đến xuất khẩu nông phẩm, ngũ cốc, đến năng lượng của cả hai bên tham chiến Nga và Ukraina, cũng như của nhiều quốc gia xuất khẩu dầu khí tại Trung Á …Cuộc chiến mà tổng thống Vladimir Putin khơi mào từ tháng 2/2025 từng làm gián đoạn giao thương ở Hắc Hải, từng ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động xuất nhập khẩu nông phẩm, phân bón… của nhiều nước ở Châu Phi và Trung Cận Đông…« Việc vận chuyển nguyên liệu thô qua Biển Đen bị trở ngại, không chỉ đối với phía Ukraina mà cả với phía Nga, đặc biệt là qua hải cảng Novorossiysk, nơi trung chuyển một lượng rất lớn dầu khí của Nga và của cả khu vực Trung Á. Cảng này là cửa ngõ chính để đưa hàng hóa, nguyên liệu sang châu Âu. Ngoài năng lượng, ngũ cốc của Ukraina cũng phải đi qua Biển Đen. Nhiều câu hỏi đã được đặt ra trong trường hợp các bên tham chiến mở một cuộc đổ bộ nhắm vào cảng Odessa của Ukraina. Do vậy, chiến tranh Ukraina thực chất là một cuộc chiến trên biển, đụng chạm trực tiếp đến quyền tự do hàng hải và tự do giao thương ».Nguy cơ chiến tranh thương mại toàn diệnNhà nghiên cứu Virginie Saliou kết luận: Chỉ cần đóng cửa một vài hài cảng, một eo biển như Ormuz hay Đài Loan, Malaka là cũng đủ để đẩy toàn thế giới vào một cuộc chiến thương mại toàn diện.« Cả thế giới phụ thuộc vào các hoạt động giao thương hàng hải. Chính vì thế mà các vùng biển rộng lớn càng trở thành những mục tiêu hấp dẫn khi cần gây thiệt hại cho mậu dịch toàn cầu. Điều này đã được chứng minh tại Hồng Hải. Ngoài ra còn có nhiều hiện tượng khác nữa, như là cuộc chạy đua tái vũ trang để khẳng định chủ quyền trên biển, vì những lợi ích kinh tế và an ninh. Hệ quả kèm theo các các mối căng thẳng trên biển gia tăng là nguy cơ xảy ra xung đột vũ trang. Chính vì thế phải phát triển tiềm năng của hải quân … Riêng về điểm này, Pháp có hẳn một chiến lược, có những phương tiện và kinh nghiệm mà nhiều quốc gia khác chưa có, hoặc là có nhưng chưa được cọ sát với thực tế ».Trong một bài tham luận năm 2022 đăng trên trang nhà của Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, Julia Tasse phân tích : Biển và đại dương càng lúc càng quan trọng về địa chính trị, bởi nhân loại đã « gần đụng ngưỡng các giới hạn khai thác tài nguyên trên đất liền, công luận bắt đầu quan tâm đến các hoạt động khai thác trên biển ». Mỗi quốc gia « huy động sức mạnh để lao vào một cuộc chạy đua tìm kiếm tài nguyên, để giành giật từ các đàn cá đến kim loại hiếm, dầu hỏa, khí đốt… » Cuộc chạy đua tìm kiếm tài nguyên đó vừa khơi lại những hiềm khích trong quá khứ lịch sử, vừa biện minh cho các chính sách bành trướng các vùng biển …Trong « trò chơi nguy hiểm này », các nước lớn thường có chung một chiến thuật : « đặt quốc tế trước sự đã rồi ». Chỉ cần nhìn vào các khoản đầu tư quân sự của Trung Quốc trong 2 hay 3 thập niên gần đây cũng đủ nhận thấy điều đó.  

Đến nay, Matxcơva chịu 17 đợt trừng phạt của Liên Hiệp Châu Âu và đánh mất thị trường lớn nhất mua vào dầu hỏa và khí đốt là khối này. Kinh tế của Nga « thấm mệt » nhưng tránh được khủng hoảng nhờ « đảo lại các ưu tiên trong bang giao » và trông cậy vào các nền kinh tế đang trỗi dậy mà đứng đầu là Trung Quốc.  Viễn cảnh một hiệp định ngừng bắn cho Ukraina còn xa vời tạm xua tan hy vọng của điện Kremlin là Mỹ với vai trò đầu tầu, thuyết phục được phương Tây dỡ bỏ dần các biện pháp phong tỏa nhắm vào nước Nga.Đầu tháng 2/2025 thủ tướng Mikhail Michoustin đầy tự tin thông báo với tổng thống Vladimir Putin tăng trưởng của Nga trong năm 2024 đạt 4,1 %, « đỉnh cao từ năm 2010 ». Cùng lúc Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế dự báo GDP của Nga năm nay « tăng nhanh hơn hẳn so với Anh, Pháp hay Đức ».Trong khi đó, báo chí và các nhà quan sát của phương Tây thường xuyên đánh giá kinh tế của nước Nga đang « thấm đòn » sau ba năm chiến tranh và không nhận được đầu tư trực tiếp Âu-Mỹ, của Úc hay Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc …Trả lời đài RFI tiếng Việt, nhà nghiên cứu Igor Delanoë, phó giám đốc Đài Quan Sát Pháp-Nga, cộng tác viên của Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược – IRIS nhìn nhận, kinh tế Nga tránh được khủng hoảng, cho dù dân chúng phải đối mặt với lạm phát và gần 30 % lãi suất ngân hàng.  « Kinh tế Nga đã kết thúc năm 2024 với mức tăng trưởng hơn 4%. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hiện vẫn dự báo GDP của nước này tăng 3,8%. Có thể nói mức tăng trưởng như vậy là khá tốt, nhất là trong những điều kiện hiện tại như chúng ta đã biết với các biện pháp trừng phạt mà phương Tây đã ban hành. Tuy nhiên, vấn đề của Nga là lạm phát vẫn ở mức rất cao – theo thống kê là vào khoảng 10%. Nhưng cũng tùy theo mặt hàng. Đặc biệt là các mặt hàng thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày, giá cả thậm chí tăng cao hơn nhiều. Thí dụ như là giá trứng, hay khoai tây, một số thực phẩm thiết yếu hay hàng tiêu dùng… Đây quả thực là một vấn đề nghiêm trọng. Cùng lúc lãi suất của Ngân Hàng Trung Ương Nga dao động ở mức 21-22 % và trên thực tế, các doanh nghiệp và tư nhân phải đi vay với lãi suất khoảng 25 -  thậm chí là 28  %. Trong hoàn cảnh đó, mọi dự án đầu tư hay kế hoạch đi vay tín dụng để mua nhà đều bị đóng băng ».Những khó khăn nói trên không dẫn tới « khủng hoảng trong xã hội » bởi vì như Igor Delanoë ghi nhận, từ 3 năm qua, dân cư ở thủ đô Matxcơva và các thành phố lớn vẫn sinh hoạt gần như bình thường, không bị chiến tranh đe dọa.Tuy nhiên, ở những khu vực sát với biên giới Ukraina như ở Briansk, Belgorod hay tại bán đảo Crimée thì khác : đây là những nơi dân cư bị bom và drone của Ukraina đe dọa.Thâm hụt trong cán cân chi tiêuNhưng gần đây, một thách thức khác đang đặt ra cho chính quyền của tổng thống Putin. Vào lúc các phí tổn chiến tranh không ngừng gia tăng, thu nhập của nhà nước Nga lại sụt giảm vì dầu hỏa mất gia và cùng lúc đồng tiền rúp tăng giá so với đô la và euro. Igor Delanoë phân tích :  « Từ đầu 2025,  giá dầu khá thấp chỉ hơn 60 đô la một thùng, trong lúc các dự báo của Matxcơva căn cứ vào giá dầu từ 65 đến 69 đô la/ thùng. Thêm vào đó, đơn vị tiền tệ của Nga tăng giá (từ 80 cho đến 90 rúp đổi lấy một đô la). Thu nhập của các tập đoàn năng lượng, của nhà xuất khẩu Nga vì được thanh toán bằng rúp, nên qua đó bị sụt giảm. Trong dự luật ngân sách được đã hoàn tất hồi mùa thu 2024, Matxcơva giả định giá dầu là 69 đô la/thùng, nên bội chi ngân sách cho năm nay sẽ tăng lên thêm,  tương đương với 1,7% GDP. Nhiều nước châu Âu sẽ hài lòng với mức thâm hụt này, nhưng đối với Matxcơva thì đây là một gánh nặng nhưng mà Nga  hoàn toàn đủ sức cáng đáng ».« Nga đã có những bước chuẩn bị từ trước »Vậy thì những bí quyết nào cho phép Nga vẫn giữ được tăng trưởng ở mức khá cao như vừa nói ? Nhà nghiên cứu Pháp, Igor Delanoë trả lời :« Ở đây có ba yếu tố. Thứ nhất, Matxcơva đã có một sự chuẩn bị từ trước. Thứ hai là đã thiết lập các mạng lưới giao thương song song để lách lệnh trừng phạt và thứ ba là từ đầu cuộc chiến đến nay, Nhà nước liên tục ồ ạt đầu tư vào kinh tế.Về điểm đầu tiên, Nga đã chuẩn bị từ năm 2014, kể từ khi bị phương Tây trừng phạt do sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina. Chính phủ đã có hẳn một loạt công cụ để tăng cường khả năng tự chủ. Thí dụ Nga cho phổ biến các thẻ ngân hàng nội địa thay cho thẻ  Visa hay Mastercard – vốn phụ thuộc vào các hệ thống ngân hàng của Âu Mỹ. Cùng lúc Matxcơva cũng giảm bớt lệ thuộc vào đồng đô la, chuyển sang dùng nhân dân tệ của Trung Quốc nhiều hơn và tích trữ vàng. Điểm thứ nhì là từ năm 2022, Nga đã thiết lập cả một mảng giao dịch không chính thức với nhiều đối tác để lách lệnh trừng phạt. Cũng chính vì thế mà Trung Quốc đã nhanh chóng trở thành đối tác thương mại quan trọng nhất của Matxcơva. Kim ngạch xuất nhập khẩu hai chiều đạt ngưỡng 240 tỷ đô la. Sau Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ đứng thứ nhì và thứ ba trong số các bạn hàng của Nga. Ấn Độ chủ yếu mua vào dầu hỏa và than đá. Còn Thổ Nhĩ Kỳ là nơi trung chuyển ngũ cốc và nông phẩm của Nga đến các đối tác thứ ba … Ngoài ra, chúng tôi ghi là nhận giao thương giữa Matxcơva với các quốc gia nhỏ hơn như Armenia hay Các Tiểu Qương Quốc Ả Rập Thống Nhất cũng đã tăng mạnh trong ba năm trở lại đây.Cuối cùng là vai trò hàng đầu của nhà nước qua các khoản đầu tư mà chủ yếu là để huy động nền kinh tế phục vụ cho mục đích chiến tranh từ tháng 2/2022 khi Matxcơva khởi động cuộc chiến ở Ukraina. »Các « hạm đội ma » bảo đảm 70 % xuất khẩu dầu hỏa của Nga Theo một nghiên cứu của trường cao đẳng kinh tế Ukraina, Kiyv School of Economics, 70 % xuất khẩu dầu thô của Nga được trung  chuyển quan đường biển nhờ các « hạm đội tàu ma », và 95 % khối lượng này được dành để bán cho Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ.Nếu như vào thời điểm 2021, trước khi tổng thống Vladimir Putin tấn công Ukraina, gần 50 % tổng kim ngạch xuất khẩu của Nga là để phục vụ các thị trường tại toàn châu Âu, trong đó bao gồm luôn cả Ukraina và Bélarus, thì đến cuối 2023, tình hình đã hoàn toàn thay đổi.Igor Delanoë, thuộc Đài Quan Sát Pháp-Nga tuy nhiên nhấn mạnh, dầu khí vẫn là một nguồn thu rất lớn đối với nước Nga, giúp quốc gia này « trang trải phần lớn các phí tổn chiến tranh ». Song song với dầu khí, Nga đã đẩy mạnh các lĩnh vực xuất khẩu khác như là nông phẩm, hay phân bón, hóa chất…Đó là những mặt hàng mà đến nay Âu, Mỹ không hề áp đặt lệnh cấm vận. Cũng chuyên gia người Pháp này lưu ý rằng « những lĩnh vực này không chỉ đem lại thu nhập cho Matxcơva mà còn là những đòn bẩy mở rộng ảnh hưởng địa chính trị của Nga – đặc biệt là ở châu Phi và các khu vực khác trên thế giới ».Một trật tự mới trên bàn cờ thương mại của Matxcơva Với chiến tranh Ukraina và các biện pháp trừng phạt phương Tây ban hành, trọng tâm kinh tế và thương mại của Nga đã nhanh chóng  xoay trục sang châu Á :« Thực tế đã có những quan hệ đối tác kinh tế gia tăng đáng kể trong thời gian gần đây. Như vừa nói, Nga hiện có các đối tác thương mại hàng đầu là Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng cũng cần chú ý đến một số quốc gia khác đã từ lâu được theo dõi sát sao như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) trong khu vực vùng Vịnh. Ngoài ra, các nước thuộc không gian hậu Xô Viết như Armenia cũng đã trở thành đối tác thương mại quan trọng, do họ là những trung gian, những mắt xích trong chuỗi cung ứng của Nga... Nếu nhìn xa hơn nữa chúng ta thấy rằng Matxcơva đang nỗ lực đa dạng hóa các mối quan hệ kinh tế với nhiều khu vực khác trên thế giới để lấp vào chỗ trống mà các đối tác phương Tây để lại. Riêng với khu vực châu Á, ngoài Trung Quốc ra thì chính quyền của ông Putin đã thúc đẩy quan hệ với Indonesia, thành viên mới trong khối các nền kinh tế đang trỗi dậy BRICS. Mối quan hệ với Việt Nam cũng đã được thúc đẩy trở lại. Đương nhiên là phải kể đến hợp tác càng lúc càng chặt chẽ giữa Nga và Bắc Triều Tiên. Tất cả những động thái này nhằm giảm bớt mức độ phụ thuộc vào một mối quan hệ đối tác châu Á duy nhất là Trung Quốc ».Theo một nghiên cứu gần đây của Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp, IFRI vì chính sách « xoay trục » trên bàn cờ thương mại này, mà châu Phi đang « đội sổ » trong số 10 ưu tiên của Nga về đối ngoại, nay đã « nhảy vọt lên hạng thứ 6 ». Nếu như Matxcơva « ưu tiên » cung cấp nông phẩm và ngũ cốc cho nhiều nước châu Phi như Somalia, Mali, hay Burkina Faso… vì lý do nhân đạo, thì trong chiều ngược lại, nhiều quốc gia trên châu lục này là những mỏ vàng thực thụ của các tập đoàn khai thác khoáng sản Nga như Nord Gold hay Emiral Resources… Đó là chưa kể đến những thương vụ mua bán vũ khí giữa các tập đoàn của Nga với các giới tướng lĩnh ở châu Phi.

Mỹ sẽ an toàn hơn với dự án « Mái vòm vàng » mà tổng thống Donald Trump vừa loan báo ? « Chiến tranh các vì sao » đầu thập niên 1980 thời Reagan đã đẩy Liên Xô vào một cuộc chiến tiêu hao. Bốn chục năm sau, Nhà Trắng muốn sử dụng lại chiến thuật này để nhắm vào mục tiêu quan trọng nhất là Bắc Kinh. Nhưng với những phương tiện tài chính, kỹ thuật nào và điều gì sẽ xẩy ra nếu Trung Quốc, Nga tăng tốc trong cuộc chạy đua vũ trang trên không gian.     Tổng thống Hoa Kỳ thứ 47, Donald Trump, hôm 20/05/202 chính thức thông báo một kế hoạch « rất quan trọng cho thành công và sự tồn tại » của nước Mỹ : Golden Dome hay Mái vòm vàng, một lá chắn « có khả năng chận bắn tên lửa xuất phát từ bất cứ nơi nào trên Trái đất, kể cả phóng đi từ không gian ». Theo lời nguyên thủ Mỹ, lá chắn tên lửa này huy động « hàng ngàn vệ tinh hiện đại nhất, sử dụng công nghệ tối tân nhất », cho phép bắn chặn « mọi loại tên lửa », kể cả tên lửa siêu thanh có mang theo đầu đạn hạt nhân nhắm vào Hoa Kỳ, với mức độ tin cậy « gần 100 % ».Donald Trump hy vọng Mái vòm vàng sẽ bắt đầu hoạt động trước khi ông mãn nhiệm. Phí tổn chương trình ước tính lên tới 175 tỷ đô la và ngay lập tức Washington sẵn sàng huy động 25 tỷ đô la để « khởi động dự án ».Vòm vàng cao cấp hơn vòm sắt của Israel Mái vòm vàng Donald Trump vừa trình bày gồm ba điểm then chốt : thứ nhất đây là một lá chắn chống tên lửa, dựa theo mô hình mái vòm sắt của Israel, nhờ đó mà Nhà nước Do Thái đã hủy diệt được gần hết tên lửa của Iran bắn vào lãnh thổ Israel hồi năm 2024 trong các đợt căng thẳng tưởng chừng dẫn tới chiến tranh. Nhưng giới phân tích cũng lưu ý rằng, vòm sắt đó của Israel vẫn bị rocket của Hamas xuyên thủng trong loạt tấn công đẫm máu hồi tháng 10/2023.Điểm thứ nhì, chính quyền Trump kỳ vọng Mái vòm vàng do hiện đại hơn, quy mô hơn vòm sắt của Nhà nước Do Thái nên sẽ hiệu quả hơn, với khả năng bảo vệ « gần như 100 % » toàn bộ lãnh thổ Hoa Kỳ, lớn gấp 450 lần lãnh thổ Israel. Vòm vàng sẽ chặn được đủ loại tên lửa từ « tên lửa đạn đạo, hành trình, tên lửa đạn đạo xuyên lục địa có thể mang theo đầu đạn hạt nhân và tên lửa siêu thanh cũng như drone ».Điểm quan trọng thứ ba là khả năng « phát hiện » trước khi bất kỳ một tên lửa nào bay tới lãnh thổ của Mỹ nhờ « hàng ngàn vệ tinh » trên quỹ đạo, và hệ thống vệ tinh dày đặc đó cho phép nhanh chóng « can thiệp », kể cả từ không gian để tiêu hủy mối nguy hiểm đó.Mỹ sẽ vi phạm luật pháp quốc tế ? Điểm sau cùng này là một điều mới và rất quan trọng về mặt quân sự và an ninh đối với toàn thế giới, theo giải thích của tướng Dominique Trinquand. Ông từng đứng đầu một ủy ban quân sự của Pháp bên cạnh Liên Hiệp Quốc.« So sánh mái vòm vàng của Mỹ với vòm sắt của Israel hơi khập khiễng. Đây là sự tiếp nối của Chiến tranh các vì sao mà cố tổng thống Ronald Reagan đã khởi động năm 1983. Hệ thống của Mỹ cho phép quan sát và nhận diện các tên lửa. Vấn đề đầu tiên ở đây là phát hiện sớm chừng nào tốt chừng nấy các tên lửa, để có thể chận được tên lửa đó. Chính ở giai đoạn bắn chặn tên lửa này, có một sự mập mờ : chúng ta đã sử dụng vệ tinh để nhận diện tên lửa, rồi huy động tên lửa từ trên mặt đất để tiêu hủy tên lửa của đối phương. Đây là điều hiển nhiên không gây tranh cãi. Tuy nhiên bắn hạ một tên lửa từ trên không gian sẽ là điều mà công ước quốc tế không cho phép. Như vậy là chúng ta sẽ vượt quá khuôn khổ pháp lý hiện hành. Điểm cuối cùng tôi xin lưu ý, chính tổng thống Trump cũng nhìn nhận Mái vòm vàng chỉ tiến gần đến mức hiệu quả 100 %. Có nghĩa là nước Mỹ vẫn không được bảo vệ hoàn toàn và điềm mà Hoa Kỳ lo ngại sợ hơn cả là tên lửa siêu thanh với đầu đạn hạt nhân ».  Giới hạn về kỹ thuậtLãnh thổ Israel chỉ bằng 1/450 diện tích của Hoa Kỳ. Vòm sắt của Nhà nước Do Thái chỉ đủ sức chống đỡ rocket, tên lửa đạn đạo tầm ngắn phóng đi từ các nước « lân cận » và đã không hiệu quả 100 % như đã thấy. Dự án của tổng thống Trump có tham vọng chặn luôn cả các tên lửa tầm xa, tên lửa hành trình và liên lục địa …. Vậy Mỹ sẽ phải sử dụng những kỹ thuật nào ? Và làm sao để có thể « phát hiện » các tên lửa được cho là đang chuẩn bị nhắm tới lãnh thổ Hoa Kỳ, hay khi chúng vừa được phóng đi ? Theo nhà báo Caroline Bruneau, của tạp chí chuyên đề Aerospatium, trước mắt đây hãy còn là một « vùng sương mù » :« Sẽ rất thú vị khi chúng ta nhìn vào danh sách các công ty đăng ký đấu thầu, tham gia dự án – Hiện có khoảng 180 tập đoàn đã đăng ký và như vậy họ sẽ phải cung cấp thông tin về kỹ thuật sẽ sử dụng …Trước mắt đã có một số công nghệ để bắt chận tên lửa, thí dụ như công nghệ GBMD tức là hệ thống tên lửa đánh chặn tên lửa đạn đạo của Hoa Kỳ để chặn tên lửa Bắc Triều Tiên. Tỷ lệ thành công là 57 % tức là còn rất thấp để bảo vệ an ninh cho Hoa Kỳ. Dự án Mái vòm vàng sử dụng kỹ thuật nào để bắt chận tên lửa siêu thanh ? Hiện tại chưa thể trả lời câu hỏi này. Chỉ biết rằng đây là một dự án khổng lồ, rất tốn kém. Chi phí dự trù là 175 tỷ đô la nhưng theo giới trong ngành Mái vòm vàng có thể vượt ngưỡng 500 tỷ đô la và còn hơn thế nữa. Mỹ muốn huy động số tiền khổng lồ nói trên vì đánh giá là mức đe dọa đối với an ninh quốc gia thực sự to lớn và có thực ».   Nguy cơ chạy đua vũ trang trên không gian và khai tử nguyên tắc cơ bản của thuyết răn đeChuyên gia về các vấn đề vũ khí răn đe và hệ thống chống tên lửa, Etienne Marcuz, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS của Pháp lưu ý : để phát hiện và chặn trước một tên lửa phóng đi từ một quốc gia rộng lớn như Trung Quốc hay Nga, « giải pháp duy nhất của Hoa Kỳ là sử dụng vệ tinh có trang bị tên lửa chống tên lửa ». Nói cách khách là Mỹ sẽ phải gài đặt sẵn các thiết bị quân sự trên không gian. Vấn đề đặt ra là nếu Hoa Kỳ làm được việc này hay nghĩ tới giải pháp này, thì có nghĩa là Nga và Trung Quốc cũng có phương tiện để « phát triển vũ khí trên không gian nhằm bắn chặn, hoặc phá hủy các phương tiện quân sự của Mỹ ». Nói cách khác, với Mái vòm vàng, Donald Trump như thể khuyến khích các đối thủ cùng « quân sự hóa không gian ».Theo bà Laurence Nardon điều hành chương trình nghiên cứu về châu Mỹ tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI Mái vòm vàng nguy hiểm ở một điểm khác nữa : trong học thuyết về vũ khí răn đe đến nay các cường quốc hạt nhân bị trói buộc bởi nguyên tắc mà chuyên gia này gọi là « thế cân bằng của sự sợ hãi kinh hoàng (l'équilibre de la terreur) ».Nguyên tắc đó đơn giản là mỗi bên đều biết rằng hạt nhân chỉ là vũ khí răn đe, sử dụng đến công cụ « chết người này » để tiêu diệt đối phương, tức là cũng tự giết mình. Nhưng Mái vòm vàng của tổng thống Trump có nguy cơ khai tử nguyên tắc đến nay vẫn trói buộc các cường quốc nguyên tử với nhau này.  Mỹ đang có những ưu tiên cấp bách hơnChuyên gia về an ninh cũng thuộc viện IFRI, Léo Péria Peigné có đồng quan điểm và giải thích thêm rằng, tham vọng trang bị một Mái vòm vàng cho Hoa Kỳ vào thời điểm này là một tính toán kém thực tế: « Một hệ thống chống tên lửa hiệu quả sẽ làm thay đổi tương quan giữa những phương tiện tấn công và phòng thủ trong thuyết răn đe hạt nhân. Vấn đề đặt ra là trong lĩnh vực hạt nhân, Hoa Kỳ đang gặp nhiều vấn đề về tài chính, cũng như ở khâu hiện đại hóa kho tên lửa đạn đạo …  Những tên lửa hiện có, trên nguyên tắc đã phải được tân trang lại từ lâu nay để có thể vẫn được sử dụng cho đến năm 2050, bởi Mỹ không kịp để có thêm vũ khí với công nghệ mới. Do vậy câu hỏi đặt ra là dự án của ông Trump sẽ tốn bao nhiêu tiền và tìm nguồn tài trợ ở đâu ra ? Quân đội Hoa Kỳ đang có những nhu cầu rất lớn và đó là những nhu cầu hoàn toàn khác hẳn so với mục tiêu xây dựng Mái vòm vàng. Nhu cầu của Lầu Năm Góc thích hợp hơn để đối phó với mối đe dọa xuất phát từ Trung Quốc hiện nay. Ngành công nghiệp đóng tàu của Mỹ hiện trong tình trạng thảm hại. Để phát triển các chương trình cho bên bộ binh, Hoa Kỳ cũng đang gặp khó khăn để thay thế một số các thiệt bị có từ thời Chiến tranh lanh. Trong hoàn cảnh đó, chi ra từ 800 đến 1.000 tỷ đô la cho Mái vòm vàng, tôi nghĩ là Lầu Năm Góc không mấy hài lòng, cho dù bộ Quốc Phòng đang chịu áp lực lớn của tổng thống Trump đi chăng nữa ».Mỹ đủ sức « cản đường » Trung Quốc ?  Vào lúc Nhà Trắng khẳng định Mái vòm vàng sẽ bảo vệ nước trước mọi hình thức tấn công, nhưng các chuyên gia quốc tế đồng loạt cho rằng, ông Trump vẫn hoài niệm thời kỳ « vàng son » dưới thời tổng thống Ronald Reagan (1980-1988) và kế hoạch bị bỏ dở « Chiến tranh các vì sao » nhằm hủy hoại sức lực của Liên Xô. Trump giờ đây cũng muốn lôi kéo Trung Quốc vào một cuộc chạy đua công nghệ và không gian với hy vọng làm hao mòn sức lực của đối phương. Tướng Dominique Trinquand nguyên trưởng phái đoàn Pháp bên cạnh Liên Hiệp Quốc nhắc lại :  « Chúng ta thường nhắc đến Chiến tranh các vì sao, thời tổng tống Reagan và những hệ quả trực tiếp và gián tiếp. Đừng quên rằng, chính cuộc chạy đua vũ trang quá tốn kém đó đã buộc Liên Xô phải bỏ cuộc. Giờ đây Mỹ muốn ‘bổn cũ soạn lại'. Câu hỏi đặt ra là liệu rằng Mái vòm vàng của ông Trump có làm cạn kiệt các nguồn tài chính của Trung Quốc hay không. Một khi mà Donald Trump công bố kế hoạch lá chắn chống tên lửa của Mỹ thì Trung Quốc lập tức lên tiếng ». Léo Péria Peigné chuyên nghiên cứu về an ninh của viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp cho rằng chỉ cần nhìn vào những thành tựu của Trung Quốc cả về công nghiệp lẫn trong lĩnh vực công nghệ cao, nước cờ đó không còn tính thời sự, đơn giản là Mỹ đang phụ thuộc vào một số nguyên liệu thiết yếu của Trung Quốc như kim loại hiếm. « Nếu chúng ta nhìn lại Chiến tranh các vì sao hồi thập niên 1980 : khi đó mục tiêu của Mỹ là khai thác công nghệ cao của mình để hủy hoại sức lực của Liên Xô. Giờ đây, đối thủ của Washington là Bắc Kinh. Với tiềm năng cả về công nghệ lẫn công nghiệp mà Trung Quốc đang có, không biết rằng chính sách của Hoa Kỳ có còn tính thời sự nữa hay không. Để thực hiện Mái vòm vàng, các nhà sản xuất công nghiệp của Hoa Kỳ không hoàn toàn tự chủ mà phải dựa vào một số sản phẩm của Trung Quốc và đó là những mặt hàng khó có thể thay thế. Đây thực sự là một câu hỏi lớn đang đặt ra ». Cuối cùng, tướng Trinquand nhận xét, Mái vòm vàng để lộ rõ chiến lược quân sự của Mỹ với khá nhiều mâu thuẫn và cả những tác động kèm theo.« Công nghệ và khối lượng tên lửa của Bắc Triều Tiên không trực tiếp đe dọa Hoa Kỳ. Ngược lại, tiềm năng quân sự của Trung Quốc là một mối nguy hiểm. Tuy nhiên cũng phải đặt lại vấn đề trong tầm nhìn chung của Washington về an ninh : thứ nhất Mỹ quan niệm Trung Quốc là đối thủ thực thụ, là mối đe dọa số 1. Điểm thứ nhì là để tự vệ, Hoa Kỳ chủ trương tự cô lập mình với phần còn lại của thế giới, một dạng như là chính sách bảo hộ trong lĩnh vực quân sự. Đương nhiên là điều này bắt buộc châu Âu phải rà soát lại chính sách an ninh và chiến lược phòng thủ. Châu Âu không có khả năng để cũng trang bị một lá chắn chống tên lửa quá đắt đỏ như của Mỹ ».Dự án Mái vòm vàng của Mỹ đang đặt ra nhiều câu hỏi và thậm chí một số nhà phân tích cho rằng, tổng thống Trump đang cho công luận Hoa Kỳ « ăn bánh vẽ » khi ồn ào bảo đảm rằng lá chắn chống tên lửa ông sắp trang bị cho đất nước là « hàng cao cấp » nên sẽ rất hiệu quả. Nguy hiểm ở đây là cái « bánh vẽ » đó tạo ra ảo tưởng trong công luận là an ninh của Hoa Kỳ sẽ được bảo vệ gần như là 100 %. Còn với những đối thủ của nước Mỹ thì Mái vòm vàng là cơ hội để tăng tốc các dự án phát triển công nghệ quân sự, kể cả các chương trình quân sự hóa không gian.  

VOV1 - Tổng thống Ukraine Zelensky và phu nhân đã bắt đầu chuyến thăm chính thức hai ngày đến Cộng hòa Séc nhằm củng cố và tăng cường quan hệ song phương trong lĩnh vực quốc phòng –quân sự.

Trước viễn cảnh mất điểm tựa an ninh là Hoa Kỳ, trước những mối đe dọa dưới nhiều hình thức khác nhau xuất phát từ những tham vọng địa chính trị của Nga, 27 thành viên Liên Hiệp Châu Âu có thêm 800 tỷ euro để tăng cường khả năng phòng thủ. Trong lĩnh vực quân sự, tiền bạc chỉ là « một mặt của vấn đề ». Có nhiều nghi vấn về hiệu quả của kế hoạch tái vũ trang cho Liên Âu và còn nhiều trở ngại để châu Âu tự chủ về quốc phòng.   Đầu tháng 3/2025 Bruxelles thông báo kế hoạch 800 tỷ euro « tái vũ trang Liên Hiệp Châu Âu », mà chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen xem là « nền tảng cho chính sách phòng thủ châu Âu ». Bộ Kinh Tế Pháp ngày 20/03/2025 trình bày « những giải pháp để tài trợ cho ngành công nghiệp quốc phòng ». Tại Berlin, một tuần lễ trước ngày Hạ Viện mới của Đức bắt tay vào việc, thủ tướng tân cử Friedrich Merz chạy nước rút, thuyết phục các đảng thông qua kế hoạch sửa đổi Hiến Pháp, cho phép nước Đức đi vay nợ, huy động « hàng trăm tỷ euro hiện đại hóa quân đội và cơ sở hạ tầng ». Đây sẽ là một cuộc « Cách mạng lớn » : Trong 80 năm qua, an ninh của nước Đức chủ yếu trong tay Hoa Kỳ.« Tự chủ về quân sự, quốc phòng » là chủ đề ám ảnh các thành viên Liên Âu, ngoại trừ Hungary và Slovakia, cùng có lập trường thân Nga. Riêng thủ tướng Hungary Viktor Orban thì tin tưởng là « bạn thân » của tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.Phát biểu tại các cuộc hội nghị quốc tế ở Paris hay Luân Đôn, Bruxelles, tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhắc đi nhắc lại châu Âu cần tăng chi tiêu quân sự, cần đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực quốc phòng, nhưng là để phát « công nghiệp quốc phòng » của khối này.Theo báo cáo mới nhất (10/03/205) của SIPRI, Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Quốc Tế Stockholm, các thành viên châu Âu trong liên minh NATO lệ thuộc đến 64 % vào các nguồn cung cấp vũ khí của Hoa Kỳ và đến 10 % vào Hàn Quốc, hơn 2 % vào Israel…. Trong giai đoạn 2020-2024, nhập khẩu của châu Âu tăng 155 % so với giai đoạn 5 năm trước đó mà phần lớn là để « mua hàng của Mỹ ».Nghịch lý ở đây là 27 tập đoàn của châu Âu ( BAE Systems, Airbus Defence, Leonardo, Thales, Rheinmetall, Dassault …) có tên trong danh sách 100 hãng cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự có trọng lượng nhất trên thế giới. Ngành quốc phòng của châu Âu « bao phủ gần như toàn bộ thị trường », đáp ứng nhu cầu của từ bên bộ binh, đến không quân, hải quân. Các tập đoàn châu Âu hiện diện trên các thị trường từ tên lửa đến ra-đa, trong lĩnh vực chế tạo tàu ngầm, thiết giáp, máy bay tàng hình, trực thăng …Những rào cản từ phía châu Âu Trở lại câu hỏi làm thế nào để tăng cường khả năng phòng thủ cho Liên Hiệp Châu Âu một cách hiệu quả nhất trong những điều kiện hiện nay, làm thế nào để sử dụng gói 800 tỷ euro trong kế hoạch « ReArm Europe-Tái vũ trang cho châu Âu » một cách hợp lý nhất ? Giới trong ngành nhận định : Việc đầu tiên cần làm là « xác định rõ những nhu cầu về thiết bị quân sự » để biết trong « kho vũ khí » của châu Âu còn thiếu những gì, thiếu bao nhiêu và cần bao nhiêu thời gian để khắc phục được những « lỗ hổng đó ».Các chuyên gia Pháp như tướng Dominique Trinquand, chuyên nghiên cứu về các vấn đề quốc phòng và quan hệ quốc tế, hay Cyrille Bret, thuộc Viện Nghiên Cứu Jacques Delors, đã đưa ra một danh sách khá dài.Châu Âu « thiếu những phương tiện phòng thủ tầm xa » và hệ thống phòng không cũng là nhược điểm của khối này. Chiến tranh Ukraina cho thấy vai trò thiết yếu của drone, mà trong lĩnh vực này châu Âu có phần chậm trễ.Trên thị trường chiến đấu cơ hiện đại, châu Âu dù có những tên tuổi lớn như Rafale của Pháp, Gripen của Thụy Điển và thậm chí là Eurofigther (một dự án hợp tác giữa 4 nước châu Âu là Anh, Đức, Ý và Tây Ban Nha), nhưng « bụt chùa nhà không thiêng » : Nhiều nước trong khối này và cả Anh Quốc hay Thụy Sĩ đều chọn mua F-35 của Mỹ. Đức và Ý cũng như Ba Lan, Rumani và các nước trong vùng Baltic chuộng công nghệ của Hoa Kỳ.Trong một chương trình truyền hình trên đài France5, Guillaume Faury, tổng giám đốc tập đoàn hàng không Airbus và gồm cả một mảng quốc phòng Airbus Defence, giải thích về xu hướng « chuộng hàng Mỹ » đó của nhiều nước trong Liên Hiệp Châu Âu và Anh Quốc :  « Đức là một trong bốn thành viên ngay từ đầu tham gia dự án sản xuất chiến đấu cơ Eurofighter. Berlin vừa trang bị chiến đấu cơ của Mỹ F-35 vừa có cả Eurofighter. Tuy nhiên, để thực hiện một số phi vụ trong khuôn khổ các chương trình quân sự của NATO, với bài tập mang theo đầu đạn hạt nhân, Đức bắt buộc phải dùng F-35 của Mỹ. Bên cạnh đó cũng có những quốc gia khác trong Liên Âu quan niệm vũ khí của Hoa Kỳ còn là một lá bùa hộ mệnh, để được Washington bảo đảm an ninh. Nhưng đến khi Mỹ quay lưng lại với châu lục này như qua những diễn tiến gần đây, thì thỏa thuận đổi vũ khí lấy an ninh đó tan vỡ ».Thiếu các dự án tầm cỡ theo mô hình Airbus trong lĩnh vực dân sựCũng ông Faury nhấn mạnh đến một bất cập khác trong việc châu Âu từ lâu nay huy động các nguồn lực tài chính và chính sách phát triển công nghiệp quốc phòng.« Quả thực trong nhiều năm, châu Âu chậm trễ trong việc đầu tư phát triển công nghiệp quốc phòng. Các khoản đầu tư của châu lục này cũng bị ‘vụn vặt' nghĩa là tùy theo quyết định ở cấp quốc gia của mỗi thành viên, nên đã không có đủ tầm cỡ. Do vậy, trong ngắn hạn châu Âu chỉ có thể trông cậy vào Mỹ để có được một số thiết bị. Nhưng về lâu về dài thì không có lý do gì ngăn cản Liên Âu sản xuất những mặt hàng như Hoa Kỳ, với điều kiện là châu Âu phải đoàn kết. Châu Âu cần tăng cường các phương tiện phòng thủ, cần cùng nhau chi tiêu một cách có hiệu quả hơn và cần sử dụng hàng của châu Âu».Cạnh tranh từ phía Hàn Quốc Chính vì những bất cập đó mà các nước châu Âu trong Liên Minh Bắc Đại Tây Dương đã phải chuyển hướng mua thiết bị và khũ khí của Hàn Quốc. Ba Lan là một trường hợp điển hình. Yann Rousseau, phóng viên thường trực cho báo Les Echos tại thủ đô Tokyo, từng điều tra về tiềm lực của nền công nghiệp quốc phòng Hàn Quốc, giải thích :   « Chính vì Bắc Triều Tiên là một mối đe dọa vẫn tồn tại cho nên Hàn Quốc phải liên tục trang bị vũ trang, phải phát triển những công nghệ mới trong lĩnh vực quốc phòng, phải cải thiện khả năng sản xuất… Nhờ thế mà vũ khí của Hàn Quốc rẻ hơn so với hàng của Mỹ chẳng hạn, mà lại rất hiện đại với mức độ hiệu quả cao. Hơn nữa, đặt hàng Hoa Kỳ có khi phải đợi từ 3 đến 5 năm hàng mới đến tay. Trái lại, khi giao dịch với các nhà sản xuất Hàn Quốc, thời gian chờ đợi có khi chỉ là từ 6 tháng đến một năm ».Những giới hạn trong khâu sản xuất  Về phía các nhà sản xuất cũng có nhiều những thách thức đang đặt ra. Vào lúc an ninh của châu Âu không là một ưu tiên trong nhãn quan của Hoa Kỳ, ở Matxcơva, sau Ukraina tổng thống Vladimir Putin đang nhắm tới những « mục tiêu khác nữa ». Ba Lan và nhiều nước Đông Âu, cũng như ba nước vùng Baltic e rằng họ sẽ là những nạn nhân tiếp theo một khi Nga phục hồi sức mạnh quân sự. Do vậy, như phóng viên của báo Les Echos vừa nói, nhịp độ sản xuất của các tập đoàn Hàn Quốc là một lợi thế lớn để Seoul giành được nhiều hợp đồng, đứng đầu là Ba Lan. Quốc gia đông Âu này có đường biên giới sát cạnh Nga, Bélarus (đồng minh của Nga) và với Ukraina đang bị Nga xâm chiếm, cho nên Vacxava muốn chóng có vũ khí trong tay.Ba Lan hiện là thành viên duy nhất của NATO dành đến gần 5 % GDP cho ngân sách quốc phòng. Trong tài khóa 2024, Vacxava huy động 44 tỷ euro cho các chi phí quân sự và để bảo vệ an ninh.Trước nhu cầu cấp bách đó, Jean Pierre Maulny, phó giám đốc Viện Nghiên Cứu Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, cho rằng trở ngại đầu tiên để thực sự xây dựng một mạng lưới công nghiệp hiệu quả cho châu Âu trong lĩnh vực quốc phòng là các thành viên phải có những dự án hợp tác vững chắc. Mới chỉ có quá ít những chương trình hợp tác công nghiệp giữa nước trong Liên Âu được ra đời:« Trong mọi dự án hợp tác, luôn có nguy cơ cạnh tranh giữa các tập đoàn châu Âu trong lĩnh vực quốc phòng, có một sự tranh giành trong việc chia sẻ các công đoạn sản xuất, có một sự ngờ vực về mặt công nghệ. Đặc biệt là trong ngành chế tạo vũ khí và thiết bị quân sự, một dự án hợp tác chỉ thành công nếu như hai tập đoàn thực sự cộng tác với nhau, để tuy hai mà cũng như một (…) Trong lịch sử công nghiêp châu, Âu các dự án kết hợp này có một vài thành công, nhưng cũng không ít thất bại. Cuối thập niên 1990, đầu những năm 2000, châu Âu đã có nhiều dự án hợp tác lớn, như chương trình phát triển máy bay vận tải A400M » Một sự chậm trễ về kỹ thuậtChristopher Dembick, thuộc quỹ đầu tư Pictet Asset Management, nêu lên một khó khăn khác của Lục địa già : Sự chậm trễ so với Hoa Kỳ về kỹ thuật và sức sáng tạo : « Châu Âu bị chậm trễ khá nhiều. Pháp là quốc gia tiên tiến nhất, nhưng cả trong trường hợp này, xin đưa ra một thí dụ cụ thể : Paris đặt mua hàng không mẫu hạm với hệ thống phóng máy bay trên tàu, nhưng cả Pháp lẫn châu Âu hiện không có kỹ năng để chế tạo bộ phận thiết yếu này trên tàu sân bay. Pháp bắt buộc phải mua bộ phận này của Mỹ, tức là phi công của Pháp phải do Mỹ đào tạo. Trước mắt, Liên Âu huy động được hàng trăm tỷ euro vốn để tăng chi tiêu quân sự đã là một điều tốt, nhưng bên cạnh đó còn phải đầu tư vào các kỹ năng chế tạo một số công cụ mũi nhọn, và nhất là đuổi kịp Hoa Kỳ về công nghệ. Theo tôi điều này đòi hỏi thời gian và thời gian cần thiết dài hơn là ngưỡng 4 đến 5 năm như thường được nói đến »Yếu tố địa chính trị Lãnh đạo tập đoàn hàng không Airbus Guillaume Faury đưa ra một thực tế khác : Các nhà sản xuất của châu Âu vẫn đang chờ đơn đặt hàng và phải thích nghi với những chuyển biến về địa chính trị.« Trước mắt và nhất là từ khi nổ ra chiến tranh Ukraina, đã có những nỗ lực để mua vào đạn dược và một số trang thiết bị cho bên bộ binh. Đa phần là để chuyển sang Ukraina. Nhưng về trung hạn, hiện đang có nhiều giả thuyết đang được cân nhắc. Từ những kịch bản đó, nhà nước sẽ có những nhu cầu mới, sẽ cần những thiết bị mới, hay là sẽ đặt hàng nhiều hơn. Nhưng vấn đề lớn nhất hiện nay xoay quanh câu hỏi : châu Âu có nên tách rời khỏi công nghệ của Hoa Kỳ hay không. Đối với một số công nghệ nhậy cảm, điểm này liên quan trực tiếp đến mức độ tự chủ của toàn khối, đến chủ quyền an ninh của châu Âu. Đây là một đề tài mới vừa nổi lên, như chúng ta đã thấy và đây là một vấn đề hết sức nhạy cảm ». Tới kế hoạch tái vũ trang 800 tỷ euro công bố hơn 3 năm sau khi Ukraina bị Nga xâm chiếm, và phải đợi đến khi Hoa Kỳ quay lưng lại với châu lục này, Liên Âu bắt đầu hướng tới một « sự tự chủ về chiến lược ». Nhưng trong lĩnh vực an ninh, như đô đốc Henri Schrike, Học Viện Quân Sự Pháp, phân tích, để có một lực lượng quân sự hùng mạnh, Liên Âu vừa cần có thiết bị hiện đại và phù hợp, vừa cần có một đội quân hùng hậu cộng với khả năng phối hợp tác chiến chặt chẽ giữa các đội quân của các nước thành viên, cũng như là còn cần đến những công cụ hiệu quả để thu thập và xử lý thông tin tình báo. Đó là những vấn đề mà không chắc là gói « tái vũ trang 800 tỷ euro » của châu Âu có thể giúp giải quyết ngay lập tức.

Dưới đây là đánh giá học thuật về cuộc cách mạng chính sách đối ngoại của tân Tổng thống Mỹ.Xem thêm.

Trung Quốc đã trở thành một « cường quốc về công nghệ tiên tiến », không chỉ « đi sau » Hoa Kỳ. Các tập đoàn Mỹ trông cậy vào sức mạnh của sự sáng tạo và đồng tiền để phát triển trí tuệ nhân tạo AI. Deepseek đang chứng minh rằng đó không là con đường duy nhất để đến đích. Viễn cảnh Bắc Kinh áp đảo thế giới với hàng rẻ low cost kể cả về công nghệ mới đặt Washington trong thế « bất an ». Washington vừa công bố kế hoạch « Stargate 500 tỷ đô la », một dự án đầu tư khổng lồ để phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo, logo con cá voi xanh Trung Quốc của Deepseek làm rung chuyển từ thung lũng công nghệ Silicon ở California đến tận sàn chứng khoán  Wall Street tại New York. Lý do « một phiên bản Trung Quốc của ChatGPT được cho là thông minh hơn, gọn nhẹ hơn và hiệu quả hơn » so với các công cụ của Mỹ.Bắc Kinh thách thức thung lũng công nghệ Silicon Những tên tuổi lớn ở thung lũng công nghệ California đã phải thừa nhận là với ứng dụng Deepseek, Bắc Kinh « đã tung một đòn lợi hại » trong trận chiến AI. Hiện tại còn rất nhiều những câu hỏi chung quanh công cụ « trợ giúp thông minh » của Trung Quốc, một công cụ tìm kiếm và hỗ trợ miễn phí, nhưng theo Daniel Andler, một nhà triết học và cũng là một nhà nghiên cứu về toán và khoa học người Mỹ, lịch sử đã chứng minh rằng, cứ mỗi lần mà một công cụ sản xuất, hay một dịch vụ không còn là một thứ xa xỉ phẩm mà trở thành một mặt hàng đại chúng thì đó là một sự « đảo lộn ».Trong trường hợp này, Deepseek đã mang lại nhiều sự đảo lộn cùng một lúc mà đầu tiên hết là một « bước đại nhẩy vọt của Trung Quốc về mặt kỹ thuật và giá cả ».Công ty khởi nghiệp ở Hàng Châu do doanh nhân còn trẻ tuổi Lương Văn Phong lập ra mới chỉ cách này 2 năm, đã trình làng một công cụ « hiệu quả tương đương, thậm chí là thông minh hơn » so với các đối thủ cạnh tranh ở Hoa Kỳ. Deepseek cũng đã được phát triển từ những thiết bị « thô thiển hơn » so với những gì mà các kỹ sư ở Mỹ đã có trong tay để « nuôi dưỡng trí tuệ nhân tạo ».Để có được « sản phẩm mới », căn cứ vào các thông tin chính thức của Deepseek, ứng dùng này chỉ cần chưa đầy 6 triệu đô la để phát triển. Trong khi đó Open AI với ChatGPT của Mỹ do tỷ phú Sam Altman điều hành phải đầu tư hơn 100 triệu đô la.« Hàng rẻ » higt tech Trung Quốc sẽ tràn ngập thế giới Với ứng dụng « thông minh » của Deepseek Trung Quốc có điều kiện để trở thành « công xưởng » của thế giới kể cả trong những lĩnh vực công nghệ tiên tiến nhất. Guillaume Graillet, phóng viên của tuần báo Pháp Le Point phụ trách mục công nghệ cao, nói đến một sự « phục thù » của Bắc Kinh  « Đây là một sự phục thù, như ông Lý Khai Phục (Kai Fu Lee) một doanh nhân hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc đã dự báo trong một cuốn sách ông cho ra mắt độc giả đã từ khá lâu nay. Về trận chiến giữa Mỹ và Trung Quốc về trí tuệ nhân tạo, họ Lý đã trông thấy trước một ngày nào đó Trung Quốc sẽ vượt trội, nhờ mô hình mã nguồn mở -open source. Ngoài ra, thành công của Deepseek cũng là thất bại của các chính sách kềm tỏa công nghệ Trung Quốc phát triển mà chính quyền Biden đã theo đuổi và chắc chắn là tổng thống Trump sẽ còn mạnh tay hơn. Điểm thứ ba ở đây là Trung Quốc, trên nguyên tắc, đã phát triển ứng dụng thông minh từ những bọ điện tử không thuộc thế hệ tiên tiến nhất -thậm chí là bị chậm mất so với các đối thủ ở Mỹ đến 2 thế hệ về chip điện tử, vậy mà họ vẫn có những sản phẩm rất tốt. Điều này làm tôi liên tưởng đến trường hợp của Hoa Vi. Mỹ cũng đã tìm mọi cách để ngăn cản nhà cung cấp thiết bị viễn thông này phát triển, nhưng họ vẫn hoạt động rất tốt ở châu Phi và nhiều nơi trên thế giới ».Chiến lược của các doanh nghiệp Mỹ hết hiệu quả ?Gilles Babinet, đồng chủ tịch Hội Đồng Quốc Gia về Công Nghệ Kỹ Thuật Số của Pháp nhấn mạnh nếu như Mỹ trông cậy vào những trung tâm xử ký dữ liệu cồng kềnh, mà tiêu biểu nhất là thông báo của Nhà Trắng đầu tư 500 tỷ đô la để xây dựng các « data center » khổng lồ, thì trái lại, Trung Quốc tập trung vào một mô hình « gọn và nhẹ » ít hao tốn năng lượng hơn.« Trung Quốc là yếu tố mới khuynh đảo chiến lược phát triển của các đại tập đoàn công nghệ cao ở Hoa Kỳ. Mỹ dựa vào sức mạnh của sự sáng tạo và của đồng tiền. Các ông chủ trong lĩnh vực high tech ở Mỹ chủ trương đầu tư thật nhiều tiền, lấy đó làm vũ khí để triệt hạ hết các đối thủ cạnh tranh. Họ chủ trương mở những trung tâm xử lý dữ liệu -data center khổng lồ để không một ai đủ vốn và đủ sức mở những data center khác to hơn là của Mỹ. Hoa Kỳ hiện trong giai đoạn xây dựng các data center kiểu này. Nhưng cần phải nói đây là các khoản đầu từ chưa thu về được lãi. Trong lúc mà Hoa Kỳ đầu tư biết bao nhiêu tiền của để mở các ‘nhà máy' xử lý data cực lớn, và cực mạnh thì Deepseek bắt mọi người phải giật mình : công ty khởi nghiệp này không cần những data center đồ sộ như của Mỹ mà vẫn có thể cung cấp các dịch vụ hỗ trợ hiệu quả như các đối thủ Hoa Kỳ. Điều đó cho thấy tiền bạc và khả năng huy động thật nhiều vốn không là những yếu tố quyết định duy nhất để phát triển » Yếu tố Mỹ trong sự thành công của Trung QuốcKhông được tiếp cận với các thiết bị hiện đại như Mỹ, các doanh nghiệp Trung Quốc đã có nhiều cách xoay xở khác nhau. Vẫn ông Gilles Babinet, thuộc Hội Đồng Quốc Gia về Công Nghệ Kỹ Thuật Số của Pháp cho rằng, vô hình chung, chính sách trừng phạt của Mỹ đã tạo lực đẩy cho những công ty Trung Quốc như Deepseek : « Mỹ áp dụng chính sách ‘lấy thịt đè người. Mang rất nhiều tiền ra để thiên hạ khiếp sợ. Không ai có điều kiện để đầu tư như Mỹ và do vậy họ chỉ đi theo sau và phải dựa vào các doanh nghiệp Mỹ. Sam Altman, chủ nhân Open AI từ một năm rưỡi nay đã loan báo cho ra đời những sản phẩm mới, nhưng vẫn chưa thấy ChatGPT thế hệ 5 xuất hiện trên thị trường. Trong khi đó thì công ty khởi nghiệp của Trung Quốc lại có những ứng dụng thông minh hiệu quả. Đây là một thành công về mặt khoa học, bởi vì Trung Quốc sử dụng một phương pháp khác để phát triển AI. Họ cũng bắt buộc phải đi tìm một con đường khác. Lý do là, dưới tác động của các chính sách trừng phạt Washington ban hành, các hãng Trung Quốc không tiếp cận được với các loại chip tiên tiến nhất. Bản thân nhà cung cấp thiết bị Nvidia, một tập đoàn của Mỹ đã thừa nhận rằng cấm xuất khẩu cho Trung Quốc cũng vô ích, bởi Trung Quốc có khả năng phát triển những ứng dụng hiệu quả từ những bọ điện tử không thuộc dòng ‘đẳng cấp' nhất. Deepseek chứng minh rằng dù chỉ được sử dụng chip đi sau đến 2 thế hệ so với các đối thủ ở Hoa Kỳ, trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc vẫn lợi hại ».AI và vế địa chính trị Liệu rằng trí tuệ nhân tạo Trung Quốc đang « xào lại » bàn cờ địa chính trị trên thế giới hay không khi mà ngay cả trong một lĩnh vực công nghệ mũi nhọn như AI, theo sát nút Hoa Kỳ không phải là châu Âu hay Nhật Bản, Hàn Quốc mà lại là một công ty khởi nghiệp ít được biết đến của Trung Quốc.Charles Thibout, chuyên nghiên cứu về khía cạnh địa chính trị trong mảng công nghiệp kỹ thuật số, cộng tác viên của Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp cho rằng còn quá sớm để kết luận là Trung Quốc đang làm thay đổi cục diện chiến trận AI :« Sự xuất hiện của công ty khởi nghiệp Trung Quốc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo là một điều đáng khích lệ về mặt sáng tạo và kỹ thuật. Tuy nhiên tôi không dám nghĩ rằng Deepseek làm thay đổi bàn cờ trong trận đấu về AI giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc. Với công cụ thông minh để hỗ trợ người sử dụng này, Trung Quốc đã có một bước ‘đại nhẩy vọt' để giành được một chỗ đứng ngang hàng với Mỹ trong một lĩnh vực còn rất mới mẻ. Nhưng bước kế tiếp, chúng ta phải tìm hiểu xem công cụ này được sử dụng như thế nào, để dùng vào việc gì … Tất cả mới chỉ bắt đầu, chưa thể biết được Deepseek hữu ích đến đâu ».Hết thành kiến về vai trò của Đảng và sự sáng tạo ? Cũng chuyên gia Charles Thibout viện IRIS thận trọng cho rằng, trong các thông cáo chính thức của Trung Quốc về những thành tích vượt bực của ứng dụng Deepseek cũng có một phần yếu tố « tuyên truyền » để chứng minh rằng, không gì kềm tỏa được quyết tâm của Bắc Kinh trở thành một cường quốc công nghệ thời đại kỹ thuật số.Điều đó không cấm cản, sự trỗi dậy của Deepseek là một bằng chứng cho thấy rằng, chính sách kiểm duyệt của đảng Cộng Sản Trung Quốc không hoàn toàn bóp ngạt sức sáng tạo và khả năng đổi mới trong làng công nghệ cao của quốc gia này.  Về phía Hoa Kỳ, Lầu Năm Góc từ lâu nay đã theo dõi sát tiến trình phát triển công nghệ cao của Trung Quốc kể từ khi quốc gia châu Á này đề ra mục tiêu làm chủ công nghệ « thông minh nhân tạo ».« Từ lâu nay Hoa Kỳ đã theo dõi sát tiến trình phát triển công nghệ của Trung Quốc, đặc biệt là từ khi Bắc Kinh công bố kế hoạch phát triển AI. Năm 2014 Lầu Năm Góc đã có hẳn một chiến lược phát triển công nghệ tránh để bị Trung Quốc qua mặt về quân sự và trong nhiều lĩnh vực khác nữa. Năm 2017 Bắc Kinh khởi động một kế hoạch quy mô để phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo. Trong giai đoạn 2017-2025 hàng năm Trung Quốc đầu tư 70 tỷ đô la cho AI và từ khi đó AI trở thành một vấn đề về địa chính trị. Cũng 2017, ở Matxcơva ông Vladimir Putin giải thích quyền lực trên thế giới thuộc về quốc gia nào làm chủ công nghệ AI. Từ khi đó tất cả mọi người đều chú ý đến AI ». Trung Quốc và Mỹ chia nhau thị trường thế giới  Nói cách khác, không ai ngạc nhiên trước sự trỗi dậy của Trung Quốc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo nói riêng, trong thế giới « high tech » nói chung khi biết rằng từ hơn một thập niên qua, Bắc Kinh đã có hẳn chiến lược phát triển công nghệ cao.Chỉ riêng về AI, trong lúc tại Hoa Lục có hơn 4500 công ty chỉ tập trung phát triển các công cụ hỗ trợ thông minh thì Pháp hiện mới chỉ có từ 600 đến 800 star up mạo hiểm trong một lĩnh vực còn mới mẻ này.Một điểm nổi bật khác là vào lúc mà giới trong ngành chú ý vào những tiến bộ hay kế hoạch đầu tư của các tập đoàn lớn ở Trung Quốc như Baidu chẳng hạn thì những bước đột phá lại xuất phát từ những công ty nhỏ, ít được truyền thông nhắc tới. Cũng chính nhờ ít « nổi tiếng » nên những doanh nghiệp như Deepseek mới dễ xoay xở và thoát lưới trừng phạt của Hoa Kỳ.Cuối cùng, như bà Rebecca Arcesati, thuộc trung tâm nghiên cứu Merics của Đức chuyên về hồ sơ Trung Quốc ghi nhận « hiện tượng » Deepseek làm chính giới ở Washington rúng động bởi Bắc Kinh đang thu hẹp khoảng cách với Hoa Kỳ kể cả trong những lĩnh vực mà đến nay Mỹ vẫn tự coi là « một mình một chợ ». Tâm trạng đó chắc chắn sẽ là củi lửa để các doanh nghiệp Mỹ và nhất là Lầu Năm Góc tăng tốc các chương trình phát triển « công nghệ thông minh » để tiếp tục thống lĩnh toàn cầu.

Ngay những ngày đầu năm mới, Liên Hiệp Châu Âu đã có nhiều mối lo : OCDE giảm dự phóng tăng trưởng của Pháp và Đức, hai đầu tàu kinh tế trong khối Euro ; Ukraina khóa van đưa khí đốt của Nga vào thị trường chung, tác động trực tiếp đến nhiều thành viên trong khối ; Bruxelles bị đặt trước nguy cơ một cuộc chiến thương mại toàn cầu bắt nguồn từ Mỹ đang dấy lên. Trong báo cáo được công bố đầu tháng 12/2024, OCDE hạ dự báo tăng trưởng của Đức và Pháp. Tránh nêu lên yếu tố bất ổn chính trị tại Pháp làm phương hại đến tăng trưởng, cơ quan này nhận định một cách khách quan là « những nỗ lực của Paris cắt giảm chi tiêu và giảm nợ công, giảm thâm hụt ngân sách sẽ tác động trực tiếp đến tỷ lệ tăng trưởng ». GDP của Pháp cho 2025 dự trù tăng 0,7 % thay vì 1 % như OCDE đã loan báo trước đó.Tình hình tại Đức  không sáng sủa hơn do Berlin vẫn bị kẹt trong khủng hoảng về năng lượng và xuất khẩu sang Trung Quốc, sang nhiều nước châu Á bị đình trệ. Đức, trong thế xuất siêu với Hoa Kỳ, chờ đợi lãnh búa rìu từ chính sách bảo hộ của chính quyền Donald Trump sắp tới.Mất nguồn khí đốt của Nga qua ngả UkrainaBên cạnh đó, sự kiện được chú ý chính là quyết định « chưa từng có » : Kiev ngừng làm trung gian đưa khí đốt của Nga sang thị trường châu Âu. Matxcơva tháng 2/2022 đưa quân xâm chiến Ukraina, nhưng tập đoàn Gazprom vẫn hợp tác với Naftogaz vì cần hệ thống các đường ống dẫn khí đốt đặt trên lãnh thổ Ukraina để cung cấp khí đốt cho Liên Âu. Nhờ vai trò trung gian đó mà bất chấp chiến tranh, Naftogaz mỗi năm vẫn nhận được của Gazprom từ 800 triệu đến 1 tỷ đô la tiền cho thuê hệ thống các đường ống dẫn khí đốt.Nhưng sau 40 năm hoạt động và 3 năm chiến tranh, Kiev thông báo kể từ ngày 01/01/2025 ngừng sự hợp tác đó. Không một mét khối khí đốt nào của Nga xuất khẩu sang châu Âu trung chuyển qua lãnh thổ Ukraina. Chính quyền của tổng thống Volodymyr Zelensky muốn dứt khoát cắt đứt một trong những nguồn thu nhập tài trợ cỗ máy chiến tranh của ông Putin : Năm 2023, Matxcơva xuất khẩu hơn 6 tỷ đô la khí đốt sang Liên Âu.Quyết định này của Kiev đặt Bruxelles trong thế kẹt, vì trên thực tế, dù mạnh tay trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina, Liên Âu vẫn cần khí đốt của Nga. Đức và nhiều nước Đông Âu - Slovakia, Hungary và Áo - phụ thuộc từ 60 % đến 80 % vào khí đốt của Nga.Kiev đánh vào túi tiền của Matxcơva Trên đài RFI Pháp ngữ, giáo sư Thierry Bros giảng dạy tại trường Khoa Học Chính Trị Sciences Po Paris, chuyên gia về thị trường khí đốt, nhấn mạnh do dầu khí vẫn là nguồn tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của tổng thống Vladimir Putin, quyết định từ phía Kiev ngừng hợp tác với tập đoàn Gazprom trước hết ảnh hưởng đến nước Nga, khi mà thu nhập của Gazprom đang cạn dần :« Đối với Gazprom vấn đề nằm ở chỗ khối lượng bán sang châu Âu bị sụt giảm mạnh, từ khi nổ ra chiến tranh. Chính Liên Âu là thị trường lớn nhất của Gazprom. Từ 2023, Gazprom bắt đầu bị thua lỗ và tập đoàn Nga đã phải mạnh tay dừng lại các chương trình đầu tư. Bước kế tiếp là sẽ sa thải nhân viên, nhưng về mặt xã hội, đây là một giải pháp khó có thể chấp nhận được ». May mắn thay, trước mắt Liên Âu vẫn đứng ngoài một cuộc khủng hoảng về năng lượng và giá khí đốt trên thị trường quốc tế cũng không bị đẩy vọt lên cao vì nhiều lý do. Theo các dữ liệu hải quan, sau ba năm chiến tranh giữa Nga và Ukraina, Nga đã « đánh mất » 2/3 thị trường châu Âu : khối lượng xuất khẩu khí đốt sang Liên Âu đang từ hơn 150 tỷ mét khối/năm nay chỉ còn chưa đầy 50 tỷ và một nửa trong số đó được cung cấp dưới dạng khí hóa lỏng, nửa còn lại được phân phối cho châu Âu qua hai ngả : đường ống Turkstream (hay còn gọi là Turkish Stream) nối các nhà máy Nga với Thổ Nhĩ Kỳ xuyên qua lòng Biển Đen và Ukraina.Hiện tại, mỗi năm, Ukraina chỉ còn là cửa ngõ trung chuyển từ 12 đến 14 tỷ mét khối khí đốt của Nga vào thị trường Liên Âu. Khí đốt của Nga bán cho Liên Âu qua ngả Ukraina chỉ còn bảo đảm từ 5 đến 8 % nhu cầu tiêu thụ của toàn khối trong Liên Âu. Con số này thấp hơn rất nhiều so với thời điểm mà Liên Hiệp Châu Âu phụ thuộc đến 40 % vào khí đốt của Nga hồi trước chiến tranh Ukraina.Châu Âu chưa bao giờ dám mạnh tay trừng phạt khí đốt của Nga Trong một cuộc hội thảo do Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp - IFRI tổ chức tháng 12/2024, Didier Holleaux, phó tổng giám đốc tập đoàn năng lượng Pháp ENGIE, chủ tịch hiệp hội các nhà phân phối khí đốt châu Âu Eurogas, nêu bật một điểm quan trọng : Chính vì sự phụ thuộc quá lớn của Liên Âu vào khí đốt Nga mà tổng thống Putin đã sử dụng năng lượng này như một công cụ phục vụ Matxcơva:« Nga đã sử dụng khí đốt như một công cụ phục vụ các mục tiêu địa chính trị từ trước khi Matxcơva khởi động chiến tranh Ukraina. Mùa hè 2021, khi thấy  nhu cầu tiêu thụ của châu Âu tăng cao vì nhiều lý do khác nhau, Nga tạm thời đã giảm mức cung sang thị trường này và như vậy, tạo thêm căng thẳng trên thị trường năng lượng của châu Âu để hưởng lợi. Tình trạng đó kéo dài suốt mùa hè và mùa thu 2021 và chúng ta thấy rõ thế thượng phong của Nga trong lĩnh vực này. Với chiến tranh Ukraina, thị trường khí đốt bước sang một giai đoạn mới và phải nói là Nga đã khéo léo giật dây, gây ra một làn sóng sợ hãi để đẩy giá khí đốt lên cao hơn nữa. Ngay sau khi tuyên chiến với Ukraina, Matxcơva tiếp tục cung cấp khí đốt cho châu Âu, nhưng đòi được thanh toán bằng đồng rúp, tiếp theo đó là những yêu sách mới về các thể thức thanh toán, về hệ thống thanh toán qua các ngân hàng của Nga, với đỉnh điểm là Nga tuyên bố ngừng cung cấp khi đốt cho Ba Lan… Nga cố tình tạo nên một cơn sốt trên thị trường khí đốt và khi cảm thấy cần thì lại áp đặt thêm một số những điều kiện khác. Cần nhấn mạnh là cho đến tận tháng 06/2024, Nga hoàn toàn làm chủ tình hình trên thị trường khí đốt. Nga quyết định hạn chế khối lượng cung cấp sang thị trường này, trong lúc mà Liên Âu tuy ban hành nhiều biện pháp trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina, nhưng tuyệt nhiên không trừng phạt khí đốt của Nga. Tất cả những dao động trên thị trường khí đốt trong thời gian qua đều xuất phát từ phía Nga ».Cho đến cuối 2024, tập đoàn Nga Gazprom vẫn xuất khẩu dầu khí cho châu Âu qua ngả Ukraina. Nghịch lý ở đây là cho dù Nga và Ukraina trong tình trạng chiến tranh, mỗi tháng Kiev vẫn gửi hóa đơn đòi tập đoàn dầu khí của Nga Gazprom thanh toán tiền thuê hệ thống các đường ống dẫn khí đốt của Ukraina và Gazprom thì vẫn rất sòng phẳng với phía Kiev. Phó tổng giám đốc tập đoàn năng lượng Pháp Didier Holleaux đưa ra hai yếu tố giải thích cho nghịch lý trong quan hệ giữa hai quốc gia tham chiếm bị gắn kết vì những hợp đồng năng lượng :« Thứ nhất, ngành công nghiệp khí đốt có truyền thống lâu đời là các bên phải tôn trọng những hợp đồng dài hạn, trừ trường hợp bất khả kháng và đây là điều mà trước Nga và Ukraina, nhiều nhà cung cấp khác cũng đã phải tuân thủ để giữ uy tín với khách hàng. Lý do thứ hai là qua hệ thống đường ống dẫn khí đốt của Ukraina, Matxcơva tiếp tục cung cấp năng lượng cho các quốc gia có lập trường thân Nga. Chính vì thế mà Slovakia, Hungary hay Áo nhận được một phần lớn trong số từ 12 đến 13 -14 tỷ mét khối khí đốt của Nga bán sang Liên Âu qua trung gian Ukraina ».Nga mất thị trường châu Âu, Mỹ hưởng lợi Nhờ chiến tranh Ukraina mà Na Uy, Qatar và nhất là Mỹ mở rộng thị phần tại châu Âu. Đúng một tháng trước lễ tuyên thệ nhậm chức ngày 20/12/2024, tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump trên mạng xã hội cá nhân đã viết : « Liên Âu cần thu hẹp xuất siêu với Mỹ bằng cách mua nhiều dầu khí của Mỹ hơn. Nếu không (Hoa Kỳ sẽ) áp dụng thuế hải quan trên mọi mặt (nhắm vào hàng của châu âu xuất khẩu vào Mỹ) ». Cũng ông Trump dọa đánh thuế 10 % vào các mặt hàng xuất khẩu của châu Âu. Từ ngày Donald Trump đắc cử tháng 11/2024, Bruxelles và mỗi thành viên trong Liên Âu đều thể hiện thái độ tích cực để hy vọng tìm được cách đối thoại với Trump. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu và chủ tịch Ngân Hàng Trung Ương - BCE đã đoán trước được ý của Donald Trump. Cả Ursula Von der Leyen lẫn Christine Lagarde cùng kêu gọi mua thêm hàng của Mỹ để tránh một cuộc chiến thương mại với nền kinh tế số 1 toàn cầu.Theo đánh giá của nhà nghiên cứu Elvire Fabry, Viện nghiên cứu châu Âu Jacques Delors, Bruxelles và thế giới biết rằng ông Trump không đe dọa suông, cho dù là với những đồng minh « thân thiết » của Washington. Donald Trump cũng sẵn sàng xé bỏ những hiệp định mà chính ông là tác giả, như  trường hợp với hai nước Bắc Mỹ là Canada và Mêhicô:« Donald Trump loan báo trước ý định của ông trước khi chính thức bước vào Nhà Trắng. Chắc chắn là ông không đợi đến 2026 mới đàm phán lại hiệp định tự do mậu dịch với Canada và Mêhicô mà chính ông đã chủ xướng. Hoa Kỳ đang hoàn toàn bước ra ngoài những quy luật về kinh tế và thương mai hiện hành từ trước đến nay, bước ra ngoài luật chơi của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới. Chúng ta đã lún sâu vào một cuộc chiến thương mại. Điều đáng chú ý ở đây là Donald Trump đang khóa chặt những cánh cửa vẫn còn cho phép hàng của Trung Quốc, của Châu Âu và của thế giới xuất khẩu vào Mỹ qua ngả  Canada và Mêhicô. (...) Chúng ta cũng nhận thấy là có một sự nhập nhằng, hay đúng hơn là chính quyền Trump vừa sử dụng những công cụ kinh tế như thuế hải quan, luật thương mại với những mục đích chính trị. Chẳng hạn như ông Trump chủ trương dùng đòn thương mại để ngăn chặn các đường dây buôn lậu ma túy tổng hợp fentanyl, hay với mục đích ngăn chận các làn sóng người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ… Châu Âu phải thấy trước rằng Donald Trump có thể dùng lá bài thương mại để mặc cả về viện trợ của Mỹ cho Ukraina, về việc Washington bảo đảm an ninh cho châu Âu… »Cũng nhà nghiên cứu của viện Jacques Delors trên đài truyền hình France 24 nhấn mạnh viễn cảnh một cuộc chiến thương mại toàn cầu là « khó tránh khỏi »:« Có một sự thay đổi lớn giữa nhiệm kỳ đầu của ông Donald Trump với chính quyền Trump sắp tới. Lần trước tổng thống Trump đề ra mục tiêu lấy lại cân bằng trong cán cân thương mại với Trung Quốc, nhưng lần này quyết tâm của chính quyền sắp tới ở Nhà Trắng mạnh hơn nhiều : Donald Trump muốn làm thay đổi cả mô hình kinh tế của Trung Quốc, bởi theo ông, dân Trung Quốc mua sắm quá ít, do vậy hàng sản xuất ra phải bán ra nước ngoài, tức là đổ vào thị trường Mỹ. Bởi vậy theo ông, nếu người dân Trung Quốc tiêu thụ nhiều hơn, Mỹ sẽ không còn trong thế nhập siêu so với Trung Quốc. Tính toán này có nhiều giới hạn của nó và kèm theo đó là những bất cập trong chính sách kinh tế và thương mại của Hoa Kỳ : Trump muốn có một đồng đô la mạnh nhưng ông quên rằng, điều đó bất lợi cho khu vực xuất khẩu, cho các nhà sản xuất ở Mỹ ».Không có gì bảo đảm là chính sách thương mại của Donald Trump có lợi cho Hoa Kỳ, cho người dân Mỹ, cho những cử tri đã bỏ phiếu cho ông. Điều đó không cấm cản tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ chưa quay lại Nhà Trắng mà đã đặt cả thế giới vào thế bất an.  

 - Cuộc chuyển giao quyền lực ở Mỹ luôn là một dấu mốc quan trọng, không chỉ đối với hệ thống chính trị nước này mà còn đối với chính sách đối ngoại toàn cầu. Sự kiện này càng đặc biệt hơn khi diễn ra sau cuộc bầu cử khá suôn sẻ và êm ả đưa cựu Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng một lần nữa, trở thành ông chủ thứ 47 vào đầu năm tới. Với những tuyên bố mạnh mẽ về “Nước Mỹ trước tiên”, liệu chính phủ mới của ông Trump sẽ thay đổi cục diện quan hệ quốc tế như thế nào khi tình hình quốc tế hiện nay đã có nhiều thay đổi so với nhiệm kỳ đầu tiên của ông? Chủ đề : bầu cử Mỹ, Donald Trump --- Support this podcast: https://podcasters.spotify.com/pod/show/vov1sukien/support

Có nguy cơ nhiều cuộc xung đột thương mại nổ ra trên thế giới. Vào lúc 240 triệu cử tri Hoa Kỳ bầu lại tổng thống cho một nhiệm kỳ 4 năm, điều chắc chắn duy nhất là thắng lợi sau cuộc bỏ phiếu ngày 05/11/2024 thuộc về bên đảng Cộng Hòa hay Dân Chủ đi chăng nữa thì nước Mỹ vẫn duy trì xu hướng bảo hộ mậu dịch. Dưới hình thức này hay hình thức khác, chủ nhân Nhà Trắng trong tương lai cũng sẽ tập trung các đòn thương mại vào Trung Quốc.   2024 sắp khép lại với cuộc bầu cử được coi là quan trọng nhất trên thế giới đang diễn ra tại Hoa Kỳ. Không một trung tâm dự báo nào dám đoán trước kết quả, nhưng giới phân tích đồng loạt cho rằng « những bất ổn về thương mại toàn cầu có khuynh hướng gia tăng sau cuộc bầu cử ngày 05/11/2024 ». Lý do, ứng cử viên bên đảng Cộng Hòa, Donald khai thác tối đa chiêu bài « tăng thuế hải quan để giữ công việc làm trên đất Mỹ, cho người Mỹ ». Ở góc đài bên kia, Kamala Harris đại diện cho đảng Dân Chủ, đã tham gia cuộc đua vào Nhà Trắng muộn màn, chỉ khi tổng thống Biden tuyên bố bỏ cuộc. Nhưng đương kim phó tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris được cho là sẽ « tiếp tục chính sách » của ông Biden trong khá nhiều lĩnh vực, đặc biệt là về kinh tế và thương mại. Do vậy không ít các nhà nghiên cứu vẫn so sánh cương lĩnh hành động của Trump với Biden/Harris.Trung Quốc và bảo hộ, mẫu số chung của Hoa Kỳ Một tuần trước bầu cử tổng thống Mỹ, Laurence Nardon, chủ nhiệm khoa nghiên cứu về Hoa Kỳ tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp - IFRI giải thích hai ứng cử viên Kamala Harris và Donald Trump như hai thái cực trên rất nhiều chủ đề liên quan đến xã hội của nước Mỹ, nhưng « Trung Quốc, thương mại, kinh tế » là những ngoại lệ và cả hai cùng chủ trương chấm dứt chính sách tự do mậu dịch.« Về phía Donald Trump, chính sách kinh tế tập trung vào việc ông tiếp tục khai thác giọng điệu bài Trung Quốc, chống đối các hiệp định tự do mậu dịch để mang các cơ xưởng trở lại Hoa Kỳ. Về điểm này có một sự tiếp nối giữa hai bên Dân Chủ và Cộng Hòa. Đôi bên cùng muốn khép lại thời kỳ mà chính sách tự do mậu dịch và học thuyết tân tự do lên ngôi dưới, chu kỳ đó đã kéo dài từ thời tổng thống Ronald Reagan cho đến tận chính quyền Barack Obama (…) Có nguy cơ chiến tranh thương mại sẽ lại bùng lên. Donald Trump tuyên bố ông sẽ đánh thuế 200 % vào hàng nhập từ Trung Quốc và Trump hoàn toàn có thể làm những gì ông nói như kinh nghiệm đã cho thấy hồi 2018. Tuy nhiên, đừng quên rằng cả bên đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đều chống đối chính sách tự do mậu dịch. Donald Trump thì xoáy vào các biện pháp áp thuế. Về phía bà Kamala Harris, ứng viên đảng Dân Chủ sẽ tiếp tục áp dụng phương pháp của Joe Biden có nghĩa là nếu đắc cử chính quyền Harris sẽ ban hành các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ cao của Mỹ và đồng minh sang Trung Quốc ». Trump muốn đánh thuế « toàn thế giới »Trong các cuộc vận động tranh cử, Donald Trump thường xuyên dọa đánh thuế vào hàng nhập khẩu vào Mỹ nhưng các con số ông đưa ra thay đổi cùng với thời gian. Chuyên gia Laurence Nardon vừa nói đến 200 % đánh vào hàng Trung Quốc, nhưng chương trình vận động của bên đảng Cộng Hòa năm nay nói nhiều đến mục tiêu « áp thuế 10 % với tất cả các mặt hàng thâm nhập thị trường Mỹ, riêng với hàng của Trung Quốc thì sẽ bị đánh thuế tối tiểu 60 % ».Để kiếm phiếu của cử tri, chính sách bảo hộ của ông Trump dường như không chừa một ai. Ứng cử viên của bên đảng Cộng Hòa đã nhắm luôn cả từ Liên Hiệp Châu Âu - khối mà ông gọi là một « Trung Quốc thu nhỏ », đến các đồng minh Bắc Mỹ như Canada hay Mêhicô. Tại một cuộc vận động ở bang Bắc Carolina, ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng Hòa hứa với cử tri ông sẽ « đánh thuế 25 % tất cả hàng nhập khẩu từ Mêhicô » sát cạnh. Ở một bang swing-state khác là Georgia, Trump thậm chí cho rằng, dưới sự dẫn dắt của ông, nước Mỹ trong thế mạnh để « giành lại » những công việc làm đã thất thoát ra nước ngoài :« Dưới sự điều hành của tôi, chúng ta sẽ cướp công việc làm của những nước khác. Tôi đề nghị chúng ta không chỉ ngăn chặn các doanh nghiệp dời cơ sở ra nước ngoài mà chúng ta còn tranh công việc của các nước khác. Có bao giờ quý vị nghe thấy điều này hay chưa ? Chúng ta sẽ giành lấy công việc làm của những nơi khác, mang về cho nước Mỹ, cho người Mỹ. (…) Chúng ta sẽ đánh thuế 100 % xe hơi sản xuất ở phía bên kia đường biên giới với Mêhicô và sẽ giải thích với Mêhicô rằng nếu muốn không bị đánh thuế hải quan, thì giải pháp duy nhất là mở nhà máy và sản xuất ngay trên lãnh thổ Hoa Kỳ, và các công dân Mỹ sẽ điều hành những nhà máy sản xuất đó. Các công xưởng sẽ phải được đặt ở đây, chứ không phải là ở Mêhicô dù chỉ cách đường biên giới một tấc đất ». Biden/Harris còn quyết liệt hơn với Trung Quốc  Về phía đảng Dân Chủ sau gần 4 năm ở Nhà Trắng, chính quyền Biden/Harris không làm gì nhiều để dỡ bỏ các biện pháp bảo hộ của người tiền nhiệm Donald Trump. Chiến tranh thương mại ông Trump khởi động từ năm 2017 với Trung Quốc thậm chí có xu hướng « khốc liệt hơn » như phân tích của nhà địa chính trị François Heisbourg, cố vấn đặc biệt cho Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược - FRS của Pháp trên đài phát thanh France Inter (hôm 31/10/2024) :« Đối với Hoa Kỳ, kẻ thù hiện nay trước hết là Trung Quốc vì đây là một đối thủ cạnh tranh (…) Cả hai ứng viên tổng thống Mỹ có chung một tầm nhìn về Trung Quốc và cùng xem Trung Quốc là ưu tiên về mặt chiến lược của Hoa Kỳ. Đây là một sự thay đổi hết sức quan trọng trong chính sách của Washington. Thực ra, Joe Biden/Kamala Harris cứng rắn hơn Donald Trump rất nhiều với Trung Quốc và chính quyền Biden đã mạnh mẽ ủng hộ Đài Loan. Về thương mại, bất luận chính quyền sắp tới thuộc về phe nào, Mỹ cũng sẽ tập trung đánh vào Trung Quốc. Khác biệt duy nhất là nếu trở lại cầm quyền, ngoài Trung Quốc ra, Donald Trump sẽ không ngần ngại nhắm luôn cả tới châu Âu ». Trong bài tham luận trên tạp chí chuyên về địa chính trị Le Grand Continent (24/04/2024), chuyên gia kinh tế Mỹ Erica York thuộc trung tâm nghiên cứu về chính sách thuế khóa Tax Foundation, trụ sở tại Washington, thậm chí cho rằng « phần lớn các biện pháp bảo hộ chính quyền Trump ban hành, đã được củng cố thêm dưới nhiệm kỳ của ông Biden ».Chính sách bảo hộ của bên đảng Dân Chủ nguy hiểm hơnTuy nhiên có một khác biệt lớn về « phương pháp » giữa hai đời tổng thống bên Cộng Hòa và Dân Chủ : nếu như Donald Trump thiên về việc tăng thuế hải quan thì Joe Biden/Kamala Harris khéo léo hơn, viện cớ vì mục tiêu dung hòa lượng khí thải carbon, Hoa Kỳ cần chuyển đổi sang một mô hình công nghiệp xanh và sạch để vừa trợ giá cho các tập đoàn của Mỹ. Khẩu hiệu của Joe Biden là « Bye American » ngay từ khi ông bước vào Nhà Trắng. Đạo luật IRA chống lạm phát, đạo luật Chip Act năm 2022 cũng như chương trình phát triển cơ sở hạ tầng cho nước Mỹ hàng trăm tỷ đô la cũng chỉ theo đuổi một mục tiêu. Như phân tích của nguyên giám đốc Việt Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, bà Sylvie Matelly, trong một cuộc trả lời phỏng vấn vào tháng 2/2023 :« Đối với một công ty, mở nhà máy tại châu Âu tốn kém hơn, và điều đó ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của họ. Đơn giản là vì cuối 2022 chẳng hạn, giá năng lượng ở Mỹ chỉ bằng 1/4 so với tại châu Âu. Trong bối cảnh đó, mùa hè 2022, tổng thống Joe Biden ban hành đạo luật IRA - gọi là để chống lạm phát, nhưng đồng thời để giảm khí thải carbon. Trong kế hoạch này Hoa Kỳ trợ cấp cho người Mỹ mua ô tô điện, với điều kiện là xe phải được lắp ráp trên lãnh thổ Mỹ. Ngoài ngành công nghiệp ô tô điện, chính quyền Biden còn hỗ trợ để phát triển công nghệ sinh học, trợ giúp cho cả mảng công nghệ bán dẫn và rộng hơn nữa là các lĩnh vực thuộc công nghệ xanh. Các biện pháp này đã mang lại nhiều hệ quả nghiêm trọng đối với Liên Âu mà điều hiển nhiên nhất là nhiều hãng tại châu Âu có kế hoạch di dời cơ sở sản xuất hay đầu tư mạnh hơn vào Hoa Kỳ. Tất cả những quyết định của Joe Biden đặt nền tảng cho Hoa Kỳ trong một cuộc đối đầu với Trung Quốc, cho phép nước Mỹ dẫn đầu cuộc đua công nghệ so với quốc gia châu Á này ». Mỹ lo Trung Quốc thu hẹp khoảng cách về công nghệNói cách khác, hai chính quyền Mỹ liên tiếp của bên đảng Cộng Hòa và Dân Chủ sở dĩ dồn hỏa lực vào Trung Quốc cũng chỉ vì ông khổng lồ châu Á này đang thu hẹp khoảng cách với Hoa Kỳ nhất là về mặt công nghệ cao, mà « tiến gần đến biên giới công nghệ cao », Bắc Kinh coi như đe dọa nền « nền tảng » của một nước Mỹ vẫn muốn thống trị toàn cầu. Do vậy giới phân tích cho rằng, Donald Trump ở nhiệm kỳ đầu chỉ mới chỉ « mở đường », khi đòi cấm cửa những tập đoàn công nghệ cao của Trung Quốc như Hoa Vi hay ZTE, Joe Biden còn mạnh tay hơn khi giới hạn các khoản giao dịch, đầu tư giữa các hãng của Mỹ và Trung Quốc. Washington, dưới nhiệm kỳ Biden, vận động và gây áp lực với các đồng minh của Mỹ như Hà Lan, Nhật Bản để phong tỏa các công ty high-tech của Trung Quốc.   Câu hỏi kế tiếp là vào lúc mà Hoa Kỳ đang tập trung đối phó với một đối thủ cạnh tranh (vừa là một sức mạnh kinh tế, và quân sự), liệu rằng chủ trương dùng chính sách bảo hộ để « trừng phạt », kể cả các đồng minh thân thiết nhất của Mỹ (như Canada hay Mêhicô ở Bắc Mỹ và châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc ở châu Á) có là thượng sách hay không ? Giáo sư kinh tế Mary Lovely, đại học Syracus, bang New York, trả lời :« Để tăng cường khả năng cạnh tranh cho phép đương đầu với châu Á và nhất là Trung Quốc, thì Hoa Kỳ cần mở rộng tầm nhìn về chính sách phát triển kinh tế của toàn khối Bắc Mỹ, lôi kéo các nền kinh tế trong khu vực về phía Washington. Kinh nghiệm trong gia đoạn đại dịch vừa qua làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu cho thấy là Mỹ lệ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc trong khi đó, Canada có nhiều lá chủ bài trong tay, đặc biệt do đây là một quốc gia có nhiều tài nguyên, một nguồn sản xuất năng lượng và một nền công nghiệp vững chắc ».

Bỏ lỡ cơ hội phát triển công nghệ cao, kinh tế Liên Âu tụt hậu so với Hoa Kỳ và lệ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc. Mỹ có nhiều phương tiện tài trợ cho những phát minh mới. Trung Quốc thu hẹp khoảng cách và đọ sức ngang ngửa với Hoa Kỳ. Châu Âu mất dần những lợi thế cạnh tranh, tiền không nhiều, đầu tư không đúng chỗ và thiếu tầm nhìn tổng quát về chính sách công nghiệp chung. Trên đây là những điểm chính trong báo cáo về tiềm năng cạnh tranh của Liên Hiệp Châu Âu đã được trình lên chủ tịch Ủy Ban Châu Âu hôm 09/09/2024. Tác giả là cựu thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu - BCE Mario Draghi. Năm 2012 ông là người từng cứu đồng euro vào lúc đơn vị tiền tệ chung châu Âu bị tấn công, khối euro có nguy cơ bị tan rã do khủng hoảng tài chính Hy Lạp.Liên Âu bị lạc hậu   « Hight Technologies » là nỗi ám ảnh Bruxelles và cũng là nguyên nhân dẫn đến một « sự tụt hậu của khối này so với Hoa Kỳ ». Năm 2002 GDP của châu Âu thấp hơn so với Mỹ 17 %. Hai thập niên sau khoảng cách là 30 % và « 70 % sự khác biệt đó là do Liên Âu thua kém về công nghệ cao ».Mỹ đang dẫn đầu thế giới về trí tuệ nhân tạo, đang chạy nước rút để đầu tư vào công nghiệp chế tạo linh kiện bán dẫn.Trả lời đài phát thanh France Culture (ngày 14/09/2024) Agathe Demairais đặc trách ban địa kinh tế thuộc Hội Đồng Châu Âu về Quan Hệ Quốc Tế (ECFR) nhận định Liên Hiệp Châu Âu hoàn toàn bỏ lỡ cơ hội trên tiến trình chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh. Trong số 50 doanh nghiệp hàng đầu thế giới về « công nghệ cao », chỉ có 4 hãng là của châu Âu và trong một vài dự án hiếm hoi mà Liên Hiệp Châu Âu đã chen chân được vào, thì 1/3 trong số doanh nghiệp đó sớm muộn gì rồi cũng di dời cơ sở sang Mỹ, bởi đấy mới là « đất lành chim đậu cho ngành high tech ».Trong giai đoạn 2019-2023, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Liên Âu giảm 6 % trong lúc FDI đổ vào Mỹ tăng 63 % : thêm một dẫn chứng cho thấy châu Âu mất sức thu hút.Đối với Trung Quốc, đầu tư của Liên Âu vào khâu Nghiên cứu và Phát Triển R&D thua kém xa. Trong các mảng công nghệ mới - chế tạo các bình điện cho xe ô tô, pin điện mặt trời và những vật liệu mới, Trung Quốc đang vượt trội. Theo báo cáo Draghi, 70 % những « vật liệu xanh » cho phép chuyển đổi sang một mô hình kinh tế « sạch » đều do Trung Quốc sản xuất. Hơn nữa toàn cầu bị phụ thuộc đến 80 % kim loại hiếm của Trung Quốc, và đây là những chất liệu để sản xuất bình điện hay chip bán dẫn, phục vụ mảng công nghệ kỹ thuật số.Ba nguyên nhân giải thích Liên Âu mất khả năng cạnh tranhLàm sao giải thích sự chậm trễ của Liên Hiệp Châu Âu trong chính sách phát triển công nghệ cao và khả năng cạnh tranh của khối này bị thu hẹp lại ?Agathe Demarais thuộc Hội Đồng Châu Âu về Quan Hệ Quốc Tế (ECFR) trả lời :« Đầu tiên hết là căng thẳng địa chính trị gia tăng. Tôi muốn nói đến sự đối đầu giữa Mỹ với Trung Quốc, đến chiến tranh Ukraina và xung đột ở Gaza : Điều đó có nghĩa là châu Âu phải huy động vốn đầu tư trở lại vào các phương tiện để phòng thủ thay vì dùng khoản chi tiêu đó vào mục tiêu phát triển. Chúng ta đã thấy là Hoa Kỳ yêu cầu châu Âu tăng chi tiêu quân sự. Cú sốc thứ nhì là khác hẳn với châu Âu, cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều huy động rất nhiều phương tiện để thực hiện tham vọng dẫn đầu thế giới về công nghệ. Washington và Bắc Kinh cùng trong thế ‘tấn công'. Mỗi bên đều muốn dẫn đầu cuộc đua. Mỹ muốn giữ được thế cường quốc số 1 toàn cầu. Còn Trung Quốc cần thu hẹp khoảng cách với Mỹ. Cả hai cường quốc kinh tế này có một tầm nhìn toàn diện với chủ trương kết hợp chặt chẽ các chính sách thương mại, công nghiệp và an ninh. Châu Âu thì vẫn chưa hiểu được điều đó và chưa thích nghi được với hoàn cảnh mới mẻ này ». Liên Âu mất những lợi thế đã có Vì chiến tranh Ukraina Liên Âu mất nguồn cung cấp dầu hỏa và khí đốt của Nga. Mỹ và Trung Quốc là hai khách hàng lớn của châu Âu, căng thẳng giữa hai nền kinh tế hàng đầu này khiến cả Washington lẫn Bắc Kinh cùng « chuyển hướng » trong chính sách thương mại : Mỹ tập trung nhiều hơn vào Mêhicô, Canada và Việt Nam. Còn Bắc Kinh thì tranh thủ các thị trường của Nga, của khối Đông Nam Á, của Trung Đông và Châu Mỹ La Tinh. Riêng Liên Âu thì vẫn « an phận » với hai khách hàng truyền thống quan trọng nhất là Hoa Kỳ và Trung Quốc. Thêm vào đó Bruxelles bị kẹt trong cái bẫy « phi carbon hóa » guồng máy sản xuất trước ngưỡng 2035. Đó là điều mà Agathe Demarais, thuộc hội đồng ECFR gọi là cú sốc thứ ba :« Châu Âu đề ra mục tiêu nhanh chóng phi carbone hóa, tức là giảm thiểu lượng khí thải làm hâm nóng trái đất. Điều này đòi hỏi ngay từ bây giờ châu Âu phải lựa chọn giữa hai giải pháp : nhập công nghệ xanh của Trung Quốc hay là tự phát triển cả mảng công nghiệp ngày. Trong trường hợp đầu tiên, để tăng tốc tiến trình chuyển đổi năng lượng, Bruxelles phải chấp nhận nhập khẩu pin mặt trời và ô tô điện của Trung Quốc. Bruxelles chấp nhận lệ thuộc hơn vào công nghệ xanh của Trung Quốc. Nếu muốn tránh để lệ thuộc vào Trung Quốc thì Liên Hiệp Châu Âu phải đẩy mạnh công nghệ ô tô điện, năng lượng mặt trời … nhưng làm thế nào để cạnh tranh với hàng của Trung Quốc và của Mỹ trong lúc mà tiền điện ở châu Âu đắt gấp 2, gấp 3 lần so với Mỹ ? Trung bình để chuyển đổi sang mô hình sản xuất sạch, một nhà máy của châu Âu cần đầu tư 500 triệu euro trong 15 năm ».Chín người, mười ýMột nhược điểm lớn khác của châu Âu so với Hoa Kỳ và Trung Quốc là khối 27 thành viên hoàn toàn không đoàn kết và lại càng không có chung một tầm nhìn về chính sách phát triển công nghiệp. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, mang quốc tịch Đức, bà Ursula von der Leyen mạnh mẽ hô hào « de–risking » để giảm bớt mức độ lệ thuộc vào hàng hóa, vào nguyên liệu vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc … Thế nhưng đồng hương của bà, là thủ tướng Olaf Scholz lại không bỏ lỡ một cơ hội nào để Bắc Kinh, tham dự các diễn đàn kinh tế, gặp gỡ các doanh nhân Trung Quốc … Trong sáu tháng đầu năm 2024, tổng đầu tư trực tiếp nước ngoài của Đức vào Hoa Lục lớn hơn so với thống kê của cả năm 2023.Nhìn sang Tây Ban Nha, Madrid là một trong những tiếng nói mạnh mẽ nhất đòi tăng thuế đánh vào ô tô điện của Trung Quốc nhưng sau cuộc hội đàm với chủ tịch Tập Cận Bình tại Bắc Kinh hôm 09/09/2024 thủ tướng Pedro Sanchez đã « đổi giọng » vì sợ Bắc Kinh ngừng nhập khẩu thịt heo của Tây Ban Nha.Nhưng về cơ bản, Lục Địa Già đang mất đi hai lá chủ bài quan trọng nhất để tạo được một sự năng động kinh tế về lâu dài. Agathe Demarais :  « Có hai yếu tố quyết định để một nền kinh tế có sức cạnh tranh mạnh : đó là tăng trưởng và dân số. Liên Hiệp Châu Âu gặp khó khăn trên cả hai phương diện này. Hệ quả kèm theo là  Liên Hiệp Châu Âu trong tương lai càng bị tụt hậu. Từ nay đến năm 2040, mỗi năm thị trường lao động của khối này mất đi 2 triệu người, vì dân số đang già đi. So sánh tỷ lệ tăng trưởng về năng suất của một người lao động châu Âu và ở Mỹ, hiện tại châu Âu thua hẳn Mỹ. Cùng lúc, mỗi năm Hoa Kỳ đầu từ gần 900 tỷ đô la vào khâu Nghiên Cứu và Phát Triển R&D. Số tiền này cao gấp đôi so với đầu tư vào R&D của toàn khối Liên Âu. Chỉ riêng trong hai lĩnh vực là trí tuệ nhân tạo và máy tính lượng tử, 70 % các dự án xuất phát từ Hoa Kỳ ; 2/3 các khoản đầu tư vào thông minh nhân tạo hướng về Mỹ. Nhìn đến công nghệ sản xuất linh kiện bán dẫn, từ nay đến 2032, Hoa Kỳ tập trung đến 1/3 chíp điện tử tiên tiến nhất của thế giới. Trong tất cả các hoạt động mang tính chiến lược để đem lại tăng trưởng trong tương lai, châu Âu không đóng vai trò hàng đầu ở bất kỳ một lĩnh vực nào ». Báo cáo Mario Draghi bắt mạch, chẩn bệnh và kê toa thuốc để Liên Hiệp Châu Âu có thể trở lại cuộc chơi công nghệ. Nhưng để chữa được bệnh, tài liệu này thẩm định Liên Hiệp Châu Âu cần dành ra hẳn 5 % GDP của toàn khối để đầu tư vào mảng hight tech.Làm thế nào để huy động được từ 750 đến 800 tỷ euro một năm ? Nếu có được số tiền đó thì làm thế nào để sử dụng một cách có hiệu quả ? Mất bao lâu nữa Liên Âu mới làm chủ công nghệ chế tạo pin mặt trời, cánh quạt gió …. và ô tô điện như các nhà máy của Trung Quốc hiện tại ? Đến khi nào trình độ trí tuệ nhân tạo của châu Âu được hư hiện nay ở Mỹ ? Báo cáo Draghi không có câu trả lời.Vả lại tài liệu vừa được công bố còn chưa ráo mực, đã bị nhiều thành viên trong Liên Âu –đứng đầu là Đức, phản bác. Bản thân bà von der Leyen vừa nhiệt tình cảm ơn tác giả của bản báo cáo về tiềm năng cạnh tranh của Liên Âu, vừa thận trọng trước những đề xuất cho phép khối này tìm được một chỗ đứng trên bàn cờ « hight tech » thế giới. Liên Âu ráo riết đi tìm lực đẩy để « phát triển » và mang lại tăng trưởng cho toàn khối, nhưng không thấy các con chim đầu đàn trong khối này hào hứng hay mạnh mẽ ủng hộ các đề xuất của ông Draghi để « đảo ngược thế cờ » để, bớt thua kém Mỹ và Trung Quốc.

Mỹ sẽ tặng Việt Nam tàu tuần duyên thứ ba từ nay đến cuối năm 2024. Washington được cho là đang đàm phán bán máy bay vận tải C-130J cho Hà Nội. Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Năm thăm Mỹ đúng kỉ niệm một năm hai nước nâng cấp quan hệ song phương lên mức cao nhất - Đối tác chiến lược toàn diện. “Sự gia tăng hợp tác quân sự giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong suốt năm qua” đã được bộ trưởng Quốc Phòng Lloyd Austin nhấn mạnh khi tiếp đồng nhiệm Phan Văn Giang ngày 09/09. Tất cả những sự kiện này đánh dấu “giai đoạn mới trong hợp tác hữu nghị” giữa hai nước, cho đến nay “vẫn suôn sẻ và đi theo hướng mà cả hai nước đều mong muốn”. Để hiểu hơn về những chuyển biến mới trong quan hệ quốc phòng Mỹ-Việt, đặc biệt là mức độ tin cậy nhau, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, chuyên về an ninh hàng hải và các vấn đề hải quân, Đại học New South Wales, Canberra, Úc.RFI : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam vừa kết thúc chuyến thăm Hoa Kỳ. Có thể hiểu đây là một dấu hiệu mới cho việc thắt chặt quan hệ quốc phòng và an ninh song phương ? Nguyễn Thế Phương : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam Phan Văn Giang thăm Mỹ đợt này hơi đặc biệt tại vì chuyến thăm này khá dài, tầm 4-5 ngày, cho nên lịch trình sẽ dầy và tập trung nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở thời điểm hiện tại, chưa rõ cụ thể chương trình nghị sự của bộ trưởng Giang nhưng chuyến thăm này đánh dấu bước đi tiếp theo cho quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, bởi vì tháng 9 này kỉ niệm đúng một năm hai nước nâng cấp quan hệ. Đọc thêm : Nâng quan hệ Mỹ-Việt lên Đối tác chiến lược: Lợi ích và trở ngạiỞ đây cần nhấn mạnh đến một số điểm. Thứ nhất, quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt-Mỹ ở thời điểm hiện tại thường vẫn được nhấn mạnh đến quan hệ kinh tế và thương mại, còn quan hệ an ninh và quốc phòng thường được đặt bên dưới. Chuyến thăm Mỹ lần này của bộ trưởng Giang phần nào đó sẽ giúp cho Việt Nam hiểu được Mỹ sẽ muốn gì trong mối quan hệ an ninh quốc phòng giữa hai bên trong tương lai. Và cũng để cho phía Mỹ hiểu rõ hơn là Việt Nam thực sự muốn gì ở Mỹ, đặc biệt trong vấn đề giúp Việt Nam cải thiện một số năng lực, nhất là năng lực hàng hải, hoặc những chuyển động quốc phòng sâu sắc hơn trong tương lai cho xứng tầm quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Đây là điểm mấu chốt trong chuyến thăm của bộ trưởng Giang.Ngoài ra, có thể đây là chuyến thăm mở đường cho chuyến thăm của tổng bí thư, chủ tịch nước Tô Lâm sắp tới. Đây cũng là chuyến thăm để Việt Nam dò chính sách của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là bầu cử tổng thống.RFI : Năm 2023 từng có thông tin Việt Nam và Mỹ bàn khả năng mua sắm chiến đấu cơ F-16 nhưng đàm phán bị dừng lại. Hiện tại có thông tin Mỹ đang thảo luận với Việt Nam về việc bán máy bay vận tải quân sự Lockheed Martin C-130J Hercules cho Hà Nội. Tại sao lại có sự thay đổi này ? Liệu việc mua máy bay, dù là máy bay vận tải, sẽ là một bước ngoặt cho mối quan hệ hợp tác giữa hai nước ?Nguyễn Thế Phương : Thông tin Việt Nam đàm phán với Mỹ về việc mua các loại vũ khí, khí tài của Mỹ, đặc biệt là F-16, đã xuất hiện từ cách đây 2, 3 năm chứ không phải là một vấn đề mới. Nhìn chung, nếu như Việt Nam mua vũ khí, khí tài của Mỹ thì đây cũng sẽ là một bước ngoặt. Đó sẽ là một dấu hiệu cho thấy mối quan hệ hợp tác quốc phòng giữa hai bên được nâng lên một tầm mức mới, bởi vì để Việt Nam mua vũ khí của Mỹ thì mức độ lòng tin chiến lược trong an ninh quốc phòng giữa hai bên, đặc biệt là từ phía Việt Nam đối với Mỹ, đã được nâng lên một tầm mức nào đó rồi.Việt Nam cũng đã chuẩn bị từ trước cho những quyết định mua sắm đó. Thứ nhất, Việt Nam gửi một số sĩ quan không quân, những đội hậu cần qua Mỹ để huấn luyện và học tập từ cách đây 2, 3 năm. Thứ hai, Việt Nam vừa mới khai trương một sân bay ở Phan Thiết. Người ta cho rằng sân bay này được dành cho việc triển khai một số loại máy bay huấn luyện sẽ mua của Mỹ trong tương lai. Có thể thấy Việt Nam đã chuẩn bị hết về nhân lực, cơ sở hạ tầng cho vấn đề mua sắm trang thiết bị vũ khí mà ở đây là các loại máy bay Mỹ. Đọc thêm : Hoa Kỳ và Việt Nam thảo luận về việc mua bán máy bay vận tải quân sự C-130Thông tin Việt Nam mua máy bay F-16 của Mỹ bị dừng lại cũng không phải là điều quá bất ngờ: Thứ nhất, F-16 là một loại vũ khí mang tính tấn công mà ở thời điểm hiện tại, nếu Việt Nam mua của Mỹ thì sẽ rất nhạy cảm, đặc biệt là đặt trong mối quan hệ với Trung Quốc. Bên cạnh đó, còn có một số yếu tố khác, mang tính kỹ thuật. Liệu hai bên có sẽ trao đổi vấn đề mang tính kỹ thuật về vũ khí, về bảo dưỡng, bảo trì không ? Đây cũng là điểm “nhạy cảm”. Việc Mỹ có cho phép mua vũ khí đi kèm hay không cũng là một chuyện cần bàn thảo sâu hơn trong tương lai. Hiện tại, những vấn đề đó dường như vẫn là những khúc mắc mà hai bên chưa giải quyết được.Trong khi đó C-130 chỉ là một loại máy bay vận tải phi tác chiến. Cho nên việc Việt Nam có khả năng mua C-130 cũng có thể được giải thích theo hướng là sẽ giúp Việt Nam cải thiện năng lực phòng thủ, năng lực không vận, vốn là năng lực mà Việt Nam vẫn còn yếu. C-130 mang tính phòng thủ, không mang tính tấn công, bớt tính nhạy cảm và một phần nào đó cũng giúp cải thiện quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ trong bối cảnh thâm hụt thương mại hiện nay nghiêng về Việt Nam quá lớn. Cho nên, mua sắm thêm vũ khí cũng là cách để Việt Nam gửi thông điệp rằng “chúng tôi muốn mở rộng hơn nữa hợp tác, đặc biệt là về thương mại”. Và trao đổi thương mại quốc phòng là một điểm mà Việt Nam đã và đang cân nhắc.RFI : Việc Nga, nước cung cấp vũ khí lớn nhất cho Việt Nam, bị cấm vận và phải dồn toàn bộ nguồn lực quốc phòng cho chiến tranh ở Ukraina buộc Hà Nội phải tăng tốc đa dạng hóa nguồn cung, trong số này có vũ khí hệ phương Tây. Tuy nhiên, những nước này có cơ chế kiểm soát chặt chẽ vũ khí được bán. Vấn đề này sẽ tác động đến quá trình hợp tác với Việt Nam như thế nào ? Yếu tố “hoa hồng”, vẫn được các chuyên gia, nhà quan sát về quân sự Việt Nam nêu lên, có phải là một trở ngại khác ?  Nguyễn Thế Phương : Có hai yếu tố gây trở ngại chính. Thứ nhất là yếu tố mang tính hệ thống vì toàn bộ chu trình ra quyết định mua vũ khí nào và quy trình huấn luyện, bảo dưỡng bảo trì thì từ trước đến này, hệ thống, cấu trúc của Việt Nam luôn hướng về phía Nga. Cho nên hiện giờ, muốn đổi sang một hệ phương Tây khác thì toàn bộ quy trình đó phải được điều chỉnh và thay đổi. Và quá trình này tốn rất nhiều thời gian.Thứ hai là vấn đề mang tính chính trị bởi vì tư duy quốc phòng, an ninh của Việt Nam hiện tại vẫn có một yếu tố nghi ngại phương Tây nói chung và Mỹ nói riêng, cũng như các đồng minh của Mỹ. Đây là điểm có khả năng làm chậm lại quá trình tương tác giữa Việt Nam và các quốc gia phương Tây, đặc biệt là liên quan đến mua sắm vũ khí quốc phòng. Đọc thêm : Nga hụt hơi xích gần với Trung Quốc buộc Việt Nam cân nhắc nâng cấp quan hệ với Mỹ ?Điểm thứ ba, rất cốt lõi, liên quan đến tài chính. Nguồn lực của Việt Nam hiện nay, đặc biệt là tài chính trong quá trình hiện đại hóa, rõ ràng là không lớn cho nên cũng phải “liệu cơm gắp mắm”. Tất cả những yếu tố đó, khi Việt Nam muốn xác định mua sắm, đều phải đặt lên bàn cân để xem mua của ai, được lợi gì và bất lợi gì, đặc biệt là với Mỹ. Như chị đề cập tới quy trình và đặc trưng của quy trình mua sắm vũ khí, khí tài, thì “văn hóa” giữa hai bên Mỹ-Việt Nam và Việt Nam với phương Tây là khác nhau. Thực ra, sự khác nhau này là có thể điều chỉnh được.Nhưng như tôi đã đề cập, quá trình điều chỉnh văn hóa mua sắm và chính sách như này cần phải có nhiều thời gian và dựa trên niềm tin chính trị giữa hai bên, nhu cầu của Việt Nam và chính sách, cũng như chiến lược quốc phòng của Việt Nam hiện tại, chứ không hẳn là vũ khí phương Tây là tốt và cũng không hẳn là ở thời điểm hiện tại, Nga đang gặp khó khăn và Việt Nam không mua của Nga.RFI : Phát biểu tại một sự kiện của Canergie, đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius từ năm 2014-2017 cho rằng các nhà lãnh đạo Việt Nam “thực tế”, “có rất nhiều điều có thể thực hiện một cách thực dụng giúp tăng cường quan hệ đối tác” Việt-Mỹ, kể cả trong lĩnh vực an ninh, dù không cần liên minh hay căn cứ. Hai nước sẽ tính đến những hướng phát triển nào ? Liệu Washington cần tiếp tục kiên trì vì Hà Nội cần thời gian nếu nhìn vào sự cân bằng với Trung Quốc ?Nguyễn Thế Phương : Trong chính sách đối ngoại và chiến lược của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương, Việt Nam dù sao cũng đóng một vai trò tương đối quan trọng trong tầm nhìn của Mỹ ở khu vực. Cho nên Mỹ sẽ cần phải có một mức độ kiên trì nhất định khi tương tác với các lãnh đạo Việt Nam, đặc biệt là các lãnh đạo bên quân đội. Đọc thêm : Thêm Việt Nam, Mỹ mở rộng mạng lưới đối trọng với Trung Quốc ở Biển ĐôngĐối với Việt Nam, niềm tin chiến lược hiện tại giữa hai bên đã được cải thiện, nhưng không đi quá nhanh. Nhìn vào Sách Trắng Quốc phòng của Việt Nam, vấn đề mang tính diễn biến hòa bình, những vấn đề mang tính lật đổ hoặc đảm bảo nguyên chế độ vẫn là vấn đề an ninh hàng đầu. Khi nói đến những vấn đề đó, phương Tây và Mỹ là những “đối tượng rất lớn”, theo đúng cách dùng của ngôn ngữ chiến lược Việt Nam. Cho nên, để có mối quan hệ song phương bền vững và lâu dài với Việt Nam, Mỹ cần có sự kiên trì nhất định khi làm việc với Việt Nam, đặc biệt là trong những vấn đề mang tính nhạy cảm như an ninh và quốc phòng.Ngoài ra, theo lời đại sứ Ted Osius, về vấn đề liên quan đến “thực tế”, các nhà lãnh đạo Việt Nam ở thời điểm hiện tại đã “thực tế” và “thực dụng” hơn rất nhiều so với các đây 20-30 năm, đặc biệt là trong giai đoạn trước và sau khi Liên Xô sụp đổ. Đó là giai đoạn vẫn còn nghi kị rất nhiều. Hiện tại, do sự chuyển dịch tư duy về chiến lược đặt phát triển kinh tế lên hàng đầu, để phát triển kinh tế, các nhà lãnh đạo phải “thực dụng” hơn nhưng không có nghĩa là họ không nghi ngờ, không phòng thủ trước những mối quan hệ với Mỹ và phương Tây. Phòng thủ ở đây không chỉ về mặt khác biệt và quan điểm chính trị, mà còn là sự đề phòng trong mối cân bằng ngoại giao với Trung Quốc. Đó là sự cân bằng giữa các nước lớn. Đọc thêm : Việt - Mỹ thắt chặt quan hệ, không để Trung Quốc "lộng hành" ở Biển ĐôngCho nên, nói theo đại sứ Ted Osius cũng đúng, nhưng phải đặt trong toàn bộ bối cảnh tư duy chiến lược của Việt Nam hiện tại : Có sự cân bằng giữa các nước láng giềng, có yếu tố về mặt chính trị, một chút ý thức hệ và cũng có yếu tố thực dụng trong việc tăng cường quan hệ với Mỹ thì sẽ mở rộng hơn nữa khả năng của Việt Nam về mặt thương mại, tài chính và công nghệ. Đó là những lĩnh vực Việt Nam đang muốn đầu tư cho việc duy trì khả năng phát triển kinh tế trong tương lai.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn anh Nguyễn Thế Phương, Đại học New South Wales, tại Canberra, Úc.

Mỹ sẽ tặng Việt Nam tàu tuần duyên thứ ba từ nay đến cuối năm 2024. Washington được cho là đang đàm phán bán máy bay vận tải C-130J cho Hà Nội. Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Năm thăm Mỹ đúng kỉ niệm một năm hai nước nâng cấp quan hệ song phương lên mức cao nhất - Đối tác chiến lược toàn diện. “Sự gia tăng hợp tác quân sự giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong suốt năm qua” đã được bộ trưởng Quốc Phòng Lloyd Austin nhấn mạnh khi tiếp đồng nhiệm Phan Văn Giang ngày 09/09. Tất cả những sự kiện này đánh dấu “giai đoạn mới trong hợp tác hữu nghị” giữa hai nước, cho đến nay “vẫn suôn sẻ và đi theo hướng mà cả hai nước đều mong muốn”. Để hiểu hơn về những chuyển biến mới trong quan hệ quốc phòng Mỹ-Việt, đặc biệt là mức độ tin cậy nhau, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, chuyên về an ninh hàng hải và các vấn đề hải quân, Đại học New South Wales, Canberra, Úc.RFI : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam vừa kết thúc chuyến thăm Hoa Kỳ. Có thể hiểu đây là một dấu hiệu mới cho việc thắt chặt quan hệ quốc phòng và an ninh song phương ? Nguyễn Thế Phương : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam Phan Văn Giang thăm Mỹ đợt này hơi đặc biệt tại vì chuyến thăm này khá dài, tầm 4-5 ngày, cho nên lịch trình sẽ dầy và tập trung nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở thời điểm hiện tại, chưa rõ cụ thể chương trình nghị sự của bộ trưởng Giang nhưng chuyến thăm này đánh dấu bước đi tiếp theo cho quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, bởi vì tháng 9 này kỉ niệm đúng một năm hai nước nâng cấp quan hệ. Đọc thêm : Nâng quan hệ Mỹ-Việt lên Đối tác chiến lược: Lợi ích và trở ngạiỞ đây cần nhấn mạnh đến một số điểm. Thứ nhất, quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt-Mỹ ở thời điểm hiện tại thường vẫn được nhấn mạnh đến quan hệ kinh tế và thương mại, còn quan hệ an ninh và quốc phòng thường được đặt bên dưới. Chuyến thăm Mỹ lần này của bộ trưởng Giang phần nào đó sẽ giúp cho Việt Nam hiểu được Mỹ sẽ muốn gì trong mối quan hệ an ninh quốc phòng giữa hai bên trong tương lai. Và cũng để cho phía Mỹ hiểu rõ hơn là Việt Nam thực sự muốn gì ở Mỹ, đặc biệt trong vấn đề giúp Việt Nam cải thiện một số năng lực, nhất là năng lực hàng hải, hoặc những chuyển động quốc phòng sâu sắc hơn trong tương lai cho xứng tầm quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Đây là điểm mấu chốt trong chuyến thăm của bộ trưởng Giang.Ngoài ra, có thể đây là chuyến thăm mở đường cho chuyến thăm của tổng bí thư, chủ tịch nước Tô Lâm sắp tới. Đây cũng là chuyến thăm để Việt Nam dò chính sách của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là bầu cử tổng thống.RFI : Năm 2023 từng có thông tin Việt Nam và Mỹ bàn khả năng mua sắm chiến đấu cơ F-16 nhưng đàm phán bị dừng lại. Hiện tại có thông tin Mỹ đang thảo luận với Việt Nam về việc bán máy bay vận tải quân sự Lockheed Martin C-130J Hercules cho Hà Nội. Tại sao lại có sự thay đổi này ? Liệu việc mua máy bay, dù là máy bay vận tải, sẽ là một bước ngoặt cho mối quan hệ hợp tác giữa hai nước ?Nguyễn Thế Phương : Thông tin Việt Nam đàm phán với Mỹ về việc mua các loại vũ khí, khí tài của Mỹ, đặc biệt là F-16, đã xuất hiện từ cách đây 2, 3 năm chứ không phải là một vấn đề mới. Nhìn chung, nếu như Việt Nam mua vũ khí, khí tài của Mỹ thì đây cũng sẽ là một bước ngoặt. Đó sẽ là một dấu hiệu cho thấy mối quan hệ hợp tác quốc phòng giữa hai bên được nâng lên một tầm mức mới, bởi vì để Việt Nam mua vũ khí của Mỹ thì mức độ lòng tin chiến lược trong an ninh quốc phòng giữa hai bên, đặc biệt là từ phía Việt Nam đối với Mỹ, đã được nâng lên một tầm mức nào đó rồi.Việt Nam cũng đã chuẩn bị từ trước cho những quyết định mua sắm đó. Thứ nhất, Việt Nam gửi một số sĩ quan không quân, những đội hậu cần qua Mỹ để huấn luyện và học tập từ cách đây 2, 3 năm. Thứ hai, Việt Nam vừa mới khai trương một sân bay ở Phan Thiết. Người ta cho rằng sân bay này được dành cho việc triển khai một số loại máy bay huấn luyện sẽ mua của Mỹ trong tương lai. Có thể thấy Việt Nam đã chuẩn bị hết về nhân lực, cơ sở hạ tầng cho vấn đề mua sắm trang thiết bị vũ khí mà ở đây là các loại máy bay Mỹ. Đọc thêm : Hoa Kỳ và Việt Nam thảo luận về việc mua bán máy bay vận tải quân sự C-130Thông tin Việt Nam mua máy bay F-16 của Mỹ bị dừng lại cũng không phải là điều quá bất ngờ: Thứ nhất, F-16 là một loại vũ khí mang tính tấn công mà ở thời điểm hiện tại, nếu Việt Nam mua của Mỹ thì sẽ rất nhạy cảm, đặc biệt là đặt trong mối quan hệ với Trung Quốc. Bên cạnh đó, còn có một số yếu tố khác, mang tính kỹ thuật. Liệu hai bên có sẽ trao đổi vấn đề mang tính kỹ thuật về vũ khí, về bảo dưỡng, bảo trì không ? Đây cũng là điểm “nhạy cảm”. Việc Mỹ có cho phép mua vũ khí đi kèm hay không cũng là một chuyện cần bàn thảo sâu hơn trong tương lai. Hiện tại, những vấn đề đó dường như vẫn là những khúc mắc mà hai bên chưa giải quyết được.Trong khi đó C-130 chỉ là một loại máy bay vận tải phi tác chiến. Cho nên việc Việt Nam có khả năng mua C-130 cũng có thể được giải thích theo hướng là sẽ giúp Việt Nam cải thiện năng lực phòng thủ, năng lực không vận, vốn là năng lực mà Việt Nam vẫn còn yếu. C-130 mang tính phòng thủ, không mang tính tấn công, bớt tính nhạy cảm và một phần nào đó cũng giúp cải thiện quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ trong bối cảnh thâm hụt thương mại hiện nay nghiêng về Việt Nam quá lớn. Cho nên, mua sắm thêm vũ khí cũng là cách để Việt Nam gửi thông điệp rằng “chúng tôi muốn mở rộng hơn nữa hợp tác, đặc biệt là về thương mại”. Và trao đổi thương mại quốc phòng là một điểm mà Việt Nam đã và đang cân nhắc.RFI : Việc Nga, nước cung cấp vũ khí lớn nhất cho Việt Nam, bị cấm vận và phải dồn toàn bộ nguồn lực quốc phòng cho chiến tranh ở Ukraina buộc Hà Nội phải tăng tốc đa dạng hóa nguồn cung, trong số này có vũ khí hệ phương Tây. Tuy nhiên, những nước này có cơ chế kiểm soát chặt chẽ vũ khí được bán. Vấn đề này sẽ tác động đến quá trình hợp tác với Việt Nam như thế nào ? Yếu tố “hoa hồng”, vẫn được các chuyên gia, nhà quan sát về quân sự Việt Nam nêu lên, có phải là một trở ngại khác ?  Nguyễn Thế Phương : Có hai yếu tố gây trở ngại chính. Thứ nhất là yếu tố mang tính hệ thống vì toàn bộ chu trình ra quyết định mua vũ khí nào và quy trình huấn luyện, bảo dưỡng bảo trì thì từ trước đến này, hệ thống, cấu trúc của Việt Nam luôn hướng về phía Nga. Cho nên hiện giờ, muốn đổi sang một hệ phương Tây khác thì toàn bộ quy trình đó phải được điều chỉnh và thay đổi. Và quá trình này tốn rất nhiều thời gian.Thứ hai là vấn đề mang tính chính trị bởi vì tư duy quốc phòng, an ninh của Việt Nam hiện tại vẫn có một yếu tố nghi ngại phương Tây nói chung và Mỹ nói riêng, cũng như các đồng minh của Mỹ. Đây là điểm có khả năng làm chậm lại quá trình tương tác giữa Việt Nam và các quốc gia phương Tây, đặc biệt là liên quan đến mua sắm vũ khí quốc phòng. Đọc thêm : Nga hụt hơi xích gần với Trung Quốc buộc Việt Nam cân nhắc nâng cấp quan hệ với Mỹ ?Điểm thứ ba, rất cốt lõi, liên quan đến tài chính. Nguồn lực của Việt Nam hiện nay, đặc biệt là tài chính trong quá trình hiện đại hóa, rõ ràng là không lớn cho nên cũng phải “liệu cơm gắp mắm”. Tất cả những yếu tố đó, khi Việt Nam muốn xác định mua sắm, đều phải đặt lên bàn cân để xem mua của ai, được lợi gì và bất lợi gì, đặc biệt là với Mỹ. Như chị đề cập tới quy trình và đặc trưng của quy trình mua sắm vũ khí, khí tài, thì “văn hóa” giữa hai bên Mỹ-Việt Nam và Việt Nam với phương Tây là khác nhau. Thực ra, sự khác nhau này là có thể điều chỉnh được.Nhưng như tôi đã đề cập, quá trình điều chỉnh văn hóa mua sắm và chính sách như này cần phải có nhiều thời gian và dựa trên niềm tin chính trị giữa hai bên, nhu cầu của Việt Nam và chính sách, cũng như chiến lược quốc phòng của Việt Nam hiện tại, chứ không hẳn là vũ khí phương Tây là tốt và cũng không hẳn là ở thời điểm hiện tại, Nga đang gặp khó khăn và Việt Nam không mua của Nga.RFI : Phát biểu tại một sự kiện của Canergie, đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius từ năm 2014-2017 cho rằng các nhà lãnh đạo Việt Nam “thực tế”, “có rất nhiều điều có thể thực hiện một cách thực dụng giúp tăng cường quan hệ đối tác” Việt-Mỹ, kể cả trong lĩnh vực an ninh, dù không cần liên minh hay căn cứ. Hai nước sẽ tính đến những hướng phát triển nào ? Liệu Washington cần tiếp tục kiên trì vì Hà Nội cần thời gian nếu nhìn vào sự cân bằng với Trung Quốc ?Nguyễn Thế Phương : Trong chính sách đối ngoại và chiến lược của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương, Việt Nam dù sao cũng đóng một vai trò tương đối quan trọng trong tầm nhìn của Mỹ ở khu vực. Cho nên Mỹ sẽ cần phải có một mức độ kiên trì nhất định khi tương tác với các lãnh đạo Việt Nam, đặc biệt là các lãnh đạo bên quân đội. Đọc thêm : Thêm Việt Nam, Mỹ mở rộng mạng lưới đối trọng với Trung Quốc ở Biển ĐôngĐối với Việt Nam, niềm tin chiến lược hiện tại giữa hai bên đã được cải thiện, nhưng không đi quá nhanh. Nhìn vào Sách Trắng Quốc phòng của Việt Nam, vấn đề mang tính diễn biến hòa bình, những vấn đề mang tính lật đổ hoặc đảm bảo nguyên chế độ vẫn là vấn đề an ninh hàng đầu. Khi nói đến những vấn đề đó, phương Tây và Mỹ là những “đối tượng rất lớn”, theo đúng cách dùng của ngôn ngữ chiến lược Việt Nam. Cho nên, để có mối quan hệ song phương bền vững và lâu dài với Việt Nam, Mỹ cần có sự kiên trì nhất định khi làm việc với Việt Nam, đặc biệt là trong những vấn đề mang tính nhạy cảm như an ninh và quốc phòng.Ngoài ra, theo lời đại sứ Ted Osius, về vấn đề liên quan đến “thực tế”, các nhà lãnh đạo Việt Nam ở thời điểm hiện tại đã “thực tế” và “thực dụng” hơn rất nhiều so với các đây 20-30 năm, đặc biệt là trong giai đoạn trước và sau khi Liên Xô sụp đổ. Đó là giai đoạn vẫn còn nghi kị rất nhiều. Hiện tại, do sự chuyển dịch tư duy về chiến lược đặt phát triển kinh tế lên hàng đầu, để phát triển kinh tế, các nhà lãnh đạo phải “thực dụng” hơn nhưng không có nghĩa là họ không nghi ngờ, không phòng thủ trước những mối quan hệ với Mỹ và phương Tây. Phòng thủ ở đây không chỉ về mặt khác biệt và quan điểm chính trị, mà còn là sự đề phòng trong mối cân bằng ngoại giao với Trung Quốc. Đó là sự cân bằng giữa các nước lớn. Đọc thêm : Việt - Mỹ thắt chặt quan hệ, không để Trung Quốc "lộng hành" ở Biển ĐôngCho nên, nói theo đại sứ Ted Osius cũng đúng, nhưng phải đặt trong toàn bộ bối cảnh tư duy chiến lược của Việt Nam hiện tại : Có sự cân bằng giữa các nước láng giềng, có yếu tố về mặt chính trị, một chút ý thức hệ và cũng có yếu tố thực dụng trong việc tăng cường quan hệ với Mỹ thì sẽ mở rộng hơn nữa khả năng của Việt Nam về mặt thương mại, tài chính và công nghệ. Đó là những lĩnh vực Việt Nam đang muốn đầu tư cho việc duy trì khả năng phát triển kinh tế trong tương lai.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn anh Nguyễn Thế Phương, Đại học New South Wales, tại Canberra, Úc.

Châu Phi không chỉ là kho dự trữ nguyên liệu cho Trung Quốc hay là nơi tiêu thụ hàng rẻ made in China mà còn là thị trường, phòng thí nghiệm của các nhà sản xuất Trung Quốc trong các lĩnh vực công nghệ mới và công nghiệp quốc phòng. Diễn Đàn Hợp Tác FOCAC giữa Trung Quốc và Châu Phi 2024 vừa kết thúc. Là chủ nợ chính của châu Phi, Bắc Kinh cam kết « hỗ trợ tài chính » cho châu lục này 50 tỷ đô la cho ba năm sắp tới. Với trên 280 tỷ đô la tổng trao đổi mậu dịch hai chiều (năm 2023), Bắc Kinh là đối tác thương mại quan trọng nhất của châu Phi. Từ hơn 20 năm nay thâm hụt mậu dịch của châu Phi với bạn hàng Trung Quốc không ngừng gia tăng. Trung Quốc là nguồn cung cấp hàng rẻ cho 1,5 tỷ dân tại hơn 50 quốc gia châu Phi và đổi lại thì nhập khẩu nguyên và nhiên liệu từ châu lục này để nuôi cỗ máy sản xuất.Bắc Kinh cần châu PhiXavier Aurégan, đại học Công Giáo Lille, tác giả cuốn sách vừa cho ra mắt độc giả năm nay « Chine, puissance Africaine - Trung Quốc, cường quốc tại châu Phi »- NXB Armand Colin, trên đài truyền hình Pháp France 24 nói rõ hơn :« Kinh tế và công nghiệp Trung Quốc rất cần nguyên liệu để sản xuất và cung cấp khoảng 10 % thành phẩm, vật liệu cho thế giới. Châu Phi là kho nguyên liệu và khoáng sản của nhân loại và do vậy đã thu hút chú ý của Bắc Kinh ».Nhưng Trung Quốc nay đã trở thành một nhà sản xuất hàng cao cấp như ô tô điện hay pin mặt trời… Trung Quốc cũng là nhà cung cấp các dịch vụ và thiết bị viễn thông tên tuổi trên thế giới, làm chủ công nghệ xây dựng nhà máy điện hạt nhân, công nghệ chế tạo xe lửa cao tốc và cả trong lĩnh vực quốc phòng. Đó là những lĩnh vực còn khó chen chân vào các thị trường phát triển của Âu Mỹ, Hàn Quốc hay Nhật Bản và Nga. Chỉ còn lại châu Phi, một châu lục với tiềm năng lớn. Tiếp đón trọng thể các lãnh đạo châu Phi tại Bắc Kinh vào tuần trước, chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh quan hệ giữa nền kinh tế thứ 2 toàn cầu và châu Phi chưa bao giờ « lành mạnh như hiện tại ».Trả lời đài truyền hình Pháp-Đức, Arte, Valérie Niquet chuyên gia về Trung Quốc thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS nhắc lại 50 tỷ đô la được ông Tập Cận Bình thông báo « hỗ trợ tài chính châu Phi » cho ba năm sắp tới trước hết là số tiền Trung Quốc cho châu Phi vay mượn và Bắc Kinh đã ít hào phóng hơn nhiều so với quá khứ :  « Trước hết 50 tỷ đô la viện trợ là số tiền thấp hơn nhiều so với những diễn đàn FOCAC trước đây. Tại Diễn Đàn Hợp Tác Trung Quốc-Châu Phi hồi 2018, Bắc Kinh cấp 60 tỷ đô la tín dụng cho châu Phi và tặng 60 tỷ cho châu lục này. (…) Kinh tế không còn tăng trưởng tốt như lúc trước, Trung Quốc không thể rộng rãi với các đối tác châu Phi, nhưng vẫn tiếp tục nhắm tới một số dự án trong lĩnh vực năng lượng, vào cơ sở hạ tầng… »Chuyên gia Xavier Aurégan đi sâu hơn vào chi tiết : Theo ông  thực ra trong số 50 tỷ đô la Bắc Kinh hứa viện trợ cho châu Phi trong ba năm sắp tới bao gồm 30 tỷ được cấp dưới dạng tín dụng, 10 tỷ dành để hỗ trợ trực tiếp cho các doanh nghiệp Trung Quốc hoạt động tại châu Phi và 10 tỷ đô la còn lại, thuần túy là tiền viện trợ. Nhưng phần lớn trong số 10 tỷ viện trợ này được dùng vào việc « thanh toán nợ hay trả tiền lãi cho chính các ngân hàng Nhà nước Trung Quốc ».2 % tổng đầu FDI vào châu PhiMột đặc điểm mà Xavier Aurégan lưu ý trong cuốn « Trung Quốc, cường quốc châu Phi » là trái với điều mọi người lầm tưởng, Trung Quốc đầu tư không nhiều vào châu Phi. Tại châu lục này, đầu tư Trung Quốc chỉ chiếm có 2 % FDI trong lúc tỷ lệ này là 63 % tại châu Á và 5 % ở châu Âu. Điều đó chứng tỏ, trong mắt các nhà đầu tư Trung Quốc, châu Phi không là một điểm đến an toàn, mà chỉ là một nguồn cung cấp nguyên liệu, một thị trường mua vào hàng hóa « made in China ».Như Valérie Niquet vừa nêu, do tăng trưởng bị chựng lại, Trung Quốc đang khóa dần van tín dụng với các nước châu Phi. Các số liệu chính thức của nước này cho thấy năm 2016 Trung Quốc cho châu Phi vay 28 tỷ đô la, năm 2019 châu Phi chỉ còn nhận được 8 tỷ tín dụng, và đến 2022 thì chỉ còn có thể vay được 1 tỷ đô la của Bắc Kinh mà thôi.Tiêu thụ nội địa yếu kém, sản xuất dư thừa : đó là những lý do khiến Bắc Kinh lại càng « rất cần » châu Phi như Pascal Boniface, giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược của Pháp IRIS ghi nhận, đặc biệt là vào thời điểm mà Liên Hiệp Châu Âu và nhất là Hoa Kỳ « từng bước đóng cửa thị trường với Trung Quốc » : Châu Phi trở thành một thị trường tiềm năng để tiêu thụ pin mặt trời, bình điện và ô tô điện mà Trung Quốc không thể bán sang Âu Mỹ.Châu Phi và nhu cầu tiêu thụ hàng cao cấpVào lúc trang thiết bị viễn thông của Hoa Vi đã bị cấm cửa tại Hoa Kỳ và một số nước trong Liên Âu thì tập đoàn này phải đi tìm những thị trường khác, với những nhu cầu khác về chất lượng, về mức cung cấp dịch vụ … Châu Phi vẫn cần phát triển các hệ thống cầu đường, cần có thêm cơ sở hạ tầng để mở mang kinh tế. Chuyên gia Valérie Niquet ghi nhận một thay đổi lớn về kinh tế và thương mại giữa Trung Quốc và châu Phi :« Đúng là Trung Quốc đã đáp ứng những nhu cầu thực sự của châu Phi vào thời điểm mà châu lục này bị phương Tây bỏ quên. Nhất là sau chiến tranh lạnh, không còn mấy ai thiết tha với châu Phi hay quan tâm đến nhu cầu phát triển của khu vực này nữa. Dù vậy Trung Quốc chỉ đầu tư vào những lĩnh vực có lợi cho họ. Những lĩnh vực đó gồm công nghệ viễn thông, đường sắt cao tốc … Giờ đây thì Bắc Kinh kỳ vọng rằng châu Phi là thị trường tiêu thu pin mặt trời, ô tô điện, bình điện … mà Trung Quốc sản xuất ».Trả lời đài truyền hình Pháp France 24 chuyên gia địa chính trị Xavier Aurégan có cùng quan điểm đồng thời ông nhấn mạnh đến mảng dịch vụ mà các tập đoàn Trung Quốc từ nhiều năm nay đã hướng tới :« Trung Quốc dè dặt trong việc đầu tư vào châu Phi vì sợ rằng châu lục này có nhiều rủi ro, nhưng đã đẩy mạnh các hoạt động về thương mại với châu lục này và nhất là giành được nhiều hợp đồng bảo đảm dịch vụ cho châu Phi. Về kinh tế, mục tiêu của Bắc Kinh là gặt hái được nhiều hợp đồng cung cấp dịch vụ ở hải ngoại (...) Có một sự khác biệt giữa các khoản xuất nhập khẩu và các hợp đồng bảo đảm dịch vụ do các công ty Trung Quốc tiến hành. Đó là những công ty Nhà nước hay của tư nhân. Tại châu Phi, Trung Quốc giành được 1 phần 3 các hợp đồng xây dựng, tức là nắm giữ một phần lớn của toàn thị trường, xây dựng từ hải cảng đến xa lộ, bệnh viện, trường học … cho châu lục này ».« Rế rách cũng đỡ nóng tay »Trong những lĩnh vực công nghệ mới Trung Quốc đã vươn lên thành một cường quốc, và đang cần xuất khẩu những sản phẩm cao cấp. Châu Phi không chỉ là thị trường mua vào quần áo, hay tủ lạnh, máy vi tính của Trung Quốc, mà nay đã có điều kiện để nhắm tới ô tô điện hay mua vào thiết bị viễn thông cung cấp các dịch vụ internet trên cả một châu lục rộng lớn… Năm 2023 số lượng ô tô điện Trung Quốc xuất khẩu sang châu Phi đã được nhân lên gấp ba lần so với hồi 2022. Pin mặt trời « made in China » bán sang châu Phi tăng 57 % … theo các số liệu của Hải Quan Trung Quốc. Đương nhiên trong những địa hạt này, châu Phi không đủ « lớn » hấp dẫn như các ở châu Âu hay châu Mỹ nhưng đó là những giải pháp tạm thời cho phép cỗ máy công nghiệp của Trung Quốc tiếp tục sản xuất và tạo công việc làm cho người lao động Trung Quốc.Thị trường vũ khí của các nhà sản xuất Trung QuốcBên cạnh mảng « hàng công nghệ cao » châu Phi còn là « một sân chơi » của các nhà sản xuất vũ khí Trung Quốc. Báo Hồng Kông South China Morning Post tháng 8/2023 ghi nhận Norinco, tập đoàn sản xuất vũ khí số 1 Trung Quốc « mở văn phòng đại diện » tại Senegal, trước khi « hiện diện thường trực » ở Mali, Côte d'Ivoire và nhiều nơi khác nữa tại Tây Phi.Riêng trong vùng châu Phi ở phía nam sa mạc Sahara, Trung Quốc đứng thứ nhì trong danh sách các nguồn cung cấp cho khu vực này. Năm 2023 Cộng Hòa Dân Chủ Congo trang bị drone của Trung Quốc và Bắc Kinh cũng đã cung cấp không ít chiến dấu cơ cho châu Phi theo thông tin từ tạp chí ADF chuyên theo dõi các hồ sơ quân sự, quốc phòng tại châu Phi.Zambia hiện đã trang bị trực thăng Trung Quốc, Soudan thì mua các hệ thống phóng rocket của Trung Quốc. Algérie là khách hàng quan trọng nhất của Bắc Kinh trên các thị trường mua bán vũ khí, đứng trên Tanzania, Maroc và Soudan.Một nhà quan sát ghi nhận : Từ đầu thập niên 1980 Trung Quốc không trực tiếp tham gia vào bất kỳ một cuộc xung đột vũ trang nào, nhưng nền công nghiệp quốc phòng của nước này không ngừng phát triển. Châu Phi là « sân chơi », là « phòng thí nghiệm » cho các nhà sản xuất Trung Quốc. Đó là chưa kể đến ảnh hưởng về ngoại giao và chiến lược của Bắc Kinh đối với châu lục này vào lúc mà Bắc Kinh muốn hình thành một trật tự thế giới mới và lãnh đạo « khối các nước phương nam ».Tất cả các yếu tố vừa nêu cho thấy, có lẽ ông Tập Cận Bình đã thành thật khi tuyên bố bang giao giữa Bắc Kinh và châu Phi « chưa bao giờ tốt đẹp như hiện tại ».

Việt Nam và Hàn Quốc vừa nhất trí tăng cường hợp tác chiến lược toàn diện trong các lĩnh vực, bao gồm quốc phòng và các ngành công nghiệp công nghệ cao, Reuters dẫn thông tin từ văn phòng Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol cho biết về nội dung cuộc điện đàm giữa Tổng bí thư- Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm với Tổng thống Yoon hôm 3/9.

Từ khi thay Joe Biden ra tranh cử tổng thống, Kamala Harris từng bước định hình chính sách kinh tế. Dưới chính quyền Biden, kinh tế Hoa Kỳ đang trong một chu kỳ « thịnh vượng » sau đại dịch Covid, thất nghiệp đang ở mức thấp nhất, nhưng phần lớn trong công luận Mỹ « có cảm tưởng » là tình hình đang xấu đi và tin rằng Donald Trump mới là vị cứu tinh. Chưa chính thức được đảng Dân Chủ chỉ định ra tranh cử tổng thống, nhưng gần như chắc chắn đương kim phó tổng thống Kamala Harris là người thay Joe Biden lao vào cuộc chạy đua giành chìa khóa Nhà Trắng. Bà sẽ đọ sức với ông Donald Trump bên đảng Cộng Hòa.« Tất cả tùy thuộc vào thành quả kinh tế »,  đó là câu nói để đời của James Carville hồi 1992 khi ứng viên tổng thống Bill Clinton bên đảng Dân Chủ bất ngờ đánh bại tổng thống mãn nhiệm, một chính khách dày dặn kinh nghiệm bên đảng Cộng Hòa là George H. Bush, chỉ vì một năm trước bầu cử, thất nghiệp ở Hoa Kỳ đã tăng mạnh. Khẩu hiệu của Carville năm xưa có còn tính thời sự nữa hay không và kinh tế có còn là ưu tiên hàng đầu khi cử tri Mỹ tháng 11/2024 chọn người lãnh đạo đất nước trong nhiệm kỳ 4 năm tới?Bất mãn vì lạm phát Nếu tranh cử tổng thống Hoa Kỳ là một cuộc chạy tiếp tức, thì ngày 21/07/2024, ông Biden đã chuyền « tín gậy » lại cho Kamala Harris vào lúc thất nghiệp ở Mỹ đang ở mức thấp nhất từ gần nửa thế kỷ nay. Lạm phát đang từ 9 % năm 2022 dưới tác động chiến tranh Ukraina đã được khống chế ở mức 3 %. Tổng sản phẩm nội địa tăng 3 %, cao gấp đôi so với của châu Âu. Chỉ số chứng khoán Wall Street đi từ kỷ lục này đến kỷ lục khác.Dù vậy, từ hơn một năm nay, các thăm dò đều cho thấy dân Mỹ vẫn không hài lòng với những thành quả kinh tế dưới thời Biden: 45 % những người được hỏi « bất mãn vì chính sách nhập cư » của cặp bài trùng Biden–Harris ; 58 % « không tán đồng » chính sách kinh tế mang tên ông Biden. Tệ hơn nữa, 2/3 cử tri « nghĩ rằng » kinh tế Mỹ « tồi tệ hơn », đời sống của họ « chật vật hơn » so với thời tổng thống Trump, vì vật giá leo thang.Năm 2022, giá nhu yếu phẩm đã tăng gần 11 % trước khi được khống chế còn 2,2 %.  Dân Mỹ cũng cảm thấy sức mua của họ bị sụt giảm: so với thời điểm ông Biden lên cầm quyền hồi tháng 1/2021, chỉ số giá cả tại Mỹ tăng 19,2 % trong khi lương trung bình chỉ tăng có 17%.Chênh lệnh không nhiều, nhưng công luận vẫn cảm thấy bất công.Trả lời tuần báo Express cuối tháng 2/2024, kinh tế trưởng quỹ đầu tư Carmignac của Pháp, ông Raphael Gallardo, nêu lên một nghịch lý của cử tri Hoa Kỳ:  Từ 2021 đến nay, thế giới phải đối mặt với ba cuộc xung đột vũ trang ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu, đó là chiến tranh Ukraina, xung đột giữa Israel và Hamas ở Gaza và những đợt tấn công của lực lượng Yemen Houthi  tại Hồng Hải, một trong những trục giao thương chủ yếu của thế giới… Nhưng dân Mỹ vẫn muốn « giá một lon Coca Cola phải được giữ nguyên như hồi năm 2020 », cho dù lương trung bình trong cùng thời kỳ đã tăng thêm 17 %.Thêm một điểm lạ trong cách nhìn của dân Mỹ về kinh tế và quyền lợi,  được giới phân tích ghi nhận, là cho dù lạm phát tại Hoa Kỳ giờ đây đã rơi xuống còn 3 %, đối với đại đa số những người được hỏi, tỷ lệ đó vẫn là « từ 8 đến 10 % » tức là cao gấp đôi, gấp ba so với thực tế.Mối lo « bị người nhập cư cướp việc làm »Một yếu tố khác cho thấy chưa chắc kinh tế đã là mối quan tâm hàng đầu của cử tri Hoa Kỳ. Theo nhiều cuộc thăm dò, chính sách nhập cư của tổng thống Biden là chủ đề số một gây bất mãn, trước cả những lo lắng của dân chúng về tăng trưởng kinh tế, lạm phát hay thất nghiệp.Cũng kinh tế gia Gallardo lưu ý, công luận Mỹ không quan tâm đến việc nhờ có nguồn lực lao động nhập cư mà Hoa Kỳ tránh được tình trạng khan hiếm nhân công, để rồi giới chủ phải tăng lương cho nhân viên, qua đó gây lạm phát. Những nạn nhân chính, người lao động Mỹ, bị thiệt thòi.Công luận chỉ trông thấy người nhập cư là một mối đe dọa « cướp » mất việc làm của người Mỹ. Phe ủng hộ ứng cử viên tổng thống Cộng Hòa trông đợi rất nhiều vào hứa hẹn của Donald Trump, cắt giảm số người nhập cư hợp pháp vào Hoa Kỳ và mạnh tay trục xuất các thành phần « bất hợp pháp » để bảo vệ 11 triệu công việc làm cho người Mỹ.Năm 2016 nhà tỷ phú Donald Trump từng đắc cử nhờ 2 khẩu hiệu « America First » và « Make America Great Again », thuyết phục được những người bị tiến trình toàn cầu hóa bỏ rơi, những nạn nhân của hiện tượng « phi công nghiệp hóa ».Bốn năm sau, đối thủ của ông bên đảng Dân Chủ Joe Biden chủ trương xây dựng lại một nền tảng công nghiệp mới cho nước Mỹ để thu hút trở lại thành phần cử tri đã dồn phiếu cho Trump. Thông tín viên của hãng tin Anh Reuters tại Nhà Trắng, Trevor Honeycut điểm lại một trong những vế quan trọng nhất trong chính sách kinh tế được gọi là Bidenomics :« Joe Biden đã gây ngạc nhiên khi ông huy động một số người từng cộng tác với thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, một trong những đối thủ của ông trong các vòng bầu cử sơ bộ. Bà Warren có nhiều ý tưởng cấp tiến và trong nhóm làm việc với ông Biden cũng đã có không ít người muốn đem lại một số thay đổi, thí dự như trong chính sách cạnh tranh và cả về chính sách công nghiệp của Mỹ. Đội ngũ các cộng tác viên và cố vấn của ông Biden tin rằng Mỹ cần phát triển công nghệ bán dẫn, thúc đẩy ngành chế tạo bình điện cho xe hơi … Nhiều người đã phấn khởi trước viễn cảnh chính quyền Biden sẽ mang lại phúc lợi cho tầng lớp công nhân ». Trong mục tiêu xây dựng lại một nền công nghiệp cho nước Mỹ với đạo luật IRA (Inflation Reduction Act), chính quyền Biden dành ưu tiên cho ngành sản xuất xe hơi và các tập đoàn trong ngành chế tạo chip điện tử, linh kiện bán dẫn. Thế nhưng, theo các thống kê của Washington, lực lượng lao động trong ngành công nghiệp tại Hoa Kỳ hiện là 13 triệu và tỷ lệ này vẫn không thay đổi so với hồi 2022.Một chính xách xã hội quá xa lạ với công luận MỹVế thứ nhì quan trọng không kém trong chiến lược kinh tế của tổng thống Biden mang tính xã hội và thường được ví như một « New Deal » đời tổng thống Franklin Roosevelt.Howard Schneider cũng của Reuters bên cạnh Cục Dự Trữ Liên Bang Hoa Kỳ tán đồng tầm nhìn táo bạo của tổng thống Biden nhưng phóng viên này lấy làm tiếc là, do không có được đa số ở Hạ Viện, tổng thống Mỹ thứ 46 đã không áp dụng được chương trình của mình : «Về mặt chiến lược, thì rõ ràng là đã có quyết tâm đẩy mạnh mảng công nghiệp. Về phương diện xã hội, tôi thấy tổng thống Biden nỗ lực giảm bớt gánh nặng nợ nần cho sinh viên… tiếc là những nỗ lực đó không hoàn toàn thành công. Thế rồi, ông Biden cũng đã cố gắng giúp đỡ tầng lớp trung lưu. Chính sách đó không chỉ là bảo đảm cho những bà mẹ đơn thân có thu nhập thấp vẫn có điều kiện chu cấp cho con cái, hay tạo điều kiện để giảm nhẹ gánh nặng tài chính cho các sinh viên phải đi vay để đóng tiền học, mà còn rộng hơn thế  nữa. Chính quyền Biden muốn đầu tư cho tương lại để những thế hệ trẻ không phải mang nợ suốt đời mà có thể yên tâm xây dựng cuộc sống một khi tốt nghiệp đại học » .  Cho đến tận 100 ngày trước bầu cử tổng thống Mỹ, biện pháp giảm thuế cho sinh viên Hoa Kỳ của chính quyền Biden vẫn là mục tiêu tấn công. Một phần chương trình mang tính xã hội của chính quyền Biden-Harris ngay từ đầu đã bị Hạ Viện bác bỏ, vì cho là quá tốn kém.Ngân sách dự trù 1000 tỷ đô la để thay đổi bộ mặt của Mỹ đã bị giảm mất gần một nửa. Nửa còn lại, 500 tỷ đô la chủ yếu là để đầu tư vào cơ sở hạ tầng. Trong khitheo Laurence Nardon, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, tầng lớp trung lưu ở Hoa Kỳ bất mãn vì những bất bình đẳng quá lớn trong xã hội. Pierre André Chiappori giáo sư kinh tế đại học Columbia, cũng cho rằng đầu tư vào giáo dục là cần thiết vì đây là một nguyên nhân lớn dẫn tới bất bình đẳng xã hội.Chính sách bảo hộ : Khác lọ cùng nướcVề chính sách ngoại thương, tổng thống Dân Chủ Joe Biden thực sự tiếp tục đường lối của người tiền nhiệm. Samy Chaar kinh tế gia thuộc ngân hàng Lombard Odier nhắc lại : Biden tuy có những lời lẽ ngoại giao hơn với Bắc Kinh và đã tỏ thái độ « hợp tác với các đồng minh truyền thống của Hoa Kỳ, nhưng ông không hề hủy các biện pháp đánh thuế vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc mà chính quyền Trump đã ban hành ». Trái lại chính quyền Biden có những bộ luật bảo vệ người lao động Mỹ, để bảo đảm rằng các doanh nghiệp của Hoa Kỳ phải được đối xử công bằng. Áp dụng một chính sách bảo hộ là một trong những mẫu số chung hiếm hoi giữa hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa.Khác biệt duy nhất, theo chuyên gia kinh tế ngân hàng Lombard Odier là, như Biden, trong cương vị tổng thống, bà Kamala Harris sẽ không hành xử thô bạo như Donald Trump. Trong nhiệm kỳ đầu, Trump đã không chỉ « trừng phạt » Trung Quốc đánh cắp việc làm của người lao động Mỹ, mà còn không nương nhẹ các đồng minh, từ Nhật Bản, Hàn Quốc đến Liên Hiệp Châu Âu.Trước Đại Hội đảng Dân Chủ Chicago từ 19-22/08/2024, Kamala Harris đã lao vào cuộc vận động tranh cử và đang hé lộ dần chính sách kinh tế và xã hội.Một số nhà quan sát ghi nhận: Harris tiếp tục con đường mà tổng thống Biden đã vạch ra, nhưng bà sẽ nhấn mạnh thêm một số điểm: trợ cấp gia đình để mỗi đứa trẻ ở Hoa Kỳ được nuôi dưỡng trong điều kiện tử tế, đó là điểm khởi đầu cho việc chấm dứt những bất bình đẳng và bất công trong xã hội.Tạo điều kiện để người Mỹ được chăm sóc về y tế tốt hơn, đẩy mạnh vai trò của các công đoàn bảo vệ quyền lợi người lao động … sẽ là một vài mục tiêu mà ban vận động tranh cử của bà Harris đang nhắm tới. Đó là những mục tiêu khó hoàn thành. Kinh tế gia Raphael Gallardo trong bài trả lời phỏng vấn trên tuần báo l'Express nói đến mâu thuẫn của cử tri Hoa Kỳ : người Mỹ bất mãn vì bất công xã hội, nhưng dân biểu Mỹ thì lại liên tục chống đối các biện pháp về y tế hay giáo dục để thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, tạo sân chơi bình đẳng cho mọi người cùng thăng tiến.           Trevor Honeycut« Joe Biden đã gây ngạc nhiên khi ông huy động một số người từng cộng tác với thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, một trong những đối thủ của ông trong các vòng bầu cử sơ bộ. Bà Warren có nhiều ý tưởng cấp tiến và trong nhóm làm việc với ông Biden cũng đã có không ít người muốn đem lại một số thay đổi, thí dự như trong chính sách cạnh tranh và cả về chính sách công nghiệp của Mỹ. Đội ngũ các cộng tác viên và cố vấn của ông Biden tin rằng Mỹ cần phát triển công nghệ bán dẫn, thúc đẩy ngành chế tạo bình điện sử dụng trong công nghiệp xe hơi … Nhiều người đã phấn khởi trước viễn cảnh chính quyền Biden sẽ mang lại phúc lợi cho tầng lớp công nhân ».   Howard Schneider :« Về mặt chiến lược, thì rõ ràng là đã có quyết tâm đẩy mạnh mảng công nghiệp. Về phương diện xã hội, thì tôi thấy là tổng thống Biden nỗ lực giảm bớt gánh nặng nợ nần cho sinh viên… tiếc là những nỗ lực đó không hoàn toàn thành công. Thế rồi ông Biden cũng đã cố gắng giúp đỡ tầng lớp trung lưu. Chính sách đó không chỉ đơn thuần là bảo đảm cho những bà mẹ độc thân có thu nhập thấp vẫn có điều kiện chu cấp cho con cái hay tạo điều kiện để giảm nhẹ gắng nặng tài chính cho các sinh viên đã phải đi vay để đóng tiền học mà còn rộng hơn thế  nữa. Chính quyền Biden muốn đầu tư cho tương lại để những thế hệ trẻ không phải mang nợ suốt đời mà có thể yên tâm xây dựng cuộc sống một khi tốt nghiệp đại học » . 

Quá trễ để « tách » khỏi Trung Quốc ? Trong ít nhất 4 lĩnh vực công nghệ cao, qua các dự án đầu tư chồng chéo, Liên Âu và Mỹ đã « gắn kết » quá chặt với Trung Quốc. Tại sao chỉ với 12% đầu tư vào công nghệ cao của Trung Quốc, các doanh nghiệp Âu Mỹ bị cho là đã giúp một « đối thủ » cất cánh, để rồi Hoa Kỳ không còn là tâm điểm của thế giới về công nghệ mũi nhọn, châu Âu thì hoàn toàn mờ nhạt trong cuộc đua ? Âu-Mỹ không chỉ lo những con chim đầu đàn trong những lĩnh vực công nghệ mũi nhọn của mình bị một đối thủ đáng gờm như Trung Quốc thâu tóm. Từ 2018 Bruxelles và Washington theo dõi chặt chẽ hơn các dự án đầu tư của Âu-Mỹ vào Hoa Lục, Hồng Kông và Macao.Chuyên nghiên cứu về các công nghệ mới, về chính sách công nghệ của Hoa Kỳ và Trung Quốc tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, tháng 7/2024 Mathilde Velliet công bố nghiên cứu mang tựa đề « Tài trợ cho đối thủ. Khi Mỹ và châu Âu đầu tư vào công nghệ Trung Quốc ». Tác giả tập trung vào những khoản đầu tư của châu Âu và Hoa Kỳ tại Trung Quốc trong giai đoạn 2003-2023. Đấy là thời điểm công nghệ mới tại Trung Quốc đã cất cánh rất nhanh. Công nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc là hai lĩnh vực sớm được các đối tác phương Tây quan tâm.Ngoài ra, Mathilde Velliet đã nêu bật những khác biệt trong chính sách đầu tư của Mỹ và của Liên Hiệp Châu Âu và không mấy ngạc nhiên khi thấy một số nhà đầu tư châu Âu và Mỹ đã dễ dàng hợp tác với những đối tác Trung Quốc đang trong tầm ngắm của các giới chức an ninh Hoa Kỳ.Tuy nhiên trong nghiên cứu, bà Velliet giải thích bà căn cứ vào số lượng các dự án mà tránh đề cập đến các trị giá các các dự án đầu tư vì các dữ liệu liên quan đến trị giá các khoản đầu tư thường được các bên tài trợ và nhận tài trợ giấu kín.1.602 dự án của MỹTrả lời ban Việt ngữ RFI Mathilde Velliet trước hết cho biết mục đích chính của công trình là nhằm điểm lại xem rằng trong số những dự án đầu tư của Âu, Mỹ vào Trung Quốc có thuộc diện « đặt ra vấn đề » đối với an ninh, chiến lược của Washington cũng như Bruxelles hay không, chẳng hạn như do liên hệ giữa các công ty Trung Quốc với quân đội nước này.Mathilde Velliet : « Tôi đã tập trung vào bốn lĩnh vực công nghệ mang tính chiến lược, gồm trí tuệ nhân tạo, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học và thông tin lượng tử. Đây là bốn chìa khóa của toàn bộ ngành công nghiệp trong tương lai, liên quan đến cả vế thương mại lẫn quân sự. Bốn lĩnh vực này cũng đang là tâm điểm của những mối căng thẳng tại Washington và Bruxelles chung quanh chính sách đầu tư của Âu, Mỹ ra nước ngoài ».Trong số các nhà đầu tư ngoại quốc vào công nghệ cao Trung Quốc, Liên Hiệp Châu Âu bị bỏ xa lại phía sau. Trong Liên Hiệp Châu Âu, thì Đức dẫn đầu với 49 dự án, Pháp về nhì với 36 thương vụ và Hà Lan đứng hạng 3, với 12 dự án. Tập đoàn Trung Quốc Didi, (tương đương với Uber), ông trùm về data center Tenglong Holding, hay Alibaba trong ngành mua bán trên mạng internet, đều đã phát triển nhờ có ít nhất là một nhà đầu tư Hoa Kỳ (Mathilde Velliet, p.49).12 % đầu tư của Âu Mỹ tại Trung Quốc  Nhìn về tổng thể, trên 100 dự án đầu tư vào công nghệ cao tại Trung Quốc, 75 % do nước chủ nhà đảm nhiệm. Hoa Kỳ và Liên Hiệp Châu Âu chỉ hiện diện trong 12 % các dự án và gần như luôn phải « đồng hành », dưới nhiều khía cạnh khác nhau, với các đối tác Trung Quốc.Mathilde Velliet : « Khác biệt chính giữa Mỹ và châu Âu là về số lượng các dự án đầu tư. Trong cả bốn lĩnh vực vừa nêu (trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, công nghệ bán dẫn, tin học lượng tử), Hoa Kỳ là nguồn đầu tư ngoại quốc lớn nhất vào Trung Quốc với tổng cộng 1602 dự án trong hai thập niên qua. Con số này cao hơn rất nhiều so vớ 149 dự án của Liên Hiệp Châu Âu trong cùng thời kỳ. Ngoài ra, châu Âu chú ý nhiều vào các chương trình hợp tác trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo để sử dụng trong một vài lĩnh vực công nghiệp cụ thể, như trong ngành sản xuất xe hơi hay ngành kỹ thuật hóa học. Thí dụ như Đức đầu tư vào các dự án với Trung Quốc giúp ích cho công ngành sản xuất xe hơi. Trái lại, các dự án của Mỹ đa dạng hơn, bao gồm cả bốn lĩnh vực tôi đã nêu bật trong nghiên cứu của mình. Khác biệt thứ ba giữa các dự án đầu tư của châu Âu và Mỹ vào Trung Quốc mang tính chiến lược : Đành rằng cả Bruxelles lẫn Washington cùng cân nhắc về mức độ rủi ro trong các dự án đầu tư vào Trung Quốc. Nhưng Nhà Trắng đã thông qua sắc lệnh để hạn chế đầu tư trực tiếp của các doanh nghiệp Mỹ vào Trung Quốc, trong lúc Liên Âu thì vẫn còn đang trong giai đoạn suy nghĩ và tránh nhắm thẳng vào Trung Quốc ».Bắc Kinh kiểm soát đầu tư nước ngoàiVẫn bài nghiên cứu của Mathilde Velliet, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp ghi nhận : trong 4 lĩnh vực then chốt bà quan tâm, Âu-Mỹ đặc biệt chú ý đến trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học. Nhưng phương Tây chỉ chiếm thiểu số trong cả 4 mảng công nghệ mới nói trên. Trung Quốc và các ngân hàng của nước này đài thọ 78 % các dự án phát triển công nghệ sinh học và bán dẫn ; 77 % trí tuệ nhân tạo ; Trung Quốc đảm nhiệm 84 % đầu tư vào các phương tiện tin học lượng tử. Đến nay Mỹ trực tiếp tham gia vào hai chương trình đầu tư phát triển tin học lượng tử cho Bắc Kinh, Ý là một dự án. Tuy nhiên trong tất cả những lĩnh vực nhậy cảm vừa nêu, 3/4 trong số các dự án Âu, Mỹ được phép tham gia, đều là những mối « liên doanh » với các hãng của Trung Quốc.Câu hỏi kế tiếp là tại sao Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu lo ngại về các khoản đầu tư dù khá ít ỏi (so sánh về số lượng dự án) vào Trung Quốc ? Mathilde Velliet : « Các dữ liệu được thống kê trong 20 năm qua cho thấy, Mỹ và Liên Âu đầu tư vào công nghệ bán dẫn, vào trí tuệ nhân tạo, vào công nghệ sinh học và bất ngờ hơn cả là vào công nghệ thông tin lượng tử của Trung Quốc. Bất ngờ do chúng ta biết công nghệ thông tin lượng tử là một chìa khóa trong các cuộc chạy đua về công nghệ cao. Điều đó không cấm cản Mỹ đã đầu tư vào hai dự án và Liên Âu tham gia vào một chương trình hợp tác với Trung Quốc. Giờ đây điều khiến Washington lo ngại không vì Trung Quốc đã phát triển nhờ gặt hái được những thành quả từ các khoản đầu tư trực tiếp của Mỹ. Mối nguy hiểm, theo đánh giá của Washington, nằm ở chỗ qua 1 dự án hợp tác, phía Trung Quốc tiếp cận được nhiều đối tác của Mỹ, với nhiều nhà đầu tư Mỹ, tạo được uy tín để thu hút thêm các dự án đầu tư khác … Chính hiện tượng vết dầu loang đó đã giúp cho công nghệ cao của Trung Quốc nhanh chóng phát triển ».Thế còn về phía châu Âu ?Mathilde Velliet : « Bruxelles đặc biệt quan ngại trước viễn cảnh đầu tư của châu Âu cho phép Trung Quốc nâng cao khả năng quân sự, phát triển những công cụ để tấn công tin học … và đó có thể là những mối đe dọa trực tiếp nhắm vào an ninh và hòa bình của thế giới. Chính điều này khiến Liên Hiệp Châu Âu trăn trở. Bruxelles ít quan tâm hơn đến vế cạnh tranh trực tiếp về công nghệ. Tôi xin lưu ý, thông thường, không phải lúc nào Liên Hiệp Châu Âu cũng tuân thủ những đòi hỏi của Hoa Kỳ nhưng riêng trên hồ sơ công nghệ, thì sở dĩ Bruxelles quan tâm đến các khoản đầu tư của châu Âu vào Hoa Lục do phía Mỹ khẩn khoản kêu gọi Liên Âu đề cao cảnh giác với Trung Quốc ».Chính châu Âu và Mỹ phá rào ?Nghiên cứu mang tựa đề « Tài trợ cho đối thủ. Khi Mỹ và châu Âu đầu tư vào công nghệ Trung Quốc », Mathilde Velliet ghi nhận :Có ít nhất hai dự án của Đức tại Trung Quốc liên quan trực tiếp đến các thực thể bị Hoa Kỳ đưa vào danh sách đen, do hoặc có liên hệ với quân đội Trung Quốc, hoặc do vi phạm nhân quyền, hoặc do hoạt động trong một lĩnh vực « trái ngược với lợi ích của Mỹ ».Pháp đầu tư vào Trung Quốc qua trung gian Cathay Capital nhưng từ đầu tháng 1/2024, một trong những thành viên của Cathay bị Washington đưa vào danh sách trừng phạt.Ngay bản thân Hoa Kỳ, cũng có không ít các nhà đầu tư Mỹ - như quỹ đầu tư GGV Capital - trong tầm ngắm của Hạ Viện Hoa Kỳ;  « 7 trong số 10 nhà đầu tư lớn nhất của Mỹ đã bỏ vốn vào 4 lĩnh vực chiến lược của Trung Quốc, cộng tác với các doanh nghiệp Trung Quốc bị Washington trừng phạt ».Trong số 1.602 dự án đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc, có 12 thực thể Trung Quốc trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và công nghệ bán dẫn trong « danh sách đen ».Phần lớn các hợp đồng được ký kết trước khi bộ Ngân Khố Hoa Kỳ công bố danh sách trừng phạt. Tuy nhiên nghiên cứu của viện IFRI cũng chỉ ra rằng, không ít các khoản đầu tư của Mỹ đã được đổ vào một số các doanh nghiệp nổi tiếng là hoạt động trong quỹ đạo của quân đội Trung Quốc, như Megvii, 4Paradigm, hay Intellifusion … Trường hợp một doanh nghiệp Mỹ hợp tác với 1 thực thể Trung Quốc đã có tên trong danh sách bị Hoa Kỳ trừng phạt cũng không phải là hiếm.5 điểm kết luậnTrong phần kết luận, Mathilde Velliet đưa 5 điểm chính : Thứ nhất, trong tất cả 4 lĩnh vực công nghệ cao bà nghiên cứu, trọng lượng của đầu tư Âu, Mỹ vào Trung Quốc là « rất ít », 75 % vẫn phụ thuộc vào Bắc Kinh. Qua đó « tác động rất hạn chế » khi cho rằng đầu tư của phương Tây giúp công nghệ cao của Trung Quốc cất cánh và đây là kết luận thứ nhì của tác giả bài nghiên cứu.Điểm thứ ba là trong 2 thập niên, châu Âu chỉ hiện diện trong 149 dự án đầu tư vào công nghệ cao của Trung Quốc, đó là một con số quá thấp để cho rằng Liên Hiệp Châu Âu đã biến Trung Quốc thành một mối đe dọa tiềm tàng …Để trả lời câu hỏi tại sao dù với vị trí khiêm tốn Liên Hiệp Châu Âu và nhất là Hoa Kỳ lại sợ rằng đã « tài trợ cho một đối thủ » để giờ đây bị Trung Quốc bỏ lại phía sau, Mathilde Velliet tiếc rằng do thiếu một sự minh bạch cả từ hai phía (Âu - Mỹ và Trung Quốc) những dữ liệu bà khai thác không cung cấp những thông tin đáng tin cậy để giải đáp một cách nghiêm túc. Đó là kết luận thứ tư của tác giả.Nhưng bài nghiên cứu của viện IFRI cho thấy mức độ phức tạp và chồng chéo trong mối liên hệ giữa các tập đoàn của Mỹ, của châu Âu với lại Trung Quốc. Đó là kết luận thứ 5 được tác giả nêu bật. Điểm cuối cùng này phần nào cho phép nghĩ rằng, không dễ áp dụng những sắc lệnh trừng phạt các công ty Trung Quốc khi mà số này đã gắn kết quá chặt chẽ với chính những tập đoàn công nghệ cao hàng đầu của Mỹ, với các quỹ đầu tư lớn nhất của Hoa Kỳ.

Ngày 04/06/2024, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin đã chuyến thăm Cam Bốt. Mục tiêu là nhằm cải thiện mối quan hệ đang căng thẳng và tái lập các chương trình hợp tác quân sự. Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát, qua chuyến thăm ngắn ngủi của ông Austin, Washington còn tìm cách đối phó với nguy cơ Trung Quốc có được cảng quân sự REAM tại quốc gia Đông Nam Á này, mở đường thông ra Ấn Độ Dương. Đây là lần đầu tiên một lãnh đạo cao cấp Mỹ đến thăm Cam Bốt kể từ khi ông Hun Manet, con trai cựu thủ tướng Hun Sen, lên cầm quyền năm 2023. Trong chuyến thăm vỏn vẹn một ngày, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ đã có các cuộc hội đàm với đồng nhiệm Cam Bốt Tea Seiha, thủ tướng Hun Manet và chủ tịch Thượng Viện Hun Sen.Trong một thông cáo, thư ký báo chí Lầu Năm Góc, thiếu tướng Pat Ryder, cho biết giới chức hai nước đã thảo luận về các phương cách thắt chặt hơn nữa quan hệ quốc phòng, bao gồm cả việc nối lại trao đổi huấn luyện quân sự, huấn luyện rà phá mìn. Thủ tướng Hun Manet trên mạng xã hội Telegram cho biết thêm là ông và bộ trưởng Lloyd Austin thảo luận các cách thức nối lại các chương trình hợp tác, bao gồm cả việc Cam Bốt tiếp cận chương trình giáo dục quân sự Mỹ và các cuộc tập trận chung giữa hai nước.Từ năm 2017, quan hệ giữa Mỹ và Cam Bốt đã trở nên căng thẳng. Phnom Pênh vào thời điểm đó đã hủy cuộc tập trận chung với Mỹ mang tên Angkor Sentinel do Mỹ chỉ trích chính quyền Hun Sen trong các chính sách trấn áp đối lập và vi phạm nhân quyền. Năm 2020, nhiều cơ sở hạ tầng quân sự do Mỹ tài trợ ở cảng REAM đã bị tháo dỡ và được cải tạo xây mới nhờ sự trợ giúp của Trung Quốc. Năm 2021, Hoa Kỳ đã rút chương trình cấp học bổng đối với học viên quân sự Cam Bốt.Những phản ứng mạnh mẽ này từ Washington đã cho phép Trung Quốc lấp dần các khoảng trống do Mỹ để lại. Chính quyền thủ tướng Hun Sen ngày càng xích gần đến Trung Quốc thông qua những khoản đầu tư lên đến hàng tỷ đô la trong khuôn khổ chương trình « Những con đường tơ lụa mới ». Và điều này giờ khiến Hoa Kỳ quan ngại.AFP lưu ý, ông Lloyd Austin đến thăm Phnom Penh vào lúc Cam Bốt và Trung Quốc vừa kết thúc cuộc tập trận chung mang tên « Rồng Vàng » (Gold Dragon). Theo giới quan sát, việc ông Hun Manet – từng theo học tại Học viện Quân sự West Point, và là con trai cựu thủ tướng Hun Sen – lên cầm quyền năm 2023 là « một bước ngoặt » cho mối quan hệ Mỹ - Cam Bốt.Trả lời RFI Tiếng Việt, nhà nghiên cứu David Cam Roux, chuyên gia về Đông Nam Á, Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế, trường đại học Khoa học Chính trị Sciences Po, trước hết đánh giá chuyến thăm Cam Bốt của ông Lloyd Austin là một dấu hiệu hòa dịu giữa hai nước.David Camroux : Bởi vì Hoa Kỳ đã hiểu ra rằng cách thức mà họ đối xử với Cam Bốt bằng những lời tố cáo chẳng hạn như xây dựng căn cứ hải quân REAM, ban hành các trừng phạt về vấn đề nhân quyền đã thật sự không mang lại kết quả. Ngược lại, chúng còn đẩy Cam Bốt ngày càng xích lại gần Trung Quốc. Do vậy, tôi nghĩ rằng Hoa Kỳ đã ý thức được rằng cần phải hành động khác đi đối với Cam Bốt.Hoa Kỳ muốn tận dụng việc Cam Bốt có tân thủ tướng là Hun Manet, vốn là con trai của ông Hun Sen và từng theo học ở trường võ bị West Point tại Mỹ. Chúng ta chưa biết ông ấy có tự do hơn cha mình hoặc ít độc tài hơn hay không, điều mà chúng ta biết được là ông ấy không giống cha mình,vốn là khá bài Mỹ. Thế nên, với việc tân thủ tướng cầm quyền, Hoa Kỳ hy vọng có thể nối lại, hay chí ít là hạ nhiệt căng thẳng quan hệ. Một trong những mối bận tâm sâu sắc của Mỹ là căn cứ quân sự REAM. Vì sao Hoa Kỳ đặc biệt quan tâm đến căn cứ quân sự này ?David Camroux : Hoa Kỳ lo lắng bởi vì nếu như căn cứ này trở thành căn cứ quân sự cho Hải quân của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, Trung Quốc sẽ có được một lối thông ra Vịnh Bengal và Ấn Độ Dương. Và như vậy đây sẽ là căn cứ quân sự lớn thứ hai của Trung Quốc ở nước ngoài sau Djibouti. Và Hoa Kỳ, với chính sách Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do, lo lắng về khả năng hải quân Trung Quốc có được lối tiếp cận này.Cùng ngày ông Lloyd Austin đến Phnom Penh, Bắc Kinh thông báo bổ nhiệm ông Uông Văn Bân (Wang Wenbin) làm đại sứ Trung Quốc ở Cam Bốt. Theo ông, thông báo này là một sự trùng hợp ngẫu nhiên, hay là một tính toán chiến lược ?David Camroux : Thật khó mà biết được, nhưng nhân vật được bổ nhiệm được biết đến nhiều như là người đứng đầu đội ngũ các nhà ngoại giao hung hăng nhất, những người được ví như là các « Chiến Lang ». Đó là một sự ngẫu nhiên hay cách thức để ngáng chân Mỹ ? Tôi nghĩ rằng đây là một thông điệp mà Bắc Kinh mong muốn gởi đến cho cả Mỹ cũng như Cam Bốt.Ngoài việc ban hành một số biện pháp trừng phạt chế độ Hun Sen vì không tôn trọng nhân quyền, bóc lột lao động, ngày càng chuyên chế, điều khó cho Mỹ cũng như là châu Âu là họ không có được những thứ mà Trung Quốc có, đó là đồng nhân dân tệ. Chúng ta không có ý muốn cũng không có nguồn lực mà Trung Quốc có, để nhấn chìm đất nước khách hàng này bằng những nguồn tài chính, những thứ cho phép mua cả chế độ.Như vậy, trong bối cảnh này, Cam Bốt cũng là một phần trong cuộc cạnh tranh toàn cầu giữa Mỹ và Trung Quốc ?David Camroux : Một câu hỏi hay. Đúng vậy, nhưng chỉ là thứ yếu, vì trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc, Hoa Kỳ dẫu sao cũng có nhiều đồng minh, từ chính thức như Philippines cho đến không chính thức như Việt Nam với chính sách ngoại giao cây tre được vận dụng khá tinh tế, với Nga qua chuyến thăm của ông Putin, nhưng với cả Mỹ qua thỏa thuận được ký kết với tổng thống Biden.Nhưng Cam Bốt là một quốc gia khách hàng, Việt Nam không như vậy, gìn giữ nền độc lập, chính sách phi liên kết có thể nói là lâu đời. Vì vậy, đây là một chủ đề đáng lo, nhất là nếu Cam Bốt có nhiều nguồn vốn đầu tư Trung Quốc, điều đó Hoa Kỳ không quan tâm, nhưng điều Mỹ lo ngại là khả năng Hải quân Trung Quốc có được lối ra vịnh Bengal và Ấn Độ Dương.Như chúng ta thấy ở Biển Đông, Trung Quốc ngày càng hung hăng và không tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng Tài trong vụ kiện của Philippines. Tôi lưu ý là cách nay hai ngày, Việt Nam tuyên bố sẽ đàm phán với Philippines một cách hữu nghị để đạt phân định ranh giới những vùng biển mà hai nước đều đòi chủ quyền.Cách hành xử của Trung Quốc trong toàn vùng Đông Nam Á bắt đầu có hệ quả, cho thấy là nó phản tác dụng vì nhiều nước không muốn đưa ra lập trường trong xung đột Mỹ - Trung, hay xích lại gần một trong hai nước. Tôi cho rằng chuyến thăm Cam Bốt của ông Lloyd Austin là nhằm tìm cách vô hiệu hóa phần nào tiến trình xích lại gần Trung Quốc ngày càng rõ nét.Theo ông, đây có là một cách tiếp cận chính sách đối ngoại mới của tân thủ tướng Hun Manet ?David Camroux : Tôi nghĩ là ông Hun Manet cũng muốn tỏ sự khác biệt với cha mình. Ông ấy tỏ ra khá thoải mái trên trường quốc tế giống như nhân vật sắp trở thành tổng thống của Indonesia. Ông ấy muốn đưa Cam Bốt – đất nước do cha ông điều hành trong nhiều thập niên – thoát khỏi thế cô lập.Nhưng vấn đề đối với Hun Manet là cha ông vẫn hiện diện và vẫn là chủ tịch đảng cầm quyền. Trong các đại gia tộc châu Á, việc thoát bóng cha là điều không dễ, đặc biệt nếu đó là cựu lãnh đạo chính phủ.Hơn nữa, tôi nghĩ rằng người dân Cam Bốt không hẳn là đồng tình hoàn toàn với chế độ, nhất là chế độ khách hàng của Trung Quốc. Bởi vì, chính những người dân thấp cổ bé họng phải trả giá cho việc xây dựng các căn cứ quân sự hay thành lập các sòng bạc trên mạng, lập các khu dân cư cho người Trung Quốc gây bất lợi cho thường dân. Đó là con dao hai lưỡi, chế độ Cam Bốt có thể gần gũi với Trung Quốc, nhưng người dân có lẽ thì không.Từ ngày 01/7/2024, Cam Bốt sẽ giữ vai trò quốc gia điều phối cho đối thoại ASEAN – Hoa Kỳ giai đoạn 2024-2027. Liệu chuyến thăm Phnom Penh của ông Lloyd Austin cũng là cách để tạo thuận lợi cho cả hai phía trong hoạt động này ?David Camroux : Hoàn toàn có thể. Bởi vì như Cam Bốt đã giữ chức chủ tịch luân phiên của ASEAN năm 2022, thời điểm khởi động cho việc hâm nóng quan hệ Mỹ - Cam Bốt. Ít nhất là họ đã xoa dịu được các chỉ trích nhắm vado chế độ Cam Bốt. Hoa Kỳ coi trọng vai trò của ASEAN, chẳng hạn như trong việc giải quyết xung đột ở Miến Điện. Hay như ở Singapore gần đây, Mỹ thật sự mong muốn siết chặt quan hệ với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á bằng cách tiếp tục củng cố các mối quan hệ với một số nước thành viên của ASEAN như Philippines, Việt Nam và họ cũng hy vọng điều đó với Indonesia !RFI Tiếng Việt xin cảm ơn nhà nghiên cứu David Camroux.

Bài viết này tập trung phân tích một vài khái niệm và ý tưởng cốt lõi mà chủ nghĩa hiện thực trong lý thuyết quan hệ quốc tế đề cập đến,…, được phản ánh trong Tây Du Ký. Xem thêm.

2024 kinh tế Bắc Triều Tiên có triển vọng tăng trưởng trở lại sau 4 năm thụt lùi nhờ mở rộng hợp tác với Nga ? Vế kinh tế và thương mại ít được nhắc đến trong chuyến đi Bình Nhưỡng của tổng thống Vladimir Putin. Mọi chú ý tập trung vào điều khoản « hỗ trợ phòng thủ chung », bằng « mọi phương tiện » và « không chậm trễ » tức không chỉ giới hạn về mặt quân sự trong « hiệp ước đối tác chiến lược » được lãnh đạo hai nước ký kết hôm 19/06/2024. 1 tỷ đô la cho Bắc Triều Tiên Theo giới quan sát, « hiệp ước đối tác chiến lược » mặc nhiên cho phép đôi bên chính thức hoá các khoản giao dịch, mua bán vũ khí vào lúc từ mùa hè 2023, đã rộ lên tin tình báo Bắc Triều Tiên cung cấp đạn dược và có thể là cả tên lửa đạn đạo cho Nga để phục vụ trên các mặt trận Ukraina. Trong báo cáo được công bố đầu năm 2024, hãng tin Mỹ Bloomberg thẩm định nhờ các khoản giao dịch này mà Bình Nhưỡng đã thu về được « tối thiểu một tỷ đô la »Tại một quốc gia 60 % dân số sống dưới ngưỡng nghèo khó và thường xuyên thiếu thương thực, thực phẩm, Bắc Triều Tiên ắt hẳn đã trông cậy nhiều vào mối quan hệ « đối tác chiến lược » vừa ký kết với Nga tuần trước để vực dậy kinh tế. Thế nhưng các tài liệu chính thức của Matxcơva và Bình Nhưỡng cũng như truyền thông quốc tế ít chú trọng vào các các chương trình hợp tác song phương trong các lĩnh vực như thương mại, nông nghiệp hay năng lượng.Đài phát thanh Đức Deutsche Welle hôm 18/06/2024 trích dẫn kinh tế gia Anwita Basu chuyên phân tích về rủi ro của các quốc gia trên thế giới của Fitch Solutions, chi nhánh của công ty thẩm định tài chính Mỹ Fitch ghi nhận : Thỏa thuận quân sự với Nga là chiếc phao cứu tăng trưởng của Bắc Triều Tiên. Nhờ các hợp đồng chuyển giao đạn dược cho Matxcơva, GDP của Bắc Triều Tiên năm nay hy vọng tăng 1 %.Dưới tác động đại dịch Covid-19 và các biện pháp trừng phạt ban hành từ 2016, tổng sảm phẩm nội địa Bắc Triều Tiên năm 2020 giảm 4,5 %.Đến nay Trung Quốc là cửa ngõ giao thương chính nhưng trong ba năm liền Bắc Kinh đóng cửa biên giới để chống dịch, cộng thêm với lệnh cấm suất khẩu than đá Bắc Triều Tiên sang Trung Quốc, mãi đến năm 2023, tổng kim ngạch trao đổi mậu dịch hai chiều mới tìm lại được mức của hồi cuối 2018.Trả lời ban tiếng Việt RFI Barthélémy Courmont, giám đốc nghiên cứu chương trình châu Á –Thái Bình Dương Viện Nghiên Cứu Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS nhìn nhận đối với Bắc Triều Tiên vế kinh tế và lương thực rất quan trọng nhưng đón được Vladimir Putin tại Bình Nhưỡng trước hết là một thắng lợi ngoại giao đối với ông Kim Jong Un.  « Chắc chắn đôi bên đàm phán về hợp tác kinh tế, nhưng chúng ta chưa biết rõ về những gì đã được thông qua nhân chuyến viếng thăm Bình Nhưỡng vừa qua của ông Putin. Dù vậy, ngả về phía Nga là một thắng lợi ngoại giao rất lớn của Bắc Triều Tiên : trong chớp mắt, Bắc Triều Tiên bắt cộng đồng quốc tế phải chú ý đến mình. Bình Nhưỡng cũng giảm bớt phụ thuộc vào Trung Quốc. Chúng ta biết rằng Bắc Triều Tiên thiếu hụt lương thực kinh niên, kinh tế kiệt quệ do các biện pháp trừng phạt cộng đồng quốc tế ban hành từ hàng chục năm nay … Bắt tay với Putin, Kim Jong Un có thể trông chờ vào dầu hỏa, lương thực, phân bón của Nga. Nhưng ưu tiên của Bình Nhưỡng là giải quyết vấn đề thiếu hụt lương thực thực phẩm và khởi động lại các hoạt động kinh tế bị tê liệt từ sau đại dịch Covid. Lương thực là một thách thức thường trực đối với quốc gia này ».    Kinh tế, một phần trong hiệp ước đối tác chiến lược song phươngMột điểm nhấn khác : Hiệp ước đối tác chiến lược giữa Bắc Triều Tiên và Nga quy định đôi bên  có trách nhiệm giúp đỡ lẫn nhau về mọi mặt, bằng mọi phương tiện khi một trong hai phía bị tấn công. Điều đó bao hàm cả các khoản hỗ trợ về mặt kinh tế. Cũng Deutsche Welle nhắc lại ngành công nghiệp quốc phòng của Bắc Triều Tiên cũng là « một cột trụ kinh tế » của nước này. Gần 2 triệu trên tổng số 26 triệu dân Bắc Triều Tiên làm việc trong lĩnh vực nhạy cảm nói trên, vừa để phục vụ quân đội quốc gia, vừa để cung cấp cho một số « nước bạn » từng thuộc Liên Xô cũ hay tại châu Phi. Đương nhiên là để sản xuất vũ khí Bắc Triều Tiên cần mua vào một số phụ tùng và đến nay là qua trung gian của hai đồng minh đắc lực là Trung Quốc và Iran.  Hợp tác « tấn công trên mạng »Thêm một yếu tố khác Bắc Triều Tiên và Nga dễ dàng cộng tác mà đương nhiên là không thể ghi vào văn bản của hiệp ước đối tác chiến lược song phương là hoạt động tin tặc. Chuyên gia của Fitch Solutions, Anwita Basu ghi nhận Nga và Bắc Triều Tiên cùng « nuôi dưỡng một đội quân hàng ngàn người chỉ chuyên tấn công trên mạng nhắm vào các mục tiêu của phương Tây ». Đây là một lĩnh vực hợp tác theo đuổi các mục tiêu quân sự và kinh tế mà đôi bên có thể hỗ trợ lẫn nhau.Bình Nhưỡng bớt phụ thuộc vào Bắc Kinh  Trung Quốc đánh giá thế nào về mối liên hệ ngày càng thắm thiết giữa Bắc Triều Tiên và Nga ? Với Matxcơva, Bắc Kinh đã thiết lập mối quan hệ « vững như bàn thạch », còn đối với Bình Nhưỡng, từ trước tới nay Trung Quốc luôn là cửa ngõ giao thương quan trọng nhất. Theo nhà nghiên cứu Barthélémy Courmont, liên minh Nga-Bắc Triều Tiên đặt Kim Jong Un trong thế mạnh hơn bao giờ hết, kể cả trong đối thoại với Bắc Kinh :  « Đến nay Trung Quốc và Bắc Triều Tiên có mối quan hệ hữu hảo nhưng Bắc Kinh không tán đồng những hoạt động ồn ào của Bình Nhưỡng trong lĩnh vực hạt nhân và đạn đạo. Trung Quốc không là một đồng minh của Bắc Triều Tiên, mà chỉ là điểm tựa của chế độ Kim Jong Un về kinh tế, về thương mại và nhất là để khai thác tài nguyên của Bắc Triều Tiên. Ông Tập Cận Bình không muốn Kim Jong Un khuấy động tình hình, đe dọa ổn định ở bán đảo Triều Tiên ngay sát cạnh cửa ngõ Trung Quốc. Với sự yểm trợ của Nga, Bắc Triều Tiên có thể phá vỡ nguyên trạng kể từ khi chiến tranh lạnh kết thúc ».Kim Jong Un đe dọa thịnh vượng chung châu Á ?Cũng Barthélémy Courmont, Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược, IRIS của Pháp nhìn rộng ra hơn và ông cho rằng mối « đối tác chiến lược » Nga-Bắc Triều Tiên đang làm thay đổi cục diện của toàn khu vực một khi mà Matxcơva đã đứng hẳn về phía Bình Nhưỡng, chấm dứt mọi nỗ lực « phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên » :   « Điểm then chốt trong hợp tác này là một sự giúp đỡ lẫn nhau trong trường hợp một trong hai bên liên quan bị xâm lấn. Nói cách khách, Bắc Triều Tiên chính thức hỗ trợ Nga trong cuộc chiến ở Ukraina và như vậy mặc nhiên cung cấp vũ khí cho Matxcơva và sẽ còn tích cực hơn nữa để giúp Nga. Đối lại trong trường hợp căng thẳng gia tăng tại bán đảo Triều Tiên thì Nga cũng sẽ can thiệp, tiếp sức với Bình Nhưỡng. Như vậy ở đây Nga không còn đóng vai trò trung gian mà đã quay trở lại với vị trí như thời Liên Xô tức là lại trở thành ‘đồng minh' của Bắc Triều Tiên. Kèm theo đó là những hệ quả rất nghiêm trọng, chẳng hạn như là tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc hay nếu như nổ ra xung đột vũ trang trên bán đảo Triều Tiên. Đấy mới là điểm quan trọng trong thỏa thuận này,bởi xét cho cùng, việc Bình Nhưỡng hỗ trợ Matxcơva trong chiến tranh Ukraina đã được thông qua từ cuộc gặp lần trước vào mùa thu năm ngoái giữa Vladimir Putin và Kim Jong Un ». « Nga dùng Bắc Triều Tiên để gây rối tại Đông Bắc Á » Trong cuộc trả lời dành cho RFI tiếng Việt chuyên gia Pháp Barthélémy Courmont nhiều lần nhấn mạnh : phương Tây từng lo ngại thấy Bắc Triều Tiên cung cấp « cả trăm contener đạn dược cho Nga », châm thêm củi lửa cho cỗ máy chiến tranh của tổng thống Putin tại Ukraina nhưng vũ khí Bắc Triều Tiên « không làm thay đổi tương quan lực lượng trên chiến trường Ukraina ». Tương tự như vậy những thỏa thuận về thương mại hay kinh tế rất có thể là đã được các phái đoàn hai nước thảo luận với nhau từ trước khi tổng thống Nga công du Bắc Triều Tiên… Vả lại việc thông báo mở rộng hợp tác với Bắc Triều Tiên về năng lượng, về y tế hay nông nghiệp, không là điều quan trọng nhất trong mắt tổng thống Putin.« Nga hài lòng nhận được đạn dược của Bắc Triều Tiên để tiếp sức cho chiến tranh Ukraina nhưng vũ khí của Bắc Triều Tiên không làm đảo ngược tình hình trên chiến trường, thành thử đối với Matxcơva điểm quan trọng nằm ở chỗ, liên kết với Bình Nhưỡng cho phép Matxcơva củng cố vị thế ở Châu Á Thái Bình Dương, tìm lại vị trí đã đánh mất tại một vùng mà ảnh hưởng của Mỹ và Trung Quốc ngày càng lớn. Với thỏa thuận quân sự này, qua trung gian Bắc Triều Tiên, Nga có thể gây rối trong khu vực, gây áp lực với các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc. Đây là hai quốc gia châu Á duy nhất lên án và trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina ».  Thịnh vượng của châu Á một phần được đặt tại Matxcơva Đây cũng là quan điểm của giáo sư Alexander Clarkson, trường King's College tại Luân Đôn. Không chỉ với phương Tây, mà cả Bắc Kinh Putin qua việc bắt tay với Kim Jong Un muốn chứng minh rằng, Nga có khả năng gây rối ở bán đảo Triều Tiên, đó là điều mà cả Mỹ và các đồng minh đông bắc Á cũng như Trung Quốc cùng không mong muốn.Đâu đó tổng thống Nga muốn nhắc nhở cộng đồng quốc tế rằng, chìa khóa thịnh vượng của khu vực châu Á Thái Bình Dương phần nào đang được đặt ở Matxcơva. Trong chiều hướng đó, viễn cảnh Nga giúp Bắc Triều Tiên về công nghệ tên lửa đạn đạo, về kỹ thuật phóng vệ tinh do thám, về công nghệ tàu ngầm … có nguy cơ khuynh đảo thế cân bằng và đe dọa sự thịnh vương chung của châu Á …Từ cuối thập niên 1940 Liên Xô đã luôn sát cánh với Bắc Triều Tiên hỗ trợ mạnh mẽ chế độ của Kim Nhật Thành về mặt kinh tế. Đến đầu thập niên 1990 sau khi Liên Xô sụp đổ, bản thân nước Nga tự tìm một hướng đi mới về kinh tế và đã có phần lơ là với đối tác Bắc Triều Tiên. Nhưng khi cần khẳng định vai trò của Matxcơva tại Đông Bắc Á, thì điện Kremlin luôn dễ dàng làm sống lại những mối thâm giao trong quá khứ để thúc đẩy trở lại các chương trình hợp tác kinh tế dưới nhiều hình thức khác nhau.

Không có dấu hiệu hòa hoãn giữa Bắc Kinh với Bruxelles về thương mại và ngoại giao sau chuyến công du châu Âu đầu tiên của lãnh đạo Trung Quốc từ sau đại dịch Covid-19. Vẫn cần giữ thị trường châu Âu, ông Tập Cận Bình cảnh cáo Liên Âu nên « đánh giá đúng đắn về Trung Quốc » khi bị cáo buộc cạnh tranh bất bình đẳng. Bắc Kinh tiếp tục đẩy mạnh chiến lược phát triển công nghiệp mũi nhọn nhờ khai thác những nhược điểm của châu Âu. Ngày 10/05/2024 chủ tịch Tập Cận Bình kết thúc vòng công du ba nước châu Âu với các chặng dừng tại Pháp, Serbia và Hungary. Tiếp đón lãnh đạo Trung Quốc tại thủ đô Budapest, thủ tướng Hungary Viktor Orban, một thành viên của Liên Âu đã mạnh mẽ tuyên bố : « Thế giới đa cực đã có một trật tự mới mà ở đó Trung Quốc là một trong những cột trụ. Quốc gia này định hướng cho các hoạt động kinh tế và chính trị của thế giới ». Theo chuyên gia Pháp về Trung Quốc, Valérie Niquet, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FRS câu nói này của Viktor Orban « là tất cả những gì Tập Cận Bình chờ đợi ».Trung Quốc trực tiếp đối đầu với Liên ÂuTrung Quốc, Liên Âu và toàn cảnh thế giới đã có nhiều thay đổi trong 5 năm qua, từ lần cuối chủ tịch Tập Cận Bình đặt chân lên Lục Địa Già : sau đại dịch Covid Trung Quốc không còn là điểm đầu tư lý tưởng trong măt các doanh nghiệp phương Tây. Bruxelles và Washington cùng chủ trương giảm lệ thuộc vào hàng hóa Trung Quốc, « giảm thiểu rủi ro » khi Trung Quốc đã trở thành mắt xích quá lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.Bản thân Trung Quốc từ 2019 đến nay cũng đã trải qua nhiều thay đổi : Cuộc đọ sức Mỹ -Trung không hề thuyên giảm và Hoa Kỳ từng bước khép chặt cửa với công nghệ cao của Trung Quốc. Cùng lúc, kế hoạch « Made in China 2025 » bắt đầu đem lại kết quả. Trung Quốc đã trở thành một cường quốc công nghiệp cao cấp, mà điển hình là đang dẫn đầu thế giới trong ngành ô tô điện và pin mặt trời.Về đối nội, trái với mong đợi, tăng trưởng tại Trung Quốc không khởi sắc trở lại sau 3 năm đóng cửa chống dịch và khủng hoảng niềm tin vào tương lai làm thui chột tiêu thụ nội địa. Lối thoát còn lại là xuất khẩu. Do vậy giám đốc đặc trách về Châu Á Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI Marc Julienne trên đài phát thanh France Info hôm 06/05/2024 nhấn mạnh đến trọng lượng kinh tế và thương mại của Liên Âu đối với khu vực sản xuất và xuất khẩu của Trung Quốc hiện tại :« Kinh tế Trung Quốc đã bị chặt mất một chân vì khủng hoảng địa ốc. Thêm vào đó là thất nghiệp rất cao nơi giới trẻ. Bắc Kinh đang đối mặt với nhiều khó khăn kinh tế. Khách hàng số 1 của Trung Quốc là Liên Hiệp Châu Âu và thị trường lớn thứ nhì là Mỹ. Nhưng Hoa Kỳ đã từng bước đóng cửa với hàng của Trung Quốc đặc biệt là cấm nhập khẩu ô tô điện do Trung Quốc sản xuất, cấm sử dụng công nghệ thông tin của Hoa Vi… Thành thử, vai trò của Liên Âu lại càng lớn hơn trong mắt các nhà sản xuất Trung Quốc so với trước đây ». Nhà nghiên cứu Yu Jie, chuyên gia về Châu Á Thái Bình Dương Viện Nghiên Cứu Quốc Tế Hoàng Gia Anh -Chatham House (09/05/2024) ghi nhận chủ tịch Tập Cận Bình trở lại châu Âu vào thời điểm « mô hình kinh tế Trung Quốc trong giai đoạn chuyển tiếp (…) lấy xuất khẩu hàng công nghiệp cao cấp làm kim chỉ nam (…) mà Liên Âu là một thị trường tiêu thụ mang tính sống còn ». Đồng thời trong tiến trình chuyển đổi đó, các doanh nghiệp Trung Quốc trực tiếp đối đầu với các đại tập đoàn của châu Âu.Bắc Kinh hoàn toàn ý thức được rằng Liên Âu đang bị chiến tranh Ukraina chi phối, 27 thành viên khối này vẫn phải đối mặt với lạm phát từ cuộc chiến Nga gây nên và vẫn chưa hoàn toàn phục hồi sau khủng hoảng y tế xuất phát từ Vũ Hán.Trả lời đài truyền hình Pháp France24 (ngày 10/05/2024) chuyên gia Isabelle Feng, trung tâm nghiên cứu Perelman, Đại Học Bruxelles - Bỉ cho rằng, Paris chặng dừng đầu tiên vòng công du ba nước châu Âu của chủ tịch Trung Quốc vừa qua, về mặt chính thức là để kỷ niệm 60 năm quan hệ song phương nhưng, giá trị thực sự của nước Pháp trong mắt ông Tập là trọng lượng của Paris trong Liên Hiệp Châu Âu :   « Nếu nhìn đến đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc, năm 2023 chỉ số này đã rơi xuống mức thấp bằng với hồi 30 trước đây. Chuyến công du Pháp của ông Tập Cận Bình lần này cho thấy giai đoạn các bên rầm rộ thông báo ký kết những hợp đồng khổng lồ đã thuộc về quá khứ. Tuy nhiên Bắc Kinh muốn vận động để Liên Âu nới lỏng gọng kềm đối với hàng của Trung Quốc dễ dàng đổ vào thị trường châu Âu. Pháp không là một đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc, chỉ là nguồn cung cấp đứng thứ 28 và xếp hạng 23 trong số các khách mua vào hàng của Trung Quốc. Đối với Paris, Bắc Kinh cũng không là một đối tác thương mại quá lớn bởi vì Trung Quốc chỉ mua vào có 4 % xuất khẩu của Pháp ra toàn thế giới. Nhưng tiếng nói của nước Pháp có trọng lượng trong Liên Hiệp Châu Âu vào lúc mà Bruxelles nhắm vào ô tô điện của Trung Quốc và ông Tập Cận Bình thì đang bận tâm vì khả năng sản xuất công nghiệp dư thừa của Trung Quốc và do vậy phải tìm cách thanh lý hàng tồn đọng …». « Trung Quốc không còn cần nhiều FDI của châu Âu » Theo báo cáo của Phòng Thương Mại Châu Âu tại Bắc Kinh công bố hôm 10/05/2024 các doanh nghiệp châu Âu không còn xem Trung Quốc là một điểm đến lý tưởng : chỉ có 13 % những doanh nhân được hỏi vẫn gắn bó với Hoa Lục. Cuối 2022 tỷ lệ này là 25 %. Một trong những lý do giải thích cho khác biệt nói trên là « tính thiếu minh bạch » của luật pháp Trung Quốc về luật đầu tư nước ngoài, là sức mua kém hấp dẫn của thị trường với gần 1,5 tỷ dân, là căng thẳng kinh tế và thương mại với Hoa Kỳ và sự thận trọng của Liên Âu.Denis Jacquet, sáng lập viên chương trình Top Cream chuyên tổ chức hội thảo dành riêng cho giới doanh nhân không ngạc nhiên trước hiện tượng đầu tư vào Trung Quốc sụt giảm mạnh :  « Thực ra Trung Quốc không còn cần đầu tư trực tiếp nước ngoài nhiều như trước nữa –đương nhiên là vẫn cần chứ không phải là không, nhưng Trung Quốc đã có những bước tiến dài trong nhiều lĩnh vực và không còn phải dựa vào công nghệ, vào kiến thức của Liên Âu nữa. Điều không tưởng là giờ đây chính nước Đức đã phải học hỏi Trung Quốc trong một số lĩnh vực. Trung Quốc đã tự sản xuất được ô tô điện, được máy bay. Họ tự chế tạo được tên lửa và làm chủ trí tuệ nhân tạo… đương nhiên là một khi đã học hỏi được rất nhiều sau khi chiêu dụ các doanh nghiệp Âu Mỹ vào làm ăn thì giờ đây, Trung Quốc không còn cần đến các hãng ngoại quốc nữa nên đã 'mời' các doanh nhân ngoại quốc đi chỗ khác chơi » Tại sao phải nhượng bộ Liên Âu ? Theo Eric Le Boucher của tờ báo có khuynh hướng tự do và thiên hữu L'Opinion (12/05/2024) chỉ riêng về kinh tế và thương mại, Trung Quốc đã không hề nhượng bộ Liên Hiệp Châu Âu bất kỳ điều gì. Tháng trước thủ tướng Đức một thân một mình đến Bắc Kinh với hy vọng cứu vãn một số lợi ích của các hãng xe hơi nổi tiếng của Đức như BMW hay Mercedes, cứu vãn lợi ích của các công ty sản xuất máy móc sử dụng trong công nghiệp. Olaf Scholz vẫn kỳ vọng vào « quan hệ kinh tế đặc biệt song phương » để thúc đẩy tăng trưởng cho « đầu tàu công nghiệp » của Liên Hiệp Châu Âu.Thủ tướng Scholz ra về với kết quả không nhiều, bởi « Trung Quốc đang đương đầu với Mỹ về công nghệ kỹ thuật số, cạnh tranh trực tiếp với Đức về công nghiệp xe hơi, về robot, về máy móc … và đang chiếm lợi thế nhờ đang dẫn đầu cuộc đua trong lĩnh vực ô tô điện ». Vậy ông Tập Cận Bình có cần nhượng bộ Bruxelles trước đe dọa xe điện của Trung Quốc bị Liên Âu điều tra cạnh tranh bất bình đẳng hay không ? Trái lại giờ đây, Bắc Kinh đang có kế hoạch đẩy mạnh đầu tư vào một số nước tại Châu Âu, như Hungary chẳng hạn, để cạnh tranh ngược lại với các hãng xe hơi của Đức. Tại Paris tuần qua, lãnh đạo Bắc Kinh đã tỏ ra rất « mơ hồ » khi nguyên thủ Pháp yêu cầu Trung Quốc ngừng cung cấp thiết bị điện tử giúp Nga chế tạo vũ khí để phục vụ trên chiến trường Ukraina. Tổng thống Emmanuel Macron, rồi cả chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula Von Der Leyen đã nhận được gì khi mạnh dạn đòi Trung Quốc ngừng trợ giá cho ô tô điện và pin mặt trời để xuất khẩu ồ ạt cả hai mặt hàng này sang thị trường châu Âu ?Giới quan sát đồng loạt cho rằng Bruxelles không còn « ngây thơ » hay dễ dãi với các nhà đầu tư Trung Quốc như trước nữa. Do vậy theo nhà nghiên cứu Yu Jie của Viện Chatham House, Luân Đôn « chủ đích của ông Tập là tránh để quan hệ với châu Âu xấu đi thêm ». Chủ tịch Trung Quốc đồng thời « khai thác những chia rẽ trong nội bộ Liên Âu (…) để phát huy tầm nhìn của Bắc Kinh về một thế giới đa cực ».Thâm nhập Liên Âu bằng lỗ hổng Hungary và đánh đường vòng qua SerbiaĐiển hình là sau Pháp, « tiếng nói mạnh mẽ và riêng biệt trong đại gia đình châu Âu » ông Tập Cận Bình đã bay tiếp sang Serbia và Hungary. Beograd là một mắt xích trong kế hoạch Một Vành Đai Một Con Đường. Bắc Kinh đã đầu tư hơn 11 tỷ đô la vào quốc gia trong vùng Balkan này trong giai đoạn 2009-2021. Còn Budapest thành viên « bướng bỉnh trong Liên Âu », dưới chính quyền của thủ tướng Orban, Hungrary ngăn chận Liên Âu lên án Bắc Kinh bóp ngạt các quyền tự do tại Hồng Kông. Vào lúc Bruxelles điều tra để đánh thuế ô tô điện Trung Quốc thì thủ tướng Orban đón nhận đầu tư của hãng xe BYD như « một món quà tặng » ông Tập đem lại. Báo tài chính Nhật Bản Nikkei Asia nhận xét Liên Hiệp Châu Âu bị ám ảnh trước khối lượng ô tô Trung Quốc đang tồn đọng trên các bến cảng Anvers và Zeebruges của Bỉ chờ thâm nhập thị trường châu Âu. Nhưng đó chỉ là « một cái cây che khuất cánh rừng » bởi một khi mà các hãng xe Trung Quốc mở nhà máy lắp ráp tại châu Âu thì đó cũng là hồi kết của cả ngành công nghiệp xe hơi châu Âu.Trong vài năm sức mạnh của các nhà sản xuất pin mặt trời Trung Quốc đã « loại gần hết các con chim đầu đàn trong ngành của châu Âu ». Nhà kinh tế Anthony Morlet Lavidalie công ty tư vấn Rexecode trụ sở tại Paris báo động « Trung Quốc đang vươn lên trong rất nhiều những lĩnh vực công nghiệp cao cấp nơi mà tới nay châu Âu luôn dẫn đầu ».Theo giáo sư kinh tế đại học Clermont-Auvergne, Mary Françoise Renard trên đài truyền hình France24 bất cân đối trong cán cân thương mại giữa Liên Hiệp Châu Âu và Trung Quốc giờ đây là hậu quả từ những tính toán sai lầm trong chiến lược phát triển của Bruxelles :« Liên Hiệp Châu Âu không ngây thơ mà chỉ là Bruxelles đã mải miết lo phục vụ những lợi ích ngắn hạn của khối này cho nên Liên Âu đã không có hẳn một chính sách công nghiệp về lâu dài. Hơn nữa, trong lúc Mỹ, hay Trung Quốc là một quốc gia, thì Liên Âu là một khối với 27 thành viên với những lợi ích riêng biệt và khối này không phải lúc nào cũng đồng lòng với nhau do vậy khó mà có một tiếng nói chung để rồi Liên Âu bị đặt trước sự đã rồi ».Vào lúc Hoa Kỳ đã có đạo luật IRA (Inflation Reduction Act) để ngăn chận hàng Trung Quốc ồ ạt đổ vào Hoa Kỳ thì Liên Hiệp Châu Âu vẫn loay hoay đi tìm một lối thoát để không bị cuốn vào vòng xoáy của hàng cao cấp « made in China ». Ít bi quan hơn, kinh tế gia Elvire Fabry viện nghiên cứu châu Âu Jacques Delors cho rằng, Liên Hiệp Châu Âu bắt đầu tự vệ nhưng tránh áp dụng các biện pháp bảo hộ, tránh vượt ra ngoài khuôn khổ của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới và do vậy Pháp đang vận động vì một mối quan hệ mới với Trung Quốc dựa trên nguyên tắc « réciprocité- có đi có lại ».Trước mắt nếu như cả Pháp lẫn Liên Âu cùng không đạt được bất kỳ một nhượng bộ nào sau chuyến công du vừa qua của ông Tập Cận Bình trên vế thương mại thì chí ít, như bà Niquet bên Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp nhận định, Liên Hiệp Châu Âu đã trông thấy rõ hơn những nhược điểm của mình và qua đó là những thách thức phải vượt qua để tồn tại.  

Thị trường dầu hỏa thế giới vẫn ổn định trước mối đe dọa chưa hoàn toàn được dập tắt về một cuộc chiến giữa Israel và Iran. Ưu tiên của Teheran là bảo vệ các giếng dầu cho dù Trung Đông không còn là nguồn cung cấp duy nhất cho thế giới. Vì những tính toán chính trị trước bầu cử tổng thống Mỹ, Washington là « tấm bia đỡ đạn » cho các cơ sở năng lượng của Iran, tránh để khủng hoảng về dầu lửa tái diễn đánh vào túi tiền của cử tri Hoa Kỳ. Đành rằng giá dầu trên thế giới tăng lên thêm 17 % trong 4 tháng đầu nhưng kể từ khi Israel và Iran trực tiếp khiêu khích lẫn nhau từ đầu tháng 4/2024, thị trường dầu hỏa được coi là vẫn « ổn định ». Giá một thùng dầu vẫn được giữ ở ngưỡng trên dưới 90 đô la một thùng cho đến ngày 23/04/2024.Xung đột Israel-Hamas tại Gaza từ tháng 10/2023, rồi các đợt tấn công nhắm vào tàu chở hàng trong vùng Hồng Hải do quân nổi dậy Yemen - Houthi tiến hành đã thổi bùng viễn cảnh Trung Đông, giếng dầu của thế giới, bị đẩy gần hơn vào cái bẫy chiến tranh. Căng thẳng trên thị trường năng lượng đã tăng thêm một nấc trước những dấu hiệu xung đột lan rộng khi mà những quyền lợi trực tiếp của Iran bị tổn thương.Israel oanh tạc tòa đại sứ Iran ở Damas, thủ đô Syria hôm 01/04/2024, rồi hơn một chục ngày sau, Teheran đáp trả « đích đáng » trong đêm 13/04/2024 nhắm vào Israel. Cộng đồng quốc tế lại hồi hộp đợi chính quyền Benjamin Netanyahu « trả đũa » vào lúc ông bị công luận Israel mạnh mẽ chỉ trích « sa lầy ở Gaza ». Một phần thế giới quy trách nhiệm cho Israel về thảm họa nhân đạo nhắm vào hơn 2 triệu người Palestine ở Gaza.Những yếu tố đe dọa dầu hỏa Trung ĐôngTất cả các nhà quan sát đồng loạt cho rằng, « vì những lý do đối nội, cả Iran lẫn Israel cũng bị dồn vào chân tường ». Trả lời đài phát thanh France Culture hôm 17/04/2024, chuyên gia về dầu hỏa, Francis Perrin, giám đốc nghiên cứu Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, giải thích về tầm mức « chiến lược của Trung Đông trên bàn cờ năng lượng quốc tế », qua đó một phần chìa khóa tăng trưởng của thế giới đang được đặt trong tay mỗi đối tác tại khu vực này :« Trung Đông là một khu vực chủ chốt trên bàn cờ dầu hỏa và khí đốt của thế giới. Đây là nơi cất giữ 50 % trữ lượng dầu đã được chứng minh và 40 % khí đốt trên trái đất. Trung Đông cũng là nơi sản xuất và xuất khẩu một phần lớn năng lượng cho nhân loại. Năm ông khổng lồ dầu hỏa trên thế giới đều tập trung cả ở khu vực này, theo thứ tự là Ả Rập Xê Út, Iran, Irak, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất và Koweit. Hai nguồn cung khí đốt lớn nhất là Iran và Qatar cũng ở cả Trung Đông. Do vậy, nếu như xảy ra căng thẳng trong khu vực, đương nhiên là thị trường dầu hỏa rất dễ bị khuấy động ».Song có nhiều khác biệt ở thời điểm hiện nay so với thập niên 1970-1980 : Trung Đông không còn độc quyền cung cấp dầu hỏa cho thế giới và cỗ máy công nghiệp của các nước phát triển nhất bớt lệ thuộc vào vàng đen. Francis Perrin, viện nghiên cứu Pháp IRIS : « Nhờ có dầu và khí đá phiến mà Hoa Kỳ nay đã trở thành nguồn xuất khẩu số 1 trên thế giới, cả về dầu hỏa lẫn khí đốt. Tức là Mỹ đã qua mặt cả Ả Rập Xê Út và Nga để thống lĩnh hai thị trường này. Đây là một thay đổi chưa từng có. Ở thời kỳ chiến tranh Kippour những năm 1973-1974 nhân loại chưa biết khai thác dầu và khí đá phiến. Ngoài ra, giờ đây Canada cũng đã trở thành một nguồn cung cấp quan trọng của thế giới, đứng hạng thứ tư. Thành thử thế giới có những nguồn cung cấp khác và không còn bị phụ thuộc vào một mình Trung Đông. Dù vậy thế cân bằng trên thị trường năng lượng tùy thuộc vào Trung Đông. Đương nhiên là nếu tình hình trong vùng xấu đi và tác động trực tiếp đến các hoạt động trong ngành dầu khí, thì lập tức giá dầu hỏa và khí đốt bị biến động… »    Tính toán khôn ngoan của Teheran Trong cuộc chiến giữa các nước Ả Rập và Nhà nước Do Thái - Chiến tranh Kippour hồi năm 1973, nhiều nước Ả Rập đã manh tay ngừng xuất khẩu dầu cho phương Tây, nền công nghiệp số 1 toàn cầu khi đó là Hoa Kỳ khốn đốn. Trong thời gian từ tháng 10/1973 đến tháng 1/1974, giá dầu đã nhân lên gấp 4 lần. Đến những năm 1979-1980, sau cuộc cách mạng Hồi Giáo Iran, thêm vào đó là 8 năm chiến tranh Iran-Irak (1980-1988), nhiều tàu dầu đã bị tấn công trong vùng Vịnh … giá dầu lại bị đẩy lên cao.Hai « cơn sốt dầu hỏa » thập niên 1970-1980 khép lại thời kỳ vàng son của các nền công nghiệp trên thế giới vốn rất phụ thuộc vào « vàng đen » của Trung Đông. Kinh nghiệm đó vẫn còn ám ánh chính giới hiện nay. Francis Perrin viện IRIS của Pháp phân tích :« Điều rõ ràng là ở thời điểm 2024, Trung Đông vẫn chiếm một vi trí then chốt thị trường dầu khí. Khu vực này đang phải đối mặt với ba cuộc xung đột khác nhau : ở Syria từ 2011, ở Yemen từ 2015 và gần đây nhất là tại Gaza. Đương nhiên là giới giao dịch trên thị trường, chính giới và các nhà ngoại giao không ai muốn một cuộc xung đột thứ tư nổ ra trong vùng. Nếu như xảy ra xung đột giữa Israel và Iran thì cuộc chiến này sẽ nguy hiểm hơn cả ba cuộc xung đột hiện nay rất nhiều ».Thêm một lo ngại khác liên quan đến nguy cơ eo biển Ormuz bị phong tỏa, bị một trong các bên giao tranh « quân sự hóa ». Eo biển này là cửa ngõ đưa 20 -30 % dầu hỏa và khí đốt của Trung Đông ra thế giới. Theo thẩm định của cơ quan tư vấn về năng lượng Rapidan Energy của Mỹ, eo biển Ormuz bị rối loạn, « giá dầu lập tức tăng thêm 10 % ».Nhưng không lo Iran đóng cửa eo biển Ormuz vì tháng 3/2024 Teheran thông báo đầu tư 13 tỷ đô la trong thập niên sắp tới vào 6 mỏ dầu ở các khu vực phía nam và tây nam, để nâng cao sản xuất, vị trí then chốt của Iran trên bàn cờ năng lượng. Francis Perrin viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược Pháp :« Syrie chỉ là một chú lùn về dầu hỏa, Yemen cho đến trước chiến tranh, tuy có sản xuất dầu và xuất khẩu khí đốt nhưng cũng không đáng kể. Gaza và Israel cùng không xuất khẩu dầu. Thế nhưng Iran là một cường quốc cả về dầu hỏa lẫn khí đốt. Đành rằng từ năm 2018 chính quyền Trump đã siết chặt thêm cấm vận dầu không cho Teheran xuất khẩu để thu vào ngoại tệ. Mỹ muốn bóp nghẹt kinh tế Iran, nhưng các biện pháp trừng phạt đó chưa bao giờ được áp dụng nghiêm ngặt. Chính quyền Biden từ năm 2021 vẫn duy trì các biện pháp cấm vận dầu của Iran, nhưng cũng không quá sốt sắng trong việc giám sát các hoạt động mua bán dầu của Teheran. Thành thử trong thời gian qua, Iran vẫn thu về ngoại tệ nhờ xuất khẩu dầu hỏa cho một số đối tác. Do vậy nếu xảy ra xung đột với Israel, Iran sẽ mất mát nhiều ». Washington, lá bùa hộ mạng cho các giếng dầu IranVì quyền lợi của chính mình, Iran sẽ không dại lao vào một cuộc đối đầu vũ trang quyết liệt với Israel hay đóng cửa eo biển Ormuz. Nhưng về phía Tel Aviv, giới quan sát cho rằng giải pháp quân sự ở Gaza hay với « kẻ thù không đội trời chung » Iran là lá bùa hộ mạng cho sự nghiệp chính trị của thủ tướng Benjamin Netanyahu. Do vậy, lo ngại thứ ba là nếu như Israel tấn công các cơ sở công nghiệp dầu khí của Iran thì có thể đẩy giá dầu lên cao. Nhưng trước mắt, kịch bản này đã không xảy ra nhờ áp lực của Mỹ. Iran có khối lượng dự trữ dầu lớn thứ ba trên thế giới, và bất chấp các lệnh trừng phạt liên tiếp của Hoa Kỳ năm 2022, Cộng Hòa Hồi Giáo Iran, đứng hàng thứ 7 trong số các nguồn cung cấp dầu, bảo đảm 3 % nhu cầu tiêu thụ cho thế giới. Francis Perrin, viện IRIS, nhấn mạnh đến yếu tố Hoa Kỳ trong năm bầu cử tổng thống vào lúc mà giá một gallon xăng ở Mỹ hiện vẫn còn đắt hơn đến 60 % so với hồi năm 2020 : « Chính quyền Biden không muốn trông thấy giá dầu bị đẩy lên cao, vì như vậy có nghĩa là người Mỹ sẽ phải chi ra nhiều tiền để mua xăng. Ra tranh cử thêm một nhiệm kỳ tổng thống, ông Biden biết là sẽ gặp khó khăn trong trường hợp này và công luận Mỹ dễ bị ảnh hưởng vì giá xăng dầu. Nhà Trắng không muốn Israel tấn công vào các cơ sở năng lượng của Iran, nhưng tại Israel và Mỹ thì một số tiếng nói lại muốn kịch bản đó xảy ra ». Đe dọa thị trường tiêu thụ bão hòa Cho đến ngày 23/04/2024, có thể nói là thị trường dầu hỏa thế giới đã « không bùng cháy » sau khi Iran lẫn Israel đều đã « trả đũa đối phương » và cùng có dấu hiệu muốn dừng lại, tránh đẩy Trung Đông vào thế nguy hiểm hơn. Đương nhiên, giới trong ngành cho rằng trên thị trường dầu hỏa « ngọn lửa có thể được thổi bùng lên bất cứ lúc nào ». Các nhà môi giới tạm an tâm trước một số những « chốt an toàn » : một là Mỹ đã trở thành nguồn sản xuất dầu số 1 thế giới, hơn cả Ả Rập Xê Út hay Nga ; hai là Teheran hiểu ý của Hoa Kỳ nên đang tận dụng thời cơ phát triển ngành công nghiệp dầu hỏa. Thứ ba là bản thân các « ông lớn trên bàn cờ năng lượng Trung Đông, từ Ả Rập Xê Út đến Qatar hay Các Tiểu Vương Ả Rập Thống Nhất đều muốn tập trung phát triển kinh tế ».Các quốc gia này biết là không còn độc quyền và Mỹ đang nổi lên như một đối thủ cạnh tranh « rất lợi hại ». Cuối cùng, điều khiến giới trong ngành, từ các cơ quan môi giới trên thị trường, đến các nhà sản xuất ở Trung Đông lo ngại hơn cả hiện nay, có lẽ là viễn cảnh tăng trưởng của Trung Quốc, của Liên Hiệp Châu Âu bị chựng lại, và những chuyển biến trên thị trường quốc tế từ chiến tranh Ukraina gây nên.Nhìn đến nước Nga, một cột trụ khác trên thị trường năng lượng, dầu khí của Nga đang bị cấm vận, giảm mạnh lượng xuất khẩu sang châu Âu nên các tập đoàn dầu khí của Nga đã lao vào một cuộc chạy đua đi tìm những thị trường mới… và Matxcơva là một thành viên khá độc lập trong khối OPEP mở rộng. Tựu chung, một trong những lý do vì sao thị trường dầu hỏa chưa lên cơn sốt, là các nguồn cung thì nhiều, mà không chắc là mức cầu sẽ vững mạnh trong ngắn hạn.    

- Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio hôm nay đã rời thủ đô Tokyo bắt đầu chuyến thăm chính thức Mỹ kéo dài 5 ngày. Đây là chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên của một Thủ tướng Nhật Bản tới Mỹ kể từ năm 2015. Chủ đề : thủ tướng nhật, thăm mỹ --- Support this podcast: https://podcasters.spotify.com/pod/show/vov1tintuc/support

Nông dân tại nhiều nước trong Liên Hiệp Châu Âu, những đồng minh gắn bó với Kiev, phẫn nộ vì nông phẩm rẻ Ukraina phá giá thị trường. Trong khi đó lúa mì, ngô và ngũ cốc của Nga dễ dàng được nhiều nước trong Liên Âu « mở rộng vòng tay chào đón » mà không bị cáo buộc « cạnh tranh bất bình đẳng » với nông phẩm của châu Âu. Đây là một « thắng lợi quan trọng về nhiều mặt » đối với Matxcơva từ khi Vladimir Putin đưa quân xâm chiếm Ukraina.   25 tháng sau khi những người lính Nga đầu tiên tràn sang biên giới Ukraina, mãi đến hôm 22/03/2024 Ủy Ban Châu Âu mới đề nghị tăng thuế đánh vào ngũ cốc, dầu ăn của Nga. Một công đôi việc : vừa ngăn chận nông phẩm rẻ khuynh đảo thị trường châu Âu (qua đó xoa dịu nỗi công phẫn trong giới nông gia trước bầu cử Nghị Viện châu Âu), vừa ngừng tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của Vladimir Putin.Tại sao phải mất hơn 2 năm, Liên Âu mới nhắm tới đến nông phẩm của Nga ? Sau nhiều tháng « khủng hoảng », nông dân Ba Lan, Solvakia hay các nước vùng Baltic, chận xe tải chở lương thực, thực phẩm Ukraina ở các đường biên giới, sau việc 5 nước thành viên Liên Âu đầu mùa thu 2023 tạm cấm nhập khẩu ngũ cốc Ukraina, Bruxelles mới đề nghị tăng thuế nhập khẩu đánh vào nông phẩm của Nga (ngũ cốc, ngô, lúa mì, dầu thực vật và các sản phẩm chế biến từ dầu…) bán trực tiếp cho Liên Âu. Biện pháp đề xuất đó không liên quan đến nông phẩm của Nga chỉ trung chuyển qua khối này để xuất khẩu sang một thị trường khác như châu Phi, hay Trung Đông …Chiến tranh Ukraina, nông dân Nga hưởng lợiThống kê của châu Âu cho thấy từ tháng 7/2023 đến tháng 1/2024, Liên Âu hàng tháng nhập khẩu ngũ cốc từ Nga cao hơn « gấp 5 lần so với mức trung bình của 5 năm gần đây ».  Ý và Tây Ban Nha là hai nước mua vào nhiều nhất ngũ cốc của Nga. Lúa mì của Nga bán cho Ý tăng 82 % trong chưa đầy một năm, đạt 423.000 tấn hồi 2023.Theo giới quan sát, điện Kremlin có nhiều lý do để vẫn yên tâm « trên mặt trận nông nghiệp » vào lúc mà Bruxelles đòi đánh thuế nông phẩm Nga. Thứ nhất, đây mới chỉ là một đề xuất được Liên Hiệp Châu Âu đưa ra trong phiên hôm 22/03/2024, mà ai cũng biết là về bất cứ một vất đề gì, 27 thành viên Liên Âu luôn cần « thảo luận, đàm phán » rất nhiều trước khi tìm được đồng thuận và thực sự áp dụng chính sách đã đề ra.Điểm thứ nhì là đành rằng do tác động chiến tranh Ukraina và châu Âu vẫn để ngỏ cửa cho hàng của Nga thâm nhập, nhưng chỉ riêng về ngũ cốc, nhập khẩu của Liên Âu (mà Nga chỉ là một trong số các đối tác) tính ra chưa đầy 0,56 % so với khối lượng ngũ cốc mà khối này bán ra cho toàn thế giới. Nói cách khác, đánh thuế nông phẩm của Nga chỉ mang tính tượng trưng chứ không ảnh hưởng gì đến nông dân Nga, đến các hoạt động xuất khẩu nông phẩm của Nga.Điểm thứ ba là vào lúc Liên Âu bàn thảo về khả năng tăng thuế nhập khẩu đối với nông phẩm Nga thì Bruxelles, vì bảo vệ lợi ích cho nông dân khối châu Âu, cũng trở nên ích kỷ hơn và ít đoàn kết hơn với nông dân Ukraina.Hầu như mỗi ngày các phương tiện truyền thông của Pháp, Đức hay Ba Lan, Slovakia đều điểm danh thịt gà, trứng, đường, ngô, dầu ăn… của Ukraina nhân gây xáo trộn trên thị trường lương thực thực phẩm của Liên Hiệp Châu Âu, gây thiệt hại cho giới chăn nuôi của khối này.Nông gia Châu Âu có lợi cho Putin tịch thu một công cụ kháng chiến của KievChâu Âu càng đau đầu vì nông phẩm Ukraina, Nga càng mừng. Hình ảnh nông dân Ba Lan (mà Vacxava là điểm tựa trung thành và vững chắc của chính quyền Kiev ngay từ những ngày đầu chiến tranh), đổ nông phẩm Ukraina xuống đường, cũng đủ để thách thức tính đoàn kết của quốc gia đông Âu này với Ukraina. Đó là một thắng lợi về mặt tâm lý mà Matxcơva không phải tốn đến một xu !Hơn thế nữa, từ khi nổ ra chiến tranh, nếu như tổng thống Nga Vladimir Putin trông cậy vào năng lượng để tài trợ « chiến dịch quân sự đặc biệt », thì nông phẩm đối với tổng thống Ukraina, Volodymyr Zelenski, cũng là một công cụ kháng chiến.Trong một chương trình về địa chính trị, do giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, ông Pascal Boniface điều hành, nhà nghiên cứu về lương thực, thực phẩm Sébastien Abis, giám đốc Câu Lạc Bộ Club Déméter phân tích :Sébastien Abis : Trong trường hợp cụ thể của Ukraina, một cường quốc nông nghiệp trên thế giới, bị ngăn cản xuất khẩu qua ngả Biển Đen cho nên chính quyền Kiev đã phải tìm những giải pháp thay thế, bằng đường sông, đường bộ. Tuy nhiên, sau hai năm chiến tranh, Ukraina đã có khả năng thích nghi, xuất khẩu trở lại qua Biển Đen. Từ một vài tháng trở lại đây, kim ngạch xuất khẩu lương thực, thực phẩm của quốc gia này đã trở lại ngang bằng với thời kỳ trước khi bị Nga xâm chiếm. Đối với Ukraina thì xuất khẩu nông phẩm mang yếu tố sống còn. Đây là một trong những cột trụ của kinh tế Ukraina trong giai đọan chiến tranh. Nhờ xuất khẩu nông phẩm mà Kiev có phương tiện kháng cự trước sức mạnh quân sự của Nga. Cũng chính hồ sơ nông nghiệp đã đẩy căng thẳng giữa Kiev và Vacxava lên cao đến mức, vào tháng 9/2023, vài tuần trước bầu cử Quốc Hội, Ba Lan tuyên bố « ngừng cung cấp vũ khí cho Ukraina ». Ba Lan là cửa ngõ chính đưa viện trợ vũ khí của phương Tây vào Ukraina.Tuyên bố cuả thủ tướng khi đó là ông Mateusz Morawiecki, (với lâp trường bảo thủ) đã gây chấn động đến nỗi tổng thống Ba Lan cùng phe với Morawiecki đã vội vàng giải thích đấy là một sự « hiểu nhầm ».Sau bầu cử Quốc Hội Ba Lan, tân chính phủ do thủ tướng Donald Tusk, một người có lập trường cởi mở với châu Âu đứng đầu, nhưng nông dân Ba Lan vẫn bất mãn vì bị nông phẩm rẻ của Ukraina cạnh tranh.Sự phẫn nộ đó dễ hiểu do : từ đầu chiến tranh Ukraina, Bruxelles mở cửa cho Kiev tự do xuất khẩu từ lúa mì đến ngũ cốc vào Liên Âu bằng đường bộ. Liên Hiệp Châu Âu không áp dụng các hàng rào quan thuế, cũng không quy định hạn ngạch quota.Trên nguyên tắc, khối lượng thực phẩm đó sẽ tiếp tục được chuyển tới một thị trường ở ngoài khối châu Âu. Thực tế có phần khác. Thống kê của Liên Hiệp Châu Âu Eurostat cho thấy : lượng lúa mì Ukraina tràn vào Liên Âu trong hai năm đã được « nhân cao lên tới 17 lần so với trước chiến tranh ». Cùng thời kỳ, giá một tấn lúa mì trên thị trường quốc tế đang từ 430 euro nay đã giảm xuống còn chưa đầy 200 euro/tấn. Giới chăn nuôi trong Liên Hiệp Châu Âu nói đến một « sự sụp đổ trên thị trường » và lên án Ukraina « cạnh tranh bất bình đẳng ».Về phía Kiev, tổng thống Zelensky hoàn toàn ý thức được là « già néo đứt dây » nên đã liên tục tỏ thiện chí trên hồ sơ nông nghiệp. Gần đây nhất, hôm 25/03/2024, Ukraina khẳng định sẵn sàng « kiểm soát các luồng xuất khẩu liên quan đến 4 loại ngũ cốc » sang Ba Lan và đã có những thỏa thuận tương tự với một số quốc gia khác như Rumani hay Bulgari.Lòng tốt của Liên Âu có hạnChuyên gia về tầm mức địa chính trị của lương thực, thực phẩm Sébastien Abis cũng trong chương trình của Viện IRIS phân tích thêm :Sébastien Abis : Vấn đề Ukraina rất tế nhị bởi ở đây bao hàm tất cả những mâu thuẫn giữa tầm nhìn đôi khi thiển cận của Liên Âu. Ở đây đặt ra hai vấn đề : một là chính sách nông nghiệp chung châu Âu PAC mà trên thực tế trong thời gian gần đây, mỗi thành viên đều chủ động đưa ra một số biện pháp riêng lẻ để bảo vệ nông dân của mình. Tình thần cộng hưởng của chính sách nông nghiệp chung châu Âu trong một chừng mực nào đó đã bị một số thành viên xé rào từ 2023. Điểm thứ nhì là trong bối cảnh chiến tranh Ukraina, thì ngay từ những ngày đầu, Liên Hiệp Châu Âu đã rất đoàn kết với Ukraina và đã giúp đỡ Kiev về mọi mặt, kể cả trong việc tìm cách đưa lúa mì, ngũ cốc … của Ukraina ra khỏi các vùng chiến sự để bán được cho nước ngoài. Cũng ngay từ những ngay đầu cuộc chiến, Bruxelles đã lập tức cắt giảm các hàng rào thuế quan đánh vào nông phẩm của Ukraina. Liên Âu thực sự đứng về phía Ukraina và nhấn mạnh đến vị trí của quốc gia này trong khối Châu Âu. Song Ukraina như vừa nói là một cường quốc nông nghiệp, mà mại không phải tuân thủ các chuẩn mực hay quy định nghiêm ngặt của Liên Hiệp Châu Âu về môi trường, về sinh thái, về các điều khoản vệ sinh, y tế …. Lao động của Ukraina rẻ hơn nhiều so với trong khối 27 nước thành viên Liên Âu. Thành thử nhiều lĩnh vực nông nghiệp của châu Âu cạnh tranh không lại với nông phẩm Ukraina. Thí dụ như ban đầu ngũ cốc của Ukraina đánh bại hàng từ phía các nước đông Âu, rồi tới gà Ukraina rẻ hơn so với của các nước Tây Âu, thế rồi đường, lúa mì của Ukraina rẻ hơn so với giá thành ở Pháp…. Đến một lúc nào đó, nông gia châu Âu phẫn nộ …Phòng Nông Nghiệp Pháp ghi nhận : Năm 2022, hơn 50 % trứng gà Ukraina bán ra cho thế giới bán sang Liên Hiệp Châu Âu. Xuất khẩu của Ukraina sang thị trường châu Âu trên mặt hàng này đã nhân lên gấp 10 trong vòng một năm. Trước khi Nga xâm lược Ukraina, chỉ có 20 % đường cát sản xuất tại Ukraina được dành để bán sang Liên Âu. Dưới tác động chiến tranh, tỷ lệ đó tăng lên tới 74 %Điều khiến nhiều thành viên trong Liên Hiệp Châu Âu bất bình là sau hai năm chiến tranh, Ukraina đã thích nghi với tình huống, giao thương hàng hải ở Biển Đen không còn bị đứt quãng như trong nửa đầu năm 2022. Lạm phát vẫn tồn tại và giá nhu yếu phẩm tại một số quốc gia vẫn còn cao, nhưng giá một tấn lúa mì giờ đây đã giảm đi hơn 50 % so với những tháng đầu cuộc chiến. Thậm chí, các hoạt động ở những bến cảng Ukraina chung quanh Biển Đen đã phục hồi và tìm lại được « nhịp độ như trước tháng 2/2022 ».Do vậy, Kiev khó chỉ trích Bruxelles ích kỷ khi mà Ủy Ban Châu Âu « điều chỉnh lại » các biện pháp hỗ trợ nông nghiệp cho Ukraina. Đó là chưa kể bài toán của Liên Âu càng thêm khó hơn hai tháng trước bầu cử Nghị Viện. Khuynh hướng chung là các đảng cực tả và cực hữu khai thác phẫn nộ của nông dân châu Âu để kiếm phiếu. 

Các dự phóng đều báo trước: Donald Trump và Joe Biden sẽ gặp lại nhau trong cuộc bầu cử tổng thống tháng 11/2024. Có rất nhiều khác biệt giữa hai ứng cử viên Cộng Hòa và Dân chủ, ngoại trừ mối lo ngại kinh tế và thương mại của Mỹ lệ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc. Ở Nhà Trắng, cả hai cùng nỗ lực « tách rời khỏi » Trung Quốc, nhưng gần 8 năm qua, hai đời tổng thống Hoa Kỳ liên tiếp đều đã « thất bại ». Vì sao ? Tổng thống Joe Biden tranh cử nhiệm kỳ hai với ít nhất một thành tích rõ ràng : Nhập siêu của Mỹ năm ngoái thấp nhất kể từ đầu thập niên 2020. Xuất khẩu tăng so với 2022, trái lại nhập khẩu vào thị trường Hoa Kỳ giảm 3,6 %. Điểm nổi bật thứ nhì là Trung Quốc đánh mất danh hiệu đối tác thương mại số một của Mỹ, bị Mêhicô qua mặt. Mậu dịch hai chiều giữa Trung Quốc và Mỹ cùng sụt giảm trong năm 2023 so với 12 tháng trước đó.Decoupling để rồi lại lệ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc ?Theo thống kê của bộ Thương Mại Hoa Kỳ, nhập khẩu với bạn hàng Trung Quốc từ 2017 đã giảm đi 1/3. Cứ trên 100 đô la hàng nhập vào Mỹ, thì chỉ có 14 đô la hàng của « công xưởng lớn nhất trên thế giới ». Cả hai ứng cử viên tổng thống Dân Chủ và Cộng Hòa đều khoe đấy là công lao của mình.Không thể phủ nhận là Washington đã thu hẹp thâm hụt mậu dịch với Bắc Kinh nhờ các biện pháp trừng phạt và áp thuế nhập khẩu chính quyền Donald Trump ban hành từ 2018 và đã được chính quyền Joe Biden duy trì. Nhưng như tuần báo Anh The Economist hôm 27/02/2024 ghi nhận : sẽ là một sai lầm nếu vội vã kết luận Mỹ thành công trong việc « cai nghiện hàng made in China ».Tại sao cả Trump và Biden đều thất bại trong việc giảm thâm hụt mậu dịch với Trung Quốc ? Giới quan sát đồng loạt trả lời : Dân Mỹ vẫn ưa chuộng và vẫn cần hàng rẻ của Trung Quốc trong bối cảnh lạm phát kéo dài. Về tài chính, cho đến nay Bắc Kinh vẫn là một chủ nợ chính của Hoa Kỳ, nắm giữ 1200 tỷ đô la công trái phiếu của Mỹ. Về công nghệ cao, những tên tuổi như Hoa Vi hay ZTE của Trung Quốc vẫn vừa là nỗi ám ảnh, vừa là những« miền đất hứa » với nhiều tập đoàn công nghệ cao của Hoa Kỳ. Cần thận trọng với các thống kê  Điều đầu tiên buộc độc giả thận trọng là khác biệt về thống kê hải quan của Trung Quốc và Mỹ liên quan đến cùng một thời kỳ. Bắc Kinh xác nhận tổng kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ tăng 30 tỷ đô la so với tài khóa 2022. Trái lại nhìn từ phía Mỹ, hàng Trung Quốc nhập vào Mỹ giảm 100 tỷ đô la. Vậy biết tin ai bây giờ ?Yếu tố thứ hai cũng quan trọng không kém. Căn cứ vào các số liệu của Ngân Hàng Phát Triển Á Châu ADB, năm 2017, tức là trước khi chính quyền Trump ban hành các biện pháp áp thuế hàng Trung Quốc, để tạo ra một đô la của cải cho nước Mỹ, các doanh nghiệp Hoa Kỳ sử dụng 0,41 % hàng Trung Quốc. Năm 2022, tỷ lệ này đã bị đẩy lên tới 1,06 %. Điều đó đơn giản cho thấy là Mỹ phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc. Tệ hơn nữa, ngay cả trong lĩnh vực dịch vụ ở Hoa Kỳ, dường như « các hãng Mỹ ngày càng phụ thuộc vào bản quyền hiện đang do một số công ty Trung Quốc nắm giữ ».Lý do thứ ba là, cho đến hiện tại, không một dấu hiệu nào cho thấy Trung Quốc đầu hàng, nhượng bộ, hay sẵn sàng chia sẻ vị trí chiến lược và then chốt của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong cuộc họp Hội Đồng Kinh Tế tháng 12/2023, Bắc Kinh đã nhắc lại xuất khẩu là một ưu tiên trong chiến lược phát triển quốc gia. Các ngân hàng nhà nước được chỉ thị huy động tín dụng từ trước đến nay dành để đầu tư vào cơ sở hạ tầng và địa ốc cho khu vực xuất khẩu. Trong bối cảnh đó, The Economist báo trước là rồi đây hàng của Trung Quốc sẽ còn tràn ngập thị trường quốc tế mạnh hơn nữa, chủ yếu là trong lĩnh vực công nghệ và năng lượng xanh. Mỹ tiếp tục là một điểm tiêu thụ chính.Một mô hình thương mại đường vòngTháng 8/2023 cũng tuần báo The Economist đã ghi nhận liên hệ về thương mại và kinh tế giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đang trở nên « chặt chẽ hơn bao giờ hết », cho dù Trung Quốc không còn là bạn hàng số 1 của Mỹ.Hai đời tổng thống Mỹ Donald Trump và Joe Biden trên thực tế đã chỉ « vẽ lại » một bản đồ thương mại mới mà ở đó hai cực chính vẫn là Mỹ và Trung Quốc, nhưng thay vì hai siêu cường kinh tế này trao đổi trực tiếp với nhau thì họ đã « đánh đường vòng » đi qua một loạt các trung gian như Ấn Độ, Mêhicô, Đài Loan, hay Việt Nam.Vào lúc nhập khẩu của Mỹ với Trung Quốc giảm, thì trái lại cán cân thương mại của Mỹ với từ Mêhicô đến Việt Nam hay Đài Loan đã bị thâm hụt nhiều hơn và Mỹ đã mua vào những sản phẩm mà Trung Quốc bán nhiều hơn cho Việt Nam hay Đài Loan, Ấn Độ … Trả lời đài truyền hình Pháp France 24 hồi tháng 11/2023 sau cuộc gặp rất được chờ đợi giữa tổng thống Joe Biden và chủ tịch Tập Cận Bình bên lề thượng đỉnh Diễn Đàn APEC tại San Francisco, kinh tế gia Jean Paul Chang nhấn mạnh : Mục tiêu decoupling mối liên hệ giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới như Donald Trump và Joe Biden đề xuất là điều không tưởng :« Cắt đứt liên hệ tài chính là điều bất khả thi. Người ta có thể viện lý do an ninh quốc gia, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao, để kềm chế đối phương, nhưng chúng ta biết rõ là mỗi biện pháp trừng phạt đó lại càng thúc đẩy bên bị trừng phạt tìm ra những ngõ thoát mới. Nghịch lý ở đây là, càng bị Mỹ kềm tỏa, Bắc Kinh lại càng tăng tốc đầu tư trong các lĩnh vực công nghệ bán dẫn và hight tech. Trung Quốc hào phóng hơn nữa trong các chương trình nghiên cứu, đào tạo nhiều kỹ sư và cả một đội ngũ chuyên gia, khoa học …. Nói cách khác, nếu như có một sự thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu, kể cả đối với công nghệ cao, thì lập tức các bên liên quan sẽ tìm cách để thích nghi với tình huống ».    Nhà báo Pierre Antoine Donnet của báo mạng chuyên về châu Á Asialyst giải thích thêm : « Tách rời khỏi nhau giữa Mỹ và Trung Quốc, hiểu theo đúng nghĩa của nó, là điều hoàn toàn không thể làm được, do các nền kinh tế trên thế giới giờ đây đã đan kết quá chặt chẽ với nhau, đặc biệt là về công nghệ cao. Tuy nhiên, Bắc Kinh lẫn Washington đều đã có một sự uyển chuyển, khi thay thế cụm từ tách rời khỏi nhau –decoupling, bằng derisking, tức là giảm thiểu rủi ro. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen là người đưa ra khái niệm này và Hoa Kỳ đã xem đó là một sáng kiến hay. Derisking có nghĩa là trước khi ký hợp đồng với một đối tác nước ngoài, cần cân nhắc về những ‘rủi ro' bị sao chép, rủi ro về tác quyền, rủi ro công nghệ hay sản phẩm, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao, có thể bị đối phương sử dụng vào những mục tiêu quân sự … Như vậy có nghĩa là trước khi hợp tác với một doanh nghiệp nước ngoài, cần nghiên cứu và tìm hiểu về những rủi ro có thể xảy ra».  Nhưng liệu Mỹ có thể yêu cầu một doanh nghiệp « nghiên cứu », cân nhắc các rủi ro hay không? Đừng quên rằng, mục tiêu của doanh nghiệp là kiếm lời. Vế an ninh quốc gia tuy quan trọng, nhưng không chắc đó là ưu tiên số một của các doanh nhân Mỹ, như chủ nhân hãng xe Tesla, hay các nhà sản xuất trang thiết bị điện tử. Cũng trong cuộc trả lời trên đài truyền hình France24 tháng 11/2023, nhà nghiên cứu Mathilde Velliet, thuộc Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp, đang công tác tại Washington, đã đặt quan hệ Mỹ-Trung ở một góc độ khác : « Bối cảnh hiện nay là một cuộc cạnh tranh rất gay gắt về công nghệ và thực tế đó sẽ còn kéo dài. Thậm chí là cuộc đọ sức có phần gia tăng cường độ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Mỗi bên sẽ mở rộng thêm các biện pháp trừng phạt, cấm đoán, hạn chế các hoạt động của đối phương. Tại Washington chúng ta thấy, tháng 10/2022 chính quyền Biden đã ban hành lệnh cấm nhắm vào các tập đoàn công nghệ Trung Quốc. Đúng một năm sau, chính phủ Mỹ mở rộng thêm danh sách này. Hơn nữa, từ nhiều năm nay Mỹ kiểm soát đầu tư của Trung Quốc vào thị trường nội địa, nhưng từ tháng 8/2023, Nhà Trắng ban hành quyết định kiểm soát luôn cả một số dự án đầu tư của các tập đoàn Mỹ sang Trung Quốc, tránh để công nghệ của Mỹ rơi vào tay Bắc Kinh, đặc biệt là trong lĩnh vực trí thông minh nhân tạo. ( …) Mục tiêu của chính quyền Biden là « bình thường hóa » tất cả những đòn kềm tỏa đó trong bang giao song phương. Tức là Mỹ vẫn duy trì quan hệ ổn định với Trung Quốc, nhưng cũng sẽ tiếp tục ban hành các biện pháp trừng phạt và hạn chế các khoản giao dịch giữa các công ty của hai nước. Về mặt chính trị, trong bối cảnh bầu cử tổng thống 2024, không ai dám mạo hiểm thay đổi lập trường đó, tức là Mỹ sẽ tiếp tục tỏ ra rất cứng rắn với Trung Quốc ».Biden và Trump giúp Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng qua kênh kinh tế ?Vẫn báo The Economist tháng 8/2023 lưu ý độc giả rằng chính sách trừng phạt Trung Quốc do hai tổng thống Trump và Biden tiến hành dẫn đến hệ quả là « một phần lớn các nước ở châu Á, Mêhicô và ở một số nơi khác tại châu Âu nhập nhiều hơn hàng của Trung Quốc và qua đó trở nên thân thiện hơn với Bắc Kinh ». Đó cũng là một kênh giúp Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng.Cách nay 5 năm, trong một chương trình truyền hình của kênh France 5, Alice Ekman, chuyên nghiên cứu về Trung Quốc và điều hành khoa châu Á Viện Nghiên cứu về an ninh châu Âu, đã thấy trước là, càng bị Âu Mỹ trừng phạt, Trung Quốc càng tăng cường quan hệ với Nga :« Trung Quốc và Nga đã xích lại gần nhau từ 2014 sau khi Matxcơva bị trừng phạt vì thôn tính bán đảo Crimée của Ukraina. Vladimir Putin bắt đầu chính sách ‘đông tiến' từ đấy. Nhưng rồi Matxcơva liên tục đẩy mạnh hợp tác về năng lượng với Trung Quốc và cũng chờ đợi đón nhận đầu tư của nước này đặc biệt là về công nghệ cao. Trên các hồ sơ lớn về thời sự quốc tế như Syria hay về Biển Đông, tầm nhìn của Nga và Trung Quốc không đối chọi với nhau. Đôi bên cũng đã tiến hành nhiều cuộc tập trận chung ở Địa Trung Hải, trong vùng Biển Baltic hay ở Biển Đông : Trong cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ, Trung Quốc hoàn toàn không bị cô lập như chính quyền Donald Trump mong muốn. Nhưng đây không chỉ có cuộc chiến thương mại, Washington và Bắc Kinh còn đối đầu nhau trên nhiều mặt trận khác và cần theo dõi tình hình ở những điểm nóng trong khu vực Đông Nam Á và Đông Á ».

« Bắt cá hai tay ». Trung Quốc đang tính toán những gì ở Miến Điện ? Đối thoại với tập đoàn quân sự và liên minh vũ trang chống quân đội là dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Bắc Kinh với quốc gia Đông Nam Á này « có hạn », hay Trung Quốc đang lo rằng xung đột vũ trang tại Miến Điện « vuột tầm kiểm soát » như Emmanuel Véron chuyên gia về Trung Quốc đương đại, viện INALCO Paris, ghi nhận trong cuộc trả lời phỏng vấn dành cho RFI tiếng Việt ? « Chiến dịch 1027 » liên minh vũ trang giữa ba sắc tộc thiểu số Miến Điện khởi động từ hôm 27/10/2023 đang làm đảo lộn những kế hoạch của Trung Quốc tại quốc gia Đông Nam Á này. Bắc Kinh vẫn là điểm tựa chính trị và quân sự của giới tướng lĩnh cầm quyền nhưng lại « tiếp tay » với phe nổi dậy chống lại Naypyidaw để cứu vãn quyền lợi kinh tế, dập tắt nguy cơ bất ổn tại đường biên giới phía nam, bảo đảm an toàn và kế sinh nhai cho hàng trăm ngàn công dân Trung Quốc tại các cửa khẩu.Ngày 01/02/2024 đánh dấu tròn ba năm tập đoàn quân sự Miến Điện lật đổ chính quyền dân sự trong tay Liên Đoàn Quốc Gia Vì Dân Chủ do bà Aung San Suu Kyi lãnh đạo. Ba năm sau cuộc đảo chính, giới tướng lĩnh ở thủ đô Naypyidaw chỉ còn kiểm soát từ « 40 đến 60 % lãnh thổ » như giám đốc nghiên cứu Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp Eric Mottet ghi nhận.Từ cuối tháng 10/2023, quân đội Miến Điện, với điểm tựa chính là Trung Quốc, đã bị liên minh vũ trang Three Brotherhood Alliance - TBA thách thức, mở nhiều mặt trận tấn công. Tập đoàn quân sự nhìn nhận « thất bại quân sự tại nhiều khu vực ở bang Shan » biên giới đông bắc, sát với Trung Quốc.Hiệu quả của vai trò trung gian hòa giảiVề phía Bắc Kinh, do có đường biên giới chung hơn 2.000 km với Miến Điện, Trung Quốc đã ít nhất hai lần thông báo thuyết phục được Naypyidaw và các phe nổi dậy vũ trang ngừng giao tranh. Gần đây nhất là hôm 12/01/2024 sau ba vòng đàm phán tại Côn Minh tỉnh Vân Nam. Nhưng chưa đầy 24 giờ sau, MNDAA Liên Minh Dân Chủ Quốc Gia Miến Điện, một trong ba bên chủ chốt trong TBA xác nhận thỏa thuận Côn Minh « tan vỡ » khi quân đội dùng « vũ khí hạng nặng » tấn công một ngôi làng ở bang Shan.Quân Đội Giải Phóng Quốc Gia Ta'ang TNLA chỉ trích Bắc Kinh chỉ « lo bảo vệ lợi ích của Trung Quốc » trong khu vực và thỏa thuận ngừng bắn là thủ thuật « câu giờ có lợi cho bên quân đội chính quy đang thất thế ».Một nguồn tin khác trích dẫn thông cáo của TBA nhắc lại mục tiêu của liên minh vũ trang này là giành lại quyền lực từ tay giới tướng lĩnh.Trung tuần tháng 12/2023, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc Mao Ninh cũng đã rất tự hào khoe thành tích « nỗ lực hòa giải » của Bắc Kinh. Các vòng đàm phán sau đó ở Côn Minh đã phủ nhận thành công của Trung Quốc.Quyền lợi kinh tế và mối lo bất ổn ở biên giớiTheo tất cả các nhà quan sát, những hoạt động ngoại giao dồn dập đó của Trung Quốc là nhằm « bảo vệ » ổn định tại một vùng ngay sát cạnh, bảo đảm an ninh cho hàng trăm ngàn công dân Trung Quốc tại các cửa khẩu và nhất là bảo vệ những lợi ích kinh tế, thương mại của Trung Quốc tại quốc gia Đông Nam Á này. Do xung đột vũ trang tại Miến Điện từ cuối tháng 10/2023, thiệt hại về kinh tế và thương mại song phương đã « lên tới 10 triệu đô la ».Tháng 02/2021, khi tập đoàn quân sự Miến Điện lật đổ chính quyền dân sự, từ Nhật Bản đến Úc hay Âu Mỹ đã ban hành lệnh trừng phạt Naypyidaw. Miến Điện cũng đã bị các đối tác trong ASEAN xa lánh. Riêng Bắc Kinh đã đầu tư thêm 113 triệu đô la vào Miến Điện trong cùng năm. Trung Quốc là nguồn bảo đảm đến 25 % tổng đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Miến Điện.Nhân danh nguyên tắc « không can thiệp vào công việc nội bộ » của bất kỳ một quốc gia nào, Trung Quốc kiên nhẫn duy trì quan hệ với nước láng giềng sát cạnh và « tiếp tục thúc đẩy các dự án trong khuôn khổ Con Đường Tơ Lụa mới », đặc biệt là dự án đầu tư vào cảng nước sâu Kyaukphy, cửa ngõ hướng ra Ấn Độ Dương.Nhưng trên thực tế bất ổn kéo dài tại Miến Điện càng lúc càng khiến Bắc Kinh bực mình, nhất là khi họ nhận thấy « tập đoàn quân sự Miến Điện không là những đối tác đáng tin cậy cho Trung Quốc thực hiện những mục tiêu chiến lược mà họ đã đề ra », như Jason Tower, một chuyên gia Mỹ về Miến Điện tại Bangkok ghi nhận.Trả lời RFI tiếng Việt, giáo sư Emmanuel Veron, chuyên gia về Trung Quốc đương đại, Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Phương Đông - INALCO Paris nhấn mạnh đến « mật độ » trong bang giao giữa Bắc Kinh với Miến Điện từ rất lâu nay không chỉ về khía cạnh kinh tế hay thương mại mà thôi : Emmanuel Véron : « Quan hệ giữa Trung Quốc với Miến Điện đặc biệt quan trọng và chặt chẽ đến nỗi đôi khi giới quan sát cho rằng Miến Điện là một nước thuộc quỹ đạo của Bắc Kinh, là một chư hầu của Trung Quốc. Trung Quốc luôn chú trọng đến mối quan hệ rất cô đọng này, trước đây là với tập đoàn quân sự và hiện nay, do những bất ổn nội bộ tại quốc gia Đông Nam Á này, Bắc Kinh có khuynh hướng kết nối luôn cả với lại các lực lượng vũ trang kình địch với giới tướng lãnh cầm quyền. (...) Từng bước Trung Quốc thiên về các lực lượng chính trị và quân sự đang nổi lên tại Miến Điện. Thay đổi này xuất phát từ nhiều yếu tố mà trước hết là những chuyển biến trong nội bộ Miến Điện. Đừng quên rằng đây là một quốc gia đang trong trạng thái rất sôi động cả về chính trị lẫn về phương diện quân sự. Kế tới là những chuyển động từ bên ngoài. Tôi xin giải thích : Bản thân Trung Quốc cũng đang trải qua một số những biến động và một số hồ sơ đang vượt khỏi tầm tay. Bắc Kinh đang mất dần một số những điểm tựa. Đừng quên rằng, Miến Điện chịu ảnh hưởng cả của Trung Quốc lẫn Ấn Độ và do vậy, đây là sân chơi để hai nước lớn này của châu Á gián tiếp đọ sức với nhau. Cũng phải nói rằng, liên quan đến những bất ổn hiện nay ở Miến Điện, cũng đã có một sự can thiệp kín đáo của New Delhi. Đối với Trung Quốc đây là một vấn đề quá nhạy cảm để có thể bỏ rơi Miến Điện và điều đó giải thích cho thái độ "bắt cá hai tay" của Bắc Kinh, quay sang ủng hộ những thế lực quân sự đang nổi lên ».Cảng nước sâu Miến Điện, lộ trình thay thế cho eo biển Malacca Trong dự án Một Vành Đai Một Con Đường được ông Tập Cận Bình khởi xướng từ 2013 Miến Điện là một « mắt xích » quan trọng và hơn thế nữa bang Shan ở khu vực đông bắc Miến Điện, sát biên giới với Trung Quốc là « nút thắt » chính, là điểm khởi đầu trong tham vọng mở một hành lang kinh tế CMEC đi thẳng ra cảng nước sâu Kyaukphy.Kyaukphy – Mandalay – Muse bang Shan sẽ là trục chính để đưa dầu, khí đốt Trung Quốc nhập của Nga hay Trung Đông vào tận Côn Minh, tỉnh Vân Nam và là một « lộ trình thay thế » cho con đường giao thương hàng hải phải đi qua eo biển Malacca.Có điều từ khi liên minh ba sắc tộc thiểu số vũ trang Miến Điện TBA khởi động Chiến dịch 1027, giao tranh bùng lên ở nhiều nơi, thất thu về thương mại ở khu vực giám ranh biên giới Miến Điện -Trung Quốc đã lên tới cả chục triêu đô la. Thêm vào đó dự án xây dựng đường ống dẫn dầu đi từ cảng Kyaukphy đến bang Shan đã « nhiều lần là mục tiêu tấn công » của các phe nổi dậy.Bang Shan là cửa ngõ « 40 % xuất nhập khẩu song phương » phải đi qua. Theo các nhà quan sát, đó chính là lý do vì sao cuối tháng 11/2023 Trung Quốc đã mở một cuộc tập trận quy mô gần biên giới Miến Điện. Theo quan điểm của giáo sư Véron, tất cả các động thái cả về ngoại giao, quân sự của Trung Quốc trong vùng đều cho thấy Bắc Kinh đang lo hồ sơ Miến Điện vượt ngoài tầm kiểm soát.Emmanuel Véron : « Miến Điện ngay sát cạnh Trung Quốc, hai nước có đường biên giới chung. Vì lý do an ninh, Bắc Kinh cần bảo đảm khu vực ở biên giới phía nam này phải được ổn định. Ngoài ra từ rất lâu nay Trung Quốc đã mở rộng giao thương với quốc gia Đông Nam Á này, xem Miến Điện là một mắt xích quan trọng trong các dự án xây dựng hạ tầng cơ sở, như các hệ thống đường ống dẫn dầu …Trung Quốc đã bắt rễ sâu vào Miến Điện từ lâu nay với nhiều dự án lớn. Thành thử Bắc Kinh không thể để mất những khoản đầu tư đó. Tôi cho rằng qua việc đối thoại với các nhóm vũ trang Miến Điện, Trung Quốc đang lo mất ảnh hưởng tại quốc gia Đông Nam Á này và đây cũng chính là dấu hiệu Trung Quốc đang gặp khó khăn trước thực tế tại Miến Điện hiện nay ».Vậy câu hỏi đặt ra là Trung Quốc có những lá chủ bài nào để thuyết phục cả bên quân đội Miến Điện lẫn phe nổi dậy vãn hồi hòa bình và trật tự trong vùng biên giới ? Emmanuel Véron : « Nhìn lại giai đoạn trong thời gian gần đây, một trong những lá chủ bài của Trung Quốc để nói chuyện với Miến Điện luôn là tiền. Đó có thể là tiền để mua chuộc các quan chức, tiền chi ra cho các băng đảng mafia, cho các tổ chức tội phạm hoạt động ở vùng biên giới để khoanh vùng các hoạt động phi pháp trên lãnh thổ Miến Điện, tránh để chúng tràn quan biên giới Trung Quốc. Nói cách khác Trung Quốc dùng tiền đổi lấy an ninh. Nhưng tôi xin nhắc lại là chủ trương được áp dụng từ trước đến nay dường như đang sụp đổ cho nên Bắc Kinh chọn giải pháp đối thoại với các bên bởi vì tình hình ở khu vực biên giới với Miến Điện có khả năng vuột khỏi tầm kiềm soát ».Chuyên gia về Trung Quốc đương đại của Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông Phương Emmanuel Véron lưu ý chính sách ngoại giao của Bắc Kinh rất uyển chuyển và thực tiễn. Quan điểm của Trung Quốc « sẽ còn theo đổi tùy theo chuyển biến về tương quan lực lượng » giữa bên quân đội với các nhóm sắc tộc thiểu số vũ trang Miến Điện. Một số các nhà quan sát khác nhắc lại « tính thực dụng và mập mờ » trong quan hệ giữa Bắc Kinh với các nhóm nổi dậy ở Miến Điện. Hơn nữa kịch bản mà ông Tập Cận Bình tuyệt đối không muốn xảy ra là phương Tây can thiệp hay nhòm ngó vào Miến Điện.Một người thuộc phe chống đối tập đoàn quân sự Naypyidaw được báo Pháp Le Figaro trích dẫn thậm chí cho rằng « giờ đây Trung Quốc ủng hộ chúng tôi còn hơn cả phương Tây ». Nhưng nói như vậy không có nghĩa là Bắc Kinh bắt đầu « bỏ rơi » giới tướng lĩnh cầm quyền.Những lá chủ bài của phe nổi dậy Song các thiểu số sắc tộc Miến Điện và nhất là liên minh TBA cũng có không ít là bài trong tay để mặc cả với Bắc Kinh. Trong một bài báo gần đây, thông tín viên báo Le Monde tại Đông Nam Á, Brice Pedroletti nhắc lại lực lượng MNDAA  - Liên Minh Dân Chủ Quốc Gia Miến Điện, một trong ba liên minh Huynh Đệ vũ trang, trong quá khứ và hiện tại vẫn còn chịu ảnh hưởng rất lớn của Trung Quốc, qua những liên hệ chặt chẽ với các cộng đồng gốc Hoa sinh sống tại Miến Điện từ nhiều thế kỷ qua. Một số tài liệu khác cho thấy điểm mạnh của các nhóm nổi dậy Miến Điện là  quan hệ cả với bên quân đội Trung Quốc lẫn các băng đảng tội phạm gốc người Hoa. Cùng lúc thì Bắc Kinh ý thức được rằng biên giới Miến-Trung là một vùng rừng núi hiểm trở, là đất dụng võ của các băng đảng tội phạm, là nơi mà các đường dây ma túy, buôn người, các tổ chức lừa đảo trên mạng không bị luật lệ của Bắc Kinh hay Naypyidaw trói buộc. 

Chuyện gì xảy ra nếu như các « cửa biển » lần lượt bị khép lại ? Kênh đào Panama đã bị tê liệt vì thiếu nước. Bất ổn địa chính trị ở Cận Đông, lực lượng Houthi của Yemen đang đe dọa Hồng Hải, cửa ngõ của 40 % giao thương giữa hai châu lục Á –Âu. Những giới hạn về kỹ thuật và tham vọng của Trung Quốc ở Biển Đông là những mối nguy hiểm tiềm tàng ở khu vực eo biển Malacca và eo biển Đài Loan. « An ninh », « an ninh hàng hải » và « tự do lưu thông trên biển » mang tính thời sự hơn bao giờ hết. Trong một thế giới « toàn cầu » mà 90 % thương mại quốc tế tùy thuộc vào vận tải đường biển, hiển nhiên là tại diễn đàn kinh tế thế giới Davos, Thụy Sĩ, tuần trước, các nguyên thủ quốc gia, các lãnh đạo những tập đoàn lớn trên thế giới đều bận tâm vì tình hình ở Hồng Hải.Kịch bản dây chuyền sản xuất lại đứt gẫy Lãnh đạo ngân hàng Anh Barclays tại diễn đàn kinh tế Davos bi quan cho rằng sau khủng hoảng dịch Covid-19 và chính sách phong tỏa nghiêm ngặt của Bắc Kinh, nhiều người đã tưởng rằng chuỗi cung ứng toàn cầu giờ đây sẽ hoạt động « bình thường trở lại ». Thời sự ở Hồng Hải như chưa cho phép chứng minh điều đó.Tổ Chức Thương Mại Thế Giới đang kỳ vọng giao thương toàn cầu phục hồi trong năm 2024, nhưng WTO đã đột ngột giảm dự phóng vì « căng thẳng về địa chính trị nghiêm trọng hơn, những rối loạn ở Hồng Hải ảnh hưởng đến kênh đào Suez và những xáo trộn ở kênh đào Panama vì biến đổi khí hậu ».Kinh tế gia Karen Harris, thuộc cơ quan tư vấn Bain&Co, trụ sở tại Boston Hoa Kỳ, được AFP trích dẫn, khẳng định rõ trách nhiệm của lực lượng nổi dậy Yemen : Tấn công vào các tàu chở hàng, Houthi đang « làm thay đổi cục diện thương mại quốc tế và làm tăng thêm phí tổn vận tải đường biển ».Tổng giám đốc Maersk, một trong 5 tập đoàn vận tải đường biển hàng đầu của thế giới, nhìn nhận « chuỗi cung ứng toàn cầu bị xáo trộn ít nhất là trong nhiều tháng ». Một số nhà máy của hai hãng xe Tesla và Volvo tại châu Âu đã phải cho nhân viên tạm nghỉ việc vì thiếu phụ tùng. Qatar cảnh báo các dịch vụ cung cấp khí hóa lỏng « sẽ bị vạ lây ».Trả lời đài RFI Pháp ngữ, chuyên gia về quan hệ quốc tế Emmanuel Véron, giảng dậy tại Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông Phương INALCO và Trường Hải Quân trước hết nhấn mạnh đến vị trí địa chiến lược của Hồng Hải trên bàn cờ thương mại quốc tế :  « Đây là một trong những nhánh chính của giao thông hàng hải quốc tế, nối liền Á-Âu, nghĩa là có đến hàng ngàn, hàng chục ngàn tàu chở hàng, tàu chở dầu phải đi qua Hồng Hải, qua kênh đào Suez trong các hoạt động giao thương giữa châu Á với châu Âu và Trung Đông. Hồng Hải là cửa ngõ nối liền Ấn Độ Dương với Địa Trung Hải thông qua con kênh đào Suez trên lãnh thổ Ai Cập, mang tính thiết yếu đối với thị trường năng lượng, và nguyên liệu. Đây cũng là một trong những tuyến huyết mạch trong thế giới toàn cầu hóa hiện nay và là một trục chiến lược trên bàn cờ thương mại quốc tế ».Tuyến đường huyết mạchVì bất ổn ở Hồng Hải, tập đoàn dầu khí BP hôm 18/12/2023 « ngừng » các chuyến tàu đi qua khu vực « nóng » này. Bốn trong số 5 tập đoàn vận chuyển đường biển lớn nhất thế giới cũng đưa ra quyết định tương tự.Theo các giới chức trong ngành, trong vài tuần lễ số tàu thuyền đi qua kênh đào Suez của Ai Cập giảm 42 %, trong lúc các chuyến tàu chở hàng từ Âu sang Á mất thêm « từ 8 đến 15 ngày ». Giáo sư Véron phân tích tiếp :« Phải đánh đường vòng đi qua châu Phi, qua Mũi Hảo Vọng, mỏm cực nam của Nam Phi để đưa hàng hóa từ châu Á sang châu Âu gây tổn thất cho các công ty vận chuyển. Trước mắt chưa thể thẩm định chính xác về các khoản thất thu đó, bởi vì bất ổn trong khu vực sẽ còn kéo dài. Tuy nhiên, theo các số liệu đáng tin cậy, trong giai đoạn cuối 2023 và trong những tuần lễ đầu năm nay, thiệt hại đã lên tới hàng ngàn tỷ đô la và còn hơn thế nữa ».Chính trong bối cảnh đó lại dấy lên lo ngại chuỗi cung ứng và sản xuất bị gián đoạn. Giáo sư Véron : « Một mặt chúng ta sẽ bị thiếu hay sẽ khó tiếp cận một số mặt hàng, thí dụ như là phụ tùng xe hơi như trong thời kỳ thế giới bị phong tỏa để chống dịch Covid-19. Một số chuỗi cung ứng sẽ bị chựng lại hoặc bị gián đoạn. Mặt khác, sẽ phải mất nhiều ngày hơn để hàng được chuyển đến các nhà máy. Các chi phí vận chuyển sẽ tốn kém hơn … Ba tác động nói trên cộng lại ảnh hưởng đến hoạt động tại các cơ sở sản xuất ở châu Âu và hệ quả kèm theo là trong những tuần và những tháng tới, châu Âu có chiều hướng bị lạm phát ».  Trung Quốc trong thế « trên đe dưới búa »Phát biểu tại diễn đàn kinh tế Davos, thủ tướng Lý Cường khoe thành tích tăng trưởng vượt ngưỡng 5 % trong năm 2023, nhưng không hẳn ông thực sự an tâm khi biết rằng nếu giao tranh ở Hồng Hải kéo dài, Trung Quốc là một trong những nạn nhân đầu tiên phải trả giá đắt.Bắc Kinh lo rằng xăng dầu của Trung Đông chậm được chuyển đến các nhà máy ở Hoa Lục. Trong chiều ngược lại, xung đột tại một khu vực là cửa ngõ nối liền Ấn Độ Dương với Địa Trung Hải khiến hàng sản xuất của Trung Quốc khó tiếp cận các thị trường từ Trung Đông đến châu Phi và nhất là châu Âu.Sau hơn ba năm đóng cửa chống dịch, khủng hoảng ở khu vực Hồng Hải lần này là « giọt nước làm tràn ly » hay đúng hơn là làm tràn các nhà kho của Trung Quốc và đẩy các công ty xuất khẩu vào thế « tuyệt vọng ». Trong mắt ông Marco Castelli, sáng lập viên IC Trade chuyên xuất khẩu phụ tùng sản xuất từ các nhà máy ở Hoa Lục sang châu Âu, đây là một cú phạt kép. Trả lời thông tín viên RFI Stéphane Lagarde tại Bắc Kinh lãnh đạo IC Trade cho biết :« Tác động đầu tiên là thời hạn chuyển hàng bị kéo dài, mất thêm từ 20 đến 25 ngày so với bình thường. Đây là một vấn đề về mặt tài chính và liên quan luôn cả đến việc quản lý các kho hàng cả từ phía các khách hàng lẫn các nhà cung cấp của chúng tôi. Hệ quả thứ nhì là giá cả vận chuyển bị đẩy lên cao ».Trung Quốc sợ mất kháchMột thí dụ cụ thể là trong vài tuần, chi phí chở hàng từ Trung Quốc sang Pháp đã tăng gấp ba và thậm chí là gấp bốn, chỉ vì phải tránh né Hồng Hải và không thể đi qua kênh đào Suez. Một mối nguy hiểm khác là các nhà xuất khẩu Trung Quốc đang bị mất khách như một chủ doanh nghiệp ở Nghĩa Ô, tỉnh Chiết Giang so sánh :« Tình hình khả quan hơn so với thời kỳ chúng tôi phải đối mặt với virus gây đại dịch Covid. Buôn bán thì có lúc trồi lúc sụt và chúng tôi cố gắng giải thích với các khách hàng ở châu Âu và châu Phi điều đó. Hy vọng là tình trạng này không kéo dài. Hiện thời khâu vận chuyển quá đắt. Trước đây một contener gửi sang pháp là 2.000 euro, bây giờ là 6.000 euro. Một số khách hàng của chúng tôi vẫn còn hàng trong kho nên họ cố gắng đợi sau dịp nghỉ Tết nguyên đán mới đặt mua thêm hàng. Người ta hy vọng tình hình lắng xuống, giá cả phải chăng hơn một chút. Một khách hàng của chúng tôi ở Maroc nói là họ vẫn còn hàng và sẽ đợi sau Tết mới đặt mua thêm. Tuy nhiên, những ai đang cần thì bắt buộc phải chịu những phí tổn nặng hơn. Họ cần hàng để bán. Cuối cùng thì người tiêu dùng sẽ phải trả giá đắt hơn ».Hai đầu máy tăng trưởng cùng bị hỏng ?Điểm khiến chính quyền Bắc Kinh  lo ngại hơn cả là vào lúc kinh tế nội địa đang chựng lại, người dân « biếng nhác tiêu xài » và Trung Quốc vẫn phải trông cậy vào xuất khẩu, bất ổn ở Hồng Hải đẩy cơ xưởng sản xuất của thế giới này vào cảnh « trên de dưới búa ». Tiêu thụ nội địa và xuất khẩu mà cùng  chựng lại thì hệ quả kèm theo là thất nghiệp gia tăng vào lúc mà, như hãng tin Anh Reuters ghi nhận, đối với một số nhà máy Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu sang Châu Âu và châu Phi chiếm đến 40 % doanh thu.Khả năng can thiệp của Iran ?Chính vì yếu tố an ninh và căng thẳng địa chính trị đe dọa đến ổn định và thịnh vượng chung toàn cầu hơn bao giờ hết, cho nên câu hỏi đặt ra là liệu Bắc Kinh có thể khai thác ảnh hưởng của mình với đối tác Iran để thuyết phục Teheran, điểm tựa quân sự cho lực lượng Hồi Giáo theo hệ phái Shia ở Yemen, ngừng khuấy động tình hình ở Hồng Hải hay không. Chuyên gia về Trung Đông David Rigoulet - Roze, Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược Pháp IRIS, thận trọng cho rằng, ngay cả tiếng nói của Iran với phiến quân Houthi cũng chỉ có hạn : « Chúng ta có thể nghĩ rằng Trung Quốc sẽ yêu cầu Iran can thiệp kềm hãm lực lượng Houthi trong các hoạt động ở Hồng Hải, bởi phe Hồi Giáo Yemen này là công cụ của Teheran. Sự thực không hoàn toàn là như vậy. Phe Houthi có một số lợi ích về địa chính trị phù hợp với của Iran, tham gia ‘trục kháng chiến' chống lại Nhà Nước Do Thái, nhưng không nhất thiết là hoàn toàn do Teheran điều khiển. Quân Houthi có những tính toán riêng của họ. Thí dụ như đại diện của phe nổi dậy Yemen này tuyên bố bảo vệ tàu thuyền của Nga và Trung Quốc, nhưng giao thương hàng hải và chuỗi cung ứng toàn cầu đâu chỉ thu hẹp trên những chuyến tàu chở hàng của Nga hay Trung Quốc. Bắc Kinh hoàn toàn ý thức được điều đó và không muốn hàng hóa của Trung Quốc gặp trở ngại trên đường vận chuyển sang châu Âu. Châu lục này là một trong những thị trường chủ chốt của Trung Quốc. Thành thử vấn đề ở đây liên quan đến toàn cầu và xung đột ở Hồng Hải có chiều hướng trở thành một cuộc xung đột ‘toàn cầu hóa'».Kênh đào Panama và Biển Đông Ngoài vấn đề an ninh ở Hồng Hải gây nhiều thiệt hại cho các công ty vận chuyển, làm rối loạn phía phía « cung » lẫn phía « cầu », mãi tận châu Mỹ, từ 2023 hạn hán làm kiệt quệ kênh đào Panama cũng là một mối lo âu lớn. Song như ông Paul Tourret, Viện Cao Đẳng Kinh tế Biển ISEM của Pháp, lưu ý : Kênh Panama bị cạn nước ảnh hưởng nhiều đến các nền kinh tế trong khu vực như Peru, Ecuador hay Chilê. Con kênh nối liền Ấn Độ Dương với biển Caribê này là nơi mà 2 hay 3 % mậu dịch quốc tế phải đi qua.Châu Á mới là điểm nóng tiềm tàng. Chính xác hơn là ở hai eo biển Malacca và Đài Loan. Malacca là ngã tư giữa Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, biển Andaman và Biển Đông. Đây là nơi mỗi năm có chừng 90.000 tàu thuyền qua lại trong hai chiều. Ông Tourret nhấn mạnh : « Những tham vọng của Trung Quốc ở Biển Đông và xa hơn một chút là căng thẳng tại eo biển Đài Loan là những mối đe dọa tiềm tàng ».Về eo biển Malacca nhà nghiên cứu Paul Tourret, Viện ISEMAR của Pháp, chú ý nhiều đến những yếu tố « kỹ thuật ». Ông giải thích « có những khúc tuyến đường hàng hải trải dài 900 km này chỉ rộng chừng từ 3 đến 5 cây số, với độ sâu chỉ chừng 25 mét. Ở đây tàu bè san sát, mỗi một tàu chở hàng chỉ cách nhau có chừng 500 thước (…) Nếu giao thương hàng hải trong vùng biển này tăng thêm và vượt ngưỡng 100.000 tàu/năm thì e rằng tai nạn thể nào cũng sẽ xảy ra ».  Liên quan đến eo biển Đài Loan, giới trong ngành biết rằng hai siêu cường kinh tế thế giới là Mỹ và Trung Quốc cùng thận trọng không dám chận cửa biển này. Song cũng không một ai dám cam đoan rằng vùng biển này sẽ luôn được bình yên.

Bầu cử tổng thống Mỹ và hai cuộc xung đột ở Ukraina và Gaza sẽ định đoạt tương lai kinh tế toàn cầu năm 2024. Nga và Trung Quốc, một trục mới về thương mại toàn cầu đang định hình. Khối BRICS đón nhận 5 thành viên mới, tăng thêm sức mạnh, làm đối trọng với phương Tây. Nhờ chiến tranh Ukraina, Mỹ trở thành nguồn cung cấp dầu thô số 1 của Pháp. 200 ngày trước Thế Vận Hội, Paris trước thách thức tái chế rác thải Olympic 2024. Trong bài tham luận trên báo Le Monde hôm 29/12/2023 giải Nobel Kinh tế 2001, Joseph Stiglitz, ghi nhận « khả năng Donald Trump đắc cử và một cú sốc dầu hỏa do chiến tranh Israel Hamas gây nên đang đè nặng lên viễn cảnh kinh tế toàn cầu cho năm 2024 ». Hiếm khi nào tất cả các nhà phân tích cùng đồng loạt đánh giá « rủi ro lớn nhất đối với kinh tế toàn cầu 2024 là yếu tố địa chính trị ». Chiến tranh Ukraina bước sang năm thứ ba, xung đột ở Cận Đông đang lôi kéo Hồng Hải vào vòng xoáy giao tranh, làm dấy lên trở lại nguy cơ lạm phát.Ẩn số chính trị là mối đe dọa lớn nhất2024 là năm mà dân cư tại những quốc gia chiếm « 60 % GDP toàn cầu » được kêu gọi bầu lại các lãnh đạo, từ ở Nga đến Ấn Độ, Anh Quốc ; từ ở Đài Loan đến Hoa Kỳ. Ludovic Subran, kinh tế trưởng hãng bảo hiểm Alliance đặc trách về giao thương quốc tế, nhấn mạnh « chính những ẩn số về chính trị đang đặt nhiều hộ gia đình và các doanh nghiệp trong thế chờ đợi ». 2024 do vậy có thể là một năm tăng trưởng toàn cầu không « tìm được lực đẩy ».Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế dự phóng tăng trưởng của Hoa Kỳ cho năm nay chỉ đạt 1,5 %, thấp hơn nhiều so với mức 2,1% trong năm 2023. Tại châu Âu, tình hình cũng không sáng sủa hơn và tăng trưởng trong khu vực đồng euro có thể chỉ bằng 1/3 so với hồi năm ngoái. Trong khi đó, Trung Quốc vẫn « loay hoay » đi tìm chiếc đũa thần và chắc chắn ông khổng lồ châu Á này sẽ không là « đầu tầu tạo đà cho tăng trưởng của thế giới » trong năm 2024 như thẩm định của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế.Pháp : CAC40 chia lãi 100 tỷ euro cho cổ đông2024 cũng là năm mà « nhiều thách thức chờ đợi các đại tập đoàn của Pháp » : 40 doanh nghiệp hàng đầu tham gia sàn chứng khoán trong bảng xếp hạng CAC40 sau một năm 2023 thành công rực rỡ, chia 100 tỷ euro tiền lãi cho các cổ đông, nhưng giờ đây từ ngành thời trang hạng sang đến các tập đoàn năng lượng, từ các ngân hàng lớn hay các công ty trong ngành xây dựng đến ngành công nghiệp quốc phòng đều hướng nhìn về kết quả bầu cử đầu tháng 11 ở Hoa Kỳ, về tình hình tại Biển Đông, về tham vọng của Bắc Kinh với Đài Loan, về khả năng « bật dậy » của kinh tế Trung Quốc, về những nước cờ của Nga trên hồ sơ Ukraina hay về số phận của dải Gaza ở Cận Đông. Liên Hiệp Châu Âu bị nhiều cuộc đọ sức về thương mại với Washington, với Bắc Kinh thách thức. Quyết định cấm bán xe hơi chạy bằng xăng, từ năm 2035 Bruxelles tạo điều kiện cho ô tô điện của Trung Quốc tràn ngập thị trường nội địa, bót chết ngành công nghiệp xe hơi lâu đời của châu Âu với những tên tuổi lớn như Volkswagen của Đức, Fiat của Ý hay Renault, Peugeot, Citroën của Pháp …Với đồng minh Hoa Kỳ, đạo luật chống lạm phát IRA của chính quyền Biden tiếp tục là cái gai giữa hai bờ Đại Tây Dương. Giới chuyên gia dự báo trước ngày bầu cử tổng thống Mỹ, Washington không thể nhượng bộ hay nương nhẹ các đối tác châu Âu.Dầu - khí : Một trật tự mới Trên bàn cờ năng lượng quốc tế, một trật tự mới đã hình thành : từ cuối năm 2022, sau 10 tháng Nga đưa quân xâm chiếm Ukraina, Mỹ đã dễ dàng qua mặt Na Uy và Nga để trở thành nguồn cung cấp khí đốt số 1 của Pháp và từ năm ngoái thì các nhà sản xuất dầu thô của Hoa Kỳ cũng thống lĩnh thị trường Pháp. Năm 2018, Mỹ đứng hạng 9 trong số các nguồn cung cấp khí đốt cho Pháp. Nga bị mất 4 hạng theo thống kê của bộ Chuyển Tiếp Năng Lượng Pháp. Điều đó không cấm cản Pháp nói riêng và thế giới nói chung vẫn trong tình trạng « khát dầu » như chuyên gia về năng lượng, Francis Perrin, giám đốc nghiên cứu Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS giải thích trên đài truyền hình Pháp France 24 :« Dầu hỏa chiếm một vai trò rất lớn và rất quan trọng trong các hoạt động kinh tế toàn cầu. Đây là nguồn năng lượng chủ chốt trong lĩnh vực giao thông trên bộ, trên không và trên biển ; là nguyên liệu thiết yếu của ngành công nghiệp hóa dầu và trong các nhà máy sản xuất nhựa. Trong ba loại năng lượng hóa thạch thì dầu hỏa chiếm vị trí cao nhất với khoảng 30 %, đứng trước than đá và khí tự nhiên. Hiện tại, ngành giao thông tùy thuộc từ 90 đến 100 % vào dầu lửa, và đây cũng là nguồn năng lượng bảo đảm 100 % các hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp nhựa. Tiêu thụ toàn cầu năm 2023 đã vượt kỷ lục của hồi năm 2019, tức là trước khi xảy ra đại dịch COVID. Nhu cầu tiêu thụ trong năm nay sẽ còn cao hơn nữa so với kỷ lục của năm 2023 ».Cận Đông và nguy cơ « một cơn sốt dầu »Trong những tuần lễ cuối năm 2023, giới trong ngành báo động « giá năng lượng lại bị đẩy lên cao », nhưng lần này không vì Liên Âu lệ thuộc vào dầu khí của Nga mà là do tác động dây chuyền từ xung đột ở dải Gaza giữa Israel và phong trào Hồi giáo Palestine Hamas : phe Hồi giáo Houthi ở Yemen được Iran bảo trợ, liên tục tấn công vào các tàu chở hàng của phương Tây hay của các nước ủng hộ Israel đi qua Hồng Hải.Nhiều tập đoàn như BP của Anh và các hãng vận tải đường biển thông báo « tránh đi qua khu vực nhạy cảm này ». Đánh đường vòng quanh lục địa châu Phi vừa « dài ngày hơn, tốn kém hơn » … Lập tức giá dầu Brent tăng thêm 3 % trong một tuần lễ và giá khí đốt tăng thêm 12 % trong một ngày. Hồng Hải là nơi 8 % khí hóa lỏng LNG của thế giới phải đi qua.Theo một số các chuyên gia về an ninh hàng hải quốc tế, tình hình sẽ « nóng lên thêm nữa trong những tuần lễ và những tháng sắp tới ». Đối với người dân bình thường, câu hỏi quan trọng nhất là liệu rằng các hộ gia đình có phải đối mặt với một làn sóng lạm phát nữa hay không. Theo phó giám đốc Đài Quan Sát về Tình Hình Kinh Tế Pháp OFCE, Mathieu Plane, « khủng hoảng lạm phát dường như bắt đầu thuộc về quá khứ, thế nhưng hiện vẫn còn quá nhiều điều bất trắc, nhất là về địa chính trị ». Chỉ cần xung đột ở Cận Đông lan rộng là cũng đủ để giá dầu lại tăng lên và thương mại toàn cầu lại bị khuấy động.Nga - Trung Quốc, một trục giao thương mới ? Cũng về thương mại và năng lượng, từ đầu chiến tranh Ukraina, Trung Quốc trở thành đối tác « cột trụ » của Matxcơva trong lĩnh vực năng lượng, thay vào chỗ trống mà các khách hàng châu Âu để lại. Trong chuyến công du vào trung tuần tháng 10/2023, tổng thống Vladimir Putin hài lòng thấy « quan hệ đối tác toàn diện và hợp tác chiến lược » song phương đạt « đỉnh cao chưa từng thấy ». Theo lãnh đạo tập đoàn Rosneft, Igor Setchine, « năng lượng chiếm 75 % kim ngạch xuất khẩu của Nga sang Trung Quốc ». Nga đã qua mặt Ả Rập Xê Út để trở thành nguồn cung cấp quan trọng nhất cho Trung Quốc. Cũng phải nói thêm là Bắc Kinh mua dầu khí của Nga với giá rẻ hơn trung bình 30 % so với giá của thị trường.Lãnh đạo Nga và Trung Quốc đề ra mục tiêu tổng trao đổi mậu dịch hai chiều đạt ngưỡng 200 tỷ đô la trong năm nay. Song nguyệt san kinh tế Challenges số ra tháng 3/2023 ghi nhận : đành rằng Nga dưới tác động chiến tranh Ukraina đã « xoay trục » sang châu Á, nhưng đối với Bắc Kinh, ngay cả trong lĩnh vực năng lượng, Matxcơva chỉ là một trong số các nguồn cung cấp. Bởi ngoài Nga, Turkmenistan, Kazakhstan hay Uzbekistan vẫn là những « đối tác lớn » về khí đốt. Riêng đối với khí hóa lỏng, Trung Quốc tin tưởng vào hai nguồn cung cấp là Úc và Hoa Kỳ, cho dù bang giao giữa Trung Quốc với hai thành viên trong liên minh quân sự AUKUS này đang gặp nhiều sóng gió.BRICS mở rộng : 3 mỏ dầu Điều đó không cấm cản các ông Tập Cận Bình và Vladimir Putin chia sẻ chung một tầm nhìn : cả hai cùng muốn tăng thêm sức mạnh, làm đối trọng với phương Tây. Bằng chứng cụ thể nhất là kể từ ngày 01/01/2024, khối 5 nền kinh tế đang trỗi dậy BRICS - bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi đã chính thức kết nạp thêm 5 thành viên mới (chính quyền mới tại Achentina, ứng viên thứ 6, đã từ chối tham gia khối này).BRICS mở rộng kết nạp thêm Iran, Ai Cập, Ethiopia, Ả Rập Xê Út và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất. BRICS một câu lạc bộ 5 nước đại diện cho các nền kinh tế đang phát triển chính thức hình thành từ năm 2009 giờ đây có tổng cộng 10 thành viên.Trả lời RFI tiếng Việt, giáo sư kinh tế Julien Vercueil, Viện Ngôn Ngữ và Văn Hóa Phương Đông, INALCO, phân tích rất kỹ về những mẫu số chung và những bất đồng giữa các thành viên ban đầu của nhóm BRICS, về quyết định chọn 6 nước tham gia nhóm BRICS (nhưng Achentina giờ chót bỏ cuộc) trong số hơn 40 ứng viên. Giáo sư Vercueil là tác giả của nhiều bài nghiên cứu về khối này. Gần đây nhất là bài tham luận mang tựa đề : BRICS : Les incertitudes d'un forum « alternatif » - BRICS : Những bất trắc về một diễn đàn « thay thế », bài viết đăng trên tạp chí Politique Etrangère, số 4/2023.Julien Vercueil : « Liên quan đến trật tự mới về kinh tế và thương mại của thế giới, các quốc gia đang trỗi dậy phản đối thế áp đảo của đồng đô la Mỹ và ở phía sau lập luận đó, các bên công kích Hoa Kỳ dùng kinh tế để áp đặt luật chơi với cộng đồng quốc tế. Đây rõ ràng là quyết tâm của một số thành viên trong nhóm BRICS mà đứng đầu là Nga và Trung Quốc. Matxcơva và Bắc Kinh càng lúc càng trực tiếp dùng đơn vị tiền tệ của mỗi bên để thanh toán các dịch vụ xuất nhập khẩu song phương. Vị trí của đô la trong thương mại giữa Trung Quốc với Nga đã bị thu hẹp lại. Vấn đề càng trở nên thời sự hơn nữa từ khi Nga bị phương Tây trừng phạt vì đưa quân xâm lược Ukraina. Dưới các đòn trừng phạt, các doanh nghiệp Nga phải tìm ngõ thoát để tiếp tục giao thương với phần còn lại của thế giới. Trung Quốc là điểm tựa quý giá, cho phép mua bán với các đối tác mà không cần phải sử dụng đô la Mỹ ».Nhìn vào danh sách 5 thành viên mới của khối BRICS mở rộng, Ả Rập Xê Út là một đồng minh truyền thống của Hoa Kỳ ở Trung Đông, là « mỏ dầu của thế giới ». Một mỏ dầu còn chưa được khai thác là Iran : Teheran lại là kẻ thù không đội trời chung của Mỹ, là một đối tác có trọng lượng của Nga, là một quốc gia có tham vọng trang bị vũ khí nguyên tử. Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất là thành viên nặng ký của OPEC/OPEP khối các quốc gia xuất khẩu dầu hỏa, nhưng cũng là quốc gia Ả Rập đầu tiên trang bị nhà máy điện hạt nhân, là một quốc gia tiên phong trong lĩnh vực năng lượng mặt trời của thế giới. Dubai là một trung tâm tài chính khu vực. Abou Dahbi vừa là đồng mình thân thiết của Ả Rập Xê Út và Hoa Kỳ, vừa có quan hệ rất chặt chẽ với cả Nga lẫn Trung Quốc.Về phần Ai Cập, với hơn 38 % lạm phát trong năm qua, nợ nần chồng chất, chắc chắn kinh tế không phải là điểm mạnh giúp chính quyền của tổng thống al Sissi tham gia câu lạc bộ BRICS mở rộng. Nhưng trụ sở của Liên Đoàn Ả Rập đặt tại Cairo.Trong trường hợp của Ethiopia, quốc gia này lại càng không đủ tiêu chuẩn để được xem là một « nền kinh tế đang trỗi dậy », thế nhưng lá chủ bài lớn nhất của Addis Abeba là « một mối bang giao hữu hảo với cả Matxcơva, Bắc Kinh lẫn Washington ». Giáo sư Julien Vercueil Viện INALCO phân tích tiếp :Julien Vercueil :« Một cách khách quan, việc khối BRICS đón thêm các thành viên mới không mấy quan trọng trên phương diện kinh tế. Hiểu theo nghĩa là số nước tham gia được nhân lên gấp đôi, nhưng GDP của nhóm 10 nước tham gia BRICS chỉ tăng thêm có 10 %. Điều đó có nghĩa là kinh tế không phải là yếu tố quan trọng nhất trong quyết định kết nạp thêm các thành viên mới. Điểm nhấn thứ nhì là yếu tố năng lượng. Ba trong số 5 thành viên mới (Iran, Ả Rập Xê Út và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất) là những ông khổng lồ trên bàn cờ năng lượng. Đây mới là tiêu chí quan trọng khi BRICS đón nhận thêm các thành viên mới. Theo cá nhân tôi thì Trung Quốc đã có ảnh hưởng rất lớn trong quyết định về danh sách các nước tham gia nhóm BRICS. Khối này muốn chứng minh là có sức thu hút lớn qua việc kết nạp thêm những nước khác và Bắc Kinh đã chọn củng cố quan hệ với những nền kinh tế nào có lợi cho Trung Quốc và có trọng lượng về mặt địa chính trị ».Cuộc chạy đua xử lý rác thải Olympic 2024200 ngày trước lễ khai mạc Thế Vận Hội, Paris và vùng Ile-de-France đặt mua thêm 16.000 thùng rác để trang bị cho các ngôi làng Olympic. Paris chạy nước rút tìm mọi giải pháp thực hiện lời hứa tái chế hay xử dụng lại 80 % rác thải từ sự kiện thể thao trọng đại này. Pháp muốn qua mặt Tokyo năm 2021 và Luân Đôn 2012 tranh chức vô địch Thế Vận Hội « sạch » nhất trong lịch sử thể thao Olympic.Ba năm trước, 62 % trong số 2.700 tấn rác ở Olympic Tokyo đã được « tái chế », nhưng đó là một khối lượng rác « không thấm vào đâu » bởi dưới tác động đại dịch Covid, không một du khách nước ngoài nào được đặt chân đến xứ Hoa Anh Đào vào mùa hè 2021. Lần này thách thức sẽ lớn hơn nhiều đối với thành phố Paris !!!Để « tái chế » hay « sử dụng lại » 80 % rác Olympic, thành phố Paris trông đợi nhiều vào đối tác chính là hãng sản xuất nước ngọt của Mỹ Coca-Cola. Hiềm nỗi tập đoàn này là nguồn « thải rác nhựa và gây ô nhiễm » nhất cho hành tinh !!! Trước mắt, tập đoàn Mỹ có trụ sở ở thành phố Atlanta, bang Georgia, với những lon nước màu đỏ nổi tiếng cam kết  lắp đặt 700 vòi nước trên toàn nước Pháp phục vụ các vận động viên và khán giả dự Thế Vận Hội 2024, dùng ly giấy hay nhựa tái chế, dùng chai thủy tinh và cho phép khán giả vào các sân vận động với những bình nước cá nhân để hạn chế lượng rác thải.

Kết thúc hai ngày họp 07 và 08//12/2023 tại Bắc Kinh với lãnh đạo Liên Hiệp Châu Âu, Trung Quốc « không nhượng bộ gì nhiều » trước những đòi hỏi của Bruxelles về một cán cân thương mại « cân đối hơn », về cam kết « ngưng trợ giá hàng xuất khẩu », « tạo sân chơi bình đẳng giữa các nhà sản xuất của Trung Quốc và châu Âu ». Đáp lại những đòi hỏi này, trong cuộc họp báo kết thúc thượng đỉnh, đại diện của bộ Ngoại Giao Trung Quốc về hồ sơ châu Âu, Vương Lỗ Đồng (Wang Lutong), tuyên bố ngắn gọn : « Trung Quốc không chịu trách nhiệm về thâm hụt mâu dịch của châu Âu (…), nhưng hoàn toàn sẵn sàng mua vào nhiều hơn công nghệ cao cấp nhất của châu lục này ».Vào lúc kinh tế Trung Quốc đang gặp nhiều khó khăn, một số nhà quan sát từng xem thượng đỉnh lần thứ 24 là cơ hội tốt để chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, Charles Michel và chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen mặc cả và thậm chí đặt điều kiện với chủ tịch Tập Cận Bình trên một số điểm.  Bruxelles từ 2019 đã xem Trung Quốc là một « đối thủ mang tính hệ thống ». Sau đại dịch Covid 2020-2022 và chiến tranh Ukraina mà trong đó Bắc Kinh là điểm tựa của Nga, đến mùa xuân 2023 Liên Âu chủ trương « De-risking », tức là giảm mức độ lệ thuộc vào một đối tác quá lớn như Trung Quốc. Trong hơn 5 năm liền, Liên Âu theo đuổi mục tiêu « tự chủ công nghiệp », mà chủ yếu là để đối phó với sức mạnh kinh tế ngày càng lớn của Trung Quốc.Thâm hụt mậu dịch 400 tỷ euroTrước ngần ấy nỗ lực để bớt bị chi phối bởi một đối tác thương mại quá lớn, trước ngày thượng đỉnh Bắc Kinh khai mạc, Liên Âu bị một gáo nước lạnh : thâm hụt mậu dịch với Trung Quốc trong năm 2022 « đạt kỷ lục », gần 400 tỷ euro. So với thời điểm trước Covid, hồi 2019, mức nhập siêu này của 27 nước Liên Hiệp Châu Âu đã « tăng gấp đôi ».Trả lời trên đài truyền hình Pháp-Đức Arte, nhà kinh tế Françoise Nicolas, Viện Quan Hệ Quốc Tế IFRI tại Paris, phân tích về những lý do khiến thâm hụt thương mại của châu Âu với Trung Quốc « đột ngột tăng mạnh » :« Có nhiều lý do giải thích cho mức nhập siêu nghiêm trọng của Liên Hiệp Châu Âu với Trung Quốc. Một phần là do hàng Trung Quốc có sức cạnh tranh cao, tức là hàng rẻ và châu Âu đọ không lại. Do vậy có thể nói một phần thâm hụt thương mại với Trung Quốc là hiển nhiên và đó là chuyện bình thường dễ hiểu mà chúng ta phải chấp nhận. Để đảo ngược thế cờ, bắt buộc Liêu Âu phải tăng khả năng cạnh tranh và cải thiện năng suất. Điểm không bình thường và cũng là điều cần lưu ý ở đây trong quan hệ thương mại với Bắc Kinh là xuất khẩu của Trung Quốc được chính phủ giúp đỡ. Các doanh nghiệp nước này được trợ cấp của Nhà nước. Đây là một sự cạnh tranh bất bình đẳng ».Lỗi tại chuyển giao công nghệ cho Trung Quốc Thâm hụt của Liên Âu với Trung Quốc năm 2019 là 180 tỷ euro, và đã bị đẩy lên đến gần 400 tỷ. Giám đốc trung tâm nghiên cứu Á châu Asia Centre, trụ sở tại Bangkok, Jean François di Meglio giải thích với đài truyền hình France24 đà gia tăng « đột ngột » này do tác động kép từ Covid và các chương trình chuyển giao công nghệ của phương Tây cho Trung Quốc gây nên.« 2020-2021 là những năm Covid hoành hành, Liên Hiệp Châu Âu không thể bán hay giao máy bay Airbus cho Trung Quốc như mong đợi, trong lúc đây là một cột trụ trong quan hệ thương mại song phương. Điều này cũng đáng lo ngại, vì chúng ta thấy là trong tương lai, máy bay C919 của Trung Quốc sẽ trực tiếp cạnh tranh với Airbus. Nhờ có chuyển giao công nghệ từ Airbus mà Trung Quốc đang vươn lên trong ngành sản xuất máy bay. Thành thử chuyển giao công nghệ cũng là một yếu tố góp phần làm suy yếu Liên Âu trong quan hệ với Trung Quốc ». Liên Âu và chiến thuật hù dọaBị choáng váng vì nhập siêu tăng gấp đôi trong hai năm, trước khi lên đường đến Bắc Kinh, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu tuyên bố Bruxelles « không chấp nhận để giao thương hai chiều bất cân đối như vậy kéo dài ». Liên Hiệp Châu Âu gián tiếp cảnh cáo có thể tăng thuế nhập khẩu đánh vào hàng Trung Quốc bán sang châu Âu, hay như Hoa Kỳ, khối 27 thành viên châu Âu cũng sẽ « hạn chế xuất khẩu sang Hoa Lục một số mặt hàng nhạy cảm, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn và công nghệ cao ». Dường như Trung Quốc không mấy « lo sợ » trước những lời hù dọa đó.Trái lại, giới quan sát ngạc nhiên là tại Bắc Kinh, chính bà Ursula von der Leyen đã « mềm mỏng hơn » trong đối thoại với các lãnh đạo Trung Quốc, từ chủ tịch Tập Cận Bình đến thủ tướng Lý Cường và khẳng định bà « hài lòng » vì Trung Quốc nhìn nhận « trao đổi mậu dịch song phương cần phải được cân bằng ».Thái độ « mềm mỏng » được giải thích phần nào do Bắc Kinh dọa và đã bắt đầu giới hạn xuất khẩu một số kim loại hiếm, chìa khóa của « chuyển đổi năng lượng xanh » và công nghệ mới của phương Tây.« Lời nói suông » : Bắc Kinh bổn cũ soạn lại Tuy nhiên, ông Tập Cận Bình trong cuộc trao đổi với các lãnh đạo châu Âu cũng đã gián tiếp cảnh cáo rằng « đôi bên không nên xem nhau như những đối thủ vì những khác biệt trong hệ thống, cần tránh giảm hợp tác vì có cạnh tranh, không nên lao vào một cuộc đối đầu vì những bất đồng ». Giới phân tích đồng loạt ghi nhận, đó chỉ là « một lời nói suông » và « trống rỗng ». Françoise Nicolas, giám đốc nghiên cứu đặc trách khu vực Châu Á-Ấn Độ-Thái Bình Dương của Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp nhắc lại lập trường cố hữu của Trung Quốc: đạt đến một mối bang giao « có lợi cho cả đôi bên », nhưng hiểu thế nào về khẩu hiệu đó lại là chuyện khác. Bà chờ đợi « quan hệ Liên Âu-Trung Quốc sẽ không thay đổi hay sẽ được cải thiện » trong tương lai.Nhà nghiên cứu Elvire Fabry thuộc viện Jacques Delors trên đài truyền hình France24 nêu lên một yếu tố khác : kinh tế Trung Quốc đang đình đốn, cỗ máy sản xuất và xuất khẩu này lại càng cần đến những thị trường tiêu thụ khác. Liên Âu và Mỹ hiện là những nơi « có sức mua hàng Trung Quốc mạnh nhất », hơn hẳn Nga hay các nước đang trỗi dậy.Khoảng cách kỹ thuật và công nghệ mới đang bị thu hẹp Cùng lúc thì Trung Quốc giờ đây không chỉ xuất khẩu sang châu Âu máy giặt, tivi, hay máy sấy tóc … mà đã lao vào những thị trường cao cấp. Trung Quốc vừa khánh thành đường xe lửa cao tốc tại Bồ Đào Nha. Ngoài ra Trung Quốc đang dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực như pin mặt trời, và nhất là ô tô điện … Do vậy, càng lúc càng khó để Liên Hiệp Châu Âu « lấy lại cân bằng » trong cán cân thương mại với Trung Quốc.    Điều này giải thích vì sao vào tháng 9/2023, Liên Âu đòi mở điều tra về chính sách trợ giá của Trung Quốc cho ô tô điện. Trung Quốc đã chinh phục thị trường thế giới, xuát khẩu hơn một nửa triệu ô tô điện trong sáu tháng đầu 2023. Con số này « tăng 130 % so với cùng thời kỳ năm ngoái ». Xe của Trung Quốc lại quá rẻ so với của châu Âu.Sau kinh nghiệm về « pin mặt trời Trung Quốc », Bruxelles sợ rằng 26 hãng xe Trung Quốc sẽ « bóp chết những đại gia trong ngành công nghiệp xe hơi lâu đời của châu Âu ». Các hãng xe Trung Quốc mơ ước « bán xe made in China trên thị trường của Đức ». Thực tế không thể phủ nhận là hiện tại Trung Quốc đang dẫn đầu nền công nghiệp ô tô điện thế giới. Tesla của Mỹ quá đắt và quá hiếm để có thể cạnh tranh với những chiếc BYD, Nio hay Xpeng của Trung Quốc. Cũng các hãng của Trung Quốc đang nắm giữ chìa khóa của ngành sản xuất bình điện.Quá thành công trong mục đích chinh phục thị trường thế giớiThế nhưng, theo giáo sư Grosser, việc Liên Âu mở điều tra xem xe điện của Trung Quốc bán vào châu Âu có được trợ giá hay không chẳng lợi ích gì nhiều, vì trên thực tế các cập đoàn xe hơi của châu Âu, mà đứng đầu là Đức, cũng được các chính phủ trợ giúp rất nhiều. Thế còn nhìn từ phía Bắc Kinh, hai chữ « trợ giá » không có ý nghĩa gì nhiều, như giải thích của Jean François di Meglio: Trung Quốc chi tiền cho các tập đoàn nhà nước và doanh nghiệp với dụng ý chinh phục thị trường quốc tế ngoài Hoa Lục« Lực đẩy chính của một nền kinh tế tự do là khi một đồng vốn bỏ ra chúng ta phải thu về được bao nhiêu lãi. Đối với Trung Quốc trong một thời gian dài, các doanh nghiệp không phải lo huy động vốn, vốn để sản xuất coi như được cho không bởi vì do Nhà nước cung cấp. Các công ty quốc doanh không bắt buộc phải làm ăn có lời. Chỉ cần những công ty đó chinh phục được thêm thị phần ở hải ngoại là đủ. Nếu nhìn vấn đề dưới góc độ này thì phải nói Trung Quốc đã quá thành công, tức là chi tiền ra để thu phục thị trường quốc tế ». Vỡ mộng với Trung Quốc Song trong bối cảnh kinh tế và địa chính trị phức tạp hiện tại, Trung Quốc cần đến Liên Âu. Điều này giải thích cho một số cử chỉ hòa hoãn của Bắc Kinh trước thượng đỉnh song phương. Chẳng hạn như Trung Quốc miễn visa nhập cảnh cho công dân 5 nước trong Liên Hiệp Châu Âu, hay nới lỏng các biện pháp hà hiếp Litva bởi Vilnius bênh vực Đài Loan…. Có điều Liên Hiệp Châu Âu nay « không còn ngây thơ » trước những lời đường mật của Bắc KinhGiáo sư Grosser, trường Khoa học Chính Trị Paris, phân tích :« Đúng là đã có lúc Liên Âu ngây thơ, nhưng phải nói là vào thời điểm 2008/2009, khủng hoảng tài chính toàn cầu tác động mạnh đến nhiều quốc gia tại châu lục này và nhất là đến đầu thập niên 2010, nên nhiều thành viên của Liên Hiệp Châu Âu đã cả tin vào Trung Quốc. Chủ yếu là các nước Nam Âu và Đông Âu. Hơn một chục năm sau, chính những nước này thất vọng khi thấy thành quả không nhiều, điển hình là Hy Lạp với các dự án đầu tư khai thác cảng biển… Uy tín của Trung Quốc đối với công luận châu Âu giảm dần từ một vài năm trở lại đây. Để rồi các nước vùng Baltic chẳng hạn bắt đầu lên tiếng ủng hộ Đài Loan và nhiều thành viên khác trong Liên Âu thì thận trọng hơn với Bắc Kinh. Hợp tác giữa Trung Quốc với 17 nước ở Trung và Đông Âu, nhóm mang tên 17+1, không đem lại những thành quả như mong đợi ».     Tuy nhiên, trước mắt, Trung Quốc hài lòng với một cán cân thương mại « bất cân đối » và bất lợi cho châu Âu. Như giám đốc Asie Centre, ông Di Meglio nhận định, trong mọi trường hợp Liên Hiệp Châu Âu vẫn ở thế yếu khi đối thoại với Bắc Kinh.

Với diện tích 550 ngàn km², Pháp – quốc gia rộng lớn nhất trong Liên Hiệp Châu Âu – là nền kinh tế thứ ba tại châu lục và đứng hàng thứ 7 trên thế giới. Nhờ vào một nền công nghiệp quốc phòng tiên tiến, Pháp được xếp là cường quốc quân sự thứ 8 trên toàn cầu. Dù vậy, cũng giống như cảm nhận của hai phần ba người dân Pháp, giới quan sát có chung nhận xét : Pháp không còn là một đại cường và tầm ảnh hưởng của Pháp trên trường quốc tế đang đà suy giảm. Pháp: Cường quốc được lắng nghe nhưng không được trông đợiTừ những năm 2000, có một câu hỏi luôn được đặt ra : Pháp có còn là một cường quốc hay không ? Câu trả lời vẫn là « Có », nước Pháp vẫn là một cường quốc quan trọng nhờ ít nhất vào ba lá chủ bài : Một ghế thành viên thường trực trong Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, một vị trí trong câu lạc bộ các cường quốc hạt nhân và một mạng lưới ngoại giao rộng lớn được cho là đứng hàng thứ ba trên thế giới, chỉ sau Mỹ và Trung Quốc.Ngoài ra, nước Pháp có thể trông cậy vào ngôn ngữ Pháp, sắp tới sẽ được hơn 300 triệu người sử dụng ; sự hiện diện đông đảo của Pháp tại nhiều định chế quốc tế ; một vai trò quan trọng trong khối Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương – NATO và Liên Hiệp Châu Âu cũng như là một hình ảnh tích cực để thu hút đầu tư và du lịch bất chấp một số bất ổn xã hội gần đây.Tuy nhiên, nhà báo và cũng là tác giả, Richard Werly, thông tín viên báo « Blick » tại Paris trên kênh truyền hình RTS của Thụy Sĩ ngày 10/11/2023 đánh giá những lợi thế này cũng chưa đủ để nước Pháp ngày nay được « lắng nghe và trông đợi » như dưới thời tướng De Gaulle, thời tổng thống François Mitterand hay Jacques Chirac.Bởi vì, những lá chủ bài đó của Pháp đâu phải là những điều « bất di bất dịch », như lưu ý của chuyên gia Frédéric Charillon, giáo sư ngành Khoa học Chính trị trường đại học Clermont – Auvergne trên tạp chí Diplomatie số ra tháng 8-9/2023.Bản thân các định chế Liên Hiệp Quốc cũng đang bị chỉ trích là lỗi thời và ngày càng có nhiều lời kêu gọi cải tổ. Vũ khí hạt nhân thì khó sử dụng tại các nền dân chủ. Thế mạnh kinh tế của Pháp, tuy vẫn nằm trong tốp hàng đầu nhưng đã bị nhiều nước phương Nam khác qua mặt.Ngôn ngữ Pháp dù được sử dụng rộng rãi nhưng bị rút xuống như là một thứ ngôn ngữ làm việc trong các định chế quốc tế, trong nội bộ Liên Hiệp Châu Âu cũng như ở một số nước Bắc Phi, trong khi các hệ thống giáo dục nổi tiếng của Pháp ở nước ngoài bị cạnh tranh gay gắt từ nhiều nước châu Âu khác.Trong lòng khối NATO và Liên Hiệp Châu Âu, Pháp phải quan tâm đến việc có nhiều đối tác không chấp nhận thế trội và sẵn sàng đối đầu trực diện, chống đối tầm nhìn chính trị của Paris.Châu Phi: « Sân sau » đã mất !Cũng theo ông Frédéric Charillon, bất chấp các nỗ lực không ngừng từ thời tướng De Gaulle, Pháp vẫn luôn gặp khó khăn trong việc mở rộng ảnh hưởng tại nhiều vùng giờ được cho là những vùng « tâm điểm chiến lược tương lai » như Nam Mỹ, Đông Nam Á, Trung Á và Nam Á…Nhưng có lẽ ấn tượng nhất là tại châu Phi. Ở những nước thuộc địa cũ, tầm ảnh hưởng của Pháp đã bị giảm mạnh đến thê thảm. Mười năm sau chiến dịch quân sự ở Mali và nước Pháp được chào đón như là một anh hùng năm 2013, Paris giờ phải lần lượt thoái lui ra khỏi sáu nước, từng được xem như là « sân sau » của Pháp sau một loạt các cuộc đảo chính quân sự và làn sóng « bài Pháp » : Mali (2020), Tchad (2021), Guinea (2021) ; Burkina Faso (2022), Niger (2023) và Gabon (2023).Trong bối cảnh này, Paris buộc phải điều chỉnh chính sách đối với châu Phi. Tại Rwanda, sau nhiều năm căng thẳng bang giao do có liên quan đến nạn diệt chủng năm 1994, nguyên thủ Pháp có lời xin lỗi. Trên bình diện văn hóa, Paris thông qua đạo luật trao trả lại nhiều cổ vật nghệ thuật. Về kinh tế, tổng thống Macron thông báo chấm dứt đồng franc CFA – vết tích sau cùng thời thuộc địa của Pháp trong khu vực.Làm thế nào giải thích cho sự suy giảm mạnh mẽ ảnh hưởng của Pháp tại châu lục ? Ngoài yếu tố quá khứ thực dân, nhà địa chính trị Niagalé Bagayoko, chủ tịch African Security Sector Network, trên trang mạng của Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược (IRIS) đưa ra một số nguyên nhân khác  :« Trước hết có một sự tự phụ, một tham vọng quá lớn trong việc tiêu diệt chủ nghĩa khủng bố mà người dân thực sự tin tưởng. Pháp tuyên bố sẽ loại bỏ, vô hiệu hóa và tiêu diệt hoàn toàn những kẻ khủng bố, và dư luận đã không nghi ngờ gì về khả năng thực hiện của Pháp. Tuy nhiên, sau hai mươi năm, chúng ta thấy rõ là các đối tác quốc tế đã không thể vượt qua cuộc xung đột này ở bất kỳ chiến trường nào.Do vậy, sự tín nhiệm dành cho Pháp lúc ban đầu cũng vì thế đã gây ra hoài nghi và nỗi tức giận ngày càng lớn trước sự hiện diện được cho là vô ích. Và theo công luận châu Phi, yếu tố thứ hai đi kèm theo, là thái độ ngạo mạn, lối gia trưởng khinh thường của Pháp khi đối diện với các nhà lãnh đạo và công luận tại chỗ (…)Rồi cách thức xử lý khủng hoảng khi không đếm xỉa đến sự khác biệt trong phân tích chiến lược, nhất là với các nước trong vùng Sahel đã giải thích phần nào thất bại của Pháp mà chúng ta thấy rõ trong thực tế bất chấp những phủ nhận.Chẳng hạn việc ngoại trưởng Pháp thời đó là ông Jean Yves Le Drian phản đối thủ tướng Mali phủ quyết mọi cuộc đàm phán với các nhóm khủng bố cho thấy các sai lầm trong việc chọn lựa các giải pháp của Paris. Hay như trong cuộc xung đột giữa Bamako và phe ly khai ở miền Bắc Mali, cách thức Pháp hậu thuẫn cho nhóm vũ trang Touareg đã bị dư luận Mali coi như là một hành động phản bội ».Trung Đông: Hình ảnh bị lu mờỞ Trung Đông, tại những nước có các mối liên hệ truyền thống, địa lý, và văn hóa sâu rộng bắt nguồn từ những mối liên minh xưa cũ như Syria, Libya hay Liban, Pháp cũng đã bị mất ảnh hưởng, trong khi dưới thời tổng thống Jacques Chirac, Paris lại là một đối tác không thể thiếu ở khu vực.Triển vọng mở rộng ảnh hưởng trong vùng giờ dịch chuyển về phía các cường quốc trong Vùng Vịnh. Tổng thống Emmanuel Macron là nguyên thủ đầu tiên tiếp đón hoàng thái tử Mohammed Ben Salmane của Ả Rập xê Út sau vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi. Với Qatar, Paris ký kết một nghị định thư hợp tác, nhưng chính tại Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, Pháp có một căn cứ quân sự từ năm 2009.Nhà báo Richard Werly, trên kênh truyền hình RTS nhắc lại dưới thời tổng thống Jacques Chirac, nước Pháp đã để lại hai hình ảnh, hai quyết định ấn tượng : Thứ nhất là nói « KHÔNG » với cuộc can thiệp quân sự của Mỹ ở Irak qua bài phát biểu của ông Dominique Villepin tại Liên Hiệp Quốc năm 2003 và thứ hai là hình ảnh ông J. Chirac gạt đoàn hộ tống của Israel để nói chuyện với người dân Palestine ở vùng Đông Jerusalem.« Ở ông Chirac có một dạng bất đồng chính kiến theo kiểu tướng De Gaulle. Giờ hình thức này còn lại rất ít, đã bị ông Nicolas Sarkozy xóa nhòa đi rất nhiều. Quyết định gia nhập NATO đã đồng nghĩa với việc từ bỏ một phần học thuyết của tướng De Gaulle. Còn tổng thống François Hollande thì vất vả tồn tại trên trường quốc tế. Giờ đến lượt Emmanuel Macron đang nỗ lực "chèo lái" để khôi phục sức mạnh này. Tuy nhiên, thế giới đã thay đổi. Khối phương Nam toàn cầu đòi hỏi khắt khe hơn trước và cuộc chiến tranh tại Ukraina đang tạo ra trước mặt chúng ta một "trục" khác bao gồm Nga, Trung Quốc và nhiều nước khác nữa ».Khủng hoảng "AUKUS": Vố đau cho công nghiệp quốc phòngLãnh vực công nghiệp quốc phòng – chiếc đòn bẩy quan trọng không thể thiếu của Pháp trong đối ngoại – cũng « năm chìm bảy nổi » trong cuộc tranh giành ảnh hưởng khốc liệt, trước một thế giới đã bị phân mảnh và xuất hiện nhiều cường quốc bậc trung, cũng đang đòi hỏi một vị trí trong bàn cờ địa chính trị.Dù vậy, theo thống kê, Pháp là nước xuất khẩu vũ khí thứ ba trên thế giới (chiếm 11% thị phần toàn cầu), chỉ sau Nga (16%) và thua xa Mỹ (40%). Những khách hàng lớn của Paris trong năm 2022 là Ấn Độ, Qatar, Brazil, Ai Cập và Hy Lạp.Tuy nhiên, trong năm 2021, chỉ trong vòng có vài tháng, nước Pháp liên tiếp đón nhận hai vố đau : Thụy Sĩ quyết định chọn mua F-35 của Mỹ trong khi các cuộc thương lượng về Rafale của Pháp được cho là có những tiến triển tốt và nhất là, Úc bất ngờ thông báo hủy hợp đồng mua 12 chiếc tầu ngầm của tập đoàn Naval Group của Pháp và thay vào đó là tầu ngầm hạt nhân của Anh – Mỹ.Cuộc khủng hoảng này xảy ra vào thời điểm tế nhị, Pháp đặt các vùng lãnh thổ hải ngoại vào trọng tâm chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương mà Ấn Độ là một đối tác quan trọng hàng đầu đối với Pháp. Theo đánh giá từ nhà báo Richard Werly, cuộc khủng hoảng này đã để lại một tác động không nhỏ cho ngành công nghiệp quốc phòng Pháp, một mặt cho phép nước này tự chủ về an ninh quốc phòng, nhưng mặt khác lại là một công cụ ngoại giao hữu ích.« Đây là một sự sỉ nhục. Về mặt hợp đồng kinh doanh, quý vị đã ký cam kết bán 12 chiếc tàu ngầm, và hơn nữa, đó là một hợp đồng rất lớn, và đột nhiên, không hề báo trước, hợp đồng này bị một quốc gia là Úc từ bỏ khi cùng lúc ký một hợp đồng khác với Mỹ, đồng minh của quý vị. Vì vậy, đó là một sự sỉ nhục. Pháp hoàn toàn đúng khi bày tỏ bất bình với Joe Biden. Và ngay sau đó Emmanuel Macron có chuyến thăm cấp nhà nước trên thảm đỏ ở Washington. Về mặt đánh giá chiến lược, Úc cho rằng thế phòng thủ hải quân thủ tốt nhất trước Trung Quốc là các tàu ngầm hạt nhân của Mỹ. Điều đó có thể hiểu được, việc xem xét lại chiến lược của Úc là có thể hiểu được. Tôi nghĩ người Pháp cũng hiểu điều đó. Do vậy, họ đã thương lượng mức bồi thường 500 triệu euro, con số này không hề nhỏ. Nhưng thực sự, nó giống như một sự sỉ nhục cho thế mạnh của Pháp, đó là một tín hiệu rất xấu. Kể từ đó, E. Macron đã cố gắng lấy lại vị thế này. »Nhìn từ toàn cảnh này, giới quan sát nhận định việc tổng thống Pháp Emmanuel Macron muốn có một nước Pháp hùng mạnh và được lắng nghe sẽ là một nhiệm vụ đầy khó khăn. Để trở thành một cường quốc, không chỉ có thế mạnh quân sự mà còn phải có cả các phương tiện kinh tế để thúc đẩy những hồ sơ mà Pháp muốn mở rộng ảnh hưởng. Nhưng rủi thay những công cụ kinh tế này Pháp không còn nữa trong khi mà món nợ khổng lồ hơn 3.000 tỷ euro đang treo lơ lửng đe dọa đến nền kinh tế - xã hội tại xứ sở có hình lục lăng này !

Nhiều người vẫn kỳ vọng COP28 là hội nghị khí hậu quốc tế đầu tiên bàn về « tương lai năng lượng hóa thạch ». Trong năm 2022-2023, các đại tập đoàn dầu khí trên thế giới tiếp tục đầu tư hàng chục tỷ đô la để được khai thác « vàng đen » tại hơn 50 quốc gia. Venezuela muốn chiếm đoạt vùng Essequibo của Guyana bởi đây là một mỏ dầu nhiều tiềm năng và Guyana có thể trở thành một Koweit ở Nam Mỹ. Tháng 11/2023 Reclaim Finance, một tổ chức phi chính phủ chuyên quan sát về tác động của các hoạt động tài chính đối với môi trường và nhất là đời sống của con người - trụ sở tại Paris, ghi nhận vẫn không thiếu các dự án mới khai thác dầu khí trên thế giới.Trong hai năm trở lại đây, tại 58 quốc gia, 200 tập đoàn tư nhân và của nhà nước đã khởi động 437 dự án đầu tư trong ngành dầu khí. Tổng đầu tư lên tới 528 tỷ đô la chỉ riêng cho các khâu « khai thác và sản xuất ». Điểm đến của số tiền khổng lồ đó tập trung vào Qatar, Ả Rập Xê Út, Brazil, Mỹ và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất. Riêng nước Nga, không nhận được nhiều đầu tư như các đối tác vừa nêu nhưng lại là nơi chiếm được nhiều dự án hơn cả, đứng trước Na Uy.Ai tài trợ cho 437 dự án đầu tư mới vừa nêu ? Theo Reclaim Finance, tập đoàn quốc gia Ả Rập Xê Út Aramco dẫn đầu, kế tời là ExxonMobil của Mỹ. Đứng thứ ba là Petrobras của Brazil.  Cũng trong giai đoạn 2022-2023 do tác động của lạm phát đè nặng lên tăng trưởng của Hoa Kỳ, tổng thống Joe Biden, người từng đắc cử nhờ cam kết sẽ « không có thêm một giếng dầu nào khác trên đất Mỹ », đã cho phép tập đoàn ConocoPhillips khởi động một dự án « khổng lồ » tại Alaska. Tập đoàn dầu khí của Anh BP được phép thăm dò và khai thác ngoài khơi vùng Newfoundland của Canada mặc dù đấy là một vùng biển thuộc bảo tồn.Tại Luân Đôn, thủ tướng Anh Rishi Sunak tháng 7/2023 cấp giấy phép cho ít nhất 100 dự án ở Biển Bắc. Pháp cũng đang lao vào cuộc săn lùng dầu hỏa : tháng trước, tập đoàn Canada Vermilion vừa được phép khoan thêm 8 giếng dầu ở vùng Gironde, miền tây nam nước Pháp. Paris, từ 2017 đã thông qua một đạo luận dự trừ ngừng sản xuất dầu hỏa và khí đốt kể từ năm 2040.Nước Nga của tổng thống Vladimir Putin hoàn toàn không có lý do gì để ngừng lại các dự án bạc tỷ với các đối tác Trung Quốc và kể cả châu Âu -bất chấp lệnh trừng phạt phương Tây ban hành từ khi Matxcơva xâm chiếm Ukraina. Các vương quốc dầu hỏa ở Trung Đông, các nhà sản xuất ở châu Phi vẫn tiếp tục đầu tư vào công nghiệp dầu khí.Vương quốc dầu mỏ của Nam Mỹ và nguy cơ xung đột vũ trangKhông ồn ào như đại đa số các nhà sản xuất hay các quốc gia xuất khẩu dầu hỏa lâu đời của thế giới, tại Nam Mỹ, hai nước nhỏ là Surinam và Guyana sắp nổi lên như những « mỏ dầu » của thế giới. Tập đoàn dầu khí Pháp, TotalEnergies dự kiến dầu tư 9 tỷ đô la thăm dò lô 58 ngoài khơi Surinam với tiềm năng 200.000 thùng dầu/ngày.Từng là thuộc địa cũ của Hà Lan, với chừng 600.000 dân cư và là một trong những quốc gia nghèo nhất trong khu vực, Surinam kỳ vọng nhiều vào các nguồn tài nguyên ngoài khơi và đang mở rộng cửa đón tác tập đoàn của Mỹ, Trung Quốc và của châu Âu.Về phần Guyana, quốc gia duy nhất thuộc Khối Thịnh Vượng Chung của Anh Quốc ở Nam Mỹ trong hai năm vừa qua, GDP đã được nhân lên gấp 3 lần nhờ có dầu hỏa. Viễn cảnh dầu hỏa của Guyana bảo đảm 1 % nhu cầu tiên thụ cho toàn thế giới vào ngưỡng 2025 đã làm dấy lên lòng tham của Venezuela sát cạnh. Guyana có đường biên giới chung với Brazil, Surinam và Venezuela cũng chính con sông Essequibo được coi là đường biên giới tự nhiên giữa thuộc địa cũ của Anh Quốc với một mỏ dầu của thế giới tại Mỹ Latinh là Venezuela.Vào lúc Caracas không phát huy được ngành công nghiệp dầu khí để phát triển thì trong vỏn vẹn 2 năm, GDP của Guyana được nhân lên gấp ba lần nhờ phát hiện những mỏ dầu ở ngoài khơi với trữ lượng ước tính tương đương với của Koweit hay của Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, nguồn sản xuất dầu hỏa lớn thứ 7 hiện nay trên thế giới.Ngày 03/12/2023 Caracas tổ chức trưng cầu dân ý khẳng định chủ quyền với vùng Essequibo, trải rộng trên 160.000 km vuông, tương đương với 2/3 lãnh thổ của Guyana. Hơn  95 % những người được hỏi xem Essequibo thuộc về Venezuela. Kết quả đó làm dấy lên lo ngại Caracas viện cớ để lấn chiếm Guyana, tước đoạt các nguồn tài nguyên tại Essequibo.Đây là một vùng đất với nhiều mỏ vàng, mỏ kim cường, đồng hay beauxite…. và dầu hỏa.Đầu tháng 11/2023 Chevron chi ra 53 tỷ đô la mua lại Hess, cũng một tập đoàn năng lượng của Hoa Kỳ để được quyền đồng quản lý các mỏ dầu ở Guyana, bởi đây là những mỏ « vàng đen dễ khai thác ». Theo tạp chí kinh tế Capital Economics, ngay cả trong trường hợp giá dầu dao động từ 25 đến 35 đô la một thùng, Chevron cũng đã có lãi.Trên nguyên tắc trong hai năm nữa, sản xuất dầu thô của Guyana sẽ cao hơn so với của Anh Quốc hiện nay và kể cả của Venezuela. Đương nhiên trong những điều kiện đó chính quyền Guyana đang đàm phán lại các hợp đồng với các đại tập đoàn của Mỹ và cả với CNOOC của Trung Quốc.Vấn đề gây lo ngại ở đây như giới trong ngành ghi nhận là lòng tham của Caracas, mà ai cũng biết, hai điểm tựa truyền thống của Venezuela là Trung Quốc và Nga. Bắc Kinh là chủ nợ lớn nhất của chế độ Maduro và thậm chí Venezuela thanh toán trực tiếp cho chủ nợ bằng dầu hỏa. Còn Matxcơva là nguồn cung cấp đến 75 % vũ khí cho Caracas và các hãng dầu của Nga có ảnh hưởng rất lớn tại quốc gia châu Mỹ Latinh này.Lợi nhuận và sức khỏe con người Trong cuộc chạy đua săn lùng dầu hỏa đó làm thế nào để các nhà khoa học thuyết phục được gần 200 phái đoàn tham dự hội nghị khí hậu COP28 ở Dubai từ bỏ năng lượng hóa thạch ?Một nghiên cứu được tạp chí khoa học British Medical Journal công bố trước ngày COP28 khai mạc, năng lượng hóa thạch là nguyên nhân gây tử vong cho hơn 5 triệu người trên thế giới. Tất cả là nạn nhân của hiện tượng ô nhiễm không khí, bụi và do tác hại của khí ozone.  Trong cương vị chủ nhà COP28 Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất dự trù đầu tư thêm 150 tỷ đô la từ nay đến 2027 để nâng cao« khả năng cung cấp về dầu khí » quốc gia.Một tín hiệu đáng lo ngại khác được các tổ chức bảo vệ môi trường và sức khỏe con người như Reclaim Finance báo động là « ngay cả các tập đoàn năng lượng chủ yếu là của châu Âu như Shell, BP hay TotalEnergies đang thu hẹp lại những mục tiêu chống biến đổi khí hậu và những tham vọng phát triển năng lượng sạch ». Tập đoàn Ý ENI mua lại Neptune Energy của Na Uy để tiếp tục đầu tư ở Bắc Âu. TotalEnergies của Pháp không che giấu là sẽ tiếp tục đầu tư vào những giếng dầu mới, tối thiểu là đến ngưỡng 2030. Điều đó không cấm cản lãnh đạo TotalEnergies thông báo những tham vọng và nỗ lực làm sạch môi trường. Chủ tịch tổng giám đốc tập đoàn dầu hỏa Pháp Patrick Pouyanné phát biểu nhân một hội nghị quốc tế : « Chúng tôi sẽ đầu tư 40 tỷ đô la trong sáu năm sắp tới để đẩy mạnh năng lượng sạch, để giảm bớt lượng phát khi thải carbon trong các hoạt động của tập đoàn TotalEnergies. 40 tỷ đô la đó tương đương với từ 40 đến 50 % tổng đầu tư của tập đoàn với mục tiêu phát huy những công nghệ mới, cắt giảm CO2 và đóng góp cho một mô hình năng lượng mới ».Giáo sư đại học Paris Dauphine, chuyên về dầu khí Philippe Chalmin lưu ý trong một bảng xếp hạng gần đây về thiện chí của các hãng dầu khí hạn chế phát thải carbon, ENI của Ý đứng đầu, kế tới là TotalEnergies.Trái lại từ COP21 ở Paris đến nay chưa bao giờ các đại tập đoàn của Mỹ cam kết về bất kỳ điều gì về một chiến lược chuyển đổi năng lượng. Cũng giáo sư Chalmin nhắc lại rằng, sở dĩ mà các hãng dầu khí tiếp tục đầu tư vào các dự án mới, bởi nhu cầu của thế giới còn tiếp tục tăng thêm : « Theo tôi Trung Quốc đang đặt ra nhiều vấn đề hơn rất nhiều so với các nước sản xuất dầu hỏa. Nói một cách thực công bằng, thì sở dĩ mà các nước sản xuất và xuất khẩu dầu hỏa tiếp tục khai thác công nghiệp này là do nhu cầu của thế giới vẫn còn tiếp tục tăng thêm. Năm tới, mỗi ngày trung bình thế giới cần thiêu thụ khoảng từ 1,5 đến 2 triệu thùng dầu ».Trong báo cáo giữa tháng 11/2023 Cơ Quan Năng Lượng Quốc Tế AIE dự phóng nhu cầu tiêu thụ vào năm tới trên toàn cầu sẽ còn tiếp tục tăng mạnh và có thể là sẽ « phá kỷ lục ». Chỉ riêng trong tháng 9 vừa qua, Trung Quốc tiêu thụ hơn 17 triệu thùng dầu/ngày. Phải đợi đến khoảng 2030 nhu cầu chung của nhân loại mới tăng chậm lại.Marc Antoine Eyl Mazzega đặc trách về khoa năng lượng tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp - IFRI giải thích về thách thức rất lớn đặt ra cho các nền kinh tế đang phát triển và đây không phải là lúc để những nước như Ấn Độ hay Brazil, Trung Quốc chấp nhận giảm tiêu thụ về năng lượng. Những quốc gia này vẫn nghiện dầu hỏa :« Tiêu thụ dầu hỏa tại các nước phương Tây giàu có, có chiều hướng giảm đi, tuy là giảm chậm hơn nhiều so với mong đợi từ phía các nhà khoa học. Vấn đề đặt ra là ở những nơi khác trên thế giới, nhu cầu tiêu thụ dầu hỏa đã tăng rất mạnh. Đành là có những giải pháp khác nhưng tất cả đều quá đắt và ngoài tầm tay của các nền kinh tế đang phát triển. Tăng trưởng về dân số đòi hỏi tăng trưởng kinh tế phải đi theo và đây là một áp lực vô cùng to lớn đối với những nền kinh tế đang trỗi dậy. Tôi muốn nói đến trường hợp của Ấn Độ, của nhiều nước ở khu vực Đông Nam Á… Trong hoàn cảnh đó, dầu hỏa vẫn chiếm một vị trí trung tâm chi dù chúng ta đã bắt đầu nói đến đỉnh điểm vào khoảng 2030, kể từ đó tiêu thụ dầu trên thế giới sẽ bắt đầu tăng chậm lại trước khi sụt giảm ».Khó để phủ nhận những kết quả nghiên cứu khoa học báo động về nguy cơ năng lượng hóa thạch đè nặng lên sức khỏe con người. Khó để bác bỏ những kết luận dầu hỏa, khí đốt và than đá thải 80 % carbon là hâm nóng trái đất. Chấp nhận những kết quả nghiên cứu đó là một chuyện, nhưng từ bỏ năng lượng hóa thạch để đi tìm những « giải pháp thay thế » là một chuyện khác.Trước khi COP28 hạ màn, Ả Rập Xê Út, hôm 05/12/2023 báo trước sẽ « tuyệt đối » chống lại việc khai tử năng lượng hóa thạch. Lập trường này được Nga và Trung Quốc tán đồng. 

Mỹ-Trung đã đạt được nhiều « tiến bộ cụ thể » sau thượng đỉnh San Francisco, nhưng đấy chỉ là vỏ bọc bề ngoài. Nhà Trắng « bắt buộc phải cứng giọng với Bắc Kinh » để kiếm phiếu trước bầu cử 2024. Trung Quốc đấu dịu vì tăng trưởng còn phụ thuộc vào thị trường và công nghệ Mỹ. Bắc Kinh tiếp tục « mài gươm cho sắc » để chuẩn bị những bước tiếp theo. Giới chuyên gia đồng loạt nhận xét như trên sau cuộc họp giữa hai phái đoàn Mỹ-Trung hôm 15/11/2023. Woodside, gần thành phố San Francisco, bang California, vào tuần trước trở thành tâm điểm thời sự quốc tế với thượng đỉnh Joe Biden-Tập Cận Bình. Sau bốn giờ họp, đôi bên ra về với nhiều « tiến bộ cụ thể ». Tổng thống Biden nêu bật hai thành công lớn : một là Bắc Kinh đồng ý hợp tác chống « sản xuất và buôn ma túy tổng hợp », trong đó có Fentanyl, được gọi là « ma túy cho dân nghèo ». Năm 2022, hơn 100.000 công dân Mỹ tử vong vì sử dụng Fentanyl quá liều. Fentanyl tàn phá nhiều gia đình Mỹ, đè nặng lên xã hội và kinh tế Hoa Kỳ. Trung Quốc bị coi « công xưởng sản xuất Fentanyl của thế giới ». Do vậy, cam kết của ông Tập với tổng thống Biden về hồ sơ này giúp Nhà Trắng ghi điểm với công luận Mỹ.Thành quả thứ nhì đạt được sau thượng đỉnh San Francisco liên quan đến việc Mỹ và Trung Quốc đồng ý nối lại « đối thoại quân sự », vốn bị gián đoạn từ tháng 08/2022. Marc Julienne, Viện Quan Hệ Quốc Tế IFRI của Pháp, lưu ý, vào lúc các hoạt « dồn dập chung quanh Đài Loan và ở Biển Đông, rủi ro xảy ra sự cố, tai nạn, hiểu nhầm càng lớn », cho nên việc đối thoại trực tiếp để nhanh chóng làm hạ nhiệt tình hình khi cần là điểm hết sức quan trọng đối với cả Bắc Kinh lẫn Washington. Mọi yếu tố cho phép giảm thiểu rủi ro xảy ra xung đột vũ trang giữa hai siêu cường kinh tế và quân sự trên thế giới, góp phần trấn an các doanh nghiệp Mỹ và các đồng minh của Washington tại Châu Á-Thái Bình Dương.  Đôi bên cùng đấu dịuVề phía Trung Quốc, trước khi chính thức ngồi vào bàn đàm phán với tổng thống Biden, các cố vấn của chủ tịch Tập Cận Bình đã dành nhiều thời gian để chuẩn bị cuộc tiếp xúc của lãnh đạo Bắc Kinh với 400 công dân Hoa Kỳ, mà phần lớn là chủ nhân các tập đoàn hàng đầu như Tesla, Apple, Pfizer hay của các quỹ đầu tư lớn nhất nước Mỹ như BlackRock, BlackStone… Thêm một lý do khiến lãnh đạo Bắc Kinh hài lòng : chính quyền Biden dịu giọng trong chủ trương « tách rời » khỏi nền kinh tế Trung Quốc.Trên đài phát thanh Pháp France Culture, kinh tế gia Agathe Demarais, thuộc trung tâm nghiên cứu châu Âu về quan hệ quốc tế (European Council on Foreign Relations), ghi nhận :« Mỹ không còn đả động đến việc tách rời khỏi kinh tế Trung Quốc nữa mà chỉ nói đến việc cần giảm thiểu rủi ro, tức là giảm mức độ lệ thuộc vào quốc gia châu Á này. Một cách gián tiếp, Washington báo trước là sẽ không ban hành các biện pháp đè nặng lên tăng trưởng của Trung Quốc, nhưng đồng thời Hoa Kỳ cũng thực sự quan ngại trước việc một số công nghệ của Mỹ giúp Bắc Kinh phát triển về mặt quân sự ». Một tuần lễ sau thượng đỉnh Mỹ-Trung 2023, vẫn chưa thấy chính quyền Biden thông báo ngừng hay nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất nhập khẩu trang thiết bị nhậy cảm với Trung Quốc, trong lúc đây có thể là một trong những điểm quan trọng đối với chủ tịch họ Tập, theo quan điểm của chuyên gia Valérie Niquet, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp trong một chương trình phát thanh trên đài France Inter :« Theo tôi, ông Tập Cận Bình thực sự cần đạt được một chút gì đó với Mỹ, đặc biệt là trên vấn đề kinh tế chẳng hạn như là về việc mở cửa thị trường hay chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực bán dẫn. Những biện pháp trừng phạt Trung Quốc, được ban hành từ thời tổng thống Trump và tiếp tục được duy trì dưới chính quyền Biden, cho thấy một cách quá rõ rệt là tăng trưởng của Trung Quốc vẫn còn phụ thuộc vào khả năng tiếp cận với công nghệ của Hoa Kỳ, vào thị trường các nước phát triển. Bắc Kinh có thể mở rộng ảnh hưởng với Nga, châu Phi hay Trung Âu nhưng tất cả những thị trường đó không thể lấp vào chỗ trống của Mỹ hay Liên Hiệp Châu Âu (...)Về chuyển giao công nghệ, Trung Quốc chưa thể tự chủ. Nhưng đương nhiên là Bắc Kinh cố gắng che đậy nhược điểm đó bằng những tuyên bố mang đầy tính tự hào dân tộc về khả năng phát triển những công nghệ của riêng mình để không phụ thuộc vào Mỹ … Nhưng thực tế cho thấy là mục tiêu đó còn xa vời ».Rối rắm trong nội bộ Trung Quốc Phải chăng điều này giải thích cho thái độ « mềm mỏng » hơn của lãnh đạo Trung Quốc tại thượng đỉnh San Francisco so với cuộc họp Biden-Tập Cận Bình ở Bali-Indonesia đúng một năm trước đây ? Cũng Marc Julienne, ghi nhận mùa thu 2023 ông Tập Cận Bình bắt tay Joe Biden vài tháng sau khi được chỉ định tiếp tục điều hành đất nước thêm một nhiệm kỳ 5 năm, công luận trong nước và quốc tế kỳ vọng nhiều vào đà bật dậy của kinh tế Trung Quốc sau 3 năm đóng cửa chống dịch. Nhưng một năm sau, « tình hình » nội bộ Trung Quốc có chiều hướng xấu đi : Ngay cả chính trị Trung Quốc cũng có những dấu hiệu bất an (ngoại trưởng và bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc hai thành viên nặng ký từng được chính ông Tập Cận Bình tín nhiệm đã bị cách chức).Về kinh tế, khủng hoảng địa ốc lan rộng, thất nghiệp gia tăng trong lúc xuất khẩu bị đe dọa vì chiến tranh Ukraina và xung đột ở Trung-Cận Đông. Đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI, vốn là một trong cột trụ của mô hình tăng trưởng của Trung Quốc từ 4 thập niên qua, nay cũng đang bị « chao đảo », cho nên, như ghi nhận của Mathieu Duchâtel, chủ nhiệm chương trình châu Á thuộc viện nghiên cứu Institut Montaigne - Paris, một trong những trọng tâm của ông Tập Cận Bình trong chuyến đi Mỹ vừa qua là nhắm trấn an các doanh nghiệp của Mỹ, quốc tế và kể cả của Đài Loan :« Theo các số liệu gần đây nhất, năm 2020 Hoa Lục thu hút 80 % đầu tư của Đài Loan ở hải ngoại. Tỷ lệ này rơi xuống còn 13,6 % năm 2022. Để so sánh tổng đầu tư của Đài Loan vào các nước trong khối Đông Nam Á đã cao hơn so với đầu tư vào Trung Quốc. Đây là một bước ngoặt hết sức quan trọng đối với Trung Quốc vào lúc các tập đoàn Đài Loan, như là Foxconn chẳng hạn, đã đóng góp rất nhiều vào tiến trình phát triển của Trung Quốc. Cho đến hiện tại, Foxconn vẫn đứng đầu trong số các hãng xưởng bảo đảm việc làm cho người lao động ở Hoa Lục. Rõ ràng là cuộc chiến thương mại khai mào dưới chính quyền Trump hồi 2018 đang dẫn đến những hậu quả lớn hơn gấp bội (...)Rất rõ ràng là phía Bắc Kinh muốn trấn an các nhà đầu tư ngoại quốc về tình hình và môi trường kinh doanh ở Hoa Lục. Đây không chỉ là một thông điệp nhắm tới các doanh nhân Mỹ mà còn nhắn gửi đến các hãng của Đài Loan bên cạnh những tuyên bố chính thức ‘đằng đằng sát khí'. Theo chỗ tôi được biết, cấp cao nhất trong chính quyền tại Bắc Kinh, trấn an các doanh nhân Đài Loan là một điểm nhấn. Một ủy viên Ban Thường Vụ Bộ Chính Trị Đảng Cộng Sản đã đề nghị thành lập một đặc khu kinh tế với những điều khoản ưu đãi, dành riêng cho các doanh nhân Đài Loan. Điểm được chọn là tỉnh Phúc Kiến, gần với Đài Loan nhất, ở phía nam Trung Quốc. Không chỉ với Mỹ mà cả với Đài Loan, sợi chỉ đỏ trong chính sách kinh tế của Bắc Kinh càng lúc càng rõ nét Sợi chỉ đỏ trong chính sách của Bắc Kinh càng lúc càng rõ nét. Thông điệp chính dường như là, bất chấp những mối đe dọa, Trung Quốc không phải là một điểm đầu tư nguy hiểm như mọi đang nghĩ hiện nay ».Những bàn tay thép trong những chiếc găng nhung Tuy nhiên, cũng sẽ là một sai lầm lớn nếu nghĩ rằng Trung Quốc đã bị dồn vào chân tường để phải nhượng bộ Washington. Drew Thomson, một cựu quan chức của Lầu Năm Góc, được đài Mỹ CNN trích dẫn giải thích thái độ « mềm mỏng » hơn vì Bắc Kinh đã nhận thấy rằng không có lợi khi thổi phồng « mối đe dọa Hoa Kỳ ». Trái lại, một mối bang giao « ổn định » và « bình thường » với nền kinh tế số 1 thế giới và phương Tây sẽ tiếp tục nuôi dưỡng cỗ máy tăng trưởng của Trung Quốc.Valérie Niquet, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp, cũng nhận thấy rằng thái độ hung hăng không cho phép Bắc Kinh thủ lợi :« Tập Cận Bình muốn là các nhà đầu tư Mỹ và quốc tế trở lại Trung Quốc vào lúc mà vốn đầu tư nước ngoài ồ ạt rút khỏi Hoa Lục. Trong một thời gian dài, khi nói đến Trung Quốc các doanh nhân quốc tế nhìn thấy những cơ hội nhiều hơn là những rủi ro. Bây giờ thì ngược lại. Người ta thận trọng trước các dự án đầu tư vào Trung Quốc, hay là chọn giải pháp Trung Quốc +1 để bớt lệ thuộc vào một quốc gia với những quyết định không nhất quán ».Về cơ bản Mỹ và Trung Quốc vẫn là những đối thủ đáng gờmMột sai lầm khác cũng tai hại không kém nếu chủ quan cho rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc bắt đầu sưởi ấm quan hệ một cách lâu dài. Agathe Demarais trung tâm nghiên cứu quan hệ quốc tế châu Âu nhắc lại : hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa ở Mỹ đang bị chia rẽ vì rất nhiều vấn đề, ngoại trừ việc xem Trung Quốc là một « mối đe dọa ».Cứng giọng với Trung Quốc dễ cho phép tổng thống Biden thuyết phục công luận trước mùa tranh cử. Do vậy, không mấy ai chờ đợi từ nay đến mùa thu sang năm, Washington sẽ nói lỏng một số các biện pháp trừng phạt và kềm tỏa Trung Quốc cả về thương mại lẫn công nghệ.Đó là chưa kể cuộc tranh giành ảnh hưởng Mỹ-Trung với phần còn lại của thế giới đang diễn ra trên rất nhiều mặt. Chỉ riêng về thương mại, hơn một nửa số thành viên khối G20 lệ thuộc vào các luồng giao thương của Trung Quốc nhiều hơn là của Mỹ. Chỉ một mình Trung Quốc chiếm hơn 20 % tổng kim ngạch mậu dịch của nhiều nước lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Úc, Brazil, Indonesia ...Nhìn từ phía Trung Quốc, ông Tập Cận Bình thừa biết Joe Biden không và không thể tỏ ra hòa hoãn (hay tệ hơn nữa là « mềm yếu ») với Bắc Kinh trên các hồ sơ quan trọng từ nay cho đến ngày bầu cử.Về cơ bản, chính sách Ấn Độ-Thái Bình Dương của Mỹ trong mắt đảng Cộng Sản Trung Quốc là công cụ để Washington « kềm tỏa đà phát triển chính đáng » của Trung Quốc trong khu vực này. Do vậy, từ thượng đỉnh Bali đến San Francisco, ông Tập Cận Bình lại càng quyết tâm hơn trong việc thực hiện « tham vọng tự chủ về quân sự và công nghệ » với Hoa Kỳ như bà Collen Cottle, một cựu nhân viên tình báo CIA được tờ USAToday (ngày 18/11/2023) trích dẫn.Nhà báo Pierre Antoine Donet, từng điều hành chi nhánh của hãng tin Pháp AFP tại Bắc Kinh, loại bỏ khả năng Mỹ và Trung Quốc « sưởi ấm quan hệ » một cách lâu dài. Chẳng qua là Washington vẫn cần hàng rẻ của Trung Quốc, Bắc Kinh thì cần công nghệ và thị trường của Mỹ để phát triển. Nhờ có sự « phụ thuộc đó », hai siêu cường thế giới này tránh lao vào một cuộc đối đầu về mặt quân sự.  

Sau nhiều năm « cuộc chiến mậu dịch » kéo dài, vế kinh tế và thương mại là một trong những hồ sơ hai nhà lãnh đạo Joe Biden -Tập Cận Bình sẽ đề cập đến nhân thượng đỉnh tại San Francisco, bên lề hội nghị Diễn Đàn Hợp Tác Châu Á Thái Bình Dương APEC. Thêm vào đó là yếu tố Nga, kể từ khi Matxcơva bị quốc tế trừng phạt vì xâm chiếm Ukraina.  Mỹ một năm trước bầu cử tổng thống còn tại Trung Quốc, toàn cảnh kinh tế khá ảm đạm : Mỗi bên mặc cả những gì với đối phương trong bối cảnh giao thương quốc tế càng lúc càng bị những tính toán chính trị làm xáo trộn ?RFI tiếng Việt mời giáo sư Sébastien Jean Học Viện Mỹ Thuật và Công Nghệ Quốc Gia CNAM phân tích về một nghịch lý trong quan hệ quốc tế : các nền kinh tế trên thế giới càng lúc càng « gắn kết chặt chẽ với nhau, càng phụ thuộc vào lẫn nhau » đồng thời thương mại, tài chính, công nghệ hay năng lượng … đều là những công cụ - nếu không muốn nói là một loại vũ khí, để mặc cả, để bắt chẹt hay kềm tỏa sức mạnh của đối phương.Sébastien Jean, nguyên là giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu về Triển Vọng Kinh Tế và Thông Tin Quốc Tế. Cùng với Thomas Gomart, giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, ông vừa cho công bố một nghiên cứu mới về thương mại quốc tế. Tài liệu mang tựa đề : « Découplage impossible, coopération improbable : Les interdépendances économiques à l'épreuve des rivalités de puissance - Không thể tách rời, ít triển vọng hợp tác : Những sự phụ thuộc về kinh tế trước những tranh giành để thể hiện sức mạnh » - Viện IFRI tháng 11/2023.    Mục tiêu một « hiệp định hưu chiến » cho các doanh nghiệp Mỹ và Trung Quốc ? Trước hết trong cuộc thảo luận được dự trù kéo dài trong bốn giờ đồng hồ ngày 15/11/2023 giữa tổng thống Mỹ Joe Biden và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, trên hồ sơ kinh tế, đâu là những ưu tiên của mỗi bên ?Hãng tin Mỹ AP ghi nhận : Washington vừa tiếp tục kiểm soát xuất khẩu chíp điện tử và linh kiện bán dẫn cho Trung Quốc vừa trấn an Bắc Kinh là Mỹ không tiến hành một cuộc chiến tranh kinh tế nhắm vào quốc gia châu Á này. Các quan chức cao cấp nhất trong chính quyền Biden nhiều lần khẳng định Mỹ không chủ trương « tách rời - decoupling » với Trung Quốc mà chỉ là « giảm thiểu rủi ro - derisking » để bớt lệ thuộc quá nhiều vào một quốc gia mà thôi. Ngoài ra phía Hoa Kỳ cũng muốn thăm dò ý định của Trung Quốc trong liên hệ thương mại, kinh tế và tài chính giữa Bắc Kinh và Matxcơva vào lúc Âu Mỹ phong tỏa kinh tế Nga, trừng phạt chính quyền Vladimir Putin đưa quân xâm chiếm Ukraina .Về phía ông Tập Cận Bình, chủ tịch Trung Quốc chờ đợi gì sau cuộc đối thoại trực tiếp thứ nhì với tổng thống Biden trong bối cảnh, trong giao đoạn từ tháng 7-9/2023 đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) rút khỏi Hoa Lục cao hơn so với số các khoản đầu tư mới vào Trung Quốc  nước ngoài vào Trung Quốc, hiện tượng này chưa từng xảy ra kể từ 1998 tới nay ?Vẫn AP dự báo Bắc Kinh muốn được bảo đảm là Washington sẽ không ban hành thêm các hàng rào quan thuế đánh vào hàng Trung Quốc bán sang thị trường Mỹ, Hoa Kỳ không dùng đòn công nghệ để « triệt hạ » các tập đoàn công nghệ mới của quốc gia này. Lịch làm việc của ông Tập trong bốn ngày từ 14-17/11/2023 có dự trù một cuộc tiếp xúc với giới doanh nghiệp Mỹ với thông điệp chính : Trung Quốc là một điểm đầu tư an toàn.Cuối cùng nếu như Nhà Trắng muốn thăm dò ý định của chủ tịch Tập Cận Bình về quan hệ giữa Trung Quốc và Nga thì đổi lại Bắc Kinh cũng muốn tìm hiểu về những ý đồ của tổng thống Biden với Đài Loan, một cường quốc trong công nghệ bán dẫn và cũng là trung tâm cuộc đọ sức Mỹ -Trung về công nghệ.Tầm mức quan trọng của cuộc đối thoại trực tiếp thứ nhì -và rất có thể là đối thoại cuối cùng trong nhiệm kỳ này của tổng thống Biden, giữa hai nhà lãnh đạo, Joe Biden -Tập Cận Bình cho thấy hai vế kinh tế và chính trị gắn chặt đến mức độ nào hai nền kinh tế hàng đầu thế giới. Đặc biệt là khi mà « những tham vọng về chính trị, và địa chính trị, yếu tố ý thức hệ càng lúc càng chi phối các hoạt động về thương mại và tài chính quốc tế » :Sébastien Jean : « Dưới tác động từ tiến trình toàn cầu hóa, các siêu cường kinh tế trên thế giới đã được gắn kết chặt chẽ với nhau hơn bao giờ hết, cả về giao thương lẫn tài chính. Nhưng từ hơn một chục năm nay, hay chính xác hơn là từ giữa thập niên 2000, yếu tố chính trị và địa chính trị càng lúc càng chi phối các hoạt động mậu dịch và kể cả trong lĩnh vực tào chính. Lần đầu tiên chúng ta rơi vào nghịch cảnh là các nền kinh tế thì liên hệ rất chặt chẽ với nhau, nhưng đồng thời các các mối hiềm khích, thậm chí là một sự thù nghịch giữa các nền kinh tế đó cũng chưa bao giờ mạnh như hiện tại (…) Dù vậy hoàn cảnh éo le này không dẫn đến tình trạng gọi là phi toàn cầu hóa. Điều rõ ràng nhất là các quốc gia vẫn rất lệ thuộc vào nhau. Tình hình như vậy lúc nào cũng căng thẳng, bởi vì mỗi bên đều có thể khai thác lá bài kinh tế, tài chính để phục vụ các ý đồ chính trị. Chính vì thế mà ngày càng có nhiều đòn trừng phạt, nhiều quyết định giới hạn xuất nhập khẩu trên một số thị trường. Tựu chung, các mối quan hệ về kinh tế và tài chính đã bị các chính giới thao túng. Có nghĩa là nhiều nước vẫn cứ ban hành các biện pháp trừng phạt, cấm vận … nhắm vào các đối phương. Câu hỏi còn lại là các biện pháp trừng phạt đó có hiệu quả hay không ». RFI : Hiệu quả có được như mong muốn hay không ? Trong trường hợp giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc thì các biện pháp tăng thuế nhập khẩu vào Mỹ đánh lên hàng Trung Quốc vẫn không cho phép Washington giảm thâm hụt mậu dich với Bắc Kinh. Thêm vào đó, hai chính quyền Mỹ liên tiếp vì lý do « an ninh quốc gia » ban hành các biện pháp cấm hay giới hạn các chương trình hợp tác về công nghệ giữa các công ty của hai nước, nhưng trên thực tế vẫn còn nhiều liên hệ giữa các một số tập đoàn Mỹ và Trung Quốc kể cả trong những lĩnh vực được coi là nhậy cảm nhất.Sébastien Jean : « Chúng ta nhận thấy rằng khó có thể đạt được những mục tiêu chính trị bằng các công cụ như vậy. Nghĩa là dùng đòn kinh tế để đạt được mục đích chính trị. Cần hiểu rằng, giao thương quốc tế dựa trên nguyên tắc ‘tôi cũng có lợi và anh cũng có lợi'. Vậy nếu tôi trừng phạt anh thì tôi cũng bị thiệt hại. Điều đó có nghĩa là một biện pháp trừng phạt chỉ có lợi nếu như chúng ta biết chắc rằng, đối phương sẽ trả giá đắt hơn so với những thiệt hại mà ta sẽ phải gánh chịu. Đó là điều rất khó thực hiện. Mỗi biện pháp trừng phạt đều luôn luôn có những liều thuốc hóa giải, có nghĩa sẽ nảy sinh những hình thức khác nhau để luồn lách lệnh trừng phát đó ».Để giảm bớt lệ thuộc vào Trung Quốc, căn cứ trên các thống kê, cho thấy, đúng là tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ với bạn hàng Trung Quốc đã giảm. Nhưng trong cùng thời kỳ, nhập khẩu của Hoa Kỳ với một số quốc gia khác như Mêhicô, hay Việt Nam, Ấn Độ… đã tăng mạnh. Bản thân ba quốc gia này thì đã mua vào nhiều hơn hàng của Trung Quốc để bán lại cho sang thị trường Mỹ. Nói cách khách Hoa Kỳ muốn tránh Trung Quốc nhưng để rồi lại bị lệ thuộc nhiều hơn vào các nhà cung cấp khác và chính những nguồn cung cấp này lại là khách hàng của Bắc Kinh. Trong điều kiện đó không thể kết luận là kinh tế Mỹ và Trung Quốc đã bớt phụ thuộc vào nhau hay đang ‘tách rời' khỏi lẫn nhau. Các luồng giao thương giữa hai nền kinh tế này chỉ trở nên mù mịt và phức tạp hơn mà thôi ». RFI : Còn liên quan đến nước Nga ?Sébastien Jean : « Đây là một trường hợp quan trọng, bởi vì lần đầu tiên nhiều biện pháp trừng phạt mạnh đã được ban hành và nhắm vào một nền kinh tế có trọng lượng như là Nga. Cùng một lúc Nga phải đối mặt với các biện pháp cấm vận cả về thương mại lẫn tài chính. Chính sách trừng phạt đã đem lại nhiều hệ quả và gây trở ngại về nhiều mặt cho kinh tế nước này. Nhưng kinh tế Nga đã không sụp đổ như nhiều người mong đợi bởi hai lý do. Về mặt tài chính Matxcơva vẫn không bị thiếu hụt tiền mặt nhờ vẫn tiếp tục xuất khẩu tài nguyên, dầu khí …. Trong những lĩnh vực khác, đành rằng Nga đã bị kẹt vì không thể tiếp cận được với công nghệ cao, bị cấm nhập khẩu một số phụ tùng có thể sử dụng trong lĩnh vực quân sự, để chế tạo vũ khí, nuôi dưỡng cỗ máy chiến tranh nhưng Matxcơva đã lách lệnh cấm đó nhờ một số trung gian, như Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ hay một số nước lân cận như Kazakhstan. Trong trường hợp này, lệnh cấm vận có hiệu quả nhưng chỉ một phần ».Tác động đến dây chuyển sản xuất và hoạt động thương mại toàn cầu ?Trong nghiên cứu vừa công bố trên trang mạng của Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI về thương mại quốc tế, giáo sư đã nêu bật một số điểm chính như sau : giao thương trên thế giới phức tạp hơn bởi các nền kinh tế vừa là những đối tác vừa là những đối thủ của lẫn nhau và lại lệ thuộc rất lớn vào nhau. Cũng chính mức độ lệ thuộc đó mà các luồng giao thương, từ hàng hóa đến tài chính… đều rất dễ bị khai thác để phục vụ cho những mục tiêu chính trị và chiến lược. Kinh tế thương mại, tài chính … dễ trở thành những công cụ để mặc cả, thậm chí là để uy hiếp các đối tác …Thưa ông Sébastien Jean, trong trường hợp đó dây chuyền sản xuất nói riêng và học thuyết thương mại quốc tế nói chung bị xáo trộn như thế nào ?Sébastien Jean « Các dây chuyền sản xuất đã bị méo mó. Hiểu theo nghĩa, như tôi vừa đơn cử trường hợp của Mêhicô hay Việt Nam và Ấn Độ khi mà các quốc gia này nhập khẩu nhiều hơn hàng của Trung Quốc để bán lại sang Mỹ. Tuy nhiên, trước những thách thức mới đó, các doanh nghiệp cũng đã thay đổi chiến lược phát triển : đa dạng hóa các nguồn cung cấp, mở các nhà máy ở nhiều nơi khác nhau tránh để yếu tố địa chính trị làm gián đoạn chuỗi cung ứng hay tránh để phải đóng cửa một số cơ xưởng …. Nhưng đó là những biện pháp đòi hỏi nhiều thời gian để mang lại kết quả. Thí dụ như Apple muốn ra khỏi Trung Quốc, mở địa bàn ở Ấn Độ và Việt Nam nhưng cần thời gian để đóng cửa bớt các chi nhánh hay cắt giảm hợp đồng với các hãng gia công Trung Quốc …. Ở cấp quốc gia, thì các chính phủ đã đẩy mạnh các chương trình tự chủ về công nghiệp, tìm mọi cách -nhất là biện pháp ưu đãi thuế khóa, để khuyến khích doanh nghiệp hồi hương… Tất cả những điều đó đòi hỏi phải mất nhiều năm mới hoàn thành ». Khái niệm An toàn về kinh tếCũng vì yếu tố « địa chinh trị », thay vì sử dụng khái niệm « cạnh tranh -competition » trong giao thương quốc tế, giới trong ngành thường nói đến một « sự đối đầu - rivality » giữa các đối tác thương mại. Do vậy theo Thomas Gomart và Sébastien Jean, hai đồng tác giả công trình nghiên cứu đăng trên trang mạng của IFRI, bài thọc thứ nhất là chưa bao giờ các nền kinh tế trên thế giới phụ thuộc chặt chẽ vào nhau như hiện tại, điều đó không cấm cản, cũng chưa khi nào các đối tác thương mại lại sử dụng « vũ khí hạng nặng » để trừng phạt lẫn nhau.Bài học thứ nhì đồng thời cũng là hệ quả kèm theo, là các quốc gia vẫn tiếp tục trao đổi mậu dịnh nhưng luôn trong thế thủ với một khái niện mới là « an toàn kinh tế -sécurité économique ». Đó là lý do vì sao Trung Quốc đã có hẳn chiến lược với ba mục tiêu : tự chủ về công nghệ cao không để phụ thuộc vào Mỹ hay các đồng minh của Washington ; làm chủ các nguồn tài nguyên thiên nhiên ; và bảo vệ quyền lợi quốc gia ở hải ngoại.Về phía Hoa Kỳ thì chính sách năng lượng được coi là một vấn đề chiến lược từ lâu nay. Ngoài ra Mỹ cũng luôn thủ thân bằng rất nhiều biện pháp trừng phạt các nước bất hảo và kể cả các nước bạn như Liên Âu. Còn Nga thì dùng khoáng sản, nông phẩm, phân bón, dầu khí ... để bắt chẹt hay mua chuộc các đối tác hay đổi thủ của Matxcơva. Trong cuộc chạy đua tranh giành ảnh hưởng đó Liên Hiệp Châu Âu mới vừa « tỉnh ngủ » và chuyển hưởng về mục tiêu tự chủ công nghiệp. Giáo sư Sébastien Jean, học viện CNAM của Pháp kết luận. 

« Kirin 9000 » có thể làm thay đổi cục diện cuộc chiến công nghệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ? Tháng 9/2023 Hoa Vi giới thiệu điện thoại thông minh cao cấp với chíp điện tử có kích cỡ 7 nano mét, « 100 % Made in China ». Mục tiêu là chứng minh Trung Quốc vẫn đủ sức thu hẹp khoảng cách với Hoa Kỳ mà không cần linh kiện bán dẫn hay công nghệ, máy móc của Mỹ và đồng minh. Phải đánh giá như thế nào về « thành tích » của Hoa Vi, con chim đầu đàn trong ngành công nghệ viễn thông Trung Quốc chỉ vài năm sau khi bị Washington trừng phạt và bị cấm tiếp cận với chíp điện tử của Mỹ, với công nghệ của Hoa Kỳ và với cả máy móc sản xuất « bọ » của các đồng minh thân thiết với Washington ? Hay như trong mọi cuộc chiến, « chiến tranh tuyên truyền » và « chiến tranh tâm lý » cũng nằm trong chiến thuậtcủa Bắc Kinh để đánh bại đối phương ?RFI tiếng Việt mời nhà nghiên cứu Julien Nocetti, cộng tác viên Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, trả lời các câu hỏi trên.Là tâm điểm cuộc đọ sức về công nghệ giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc, tập đoàn Hoa Vi tháng 8/2023 thông báo sau ba năm khó khăn, doanh thu và tiền lãi đã « tăng lên trở lại ». Vài tuần sau cũng Hoa Vi thông báo phát hành « điện thoại thông minh đầu tiên trên thế giới có chức năng liên lạc qua ảnh vệ tinh » và hơn thế nữa, đây là sản phẩm đầu tiên của Hoa Vi sử dụng chíp điện tử « 100 % do Trung Quốc chế tạo ».Niềm tự hào của công nghệ Trung Quốc Với sản phẩm mới và « cao cấp này » Hoa Vi muốn chứng minh vẫn là một trong ba nhà cung cấp điện thoại thông minh hàng đầu của thế giới bên cạnh Apple của Mỹ và Samsung của Hàn Quốc. Nhưng không chỉ có thế. Điện thoại Mate 60 Pro còn là « tủ kính » về công nghệ của tập đoàn Trung Quốc này và là công cụ để thách thức Hoa Kỳ như nhà nghiên cứu Julien Nocetti, cộng tác viên của Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI phân tích.  Julien Nocetti  : « Mate 60 Pro là điện thoại thông minh hoàn toàn của Trung Quốc, sử dụng chip điện tử Trung Quốc cỡ 7 nano mét và đây là một sản phẩm cao cấp và Hoa Vi muốn chứng minh là họ đã vượt qua được một ngưỡng quan trọng về mặt công nghệ, bởi vì cho đến nay chip của Trung Quốc ở vào khoảng từ 12 đến 14 nano, trong lúc điện thoại Apple đời mới nhất của Mỹ dùng bọ cỡ 3 nano mét. Đành là 7 nano vẫn còn là những con bọ quá lớn, nhưng đó cũng là một tiến bộ đáng kể của các tập đoàn Trung Quốc. Song bài học quan trọng hơn cả là Trung Quốc đang chứng minh là họ có thể vượt lên trên cả những biện pháp trừng phạt của Mỹ để tiến gần đến những công nghệ mới và có thể sản xuất những linh kiện điện tử tinh vi nhất. Qua đó Hoa Vi và đối tác SMIC muốn chinh phục thêm những thị trường mới, muốn chiêu dụ những khách hàng mới không muốn bị lệ thuộc vào công nghệ của Mỹ. Thông điệp thứ hai của Bắc Kinh là các biện pháp trừng phạt của Mỹ không có hiệu quả ». Chiến lược để thoát vòng vây của Mỹ Năm 2019 chính quyền Mỹ dưới thời tổng thống Donald Trump ban hành một loạt các biện pháp nhằm cản đường Hoa Vi « tiếp cận với chip thế hệ mới nhất » với các công nghệ và máy móc hiện đại nhất để sản xuất bọ điện tử và linh kiện bán dẫn. Nhưng khi trình làng điện thoại thông minh « cao cấp » Mate 60 Hoa Vi cho thấy khả năng thích nghi trong một môi trường bất thuận lợi. Julien Nocetti viện IFRI giải thích thêm về quá trình chuyển đổi mô hình phát triển đó không chỉ riêng gì của Hoa Vi mà của cả « một mảng công nghệ high tech Trung Quốc.Julien Nocetti : « Để chống chọi được với những đòn trừng phạt của Mỹ, Hoa Vi đã đẩy mạnh đầu tư vào những lĩnh vực khác. Đứng đầu trong số đó là ngành công nghệ bán dẫn. Trước khi bị Hoa Kỳ trừng phạt, Hoa Vi trông cậy vào chip và các linh kiện điện tử tiên tiến nhất của tất cả các nơi trên thế giới. Nhưng sau đợt trừng phạt thứ nhì năm 2019, trực tiếp nhắm vào các nguồn cung cấp cho Hoa Vi thì công ty Trung Quốc này đã biết phòng thân. Thứ nhất là tăng tốc mua vào rất, rất nhiều linh kiện bán dẫn để dự trữ. Bước thứ nhì là tập trung mở rộng quan hệ với các công ty quốc gia. Hoa Vi đặc biệt chú ý đến SMIC. Đương nhiên là nhà cung cấp Trung Quốc này còn thua kém những tên tuổi lớn như là TSMC của Đài Loan hay các công ty khác của Mỹ. Chíp điện tử của hãng SMIC còn ‘to' và chưa được tinh vi như của những hãng kia ».Hãng tin Mỹ Bloomberg hôm 23/08/2023 tiết lộ Hoa Vi chưa bao giờ « đầu hàng » trước các đòn trừng phạt của Washington hay có ý định « bỏ cuộc trên các thị trường phương Tây ». Từ 2018/20219 hãng này với sự hỗ trợ của chính quyền Trung Quốc đã « bí mật » gây dựng nhiều nhà máy sản xuất chíp điện tử và linh kiện bán dẫn. Năm 2022 Hoa Vi đầu tư 30 tỷ đô la cho kế hoạch này.  Trả lời RFI tiếng Việt nhà nghiên cứu Julien Nocetti thận trọng hơn và lưu ý về yếu tố chính trị trong hồ sơ này.Julien Nocetti : « Đứng bên ngoài, thật khó để xác định là Hoa Vi đã có ngấm ngầm xây dựng các nhà máy sản xuất bọ điện tử hay không. Chỉ biết rằng từ nhiều năm qua, căng thẳng đã nhiều lần diễn ra giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc. Kể từ 2018 trở đi, Hoa Vi phòng thân bằng cách mua thật nhiều trang thiết bị tránh để chuỗi sản xuất bị gián đoạn.  (Remontée B5) Bên cạnh đó, nếu căn cứ vào tin từ hãng thông tấn Bloomberg thì Hoa Vi đã đầu từ hơn 30 tỷ đô la để xây dựng các nhà máy sản xuất chip và linh kiện bán dẫn. Đó là một số tiền rất lớn không phải ai cũng có thể huy động được. Do vậy rõ ràng đây là cả một chính sách của Trung Quốc và đằng sau Hoa Vi là nhà nước Trung Quốc ». Theo thẩm định của báo tài chính Financial Times, năm 2022 Hoa Vi nhận 1,5 tỷ đô la trợ cấp của chính phủ. Còn theo nghiên cứu của viện IFRI trong 10 năm chính quyền Trung Quốc đã dành hẳn 150 tỷ đô la cho mục tiêu « tự chủ về công nghệ cao ».Về mặt chính thức Mỹ và Hoa Vi nói riêng, và với các tập đoàn công nghệ cao Trung Quốc nói chung mạnh mẽ tuyên bố « cắt đứt » bang giao nhưng trong thế giới mở rộng và toàn cầu hóa rất khó để thẩm định những đóng góp « gián tiếp » của các công ty trung gian, các quỹ đầu tư nước ngoài vào « chip điện tử 100 % do Trung Quốc chế tạo »Chiến tranh tâm lý  Hoa Vi, tủ kính công nghệ của Trung Quốc, trình làng điện thoại thông minh cao cấp để thách đố Hoa Kỳ nhưng giới trong ngành tỏ vẻ hoài nghi. Tuy đã long trọng giới thiệu « sản phẩm mới » nhưng hãng này lại rất mơ hồ về chức năng và những thông tin kỹ thuật « vượt trội » của mặt hàng hoàn toàn sản xuất tại Trung Quốc.Một dấu hiệu khác nữa là chính Hoa Vi báo trước điện thoại Mate 60 Pro chỉ để cung cấp trên thị trường nội địa. Theo quan điểm của Julien Nocetti điều này chứng tỏ Trung Quốc không đủ khả năng để sản xuất « đại trà » bởi không có đủ chip điện tử đời mới để đáp ứng nhu cầu của thị trường.Nhưng ít ra thì những thông báo về doanh thu tăng nhanh, hay những thành công trong lĩnh vực công nghệ làm tăng uy tín của Hoa Vi làm dấy lên câu hỏi về hiệu quả các biện pháp trừng phạt cả khía cạnh kỹ thuật lẫn thương mại của Mỹ nhắm vào Trung Quốc nói chung. Julien Nocetti : «Trừng phạt về mặt công nghệ và thương mại có hiệu quả hay không ? Liệu rằng chúng ta cần thẩm định lại và áp dụng các biện pháp trừng phạt trong  bối cảnh một chiến lược toàn diện hơn hay không ? Theo tôi, chúng ta chỉ trông thấy tác động đối với một số những sản phẩm phổ thông, như điện thoại thông minh, hay trang thiết bị mạng 5G … Nhưng điều ít ai biết đến là tác động trừng phạt đối với ngành phát triển công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc. Chúng ta không biết được rằng nếu Mỹ không ngăn chận Trung Quốc tiếp cận với công nghệ cao thì những con bọ điện tử hiện đại nhất cả Đài Loan hay Hoa Kỳ có bị được dùng để chế tạo drone, trong bị cho tàu chiến hay cho các hệ thống chống tên lửa của Trung Quốc hay không … Đây là một mảng rất quan trọng mà chúng ta không có nhiều thông tin để có thể đưa ra những kết luận đáng tin cậy. Giới nghiên cứu lệ thuộc vào những thông tin từ phía Mỹ cung cấp. Nhưng điều quan trọng ở đây là trên mặt trận công nghệ, chúng ta đang đứng trước một thế giới lưỡng cực giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ». Có thể rút ra ít nhất ba bài học qua việc Hoa Vi « dềnh dang » giới thiệu sản phẩm mới là điện thoại thông minh Mate 60 với con bọ 7 nano mét Kirin 9000.Thứ nhất, dù muốn hay không, Trung Quốc có khả năng thu hẹp khoảng cách về công nghệ với Hoa Kỳ, Bắc Kinh có hẳn một chiến lược và những phương tiện tài chính dồi dào để « độc lập » với chíp của Âu, Mỹ. Thứ hai đây không đơn thuần là một cuộc tranh giành thị trường điện thoại thông minh mà là cả một cuộc đấu trí về « chính trị » và « an ninh » giữa Trung Quốc với Hoa Kỳ và thứ ba là về kỹ thuật, thương mại hay kinh tế, rất khó để « cắt đứt » liên hệ giữa các công ty của bất kỳ một quốc gia nào với phần còn lại của thế giới. Trong cuộc chiến công nghệ Mỹ-Trung cũng vậy : Một bộ áo giáp có dày đến đâu đi chăng nữa vẫn có thể bị những mũi tên của đối phương chọc thủng.

15 năm sau vụ ngân hàng Mỹ Lehman Brother's phá sản gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, đến lượt Trung Quốc bị lôi vào vòng xoáy của một cuộc khoảng địa ốc âm ỉ từ 2021. Tại một quốc gia mà hơn 1/4 tín dụng ngân hàng « rót » vào các công trình xây dựng và các tập đoàn trong ngành chiếm 20 % trị giá trên sàn chứng khoán thì mối lo có lẽ lại càng lớn. Trong bài tham luận đăng trên nhật báo Le Monde hôm 22/09/2023 kinh tế gia Victor Lequillerier thuộc cơ quan tư vấn BSI Paris báo động, tại Trung Quốc, « chỉ từ nay đến 2025, 13 tỉnh thành với trọng lượng kinh tế 20 % GDP toàn quốc bị đe dọa mất khả năng thanh toán ». Đâu là liên hệ giữa khủng hoảng bất động sản với nguy cơ « vỡ nợ » ở cấp chính quyền địa phương Trung Quốc ? Nợ bất động sản tại Trung Quốc là bao nhiêu và liệu Ngân Hàng Trung Ương, dưới sự chỉ thị của đảng Cộng Sản Trung Quốc, có còn khả năng can thiệp nữa hay không, tránh một « thảm họa » về kinh tế và xã hội ?Trên kênh truyền hình Pháp Public Sénat, hôm 13/09/2023 nhà kinh tế học Sylvie Matelly, phó giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp đã giải thích về liên hệ giữa một cuộc khủng hoảng bất động sản và ngân hàng : « Các cuộc khủng hoảng tài chính thường do khủng hoảng địa ốc mà ra. Tại sao vậy ? Đơn giản là khi đi mua nhà, thường người ta phải đi vay ngân hàng. Rủi ro ở đây đối với ngân hàng là nhà đất mất giá. Điều đó có nghĩa là thị trường bất động sản mà sụp đổ thì tiếp theo đó là giới tài chính, ngân hàng bị rơi vào bẫy nợ. Hệ quả sau cùng là khủng hoảng kinh tế ». « Cá nằm trên thớt »Nợ của công ty môi giới địa ốc Trung Quốc Evergrande lớn hơn GDP của Hy Lạp. Country Garden, một cái tên lớn trong ngành trong thế « cá nằm trên thớt », vừa tạm thời thoát hiểm tránh phải tuyên bố phá sản nhưng không biết sẽ cầm cự bao lâu với số nợ gần 200 tỷ đô la. Chi nhánh ngân hàng của Zhongrong, một trong ba ông khổng lồ trong ngành tháng 8/2023 đã không thể thanh toán cho khách hàng đúng thời hạn do « thiếu tiền mặt ».Vào lúc bất động sản bị đóng băng, thì các chính quyền địa phương không biết phải làm gì với gần 650 triệu mét vuông nhà ở đã xây dựng hoàn tất nhưng bị bỏ trống vì không có người mua. Với diện tích đó, nếu tình trung bình một căn hộ 90 thước vuông, thì trên cả nước Trung Quốc có đến hơn 7 triệu căn hộ đợi chủ nhân vào ở. Theo thống kê chính thức hồi tháng 7/2023 « khoảng 20 % nhà mới xây tại các khu chung cư đang bị bỏ trống ». Vỡ bóng địa ốcHình ảnh những chung cư, thậm chí là những khu phố còn mới nguyên nhưng không có bóng người qua lại đó đang để lộ một thực tế đó là Trung Quốc đang bị vỡ bong bóng địa ốc. Bà Sylvie Matelly của viện IRS nhắc lại ba nét đặc thù lĩnh vực bất động sản ở Trung Quốc :« Đầu tiên hết, đây là một lĩnh vực được Nhà nước tài trợ một cách rất hào phóng. Điểm thứ nhì là hầu hết các nhà thầu và cơ quan môi giới địa ốc đều tham nhũng, đều phải biết chi tiền đúng chỗ và phải có những mối quan hệ tốt với các giới chức địa phương. Điểm thứ ba là Trung Quốc không có những chỉ số đáng tin cậy về những chuyển biến trên các thị trường. Thị trường địa ốc cũng vậy. Điều đó có nghĩa là dân chúng vẫn tiếp tục đi vay để mua nhà và phải mua với giá đắt trong lúc mà thị trường đã bão hòa. Các công ty xây dựng gặp khó khăn và không thể trao hàng đúng thời hạn… nhưng những điều đó thì người đi mua không được biết. Cho nên là quả bóng địa ốc vẫn được thổi lên ».  Trên đài phát thanh France Culture (ngày 02/09/2023) Agatha Kratz tổng biên tập tạp chí China Analysis giải thích thêm về nguyên nhân dẫn tới hiện tượng « vỡ bong bóng địa ốc » tại Trung Quốc : « Có hai yếu tố then chốt : ngành địa ốc dư thừa tiền, đã có rất nhiều tín dụng đổ vào các tập đoàn địa ốc, vào các nhà thầu ,vào các công ty môi giới … Các công ty liên quan đã lợi dụng tiền rẻ để phát triển và cứ mở hết công trường này đến công trường khác. Cho đến khi nhu cầu không còn tăng mạnh như trước nữa thì những công ty như Evergrande hay Country Garden … vẫn tiếp tục huy động thêm vốn và mở thêm các chương trình bán nhà cho tư nhân. Quý 3 năm 2021 khi mà khủng hoảng địa ốc tại Trung Quốc bắt đầu nhen nhúm, giới trong ngành đã thẩm định là tốc độ xây dựng cao gấp đôi so với nhu cầu thực sự. Kế tới là ở Trung Quốc trung bình 80 % tài sản của một hộ gia đình là bất động sản. Họ dồn hết cả tiền tiết kiệm vào đấy. Thị trường tài chính của Trung Quốc còn rất hạn chế cho nên những người có tiền họ chỉ biết mua nhà. Họ cũng không thể giao dịch để đầu tư ở ngoại quốc như dân ở Mỹ hay châu Âu ».Kinh tế Trung Quốc là nạn nhân của chính mìnhMột số nhà bình luận của phương Tây lo ngại khủng hoảng địa ốc Trung Quốc ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu, bởi nếu như lĩnh vực bất động sản đẩy kinh tế Trung Quốc vào suy thoái, đương nhiên các nước xuất khẩu hàng hóa và nhất nguyên liệu, năng lượng cho Trung Quốc bị vạ lây. Trái lại, tổng biên tập tạp chí chuyên phân tích về tình hình Trung Quốc, Agatha Kratz nhấn mạnh tác động tai hại trước hết là đối với Trung Quốc ở nhiều cấp, bởi nợ của Trung Quốc là do các ngân hàng, do người dân Trung Quốc và các chính quyền địa phương nước này nắm giữ.« Bất động sản chiếm 1/4 GDP của Trung Quốc. Các chính quyền địa phương chiếm khoảng 15 % tổng đầu tư vào cơ sở hạ tầng, từ các khu chung cư hay các trung tâm thương mại … Mô hình tăng trưởng của Trung Quốc dựa trên đầu tư như vậy đã phát triển mạnh và nhất là kể từ những năm 2008-2009, sau vụ Lehman Brother's sụp đổ. Đó là thời điểm xuất khẩu bị chựng lại dưới tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu và Trung Quốc phải đi tìm một lực đẩy mới để bảo đảm tăng trưởng, để bảo đảm công việc làm cho người dân. Các chính quyền địa phương đã huy động vốn và ồ ạt đầu tư vào các công trình xây dựng. Điều đó giải thích vì sao hiện tại tổng nợ của Nhà nước Trung Quốc ở cấp trung ương và của các chính quyền địa phương lên tới hơn 200 % so với GDP nước này. Hơn nữa chúng ta biết đầu tư tại Trung Quốc không có hiệu quả. Cụ thể là chính quyền địa phương đi vay với lãi suất ngân hàng là 5 % để tài trợ cho những chương trình phát triển cơ sở hạ tầng. Nhưng lãi thu về được từ những chương trình đó sau nhiều năm chỉ là 1 % mà thôi. Hiện tại nhiều thành phố, tỉnh thành mất khả năng thanh toán cho các chủ nợ hay ít ra là họ không thể tiếp tục mô hình kinh tế đó ».45 % nguồn thu vào của các chính quyền địa phương là nhờ các giấy phép chuyển nhượng đất đai cho các công trình xây dựng. Theo báo cáo của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế hồi tháng 2/2023 nợ « không được thống kê chính thức » của các chính quyền địa phương tăng 30 % trong vòng 2 năm.Nếu tính cả nợ « Chính thức và không được thống kê chính thức » tức là của tư nhân, của cấp trung ương và các chính quyền địa phương Trung Quốc thì tính đến cuối 2022, con số này đã vượt ngưỡng 9.200 tỷ đô la, tương đương với « một nửa GDP » của nền kinh tế thứ hai toàn cầu.500 tỷ đô la để trả nợ ngân hàngMột công ty Trung Quốc chuyên nghiên cứu các dữ liệu tài chính Wind được báo Le Monde hồi tháng 3/2023 trích dẫn báo động, chỉ riêng trong năm nay các chính quyền địa phương ở Hoa Lục sẽ phải huy động 500 tỷ đô la chỉ để « thanh toán nợ ngân hàng ». Trong ba năm dịch Covid hoành hành, các hoạt động kinh tế bị đình trệ dưới tác động các đợt phong tỏa kéo dài, cùng lúc các phí tổn về y tế thì đã tăng vọt với các chương trình xét nghiệm mỗi ngày đẩy nợ ở cấp chính quyền địa phương Trung Quốc lên cao.Đầu 2023, Bắc Kinh « mở cửa » trở lại sau ba năm áp dụng chủ trương « zero Covid » Trung Quốc cũng như là cộng đồng quốc tế đã tưởng chừng tăng trưởng và thiêu thụ nhanh chóng phục hồi nhưng các chỉ số trong quý 2/2023 gây thất vọng.Bức tranh kinh tế của Trung Quốc lại càng ảm đạm hơn vào lúc mà nợ đáo hạn của các chính quyền địa phương, của các tập đoàn địa ốc càng lúc càng cận kề, thị trường bất động sản Trung Quốc vẫn tiếp tục đổ dốc. Cơ quan tư vấn BSI nghi ngờ đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có thể huy động « từ 10 đến 22 điểm trong GDP để thanh toán nợ » hay không ?Có một điều chắc chắn là 15 năm sau Lehman Brother's, những chuyển biến trong lĩnh vực bất động sản đang đặt giới tài chính và ngân hàng Trung Quốc trong thế « ngồi trên lửa ». Ngày 17/08/2023 họp báo tại Bắc Kinh các giới chức liên quan khẳng định « làm tất cả, nhất quyết chống lại rủi ro khủng hoảng lan rộng ». Sáng lập viên quỹ đầu cơ Bridgewater tương đối lạc quan tin vào cam kết đó bởi Nhà nước Trung Quốc bắt buộc sẽ « mua lại » nợ khó đòi của ngành địa ốc.Khác hẳn với trường hợp của Hoa Kỳ 15 năm trước đây trong vụ Lehman Brother's, các chủ nợ của Trung Quốc là chính « các định chế và công dân nước này », hơn thế nữa Đảng và « trung ương » kiểm soát tất cả nên lại càng dễ dàng can thiệp bất kỳ lúc nào, tránh để xảy ra kịch bản « tệ hại nhất ». Điều đó không cấm cản « khủng hoảng địa ốc ở Trung Quốc sẽ kéo dài » như giáo sư George Magnus đại học Anh Oxford tiên đoán trên báo Hồng Kong South China Morning Post. 

Hàn Quốc lên tiếng trước LHQ về quan hệ quân sự ‘phi pháp' giữa Triều Tiên và Nga; Mỹ kêu gọi thế giới sát cánh cùng Ukraine; Ukraine đòi Nga ngừng chiến tranh để thế giới xử lý các cuộc khủng hoảng cấp bách; Ấn Độ cảnh báo công dân nước này ở Canada thận trọng khi mối quan hệ xấu đi.

GDP đầu người còn thấp hơn so với của Trung Quốc 5 lần, tăng trưởng của Ấn Độ năm nay qua mặt Trung Quốc. Đầu tư trực tiếp nước ngoài rút khỏi Hoa Lục, New Delhi được coi là một điểm đến an toàn với nhân công rẻ. Trong một thập niên, thủ tướng Modi khai thác tất cả những lợi thế ngoại giao và chiến lược để thu hẹp khoảng cách với Trung Quốc. Thượng đỉnh G20 vừa khép lại và được đánh giá là một thành công lớn của New Delhi cả về ngoại giao và kinh tế. Trong hai ngày họp 09 và 10/09/2023, Ấn Độ, Mỹ, Ả Rập Xê Út, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, Liên Âu, Pháp, Đức và Ý đã ký kết thỏa thuận ghi nhớ phát triển một mạng giao thông kết nối Ấn Độ với Trung Đông và châu Âu. Đây được xem là một dự án « cạnh tranh với Con Đường Tơ Lụa » của Trung Quốc. Thắng lợi thứ nhì là khác với thượng đỉnh Bali-Indonesia năm 2022, lần này Ấn Độ đã thuyết phục được các bên để ra được một thông cáo chung của G20.Đánh đổi kinh tế lấy thắng lợi ngoại giaoVăn bản này đã tránh trực tiếp lên án Nga xâm lược Ukraina, mà chỉ nói một cách chung chung là G20 chống đối bất kỳ một quốc gia nào « dùng vũ lực xâm chiếm lãnh thổ của một nước có chủ quyền ». Giới quan sát ghi nhận, thủ tướng Modi dùng « đòn thương mại, gắn kết Ấn Độ với khối phương Tây để đổi lấy sự im lặng của khối này trên hồ sơ Ukraina » và nhiều vấn đề nhậy cảm khác nữa.Dù vậy trên đài RFI Việt ngữ, Olivier Guillard, thuộc trung tâm nghiên cứu về châu Á CERIAS đại học Québec-Montréal kiêm giám đốc cơ quan tư vấn Crisis24-GardaWorld đánh giá G20 là « tủ kính » phô trương những thành công của ông Modi vào lúc New Delhi vừa được Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF khen ngợi là « ánh sáng mang lại tăng trưởng cho thế giới » :  Olivier Guillard : « Hội nghị thường niên này là một cơ hội rất quan trọng đối với Ấn Độ để quảng bá hình ảnh của nền kinh tế thứ 5 toàn cầu. New Delhi muốn chứng minh tiếng nói của Ấn Độ càng lúc càng được lắng nghe, đặc biệt là trong vùng Thái Bình Dương. Ấn Độ cũng là một đối tác thương mại hàng đầu đối với châu Âu cũng như là Bắc Mỹ và châu Á. (…) Quốc gia Nam Á này đang dẫn đầu trong một số lĩnh vực kinh tế. Tham vọng của New Delhi là trở thành một đầu tàu của các quốc gia phương nam và nhất là Ấn Độ có thể là nhịp cầu giữa các nền kinh tế phát triển và các nước nghèo ».Một sự phục thù ? Năm nay Ấn Độ đã qua mặt Trung Quốc trở thành nước đông dân nhất địa cầu. Chênh lệch khoảng 3 triệu dân chỉ là một giọt nước tại hai quốc gia mà mỗi bên có dân số hơn một tỷ, nhưng chỉ số này báo trước dân Trung Quốc đang già đi. Hậu quả kèm theo là về lâu dài Trung Quốc sẽ mất một lực lượng lao động dồi dào. Trái lại, Ấn Độ từng bước trở thành nguồn cung cấp nhân lực cho thế giới. Nhân công tại tại đây rẻ, mức lương trung bình chỉ bằng 1/3 so với tại Hoa Lục hay Hồng Kông.Nhìn đến một chỉ số khác là năng suất lao động, trong ba thập niên, New Delhi mặc cảm thua kém nước láng giềng sát cạnh. Nhưng theo báo cáo của Ngân Hàng Thế giới từ cuối 2022, Ấn Độ lật ngược thế cờ : năng suất lao động tại Ấn Độ tăng 3,4 % trong lúc tại Trung Quốc là 1,2 %.Kinh đô của công nghệ tin học Trong những thập niên 1990-2020 Bangalore đã trở thành « kinh đô » về tin học trên thế giới, là chiếc nôi đào tạo không biết bao nhiêu chuyên gia trong ngành. Tháng 7/2023, nhân sự kiện thủ tướng Modi công du nước Pháp, đại sứ Ấn Độ tại Paris Jawed Ashraf ghi nhận « Ấn Độ là tâm điểm của cuộc cách mạng công nghệ kỹ thuật số toàn cầu ». Các dịch vụ trong lĩnh vực này tương đương với 8 % GDP, mỗi năm Ấn Độ thu về 90 tỷ đô la nhờ « xuất khẩu » các dịch vụ tin học cho thế giới. New Delhi giải thích, lĩnh vực này năng động đến mức công nghệ số và tin học là « điểm tựa cho phép các ngành công nghiệp xe hơi và dược phẩm của Ấn Độ phát triển ».Trong 9 năm qua (2014-2023) tổng sảm phẩm nội địa Ấn Độ đã được nhân lên gần gấp đôi, đang từ 2.000 tỷ đô la đã tăng lên tới 3.750 tỷ. Thêm vào đó từ hai năm trở lại đây Ấn Độ là điểm đến của các nhà đầu tư nước ngoài. Đó là những điểm son cho phép thủ tướng Narendra Modi tự tin ra tranh cử nhiệm kỳ thứ ba. Olivier Guillard : « Đầu 2024 đánh dấu 10 năm Narendra Modi lên cầm quyền. Đấy là cả một đoạn đường rất dài. Những thăm dò dư luận gần đây nhất cho thấy phần lớn công luận vẫn muốn ông đảm nhiệm thêm một nhiệm kỳ thủ tướng thứ ba và họ cho rằng ông đã làm được việc. Đương nhiên, kết quả chưa được hoàn hảo cả về mặt hành chính lẫn về phía những xung đột giữa các tôn giáo … thế nhưng nhìn chung những thành tích về kinh tế của ông khá tốt và công luận có cảm tưởng có người thực sự điều hành đất nước. (...) Về phát triển chậm trễ so với Trung Quốc, thì khoảng cách còn khá lớn giữa hai quốc gia châu Á này. Cách biệt đó không thể được xóa đi ngay trong một hay hai nhiệm kỳ. Nhưng phải nhìn nhận là dưới thời thủ tướng Modi, Ấn Độ đã có nhiều bước tiến đáng kể về phát triển kinh tế để đưa hàng triệu người ra khỏi cảnh bần cùng. Cũng chính ông chủ trương đổi mới hình ảnh của nền kinh tế Nam Á này với hy vọng thu hút đầu tư nước ngoài, biến Ấn Độ thành một đối tác uy tín hơn trong mắt các doanh nghiệp phương Tây ».Bắt kịp Trung Quốc : đường còn dàiVới tỷ lệ tăng trưởng 7-8 %, Ấn Độ vừa qua mặt nước Anh để trở thành nền kinh tế lớn thứ 5 toàn cầu, rồi vì tình hình địa chính trị, Ấn Độ trở thành đối tác kinh tế và thương mại quan trọng thứ nhì của Nga tại châu Á, chỉ sau có Trung Quốc. Một số nhà quan sát cho rằng, chỉ 50 năm nữa Ấn Độ có triển vọng trở thành nền kinh tế thứ ba thế giới, sau Mỹ và Trung Quốc. Nhưng để đạt được giấc mơ đó Ấn Độ phải vượt qua nhiều trở ngại mà đầu tiên hết là những vấn đề cơ bản. Đành rằng đã trở thành nước đông dân nhất địa cầu, nhưng vẫn có hơn một nửa dân số Ấn Độ sống dưới ngưỡng nghèo khó. Hơn 8 % dân số Ấn Độ thất nghiệp và tỷ lệ tăng trưởng 7 hay 8 % một năm chưa đủ để tạo công việc làm cho đội ngũ hơn 12 triệu thanh niên hàng năm gia nhập thị trường lao động. Ấn Độ cũng là một trong những quốc gia mà phụ nữ ít đi làm nhất trên thế giới (8 %).Về mậu dịch, xuất khẩu của Ấn Độ tương đương với 2 % kim ngạch toàn cầu trong lúc mà Trung Quốc là nguồn cung ứng đến gần 16 % cho toàn thế giới.Ngoài ra để soán ngôi Trung Quốc trở thành « công xưởng thế giới », trước hết Ấn Độ cần giải quyết vấn đề điện lực, phải bảo đảm cho các nhà máy không bị mất điện trong lúc mà công suất điện của Ấn Độ chỉ bằng 1/6 so với nước láng giềng sát cạnh.Ấn Độ cũng là một trong những quốc gia có hệ thống cầu đường tệ hại nhất trên thế giới. Theo thẩm định của Ngân Hàng Thế Giới, New Delhi cần đầu tư thêm 830 tỷ đô la một năm để khắc phục nhược điểm này. Trước mắt những điều kiện hiện tại chưa cho phép thủ tướng Modi huy động đến hàng trăm tỷ đô la một năm để phát triển cơ sở hạ tầng.Mối đe dọa Trung Quốc Bên cạnh đó giới quan sát đồng loạt cho rằng, ngoài những yếu tố kinh tế chưa cho phép Ấn Độ trở thành một « Con Cọp » châu Á, thì còn có những rào cản mang tính « địa chính trị ». Thách thức lớn nhất là Trung Quốc.Harsh V. Pant, giáo sư quan hệ quốc tế tại trường King's College, Luân Đôn ghi nhận, Bắc Kinh « liên tục thách thức New Delhi bằng nhiều cách và đây là mối đe dọa chính về mặt chiến lược » chi phối Ấn Độ.Đe dọa đó không chỉ thu gọn ở tranh chấp biên giới trên bộ giữa hai nước mà còn liên quan luôn cả đến những mối bang giao liên tục được mở rộng giữa Bắc Kinh với những quốc gia sát cạnh Ấn Độ như là Sri Lanka hay Pakistan.Chính vì mối đe dọa Trung Quốc này mà Ấn Độ đã « trông cậy nhiều vào đối tác với Matxcơva ». Theo giáo sư Pant, điều này giải thích một phần việc từ tháng 2/2022 chính quyền Modi tránh lên án Nga xâm chiếm Ukraina nhất là khi mà Matxcơva lại là nguồn cung cấp chính về vũ khí và dầu hỏa cho Ấn Độ. New Delhi cần có năng lượng rẻ để phát triển kinh tế.Thêm vào đó, chiến tranh Ukraina, thắt chặt thêm quan hệ giữa Bắc Kinh-Matxcơva đó là điều mà Ấn Độ không mong muốn như ghi nhận của giáo sư Isabelle Saint-Mézard đại học Paris 8.Trong mắt nhà nghiên cứu Olivier Guillard đây lại càng là động lực thúc đẩy thủ tướng Modi mở rộng quan hệ với Hoa Kỳ và tìm kiếm thêm nhiều đối tác khác từ Nhật Bản đến Úc hay Pháp :  Olivier Guillard : « Ấn Độ luôn chủ trương một thế giới đa phương và đã luôn bác bỏ mô hình lưỡng cực – cho dù trong quá khứ Ấn Độ đã từng thiên về phía Matxcơva hơn là về phía Washington. Tuy nhiên từ 25 năm trở lại đây New Delhi đã mở rộng bang giao chứ không chủ tập trung vào một vài quốc gia như trước và trong chiều hướng đó Ấn Độ đã sưởi ấm quan hệ với Mỹ trong tất cả các lĩnh vực, từ kinh tế đến ngoại giao và kể cả quốc phòng. Song Ấn Độ dưới thời nào đi chăng nữa thì cũng không quên những người bạn cũ, tôi muốn nói đến Matxcơva. Riêng với Trung Quốc, đây là một mối bang giao mang tính tình thế. Cho đến rất gần đây căng thẳng New Delhi- Bắc Kinh lại dấy lên vì tranh chấp lãnh thổ ở đường biên giới, vì bản đồ tiêu chuẩn 2023 của Trung Quốc… »Jean-Joseph Boillot chuyên nghiên cứu về Ấn Độ và cố vấn kinh tế của Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược Pháp, trên báo Bỉ L'Echo tuy nhiên lưu ý : thúc đẩy bang giao với Hoa Kỳ, tham gia đối thoại an ninh Bộ Tứ QUAD (Mỹ Úc, Nhật và Ấn Độ), nhưng Ấn Độ tránh để bị lệ thuộc vào Washington, tránh tham gia mặt trận chống Trung Quốc. New Delhi không có tên trong liên minh quân sự AUKUS (Mỹ, Anh và Úc).Một cường quốc kém cỏiNhà nghiên cứu này nêu bật một nghịch lý : Ấn Độ là một « cường quốc kém cỏi ». « Yếu » cả về kinh tế lẫn quân sự nên chọn giải pháp « trung lập » trên bàn cờ quốc tế. Hai chữ « trung lập » ở đây phải hiểu theo nghĩa, New Delhi muốn có tất cả : vừa muốn tranh thủ lợi thế về kinh tế và thương mại với đối tác quan trọng nhất là Trung Quốc, vừa muốn có vũ khí của Nga và phương Tây để tự vệ, vừa muốn mua dầu hỏa của Nga với giá rẻ …Ấn Độ đặt mình vào vị trí then chốt trong chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương của Mỹ, mua chiến đấu cơ Rafale của Pháp nhưng mặt khác New Delhi cũng là thành viên tích cực trong các khối BRICS và của Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải.

Cuộc đảo chính tại Niger có nguy cơ tước mất một đối tác chính yếu của Liên Hiệp Châu Âu cũng như của Pháp trong việc kiểm soát luồng di dân bất hợp pháp ở vùng Sahel. Đâu là những hệ quả của việc buông lỏng kiểm soát các đường biên giới và tương lai nào cho những chương trình hợp tác đã được thiết lập từ nhiều năm gần đây ? Trừng phạt nhưng ưu tiên ngoại giaoThứ Năm, 31/08/2023, ngoại trưởng 27 nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu tại phiên họp ở Tolède, Tây Ban Nha, đã thống nhất một khung trừng phạt nhắm vào các tác nhân của cuộc đảo chính lật đổ tổng thống Mohamed Bazoum do tập đoàn quân sự Niger tiến hành hôm 26/07/2023.Những biện pháp này, dựa trên các trừng phạt từ Cộng đồng Kinh tế Các quốc gia Tây Phi – CEDEAO/ECOWAS – bao gồm đình chỉ các giao dịch tài chính, phong tỏa tài sản hay cấm di chuyển trong khối Liên Hiệp Châu Âu (EU).Theo một nhà ngoại giao được Le Figaro trích dẫn, mục tiêu là gởi đi một « thông điệp đầu tiên » đến phe đảo chính. Nếu như quyết định trên của EU phần nào ủng hộ sáng kiến trừng phạt ban đầu mà Pháp và Đức đưa ra hồi đầu tháng Tám, thì điều này cũng cho thấy khối 27 nước chưa sẵn sàng đi xa hơn, nghĩa là hậu thuẫn một hành động quân sự mà CEDEAO nhắm đến và rất được Pháp ủng hộ để đưa ông Mohamed Bazoum trở lại cầm quyền.« Con đường ngoại giao » vẫn là ưu tiên hàng đầu như tuyên bố của người đứng đầu ngành ngoại giao Liên Hiệp Châu Âu Joseph Borrell tại hội nghị các ngoại trưởng ở Tây Ban Nha:« Chúng tôi bày tỏ sự ủng hộ hoàn toàn đối với những nỗ lực của CEDEAO nhằm gây áp lực tối đa lên tập đoàn quân sự Niger. Đương nhiên, chúng tôi ưu tiên giải pháp ngoại giao, không ai muốn can thiệp quân sự. Đảo chính quân sự chắc chắn không là một giải pháp. Điều khốn khổ ở đây chính là ông Bazoum, vị tổng thống duy nhất được bầu lên một cách dân chủ trên khắp vùng Sahel. »Niger : Chốt chặn di dân chiến lượcSự việc làm lộ rõ nỗi lo lắng ngày càng lớn của khối 27 nước : Nguy cơ tập đoàn quân sự Niger bãi bỏ các thỏa thuận hợp tác kiểm soát di dân được thiết lập từ năm 2015.Vì sao Niger có một tầm quan trọng trong chính sách di dân của Liên Âu ? Về mặt địa lý, Niger là một quốc gia có hơn 25 triệu dân, trải rộng trên 1.300.000 km2. Đây là một quốc gia bán sa mạc, không giáp biển với nhiều dải đất màu mỡ nhưng cực kỳ mong manh trước hiện tượng khí hậu ấm dần và những căng thẳng về nước dọc theo biên giới Nigeria. Với tỷ lệ sinh là 7 con trên một phụ nữ, dân số nước này có mức tăng trưởng khoảng 3,5% mỗi năm. Niger có một dân số rất trẻ, số người dưới 15 tuổi chiếm đến 50% dân số, nhưng GDP bình quân đầu người chỉ khoảng 2 đô la.Niger bị bao bọc bởi các nước Libya, Cộng hòa Tchad, Nigeria, Bénin, Burkina Faso, Mali và Algeri, quốc gia mà Niger có chung hơn 1.000 km đường biên giới. Chính vì điều này mà Niger đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán hiện tại cho các hồ sơ Libya và Syria trong các chính sách của Algeria, bên cạnh vấn đề gai góc về nhập cư vùng cận Sahara.  Nằm lọt thỏm giữa vùng Sahel, Niger trên thực tế là một điểm trung chuyển quan trọng cho những người di dân tìm đường đến châu Âu thông qua ngả Bắc Phi, cụ thể là Libya. Báo Pháp Le Figaro nhắc lại, ngay ngày hôm sau thượng đỉnh La Valette được tổ chức ở Malte năm 2015, Niamey đã được xác định như là pháo đài cho chính sách di dân của Liên Âu. Đó cũng là thời điểm khối 27 nước đang trải qua một cuộc khủng hoảng di dân nghiêm trọng, chỉ tính trong năm 2015, hơn một triệu người vượt biển đến châu Âu làm lung lay tình liên đới của khối.Nhiều khoản hỗ trợ tài chính đã được cấp nhằm kiểm soát và hạn chế dòng di dân bất hợp pháp. Theo các số liệu từ Tổ chức Di dân Quốc tế (IOM), từ năm 2016, Niger đã « giữ chân » hơn 95.200 di dân, chủ yếu ở Assamaka, vùng Agadez, phía bắc đất nước.Niger và những tuyến đường tội phạmNhưng không chỉ có vấn đề di dân, Niger còn là một trong những tuyến đường được nhiều mạng lưới tội phạm khác sử dụng. Trên đài phát thanh France Culture (02/09/2023), Élie Tenenbaum, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu về An ninh, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp (IFRI) giải thích thêm :« Quả thật Niger không phải là tuyến đường duy nhất, mà là một phần của một trong những tuyến đường buôn người, buôn ma túy và là một trong số các tuyến đường buôn lậu đến vùng Bắc Phi và nhất là đến Libya. Đúng là có một số nạn buôn lậu khiến các nước phương Tây nói chung phải quan tâm. Chúng ta còn chưa nói đến Hoa Kỳ, quốc gia có sự hiện diện lâu đời không kém trong khuôn khổ cuộc chiến chống khủng bố cũng như cuộc chiến chống ma túy. Cơ quan chống ma túy của Mỹ (DIA) cũng có đại diện ở Niger, và do vậy, nước này còn là một đối tác thiết yếu cho cuộc chiến chống các mạng lưới tội phạm khác nhau. »Kết quả chính sách di dân này của Liên Âu từ nhiều năm qua vẫn còn điều tranh cãi, do việc, « những kẻ đưa đường bắt đầu tránh những con lộ an toàn nhất, các điểm có nước để đi theo những lộ trình đắt hơn và nguy hiểm hơn », theo như quan sát từ nhà nghiên cứu Florence Boyer, Viện Nghiên cứu vì Phát triển, được nhật báo Công giáo La Croix trích dẫn.Nhưng một cuộc can thiệp quân sự như Pháp mong muốn nhằm tái lập trật tự Hiến định lại vấp phải nhiều phản đối từ các nước thành viên khác trong khối. Ý và Hungary lo sợ phải đối mặt thêm một làn sóng di dân mới. Ngoại trưởng Ý Antonio Tajani, trả lời phỏng vấn La Stampa hôm thứ Hai 04/9, đã cảnh báo rằng « mỗi ngày trôi qua mà không đạt được một thỏa thuận nào chỉ làm nghiêm trọng thêm tình hình. Nếu chiến tranh nổ ra ở Niger, đây sẽ là một thảm họa. »Nước Pháp bị cô lập, Nga – Trung Quốc trong tầm ngắm ?Trước lập trường « khá hòa dịu » này của Liên Âu và nhất là từ đồng minh Mỹ, phải chăng nước Pháp đang bị cô lập do những quan điểm cứng rắn của mình ? Chuyên gia về an ninh, Élie Tenenbaum phân tích rằng trong vấn đề này, ngoài hồ sơ di dân, còn phải tính đến một tác nhân khác mang tính chất địa chính trị nhiều hơn, gây lo ngại không kém cho Mỹ và Liên Âu.« Họ ôn hòa hơn một chút khi lên án cuộc đảo chính với ý định sau cùng là có thể duy trì các mối quan hệ với chính quyền mới, ngay cả khi đó không hẳn là lựa chọn họ muốn. Mỹ và châu Âu trước hết muốn tránh chứng kiến một quốc gia mới chuyển sang quỹ đạo của Nga như chúng ta đã thấy ở Cộng hòa Trung Phi, ở Mali và có nhiều khả năng xảy ra ở Burkina Faso. Tóm lại, Mỹ và các nước châu Âu đang nỗ lực duy trì một phần giải pháp mà Paris đã chọn và công bố vào năm 2020 ở Mali với những kết quả mà chúng ta đã biết. »Từ nhiều năm gần đây, châu Phi bị rung chuyển vì nhiều cuộc đảo chính ở Mali, Cộng hòa Tchad, Guinea, Burkina Faso và gần đây nhất là Gabon. Theo quan sát từ chuyên gia Tymothy Murphy, thuộc Hội Đồng Đối Ngoại Châu Âu, trên kênh truyền hình Euronews, những sự kiện này đang đặt Liên Hiệp Châu Âu trước nhiều thách thức lớn về an ninh :« Châu Âu có nhiều lo ngại thực sự về an ninh bắt nguồn từ khu vực này cũng như là những bận tâm về địa chính trị. Vấn đề an ninh có liên quan đến chủ nghĩa khủng bố theo trào lưu Hồi giáo chính thống, đang gia tăng mạnh ở Mali từ khi châu Âu và nhiều nước khác rút quân. Trên bình diện địa chính trị, Nga đang đặt ra một thách thức. Nước này đã biết cách tạo ra một không gian buộc châu Âu phải rút lui. Và bây giờ chúng ta đang phải đối mặt với viễn cảnh một vành đai ảnh hưởng của Nga ở sườn phía nam châu Âu, nếu chúng ta coi phần Sahel này của châu Phi như là sườn nam của châu Âu. »Làm thế nào bảo vệ tốt nhất các lợi ích và mục tiêu của châu Âu tại khu vực Sahel đầy biến động sẽ là một phương trình khó cho khối 27 nước. Tuy nhiên, một nhà ngoại giao châu Âu cảnh báo không vì thế mà Liên Âu phải « bỏ rơi khu vực này cho các bên thứ ba, như Nga hay Trung Quốc ». Trả lời trang mạng Euractive, nhà ngoại giao này khẳng định « bất kỳ một ý tưởng nào về vai trò của chính sách an ninh và phòng thủ Liên Âu tại vùng Sahel đều được hoan nghênh ! »

Tương tự như các nước vùng Vịnh, hợp tác kinh tế giữa Israel và Trung Quốc tăng mạnh từ khi Tập Cận Bình lên cầm quyền năm 2013, kéo theo dòng vốn đầu tư của Trung Quốc, từ công nghệ cao cho đến các cơ sở cảng biển ở Israel. Nhưng theo chuyên gia về Trung Đông, Jean-Loup Samaan, Đại Học Quốc Gia Singapore, khác với các quốc gia bán đảo Ả Rập, Israel phải chịu nhiều hạn chế trong quan hệ với Trung Quốc do những áp lực từ đồng minh Hoa Kỳ. Ngày 16/03/2017, thủ tướng Israel Benyamin Netanyahu trong chuyến thăm Bắc Kinh gặp chủ tịch Tập Cận Bình và thủ tướng Lý Khắc Cường, trước giới báo chí, từng ví mối quan hệ giữa Israel và Trung Quốc như một mối « nhân duyên trời se ». Tuyên bố này của ông Netanyahu có thể gây ngạc nhiên, bởi lẽ Israel có mối quan hệ mật thiết với Hoa Kỳ, đối thủ trực tiếp của Trung Quốc.Israel–Trung Quốc: Mối quan hệ đặc biệt và lâu đờiTrên thực tế, giữa Israel và Trung Quốc đã có một mối quan hệ đặc biệt và lâu đời, với những hoạt động trao đổi sâu rộng giữa giới thương nhân, trí thức và ngoại giao, dọc theo các tuyến đường tơ lụa trên bộ và hàng hải. Thành phố Thượng Hải từng là vùng đất tị nạn cho khoảng 20 ngàn người Do Thái đến từ Ba Lan, Áo, Nga và Litva trong suốt Đệ Nhị Thế Chiến.Trên đài RFI, chuyên gia về Trung Quốc, Emmanuel Veron, giảng viên trường Hải Quân, Viện Quốc gia Ngôn ngữ và Văn minh Phương Đông (INALCO), nhắc lại Israel là quốc gia Trung Đông đầu tiên, ngày 09/01/1950, công nhận nước Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa (RPC) và tức thì thừa nhận nguyên tắc « Một nước Trung Hoa duy nhất », bác bỏ tính hợp pháp của phe chủ nghĩa dân tộc đến lánh nạn ở Đài Loan. Tuy nhiên, một năm sau, Hoa Kỳ dưới thời tổng thống Eisenhower, ngay từ năm 1951, đã nhanh chóng cảnh báo Tel Aviv rằng mọi sự gần gũi với Bắc Kinh có nguy cơ gây phiền toái cho sự hậu thuẫn của Mỹ đang trong quá trình thiết lập. Rồi Trung Quốc của Mao Trạch Đông, với sự ra đời của phong trào không liên kết tại hội nghị Bandung 1955, đã đi theo những luận điệu của xứ sở Ả Rập, xem Israel như là một mảnh ghép thuộc địa phương Tây ngay giữa chốn Trung Đông. Năm 1965, Mao Trạch Đông tuyên bố : « Israel và Đài Loan là những cơ sở tác chiến của chủ nghĩa đế quốc tại châu Á. Họ tạo ra Israel để chống các nước Ả Rập và  Đài Loan để chống Trung Quốc. ». Hệ quả là tiến trình xích lại gần giữa hai nước đã bị đình trệ cho đến những năm 1970. Chuyến thăm Trung Quốc lịch sử của tổng thống Mỹ Richard Nixon gặp Mao Trạch Đông năm 1972, đặt nền móng cho việc thiết lập bang giao Mỹ - Trung năm 1979, đã cho phép dỡ bỏ những hạn chế trong trao đổi Israel và Trung Quốc.Trong suốt hai thập niên tiếp theo, Israel và Trung Quốc không chỉ gia tăng các cuộc tham vấn ngoại giao mà còn tổ chức công khai một chương trình hợp tác quân sự rộng lớn. Vào đầu những năm 1990, với năng lực quân đội rất hạn chế, Trung Quốc nhận thấy công nghệ quốc phòng Israel là một phương cách để bắt kịp sự chậm trễ. Bởi vì, ngay từ cuối những năm 1960, Israel đã được quyền tiếp cận các trang thiết bị quân sự Mỹ.Trong mối quan hệ này, nhà nghiên cứu Emmanuel Veron, nhấn mạnh đến vai trò trung gian chủ chốt của doanh nhân Israel, Shaul Eisenberg : « Đây là một nhân vật có thể nói là có 1001 diện mạo. Ông ấy vừa là thương buôn, nhà ngoại giao, trí thức, một nhân vật tinh tế, rất có chiều sâu. Về cơ bản, Shaul Eisenberg là mấu chốt cho quá trình xích lại gần giữa Israel và Trung Quốc cộng sản. Vì vừa là doanh nhân, vừa là nhà ngoại giao, ông ấy duy trì nhiều mối quan hệ với một số nhân vật trong đảng Cộng Sản Trung Quốc mà vẫn không bị đảng Cộng Sản tuyển dụng, và là người đã vận động nhiều cho sự xích lại gần ngoại giao và chính trị ngay từ những năm 1970, thậm chí trước đó, cho phép bình thường hóa một số hợp đồng trong những năm 1980 để chứng kiến sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới trong những năm 1990. »Mỹ-Israel: Xung khắc đầu tiên về vấn đề Trung QuốcNăm 1992, Israel và Trung Quốc chính thức bình thường hóa quan hệ. Tuy nhiên, mối hợp tác quân sự này giữa Tel Aviv và Bắc Kinh một lần nữa, khiến Washington lo lắng vào thời điểm cục diện địa chính trị có những biến động : Liên Xô sụp đổ, Chiến Tranh Lạnh kết thúc, và cuộc trấn áp đẫm máu ở Thiên An Môn. Chuyên gia về Trung Đông, Jean-Loup Samaan nhắc lại cơ quan tình báo Mỹ thời chính quyền Bill Clinton đã phải gióng chuông báo động trước dòng vũ khí Israel ồ ạt đổ sang Trung Quốc. Một báo cáo năm 1999 đặc biệt lo lắng việc Nhà Nước Do Thái chuyển giao công nghệ quân sự Mỹ cho Trung Quốc : Hệ thống dẫn đường tên lửa, điện tử hàng không. Đối với Washington, những chương trình hợp tác này làm lung lay thế « nguyên trạng » tại eo biển Đài Loan khu vực mà Hải Quân Mỹ đã có một cuộc can thiệp vào tháng 7/1995 trước hành động leo thang của Bắc Kinh đối với Đài Bắc. Nói một cách khác, Washington cáo buộc Tel Aviv cung cấp vũ khí cho quân đội Trung Quốc và điều này có thể gây nguy hiểm trực tiếp đến các đạo quân của Mỹ trú đóng trong khu vực. Chuyên gia về Trung Quốc, Emmanuel Veron giải thích thêm : « Nhiều người Israel đứng đầu các tập đoàn đã có ý tưởng cung cấp thiết bị chiến tranh cho Trung Quốc, quốc gia cũng đang tìm cách sử dụng mối hợp tác này để lách lệnh cấm vận hậu Thiên An Môn năm 1989 và các lệnh trừng phạt của châu Âu và một phần từ hệ thống Liên Hiệp Quốc, được cho là theo phương Tây. Đúng là Trung Quốc tìm cách lách trừng phạt để sở hữu các công nghệ. »Trước sức ép của Mỹ, tháng 7/2000, chính phủ thủ tướng Ehud Barak buộc phải đưa ra một quyết định khó khăn, hủy hợp đồng bán 4 chiếc máy bay báo động tân tiến Phalcon, được ký vào năm 1996. Israel buộc phải bồi thường 350 triệu đô la thay vì thu về một tỷ cho nền kinh tế đất nước. Quyết định này cũng khởi đầu cho việc chấm dứt chuyển giao công nghệ quân sự từ Israel cho Trung Quốc, bắt đầu từ loại drone Harpy. Chương đầu tiên cho cuộc khủng hoảng quan hệ Mỹ - Israel về vấn đề Trung Quốc xem như kết thúc.Công nghệ Israel: Nỗi thèm muốn của Trung QuốcNhưng bước ngoặt lớn trong quan hệ Israel – Trung Quốc là trong những năm 2013 – 2014. Chuyến công du Bắc Kinh của thủ tướng Benyamin Netanyahu tháng 5/2013 là cột mốc quan trọng. Tương tự như các nước Ả Rập láng giềng, Israel xem đà đi lên thành cường quốc của Trung Quốc như là một cơ hội không nên bỏ qua, một « công cụ cho tăng trưởng nền kinh tế Israel ». Theo dự báo của Ngân Hàng Trung Ương đầu năm 2014, xuất khẩu của Israel sang Trung Quốc sẽ tăng gấp đôi từ đây đến năm 2035, trong khi xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu – những thị trường lớn nhất của Israel hiện nay sẽ phải bị suy giảm. Do vậy, đối với chính quyền Tel Aviv, cần phải hỗ trợ và tạo thuận lợi cho dòng vốn đầu tư Trung Quốc đổ vào Israel.Tuy nhiên, theo quan điểm của nhà nghiên cứu Jean-Loup Samaan, đây không chỉ đơn thuần vấn đề thương mại : Bối cảnh chính trị đóng một vai trò hiển nhiên trong quyết định xoay trục sang Trung Quốc của thủ tướng Netanyahu. Bước ngoặt lịch sử này còn trùng với thời điểm ông Tập Cận Bình lên cầm quyền ở Bắc Kinh năm 2013, và mối quan hệ Mỹ - Israel, nhất là giữa thủ tướng Netanyahu với tổng thống Mỹ Barack Obama đã xuống cấp nghiêm trọng.Trong giai đoạn này, nếu như trao đổi mậu dịch giữa hai nước tăng vọt ngoạn mục, từ 55 triệu đô la (1992) lên thành 11 tỷ đô la (từ năm 2016), các nhà đầu tư Trung Quốc hoạt động tích cực trong lĩnh vực công nghệ cao ở Israel, khi thiết lập các mối liên hệ chặt chẽ với các công ty khởi nghiệp Israel. Nhiều dự án đầu tư lưỡng dụng trong tin học và trí thông minh nhân tạo được tài trợ từ nhiều tập đoàn có liên hệ với quân đội Trung Quốc.Nỗi thèm muốn của Trung Quốc đối với công nghệ cao của Israel mạnh mẽ đến mức năm 2014, cả hai chính phủ đã cho lập một ủy ban chung dành cho hợp tác trên phương diện công nghệ - điều hy hữu trong khu vực.Theo nhà Trung Quốc học, Emmanuel Veron, mục tiêu của Bắc Kinh là nhằm tìm cách tiếp cận hệ thống kinh tế công nghệ nhằm bù đắp những thiếu sót, thúc đẩy mạng lưới kinh tế khởi nghiệp và công nghệ của chính mình. Nhưng mặt khác, Trung Quốc cũng muốn hiểu rõ hơn môi trường an ninh và tình báo Israel, có quy mô toàn cầu, nhưng rất gắn kết với cường quốc Hoa Kỳ. Đương nhiên, điều này làm cho Washington cảm thấy bất an. « Lý do, tuy không ngăn chặn hẳn, nhưng bắt đầu làm chậm bước đột phá của Trung Quốc một cách rõ ràng chính là sự xuất hiện đại dịch. Đương nhiên, trước đó, chính quyền Donald Trump, với một sự hợp tác rất chặt chẽ trong việc hội tụ các lợi ích các cơ quan tình báo và an ninh, đã nói rằng "hãy cẩn thận, Trung Quốc là một mối nguy hiểm nếu không muốn nói là những khó khăn lớn cho chủ quyền và cạnh tranh công nghệ, tình báo công nghiệp, kinh tế, thậm chí cả trong chính trị. »Đầu tư cảng biển của Trung Quốc: Mối đe dọa cho quân đội MỹMột lĩnh vực đầu tư khác không kém phần nhậy cảm: Cơ sở hạ tầng của Israel. Nhiều dự án hạ tầng quan trọng đã được ký kết như xây đường hầm Carmel, tuyến đường sắt Akko-Karmiel… Những hợp đồng đầu tư hạ tầng cơ sở còn là một yếu tố chính trị. Thủ tướng Netanyahu muốn biến Israel thành một trục đầu tư quan trọng trong bản đồ Sáng Kiến Vành Đai và Con Đường mà ông Tập Cận Bình xúc tiến từ năm 2013. Nhưng nhà nghiên cứu Jean-Loup Samaan cho rằng chính trong lĩnh vực đầu tư cảng biển mà sự gần gũi giữa Israel và Trung Quốc thu hút nhiều chú ý và gây bực bội. Các tập đoàn lớn của Trung Quốc lần lượt trúng thầu xây dựng hay quản lý các cảng biển Ashdod và Haifa. Về điểm này, trả lời RFI, ông Emmanuel Veron phân tích :« Quả thật vào năm 2013, Trung Quốc vốn coi Israel như là một quốc gia thiết yếu trong chiến lược Trung Đông toàn cầu, đã tập trung các nỗ lực vào ngoại giao thương mại, ngoại giao cơ sở hạ tầng, một nền ngoại giao dần dần phục vụ cho chiến lược của Trung Quốc nhằm thay đổi các quy tắc của quốc tế, đề xuất những giải pháp phát triển mới, trở thành chủ nợ ở khu vực. Về điểm này, Israel, một phía giáp biển Địa Trung Hải, có vị trí địa lý và chiến lược giáp Trung – Cận Đông, với một nền công nghiệp và các hệ thống kinh tế - công nghệ sẽ là một mục tiêu để Bắc Kinh có thể đề nghị các khoản đầu tư. Đương nhiên, Israel tuy không thiếu tiền nhưng muốn đa dạng hóa nguồn đầu tư ở nhiều cấp độ khác nhau, sẽ có thể hưởng lợi từ nguồn tài chính, đầu tư của Trung Quốc trong những năm 2013, 2015 và 2016. Nói một cách rõ ràng, đó là những mục đầu tư trong giao thông, hạ tầng cảng biển, trong nhiều cơ sở hạ tầng công nghệ khác cho phép nối liền các thành phố. »Tuy nhiên, đối với Washington, việc đầu tư vào cảng Haifa không đơn thuần mang tính thương mại. Đây không những là nơi trú đóng căn cứ quan trọng nhất của Hải Quân Israel (nơi neo đậu của hạm đội tầu ngầm, có tính thiết yếu cho vị thế răn đe) mà cảng này còn được Hạm Đội 6 của Hải Quân Mỹ thường xuyên sử dụng. Việc tập đoàn Shanghai International Port Group, bị chỉ trích là có liên hệ chặt chẽ với chính quyền Bắc Kinh, được chọn làm nhà quản lý cảng Haifa mới – một cơ sở nhậy cảm - đã nhanh chóng trở thành chủ đề tranh cãi giữa Washington và Tel Aviv. Hải Quân Mỹ thậm chí còn đánh tiếng rằng tầu chiến của Mỹ rất có thể sẽ ngưng sử dụng cảng biển. Israel bác bỏ các chỉ trích đồng thời từ chối đề nghị để Mỹ thanh tra khu vực.Nếu như Israel bày tỏ cảm giác « bị buộc tội ngây thơ một cách oan uổng », theo ghi nhận của nhà nghiên cứu về Trung Đông Jean-Loup Samaan, đầu tư của Trung Quốc vào Israel có dấu hiệu suy giảm từ năm 2018. Theo tác giả bài viết trên trang mạng của Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp (IFRI), có tựa đề « Israel và Trung Quốc : Bài trắc nghiệm lòng trung thành đối với Mỹ », xu hướng giảm đầu tư này rất có thể có liên quan đến những căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh dù rằng giới lãnh đạo Israel cẩn thận không xác nhận mối liên hệ nhân quả này.

Kinh tế Trung Quốc không bật dậy cho dù hết bị chính sách zero Covid trói buộc. Tăng trưởng 6,3 % trong quý 2/2023 quá thấp so với mong đợi sau 3 năm các hoạt động ngưng trệ để chống dịch. Nhưng đấy mới chỉ là bề nổi của tảng băng trong số rất nhiều khó khăn làm tê liệt « công xưởng » của thế giới. Đấy có thể là nguyên nhân khiến Bắc Kinh tăng tốc kế hoạch « phi đô la hóa » và quyết liệt hơn trong cuộc đối đầu với Mỹ ? Hôm 17/07/2023 Tổng Cục Thống Kê Trung Quốc công bố tỷ lệ tăng trưởng trong quý 2 và hài lòng với kết quả « tốt », vì GDP tăng mạnh hơn so với quý 1. Các nhà phân tích quốc tế và kể cả tại Hoa Lục đã hết sức thận trọng với thành tích này. Trả lời đài truyền hình tư nhân BFM TV, chủ tịch công ty tư vấn Asia Centre, trụ sở tại Paris, ông Jean-François di Meglio giải thích vì sao giới trong ngành thất vọng với tỷ lệ tăng trưởng 6,3 % : « Con số vừa nêu thật ra là mức so sánh về tỷ lệ tăng trưởng so với một năm trước đây, tức là chúng ta đang so sánh thành tích của quý 2/2023 với thời điểm quý 2/2022 thì Trung Quốc mới có được tỷ lệ 6,3%. Nhưng nếu nhìn vào quý 1 và quý 2 năm nay, tăng trưởng chỉ là 0,8 % mà thôi. Cần nhắc lại trong cả năm 2022 Trung Quốc bị phong tỏa để chống dịch, các hoạt động kinh tế bị chựng lại. Thành thử so với năm ngoái, đương nhiên kinh tế Trung Quốc rõ ràng là đang bật dậy và tỷ lệ 6,3 % như Bắc Kinh thông báo để ngỏ viễn cảnh sẽ đạt được chỉ tiêu GDP tăng 5,5 % . Nhưng vừa giải thích, để đạt được 5,5 % đó, Trung Quốc cần có tỉ lệ tăng trưởng cao hơn rất nhiều ». Tiêu thụ nội địa, « cốt lõi của vấn đề »Thông tín viên báo Le Monde tại Trung Quốc ghi nhận thành phố Thạch Gia Trang, thủ phủ tỉnh Hà Bắc, cách không xa Bắc Kinh, thông báo tổ chức rất nhiều liên hoan nhạc rock nhạc rock trong những tháng sắp tới. Không phải là các quan chức tỉnh này yêu thích nhạc kích động, mà đó là cách để thu hút thanh thiếu niên ở Bắc Kinh và các vùng chung quanh đến đây « tiêu tiền ».  Thạch Gia Trang đang tìm mọi cách để kích hoạt cỗ máy tiêu thụ và qua đó là các hoạt động kinh tế của thành phố. Trên báo Le Figaro, nhà kinh tế trưởng ngân hàng Natixis Alicia Garcia Herrero ghi nhận « không có tiêu thụ nội địa, đó là cốt lõi của vấn đề » đối với Trung Quốc hiện nay. Chính trong bối cảnh đó Ngân Hàng Trung Ương liên tục hạ lãi suất chỉ đạo để khuyến khích tiêu thụ và đầu tư.Trả lời hãng tin Pháp AFP, Erin Xin, thuộc ngân hàng HSBC trụ sở tại Luân Đôn, giải thích « Trong quý 2/2023, đà bật dậy của kinh tế Trung Quốc kém đi bởi nhu cầu tiêu thụ hàng Trung Quốc trên thế giới đè nặng lên lĩnh vực xuất khẩu, ngành địa ốc vẫn yếu kém và nhìn chung thì tiêu thụ nội địa không đủ sức » để kéo tăng trưởng đi lên. Tổng Cục Thống Kê Trung Quốc giải thích với báo chí rằng kinh tế không bị hụt hơi, nhưng đang chịu áp lực do « bối cảnh quốc tế phức tạp » Theo chủ tịch cơ quan tư vấn Asia Centre, Jean François di Meglio, giải thích của Tổng Cục Thống Kê Trung Quốc như vậy là « không ổn »  :« Lần đầu tiên chính các nhà quan sát Trung Quốc đã báo động và khuyến nghị chính phủ về những biện pháp cần phải làm. Vào lúc mà các ngân hàng trung ương trên thế giới tăng lãi suất để kềm hãm lạm phát, riêng ngân hàng trung ương Trung Quốc liên tục hạ lãi suất chỉ đạo để khuyến khích đầu tư và tiêu thụ. Đó là dấu hiệu kinh tế Trung Quốc đang bị hụt hơi vì nhiều lý do. Một trong số ấy, theo như giải thích của chính quyền Bắc Kinh, là do kinh tế toàn cầu đang chững lại, tác động đến xuất khẩu của Trung Quốc. Nói cách khác Bắc Kinh ‘chạy tội', quy trách nhiệm cho các quốc gia khác… Nếu đúng là như thế thì có nghĩa là tăng trưởng của Trung Quốc lệ thuộc quá nhiều vào giao thương quốc tế và chẳng lẽ xuất khẩu đình trệ, ngay cả nền kinh tế thứ nhì thế giới cũng không còn lá chủ bài nào trong tay nữa hay sao ? » Mất niềm tin vào mô hình Trung QuốcHôm 21/07, chính quyền vừa ban hành một loạt các biện pháp khuyến khích người tiêu dùng mua xe hơi, đặc biệt là xe điện. Thị trường địa ốc bị đóng băng từ gần ba năm nay. Đúng vào ngày Trung Quốc thông báo rầm rộ tỉ lệ tăng trưởng 6,3% cho quý 2/2023 thì cũng là lúc tập đoàn môi giới địa ốc số 1 là Evergrande đi vào kỷ lục thế giới trong hạng mục « công ty mang nợ lớn nhất thế giới » : trong hai năm 2021 và 2022 đại tập đoàn này thua lỗ 81 tỷ đô la, đẩy mức nợ lên tới 340 tỷ đô la. Đồng tiền Trung Quốc trong 6 tháng đầu 2023 mất giá hơn 7% so với đô la Mỹ. Thêm một tin xấu khác là về thương mại : Trung Quốc trong tháng 06/2023 không còn là nhà cung cấp hàng rẻ số 1 cho người tiêu dùng Mỹ, mà đã bị đẩy xuống hạn 3, sau Mêhicô và Canada. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc giảm liên tục trong hai tháng 5 và 6/2023. So với cùng thời kỳ năm ngoái, xuất khẩu của Trung Quốc giảm 12,4 % : nhân viên của hàng ngàn doanh nghiệp Trung Quốc bị vạ lây. Kết thúc một năm học, có thêm 12 triệu thanh niên tham gia thị trường lao động Trung Quốc vào lúc mà 1 trên 5  thanh niên dưới 24 tuổi không có việc làm. Jean-François di Meglio trực tiếp gắn liền hiện tượng này với khủng hoảng địa ốc tại Trung Quốc đã kéo dài từ hai, ba năm nay : « Có hai yếu tố : thứ nhất là hiện tượng vỡ bong bóng địa ốc từ hơn hai năm nay, với vụ tập đoàn Evergrande vỡ nợ. Thứ hai, theo tôi đây mới là vấn đề âm ỉ , đó là chính người dân Trung Quốc không còn tin tưởng vào tương lai nữa. Công luận không còn tự tin như trước . Dân chúng hoang mang khi thấy có tới hơn 20 % thanh niên trong độ tuổi từ 18 đến 24 đang thất nghiệp. Người ta cũng bắt đầu hoài nghi về khả năng cải thiện đời sống, về mô hình phát triển của Trung Quốc … »Giới tiểu thương cũng như các tập đoàn công nghiệp lớn đều lo âu. Hàng quán, giới du lịch thì lo khách hàng lười chi tiêu. Tỷ lệ tiết kiệm ở Trung Quốc hiện nay là gần 50 %. Các doanh nghiệp Trung Quốc thì đau đầu vì những quy định mới của chính quyền về các « chuẩn mực pháp lý khắt khe, nhân danh an ninh quốc gia », họ cũng đau đầu vì chiến tranh thương mại với Mỹ kéo dài và cuộc đọ sức về công nghệ với thế giới phương Tây.Liên hệ giữa khó khăn kinh tế và chính sách đối ngoại của Bắc Kinh Trong bài tham luận hôm 18/07/2023, giám đốc nghiên cứu Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược Pháp – IRIS, Barthélémy Courmont nêu bật một vấn đề : cỗ máy kinh tế của Trung Quốc hiện nay không hoạt động tốt, Bắc Kinh đang trả giá cho chính sách chống dịch nghiêm ngặt và liên tục kéo dài trong ba năm. Những khó khăn đó lại diễn ra vào thời điểm nổ ra chiến tranh Ukraina. Đó không là một tin vui đối với bản thân Trung Quốc và phần còn lại của thế giới. Đương nhiên khi nền kinh tế thứ nhì bị « hỏng máy », tăng trưởng thì cả thế giới bị vạ lây. Điểm mới ở đây là Bắc Kinh trong tay ông Tập Cận Bình giờ đây không e dè gì nữa cả. Trung Quốc bắt buộc sẽ phải đưa ra một số « sáng kiến » để cứu vãn tăng trưởng. Những sáng kiến đó « có thể bất lợi cho phương Tây và càng làm dấy lên căng thẳng về địa chính trị » trong bối cảnh kinh tế thế giới phức tạp hiện nay.Vẫn giám đốc viện IRIS Barthélémy Courmont cho rằng, nếu như đình đốn kinh tế kéo dài, dân Trung Quốc nghèo đi thì khi đó mới có thể cho rằng tính chính đáng của Đảng Cộng Sản nước này bị đe dọa. kịch bản đó chưa xảy ra.Nhưng về đối ngoại, những khó khăn « ở bên trong đó » tác động đến chính sách Một Vành Đai Một Con Đường của Trung Quốc. Bắc Kinh đòi hỏi nhiều bảo đảm hơn khi cấp tín dụng cho các quốc gia khác. Những điều kiện cho vay của Trung Quốc sẽ càng « ngặt nghèo hơn ». Cùng lúc, « chiến tranh Ukraina cũng là cơ hội để Bắc Kinh đẩy mạnh việc sử dụng đồng nhân dân tệ trên bàn cờ tiền tệ quốc tế », không chỉ với nhóm BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Nam Phi và Trung Quốc) mà cả với các đối tác châu Á khác, với các nước chậm phát triển.Cơ hội đẩy thu hẹp ảnh hưởng của đô la MỹHơn nữa Barthélémy Courmont nhấn mạnh chiến tranh Ukraina là một bước ngoặt để một số quốc gia giảm bớt mức độ lệ thuộc vào phương Tây. Ảnh hưởng của khối này đang bị thu hẹp lại trên bàn cờ quốc tế. Đối với Trung Quốc « chiến tranh Ukraina thực sự là cơ hội để đề nghị một mô hình khác về ngoại giao và kinh tế so với mô hình của phương Tây ». Trong cuộc chạy đua tranh giành ảnh hưởng này, Trung Quốc đang dẫn dầu nhưng ở phía sau từ Ấn Độ đến Nam Phi hay Brazil - đương nhiên là phải nhắc tới nước Nga, đều ấp ủ tham vọng thành lập một liên minh gọi là « Global South ». Để đóng vai trò trung tâm trong mô hình mới đó, Bắc Kinh chủ trương « phi phương Tây hóa » và chấm dứt thời kỳ Âu-Mỹ thống lĩnh các hoạt động kinh tế toàn cầu. Chuyên gia về châu Á viện IRIS kết luận : Đấy có thể là lý do vì sao Washington đã gửi các quan chức quan trọng nhất trong chính quyền Biden đến Bắc Kinh trong thời gian gần đây.

Ngày 22/01/2023 là đúng 60 năm Pháp và Đức ký kết Hiệp ước Elysée mở đường cho một tiến trình hòa giải giữa hai nước. Năm 1987, để biểu thị cho tình hữu nghị, lữ đoàn Pháp – Đức (Eurocorp) đã được thành lập theo đề nghị của tổng thống F. Mitterand và thủ tướng H. Kohn. Từ năm 2016, Pháp và Đức đã có nhiều sáng kiến hướng đến một nền phòng thủ chung của Liên Hiệp Châu Âu. Nhưng điều đó không có nghĩa là các học thuyết chiến lược Pháp và Đức đồng nhất về mọi mặt. Paul Maurice, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (IFRI), trên kênh truyền hình ARTE nhắc lại, lữ đoàn này còn là nền tảng đầu tiên cho nền quốc phòng chung châu Âu mà trong đó Pháp và Đức sẽ là hạt nhân. Biểu tượng này còn mang tính lịch sử khi lữ đoàn Pháp – Đức cùng diễu binh mừng ngày Quốc Khánh 14/07 trên đại lộ Champs-Elysées vào các năm 1994 và năm 2014.Nhờ vào hành động chung này và chính trong bối cảnh những hệ quả do cuộc chiến vùng Balkan (Bosnia, Kosovo) để lại, mà nền quốc phòng châu Âu đã có thể được khởi động năm 1999 để rồi sau đó Anh Quốc thời Tony Blair đã tham gia vào dự án trang bị cho Liên Hiệp Châu Âu một năng lực quân sự độc lập với NATO.Tháng 9/2017, trong bài diễn văn tại Sorbonne, tổng thống Pháp nhấn mạnh đến thiện chí phối hợp hành động với Đức để phát triển « một năng lực quân sự tự chủ châu Âu bổ sung cho NATO ». Tháng 11/2018, tổng thống Macron và thủ tướng Đức lúc bấy giờ là Angela Merkel kêu gọi hình thành một quân đội châu Âu.Đáng chú ý là hiệp ước mới ký kết tại Aix-La-Chapelle ngày 22/01/2019 về hợp tác và hội nhập giữa hai nước, lấy lại các điều khoản phòng thủ chung trong Hiệp ước Liên Hiệp Châu Âu (điều số 42, khoản 7) và Hiệp ước Washington thành lập NATO (điều số 5). Điều này cho phép củng cố hơn nữa sự liên kết chiến lược giữa Pháp và Đức.Những khác biệt văn hóa Pháp-ĐứcNhưng phải chăng chiến tranh Ukraina do Nga phát động đang làm lung lay mối hợp tác quân sự Pháp – Đức, vốn dĩ đã gặp nhiều trắc trở trong các dự án phát triển công nghiệp quốc phòng chung giữa hai nước ?Bà Delphine Deschaux-Dutard, nhà nghiên cứu và giảng viên Trung tâm Nghiên cứu An ninh Quốc tế và Hợp tác châu Âu (CESICE), trường đại học Grenoble Alpes, trong một bài viết đăng trên Tạp chí Quốc phòng số tháng 6/2019, từng nhận xét mối quan hệ hợp tác quân sự Pháp-Đức mang nặng tính biểu tượng hơn là thực tế. Mục tiêu cơ bản của sự hợp tác này là nhằm hòa giải về mặt chính trị.Nhưng trên hết, giữa hai nước có một sự khác biệt lớn về văn hóa. Về mặt chính trị, vốn có tác động khá lớn đến cách thức sử dụng sức mạnh quân sự, tại Pháp, tổng thống có thể ra quyết định sử dụng vũ lực trong một thời hạn rất ngắn, nhưng trong khi đó thủ tướng Đức phải được sự chấp thuận của Nghị Viện, có thể mất nhiều tuần tùy theo cường độ của cuộc tranh luận.Trên bình diện chiến lược, Pháp và Đức có rất ít điểm tương đồng trong các học thuyết. Điều này thể hiện rõ trong Sách Trắng Quốc Phòng 2016 của Đức và Tầm nhìn Chiến lược 2017 của Pháp. Sự khác biệt này đã có ngay từ những ngày đầu ký Hiệp ước Hữu nghị Pháp-Đức cách nay 60 năm.Paul Maurice, chuyên gia về quan hệ Pháp – Đức, Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp (IFRI), trên kênh truyền hình ARTE giải thích :« Nước Pháp dưới thời tướng de Gaulle, ý tưởng đưa ra là nhằm xích lại gần hơn với Đức nhằm thoát khỏi phần nào sự trói buộc của Mỹ trong khuôn khổ NATO và hậu chiến. Nhưng vào năm 1963, Đức trông cậy rất nhiều vào sự bảo hộ của Mỹ, theo như cách nói phổ biến, vào lá chắn quân sự Mỹ. »Hoa Kỳ : Lá chắn an ninh không thể thiếu của ĐứcĐối với Đức, sự gắn kết với Mỹ là một chân trời không thể vượt qua. Do yếu tố lịch sử và sự hội nhập chặt chẽ trong NATO, Đức gắn liền với Mỹ nhiều hơn và có xu hướng đi theo lập trường của Mỹ. Nước Đức luôn khéo tránh mọi đề nghị của Pháp ưu tiên phòng thủ châu Âu thay cho lá chắn của Mỹ.Thứ trưởng ngoại giao Đức, Michael Link, cũng trong chương trình ARTE, khẳng định Berlin không có cùng cách nhìn về khái niệm tự chủ quốc phòng mà tổng thống Pháp đưa ra tại Hội nghị Sáng kiến châu Âu, Sorbonne, ngày 26/09/2017:« Tôi xin diễn giải điều này một cách khác. Thuật ngữ tự chủ khiến chúng tôi bị chệch hướng đi. Tôi thích thuật ngữ chủ quyền hơn, vì chúng tôi thật sự muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Mỹ, vốn là đối tác chính gần gũi nhất của chúng tôi. »Lập trường này của Đức thể hiện rõ trong thông báo đặt mua chiến đấu cơ F-35 của Mỹ, sau khi thủ tướng Olaf Scholz ngày 27/02/2022 bất ngờ quyết định dành 100 tỷ euro ngân sách để hiện đại hóa quân đội. Paris thất vọng vì Berlin đã không chọn Rafale của Pháp cho không quân Đức. Cảm giác hụt hẫng càng lớn khi Olaf Sholz tháng 10/2022 ký kết European Skyshield Initiative, một hệ thống lá chắn tên lửa châu Âu sử dụng công nghệ của Mỹ và Israel, với 12 nước Bắc – Đông Âu mà không có Paris.Tầm nhìn chiến lược này của Đức lại phù hợp với quan điểm của các nước vùng Baltic nằm sát cạnh Nga, nhất là trong bối cảnh cuộc chiến Ukraina kéo dài sang năm thứ hai. Giấc mơ một nền phòng thủ chung tương lai châu Âu theo kiểu Pháp lại càng không có tầm quan trọng trước sự hiện diện thực tế của NATO – Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương.Đối với những nước này, NATO là một tổ chức quân sự quý giá, có uy tín, rất được công luận ủng hộ. Họ tin tưởng vào vai trò bảo vệ của NATO. Nước Đức dưới thời bà Angela Merkel đã hiểu rõ điều đó hơn bao giờ hết, theo như lời thuật của Ursula Weidenfeld, tác giả về tiểu sử Angela Merkel, trên kênh truyền hình ARTE:« Angela Merkel hiểu rất rõ tầm quan trọng của khối NATO đối với các nước Đông Âu, thành viên của Liên Hiệp Châu Âu. Từ quan điểm này, Pháp từ lâu tỏ ra mù quáng, không hiểu rằng họ phải tìm một đồng thuận tại châu Âu với Ba Lan, Hungary, với các nước vùng Baltic, với Bulgari và Rumani. »Pháp – Đức và sự cảm nhận về đe dọa khác nhauChiến tranh bùng nổ tại Ukraina, vai trò lãnh đạo hàng đầu của trục Pháp-Đức chịu nhiều áp lực từ các nước Đông Âu, phía bên kia màn sắt cũ. Cuộc xung đột đã khơi dậy những chấn thương cũ xưa, những năm tháng dưới sự kềm tỏa của Matxcơva. Giới quan sát tại những nước Baltic cho rằng việc Pháp và Đức chỉ dành có 0,1% ngân sách để hỗ trợ Ukraina, ít hơn đến 10 lần so với một số nước Baltic đã làm suy yếu vai trò đầu tầu của trục Pháp – Đức như là động lực của Liên Hiệp Châu Âu. Trục quyền lực hình thành giữa Pháp và Đức ngày càng dịch chuyển sang phía Đông vào lúc Ba Lan, một quốc gia thành viên NATO và Liên Hiệp Châu Âu, không ngừng tăng chi tiêu quốc phòng, với tham vọng đạt mức 4% của GDP trong năm 2023 này.Ngược lại, Pháp cũng khiến Đức khó chịu vì những thông báo hỗ trợ quân sự cho Ukraina mà không có sự phối hợp trước với Berlin, như cấp xe bọc thép hạng nhẹ, tên lửa tầm xa và nhất là thay đổi lập trường ủng hộ Ukraina gia nhập NATO, xích lại gần hơn với quan điểm các nước Đông Âu và vùng Baltic.Le Monde (04/07/2023) nhắc lại, tại thượng đỉnh NATO ở Bucarest năm 2008, cả tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy và thủ tướng Đức Angela Merkel đều phản đối việc kết nạp nhanh chóng Ukraina, bất chấp ý kiến của chính quyền tổng thống G. Bush.Thế mất cân xứngNhững chuyển động này cho thấy Pháp và Đức không có cùng một cảm nhận về những mối đe dọa cơ bản đang đè nặng lên Liên Hiệp Châu Âu. Thứ trưởng ngoại giao Đức Michael Link nói đến những khó khăn khi thảo luận về Đông Âu với các đồng nghiệp Pháp mà Berlin biết rõ cần phải có mối quan hệ để vượt qua một giai đoạn chính trị đầy khó khăn.Theo Claude Martin, cựu đại sứ Pháp ở Trung Quốc và Đức, trong một chương trình Địa Chính Trị của RFI, những bất đồng hiện nay giữa Pháp và Đức, trong mọi lĩnh vực phản ảnh một sự bất cân xứng trong quan hệ giữa hai nước. Thế cân bằng về chính trị có được cách nay 60 năm nay phần nào nghiêng hẳn về phía Đức, được thể hiện rõ qua thế áp đảo các đại diện Đức tại nghị trường Liên Âu. Sự mất cân xứng này phần nào được giải thích bởi sự yếu thế về kinh tế ngày một lớn của Pháp trước đối tác chính trị bên kia bờ sông Rhin:« Tôi cho rằng cần phải tìm lại được thế « ngang vai ngang vế ». Đây là cơ sở của thế cân bằng. Chúng ta thật sự có cảm giác như trong một cặp đôi mà cả hai có cùng giá trị, có cùng tiếng nói và được lắng nghe theo cùng một cách. Dù muốn hay không, do sức nặng kinh tế và vị trí địa lý, Pháp đang bị suy yếu, bởi vì châu Âu đang dịch chuyển về phía bắc, bởi vì nền kinh tế của Pháp không mạnh bằng nền kinh tế nước láng giềng của chúng ta. Do vậy, thế ngang vai ngang vế giữa Pháp và Đức là không còn nữa. »

Bangkok đang đánh mất hào quang kinh tế. Khác với Việt Nam, Thái Lan  không tranh thủ được xung khắc Mỹ-Trung Quốc để thu hút đầu tư nước ngoài. Quyền lực trong tay tập đoàn quân sự từ 2014, những rạn nứt trong hàng ngũ quân đội, thái độ thân Bắc Kinh khiến Bangkok đang mất lợi thế của một con rồng châu Á. Những khó khăn kinh tế “đang ở phía trước”. Hai tháng sau bầu bầu cử Quốc Hội, Thái Lan vẫn chưa có chính phủ mới. Thủ tướng mãn nhiệm, tướng Prayut Chan O Cha đã từ chức. Toàn cảnh chính trị rối renỨng viên duy nhất đứng đầu nội các, Pita Limjaroenrat, chủ tịch đảng Khao Klaï (Move Forward -Tiến Bước) bị điều tra và có nguy cơ mất tư cách nghị viên. Đảng của ông tuy về đầu trong cuộc bầu cử hôm 14/05/2023 và giành được 152 trên tổng số 500 ghế tại Quốc Hội. Dù vậy, có thể ghế thủ tướng sẽ được dành cho một đảng khác – chẳng hạn là đảng Pheu Thai - Người Thái yêu Người Thái của gia đình tỷ phú Thaksin. Được đa số cử tri ủng hộ, đảng Khao Klaï có chủ trương đòi cải tổ chế độ quân chủ, nên ít có khả năng nhà vua ban hành sắc lệnh để đảng này điều hành đất nước. Để thay thế tướng Chan O Cha, người ra tranh chức thủ tướng phải hội đủ 372 phiếu của Quốc Hội Lưỡng Viện. Khi biết rằng đa số tại Thượng Viện trong tay phe quân đội và được nhà vua yểm trợ, hy vọng Pita Limjaroenrat trở thành thủ tướng đang thu hẹp lại dần.Trước ngần ấy trở ngại, giới chuyên gia đồng loạt cho rằng toàn cảnh chính trị Thái Lan ít có triển vọng nhanh chóng ổn định. Trên đài RFI, chuyên gia Đông Nam Á, Sophie Boisseau du Rocher, Trung Tâm Châu Á thuộc Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI nêu bật một “tình huống nẩy lửa” khi biết rằng liên minh cầm quyền sắp tới giữa hai đảng về đầu trong cuộc bầu cử Thái Lan vừa qua, (tức là giữa đảng Khao Klaï của ông Pita và đảng Pheu Thai của gia đình Thaksin vốn được thành phần ở nông thôn ủng hộ) sẽ là một mối liên minh “tùy theo tình huống”. Nhà chính trị học Eugénie Merieau, giảng dậy tại đại học Paris 1 - Panthéon-Sorbonne nói rõ hơn : về nhì trong cuộc bầu cử hôm 14/05/2023, đảng Pheu Thái (đảng này giành được 141 ghế ở Quốc Hội) đã lập tức tuyên bố liên kết với phe của ông Pita. Mục tiêu của gia đình Thaksin - với cô con gái của nhà tỷ phú đang sống lưu vong này trong cương vị chủ tịch đảng, là trở lại cầm quyền. Do vậy “không loại trừ khả năng đảng Pheu Thai đi tìm một điểm tựa khác”. Yếu tố chính trị và viễn cảnh kinh tế kém tươi sángTrong hoàn cảnh đó, Thái Lan liệu có thể là một điểm đầu tư an toàn ? Trên đài RFI tiếng Pháp giáo sư David Camroux, trung tâm nghiên cứu quan hệ quốc tế CERI trường Khoa Học Chính Trị Paris Sciences Po ghi nhận Thái Lan đang đánh mất hào quang của một “con rồng, con cọp châu Á” : “Vế kinh tế là phông nền trong chương trình của đảng Move Forward. Đảng này chủ trương dỡ bỏ các đại tập đoàn trong tay các doanh nhân Thái gốc Hoa, mà chính thành phần này thống lĩnh cỗ máy kinh tế Thái Lan. Có từ 70 đến 80 % dân số Thái Lan là nông dân, dù vậy các lĩnh vực công nghiệp dịch vụ và phát triển rất mạnh. Hiện tại quốc gia này đang chịu hai áp lực cạnh tranh rất lớn : Du lịch Thái Lan, động lực chính đem lại tăng trưởng và chiếm hơn 10 % GDP, thì đang bị Việt Nam qua mặt. Về công nghiệp, Thái Lan lâu nay được mệnh danh là chiếc nôi của ngành sản xuất xe hơi Đông Nam Á thì nay đang bị Indonesia cạnh tranh, nhất là trong lĩnh vực sản xuất xe điện, do Indonesia giàu các kim loại hiếm cần thiết để chế biến các bình điện. Hai thí dụ đó cho thấy Thái Lan đang trong thế kẹt và những khó khăn kinh tế đang ở phía trước. Thêm vào đó, khác hẳn với trường hợp của Việt Nam, Thái Lan đã không tận dụng được tình thế trong cuộc đọ sức thương mại Mỹ-Trung. Các doanh nghiệp nước ngoài trên con đường đi tìm những bãi đáp mới thay thế Trung Quốc đã không mấy chú ý đến Thái Lan như là họ đã quan tâm đến Việt Nam ”. Kèm theo đó là cái vòng luẩn quẩn giữa vế kinh tế và nguy cơ bất ổn về chính trị. Giáo sư David Camroux : “Đằng sau những vấn đề kinh tế đó thì còn có khá nhiều hệ quả về mặt xã hội và chúng tác động nhiều đến các tầng lớp trẻ. Tương tự như tại Trung Quốc, nhiều thanh niên Thái Lan có bằng cấp cao nhưng họ không tìm được việc làm xứng đáng. Thất vọng và bất mãn đó nuôi dưỡng tinh thần bài chế độ quân chủ ở Thái Lan”Trung Quốc một nhà bảo trợ “cồng kềnh” Ngân Hàng Thế Giới hồi tháng 4/2023 dự phóng GDP Thái Lan năm nay tăng 3,6 % và tỉ lệ này thấp hơn nhiều so với thành tích 5 % trong suốt giai đoạn từ 1999 đến 2008. Năm 2021 dưới tác động của đại dịch Covid kinh tế Thái Lan tụt giảm mất hơn 6 %. Xét về chỉ số phát triển con người Thái Lan bị sụt hạng trong ba năm liên tiếp. Cơ quan thẩm định tài chính S&P và Ngân Hàng Phát Triển Châu Á trong báo cáo gần đây nhất ghi nhận kinh tế Thái Lan “phục hồi chậm”.Trong bản thống kê vừa cập nhật hôm 17/07/2023 Tổng Cục Du Lịch Thái Lan ghi nhận : trong sáu tháng đầu năm 2023 Thái Lan đón 1,4 triệu lượt khách du lịch, chủ yếu là khách Trung Quốc, Nga và từ các nước láng giềng châu Á chung quanh. Để so sánh, năm 2019 trước Covid Thái Lan là điểm hẹn của từ 7 đến 10 triệu du khách một năm. Vào lúc mà ngành du lịch bảo đảm từ “15 đến 20 % thu nhập cho cả nước, tùy theo cách tính”, đây là một khó khăn mà Thái Lan cần nhanh chóng vượt qua.Nhìn đến một lĩnh vực khác là công nghiệp, bảo đảm 1/3 GDP, nhiều nghiên cứu quốc tế báo động chỉ số về năng suất công nghiệp của Thái Lan sụt giảm. Điều đó có nghĩa là cỗ máy sản xuất của nền kinh tế phát triển thứ nhì trong ASEAN “kém năng động”.  Trở lại với chỉ số tăng trưởng, năm 2022 GDP Thái Lan tăng 3,4 % theo báo cáo của Ngân Hàng Thế Giới, thua xa Việt Nam hay Malaysia, thậm chí thua cả Philippines. Một trong những lý do giải thích điều đó là Thái Lan đã không thu hút được đầu tư nước ngoài như trong trường hợp của Việt Nam.Dưới tác động kép một mặt là từ dịch Covid và chính sách chống dịch nghiêm ngặt của Trung Quốc, mặt khác là từ xung đột thương mại Mỹ-Trung, nhiều tập đoàn đa quốc gia bắt đầu di dời cơ sở khỏi Hoa Lục và chọn điểm đến là Ấn Độ hay Việt Nam. Điều bất thường là với cơ sở hạ tầng khá hơn so với nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á, nhưng Thái Lan lại không được các doanh nghiệp nước ngoài xem là một điểm đến “ưu tiên”. Theo nhà chính trị học Eugénie Merieau, yếu tố Trung Quốc dường như là điểm bất lợi trong bài toán này.“ Trong dịch Covid vừa qua, Thái Lan chọn dùng vacxin Trung Quốc. Đó chính là điều khiến tập đoàn quân sự đang cầm quyền bị chỉ trích, bởi vì thuốc của Trung Quốc kém hiệu quả hơn là của Âu, Mỹ. Đó chính là lúc mà công luận ý thức được là chính quyền trong tay thủ tướng Prayut Chan O Cha từ sau cuộc đảo chính 2014 đang xích lại gần với Bắc Kinh cho dù điều đó có bất lợi cho người dân đi chăng nữa. Dù vậy Bangkok từ trước cuộc đảo chính luôn có lập trường thân Trung Quốc. Hoàng tộc cũng rất thân với Bắc Kinh. Song Thái Lan có truyền thống thân Mỹ. Đừng quên rằng Thái Lan từng là thành trì của Mỹ để kềm tỏa phe cộng sản tại Đông Nam Á trong Chiến Tranh Lạnh. Hoa Kỳ yểm trợ cả từ bên quân đội đến triều đình Thái Lan ”.Chuyên gia về Đông Nam Á viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI Sophie Boisseau du Rocher giải thích thêm :“Vào thập niên 1970 Hoa Kỳ dựa vào cả bên quân đội lẫn gia đình hoàng tộc thì giờ đây Bắc Kinh đi lại đúng nước cờ của Mỹ. Kèm theo đó là những tác động về tình hình nội bộ Thái Lan như kết quả bầu cử hôm 14 tháng 5 vừa qua cho thấy, có nghĩa là đa số cử tri không tán đồng cặp bài trùng giữa bên quân đội với hoàng gia. Từ 2014 Thái Lan đã ngừng các công cuộc cải tổ cần thiết để hiện đại hóa cỗ máy sản xuất và điều đó đã có lợi cho các đối tác của chính quyền Bangkok trong Hiệp Hội Đông Nam Á ASEAN, đồng thời chính quyền Thái Lan đã lệ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc (...) Chỉ nội thí dụ chính quyền Thái Lan mua tàu ngầm của Trung Quốc với cái giá đắt hơn so với thị trường đã làm dấy lên nhiều tranh cãi ngay trong hàng ngũ quân đội. Điều đó cho thấy đang có những rạn nứt âm ỉ bên quân đội và đó là một sự phân hóa giữa các thế hệ trong giới sĩ quan. Một phe chủ trương kiểm soát, điều hành đất nước bằng mọi giá và một cách không minh bạch, còn bên kia thì cởi mở và tìm cách đưa ra hình ảnh của một nước đang ‘lột xác' để trở thành một nền kinh tế lành mạnh và hiện đại” … Trên đài RFI cựu giáo sư trường Khoa Học Chính Trị Paris David Camroux ghi nhận những khó khăn kinh tế của Thái Lan vẫn “ở phía trước”. Song quốc gia Đông Nam Á đang bước vào một giai đoạn chuyển tiếp về chính trị, kinh tế, về dân số và kể cả về địa chính trị. Dân số Thái Lan đang trên đà lão hóa, lực lượng lao động có khuynh hướng sút giảm từ hai năm trở lại đây. Ngoài ra như giáo sư David Camroux trường Khoa Học Chính Trị Paris vừa nêu, vị trí “con rồng châu Á” của nước này càng lúc càng bị một số đối tác khác trong ASEAN mà đứng đầu là Việt Nam thách thức. Trong điều kiện đó giải pháp còn lại là Thái Lan dứt khoát phải nâng cao trị giá gia tăng trong dây chuyền sản xuất, tức là đầu tư nhiều hơn nữa vào giáo dục, vào cơ sở hạ tầng và nâng cao năng suất lao động. Cùng lúc tương tự như rất nhiều các quốc gia khác trong khu vực, Thái Lan cũng cần tránh rơi vào thế phải chọn phe trong cuộc đối đầu giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Trung Quốc và Hoa Kỳ, đồng thời tránh để biến mình thành một sân sau của Trung Quốc trên bàn cờ thương mại. 

Nga chi gần một tỷ đô la một năm để « mượn » quân của Yevgeny Prigozhin chiến đấu ở Ukraina, cắm rễ tại Trung Đông, tạo ảnh hưởng ở Nam Mỹ, « tham gia » khai thác vàng, kim cương, gỗ quý… ở châu Phi. Vậy, dùng công ty lính đánh thuê Wagner, điện Kremlin « có lãi » hay không ? Thu nhập của Wagner từ đâu ra để có thể hiện diện từ Trung Đông đến Venezuela cùng lúc ? Tại sao ngoại trưởng Nga bảo đảm là Wagner tiếp tục hoạt động tại châu Phi, đặc biệt là ở Mali và Cộng Hòa Trung Phi?Ba ngày sau cuộc binh biến bất thành của lực lượng Wagner, hôm 27/06/2023 tổng thống Vladimir Putin xác nhận sử dụng « ngân sách của bộ Quốc Phòng và của Nhà nước để tài trợ toàn bộ » công ty do Yevgeny Prigozhin đứng đầu. Chỉ riêng trong giai đoạn « từ tháng 5/2022 đến tháng 5/2023 công ty Wagner nhận 86 tỷ 262 triệu rúp » -tương đương với gần một tỷ đô la Mỹ. Chủ nhân điện Kremlin còn đi sâu vào chi tiết khi cho biết số tiền rót cho Wagner chủ yếu là « tiền mặt ». Ngoài ra, nhờ hàng loạt các hợp đồng với bên quân đội Nga, công ty mẹ của Wagner là Concord Management and Consulting, trong năm vừa qua « lãi 80 tỷ rúp ». Khoản tiền lãi đó như vây cao gần bằng khoản tài trợ của chính phủ Nga cho công ty lính đánh thuê mà Yevgeny Prigozhin chính thức điều hành từ 2014.Wagner do Nhà nước Nga tài trợ Trước chiến tranh Ukraina, tổng thống Vladimir Putin luôn mạnh mẽ bác bỏ mọi liên hệ giữa Nhà nước Nga với công ty lính đánh thuê Wagner do Yevgeny Prigozhin sáng lập từ 2014 nhằm « bảo vệ lợi ích quân sự của nước Nga ở hải ngoại ». Ngay từ đầu, ai cũng biết rằng Wagner là cánh tay nối dài của bộ Quốc Phòng và tình báo quân đội Nga nhưng phải đợi đến tháng 9/2022 nhà tỷ phú Prigozhin, chủ nhân hệ thống nhà hàng Concord có nhiều hợp đồng với các bộ, các cơ quan Nhà nước Nga nhờ quen biết với ông Putin mới nhận là « ông chủ » công ty quân sự tư nhân mang tên Wagner.Công ty lính đánh thuê này hoạt động tại Ukraina từ 2014 khi Nga sáp nhập bán đảo Crimée, rồi hỗ trợ các lực lượng nổi dậy thân Nga trong « chiến tranh vùng Donbass ». Tháng Giêng 2019 khi tình hình tại Venezuela nóng bỏng, lính của Wagner đã đổ bộ Caracas, bảo vệ tổng thống Nicolas Maduro. Năm 2020 tình báo Mỹ khẳng định Wagner nhận tiền của các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất để can thiệp vào Lybia (từ 2016). Trên mạng xã hội Vkontakte (tháng 9/2022), Yevgeny Prigozhin đã xác nhận tất cả những điều này. Tháng 2/2022 tổng thống Vladimir Putin « mở chiến dịch quân sự đặc biệt », chiến binh Wagner một lần nữa được triển khai tại Ukraina với nhiệm vụ ban đầu cuộc chiến, theo tiết lộ của tạp chí Times, là « trừ khử » Volodymyr Zelenski và giải tán chính quyền Kiev. Matxcơva đã « nuôi dưỡng » Wagner dưới những hình thức nào ? Chủ nhân điện Kremlin đã cho biết : bộ Quốc Phòng và Nhà nước Nga « trả thù lao và tiền thưởng cho các chiến binh » và ngoài các khoản trợ cấp đó, thì chính phủ ký nhiều hợp đồng với công ty mẹ của Wagner hay với các hãng có liên hệ với Yevgeny Prigozhin.Truyền thông quốc tế và giới quan sát cho biết thêm : Trong thời gian từ 2011 đến 2019 -tức là trước khi chính thức lập ra Wagner, « quỹ đạo làm ăn » của Prigozhin đã ký ít nhất « 3 tỷ đô la hợp đồng với điện Kremlin để cung cấp các dịch vụ ăn uống ». Thế nhưng trên đài truyền hình France 24, nhà nghiên cứu Thierry Vircoulon thuộc viện Quan Hệ Quốc Pháp IFRI chuyên về khu vực Trung và Nam Phi lưu ý, Yevgeny Prigozhin không chỉ làm giàu nhờ các nhà hàng và công ty cung cấp các dịch vụ ăn uống.« Wagner không chỉ là một lực lượng bán quân sự, mà là một holding, tức là một công ty mẹ với rất nhiều các công ty con hoạt động tại Nga và ở nước ngoài. Đây là cả một mạng lưới các doanh nghiệp, một công ty đa quốc gia với những hoạt động bất hợp pháp. Holding đó do chính quyền Nga lập ra, do Nhà nước Nga điều hành dưới sự dẫn dắt của GRU -Cơ quan tình báo của bên quân đội Nga. Wagner được Nga tài trợ và cung cấp trang thiết bị quân sự. Điều đó đã được chính tổng thống Vladimir Putin xác nhận rằng Wagner là nước Nga và Nga tài trợ để "nuôi Wagner"». Dịch vụ nhà hàng, tấm bình phong Các hoạt động trong lĩnh vực nhà hàng, dịch vụ ăn uống là vỏ bọc bề ngoài. Vế bảo vệ an ninh mới là cột trụ của quỹ đạo Wagner. Chiến binh Wagner khi thì « bảo vệ » các chính khách - như trong trường hợp bảo vệ tổng thống Venezuela, tổng thống Cộng Hòa Nam Phi… , lúc thì « đào tạo » các lực lượng quân sự tại những nơi mà quân của Prigozhin can thiệp, hay bảo đảm an ninh cho các cơ sở kinh tế tại những quốc gia này.Năm 2021 Liên Hiệp Châu Âu trừng phạt một loạt các công ty bảo đảm dịch vụ nhà hàng Evro Polis, Mercury và Velada. Lý dó đó là những « tấm bình phong cho phép Wagner can thiệp vào Syria » từ 2015. Theo báo tài chính Anh Financial Times, Yevgeny Prigozhin đã dễ dàng « đánh thuế » 25 % doanh thu của các tập đoàn khai thác và sản xuất dầu khí Syria nhờ bảo đảm an ninh cho các khu vực này. Hoạt động đó cho phép Evro Polis riêng trong năm 2020 thu vào 130 triệu đô la cùng với thêm 90 triệu tiền lãi. Nhưng Wagner không chỉ hiện diện tại Syria. Đất dụng võ chính của công ty bán quân sự này là châu Phi. Thierry Vircoulon thuộc viện IFRI giải thích tiếp : « Như vừa nói Wagner là một tập đoàn đa quốc gia với những hoạt động phi pháp, bao gồm từ buôn lậu vàng bạc đá quý đến buôn lậu gỗ, dầu hỏa, vũ khí… Tổ chức này hoạt động ở nhiều nơi trên thế giới và có thể nói, đó là cả một mạng lưới quốc tế. Không biết được một cách chính xác là những hoạt động đó cho phép thu về bao nhiêu tiền và tập đoàn Wagner phải tài trợ đến mức nào cho các chiến dịch quân sự, như là ở Ukraina hay châu Phi… Chỉ biết rằng, Yevgeny Prigozhin và thuộc hạ của ông ta không hưởng trọn gói lợi lộc từ những hoạt động phi pháp đó. Nguồn thu nhập này được san sẻ cho những người thân cận với Vladimir Putin bởi đơn giản đây là cả một chiến dịch do điện Kremlin điều khiển ».Lybia, Soudan, Cộng Hòa Trung Phi, Burkina Faso, Mozambic hay Madagascar, Mali… Vòi bạch tuộc của Wagner đã vươn ra khoảng 15 quốc gia tại Châu Phi, một châu lục giàu tài nguyên thiên nhiên … Cộng Hòa Trung Phi là điểm khởi đầu khá thành công của tập đoàn bán quân sự trong tay Yevgeny Prigozhin.  Châu Phi, « mỏ vàng » Wagner chia sẻ với điện Kremlin ?  Hôm 26/06/2023 ngoại trưởng Nga Serguei Lavrov khẳng định các chiến binh Wagner « đương nhiên tiếp tục công tác » tại Mali và Cộng Hòa Trung Phi, hai « nước bạn » của Matxcơva đang bị « châu Âu và Pháp bỏ rơi » nên đã phải cầu viện đến Wagner để đào tạo cho quân đội hai quốc gia này và bảo đảm an ninh cho giới lãnh đạo ở Bamako (thủ đô Mali) cũng như ở Bangui (thủ đô Cộng Hòa Trung Phi).  Điều ông Lavrov không nói ra ở đây là cả Mali lẫn Cộng Hòa Trung Phi vừa là bệ phóng để mở rộng ảnh hưởng chính trị, chiến lược của Nga tại châu Phi, vừa là những địa bàn hoạt động kinh tế của tổ chức Wagner. Le Monde (28/06/2023) ghi nhận, Prigozhin đã len lỏi vào trung tâm quyền lực Bangui từ 2018 một cách đơn giản : bảo vệ an ninh cho chính quyền, bảo vệ các chuyến chở hàng, đưa gỗ quý, kim cương, khoáng sản từ Cộng Hòa Trung Phi sang Cameroon và đến cả  vùng Vịnh. Đổi lại Wagner được quyền khai thác một phần các mỏ vàng, mỏ kim cương và nhiều hợp đồng kinh doanh màu mỡ khác. Do là một tổ chức với nhiều hoạt động « mờ ám » không một thống kê nào xác định được rõ ràng về thu nhập của Wagner và nhóm này đã phải « nộp lại » cho giới thân cận với điện Kremlin là bao nhiêu. Song Mathieu Olivier phóng viên của báo Jeune Afrique, tác giả một cuộc điều tra mang tựa đề: Các nguồn tài trợ của Wagner : Cộng Hòa Trung Phi và Cameroon, đất dụng võ của Yevgeny Prigozhin, trên đài truyền hình Pháp TV5Monde cho biết về hoạt động cụ thể của Wagner tại Cộng Hòa Trung Phi :« Ban đầu đây là một thỏa thuận giữa nhóm vũ trang UPC của thủ lĩnh Ali Darassa. Mỏ vàng Ndassima nằm trong khu vực nhóm vũ trang này kiểm soát. Tuy nhiên từ trước đến nay quân của Darassa chỉ khai thác một cách rất thủ công. Năm 2018 chính quyền Bangui ngầm thỏa thuận với Wagner để thuyết phục thủ lĩnh nhóm vũ trang UPC ký hòa ước với lại chính quyền trung ương ở Bangui, vãn hồi hòa bình tại Trung Phi. Nhờ qua trung gian của toán Wagner mà các bên đã ký được hiệp định Khartoum -Sudan vào tháng 2/2019. Đó chính là điểm khởi đầu cho phép lực lượng Wagner bắt rễ sâu hơn vào Cộng Hòa Trung Phi và bắt đầu kiểm soát mỏ Ndassima. Đây là mỏ vàng lớn nhất và cũng là mỏ duy nhất làm ăn có lãi tại quốc gia này ».Nhà báo Pháp nghi nhận thêm càng phải can thiệp nhiều tại Ukraina, các hoạt động của Wagner tại châu Phi càng tăng tốc :« Từ một năm nay, nhất là từ đầu chiến tranh Ukraina, sự hiện diện của Wagner tại Cộng Hòa Trung  Phi càng rõ rệt hơn. Vì sao ? Do trước hết là lợi ích về kinh tế. Tập đoàn Wagner lâu nay đã xây dựng cả một mạng lưới doanh nghiệp, như là Lobaye Invest trong lĩnh vực quặng mỏ, hay Red Wood chuyên khai thác gỗ quý. Ngoài ra còn có rất nhiều các công ty khác hoạt động trong lĩnh vực vận tải, xuất nhập khẩu hay là sản xuất rượu-bia… ». Trong bài tham luận hồi tháng 12/2021 chuyên gia về Nga ông Emmanuel Dreyfus thuộc Viện Nghiên Cứu Chiến Lược Trường Quân Sự Pháp IRSEM ghi nhận : Nước Nga của tổng thống Vladimir Putin từ những năm 2014-2015 chú trọng nhiều vào « Chính sách ngoại giao quốc phòng có nghĩa là tăng cường hiện diện tại một quốc gia qua một công cụ quân sự ». Để hiện diện tại châu Phi, đặc biệt là với những quốc gia ở phía nam sa mạc Sahara - trong số này bao gồm từ Mali đến Cộng Hòa Nam Phi, Mozambic hay Sudan, Cameroon … , công cụ quân sự đó là tổ chức Wagner của Yevgeny Prigozhin. Matxcơva đã ký kết hơn 20 hiệp ước quân sự với các quốc gia trong vùng. Vế kinh tế quan trọng không kém đối với điện Kremlin : phần lớn trong số những quốc gia vừa nêu là những « khách hàng mua vũ khí của Nga cần được quan tâm ». Năm 2010 châu Phi nam Sahara là nguồn tiêu thụ 10 % xuất khẩu vũ khí của Nga, tỷ lệ đó đến cuối 2022 là 30 %, theo tổng kết của Emmanuel Dreyfus viện IRSEM . « Công tác tư tưởng » tại những vùng có xung đột  Đương nhiên bên cạnh đó còn có khía cạnh địa chính trị. Trong bối cảnh từ 2014 Matxcơva bị phương Tây trừng phạt vì sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina và nhất là từ đầu chiến tranh Ukraina tháng 2/2022 Nga lại càng cần đến châu Phi hơn bao giờ hết - nhất là khi mà một số nơi như Mali hay Sudan là những điểm đối đầu trực tiếp giữa chính quyền Putin với phương Tây.Trong hoàn cảnh đó đương nhiên Matxcơva duy trì các hoạt động của Wagner tại châu lục này. Hơn nữa ngoài hoạt động về quân sự, kinh tế, mọi người thường quên mất một chức năng thứ ba cũng lợi hại không kém của các chiến binh Wagner, như giải thích của nhà chính trị học Niagalé Bagayoko, chủ tịch công ty tư vấn African Security Sector Network với đài truyền hình France24 :« Nói đến Wagner người ta chỉ tập trung vào vế quân sự và gọi đó là một tập đoàn lính đánh thuê mà quên mất rằng tổ chức này bao gồm ba hoạt động khác nhau. Một là công tác đào tạo các chiến binh như đã thấy tại châu Phi, hai là Wagner tham gia vào các đường dây buôn lậu vũ khí, khai thác tài nguyên, vàng bạc, gỗ quý… thông qua hàng loạt các chi nhánh địa phương ở châu Phi nhưng tất cả đều có liên hệ chặt chẽ với các công ty của Nga. Nhiệm vụ thứ ba rất quan trọng của Wagner là công tác tuyên truyền. Điểm này ít được nhắc đến. Chỉ riêng tại Mali, Wagner có khoảng từ 1.000 đến 1.200 "phần tử" có nhiệm vụ gây ảnh hưởng trong công luận, để trà trộn-thâm nhập vào các tổ chức hội đoàn trong xã hội dân sự, nằm vùng trong các tòa báo… Những thành phần đó không được tính trong danh sách các chiến binh của Wagner ».   Với ngần ấy « công tác » tại những điểm « nóng » để phục vụ lợi ích của nhà nước Nga, không chắc rằng cái giá gần một tỷ đô la để đài thọ cho Wagner là quá đắt đối với Matxcơva.  

Giúp Ả Rập Xê Út và Iran tái lập bang giao, đề nghị làm trung gian hòa giải cho xung đột Israel – Palestine, Trung Quốc đang dần khẳng định một vai trò quan trọng hơn tại Trung Đông. Nhưng sự can dự ngày càng lớn của Trung Quốc đang hình thành một thế cờ mới trong khu vực. Ở đâu Mỹ và châu Âu để trống, ở đó Trung Quốc lấp vào. Từ nhiều thập niên qua, Bắc Kinh âm thầm đặt các con chốt tại Trung Đông, mà mối quan tâm ban đầu dường như chỉ là kinh tế : Thúc đẩy giao thương tại một vùng đang phát triển và bảo đảm nguồn cung ứng ổn định về dầu khí cho sự tăng trưởng kinh tế của đất nước.Đòn bẩy kinh tếNhưng sự hiện diện tích cực của Trung Quốc ngày nay càng được chấp nhận nhiều hơn vì nó trùng khớp với « mong muốn Trung Quốc » từ nhiều nước Trung Đông, đang cố đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế. Đó cũng là những nước đánh giá cao tuyên bố của Bắc Kinh không can thiệp công việc nội bộ của các quốc gia.Trên trang mạng tạp chí Esprit, ông Denis Bauchard, cựu giám đốc chương trình Bắc Phi và Trung Đông trực thuộc bộ Ngoại Giao Pháp, cố vấn về Trung Đông tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp (IFRI), nhắc lại ngay từ năm 2004, Bắc Kinh và các nước Ả Rập tổ chức đều đặn một diễn đàn cấp ngoại trưởng. Từ năm 2006, chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào thường xuyên có các chuyến thăm khu vực. Đến năm 2013, Trung Quốc thời Tập Cận Bình khởi động « Những Con Đường Tơ Lụa Mới – Belt and Road Initiatives (BRI) », một dự án mang tầm chiến lược đặc biệt có liên quan đến Trung Đông. Năm 2016, Bắc Kinh chính thức công bố một chính sách thực thụ đối với thế giới Ả Rập, có tên gọi : « China's Arab Policy Paper », cho phép Bắc Kinh thiết lập các mối quan hệ hợp tác trong mọi lãnh vực : Kinh tế - Tài chính, Văn hóa, Nông nghiệp, chống khủng bố và sau này cả về quân sự nhằm « duy trì hòa bình, ổn định và phát triển » khu vực.Chỉ trong hơn hai thập niên, giai đoạn 2000-2022, giao thương hai chiều giữa Trung Quốc và các nước Ả Rập tăng vọt từ trên 17 tỷ đô la lên gần 470 tỷ. Cũng trong giai đoạn này, đầu tư của Trung Quốc tăng từ chưa đầy một tỷ đô la lên gần 28 tỷ, chủ yếu tại Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, Iran, Irak và Israel. Tính đến năm 2022, Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu ở Trung Đông, chủ yếu là Ả Rập Xê Út, Iran, Ai Cập, Qatar, và Koweit. Ngược lại, Bắc Kinh phụ thuộc đến 50% nguồn cung ứng năng lượng từ khu vực này. Do vậy, Trung Quốc chỉ có lợi khi tình hình an ninh Trung Đông được ổn định. Theo ông Emmanuel Veron, chuyên gia về Trung Quốc tại INALCO, mạng lưới quan hệ và thương mại mà Trung Quốc kiên nhẫn xây dựng, thiết lập từ 25 và 30 năm qua giờ không chỉ tăng cường hơn nữa sự hiện diện kinh tế, mà sau này cả cho quân sự, cho phép Bắc Kinh bảo vệ và thực hiện các mục tiêu chiến lược của mình trong khu vực.Trên đài RFI, chuyên gia Emmanuel Veron phân tích : « Từ nền tảng kinh tế và thương mại, mạng lưới ngoại giao, an ninh hay quân sự, người ta nhận thấy việc cung cấp vũ khí, trang thiết bị ngày càng nhiều. Người ta giờ có thể đặt câu hỏi về quy mô năng lực tình báo Trung Quốc trong lĩnh vực quân sự, chính trị và ngoại giao. Toàn bộ những điều đó cho thấy quả thật Trung Quốc đang gây ảnh hưởng và sẽ tác động ngày càng mạnh hơn tại Trung Đông để chống lại Mỹ ».Thoát bảo hộ của MỹCũng theo ông Emmanuel Veron, chính việc Hoa Kỳ ngày càng ít quan tâm đến khu vực đã tạo điều kiện thuận lợi cho Trung Quốc thâm nhập sâu hơn vào Trung Đông. Sự thoái lui dần này của Mỹ, bắt đầu từ dưới thời chính quyền Bush Jr, cùng với cuộc rút quân trong hỗn loạn của Mỹ khỏi Afghanistan, bất ổn kéo dài tại Irak sau cuộc can thiệp của Mỹ và nhất là việc chính quyền Obama cùng cựu thủ tướng Anh David Cameron mùa hè năm 2012 từ bỏ cam kết trừng phạt quân sự chế độ Damas nếu họ dùng vũ khí hóa học chống thường dân, đã làm xói mòn mọi tầm ảnh hưởng của phương Tây, đứng đầu là Mỹ, trong khu vực. Nhiều nước trong khu vực bắt đầu xem xét lại các mối quan hệ với Washington và nghĩ đến khả năng thắt chặt đối tác với Bắc Kinh.Bàn cờ địa chính trị tại Trung Đông cũng vì thế mà có những thay đổi lớn. Điều này thể hiện rõ trong sự chuyển hướng đối ngoại đột ngột của Ả Rập Xê Út, từ lâu được cho là rất gần gũi với Hoa Kỳ, khi từ chối đề nghị tăng mức xuất khẩu dầu lửa của tổng thống Mỹ Joe Biden hồi tháng 7/2022. Đến tháng 12/2022, như một lời cảnh cáo dành cho Washington, hoàng thái tử Mohammed Ben Salman đã trải thảm đỏ long trọng đón Tập Cận Bình và trong cuộc gặp thượng đỉnh này, Ả Rập Xê Út và Trung Quốc đã ký kết một thỏa thuận đối tác mới bao gồm cả việc cung cấp tên lửa chống hạm YJ-21 của Trung Quốc.Nhưng ngoạn mục nhất là việc Riyad và Teheran, một kẻ thù của Washington, ký kết thỏa thuận tái lập bang giao sau 7 năm đối đầu gay gắt, dưới sự chủ trì của Bắc Kinh. Thỏa thuận này không chỉ giúp cho Trung Quốc khẳng định vị thế siêu cường, mà còn đáp ứng được lợi ích của cả ba bên, nghĩa là Iran thoát được thế cô lập và giảm nguy cơ một cuộc can thiệp quân sự từ bên ngoài, Trung Quốc tránh xảy ra xung đột và nguy cơ lan rộng tại một khu vực thiết yếu cho nguồn cung ứng năng lượng và tăng trưởng kinh tế của đất nước. Cuối cùng, đối với Ả Rập Xê Út, sự kiện phản ánh mối lo ngại trước việc nước láng giềng phát triển vũ khí hạt nhân, nhưng không an tâm về những cam kết an ninh từ Mỹ.Nhà sử học André Kaspi, giáo sư danh dự đại học Sorbonne, trong một chương trình Qualita của Israel nhận định : « Điều đó muốn nói rằng Ả Rập Xê Út sẵn sàng tìm kiếm những mối liên minh khác, có thể cho phép họ có một sự cân bằng vững chắc hơn trong các mối quan hệ quốc tế. Thế cân bằng này không chỉ dựa trên mối quan hệ với Nga mà cả với Trung Quốc. Điều đó có nghĩa là Ả Rập Xê Út đang tìm cách thoát khỏi sự bảo hộ mà Mỹ đã từng thực thi đối với Riyad. Và trong chừng mực nào đó, Ả Rập Xê Út có thể xích lại gần hơn một chút với Israel, hay ngược lại, giữ khoảng cách tùy theo hoàn cảnh. »Thế cờ mớiCũng theo ông André Kaspi, sự hiện diện ngày càng lớn của Bắc Kinh tại Trung Đông đang làm thay đổi các mối tương quan lực lượng trong khu vực, dẫn đến một sự tái phân bổ các thế lực trong vùng.« Trước đây Nga giữ vai trò chủ chốt, nhưng với chiến tranh Ukraina, có một sự thay đổi đang diễn ra, nghĩa là có một sự phân bổ mới các thế lực. Nga giờ trông cậy vào Iran, rồi Iran thì dựa vào Trung Quốc. Về cơ bản, người ta nhìn thấy một trục mới đang hình thành. Đối với Israel, nước này giờ phải trông cậy vào sự hậu thuẫn của Mỹ nhiều hơn và một chính sách có thể khó mà xác định đối với Nga, không hẳn là hoàn toàn đối đầu với Nga, nhưng cho phép Israel tìm được một tình thế ít nguy hiểm hơn. » Điều đáng chú ý là Trung Quốc có một mối quan hệ kinh tế - công nghệ rất chặt chẽ và lâu đời với Israel, quốc gia có vị trí chiến lược quan trọng trong chính sách Trung Đông và dự án Con Đường Tơ Lụa Mới của Bắc Kinh nhờ vào hệ thống cảng biển giáp Địa Trung Hải. Nhưng điều đó cũng không cản trở Trung Quốc ngày 27/03/2021 ký kết một « Hiệp ước Hợp tác Chiến lược 25 năm » với Iran, kẻ thù truyền kiếp của Israel. Theo phân tích từ nhà sử học trường đại học Sorbonne trên Qualita, Trung Quốc không hẳn hoàn toàn ủng hộ Iran để chống Israel. Trung Quốc chủ trương duy trì một thế cân bằng nào đó trong vùng, tức là vừa duy trì các mối quan hệ với Israel, vừa thắt chặt hợp tác với Iran. Theo ông, thế giới đang trong một hệ thống quan hệ quốc tế cực kỳ phức tạp. « Bởi vì không gì có thể xác định được, mọi thứ đều chuyển động, mọi việc có thể thay đổi. Iran cũng đang tiến các quân cờ của mình, tuy theo cách ít mạnh mẽ hơn so với phía Israel và các quốc gia Ả Rập. Điều hiển nhiên là sự hiện diện của Trung Quốc tại Trung Đông giờ trở thành một yếu tố trong lịch sử quan hệ quốc tế. »Cũng theo vị sử gia này, Trung Đông luôn là một địa bàn tranh giành thế lực đầy phức tạp và đa dạng, khó thể tiên đoán những gì sẽ xảy ra. Đương nhiên, ảnh hưởng của Trung Quốc tại Trung Đông sẽ được mở rộng hơn khi nhìn vào các mối quan hệ của nước này duy trì với Iran, Ả Rập Xê Út và Israel. Nhưng ông cũng lưu ý thêm rằng bốn cựu đế chế Iran, Ả Rập Xê Út, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc đang làm chủ ván cờ Trung Đông. Ngoài Trung Quốc với nỗ lực vươn lên thành siêu cường hàng đầu thế giới, Iran, Ả Rập Xê Út và Thổ Nhĩ Kỳ nuôi dưỡng tham vọng tái lập những đế chế năm xưa.Nhìn rộng hơn, chuyên gia về Trung Quốc Emmanuel Veron cho rằng Trung Đông giờ cũng là một mặt trận khác giữa Mỹ và Trung Quốc. Giới quan sát có xu hướng nói rằng ưu tiên chiến lược của Mỹ là Trung Quốc, và ngược lại, đối với Bắc Kinh, Washington cũng là một ưu tiên chiến lược. Ông kết luận: toàn bộ thế giới ngày nay ngày càng được kiến tạo theo sự đối đầu địa chính trị giữa hai siêu cường, Trung Đông cũng không thể thoát khỏi điều đó !

Ngăn chận Trung Quốc dùng thương mại, kinh tế như một loại vũ khí phục vụ các mục tiêu chính trị, ngoại giao hay chiến lược : Thất bại được báo trước của thượng đỉnh G7 Hiroshima. Làm thế nào để ngăn cản một thủ đoạn mà chính phương Tây, đứng đầu là Mỹ, vẫn thường xuyên sử dụng ?  Theo giới quan sát, tương tự như trong rất nhiều lĩnh vực công nghiệp, Bắc Kinh đã quan sát, học hỏi những phương pháp của những quốc gia khác để tiến xa hơn khi bắt tay vào thực hành. Sử dụng thủ đoạn economic coercion bắt chẹt thế giới cũng vậy. Tránh nêu đích danh Trung Quốc nhưng tại Hiroshima, hôm 20/05/2023, 7 nước công nghiệp phát triển nhất thế giới (Mỹ, Canada, Anh, Pháp, Đức, Ý và Nhật Bản) cảnh cáo mọi ý đồ khai thác « mậu dịch, kinh tế như một công cụ chính trị (…) mọi ý đồ biến sự lệ thuộc của G7 và các đối tác của khối này thành một mục tiêu quân sự ». Đồng thời G7 chủ trương giảm thiểu mức độ phụ thuộc vào hàng hóa, nguyên liệu, vào dây chuyền sản xuất, vào chuỗi cung ứng của Trung Quốc. Tại Washington, cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan bồi thêm : G7 tuy không là một thượng đỉnh « chống lại Trung Quốc » nhưng đây là cơ hội để khối này tìm cách « giảm thiểu những rủi ro » đối với Trung Quốc. Bắc Kinh cũng như giới phân tích quốc tế đều biết rõ, bản tuyên bố chung của G7 vì an ninh kinh tế toàn cầu nhắm vào Trung Quốc. Không chừa một aiHơn một chục năm trước, để phản đối Tokyo khẳng định chủ quyền tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông, Bắc Kinh đã ngừng xuất khẩu đất hiếm cho Nhật Bản, cột sống của nền công nghiệp tại nền kinh tế thứ ba toàn cầu này. « Bổn cũ soạn lại », tập đoàn Hàn Quốc Lotte bị tẩy chay tại Hoa Lục năm 2017, khi Seoul chuẩn bị kế hoạch thiết lập hệ thống lá chắn chống tên lửa THAAD của Mỹ. Litva trong tầm ngắm của Trung Quốc khi mở văn phòng đại diện tại với Đài Loan, mà Bắc Kinh vẫn xem là một phần lãnh thổ của Hoa Lục. Không chỉ nhắm vào những nước nhỏ, Trung Quốc sẵn sàng « trừng phạt » luôn cả Úc, một trong những đối tác quan trọng nhất của mình, khi Canberra đòi mở điều tra quốc tế về nguồn gốc virus corona gây đại dịch Covid trên toàn cầu năm 2020. Năm 2019, hơn 25% nhập khẩu của Úc tùy thuộc vào Trung Quốc và, trong chiều ngược lại, chỉ một mình ông khổng lồ châu Á này chiếm 38% tổng kim ngạch xuất khẩu của Úc.  Nhật Bản trong cương vị chủ tịch luân phiên G7 lần này đã phải cố gắng tìm ra đồng thuận giữa một bên là Hoa Kỳ vốn có lập trường rất cứng rắn với Bắc Kinh và Mỹ được Anh Quốc, Canada tán đồng,  với bên kia là quan điểm của Pháp, Đức, hai đầu tàu kinh tế trong Liên Hiệp Châu Âu, muốn « hòa hoãn hơn » với Trung Quốc. Thiếu những hành động cụ thể Thủ tướng Anh Rishi Sunak trước khi rời khỏi Hiroshima đã không ngần ngại đánh giá Trung Quốc là một « thách thức » đang đặt ra đối với an ninh toàn cầu: « G7 cần có những biện pháp để tự vệ trước những dự án đầu tư không có mấy dụng ý tốt có thể làm phương hại đến mỗi thành viên trong khối này ». Ông Sunak lấy làm tiếc thượng đỉnh Hiroshima đã không nhất trí về những hành động cụ thể để ngăn chận những quyết định của Trung Quốc, hay bất kỳ một quốc gia nào khác muốn dùng đòn kinh tế uy hiếp những nước khác. Giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược IRIS của Pháp, Pascal Boniface ghi nhận trên đài truyền hình France24 về nỗ lực của thủ tướng Nhật để dung hòa quan điểm của ngay chính các thành viên G7 về vấn đề Trung Quốc: « Mời Ấn Độ và Brazil tham dự thượng đỉnh G7, mà đây là hai thành viên trong khối BRICS đến nay không trừng phạt Nga xâm lược Ukraina, là cách để thuyết phục hai nước này thay đổi quan điểm về nước Nga. Nhưng mục tiêu đó đã không thành. Thế còn về chủ đích thành lập một liên mình để kháng cự với Trung Quốc, ngay trên điểm này đã có bất đồng giữa 7 thành viên trong khối. Pháp và Đức chẳng hạn tránh tỏ thái độ quá quyết liệt bài Trung Quốc ».Pascale Joannin, giám đốc viện nghiên cứu về châu Âu mang tên sáng lập viên Liên Âu Robert Schuman chú ý đến quan điểm chung của 4 trong số các thành viên G7:  « Bớt phụ thuộc vào Trung Quốc là mục tiêu tất cả các bên cùng hướng tới. Ý muốn rút lui khỏi dự án Một Vành Đai Một Con Đường, hay còn được gọi là con đường tơ lụa mới thế kỷ 21 của Trung Quốc. 4 nước châu Âu trong G7 cùng muốn tự chủ hơn đối với Trung Quốc, thí dụ như trong lĩnh vực chip điện tử, song Anh, Pháp, Đức và Ý cũng muốn tránh lao vào một cuộc đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc hiện nay. Về phía Tokyo, do nằm ngay sát cạnh với Trung Quốc, trong cương vị chủ nhà, Nhật Bản bắt buộc phải đề cập đến hồ sơ Trung Quốc ».  Châu Á dửng dưng với đề xuất cô lập Trung QuốcTuy nhiên, theo quan điểm của nhà kinh tế Jean Paul Tchang, mặc dù G7 lần này đã cố gắng thuyết phục một số nước đang trỗi dậy như Brazil hay Ấn Độ và nhất là nhiều khách mời tại châu Á, trong đó có Indonesia hay Việt Nam giữ khoảng cách với Trung Quốc, nhưng không chắc thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đã thành công:« Không chắc lập trường kềm tỏa kinh tế của Trung Quốc có sức thuyết phục các nước châu Á, ngoại trừ Hàn Quốc, hay Philippines. Đấy là những quốc gia đồng minh thân thiết của Hoa Kỳ , đặc biệt trong bối cảnh Seoul đang cải thiện quan hệ với Tokyo. Trái lại tôi cho rằng G7 sẽ khó thuyết phục Việt Nam chẳng hạn. Việt Nam sẽ không chọn đứng về phe nào. Thế còn Thái Lan thì tất cả đang trong vòng chờ đợi sau cuộc bầu cử vừa qua. Nhưng đúng là các bên đang gây áp lực để kềm tỏa Trung Quốc về nhiều mặt từ địa chiến lược, đến quân sự, kinh tế hay là công nghệ ». Cho dù ngay cả tổng thống Biden đã chấp nhận chỉ nói tới chủ trương « giảm thiểu mức độ rủi ro vì quá lệ thuộc vào Trung Quốc », Bắc Kinh cũng vẫn chưa hài lòng. Phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Uông Văn Bân hôm 20/5 phản công qua tuyên bố : « Nếu thực sự G7 chú tâm đến an ninh và ổn định kinh tế của thế giới, khối này cần đòi Mỹ ngừng ngay lập tức các hành vi o ép, kềm tỏa hoạt động của các quốc gia khác, ngừng những hành động đơn phương hù dọa hay lôi kéo các đồng minh về hùa, ngừng gây rối loạn các chuỗi công nghiệp và chuỗi cung ứng trên toàn cầu, ngừng chia rẽ thế giới thành hai khối. Đấy mới chính là những mối đe dọa đối với kinh tế toàn cầu ». Rất nhiều công cụ để gây sức épTrở lại với câu hỏi Trung Quốc uy hiếp các đối tác kinh tế và thương mại bằng cách nào ? Theo viện nghiên cứu của Đức Merics, từ 2018, danh sách hành vi o ép doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Hoa Lục « càng lúc càng dài » và đó chỉ là « bề nổi của tảng băng chìm». Bắc Kinh có thể viện nhiều lý do để trừng phạt : « Tân Cương, Tây Tạng, Đài Loan, Hồng Kông hay nhân quyền, tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông » là những chủ đề « húy kỵ » và là những lý do đủ mạnh để một hãng ngoại quốc bị « áp lực ». Cũng theo báo cáo của viện Merics (công bố giữa tháng 8/2022), Bắc Kinh luôn phản đối và bác bỏ mọi cáo buộc dùng đòn kinh tế và thương mại hù dọa các « mục tiêu » muốn nhắm tới, song, chính quyền có nhiều « công cụ » : gần 50% trường hợp trong tầm ngắm của Trung Quốc bị thiệt hại do khách hàng được lệnh tẩy chay. Hãng quần áo Thụy Điển H&M đã trả giá đắt cho bài học này khi dám chỉ trích Trung Quốc khai thác sức lao động của người Duy Ngô Nhĩ tại Tân Cương ; 20% bị gây phiền toái vì các thủ tục hành chính. Đối với phần còn lại, Trung Quốc thường buông lời đe dọa trước khi ban hành các biện pháp uy hiếp cụ thể, với hy vọng gây tác động tâm lý ở cấp rât cao trong chính quyền quốc gia liên quan.Cũng báo cáo của viện Merics năm ngoái kết luận « vì lý do này, Paris cũng như Berlin còn đang suy nghĩ trước khi cấm hẳn Hoa Vi tham gia vào các dự án trang bị mạng 5G cho  Pháp và Đức ». Các tác giả bài nghiên cứu cho rằng Bắc Kinh luôn chọn rất kỹ các mục tiêu trừng phạt. Những công ty thuộc các lĩnh vực « trọng yếu mà Trung Quốc đang cần không mấy khi bị đe dọa ». Nhưng nếu là các hãng có thể cạnh tranh với các tập đoàn quốc gia, thì các giới chức Trung Quốc không khi nào run tay ký lệnh phạt. Đương nhiên là các đòn hù dọa, uy hiếp đó làm phương hại đến hình ảnh của Trung Quốc, đến « quyền lực mềm » của nước này thế nhưng, như Nicolas Regaud, Viện Nghiên Cứu Chiến Lược, trường Quân Sự Pháp IRSEM, ghi nhận trong một bài tham luận ngày 20/01/2021, đây là một thông điệp kép của giới lãnh đạo Bắc Kinh. Công cụ này vừa phục vụ các lợi ích của Trung Quốc về đối ngoại, vừa nhằm chứng minh với công luận trong nước rằng quốc gia đông dân nhất nhì địa cầu giờ đây đã « đủ mạnh để áp đặt luật chơi với thế giới » và không để bất kỳ một quốc gia nào, dù là Mỹ hay Nhật, lấn át. Vào lúc mà khối G7 gián tiếp « cảnh cáo » về mọi hành vi dùng đòn kinh tế để hà hiếp thế giới, thì Trung Quốc viện lý do an ninh quốc gia để ban hành lệnh cấm dùng chip của hãng Mỹ Micron Technology. Sau cùng, các tuyên bố chung của thượng đỉnh G7 thể hiện quyết tâm của khối này về những mục tiêu chung mà các bên muốn nhắm tới. Tại Hiroshima, lãnh đạo 7 nước công nghiệp phát triển đã không đề xuất bất kỳ một biện pháp cụ thể nào để « ngăn chận » các hành vi « uy hiếp » ấy. Một phần có lẽ chính những thành viên quan trọng nhất của khối đã và vẫn đang khai thác lá bài kinh tế, thương mại và sức mạnh của đồng tiền quốc gia để áp đặt luật chơi với phần còn lại của thế giới.      

Đêm 04, rạng sáng 05/03/2023, tại trụ sở Liên Hiệp Quốc ở New York, Mỹ, sau nhiều năm thương lượng dài hiếm có, các nước thành viên Liên Hiệp Quốc đã đạt được một thỏa thuận lịch sử về hiệp ước bảo vệ vùng biển khơi, một vùng biển xa xôi, sâu thẳm, mênh mông mà con người vẫn chưa tiếp cận được nhiều, nhưng được đánh giá là kho báu của hành tinh, cả về sinh thái, bảo vệ khí hậu và tiềm năng kinh tế. Trước hết, biển khơi là gì và tại sao giờ đây quốc tế lại quan tâm đến khu vực này như vậy ? Trên đài RFI Pháp ngữ, Julien Rochette,giám đốc chương trình Đại dương và Đa dạng sinh học quốc tế của Viện Phát Triển Bền Vững Và Quan Hệ Quốc Tế (IDDRI) của Pháp giải thích cụ thể : « Biển khơi là không gian biển nằm phía bên ngoài hải phận các nước, bên ngoài cả các vùng được gọi là vùng kinh tế đặc quyền rộng gần 370 km tính từ bờ biển. Và đó là một không gian vừa không thuộc về ai, mà cũng lại thuộc về tất cả mọi người, nên phải do toàn thể cộng đồng quốc tế quản lý.   Trong những năm qua, con người đã phát triển một số hoạt động ở vùng biển khơi. Trong suốt một thời gian rất dài, biển khơi là một không gian hoang vắng, trước hết vì chúng ta không có công nghệ để đi đến những nơi xa đó, nhưng cũng là vì chúng ta không quan tâm đến việc đi đến đó, vì nguồn tài nguyên ở các vùng ven biển là đủ dùng cho con người. Nhưng giờ đây, chúng ta có nhiều phương tiện giao thông, vận chuyển, hoạt động đánh bắt cá ngày càng nhiều. Thách thức đặt ra cho hiệp ước sẽ là làm thế nào để có thể quản lý và điều chỉnh các hoạt động có thể phát triển trong tương lai, chẳng hạn như năng lượng gió ngoài khơi hoặc nuôi trồng hải sản chẳng hạn. Như vậy, hiệp ước này vừa phải giải quyết các mối đe dọa hiện nay đang đè nặng lên vùng biển khơi, vừa phải dự báo trước các hoạt động khai thác trong tương lai. »Nghịch lý biển khơiVề vai trò, tầm mức quan trọng của vùng biển khơi xa này, các mối đe dọa, cũng như những khó khăn trong quản lý hiện nay, vẫn trên đài RFI Pháp ngữ, chuyên gia Anne Sophie Roux, đại diện tại Pháp của Liên Minh Vì Đại Dương Bền Vững - Sustainable Ocean Alliance, giải thích hôm 03/03/2023, khi các ê-kip đàm phán đang tích cực thảo luận để đi đến thỏa thuận :« Quả thực, đại dương là bể chứa carbon lớn nhất của chúng ta, và cũng bảo đảm cho sự ổn định của khí hậu. Đại dương chiếm 71% bề mặt hành tinh của chúng ta, và vùng biển khơi chiếm gần một nửa diện tích hành tinh của chúng ta nhưng hầu như không được bảo vệ. Mới chỉ có chưa đến 1% vùng biển khơi được bảo vệ. Vì vậy, thách thức của hiệp ước này là bảo vệ hiệu quả vùng biển rộng lớn và rất ít được biết đến này. Cho đến nay, chúng ta mới khám phá được chưa đến 10% đại dương. Bảo vệ vùng biển khơi xa sẽ có thể cho phép giải quyết cùng lúc 3 cuộc khủng hoảng : khủng hoảng khí hậu, suy thoái đa dạng sinh học và các nguồn ô nhiễm khác nhau.(…) Có rất nhiều mối đe dọa, nhất là các mối đe dọa về khí hậu, liên quan đến việc tăng khí gây hiệu ứng nhà kính trong bầu khí quyển, việc đại dương bị axit hóa, việc thiếu khí oxygène, tăng nhiệt độ. Nhưng bên cạnh đó, có một mối đe dọa đang có nguy cơ xảy ra, đó là việc khai khoáng ở đáy biển có thể sẽ làm phát thải ra lượng khí carbon hiện đang được lưu giữ bên dưới đáy biển, và tàn phá toàn bộ hệ đa dạng sinh học mà các nhà khoa học nay mới chỉ vừa mới khám phá ra. Ngoài ra, còn có những vấn đề về đánh bắt hải sản quá mức, gây ô nhiễm, làm suy thoái hệ đa dạng sinh học ». (…) Người ta thường so sánh đại dương và vùng biển khơi với miền Viễn Tây (Far West), thực ra cũng đúng vì rất khó kiểm tra, giám sát, các vùng này và rất khó thu thập thông tin. Nếu một con tàu đánh bắt cá trái phép giữa Đại Tây Dương, phải mất nhiều ngày, thậm chí là nhiều tuần thì thông tin mới đến được, vì thế đôi khi đã là quá muộn để hành động đối phó, bởi khi đó những chiếc tàu đó đã gây ra thiệt hại rồi. Thỏa thuận đã có, nhưng để hiệp ước bảo vệ biển khơi có hiệu lực, chặng đường phía trước vẫn còn dài : Thỏa thuận cần phải được đưa ra xem xét tại các cơ quan pháp lý và phải được dịch sang 6 ngôn ngữ chính thức của Liên Hiệp Quốc. Hiện tại, các thông tin cụ thể về thỏa thuận, số nước tham gia, thời hạn hiệp ước chính thức được phê chuẩn … vẫn được giữ kín. Công chúng chỉ biết rằng có 4 nội dung chính đã được thảo luậnkhông chính thức từ năm 2004 và chính thức là từ năm 2008. Chuyên gia Anne Sophie Roux cho biết thêm : « Bốn chủ đề chính mà các quốc gia đã đàm phán tại Liên Hiệp Quốc là việc thiết lập các công cụ quản lý, chẳng hạn các khu bảo tồn biển, cách thức để chúng ta bảo vệ hiệu quả các khu bảo tồn biển này ; bên cạnh đó là các nghiên cứu về tác động và đặc biệt là cuộc thảo luận về một tiêu chí quốc tế để đo lường tác động, ngoài ra thì các nguồn gen cũng là một trong những điểm chính từng có bế tắc, nói một cách cụ thể là tất cả những khám phá khoa học có thể dẫn đến những bước tiến mới trong các ngành dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm … Chủ đề thứ 4 là củng cố năng lực cho các nước đang phát triển và mọi vấn đề về chuyển giao công nghệ ».Tính lịch sử của thỏa thuận bảo vệ biển khơiHiệp ước khi được Liên Hiệp Quốc chính thức thông qua sẽ là một công cụ pháp lý mang tính bắt buộc để quốc tế có thể bảo vệ và khai thác, quản lý vùng biển khơi. Trên đài RFI Pháp ngữ, ngày 05/03, chuyên gia Julien Rochette, người điều phối chương trình Đại dương và Đa dạng sinh học quốc tế của Viện Phát Triển Bền Vững Và Quan Hệ Quốc Tế (IDDRI) của Pháp, nói về sự cần thiết và tính lịch sử của thỏa thuận : « Đã từ hơn 15 năm nay, các nước thảo luận về vị thế của vùng biển khơi xa. Cần hiểu là trước thỏa thuận này, chúng ta đã có một số quy tắc có thể được áp dụng vào vùng biển khơi về vận tải hàng hải, đánh bắt hải sản, chẳng hạn như vậy. Vấn đề là các quy tắc này đã rất cũ hoặc không đầy đủ. Và Công ước quản lý đại dương là một công ước được thông qua từ năm 1982. Đó là công ước của Liên Hiệp Quốc về luật biển, được thông qua vào thời điểm mà chúng ta hoàn toàn chưa biết gì về hệ đa dạng sinh học đặc biệt trong lòng biển khơi. Vào thời điểm đó, các hoạt động của con người cũng chỉ hạn chế ở các không gian ven bờ. Thế nên, một không gian rộng tới gần một nửa hành tinh lại chưa được hưởng một chế độ bảo vệ và quản lý phù hợp nào. Mối quan tâm của hiệp ước mới lần này là nhằm bù đắp những thiếu sót đó và tạo ra một khuôn khổ để cộng đồng quốc tế quản lý không gian chung này.Đối với tôi, đây là một thỏa thuận lịch sử, trước hết là bởi vì thỏa thuận này liên quan đến một nửa hành tinh. Xin nhắc lại đó là một nửa « vô hình », rất ít người đã nghe nói đến không gian này, nhưng vùng biển khơi xa lại mang trong mình một hệ đa dạng sinh học đặc biệt cần được bảo vệ.  Nói đó là một thỏa thuận lịch sử cũng là bởi vì các cuộc thương lượng đã kéo dài suốt nhiều năm, gần 20 năm nay rồi, nên cũng đến lúc phải đúc kết thỏa thuận. Điểm cuối cùng mang lại tính lịch sử cho thỏa thuận này, đó là bối cảnh căng thẳng địa chính trị như chúng ta biết hiện nay. Đạt tới thành công trong việc ấn định các quy tắc quản lý chung một không gian mà quốc tế chia sẻ quả là một kỳ tích ». Gien biển : Nguồn tài nguyên tương laiDo chứa đầy sự sống, nên biển khơi là nơi có rất nhiều enzym và phân tử có tiềm năng được các ngành công nghiệp dược phẩm, thực phẩm và mỹ phẩm quan tâm. Nói cách khác, bên cạnh các nguồn hải sản, các mỏ dầu lửa, khí đốt dưới đáy biển sâu, nguồn gien biển khổng lồ - vi sinh vật từ các vực nước sâu thẳm, san hô hay sứa biển ở vùng nước sâu - là một nguồn tài nguyên khổng lồ và đầy tiềm năng.Libération trích dẫn ông Romain Troublé, giám đốc điều hành của tổ chức thám hiểm, nghiên cứu đại dương, Fondation Tara Océan, của Pháp : « Một lít nước biển chứa một tỷ virus, hàng trăm triệu vi khuẩn, gần 100.000 vi tảo và một số sinh vật phù du. Các cuộc thám hiểm đã cho phép chúng ta khám phá ra gần 200 triệu loại gien mới, và nhất là cho thấy chúng ta chưa có nhiều hiểu biết. Chúng ta mới chỉ biết chưa đến 5% các loài vi sinh vật biển ». Có từ 500.000 đến hơn 10 triệu loài khác nhau sống trong đại dương, và giới nghiên cứu mới chỉ xác định được 280.000 loài được xác định. Trên thực tế, các nguồn tài nguyên biển khơi thuộc về tất cả mọi người, nhưng chỉ một số quốc gia có phương tiện tài chính và trình độ công nghệ, kỹ thuật để tiếp cận nguồn tài nguyên biển khơi. Chuyên gia Julien Rochette giải thích thêm về giá trị của các nguồn gien ở vùng biển khơi :« Về tài nguyên di truyền biển, quả thực là cho đến những năm 1990, con người không hiểu biết về sự đa dạng sinh học đặc biệt ở vùng biển khơi, người ta không nghĩ rằng sự sống có thể phát triển mà không cần có sự quang hợp ở độ sâu 3000-4000-5000m. Nhưng dần dần các cuộc thám hiểm khoa học đã cho phép chứng minh là có sự sống phát triển ở những vùng biển rất sâu, tức là có những giống loài, những hệ sinh thái phát triển dưới biển sâu trong những điều kiện khắc nghiệt về nhiệt độ, áp suất, thiếu ánh sáng. Các sinh vật này đã phát triển các phân tử, các chất đáng được quan tâm, đặc biệt đối với ngành dược phẩm và mỹ phẩm. Nhiều khi chúng tôi vẫn nói là đáy biển là kho chứa các loại dược phẩm của tương lai. Hiện giờ chúng ta vẫn theo quy tắc « ai đến trước thì hưởng trước » nên các nước đang phát triển muốn hiệp ước có thể thiết lập các quy tắc công bằng để họ cũng nhận được nguồn lợi từ việc khai thác các nguồn gen này ». Hiện nay, theo La Croix, mỗi năm các công ty và viện nghiên cứu nộp từ 300 đến 500 bằng sáng chế liên quan đến tài nguyên biển, một số liên quan đến vùng biển sâu mà họ được tiếp cận miễn phí. Tuy nhiên, hầu hết các bằng sáng chế này tập trung ở 10 nước giàu (Mỹ, Nhật, Israel, Canada và một số nước châu Âu, nhất là Pháp và Đức).

Khai thác đúng mức các nguồn tài nguyên thiên nhiên, Nga sẽ là quốc gia « giàu nhất thế giới ». Ngoài dầu hỏa và khí đốt, Nga còn có nhiều quặng mỏ, kim loại hiếm mà thế giới đang cần trong tiến trình « chuyển đổi năng lượng » để phát triển các công nghệ mới. Đấy có thể là một công cụ để nới lỏng các biện pháp trừng phạt phương Tây đang chĩa vào kinh tế Nga ?  « Nga trong suốt chiều dài lịch sử luôn là một cường quốc về quặng mỏ, kim loại. Lĩnh vực này phát triển mạnh từ thời Liên Xô. Hiện tại, do tiến trình chuyển đổi năng lượng và phát triển năng lượng xanh, nhu cầu tiêu thụ của thế giới ngày càng lớn. Nga có nhiều mỏ dự trữ rất lớn về đồng, nickel, lithium… Nga là một đối tác không thể thiếu của thế giới trong tiến trình chuyển đổi năng lượng, giảm hiệu ứng làm hâm nóng trái đất. Cũng không thể phát triển những công nghệ mới nếu không có kim loại của Nga. Hơn nữa điểm mạnh của Nga là quốc gia này không chỉ làm chủ một hay vài ba kim loại, mà rất nhiều các khoáng sản khác nhau. Trong khi đó Congo chẳng hạn chủ yếu có cobalt, hay Úc thì mạnh về lithium… Nga thì có đủ cả, từ kim cương đến vàng bạc, than đá, từ sắt, thép đến uranium, chì kẽm… »Trên đây là nhận định của nhà nghiên cứu Florian Vidal đại học Tromso - Na Uy. Ông cũng là tác giả báo cáo của Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp mang tựa đề « Chiến lược phát triển khoáng sản của Nga : Những tham vọng địa chính trị và thách thức về công nghiệp ». Hai điểm mạnh: tài nguyên vừa nhiều vừa phong phú Về tài nguyên, Nga được thiên nhiên ưu đãi. Chỉ riêng về khoáng sản, một mình nước Nga chiếm 14 % mức sản xuất của toàn cầu mà phần lớn trong số đó là để xuất khẩu. Nga là một trong 10 nhà cung cấp quan trọng nhất trên 25 thị trường khoáng sản khác nhau : Kiểm soát 30 % thị phần thế giới về kim cương và gần 50 % về a-mi-ăng ; Đứng hạng ba về sản xuất vàng và nickel (để sản xuất xe hơi điện) hay tungsten (nhờ khả năng chịu được nhiệt độ cao nên rất cần thiết cho công nghiệp điện hạt nhân chẳng hạn) ; Đứng thứ 7 về đồng hay về uranium, lại một nguyên liệu « chiến lược » được dùng để chế tạo bom hay đầu đạn nguyên tử, và những thanh nhiên liệu trong các nhà máy điện hạt nhân.Một điểm nổi bật khác được Florian Vidal nêu bật trong bài nghiên cứu là nhu cầu tiêu thụ về quặng và kim loại của thế giới đang tăng rất mạnh do dân số càng lúc càng đông. Dưới tác động của tiến trình chuyển đổi sang « công nghệ xanh, năng lượng sạch ». Nhu cầu tiêu thụ đồng của thế giới « dự phóng tăng thêm từ 275 đến 350 % so với hiện tại vào ngưỡng 2050 ». … Cùng những sai lầm trong chiến lược phát triển Trong kế hoạch 5 năm hồi 1928, Stalin đã khởi động « cuộc cách mạng quặng - kim » mà một phần lớn các cơ sở hạ tầng từ thời đại ấy vẫn « tồn tại và vẫn hoạt động » ngày hôm nay. Trong giai đoạn hậu cộng sản, nhiều nhà máy trong ngành chủ trương « tìm cách tồn tại » : không đầu tư đổi mới các công cụ sản xuất và khai thác. Mãi đến 2009, Matxcơva mới thực sự dành ưu tiên cho các nhà máy khai thác quặng, kim. Nhưng khác với bên dầu khí và lĩnh vực uranium, các tác nhân chính ở đây thường là các « tập đoàn tư nhân ». Trong số gần 17.000 công ty khai thác quặng mỏ trên toàn quốc, chỉ có chừng trên dưới 100 tập đoàn là thuộc quyền kiểm soát của Nhà nước, hơn 16.300 do các chủ nhân gốc Nga điều hành và khoảng 200 công ty liên doanh với nước ngoài. Mùa xuân 2022 khi Nga liên tục bị châu Âu, Mỹ trừng phạt kinh tế do xâm chiếm Ukraina, khác với hai lĩnh vực dầu hỏa và khí đốt, cả Matxcơva lẫn phương Tây đều tránh đả động đến khả năng « cấm vận kim loại » của Nga. Florian Vidal, đại học Tromso, Na Uy trên đài RFI Việt ngữ giải thích lý do : « Nga đã nhiều lần dọa dùng khoáng sản như một công cụ để trả đũa phương Tây trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina. Nhưng đến nay, hơn 1 năm sau chiến tranh, Nga không có chiến lược cụ thể nào theo hướng ngừng xuất khẩu kim loại, khoáng sản cho Âu, Mỹ. Thí dụ, Nga mà ngừng cung cấp chất palladium thì ngành công nghiệp xe hơi của thế giới bị chựng lại ngay. Kremlin đã nhiều lần cảnh cáo thế giới đây sẽ là một khả năng « phản công » nhưng tới nay mới chỉ là lời nói, bởi vì công nghiệp khai thác, xuất khẩu khoáng sản là một trong những cột trụ của kinh tế Nga. Tình hình hiện tại không cho phép Matxcơva khai thác khoáng sản như một công cụ để phản công, đáp trả phương Tây trừng phạt kinh tế Nga. Nga cần duy trì xuất khẩu kim loại vì đó là một nguồn thu nhập chính yếu. Về phía phương Tây, Âu - Mỹ cũng không dám cấm nhập khẩu cobalt hay đồng, thép... và kể cả kim cương của Nga bởi đó là những nguyên liệu thiết yếu cho cỗ máy kinh tế, công nghiệp của các quốc gia phát triển này. Titanium là một kim loại không thể thiếu trong ngành công nghiệp chế tạo máy bay. Mỹ thì muốn cấm các nguồn nhập khẩu của Nga, châu Âu dè dặt hơn và nếu có thì chỉ ban hành các lệnh trừng phạt nhắm vào một số lãnh đạo các công ty khoáng sản của Nga. Đương nhiên là Liên Hiệp Châu Âu cũng như là Mỹ đang cố gắng tìm các nguồn cung cấp thay thế Nga ». Công cụ để phản công « thiếu sắc bén »Về thực chất, tuy là dọa dùng khoáng sản để « phản công » nhưng Matxcơva ý thức được rằng  « không trong thế mạnh » để áp đặt luật chơi với Bruxelles hay Washington bởi ngành công nghiệp quặng mỏ của Nga đang gặp rất nhiều khó khăn.Florian Vidal cho biết : « Nhiều khó khăn bắt nguồn từ việc Liên Xô bị tan rã và tình trạng thiếu đầu tư hiện đại hóa các cơ sở hạ tầng từ nhà máy đến các công cụ sản xuất. Nhược điểm thứ nhì liên quan đến nguồn lực lao động : dân số của Nga đang già đi, nguồn lao động trở nên khan hiếm về khối lượng. Nga cũng bị thiếu các chuyên viên có tay nghề và kinh nghiệm cao. Cũng phải nói ngành công nghiệp khai thác kim loại ở Nga không mấy hấp dẫn do thiếu đầu tư và công việc của người lao động qua đó còn rất nặng nhọc. Khó khăn thứ ba là vấn đề vận chuyển. Tại Nga, các hệ thống cầu đường, các kênh vận tải bằng đường thủy, đường bộ hay bằng tàu hỏa đều rất cổ lỗ và cần phải được nâng cấp. Hiện thời Nga không có phương tiện để khai thác đúng mức tiềm năng của mình ». Đấy là chưa kể các tập đoàn Nga cần có công nghệ hiện đại để phát triển : « Hiện tại ngành công nghiệp khai thác khoáng sản trên thế giới đã được hiện đại hóa rất nhiều. Người ta sử dụng công nghệ robot, dùng các công cụ tin học và nhất là trí thông minh nhân tạo. Nga không làm chủ các công nghệ tiên tiến đó, không có khả năng đổi mới hoạt động của cả cỗ máy công nghiệp tồn tại từ thời Liên Xô ». Trong hơn hai thập niên qua nền công nghiệp quặng, kim của Nga đã thất bại trong tiến trình « hiện đại hóa » ở mọi khâu, từ thăm dò, khai thác, chiết lọc đến hệ thống vận chuyển. Với môi trường cạnh tranh càng lúc càng gay gắt, hơn 16.300 doanh nghiệp tư nhân của Nga bị giới hạn trong việc tiếp cận với các công nghệ mới, và kể cả với các nguồn tài chính nên đã « không đủ sức hóa thân thành một nền công nghiệp hiệu quả ». Florian Vidal cho rằng Matxcơva không thể biến khoáng sản và kim loại thành công công cụ lợi hại phục vụ những ý đồ địa chính trị khi mà thiếu một chính sách phát triển quy mô.Chiến lược « Đông tiến » Trong thế kẹt hiện nay thì chiến lược phát triển công nghiệp quặng, kim của Matxcơva đã xoay trục sang châu Á, với Trung Quốc là đầu cầu quan trọng nhất. Florian Vidal, đại học Na Uy giải thích : « Việc tách rời với phương Tây đẩy Nga về phía châu Á. Đây là một khu vực kinh tế đang phát triển mạnh, nhu cầu tiêu thụ về khoáng sản, kim loại tăng rất nhanh. Không chỉ có Trung Quốc có nhu cầu cao, mà nhiều quốc gia khác nữa như là Ấn Độ, Indonesia hay Singapore… Nga dễ dàng tìm được các thị trường mới để xuất khẩu khoáng sản. Riêng đối với Trung Quốc, đây không chỉ làm một nguồn nhập khẩu và tiêu thụ lớn đối với các tập đoàn của Nga, mà còn là một đối tác then chốt vì thứ nhất Trung Quốc có những phương tiện để giúp Nga hiện đại hóa các nhà máy khai thác quặng mỏ. Trung Quốc đang làm chủ những công nghệ mà Nga không có được để thăm dò, khai thác tài nguyên. Điểm lợi thứ nhì là Trung Quốc có thể giúp Nga hiện đại hóa hệ thống cơ sở hạ tầng, phát triển mạng giao thông, mở rộng các bến cảng, hiện đại hóa hệ thống đường sắt… Sau cùng, Trung Quốc dư thừa nhân công và các kỹ sư giỏi mà Nga đang thiếu ».Đương nhiên cái giá phải trả là Nga lại càng lệ thuộc hơn vào « đối tác Trung Quốc ». Chiến tranh Ukraina và hơn một chục đợt trừng phạt của Âu - Mỹ đang đè nặng lên bàn cờ quặng - kim của Nga. Các đối tác phương Tây của các doanh nghiệp Nga ồ ạt rút lui trong các dự án chung, đồng thời nhập khẩu máy móc của Âu - Mỹ cũng trở nên khó khăn hơn. Bắc Kinh dường như là một cánh cửa thoát hiểm duy nhất. Florian Vidal kết luận : « Để Trung Quốc có tiếng nói trong chính sách hay trong các dự án phát triển khoáng sản của Nga là điều không tưởng. Chính vì thế mà Matxcơva một mặt vẫn giữ liên lạc với các khách hàng phương Tây, mặt khác rất niềm nở với Ấn Độ, đặc biệt là trong lĩnh vực mua bán than đá, cũng như với các đối tác khác như Indonesia, hay Việt Nam, các thành viên khác ngoài Trung Quốc trong khối BRICS ». 

Cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đã khiến Moscow và Bắc Kinh xích lại gần nhau hơn, theo một báo cáo mới cảnh báo về khả năng Nga và Trung Quốc hỗ trợ lẫn nhau trong bất kỳ cuộc xung đột nào trong tương lai.

- Nhân dịp kỷ niệm 60 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Lào (5/91962-5/9/2022). Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước CHXHCN Việt Nam tại Lào Nguyễn Bá Hùng trả lời phỏng vấn báo chí về mối quan hệ hợp tác Việt – Lào. Chủ đề : quan hệ Việt Nam-Lào, thực sự đặc biệt, có một không hai, hệ quốc tế, thế giới ngày nay --- Support this podcast: https://anchor.fm/vov1sukien/support

Trong khi khía cạnh kinh tế của quan hệ song phương đã phát triển vượt bậc, quan hệ an ninh - quốc phòng vẫn còn khiêm tốn và thiếu thực chất. Một trở ngại lớn đối với việc làm sâu sắc hơn quan hệ quốc phòng là mong muốn của Việt Nam trong việc duy trì sự cân bằng chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc, và lo ngại rằng Trung Quốc sẽ phản ứng tiêu cực nếu Việt Nam xích lại quá gần Mỹ. Đồng thời, sự ngờ vực vẫn còn vương vẩn đối với Mỹ trong một bộ phận giới lãnh đạo Việt Nam vẫn đang hạn chế quan hệ song phương. Xem thêm: http://nghiencuuquocte.org/2021/07/28/bo-truong-austin-tham-vn-xay-dung-long-tin-de-cung-co-quan-he-quoc-phong