Podcast appearances and mentions of jean pierre cabestan

La compétition stratégique avec la Chine promet d'être au centre du second mandat de Donald Trump. Pression économique, via de nouvelles sanctions commerciales, engagement militaire et technologique accru pour contrer Pékin, mobilisation et renforcement des alliés et partenaires des États-Unis dans l'Indo-Pacifique face à la Chine à coup de pressions visant à une augmentation des dépenses militaires et des achats d'armement américain. La stratégie de Washington vis-à-vis de la Chine est un sujet de continuité bipartisane aux États-Unis. Inquiets, les Chinois privilégient en ce début de mandat une attitude du « wait and see », mais appréhendent l'imprévisibilité de Donald Trump, eux dont les réactions sont par ailleurs difficiles à prévoir.Invités : Jean-Pierre Cabestan, directeur de recherche émérite au CNRS et professeur émérite à l'Université Baptiste de Hong-Kong et chercheur à Asia Centre Paris. « Deng Xiaoping. Révolutionnaire et modernisateur de la Chine » chez Tallandier Marc Julienne, directeur du Centre Asie de l'IFRI, l'Institut Français des Relations Internationales. Directeur de « L'Indo-Pacifique face à Trump II. Dans l'étreinte brutale de l'oncle Sam », Étude de l'IFRI  Romuald Sciora, essayiste franco-américain, directeur de l'Observatoire politique et géostratégique des États-Unis de l'IRIS et membre associé à la Chaire Raoul-Dandurand de l'Université du Québec à Montréal. « L'Amérique éclatée. Plongée au cœur d'une nation en déliquescence » chez Armand Colin.

La Chine peut-elle se refermer ? Alors que Xi Jinping et le Parti communiste se réunissaient cette semaine pour faire des choix cruciaux pour l'économie du pays, c'est « la » question de fond qui hante le numéro un chinois : se détacher de la politique de réforme et d'ouverture lancée par Deng Xiaoping dans les années 1980 et qui métamorphosé la Chine de Mao en deuxième puissance économique mondiale et grande rivale des États-Unis. Une biographie de Deng Xiaoping, surnommé « le petit timonier », l'homme fort de la Chine de 1978 au milieu des années 1990, vient justement de sortir aux éditions Tallandier. Elle est signée du sinologue Jean-Pierre Cabestan, professeur à la Hong Kong Baptist University et chercheur au CNRS et à Asia Centre. Dans quelle mesure Xi Jinping veut être l'anti-Deng Xiaoping ? Jean-Pierre-Cabestan répond aux questions de Joris Zylberman.

La Chine peut-elle se refermer ? Alors que Xi Jinping et le Parti communiste se réunissaient cette semaine pour faire des choix cruciaux pour l'économie du pays, c'est « la » question de fond qui hante le numéro un chinois : se détacher de la politique de réforme et d'ouverture lancée par Deng Xiaoping dans les années 1980 et qui métamorphosé la Chine de Mao en deuxième puissance économique mondiale et grande rivale des États-Unis. Une biographie de Deng Xiaoping, surnommé « le petit timonier », l'homme fort de la Chine de 1978 au milieu des années 1990, vient justement de sortir aux éditions Tallandier. Elle est signée du sinologue Jean-Pierre Cabestan, professeur à la Hong Kong Baptist University et chercheur au CNRS et à Asia Centre. Dans quelle mesure Xi Jinping veut être l'anti-Deng Xiaoping ? Jean-Pierre-Cabestan répond aux questions de Joris Zylberman.

La justice hongkongaise a condamné 45 militants pro-démocratie reconnus coupables de « subversion » à des peines de prison allant jusqu'à 10 ans, à l'issue du plus grand procès organisé à Hong Kong pour atteinte à la sécurité nationale. Les pays occidentaux ainsi que des ONG de défense des droits humains ont condamné ces peines comme preuve de l'érosion des libertés politiques depuis que Pékin a imposé une loi de sécurité nationale sur la ville en 2020. Les explications de Jean-Pierre Cabestan, chercheur émérite au CNRS et chercheur associé à Asia Centre de Paris. Auteur de Demain la Chine : guerre ou paix ? chez Gallimard.

En dépit de la pression de Pékin, Taïwan fait figure d'acteur incontournable de la scène internationale. Centralité dans les chaines de valeur mondialisée de haute technologie avec les semi-conducteurs. Taïwan produit plus de 90% des puces les plus performantes et ne cesse de progresser dans le domaine. Progression de l'identité nationale et renforcement des défenses de l'ile sur fond de guerre d'Ukraine. Au printemps 2022, au lendemain de l'invasion de l'Ukraine par les troupes russes, le parallèle Ukraine Taïwan s'est immédiatement imposé. Peut-il y avoir une guerre pour Taïwan ?   Invités :  - Valérie Niquet, spécialiste des questions stratégiques en Asie à la Fondation pour la Recherche Stratégique. « Taiwan face à la Chine. Vers la guerre ? » éditions Tallandier. - Jean-Pierre Cabestan, chercheur à Asia Centre. « Demain la Chine. Guerre ou Paix ? » éditions Gallimard.- Stéphane Corcuff, maître de conférence en politique du monde chinois contemporain à Sciences Po Lyon. Chercheur au centre d'études linguistiques de l'Université Jean-Moulin Lyon 3. « Pékin Taiwan la guerre des deux Chine 1661-2022 » N°911 d'Historia Magazine et « Une tablette aux ancêtres » Asiathèque.- Arnaud Vaulerin, journaliste au quotidien Libération. « Taiwan, la Présidente et la guerre » édition Novice.  

Regard sur Taiwan en ce début 2024 à quelques jours des élections présidentielles et législatives du 13 janvier. Des scrutins particulièrement suivis par la Chine et les États-Unis en raison de leur importance pour l'avenir des relations entre l'île autonome et Pékin. La Chine qui considère Taïwan comme partie intégrante de son territoire s'est juré de ramener un jour l'île dans son giron, en recourant à la force si nécessaire.  La présidente de Taïwan Tsai Ing-wen qui termine ses deux mandats à la tête du pays et qui refuse de reconnaitre les revendications territoriales de la Chine a dans son discours du 1er Janvier affirmé espérer une « coexistence pacifique » de long terme entre Taipei et Pékin et souligné que l'avenir des relations bilatérales devait être décidé par les « procédures démocratiques de l'île ». Une réponse au président chinois qui la veille déclarait que la Chine sera « surement réunifiée » et que « tous les Chinois des deux côtés du détroit de Taïwan devraient être liés par un but commun et partager la gloire du renouveau de la nation chinoise ». Regard sur les enjeux de l'élection du 13 janvier pour l'avenir de Taïwan et sa relation avec une Chine de plus en plus belliqueuse.  Invités :  - Valérie Niquet, spécialiste des questions stratégiques en Asie à la Fondation pour la Recherche Stratégique. « Taiwan face à la Chine. Vers la guerre ? » éditions Tallandier. - Jean-Pierre Cabestan, chercheur à Asia Centre. « Demain la Chine. Guerre ou Paix ? » éditions Gallimard.- Stéphane Corcuff, maître de conférence en politique du monde chinois contemporain à Sciences Po Lyon. Chercheur au centre d'études linguistiques de l'Université Jean-Moulin Lyon 3. « Pékin Taiwan la guerre des deux Chine 1661-2022 » N°911 d'Historia Magazine et « Une tablette aux ancêtres » Asiathèque.- Arnaud Vaulerin, journaliste au quotidien Libération. « Taiwan, la Présidente et la guerre » édition Novice.  

La Chine s'ouvre au monde. À partir du 8 janvier 2023, il n'y aura plus de quarantaine obligatoire à l'entrée du pays. C'est une nouvelle étape de la fin spectaculaire de la politique zéro Covid, qui a provoqué une explosion de l'épidémie et des pénuries de médicaments. Entretien avec Jean-Pierre Cabestan, directeur de recherche au CNRS rattaché à l'Institut de recherche sur l'Asie de l'Est de l'Inalco, et auteur de « Demain la Chine : guerre ou paix ? » (Gallimard).

Chỉ còn vài ngày nữa là sẽ khép lại năm 2022 nhiều xáo động, một năm mang đậm dấu ấn của cuộc chiến xâm lăng Ukraina do Nga tiến hành kéo dài từ tháng Hai chưa biết hồi nào kết thúc. Cuộc xung đột ác liệt đến mức lấn át mọi thời sự quốc tế khác không kém phần quan trọng, như bầu cử giữa kỳ tại Mỹ, Tập Cận Bình nắm quyền lãnh đạo Đảng Cộng Sản Trung Quốc nhiệm kỳ ba, làn sóng phản đối chưa từng có tại Iran và World Cup 2022 tại Qatar. Bất chấp các nỗ lực ngoại giao từ nhiều nước châu Âu như Pháp và Đức, ngày 24/02/2022, tổng thống Nga Vladimir Putin khiến cả thế giới sững sờ và hãi hùng khi tuyên bố : « Tôi quyết định mở chiến dịch quân sự đặc biệt », quy mô lớn nhắm vào Ukraina nhằm « phi phát xít hóa » Kiev. Hơn 160 ngàn lính Nga trú đóng sát biên giới từ nhiều tuần trước đã ồ ạt tấn công Kiev từ nhiều phía : Bắc, Đông và Nam Ukraina. NATO : Cái cớ để Nga đánh Ukraina ? Cuộc chiến do Nga phát động, đã nhấn chìm thế giới trong một cuộc khủng hoảng chưa từng có kể từ khi Chiến Tranh Lạnh kết thúc. Tổng thống Putin cho rằng những đòi hỏi của ông, bao gồm cả việc triệt thoái quân của NATO ở Đông Âu và cấm Ukraina gia nhập NATO chưa bao giờ được đáp ứng. Về điểm này, Thierry de Montbrial, chủ tịch và nhà sáng lập World Policy Conference, chủ tịch Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp IFRI, trên đài RFI có lý giải: « Đối với Nga, vấn đề NATO là một lằn ranh đỏ, nhất là tại Ukraina, tôi xin nhấn mạnh là tại Ukraina. Vấn đề ở đây chính là cuộc họp thượng đỉnh nổi tiếng năm 2008 tại Bucarest. Tại cuộc họp này, Mỹ và các nước Bắc Âu đã ra sức hối thúc để khối này quyết định cho Ukraina gia nhập NATO tức thì. Chính Pháp và Đức, cụ thể là tổng thống Nicolas Sarkozy và thủ tướng Angela Merkel thời đó, đã tìm cách ngăn cản điều này, bởi vì họ hiểu hậu quả có thể có, nhưng không mấy gì thành công. Tuyên bố chung cuối cùng đã công nhận tính chính đáng việc Ukraina gia nhập NATO năm 2008 và điều đó đã khiến Nga tức giận. Nhất là còn có vấn đề vũ khí hạt nhân nữa. Trở thành thành viên của NATO, điều đó có nghĩa là vũ khí hạt nhân một ngày nào đó có thể được bên bảo hộ sử dụng để bảo vệ Ukraina. Cần phải đặt sự việc trong viễn cảnh này ». Chỉ có điều, chiến lược tấn công « chớp nhoáng » của Nga hòng chiếm lấy thủ đô Kiev trong vòng một tuần đã thất bại, khi vấp phải sự kháng cự quyết liệt của quân đội Ukraina. Nhà nghiên cứu địa chính trị Thierry de Montbrial phân tích tiếp : « Putin xâm lược Ukraina vì ông nghĩ là sẽ thành công nhanh như những gì ông ấy đã từng làm với bán đảo Crimée, bởi vì vào năm 2014, ông ấy đã sáp nhập thành công Crimée mà không vấp phải một phản ứng mạnh mẽ nào. Do vậy, ông ấy nghĩ rằng lần này cũng sẽ diễn ra giống như thế, và rủi thay điều đó đã không xảy ra. » Trước sự hậu thuẫn mạnh mẽ của phương Tây và Liên Minh Bắc Đại Tây Dương – NATO dành cho Ukraina, tổng thống Nga dọa dùng vũ khí nguyên tử, khi tuyên bố sẵn sàng sử dụng « mọi phương tiện » trong kho vũ khí. Cũng theo ông Montbrial, ở đây cần phải phân biệt lợi ích sống còn và cốt lõi theo cách hiểu của Nga: « Trên thực tế, những nước có vũ khí nguyên tử là nhằm bảo vệ các lợi ích sống còn. Xin lưu ý, phải nói là "sống còn" chứ không phải là "thiết yếu". Vấn đề thật sự đặt ra ở đây là người Nga chứ không chỉ riêng gì ông Putin định nghĩa như thế nào là lợi ích sống còn. Theo ý tôi, câu hỏi này phải được xem xét nghiêm túc. Hơn nữa, hiện nay, nếu như không một ai tại châu Âu hay trong thế giới phương Tây muốn thấy một nước Nga quá hùng mạnh, thì cũng cần phải chú ý đến những hệ quả về điều có thể là một nước Nga quá yếu, nghĩa là một nước Nga bắt đầu bị tan rã như xuýt từng xảy ra trong những năm 1990. Tôi nghĩ rằng luôn phải xem xét mối nguy hạt nhân một cách nghiêm túc, nhưng không vì cùng một kiểu lý do. » Nga – Trung : Mối quan hệ đồng lõa ? Nếu như vai trò của Mỹ và các nước đồng minh, cụ thể là NATO, trong cuộc chiến này được thể hiện rõ qua việc hậu thuẫn Kiev, thì mọi cặp mắt cũng hướng về Bắc Kinh với câu hỏi lớn: Tập Cận Bình phải chăng đã được đồng nhiệm Nga thông báo trước về chiến dịch quân sự trong chuyến thăm Bắc Kinh ngày 04/02/2022 ? Trên đài RFI, trong cuộc tranh luận với chuyên gia Thierry de Montbrial, nhà Trung Quốc Học Jean-Pierre Cabestan, Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia Pháp (CNRS), hiện giảng dạy tại trường đại học Baptist Hồng Kông, nhận định : « Tôi nghĩ rằng vào thời điểm đó, Tập Cận Bình chẳng biết được bao nhiêu về kế hoạch này (…) Khi ông ấy ký tuyên bố chung ngày 04/02, hai mươi này trước khi có cuộc tấn công, liệu ông Tập có biết là chiến dịch quân sự sẽ bắt đầu trong chưa đầy một tháng sau đó hay không ? Tôi không nghĩ thế. Tôi nghĩ rằng ông ấy đang đứng trước một sự mơ hồ, nhưng Tập Cận Bình biết là căng thẳng đang gia tăng và ông Putin đã chuẩn bị cho một hình thức đối đầu với Ukraina và một kiểu chống  NATO, bởi vì đây cũng chính là một thông điệp chung giữa Nga và Trung Quốc: chống NATO và mở rộng NATO sang phía đông, và đương nhiên là chống cả việc cho Ukraina gia nhập NATO. » Dù vậy, theo quan sát của ông Jean-Pierre Cabestan, trong cuộc đối đầu này với NATO, mối quan hệ đối tác chiến lược chặt chẽ giữa Nga và Trung Quốc đã được hình thành và củng cố. «  Tôi cho rằng Trung Quốc đang có một mối quan hệ đồng lõa cực kỳ chặt chẽ với Nga. Đó là một mối quan hệ đối tác chiến lược mà theo ý tôi gần như là một liên minh. Mối quan hệ này kéo dài được bao lâu thì tôi không rõ, nhưng chắc chắn đây chính là điều khiến Nga và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn khi bỏ qua những bất đồng. Chúng ta đã biết các điểm bất đồng giữa hai nước và Tập Cận Bình đã nhắc lại với ông Putin tại Samarkand nhân thượng đỉnh Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải – SCO hồi tháng 9/2022. Bởi vì ông Putin giờ đang trong thế thủ hay cảm thấy chưa chắc đạt được các mục tiêu và do vậy điều này đương nhiên khiến đối tác chính là Trung Quốc lo lắng. » Chiến tranh nổ ra, châu Âu hứng chịu một làn sóng tị nạn lớn nhất từ cuối Đệ Nhị Thế Chiến. Cuộc xung đột đã cướp đi hàng chục ngàn sinh mạng binh sĩ cũng như thường dân. Cuộc chiến còn phủ bóng mối họa khủng hoảng lương thực toàn cầu. Những đòn trả đũa qua lại giữa Nga và phương Tây gây ra nạn khan hiếm năng lượng, lạm phát tăng vọt, làm trì trệ tăng trưởng kinh tế thế giới. Chiến sự nay sắp bước qua tháng thứ 10, nhưng đôi bên chưa ngã ngũ kể từ khi tổng thống Putin cho sáp nhập bốn vùng chiếm đóng là Donetsk, Luhansk, Zaporijjia và Kherson vào lãnh thổ Nga. Chuỗi thất bại trên chiến trường kể từ tháng Chín qua buộc ông Putin phải ban hành lệnh động viên, tuyển mộ thêm 300 ngàn binh sĩ. Chiến tranh kéo dài ngoài dự đoán và lệnh cấm vận của phương Tây dường như khiến Nga gặp khó khăn trong việc sản xuất vũ khí. Matxcơva phải mua thêm drone tự sát cũng như tên lửa từ Iran và đạn dược từ Bắc Triều Tiên. Hoa Kỳ : Chìa khóa cho hòa bình của Ukraina ? Khả năng một cuộc đàm phán hòa bình hay một lệnh ngừng bắn hầu như vô vọng khi Ukraina kiên quyết thực hiện những mục tiêu đi đến cùng mà giới quan sát đánh giá là quá tham vọng. Theo đó, Kiev muốn đẩy lui quân Nga ra khỏi đường biên giới có từ năm 1991, nghĩa là thu hồi toàn bộ các vùng bị chiếm đóng, kể cả bán đảo Crimée và toàn vùng Donbass. Trong khi phía Nga cũng không có ý định lui quân. Theo quan điểm của nhà nghiên cứu Thierry de Montbrial, chìa khóa cho hòa bình giờ trong tay Hoa Kỳ: « Trên thực tế, quốc gia duy nhất có thể tác động mạnh mẽ lên Ukraina chính là Mỹ. Tôi không nói là chỉ điều đó thôi là đủ, nhưng đúng là Ukraina đã tỏ cho thấy một sự phòng thủ tuyệt vời và ngoài mong đợi. Nhưng điều chắc chắn là nếu Hoa Kỳ quyết định ngưng cung cấp một số loại vũ khí và nói với châu Âu là hãy ngưng cung cấp thứ này thứ kia, Ukraina sẽ rơi vào trong tình huống là họ buộc phải từ các ý định đầy tham vọng. » Nếu như cuộc chiến này làm lộ rõ một mối quan hệ đối tác chiến lược chặt chẽ giữa Nga và Trung Quốc, thì theo ông Thierry de Montbrial, câu hỏi cần đặt ra ở đây là Hoa Kỳ cũng đang tính gì khi tiếp tục hỗ trợ khí tài cho Ukraina: « Trên thực tế, Hoa Kỳ dường như đã đổi ý, điều đó có nghĩa là hiện tại Mỹ tiếp tục hậu thuẫn Ukraina, rất có thể là để làm suy yếu hơn nữa nước Nga. Tôi nghĩ rằng còn có một ý muốn biến sự độc lập của châu Âu đối với năng lượng Nga là không thể đảo chiều và họ cũng muốn củng cố hơn nữa thế thống trị của Mỹ trong lòng khối NATO về châu Âu, với một mục tiêu sau cùng là NATO rồi sẽ trở thành một liên minh chống các nước phi dân chủ, bắt đầu từ Trung Quốc. Tôi tin rằng có hẳn một tầm nhìn chiến lược đang được thiết lập từ phía Mỹ. » Liệu rằng xung đột tại Ukraina có nguy cơ lan rộng khi tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 19/12/2022, trong chuyến thăm Belarus và sau cuộc hội đàm cùng đồng nhiệm Alexander Lukachenko, thông báo tăng cường hợp tác quân sự và quốc phòng, còn phía Mỹ thông báo sẽ cấp hệ thống tên lửa Patriot mà Kiev mong đợi từ nhiều tháng qua ? Một điểm được hầu hết giới chuyên gia đồng chia sẻ : Trên chiến trường, Vladimir Putin vẫn chưa thua trận, chừng nào Kiev vẫn chưa giành được chiến thắng trước những mục tiêu đặt ra. Nhưng trên bình diện chính trị, theo như nhận định của ông Jean-Pierre Cabestan, chủ nhân điện Kremlin đã thua trong cuộc chiến công luận, nhất là tại phương Tây. Điển hình là Thụy Điển và Phần Lan, những nước trung lập từ bao thập niên, thậm chí bao thế kỷ, nay lần lượt xin gia nhập khối NATO, cho phép liên minh quân sự này mở rộng bờ cõi đến tận biên giới phía bắc nước Nga !

Quel impact un troisième mandat du président chinois Xi Jinping aura-t-il sur Hong Kong ? La reprise en main de Pékin et la répression de toute velléité démocratique dans l'ex-colonie britannique, vont-elles se poursuivre ? Entretien avec le sinologue Jean-Pierre Cabestan. Hong Kong est confronté à une fuite des cerveaux sans précédent depuis qu'une loi sur la sécurité nationale draconienne, imposée par Pékin en 2020, a condamné l'opposition pro-démocratie au silence. Aujourd'hui, toute critique du parti communiste chinois est passible de lourdes peines. Jean-Pierre Cabestan est l'auteur de Demain la Chine: dictature ou démocratie ? (éditions Gallimard)

Với tham vọng củng cố quyền lực và sức mạnh quốc gia, Tập Cận Bình tiến hành xây dựng một hệ tư tưởng mới, theo đó, nền chính trị mang hơi hướng chủ nghĩa Lênin, kinh tế theo tư tưởng Marx,nhưng chính sách đối ngoại thì mang nặng chủ nghĩa dân tộc. Để thực hiện những điều này, Trung Quốc cũng phải đi theo mô hình cai trị độc tài chuyên chế kiểu Stalin. Chủ nghĩa Cộng sản đã chết ? Nhưng trước hết, một số nhà nghiên cứu về Trung Quốc được AFP trích dẫn lưu ý rằng, thứ quyền lực mà ông Tập đang ra sức củng cố còn được ông sử dụng như là một công cụ để thực hiện tầm nhìn về tương lai của ông : Một tầm nhìn về một nước Trung Quốc trở thành quốc gia hùng cường nhất thế giới, đã được ông thể hiện rõ qua khái niệm « hai lần 100 năm », nghĩa là 100 năm ngày thành lập đảng (2021) và 100 năm ngày lập quốc (2049). Trong tầm nhìn này, Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ) nắm giữ vai trò hạt nhân. Tuy nhiên, ông Kevin Rudd, cựu thủ tướng Úc trong một bài viết đăng trên trang mạng của Foreign Affairs, lấy làm tiếc rằng trong quá trình tìm hiểu nhằm giải mã đà đi lên mạnh mẽ cũng như nhãn quan về thế giới của Trung Quốc, giới nghiên cứu đã bỏ qua một yếu tố cốt lõi: Chủ nghĩa Mác-Lênin, hệ tư tưởng chính thức tại Trung Quốc. Sự quên lãng này cũng là vì trong một thời gian dài, người ta nghĩ rằng chủ nghĩa Cộng sản đã chết. Ngay cả tại Trung Quốc, vào cuối những năm 1970, lãnh đạo ĐCSTQ thời bấy giờ là ông Đặng Tiểu Bình, và sau này, những người kế nhiệm ông như Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Đào cũng đã gạt chủ thuyết Mác - Lênin sang một bên, mở rộng vai trò của thị trường trong nền kinh tế Trung Quốc, thực hiện một chính sách đối ngoại tối ưu hóa việc Trung Quốc tham gia vào một trật tự kinh tế thế giới do Mỹ dẫn đầu. Nhưng khi lên cầm quyền năm 2012, Tập Cận Bình đột ngột chấm dứt kỷ nguyên quản trị thực dụng, phi lý luận này. Thay vào đó, ông cho phát triển một hình thức mới của chủ nghĩa dân tộc theo tư tưởng Mác-xít, định hình cách thức thể hiện và bản chất của nền chính trị, kinh tế và chính sách đối ngoại Trung Quốc. Lãnh đạo họ Tập đẩy nền chính trị theo hướng tả của chủ nghĩa Lênin, kinh tế về phía tả của tư tưởng Marx và chính sách đối ngoại theo cánh hữu chủ nghĩa dân tộc. Tập Cận Bình : Đảng Cộng sản là Chúa Trời Tập Cận Bình trong nhiều tác phẩm đã xuất bản cho rằng cuộc cách mạng của Trung Quốc đang đi theo đúng hướng dòng chảy của lịch sử thế giới, trên đà chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa xã hội tiên tiến hơn. Ngược lại, sự suy tàn và diệt vong của hệ thống chủ nghĩa tư bản, đi đầu là Hoa Kỳ là không thể tránh khỏi, do những mẫu thuẫn chính trị nội tại. Trong niềm tin này, Tập Cận Bình nhấn mạnh đến nguy cơ suy thoái ý thức hệ trước những âm mưu gây chia rẽ từ phương Tây. Lập luận này được ông đưa ra trong bài phát biểu không được công bố nhưng bị rò rỉ vài tháng sau đó, tại Hội nghị Trung ương về Tư tưởng và Tuyên truyền năm 2013. Về điểm này, nhà Trung Quốc Học Jean-Pierre Cabestan, trên đài truyền hình ARTE, có nhận định như sau :   « Đó là tài liệu số 9, được công bố vào mùa xuân năm 2013. Đây thật sự là một sự công kích kịch liệt các ý tưởng tự do. Người ta nhận thấy Tập Cận Bình lo lắng trước các thế lực thù địch ngoại bang khi liệt kê ra bảy ý tưởng phương Tây nguy hiểm nhất cho Trung Quốc, như nền dân chủ, các giá trị phổ quát, nhân quyền hay tự do ngôn luận […] Và người ta chợt nhận thấy bộ máy tuyên truyền Trung Quốc hàng ngày tố cáo phương Tây, tố cáo các giá trị của phương Tây, tìm cách chống lại tất cả những gì mà họ cho là ý tưởng chính trị và ý thức hệ. Rõ ràng là chúng ta đang trong một cuộc đối đầu trực diện về ý thức hệ với Trung Quốc. Nhưng đây là một cuộc chiến mà phương Tây khó thể dự báo được, bởi vì chúng ta bị lệ thuộc vào Trung Quốc và chúng ta không nói được tiếng Hoa. » Theo đánh giá của Adrian Geiges, một tác giả khác viết tiểu sử Tập Cận Bình, được AFP trích dẫn, « sự sụp đổ của chủ nghĩa Cộng sản Liên Xô và khối Xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu là một cú sốc lớn ». Tập Cận Bình cho rằng sự sụp đổ đó là do mở cửa chính trị mà ra. Do vậy, ông cho rằng điều này không nên xảy ra với Trung Quốc. Kerry Brown, tác giả tập sách « Xi : A study in Power » (tạm dịch là Tập Cận Bình : Một nghiên cứu về quyền lực), từng viết rằng « Tập Cận Bình là một người có đức tin… Đối với ông, Chúa Trời là đảng Cộng sản. Sai lầm lớn nhất mà phần còn lại thế giới phạm phải khi nói về Tập Cận Bình là đã không nghiêm túc xem xét đức tin này». Cách đánh giá này cũng được ông Kevin Rudd tán đồng. Cựu thủ tướng Úc khẳng định vào cuối nhiệm kỳ đầu tiên, Tập Cận Bình rõ ràng đã biến ĐCSTQ thành một thứ giáo hội cao cấp của một đức tin thế tục được hồi sinh. Cuối năm 2019, ông Tập mở một chiến dịch giáo dục toàn đảng có tiêu đề « Đừng quên mục đích ban đầu của Đảng, hãy ghi nhớ sứ mệnh ». Theo một tài liệu chính thức được công bố, mục tiêu của sáng kiến này là nhằm để các đảng viên « được học lý thuyết và được rửa tội về hệ tư tưởng và chính trị. » Đánh tham nhũng hay triệt đối thủ ? Do vậy, để cho « ban lãnh đạo đảng Cộng sản vững mạnh, với một nhà lãnh đạo mạnh mẽ », thì mọi hình thức bất đồng là không dung thứ. Mọi thành viên của ĐCSTQ phải thể hiện lòng trung thành không chỉ với đảng mà cả với ông Tập Cận Bình. Việc trấn áp đối lập không chỉ diễn ra trong xã hội dân sự mà cả trong nội bộ đảng. Chiến dịch chống tham nhũng « đả hổ, diệt ruồi » nổi tiếng từ khi ông Tập lên cầm quyền năm 2012, theo giới quan sát, còn là một cái cớ hợp pháp để Tập Cận Bình thanh trừng đối thủ và gieo rắc sợ hãi trong nội bộ đảng. Nhà Trung Quốc Học Jean-Philippe Béjà, giám đốc Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu Quốc tế, trên đài phát thanh France Culture, giải thích : « Ý tưởng ám ảnh Tập Cận Bình là chúng ta có nguy cơ kết thúc như Liên bang Xô viết. Vì vậy, cần phải làm gì ? Chúng ta cần một đảng hiệu quả, một đảng phục tùng người lãnh đạo, nhân vật số 1. Chúng ta phải chống tham nhũng, chống nạn bè phái. Đây chính là những gì ông Tập thực hiện từ năm 2012. Ông ấy làm điều đó như thế nào ? Người ta thường nói đó là sự trở về với chủ nghĩa Mao. Không hề, đó không phải là sự trở lại của chủ nghĩa Mao. Ông ấy làm giống như Stalin thì đúng hơn, nghĩa là ông ấy sử dụng ủy ban kiểm soát và kỷ luật trung ương như NKVD ( tiền thân của KGB ) để loại bỏ tất cả những kẻ tham nhũng. Nhưng tất cả các cấp lãnh đạo của Đảng Cộng sản đều tham nhũng. Câu hỏi đặt ra là chúng ta đang tấn công ai ? Nếu quý vị nhìn vào những người bị tấn công kể từ năm 2012, quý vị thấy có rất ít “thái tử đảng”, tức là những thế hệ thứ hai, con cháu của các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản. » Kinh tế : Khép lại thời kỳ mở cửa của Đặng Tiểu Bình Nếu như nền chính trị Trung Quốc lập tức chuyển hướng theo chủ nghĩa Lênin, thì sự thay đổi nền kinh tế theo tư tưởng Mac-xít lại được thực hiện dần dần. Từ sự đồng thuận ủng hộ cải cách thị trường, Tập Cận Bình phải đợi đến năm 2017 mới có thể bắt đầu cho tăng cường vai trò của Đảng trong nền kinh tến khi cam kết tuân thủ nghiêm ngặt hơn các nguyên tắc của chủ nghĩa Mác. Đặc biệt trong lĩnh vực tư nhân, ĐCSTQ có một ảnh hưởng ngày càng lớn kể cả trong việc lựa chọn ban lãnh đạo cấp cao. Một khi kiểm soát được một phần vốn các tập đoàn lớn, ĐCSTQ khuyến khích tư nhân đầu tư vào doanh nghiệp nhà nước. Các nhà hoạch định kinh tế của đảng còn có nhiệm vụ thiết kế « một nền kinh tế tuần hoàn kép », cho phép Trung Quốc được tự chủ nhiều hơn trong hầu hết các lĩnh vực, vào lúc nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới ngày càng phụ thuộc nhiều vào nguồn cung của Bắc Kinh. Chuyên gia kinh tế Jean-Joseph Boillot, Viện Nghiên Cứu Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược –IRIS của Pháp, trả lời câu hỏi của Thanh Hà, RFI Tiếng Việt ngày 25/01/2022, từng giải thích mục tiêu của chính sách kinh tế này của Trung Quốc như sau : Jean-Joseph Boillot : « Thời kỳ Đặng Tiểu Bình cho phép Trung Quốc tiến hành một bước đại nhảy vọt ngoạn mục để trở thành một cường quốc, thậm chí là một siêu cường ngang hàng với Mỹ mà trong một số lĩnh vực, Trung Quốc còn vượt xa hơn cả Hoa Kỳ. Tuy nhiên, cũng chính là dưới thời Đặng Tiểu Bình đã nảy sinh một tầng lớp tư sản, nảy sinh cách biệt giàu nghèo trong xã hội. Đó cũng là giai đoạn nạn tham nhũng bùng lên một cách lộ liễu và ở quy mô ‘công nghiệp'. Đặng Tiểu Bình muốn kinh tế Trung Quốc đuổi kịp các nước công nghiệp tiên tiến, nhưng chính quá trình phát triển thần kỳ đó đã đặt ra nhiều vấn đề như ô nhiễm môi trường, ô nhiễm không khí… Thế rồi, dưới thời của ông Tập Cận Bình, Trung Quốc bắt buộc phải điều chỉnh lại những bất cập đó, bởi công luận không còn dễ dàng chấp nhận những vấn đề trong xã hội, từ tham nhũng đến bất bình đẳng giàu nghèo, môi trường. Một chu kỳ mới đã mở ra : Trung Quốc bước vào giai đoạn mà tôi gọi là "tân pháp trị", có nghĩa là trở lại với học thuyết pháp trị, mà ở đó Nhà nước phải đóng vai trò chủ đạo, điều hành các hoạt động kinh tế. Điều đó giải thích cho việc Bắc Kinh đang siết chặt các chính sách kinh tế sau ba, bốn chục năm thả lỏng cho nền kinh tế tự điều chỉnh theo luật chơi của thị trường ». Ngoại giao kiểu « Chiến lang » Theo ông Kevin Rudd, ấn tượng nhất là cách thức ông Tập Cận Bình áp dụng hệ tư tưởng này trong thực tế. Bằng cách khơi dậy chủ nghĩa dân tộc khi luôn nhắc đến « một thế kỷ nhục nhã », khi cho rằng « quên lịch sử đồng nghĩa với sự phản bội (…) », Tập Cận Bình theo đuổi một chính sách đối ngoại ngày càng quyết đoán và hung hăng với các nước láng giềng trong vùng Biển Đông, trong hồ sơ Đài Loan và xung đột biên giới với Ấn Độ. Ngoài việc không ngừng phô trương sức mạnh quân đội trong những kỳ diễu binh hùng hậu, chính sách « Chiến lang » cho thấy sự quyết liệt của Trung Quốc trong đối ngoại, không ngần ngại trừng phạt những cá nhân, các chính phủ phương Tây nào dám chỉ trích Trung Quốc ; ép buộc kinh tế, thương mại chống lại các quốc gia có chính sách xúc phạm Bắc Kinh, hay tấn công ngoại giao thường xuyên và công khai chính phủ các nước sở tại, một sự khác biệt triệt để với thực tiễn ngoại giao của Trung Quốc trong 35 năm qua. Trong cam kết xây dựng một hệ thống quốc tế « hợp lý và công bằng hơn » - một hệ thống gắn liền với quyền lực của Trung Quốc hơn là thế mạnh của Mỹ và phản ảnh các chuẩn mực phù hợp với các giá trị của chủ nghĩa Mác – Lênin, Trung Quốc ra sức thúc đẩy bác bỏ mọi nghị quyết của Liên Hiệp Quốc liên quan đến nhân quyền. Bắc Kinh nỗ lực xây dựng một loạt định chế quốc tế mới mà Trung Quốc là hạt nhân, như Sáng Kiến « Một Vành Đai, Một Con Đường », Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á, hay Tổ chức Hợp tác Thượng Hải SCO… Tạo dựng mới tính chính đáng của ĐCSTQ Giống như Mao trước đây muốn phát triển một hệ thống chủ nghĩa cộng sản toàn cầu, Trung Quốc thời Tập Cận Bình tự cho mình có nhiệm vụ phát triển mô hình quốc gia « theo chủ nghĩa Mác – Lênin về một thế giới công bằng » ra khắp phía Nam bán cầu như là một giải pháp thay thế cho mô hình « đồng thuận của Washington », vốn dĩ chủ trương thị trường tự do và quản trị dân chủ. Trong cách nhìn này, Bắc Kinh sẵn sàng cung cấp các công nghệ giám sát, đào tạo lực lượng an ninh và hợp tác tình báo cho những quốc gia nào trên thế giới đã tránh xa hình thức dân chủ - tự do cổ điển của phương Tây. Nếu như đối với nhiều nhà quan sát, học thuyết này vẫn còn mù mờ, thì trong nội bộ ĐCSTQ, thông điệp của Tập Cận Bình đưa ra là rất rõ ràng : Trung Quốc hùng mạnh hơn rất nhiều so với trước đây và ông có ý định sử dụng sức mạnh này để làm thay đổi dòng chảy của lịch sử. Về điểm này, François Bougon, tác giả tập sách « Trong suy nghĩ của Tập Cận Bình », trên đài ARTE, không quên lưu ý rằng đây còn là cách để ông Tập Cận Bình tạo dựng lại một tính chính đáng mới cho ĐCSTQ. « Tập Cận Bình cố gắng tổng hợp giữa Lịch sử Đế chế Trung Hoa và Lịch sử Chủ nghĩa Cộng sản. Câu hỏi lớn ở đây là tại sao ông ấy thực hiện điều này ? Trên thực tế, ông ấy nỗ lực xây dựng một tính chính đáng mới cho đảng Cộng sản Trung Quốc, vốn dĩ không còn tính chính đáng cách mạng nữa. Chúng ta không còn ở thời kỳ Mao Trạch Đông mà mục tiêu là làm cách mạng thường trực để tiến lên chủ nghĩa cộng sản. Rồi ông ấy cũng không có tính chính đáng của Đặng Tiểu Bình, người cam kết mang lại một tương lai giầu sang cho người dân Trung Quốc. Giờ thì phải tìm kiếm một tính chính đáng mới. Và điều mới này ông tìm thấy trong chủ nghĩa dân tộc và do vậy cần phải làm nổi bật tất cả những gì làm nên sự vĩ đại cho đất nước. »

Yan Plante fait le point sur la préparation au premier débat des chefs de la campagne électorale québécoise; Romain Schué donne un aperçu du parcours des migrants du chemin Roxham; et Jean-Pierre Cabestan donne des détails sur la rencontre entre Vladimir Poutine et Xi Jinping.

Débat entre Jean-Pierre Cabestan, directeur de recherche émérite au CNRS, Basile Zimmermann, directeur de l'institut Confucius de l'UNIGE et Stéphane Corcuff, enseignant-chercheur à Sciences Po Lyon, spécialiste de la géopolitique de Taiwan.

Cette table ronde propose une analyse des enjeux sécuritaires propres à l'Indo-Pacifique, une région qui sera façonnée pour les décennies à venir par la concurrence sino-américaine. Les panélistes discutent des différentes facettes de cette concurrence (stratégique, diplomatique, technologique, commerciale, etc.), en portant particulièrement attention aux intentions de la puissance chinoise, à ses aspirations hégémoniques, ainsi qu'aux points chauds de la région (mer de Chine méridionale et Taïwan). Avec Delphine Allès, Jean-Pierre Cabestan, Céline Pajon et Éric Marquis. Animation de Yann Roche

Nga và Trung Quốc những năm gần đây không ngừng thể hiện sự gần gũi. Dựa trên nền tảng trước đây có cùng hê tư tưởng cộng sản, cả hai nước phô bày một liên minh chống mặt trận phương Tây và tìm cách thiết lập một mô hình mới thống trị thế giới. Do vậy, theo nhiều chuyên gia tại Pháp, bất luận cuộc chiến ở Ukraina có tiến triển ra sao, Trung Quốc cũng sẽ không giữ khoảng cách với Nga. Hai nước hợp nhất trong cuộc chiến vì một thế giới hậu phương Tây. Hai nhà độc tài, hai cách nhìn, một kẻ thù chung Sự gần gũi đó dường như ngày càng khắng khít kể từ khi Tập Cận Bình và Vladimir Putin lên nắm quyền lãnh đạo đất nước. Người thứ nhất đưa ra những phát biểu chính trị của mình xung quanh những hứa hẹn một tương lai xán lạn và kinh tế giầu sang. Người thứ hai, thì ngược lại, luôn ám ảnh với việc phải tìm lại ánh hào quang thuở xưa. Tầm nhìn đi lên thành cường quốc tuy khác nhau, nhưng đôi bên cùng nhắm đến một kẻ thù chung duy nhất : Hoa Kỳ và rộng hơn nữa là phương Tây. Nhưng mối quan hệ Nga – Trung không phải lúc nào cũng êm thắm. Những tranh cãi gay gắt về hệ tư tưởng trong suốt những năm 1950 dẫn đến hệ quả là một sự đoạn tuyệt bang giao giữa hai đại cường cộng sản trong những năm 1960 và đỉnh điểm căng thẳng là những vụ va chạm vũ trang nghiêm trọng năm 1969 dọc theo con sông ranh giới Oussouri giữa Nga và Trung Quốc. Sự kiện đã dẫn đến một sự xích lại gần ngoạn mục giữa Washington và Bắc Kinh trong những năm sau đó. Tuy nhiên, theo nhận định của nhà Trung Quốc học, Jean-Pierre Cabestan, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia, với nhật báo Pháp Le Monde (28/03/2022), cuộc trấn áp đẫm máu Thiên An Môn năm 1989 là một bước ngoặt quan trọng trong quan hệ Nga – Trung. « Đấy là một thời điểm quyết định cho mối quan hệ giữa Matxcơva và Bắc Kinh. Sau một gian đoạn chờ thời do việc Liên Xô bị tan rã, điều nghịch lý là chính phủ Trung Quốc lại tìm thấy trong chế độ dân chủ mới non trẻ của Nga thời đó, một đối tác cốt yếu cho cuộc chiến của mình chống thế thống trị về tư tưởng và chiến lược của phương Tây, đặc biệt là thế đơn cực của Mỹ. » Việc ông Tập Cận Bình trở thành chủ tịch Trung Quốc còn đẩy nhanh mối quan hệ Nga – Trung đi xa thêm một bước. Năm 2013, một tuần sau khi nhậm chức, Tập Cận Bình đã bay đến Nga. Trước Viện Quan Hệ Quốc Tế ở Matxcơva, lãnh đạo Trung Quốc nói đến « định mệnh chung » và tuyên bố : « Quan hệ Nga – Trung là mối quan hệ song phương quan trọng nhất trên thế giới. Chúng là hình mẫu cho những mối quan hệ tốt đẹp nhất có thể tồn tại được giữa hai cường quốc ». (Le Monde, ngày 27-28/03/2022) Cũng theo chuyên gia Cabestan, xu hướng ngày càng trở nên chuyên chế của chế độ Putin, sự xuống cấp quan hệ Nga – phương Tây và gia tăng căng thẳng Mỹ - Trung giải thích phần lớn cho điều mà ông gọi là « sự thông đồng Nga – Trung trên trường quốc tế đến mức vụ sáp nhập bán đảo Crimée bởi người có quyền lực nhất ở điện Kremlin năm 2014 đã được chấp nhận bằng một thái độ trung lập khoan dung của chính phủ ông Tập Cận Bình ». Chiến tranh Ukraina thử thách tình bằng hữu Nga - Trung Kể từ đó Nga và Trung Quốc thắt chặt quan hệ trong nhiều lĩnh vực như năng lượng, quốc phòng, khoa học thậm chí cả trong truyền thông. Theo Le Monde (28/03/2022), người ta sẽ chẳng có gì phải ngạc nhiên nếu một cư dân mạng gõ « Ukraina » trên công cụ tìm kiếm Weibo của Trung Quốc, chỉ thấy một bài xuất hiện là của trang mạng Sputnik. Nhìn từ góc độ lịch sử này, đối với nhiều chuyên gia, việc Trung Quốc trong tuyên bố chung ngày 04/02 với Nga, tỏ rõ lập trường chống việc mở rộng NATO, đánh dấu kết quả của một chiến lược do ông Tập Cận Bình khởi xướng, nhằm làm sống lại « tình đồng chí » giữa hai nước « anh em » cộng sản. Alice Ekman, nhà nghiên cứu về châu Á, Viện Nghiên cứu An ninh của Liên Hiệp Châu Âu, lý giải như sau : « Trước hết ở đây có một sự đồng nhất ở cấp độ tuyên truyền, nhưng điều đó chưa đủ, bởi vì còn có một sự nhất quán về quan điểm, thậm chí là cả hệ tư tưởng một cách sâu sắc. Cả hai nước cùng chia sẻ mối oán hờn nhắm vào NATO và Mỹ. Bắc Kinh cho rằng Mỹ và NATO phải là những bên chịu trách nhiệm đầu tiên cho cuộc chiến ở Ukraina. Do vậy, chính họ phải là bên đưa ra các nhượng bộ để làm dịu tình hình. Ngày nay, người ta thấy rõ có nhiều sự đồng nhất giữa Bắc Kinh với Matxcơva hơn là giữa Bắc Kinh và Washington. » (France Culture ngày 26/03/2022) Chỉ có điều, việc Nga kéo quân xâm lăng Ukraina, dường như đang đặt « tình bạn không gì lay chuyển được » giữa hai nước trước một thử thách lớn. Bắc Kinh trước thế lưỡng nan giữa một bên là lòng trung thành với hiệp ước Nga – Trung và bên kia là những mục tiêu kinh tế bị đe dọa vì liên đới đến Nga, đang hứng chịu những đòn trừng phạt chưa từng có từ phương Tây. Từ đầu cuộc chiến Ukraina cho đến nay, bất chấp mức độ tàn khốc mà quân Nga giáng cho quân và thường dân Ukraina, cũng như là những lên án từ cộng đồng quốc tế, Trung Quốc không có ý định từ bỏ đối tác Nga và luôn tìm cách nhắc lại rằng Nga là đối tác chiến lược hàng đầu, là nước láng giềng quan trọng nhất. Tại cuộc bỏ phiếu lên án chiến tranh xâm lăng của Nga ở Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ngày 02/03, Bắc Kinh không bỏ phiếu chống nhưng lại vắng mặt. Làm thế nào giải thích hành động này của Trung Quốc ? Một sự ủng hộ ngầm hay một lời nhắc nhở của Bắc Kinh dành cho Matxcơva chăng ? Về điểm này, Jean-Maurice Ripert, cựu đại sứ Pháp ở Nga (2013-2017) và ở Trung Quốc (2017-2019), trên đài France Culture có phân tích như sau. « Trung Quốc không lên án Nga nhưng cũng không ủng hộ Nga. Trong số bốn nước ủng hộ Nga không có Trung Quốc. Im lặng hay không chọn phe là một phẩm chất lớn của Trung Quốc. Chẳng chút nghi ngờ, Trung Quốc tuyệt đối không đồng tình với các cuộc phiêu lưu quân sự ở bên ngoài bởi vì điều đó sẽ gây ra hỗn loạn. Mà sự bất ổn là kẻ thù số Một của chế độ, kể cả trên bình diện toàn cầu hóa. Nhất là trên bình diện kinh tế, bởi vì Trung Quốc là nước hưởng lợi nhiều nhất của sự toàn cầu hóa. Đừng quên rằng sự bất ổn đó sẽ làm suy yếu châu Âu và như vậy cả Trung Quốc. Bởi vì châu Âu là đối tác thương mại và nhà đầu tư hàng đầu của Trung Quốc. » Nga – Trung « đồng sàng dị mộng » Hơn nữa, tuy Bắc Kinh và Matxcơva chia sẻ cùng một mối hận thù, một ý đồ tái cấu trúc mô hình quản trị thế giới và mối tương quan lực lượng hướng đến một sự điều hành hậu phương Tây, thì tình hữu nghị « vô bờ bến » đó không phải là không có giới hạn. Đôi bên nhất quán về một tầm nhìn, nhưng lại dị biệt về phương thức hành động. Nước Nga của ông Vladimir Putin  dùng sức mạnh quân sự như là một đòn bẩy thiết yếu để duy trì vị thế đại cường trong khi Trung Quốc của Tập Cận Bình – cường quốc kinh tế thứ hai trên thế giới – lại không cần đến chiếc đòn bẩy đó. Nhà cựu ngoại giao Pháp giải thích tiếp : « Trung Quốc cho phát triển sáng kiến Một Vành Đai, Một Con Đường, rõ ràng đặt ra một tham vọng rất xa. Đó chính là phát triển một trật tự quốc tế mới trên thực tế sẽ làm suy yếu Liên Hiệp Quốc. Tôi hoàn toàn không tin rằng đây là điều Nga muốn. Matxcơva hiện tại rất hài lòng về tổ chức quốc tế mà ở đó họ có thể đưa ra luật chơi của mình thông qua lá phiếu phủ quyết ở Hội Đồng Bảo An. » Sự chênh lệch quá lớn về thế mạnh kinh tế cũng ám ảnh mối quan hệ giữa hai nước. Matxcơva – năm xưa là « Anh Cả Đỏ » giờ chỉ là « một chú em nhỏ », một đối tác thương mại hàng thứ 13 của Bắc Kinh, bất chấp nguồn tài nguyên dồi dào bậc nhất hành tinh và là nguồn cung vũ khí hàng đầu cho Trung Quốc. Hợp tác nhưng cũng không có nghĩa là không có cạnh tranh. Nhà Trung Quốc học Jean-Pierre Cabestan lưu ý, « Nga và Trung Quốc tuy chia sẻ cùng tham vọng làm suy yếu sức mạnh chính trị và quân sự Mỹ, việc có cùng lợi ích vẫn chỉ mang tính hoàn cảnh chừng nào đôi bên vẫn cạnh tranh vì các tham vọng đại cường, thậm chí sức mạnh đế chế của mình ». (Le Monde ngày 27-28/03/2022) Một quan điểm cũng được cựu đại sứ Pháp Jean-Maurice Ripert chia sẻ:  « Nga và Trung Quốc còn cạnh tranh để giành quyền lãnh đạo thế giới ngày mai ở thế lưỡng cực với Mỹ. Chẳng phải vì điều đó mà ông Putin mới dựng lại Chiến Tranh Lạnh ? Điều đó có nghĩa là gì ? Đó chính là thời kỳ mà ở đó, Nga đúng hơn là Liên Xô và Mỹ cùng quyết định số phận của thế giới. Rồi bỗng dưng ông khổng lồ Trung Quốc xuất hiện và Mỹ cũng chợt hiểu ra rằng tương lai của thế giới là ở Trung Quốc và vùng Thái Bình Dương. Nga cảm thấy bị choáng váng, không chấp nhận điều đó nhưng thử nhìn xem trên bản đồ, chẳng có lấy một dự án phát triển nào ở Nga cả. » Tập Cận Bình – Vladimir Putin còn, quan hệ Nga – Trung vẫn nồng ấm?  Tuy nhiên, theo nhiều nhà phân tích, việc Trung Quốc vắng mặt trong cuộc bỏ phiếu có thể cho thấy có một nỗi lo lắng nào đó từ Bắc Kinh. Cuộc khủng hoảng diễn ra trong bối cảnh tình hình kinh tế đất nước không mấy gì sáng sủa từ dịch bệnh Covid, khủng hoảng thị trường địa ốc, rồi giá nhiên liệu tăng do chiến sự Ukraina trong khi xuất khẩu cũng như là sức mua của người dân cũng sụt giảm… Đối với Bắc Kinh, cuộc chiến càng kéo dài thì càng bất lợi cho việc phục hồi kinh tế cũng như những mục tiêu kinh tế và chính trị trong dài hạn, nhất là trong cách xử lý vấn đề Đài Loan, theo như quan điểm của ông Jean-Maurice Ripert. « Tôi cho rằng về mặt chiến lược, Trung Quốc cần đến toàn cầu hóa và nỗi ám ảnh của nước này chính là kinh tế. Thứ hai, Bắc Kinh cũng cần có một mức tối thiểu về ổn định thế giới. Bằng chứng là Bắc Kinh âm thầm theo đuổi việc sáp nhập Hồng Kông, vi phạm những hiệp ước ký với Anh Quốc năm 1997 và nhất là trước mắt Trung Quốc, còn có triển vọng hợp nhất với Đài Loan. Do vậy, đối với Trung Quốc, thế giới yên bình là điều cực kỳ quan trọng. Mọi sự hỗn loạn trên thế giới còn làm gia tăng những điều cực đoan  và Trung Quốc không muốn như thế, đây là điểm khác biệt lớn giữa Nga và Trung Quốc. » Dù vậy, trước những căng thẳng giữa Nga và phương Tây ngày một lớn, và bất chấp nguy cơ cao bị vạ lây từ các đòn trừng phạt nhắm vào Nga, theo nhà nghiên cứu Alice Ekman, Trung Quốc vẫn sẽ tiếp tục có những tuyên bố nước đôi. Nga và Trung Quốc vẫn tiếp tục xích lại gần nhau chừng nào cả hai nhà lãnh đạo Vladimir Putin và Tập Cận Bình vẫn còn nắm quyền. « Nghĩa là Bắc Kinh sẽ không nói tăng cường hậu thuẫn trong các tuyên bố ngoài những gì Bắc Kinh đã làm. Rồi Trung Quốc cũng có thể tiếp tục gởi hàng viện trợ nhân đạo dù là rất hạn chế, có thể nỗ lực duy trì các mối quan hệ với nhiều đối tác khác nhau. Nhưng tôi cho rằng về lâu dài, Trung Quốc sẽ không xem xét lại vấn đề đối tác chiến lược với Nga vì nhiều lý do kinh tế, năng lượng và nhất là địa chiến lược, nhất là trong bối cảnh đối đầu Mỹ - Trung gia tăng. »

Alors qu'Hong-Kong est touchée de plein fouet, en ce début d'année 2022, par la pandémie de Covid-19, Carrie Lam, cheffe de l'exécutif, a récemment repoussé l'élection à sa succession. Le scrutin, qui devait se tenir ce dimanche 27 mars, aura finalement lieu le dimanche 8 mai 2022. Plus que jamais isolé, le troisième centre financier de la planète a perdu un nombre considérable de résidents - fuyant des mesures sanitaires draconiennes et une répression sévère de toute opposition politique dans la société civile. Ce virage sécuritaire, qui musèle également la presse, ne cesse de se renforcer depuis l'entrée en vigueur de la loi sur la sécurité nationale en 2020. Hong-Kong peut-elle sortir de cette impasse sanitaire et politique ? Comment se présentent les élections à venir ?   Nous en débattons avec: Jean-Pierre Cabestan, directeur de recherche au CNRS et à l'IFRAE, en mission longue durée à Hong-Kong. Jean-Philippe Beja, directeur de recherche émérite au CNRS et au CERI de Sciences Po. 

Alors qu'Hong-Kong est touchée de plein fouet, en ce début d'année 2022, par la pandémie de Covid-19, Carrie Lam, cheffe de l'exécutif, a récemment repoussé l'élection à sa succession. Le scrutin, qui devait se tenir ce dimanche 27 mars, aura finalement lieu le dimanche 8 mai 2022. Plus que jamais isolé, le troisième centre financier de la planète a perdu un nombre considérable de résidents - fuyant des mesures sanitaires draconiennes et une répression sévère de toute opposition politique dans la société civile. Ce virage sécuritaire, qui musèle également la presse, ne cesse de se renforcer depuis l'entrée en vigueur de la loi sur la sécurité nationale en 2020. Hong-Kong peut-elle sortir de cette impasse sanitaire et politique ? Comment se présentent les élections à venir ?   Nous en débattons avec: Jean-Pierre Cabestan, directeur de recherche au CNRS et à l'IFRAE, en mission longue durée à Hong-Kong. Jean-Philippe Beja, directeur de recherche émérite au CNRS et au CERI de Sciences Po. 

Connaissez-vous notre site ? www.lenouvelespritpublic.frUne émission de Philippe Meyer, enregistrée au studio l'Arrière-boutique le 11 mars 2022.Avec cette semaine :Nicolas Baverez, essayiste et avocat.Béatrice Giblin, directrice de la revue Hérodote et fondatrice de l'Institut Français de Géopolitique.Nicole Gnesotto, titulaire de la chaire « Union Européenne » au CNAM.Marc-Olivier Padis, directeur des études de la fondation Terra Nova.L'IMPÉRATIF DU RÉARMEMENT : POURQUOI ET COMMENT ?A l'issue d'un Conseil de défense, le 26 février, Emmanuel Macron a décidé de livrer des équipements militaires supplémentaires et du carburant à Kiev. Le communiqué de l'Elysée ne donne pas de détails sur ces armements. Selon l'état-major, plus de 9 500 soldats ont été directement mobilisés ou mis en alerte en fin de semaine dernière. Quelque 500 soldats ont été déployés en Roumanie, en plus des 300 déjà actifs en Estonie, où une centaine d'autres accompagnent l'arrivée de 4 avions de chasse Mirage 2000-5 destinés à « renforcer la défense aérienne des pays baltes ». 600 soldats sont également mobilisés pour des vols au-dessus de la Pologne. Environ 8 000 militaires français sont « d'alerte dans le cadre de la force de réaction rapide de l'Otan » dont la France assume le commandement en 2022.Pour faire face à la montée des tensions en Europe, Emmanuel Macron s'est engagé le 2 mars à augmenter fortement les moyens des armées. Depuis des mois, le chef d'état-major des armées, le général Thierry Burkhard reconnaît que la France ne saurait faire face à un conflit durable et/ou de haute intensité. Les failles de la défense française sont nombreuses : graves insuffisances de nos munitions, quasi-impasse sur les drones, format limite de notre marine et de notre aviation, fortes dépendances extérieures pour la projection de nos forces... Bien que très conséquentes, les sommes prévues dans la loi de programmation sont jugées insuffisantes par les députés Jean-Louis Thiériot (LR) et Patricia Mirallès (LREM), qui ont publié un rapport parlementaire le 17 février. Leur évaluation des forces et faiblesses de l'armée française, en cas de guerre conventionnelle de grande ampleur, comme celle en Ukraine, leur fait dire qu'un effort supplémentaire de 40 à 60 milliards d'euros sur douze ans serait nécessaire.Pendant vingt ans, comme ses voisins européens, la France a diminué ses dépenses en tirant les « dividendes de la paix » à la suite de l'effondrement de l'Union soviétique et de la fin de la guerre froide. Après les attentats de 2015, le budget des armées est reparti à la hausse. Désormais, la France satisfait aux exigences de l'Otan, investissant en 2020 l'équivalent de 2% du PIB en dépenses militaires. La loi de programmation militaire 2019-2025 a été augmenté de 1,7 milliard d'euros chaque année depuis 2017, pour atteindre 40,9 milliards d'euros en 2022. Une deuxième phase doit débuter en 2023 et devrait s'élever à plus de 3 milliards d'euros par an, portant ainsi le budget de l'Armée à 50 milliards dès 2025. Il s'agit notamment d'honorer la facture du renouvellement de la politique de dissuasion nucléaire (nouvelle génération de sous-marins, modernisation des missiles balistiques et de croisière) mais aussi de faire face aux nouveaux besoins : la cyberguerre et l'espace, deux domaines qui n'étaient pas encore conçus comme des terrains d'affrontement il y a cinq ans. Pour la première fois, le gouvernement a respecté la loi de programmation militaire et l'effort est sans précédent. Mais il reste dans une logique de rattrapage. L'attaque de la Russie pose la question d'aller plus loin, dans une logique de réarmement.***LES RAPPORTS PÉKIN – MOSCOU Le 4 février, lors d'une visite à Pékin, Vladimir Poutine ratifiait en bloc les thèses chinoises sur l'Asie-Pacifique - de Taiwan à l'Australie, sans oublier le Japon. De son côté, Xi Jinping soutenait la demande russe de « garanties juridiques de sécurité en Europe », sans aucune mention de l'Ukraine. Un tournant pour Pékin, qui s'était jusque-là abstenu de reconnaître l'annexion de la Crimée et n'avait pas soutenu la Russie dans la guerre de Géorgie en 2008. Une première pour la Russie qui n'avait jamais encore pris le parti de la Chine sur Taïwan. Dans leur communiqué joint, les Russes ont signé avec les Chinois un accord de fourniture de gaz et de pétrole de 117,5 Mds de dollars (104 Mds d'euros).Après le début de l'offensive russe contre l'Ukraine, le 24 février, Pékin s'est gardé de toute condamnation, mais a insisté sur le droit de Moscou à sauvegarder sa sécurité tout en critiquant l'attitude occidentale et surtout américaine. Le ministre chinois des Affaires étrangères a affirmé que « la Chine ne veut pas la guerre » précisant dans un communiqué du ministère que « la situation actuelle est quelque chose que nous ne voulons pas voir. » Mais le 7 mars, il a assuré que « l'amitié entre les deux peuples est solide comme un roc et les perspectives de coopération future sont immenses ».Alors que l'Union européenne représente 37 % des échanges commerciaux de la Russie en 2020, la Chine n'est pas le premier partenaire économique de Moscou qui pèse pour 15 % de ses exportations et 20 % de ses importations. Le PIB chinois est près de dix fois supérieur au PIB russe. Mais les produits phares que la Russie exporte sont justement ceux dont la Chine est friande : hydrocarbures et céréales. Dès l'annonce de l'opération militaire russe, les Bourses chinoises ont chuté, signalant la nervosité des marchés asiatiques.Dans le même temps, la Chine refuse de couper les ponts avec l'Ukraine, un allié de sa nouvelle route de la soie, qui lui fournit des technologies militaires précieuses et dont il est devenu le premier partenaire commercial. Les investissements chinois dans la construction d'infrastructures sont considérables, l'Ukraine est un important fournisseur d'armes à la Chine et un marché-clé pour les entreprises chinoises de télécommunication, dont Huawei. Le 4 janvier, Xi Jinping avait envoyé au président ukrainien Volodymyr Zelenski un message à l'occasion du 30ème anniversaire des relations diplomatiques entre les deux pays indiquant notamment « attacher la plus grande importance au développement du partenariat stratégique Chine-Ukraine ».Quant aux enseignements que la Chine pourrait tirer de l'Ukraine pour Taïwan, le sinologue Jean-Pierre Cabestan les résume ainsi : « En attaquant Taïwan, la Chine mettrait à bas l'ordre économique mondial ». Alors que le ministère des Finances chinois a annoncé, le 5 mars, que le budget militaire du pays augmentera cette année de 7,1%, un sondage publié le 22 février sur le site Taiwan News indiquait que 63 % des Taïwanais ne croyaient pas à une attaque chinoise en cas d'agression russe de l'Ukraine.See Privacy Policy at https://art19.com/privacy and California Privacy Notice at https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.

Hong Kong is facing its toughest test yet in its "Dynamic Zero Covid" strategy. The number of cases this year is now higher than the number of infections seen in both 2020 and 2021. The city's health system is under pressure, suffering from a lack of hospital beds, inadequate testing capacities and over-strained quarantine centers. But the health crisis is turning political. For more on this, we turn to Jean-Pierre Cabestan, a political scientist at Hong Kong Baptist University.

Hong Kong vote ce dimanche 19 décembre 2021 pour élire les membres de son parlement, le Conseil législatif, le « LegCo », selon les nouvelles règles imposées par Pékin. Seuls les candidats ayant fait allégeance à Pékin ont été autorisés à se présenter. Pour en parler, Florent Guignard est en ligne avec Jean-Pierre Cabestan, depuis Hong Kong. Il est directeur de recherche au CNRS, rattaché à l'Institut français de recherche sur l'Asie de l'Est (IFRAE) de l'Inalco.  Jean-Pierre Cabestan est aussi l'auteur de l'ouvrage, Demain la Chine : guerre ou paix ?, publié aux éditions Gallimard. ► À lire aussi : Élections à Hong Kong: comment Pékin a détruit le système politique local

durée : 01:58:49 - Les Matins du samedi - par : Caroline Broué - Rencontre avec le chef du restaurant “Le Coquillage”, désigné « Cuisinier de l'année » par le Gault & Millau, Hugo Roellinger / Vingt ans après son entrée à l'OMC, la Chine se définit comme la nouvelle "démocratie". L'analyse des sinologues Jean-Pierre Cabestan et Alice Eckman. - invités : Hugo Roellinger Chef cuisinier; Jean-Pierre Cabestan Directeur de recherche au CNRS, professeur de sciences politiques à l'Université baptiste de Hong Kong.; Alice Ekman Analyste responsable de la Chine et de l'Asie à l'Institut des études de sécurité de l'Union Européenne

durée : 01:58:49 - Les Matins du samedi - par : Caroline Broué - Rencontre avec le chef du restaurant “Le Coquillage”, désigné « Cuisinier de l'année » par le Gault & Millau, Hugo Roellinger / Vingt ans après son entrée à l'OMC, la Chine se définit comme la nouvelle "démocratie". L'analyse des sinologues Jean-Pierre Cabestan et Alice Eckman. - invités : Hugo Roellinger Chef cuisinier; Jean-Pierre Cabestan Directeur de recherche au CNRS, professeur de sciences politiques à l'Université baptiste de Hong Kong.; Alice Ekman Analyste responsable de la Chine et de l'Asie à l'Institut des études de sécurité de l'Union Européenne

Ngày 11/11/2021, Hội nghị toàn thể Ban Chấp hành Trung ương đảng Cộng Sản Trung Quốc chính thức thông qua nghị quyết về lịch sử, đề cao « tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội theo bản sắc Trung Hoa ở kỷ nguyên mới ». Với nghị quyết này, phải chăng ông Tập Cận Bình đã thâu tóm được quyền lực tuyệt đối và có thể sang ngang hàng với Mao Trạch Đông, người sáng lập đảng Cộng Sản Trung Quốc ? Để giải đáp những thắc mắc này, RFI Tiếng Việt phỏng vấn nhà Trung Quốc học, giáo sư ngành Khoa học Chính trị, Jean-Pierre Cabestan, trường đại học Baptiste Hồng Kông. Ông cũng là tác giả tập sách « Demain la Chine : Guerre ou Paix » (tạm dịch là Ngày mai Trung Quốc : Chiến tranh hay Hòa bình), nhà xuất bản Gallimard. ********** RFI Tiếng Việt : Ngày 11/11/2021, đảng Cộng Sản Trung Quốc thông qua nghị quyết lịch sử. Đây là bản nghị quyết thứ ba trong vòng một thế kỷ tồn tại. Văn bản này có tầm mức quan trọng và ý nghĩa ra sao đối với đảng Cộng sản Trung Quốc và ông Tập Cận Bình ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Tôi nghĩ nghị quyết này trước hết là quan trọng cho ông Tập Cận Bình, cho việc duy trì quyền lực của ông ấy. Trong nghị quyết này, tên của ông được đề cập đến hơn 30 lần, nhiều hơn cả tên của Karl Marx, cũng được nhắc đến không ít lần, nhưng bỏ xa Đặng Tiểu Bình và nhiều nhân vật lãnh đạo khác, kể cả Mao Trạch Đông.    Rõ ràng toàn bộ văn bản này là một lời ca tụng Tập Cận Bình khi đưa ông ấy và những ý tưởng của ông thành một tư tưởng chỉ đạo của đảng Cộng Sản. Nghị quyết này chuẩn bị cho kỳ đại hội đảng sẽ diễn ra trong năm tới, đại hội lần thứ 20 của đảng Cộng Sản Trung Quốc.   Khi chuẩn bị cho đại hội Đảng, người ta cũng chuẩn bị cho việc Tập Cận Bình tiếp tục nắm giữ quyền lực thêm 5 năm nữa, thậm chí là có thể nhiều hơn, chừng nào điều kiện sức khỏe vẫn cho phép.   Tôi nghĩ là nghị quyết lần này là quan trọng. Văn bản trưng bày toàn bộ những thành tích của đảng Cộng Sản. Điểm khác biệt đối với những nghị quyết khác là văn bản lần này không nói nhiều về những vấn đề, mà chỉ nói phớt qua, nhưng không trong một đầu đề, vốn chỉ để kêu gọi mô tả toàn bộ những thành tích của đảng Cộng Sản Trung Quốc trong 100 năm vừa qua.  Trái với nghị quyết năm 1980 dành nhiều đoạn dài để phân tích và nhìn nhận những « sai lầm nghiêm trọng » và trách nhiệm của Mao Trạch Đông trong « Bước đại Nhảy vọt » và phong trào công xã nhân dân, cũng như là cuộc Cách Mạng Văn Hóa, văn bản năm nay chỉ nhắc thoáng qua những « sai lầm về lý luận và thực tiễn » của Mao. Phải chăng Tập Cận Bình đang muốn khép lại những cuộc tranh luận cũ xưa, kể cả vụ thảm sát Thiên An Môn, hoàn toàn bị vắng bóng ?  GS. Jean-Pierre Cabestan : Tôi nghĩ rằng nghị quyết lịch sử Đảng năm nay là nhằm biến câu chuyện này thành một chuỗi các thắng lợi, các thành công, bằng cách giảm nhẹ đến mức tối đa có thể - dù rằng họ không thể hoàn toàn thực hiện được - về những sai lầm, thậm chí là cả những tội ác mà đảng Cộng Sản Trung Quốc đã phạm phải, nhất là trong giai đoạn « Bước đại Nhảy vọt » trước thời kỳ « Cách mạng Văn hóa ». Rồi còn có nhiều tội ác khác nữa. Vào năm 1949, đảng Cộng Sản Trung Quốc đã giết chết ít nhất 5 triệu địa chủ, phú nông, hay chiến dịch tiêu diệt những người phản cách mạng… Có rất nhiều chuyện đã không được nói đến.    Rõ ràng, nghị quyết lần này đoạn tuyệt với hai văn bản trước đó, cụ thể là nghị quyết 1981 và 1945, trong một chừng mực nào đó, đã nhắc đến khá nhiều vấn đề mà Đảng đã vấp phải trong quá trình phát triển, dù rằng nghị quyết năm 1945 được dành để biện minh cho việc Mao Trạch Đông nắm lấy quyền hành và để chứng minh rằng làm thế nào chính Mao đã dẫn dắt thành công đảng Cộng Sản trên con đường đúng đắn. Đương nhiên, ở đây có chút tham vọng của Tập Cận Bình, tìm cách giảm thiểu những sai lầm của Đảng trong quá khứ, chỉ nhắc thoáng qua, để nhanh chóng tập trung vào giai đoạn hiện nay. Một phần lớn của văn bản được dành cho thời kỳ hậu 2012, tức là thời điểm ông Tập Cận Bình lên cầm quyền và tái lập trật tự trong Đảng, nắm lấy quyền kiểm soát. Đặc biệt, nghị quyết mới đề cao nhiều « tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội theo bản sắc Trung Quốc ở kỷ nguyên mới ». Liệu người ta có thể nói là Tập Cận Bình đang đặt ra một dạng khế ước xã hội mới, ở đó đảng Cộng Sản bảo đảm cho người dân Trung Quốc sự thịnh vượng, giáo dục, y tế và việc làm, với một điều kiện duy nhất là không được chỉ trích Đảng và Nhà nước ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Đúng vậy, nhưng tôi cho rằng điều này chẳng có gì là mới cả. Từ năm 1949, đảng Cộng Sản Trung Quốc đã khó có thể cải thiện mọi thứ. Mọi chỉ trích rộng rãi và công khai nhắm vào Đảng đều bị cấm. Điểm mới ở đây, đảng Cộng Sản Trung Quốc muốn xoay lưng lại với những cải cách do ông Đặng Tiểu Bình đưa ra hồi năm 1978, nhất là nguyên tắc lãnh đạo tập thể, và việc nghiêm cấm tôn sùng cá nhân. Về hai điểm này, rõ ràng Tập Cận Bình đã có bước lùi, đây thật sự là một bước đại thụt lùi, quay trở về với cách điều hành phổ biến dưới thời Mao Trạch Đông. Điều này mới thật sự là đáng lo. Tại sao đảng Cộng Sản Trung Quốc và ông Tập Cận Bình tin rằng cần phải có một nhà lãnh đạo toàn năng, mà quyền lực của ông ấy không bị hạn chế hoặc kiểm soát dưới bất kỳ hình thức nào, ở vị trí người đứng đầu đất nước ? Liệu đây có phải là một sự bảo đảm thành công hay không ? Tôi nghĩ rằng đây là một nguồn rủi ro to lớn của việc lạm dụng quyền lực, duy trì quyền lực của một người chưa hẳn là có năng lực nhất. Việc không có một quyền giám sát từ các nhà lãnh đạo, từ các định chế khác về hành động của người đó, đây quả thật là đáng lo ngại. Do vậy, theo tôi, ý muốn tập trung hết quyền lực vào tay Tập Cận Bình, biến ông ấy thành hạt nhân của Đảng, người đứng đầu Đảng, làm lộ rõ một hình thức lo lắng nào đó về năng lực của Đảng trong việc điều hành, kiểm soát xã hội Trung Quốc, chỉ huy nền kinh tế cũng như là duy trì một kiểu chi phối ảnh hưởng toàn diện nào đó trong các mối quan hệ giữa Trung Quốc với thế giới bên ngoài. Tất cả những điều đó đang làm cho đảng Cộng Sản Trung Quốc lo lắng và người ta có thể tự hỏi liệu đây có phải là một sự thừa nhận yếu kém, hơn là một biểu hiện thế mạnh. Trong bối cảnh này, phải chăng Tập Cận Bình đã có thể sánh ngang bằng với Mao Trạch Đông, có quyền nắm giữ quyền lực đến mãn đời ? Liệu chủ tịch Trung Quốc có kiểm soát hết được bộ máy quyền hành tại Trung Quốc, nhất là nhờ vào công nghệ ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Đúng là ông ấy kiểm soát được rất nhiều thứ và có rất ít phương tiện cho những đối thủ tiềm tàng để chấm dứt sự trị vì của Tập Cận Bình. Ông ấy kiểm soát quân đội, an ninh, việc canh giữ các bộ phận của Ban Chấp hành trung ương, ông ấy giám sát cả những thứ khác nữa. Tóm lại, Tập Cận Bình có các phương tiện để giám sát trước hết là các đồng nghiệp của mình từ Bộ Chính Trị và Ban Chấp hành trung ương, và giám sát cả toàn bộ xã hội. Ở đây, người ta đang hướng đến một kiểu hệ thống Orwell, có xu hướng độc tài dù rằng người ta có thể tự hỏi về khả năng kiểm soát bằng mọi giá của Đảng, trong một xã hội mỗi lúc đa nguyên hơn, một nền kinh tế ngày càng đa dạng hơn. Liệu họ có thể kiểm soát được mọi thứ ? Đúng là dịch bệnh Covid-19 đã giúp đảng Cộng Sản Trung Quốc giành lại quyền kiểm soát, gia tăng khả năng kiểm soát của mình, nhưng điều đó kéo dài được bao lâu ? Đây mới chính là câu hỏi thật sự được đặt ra ! Liên quan đến Đài Loan, nghị quyết ghi rằng « Để thực hiện hoàn toàn việc thống nhất Trung Quốc, thời gian và thời điểm luôn đứng về phía chúng ta ». Câu viết bí ẩn này có ý gì ? Đối với Trung Quốc, ngày hợp nhất hiện đang rất gần hay là xa hơn trước ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Đây là một lời thừa nhận có chút gì đó trống rỗng bởi vì đó là những gì họ muốn tin. Quả thật Trung Quốc gia tăng áp lực và hăm dọa quân sự Đài Loan. Rồi người ta cũng thấy là Trung Quốc trang bị những loại vũ khí có khả năng đối đầu quân sự với Hoa Kỳ. Tất cả những điều đó chỉ để ngăn chặn Mỹ lao vào một cuộc xung đột tiềm tàng, để duy trì nguyên trạng, Nhưng mục đích thật sự của Tập Cận Bình là tăng tốc hợp nhất với Đài Loan bằng mọi cách, kể cả hăm dọa, đe dọa quân sự. Liệu ông ấy có phương tiện thật sự để khởi động một chiến dịch quân sự ? Tôi cho rằng hiện có một cuộc tranh luận tại Trung Quốc. Có nhiều người tỏ ra lo lắng cho một cuộc phiêu lưu quân sự, có nguy cơ không chỉ làm nghèo đất nước mà còn đe dọa đến chế độ, trong mọi trường hợp là làm suy yếu chế độ. Chính vì vậy mà phát biểu này là khá mơ hồ và trong một chừng mực nào đó đã được ông Tập Cận Bình nhắc lại trong cuộc họp trực tuyến với Joe Biden. Trong cuộc gặp này, ông ấy nói rằng Trung Quốc sẽ kiên nhẫn trong vấn đề Đài Loan. Khi thể hiện sự nhẫn nại, Tập Cận Bình đang đi ngược lại với những gì ông ấy tuyên bố cách nay hai năm. « Vấn đề Đài Loan không nên được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác ». Đây chính là kế hoạch của ông, muốn giải quyết vấn đề này và kết thúc sự hợp nhất Đài Loan với Trung Quốc trước năm 2049. Liệu ông ấy có sẽ còn ở đó vào năm 2049 ? Dẫu sao chăng nữa, rõ ràng ông ấy có ý định thúc đẩy nhanh hơn nữa tiến trình này bằng mọi giá cho dù người dân Đài Loan phản đối một sự thống nhất hoàn toàn, do vậy ông ấy bắt buộc phải dùng đến lời đe dọa. Nhưng ở phía bên kia, còn có Mỹ ở trước mặt, hiện đang trong tư thế chuẩn bị hơn bao giờ hết cho một cuộc đối đầu quân sự tiềm tàng và do đó, điều này hạn chế rất nhiều phạm vi hoạt động của Trung Quốc và Tập Cận Bình. RFI Tiếng Việt xin cảm ơn giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptiste Hồng Kông.

durée : 00:58:30 - Le 13 / 14 - par : Bruno DUVIC - Suite à la crise des sous-marins, et à l'occasion de la parution de son ouvrage « Demain la Chine : démocratie ou dictature ?", Bruno Duvic reçoit le directeur de recherches au CNRS et sinologue Jean-Pierre Cabestan.

Đằng sau nét mặt có vẻ hiền từ là một con « quái thú » chính trị, một chính khách Pháp đã có nhận định như thế. Tập Cận Bình, lên cầm quyền từ năm 2013, sẵn sàng làm tất cả để biến Trung Quốc thành một cường quốc hàng đầu thế giới vào năm 2049, năm kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Đổi lại, xã hội Trung Quốc phải chấp nhận chịu sự giám sát chặt chẽ của đảng Cộng Sản. « Giấc mơ Trung Hoa » : Một sứ mệnh lịch sử ? Nhiệm kỳ của Tập Cận Bình được kiến tạo xung quanh điều được gọi là « Giấc mơ Trung Hoa ». Nhưng sự phát triển kinh tế và chính trị này, trước hết phải bằng con đường chủ nghĩa chuyên chế, nhằm tạo dựng một sự ổn định. Một nhiệm vụ lớn cho đảng Cộng Sản Trung Quốc. Ông François Bougon, tác giả tập sách « Trong suy nghĩ Tập Cận Bình », trên đài Arte cho rằng đây cũng chính là cách để Tập Cận Bình khẳng định lại vai trò và tính chính đáng của đảng Cộng Sản.  « Ông ấy tìm cách xây dựng một tính chính đáng mới cho chế độ cộng sản, vốn dĩ không còn mang tính cách mạng nữa. Người ta không còn ở thời kỳ Mao, giai đoạn mà mục tiêu chính là làm cách mạng thường trực để đi đến chủ nghĩa cộng sản. Ông ấy cũng không có được tính chính đáng của Đặng Tiểu Bình, người cam kết mang lại sự giầu sang cho người dân Trung Quốc. Thế nên, giờ đây, cần phải tìm ra một tính chính đáng mới. Và tính chính đáng mới này, ông ấy đã tìm thấy trong lòng chủ nghĩa dân tộc và do vậy cần phải nâng cao giá trị của tất cả những gì mang lại sự vĩ đại cho đất nước ».  Tập Cận Bình cho rằng giai đoạn « ẩn mình chờ thời » đã qua, Trung Quốc giờ phải đảm trách vai trò lãnh đạo thế giới. Để thực hiện giấc mơ này, cần phải khơi dậy tinh thần dân tộc. Tập Cận Bình không ngừng nhắc lại những giai đoạn lịch sử được cho là « nhục nhã » nhất : Sự sụp đổ của đế chế Trung Hoa, Cuộc chiến thuốc phiện… Thế nên, ở trong nước, Tập Cận Bình vạch hẳn một kế hoạch đại thống nhất đất nước cả trên bình diện lãnh thổ, sắc tộc và hệ tư tưởng. Và « trong giấc mơ Trung Hoa của Tập Cận Bình, đất nước Trung Quốc chỉ có một bản sắc duy nhất, và sẽ không có một sự khác biệt nào. Mọi sự khác biệt là sẽ không được dung thứ », bà Dilnur Reyhan, chủ tịch Viện Duy Ngô Nhĩ tại Châu Âu trên Arte lưu ý.  Và bước đi đầu tiên của sự hợp nhất đó bắt đầu bằng chính sách đồng hóa cưỡng bức sắc dân chính Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, tiệt trừ phe dân chủ ở Hồng Kông và mơ một ngày nào đó, chiếm lại đảo Đài Loan, trên thực tế độc lập từ năm 1949. Để củng cố quyền lực, Tập Cận Bình mở chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn « đả hổ, diệt ruồi » nhắm vào mọi tầng lớp xã hội. Đây cũng là cơ hội để Tập Cận Bình bắn đi một thông điệp mạnh mẽ cho xã hội Trung Quốc, theo đó, không một sự chệch hướng ý thức hệ nào được dung thứ. Nhờ vào những cuộc thanh trừng lớn như vậy, Trung Quốc đã nhanh chóng nghiêm chỉnh đi theo Tập Cận Bình trong sứ mệnh lịch sử này. Những chiếc bẫy nợ và những con ngựa thành Troy Ở bên ngoài, Tập Cận Bình cho khởi động dự án Những Con đường tơ lụa mới. Đây thật sự là một công cụ kinh tế hữu hiệu giúp Bắc Kinh « tránh né được thế mạnh của Mỹ, và gậm mòn dần những cơ sở hậu thuẫn của phương Tây trên thế giới », theo như quan sát của nhà Trung Quốc học, Jean-Pierre Cabestan, trường đại học Baptiste Hồng Kông.  Trong tầm nhìn dài hạn quan trọng này, Tập Cận Bình có một chiến lược áp dụng cực kỳ « uyển chuyển » tùy theo từng đối tượng hợp tác. Với những nước nghèo, Tập Cận Bình đề xuất cho vay những khoản cần thiết để phát triển cơ sở hạ tầng. Nhưng những đề nghị « đôi bên cùng có lợi », cám dỗ được ít nhất khoảng 60 quốc gia, đôi khi lại là những chiếc bẫy nợ khổng lồ, và cái giá phải trả có thể đi đến mất quyền kiểm soát một phần chủ quyền lãnh thổ. Bài học điển hình là Sri Lanka, đã phải nhượng quyền kiểm soát một cảng biển lớn cho Trung Quốc với một thời hạn là 99 năm. Đến châu Âu, Tập Cận Bình không có cùng một cách tiếp cận, có những bước đi thận trọng vì đó là những nền dân chủ lớn, những quốc gia công nghiệp phát triển. Tập Cận Bình một mặt cho mua lại những cơ sở hạ tầng chiến lược như cảng biển Pirée của Hy Lạp, cảng hàng không dân dụng Toulouse ở Pháp, rồi sau này bán lại và đề nghị nhiều chương trình trao đổi hợp tác trong mọi lĩnh vực. Mặt khác, Tập Cận Bình ra sức thiết lập một mạng lưới chính khách thân Trung Quốc, cho phép phát tán hình ảnh tích cực của đất nước ở phương Tây. Người ta có thể thấy trong số này có các nhân vật như cựu thủ tướng Anh David Cameron, cựu thủ tướng Pháp Jean-Pierre Raffarin...  Thái độ « có vẻ thân thiện » này của Tập Cận Bình, khiến nhiều lãnh đạo châu Âu tranh nhau trải thảm đỏ, gia tăng các cuộc gặp gỡ với Tập Cận Bình nhằm thu hút đầu tư Trung Quốc. Trong chiến lược này, Tập Cận Bình ra sức tìm kiếm « những con ngựa thành Troy », và đó cũng là « những gót chân Achille » châu Âu như Hy Lạp, Hungary, Serbia… Bị phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, những nước này có nguy cơ bị lệ thuộc cả về chính trị.  Cũng trên đài Arte, ông Stein Ringen, nhà chính trị học trường đại học Oxford, tác giả tập sách « Nhà độc tài hoàn hảo: Trung Quốc thế kỷ 21 » nhận định: « Trung Quốc có thể sử dụng sức mạnh kinh tế của họ để cản trở mọi chỉ trích có liên quan đến chính bản thân chế độ. Thứ mà họ muốn xuất khẩu, chính là tầm ảnh hưởng và điều mà họ muốn có được trước hết, chính là sự im lặng. Họ muốn ngăn chặn mọi bình phẩm khó nghe và chúng ta thừa nhận chính sách đối ngoại của họ. » Không ở đâu, chiến lược gây ảnh hưởng của Bắc Kinh mạnh bằng ở Úc và New Zealand, hai quốc gia thí điểm cho phương pháp xâm nhập những nước dân chủ của Trung Quốc. Chính tại hai nước này, chính sách gây ảnh hưởng của Trung Quốc hoạt động tích cực nhất, từ trong lòng xã hội dân sự, giới doanh nhân, chính khách cho đến cả các trường đại học, theo như giải thích của ông Jean-Pierre Cabestan. « Chiến lược mặt trận thống nhất của đảng Cộng Sản là tìm cách tập hợp xung quanh mục tiêu của mình những lực lượng phi cộng sản bằng cách vô hiệu hóa họ, mua chuộc họ, hay làm cách nào đó biến họ thành những đồng minh khách quan cho mục tiêu cộng sản. Thế nên, Trung Quốc triển khai nhiều phương tiện để tìm cách tác động lên diện mạo chính trị trong lòng những nước khác, các nước đối tác. (...) Trung Quốc thực hiện điều đó bằng cách gây ảnh hưởng lên cộng đồng người Hoa hải ngoại, tài trợ cho các ứng viên nào ủng hộ Trung Quốc ». Châu Phi – châu lục đỏ và Biển Đông, sự đã rồi Nhưng có lẽ chiến lược chinh phục thế giới của Tập Cận Bình gặt hái nhiều thành công nhất chính là tại châu Phi. Hằng năm, Tập Cận Bình đều dành một vòng công du châu lục đen này để đích thân ông quảng bá cho một mô hình chính trị mà Tập Cận Bình gọi là « giải pháp Trung Quốc ». Theo đó, quyền đầu tiên của con người là quyền phát triển kinh tế.  Trong vòng chưa đầy 10 năm, Trung  Quốc đã cho châu lục này vay đến 120 tỷ đô la. Trung Quốc thời Tập Cận Bình là đối tác kinh tế - chính trị với hơn phân nửa số nước châu Phi. Để bảo đảm an ninh cho trao đổi thương mại với châu lục đen này và duy trì sự trường tồn các đầu tư của Trung Quốc, Tập Cận Bình còn bước sang một ngưỡng khác mà không một nhà lãnh đạo tiền nhiệm nào dám vượt qua : Mở một căn cứ quân sự tại Djibouti, một trong những con đường thương mại tấp nập nhất của thế giới. Đây cũng là căn cứ quân sự ở nước ngoài đầu tiên của Trung Quốc.  Trong « giấc mơ Trung Hoa » này, Tập Cận Bình luôn ao ước có một quân đội xếp hàng đầu thế giới. Giống Mao Trạch Đông, ông ấy nghĩ rằng sức mạnh nằm ở đầu họng súng. Kể từ khi lên cầm quyền, Tập Cận Bình liên tiếp biểu dương sức mạnh. Trên quảng trường Thiên An Môn, ông khai màn cho lễ diễu binh hoành tráng nhất mà Trung Quốc chưa từng biết đến.  Để cảnh báo là ông đang bắt kịp, khắc phục sự chậm trễ về công nghệ, năm 2019 ông phô trương những chiếc tên lửa siêu thanh mang tính cách mạng có khả năng tránh được các ra-đa của Mỹ và nhiều loại tên lửa răn đe hạt nhân mới liên lục địa. Chỉ trong vòng 4 năm, Trung Quốc cho lắp ráp một số lượng lớn tầu chiến và tầu ngầm ngang ngửa với hải quân Pháp. Christopher Johnson, cựu chuyên gia phân tích cho CIA, cố vấn về châu Á cho Nhà Trắng phân tích : « Những gì mà chúng ta có thể thấy được chính là năng lực quân đội Trung Quốc ngày càng hoàn thiện, đáng gờm, có tính xâm lăng hơn và ngày càng hướng ngoại hơn. Đây sẽ là một thách thức lớn cho thế giới ». Chính ở phía nam Trung Quốc, trên vùng Biển Đông và Thái Bình Dương mà Tập Cận Bình khẳng định sức mạnh quân sự khi liên tiếp biểu dương thế mạnh quân sự, đối diện với những căn cứ quân sự của Mỹ, hiện diện thường xuyên trong khu vực kể từ sau Đệ Nhị Thế Chiến. Với chính sách « sự đã rồi », Trung Quốc của Tập Cận Bình đang dần dần nuốt trọn biển đảo của các nước láng giềng, gây căng thẳng trong khu vực.  Cuối cùng, với thế mạnh quân sự, Tập Cận Bình giờ sẵn sàng đối đầu với phương Tây trên địa bàn các định chế quốc tế và hướng dẫn một trật tự thế giới mới, khi dựa vào sức ảnh hưởng mới của mình : Thượng đỉnh tổ chức hợp tác an ninh Thượng Hải (OCS), với sự tham dự của Nga, các nước Trung Á, Ấn Độ, Pakistan, và một số đối tác tiềm tàng như Iran, Thổ Nhĩ Kỳ…  Chuyên gia Jean-Pierre Cabestan phân tích : « Chiến lược của Tập Cận Bình để áp đặt một trật tự thế giới mới chính là đi bằng cả hai chân như là Mao đã từng nói đến, nghĩa là một mặt trở thành quốc gia có tầm ảnh hưởng nhiều hơn trong các tổ chức đa phương hiện có và mặt khác, thành lập những tổ chức đa phương mới, phi phương Tây, phỏng theo ý của Trung Quốc và đáp ứng được nhiều hơn cho những lợi ích và các giá trị của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trên bình diện ý thức hệ. » Tập Cận Bình : « Big Brother » Tập Cận Bình mơ ước áp đặt được mô hình trật tự thế giới mới bất lợi cho châu Âu và Hoa Kỳ. Để thực hiện điều này, ông đề nghị xây dựng một sự thống nhất trên thế giới mà Trung Quốc là tâm lực hút.  Và thế giới của Tập Cận Bình dựa trên một lời hứa chủ đạo : Giầu có thịnh vượng cho tất cả, nhưng đổi lại, để đạt được những mục tiêu trên, toàn bộ xã hội phải đi theo cùng một hướng mà không có đối kháng. Thế giới của Tập Cận Bình là một thế giới mà mọi tầng lĩnh vực xã hội đều đặt dưới sự kiểm soát và truyền thông trước hết phải là tiếng nói của Trung Quốc. Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, nhất là trí thông minh nhân tạo, và với mật độ camera dầy đặc nhất thế giới, « Anh Cả - Big Brother » Tập Cận Bình giờ có thể theo dõi khắp nơi, biết được « nhất cử, nhất động » của mọi người dân. Và chiếc vòi kiểm duyệt Trung Quốc vẫn có thể vươn xa ra ngoài lãnh thổ, tự do ngôn luận vẫn có thể bị hạn chế. Để kết thúc, xin dẫn lời tổng thống Mỹ Joe Biden : « Tôi biết rõ Tập Cận Bình từ rất lâu. Tôi có thể nói với quý vị rằng ông ấy không có ấy một mẩu xương dân chủ trong người. Nhưng ông ấy là một con người rất rất ma mãnh ! »

La démocratie, c'est littéralement le pouvoir exercé par le peuple. Elle ne se déploie évidemment pas de la même manière sous toutes les latitudes. Les Etats qui ont choisi ce régime, ou prétendent l'avoir choisi, l'appliquent chacun avec leur histoire, leurs institutions, leurs aspirations. Dans certains d'entre eux, la crise sanitaire a eu des impacts sur l'exercice de la démocratie. The Conversation a choisi d'explorer cette notion à travers une série de podcasts réalisée avec l'Institut des hautes études pour la science et la technologie, et intitulée « Quelle démocratie ? ». On y parle de ses évolutions aux États-Unis, en France, et en Chine. Les deux premiers États sont indéniablement des démocraties, même s'ils font régulièrement l'objet de critiques sévères. La Chine, elle, est un régime autoritaire qui, pourtant, se prétend démocratique.Dans cet ultime épisode intitulé « La démocratisation de la Chine, un espoir à oublier ? » nous nous intéressons à la République populaire de Chine. Comment comprendre les récentes évolutions du régime, aussi bien dans sa politique étrangère qu'à l'intérieur. Quel est le rapport à la démocratie de cet État autoritaire ?Le sinologue Jean-Pierre Cabestan nous accompagne dans cette réflexion. Jean-Pierre Cabestan est directeur de recherche au CNRS et chercheur associé au Centre d'étude français sur la Chine contemporaine de Hong Kong. Il est également professeur de science politique à l'Université baptiste de Hong Kong."Quelle démocratie ?" est une série In extenso produite par The Conversation France. Retrouvez les autres épisodes sur le site de The Conversation ou sur les plateformes de podcasts.Conception, Françoise Marmouyet et Grégory Rayko. Production Romain Pollet. Voir Acast.com/privacy pour les informations sur la vie privée et l'opt-out.

Trung Quốc hoàn thiện 659 km hàng rào tại biên giới với Miến Điện chỉ trong vòng 2 tháng. Đây là một phần trong dự án “Vạn lý trường thành phương Nam” của Trung Quốc, kéo dài dọc biên giới từ Miến Điện (khoảng 2.170 km) đến Việt Nam (gần 1.380 km). Tại sao Bắc Kinh tăng tốc xây rào biên giới ? “Vạn lý trường thành phương Nam” Theo trang Irrawaddy ngày 23/12/2020, Trung Quốc khởi công xây hàng rào dọc biên giới với Miến Điện từ tháng 10/2020 tại các bang Kachin và Shan, “chủ yếu ở các khu đông dân cư”, trong đó nhiều đoạn vi phạm quy định cách đường biên giới 10 mét (thỏa thuận biên giới tháng 10/1960), theo phát biểu của ông U Thein Min Tun, giám đốc vấn đề biên giới Cục Lãnh sự Pháp chế bộ Ngoại Giao Miến Điện. Rất nhiều đoạn video đăng trên mạng xã hội, được truyền thông Miến Điến trích dẫn, cho thấy có những đoạn được rào tạm bằng các cuộn dây thép gai, nhưng rất nhiều đoạn được xây chắc chắn với trụ gạch hoặc bê-tông, chấn song sắt cao khoảng 3 mét, phía trên được cuốn thêm dây kẽm gai. Trả lời RFI Tiếng Việt, giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptist Hồng Kông, nhận định :   “Ở phía biên giới với Miến Điện, chính quyền Bắc Kinh muốn kiểm soát nghiêm ngặt hơn đường biên giới và tránh gặp quá nhiều rắc rối với Miến Điện, trong đó có vấn đề quản lý các dân tộc thiểu số, như người Kachin, Karen, người Wa hoặc những tộc người khác, thường gặp khó khăn với chính quyền trung ương và vẫn vượt biên sang phía Trung Quốc. Tôi nghĩ đó là một cách để Bắc Kinh ổn định khu vực biên giới với Miến Điện vì thường xuyên xảy ra vấn đề về an ninh, cũng như buôn bán vận chuyển lậu vũ khí. Có thể họ thấy đã không được kiểm soát được nhiều yếu tố, trong đó có những lực lượng nổi dậy ở phía bắc Miến Điện”. Tại biên giới Việt - Trung, hàng rào được cả hai bên xây dựng, không liên tiếp, cách cột mốc hoặc đường phân ranh biên giới từ 3-4 mét để tránh bị trùng dẫm hoặc lấn đường biên giới đã phân định. Từ năm 2012 đến 2017, Trung Quốc xây 12 km tường rào kiên cố, cao hơn 4,5 mét, dọc sông Ka Long (đoạn chảy phía bắc thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh), biên giới tự nhiên giữa hai nước. Tổng trị giá dự án là 29 triệu đô la, theo Tân Hoa Xã được báo mạng Úc ABC trích ngày 24/01/2021. Cuối năm 2019, tỉnh Quảng Ninh cũng tính xây dựng hàng rào dọc dòng sông này, bên phía Việt Nam, để ngăn hàng chuyển lậu qua biên giới. Hàng rào kiên cố được Trung Quốc tiếp tục xây từ khoảng năm 2018 dọc biên giới với hai tỉnh Quảng Ninh và Lạng Sơn, với chiều dài khoảng 200 km, dựa theo những thông tin dưới đây. Quanh khu vực cột mốc 1089 (đồi Keo, tỉnh Lạng Sơn), khi giải trình về tình trạng buôn lậu tại đây, Chi cục Hải quan Tân Thanh, được trang Giadinh.net.vn trích đăng ngày 18/11/2019, cho biết : “Từ tháng 05/2019, toàn bộ các điểm tiếp giáp với phía Trung Quốc trên biên giới thuộc địa bàn kiểm soát” của Chi cục Hải quan Tân Thanh “cơ bản đã được phía Trung Quốc rào chắn bằng hệ thống tường rào cao 3,7 mét (chỉ còn lại một khoảng cách nhỏ tại khu vực điểm đường đầu nối và đồi cao chưa có tường rào)”. Vào đầu tháng 04/2020, trước những thông tin Trung Quốc xây tường biên giới để đưa hàng hóa nhập khẩu vào quy củ, ông Nguyễn Công Trưởng, phó chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn, giải thích : “Phía Trung Quốc đã xây dựng tường rào từ lâu với chiều dài khoảng 100 km. Tường rào này được xây trên đất Trung Quốc, gần lối mở Co Sa (cửa khẩu Chi Ma, cột mốc 1223, tỉnh Lạng Sơn)”, “đúng quy định về hiệp định biên giới giữa hai bên” và “có thông báo cho Việt Nam” (Tuổi Trẻ, ngày 07/04/2020). Nhiều đoạn video của một số Youtuber Việt Nam cho thấy hàng rào có trụ sơn vàng, chấn song nhọn sơn xanh dương, được bao thêm lớp dây kẽm ở chân tường và phía trên rào, đã được hoàn thiện tại các cột mốc 1270, 1296 và đến tháng 11/2020, tạm ngừng ở cột mốc 1328 (huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh), theo video của Nếm TV trên YouTube. Từ khu vực này có thể nhìn toàn cảnh hàng rào trườn trên những ngọn núi, cắt ngang những lối mòn. Đoạn video còn cho thấy đầu sắt nhô ra chờ tiếp tục thi công “Vạn lý trường thành phương Nam” từ đông sang tây. Xây tường để chống buôn lậu Năm 2018, khi hàng rào biên giới được tăng tốc xây dựng, cũng là thời điểm Trung Quốc chủ trương tăng cường quản lý chất lượng hàng hóa nhập khẩu, đẩy mạnh phòng chống buôn lậu và đưa các hoạt động trao đổi hàng hóa cư dân biên giới vào quy củ. Theo giáo sư Carl Thayer, đại học New South Wales (Úc), “Việt Nam có lợi như Trung Quốc trong việc ngăn chặn buôn lậu qua biên giới, đặc biệt là Việt Nam còn bị thâm hụt thương mại lớn với nước láng giềng”. Thống kê sơ bộ của Hải Quan Việt Nam khẳng định xu hướng này. Năm 2020, Việt Nam nhập siêu từ Trung Quốc 35,2 tỉ đô la, tăng 3,74% so với năm 2019. Trung Quốc tiếp tục là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam với tổng kim ngạch thương mại song phương đạt 133,09 tỉ đô la, trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 48,9 tỉ đô la, nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 84,1 tỉ đô la. Từ chống nhập cư bất hợp pháp đến kiểm soát dịch Covid-19 Khi dịch Covid-19 bùng phát ở Trung Quốc vào đầu năm 2020, chính quyền Bắc Kinh quyết định thắt chặt kiểm soát người và hàng tại biên giới. Những biện pháp này tiếp tục được tăng cường, đặc biệt là đối với thực phẩm đông lạnh, theo thông tin ngày 21/01/2021 của bộ Công Thương Việt Nam. Vậy ngoài những lý do trên, còn có động cơ nào khác ? Giáo sư Jean-Pierre Cabestan nhận định : “Khó có thể đưa ra câu trả lời cho câu hỏi này. Tôi nghĩ là có nhiều yếu tố. Trước hết là để kiểm soát dịch Covid-19 bằng cách ngăn cản người ra hoặc vào lãnh thổ Trung Quốc. Cũng có thể là nhằm chặn người Trung Quốc muốn di cư. Thực vậy, do dịch Covid-19, hoạt động kinh tế cũng bị giảm, nên rất nhiều người Trung Quốc tìm cách vượt biên để xuống các nước Đông Nam Á, đến sinh sống ở những nước này”. Thực ra, kiểm soát tình trạng nhập cư bất hợp pháp cũng là vấn đề nhức nhối của Việt Nam. Đây là nguồn lây nhiễm Covid-19 tiềm tàng. Càng gần Tết, số người lao động từ Trung Quốc tìm cách về Việt Nam bằng đường mòn, lối mở gia tăng đột biến, để trốn cách ly, trong bối cảnh Việt Nam vẫn đóng cửa biên giới từ tháng 03/2020. Trong 3 tuần đầu tháng 01/2021, chỉ riêng lực lượng biên phòng tỉnh Lạng Sơn (có 231 km đường biên với Trung Quốc) đã “phát hiện, ngăn chặn và thu dung gần 600 lượt nhập cảnh trái phép”, theo trang Soha.vn (25/01/2021). Năm 2020, có 31.460 người bị bắt vì vào Việt Nam bất hợp pháp, trong đó có khoảng 25.000 người đến từ Trung Quốc. Trang VnExpress (bản tiếng Anh, 09/01/2021) cho biết 153 người đã bị điều tra vì “tổ chức cho người khác nhập cảnh vào Việt Nam”. Đà Nẵng, nơi khởi nguồn đợt dịch thứ 2, là thành phố thu hút rất đông người Trung Quốc đến đánh bạc qua mạng, do đồng hương của họ tổ chức, rất bài bản và sử dụng công nghệ cao. Bộ trưởng bộ Công An Việt Nam, vào tháng 09/2019, từng thừa nhận là “tình trạng tội phạm sử dụng công nghệ cao (lừa đảo, tổ chức đánh bạc qua mạng...) là người nước ngoài, lợi dụng địa bàn Việt Nam để hoạt động, có chiều hướng gia tăng”. Về nguyên nhân, theo ông Tô Lâm, được báo mạng Thanh Niên (13/09/2019) trích dẫn, là do sơ hở và thiếu sót trong công tác quản lý cư trú, hoạt động của người nước ngoài. Sau khi Đà Nẵng trở thành tâm dịch Covid-19, từ tháng 08/2020, nhiều đường dây đưa người Trung Quốc vào Đà Nẵng trái phép nhanh chóng bị triệt phá và xét xử. Thường chủ mưu là người Trung Quốc, kết hợp với người Việt địa phương chuẩn bị hậu cần và vận chuyển từ biên giới. Việt Nam cũng là nơi trung chuyển để nhiều người Trung Quốc sang nước thứ ba, ví dụ sang Cam Bốt để đánh bạc. Trung Quốc cũng lo ngại những đối tượng này, khi về nước bất hợp pháp, có thể mang mầm virus corona. Kiểm soát nguồn lực lao động ? Ngoài những đối tượng trên, hàng rào dọc biên giới còn được cho là để ngăn người Trung Quốc di cư vì những lý do khác nhau, theo nhận định của giáo sư Jean-Pierre Cabestan : “Tôi nghĩ Trung Quốc muốn ngăn cản công dân nước này di cư sang Việt Nam. Điều đó sẽ khiến mối quan hệ song phương thêm phức tạp. Theo tôi là như thế nhưng cũng có thể là tôi nhầm. Dù sao thì Trung Quốc muốn kiểm soát đường biên giới của nước. Việc này nằm trong chính sách chung của Bắc Kinh”. Việc làm là một trong những động cơ chính để người Trung Quốc đến Việt Nam. Trung Quốc không muốn mang tiếng rằng công dân của họ đi làm chui hoặc phạm pháp ở một nước khác. Tuy nhiên, đây lại là thực tế từ vài năm gần đây. Để tránh bị vạ lây vì cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đã chuyển hoạt động sang Việt Nam. Họ cần ngay nhân công có tay nghề, hiểu chung ngôn ngữ, nên sẵn sàng tuyển cả người Trung Quốc nhập cư bất hợp pháp để tránh mất thời gian đào tạo lao động địa phương. Điều này lại vi phạm quy định của Việt Nam “chỉ được sử dụng lao động nước ngoài khi lao động trong nước không đáp ứng được yêu cầu”. Thực tế này từng được Ủy ban Đối ngoại của Quốc Hội thừa nhận tồn tại trong những năm 2013 đến 2019. Người lao động Trung Quốc sinh sống và làm việc rất đông ở tỉnh Bình Dương, “lập làng, lập xóm” ở những khu vực công ty Trung Quốc trúng thầu, khiến người dân địa phương lo ngại, theo phản ánh của báo Thanh Niên (11/05/2020). Trước khi xảy ra đại dịch, rất nhiều người vào Việt Nam với danh nghĩa tham quan du lịch, nhưng ở lại làm việc. Con đường này bị tạm ngừng vì Việt Nam đóng cửa biên giới chống dịch từ tháng 03/2020, nên tình trạng nhập cư bất hợp pháp có chiều hướng tăng. Cuối cùng, theo nhận định của giáo sư Carl Thayer, bức tường mà Bắc Kinh cho xây dọc biên giới có lẽ còn gây trở ngại cho những nhà bất đồng chính kiến Trung Quốc muốn đào thoát. Tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, giáp với Việt Nam, Lào và Miến Điện, từ lâu được coi là “ngả đào thoát cho người Duy Ngô Nhĩ và những người khác muốn xin tị nạn ở phương Tây”. Đây cũng là con đường cho những người Bắc Triều Tiên tìm cách thoát khỏi chế độ Kim Jong Un.

Véronique Prince et Madeleine Blais-Morin analysent la scène politique québécoise et fédérale; le journaliste Mathieu Massé fait le point sur la fin de la chasse à l'homme au Nouveau-Brunswick; Raphaël Bouvier-Auclair discute des élections en Georgie aux États-Unis; Catherine Raymond, chercheuse postdoctorale en psychologie à l'UQAM, parle des effets du nouveau confinement sur la population; le correspondant Yanik Dumont Baron discute du couvre-feu en France; le Dr Mathieu Simon, chef de l'unité des soins intensifs de l'Institut universitaire de cardiologie et de pneumologie de Québec (IUCPQ), discute de la hausse des hospitalisations au Québec; Gary Kobinger, directeur du Centre de recherche en infectiologie de l'Université Laval, donne des précisions sur la deuxième dose; Jean-Pierre Cabestan, professeur au Département de science politique de l'Université baptiste de Hong Kong, discute des arrestations à Hong Kong et de la disparition de Jack Ma.

Tournant de la rigueur sous Mitterrand, guerres du Golfe, du Kosovo et d'Irak, conséquences de l'ingérence occidentale, concept d'hégémon, dissuasion nucléaire, attitude vis-à-vis de Pékin et de Moscou, gaullo-mitterrandisme, avenir de l'Europe... Autant de thématiques abordées dans ce podcast avec une personnalité incontournable et singulière de la gauche française, fondamentalement attachée à l'indépendance diplomatique de la France : Jean Pierre Chevènement. Ancien ministre de la Recherche et de l'Industrie, de l'Education puis de la Défense sous Mitterrand et de l'Intérieur au sein du gouvernement Jospin, et actuel président de la fondation Res Publica, il vient de publier "Qui veut risquer sa vie la sauvera" aux éditions Robert Laffont. Pour aller plus loin : Articles : • Poutine reçu à Versailles : « Macron s’inscrit dans une tradition gaullo-mitterrandiste », interview de Pascal Boniface - Public Sénat : https://bit.ly/30Gwm9n • Quelle politique étrangère la gauche et la droite vont-elles choisir ? Des clivages persistants entre les atlantistes et les gaullo-mitterrandistes. Pascal Boniface - Le Monde : https://bit.ly/30G1xkO Ouvrages : • Les relations internationales de 1945 à nos jours – P.Boniface : https://bit.ly/3ixITBW • Géopolitique de la Russie - Jean de Gliniasty : https://bit.ly/36HiWOa • Géopolitique de la Chine – Pierre Haski : https://bit.ly/33Hpt9L • RIS 110, été 2018 : Géopolitique et technologie, sous la direction de Olivier de France, François-Bernard Huyghe : https://bit.ly/2I6bzFJ Podcasts : • Comprendre le monde S2#3 - Pierre Haski - "La Chine va-t-elle dominer le monde ?" : https://bit.ly/34wer6i • Comprendre le monde S1#37 - Jean-Pierre Cabestan - "Demain la Chine : démocratie ou dictature ?" : https://bit.ly/2SB4ZZE • Comprendre le monde S1#9 - Arnaud Dubien - "Russie : menace majeure ou puissance mineure?" : https://bit.ly/3lmepol Vidéos : • Expliquez moi... La prolifération nucléaire – P.Boniface : https://bit.ly/30JwCEy • Chine/États-Unis : de la rivalité à l'affrontement ? - Je réponds à vos questions : https://bit.ly/36JtwEb • L'Europe va-t-elle résister à Trump ? : https://bit.ly/3iDQ0J8 Retrouvez également l'ensemble des Podcasts "Comprendre le monde" sur Soptify, Deezer, l'app Podcast, I-Tunes, Youtube, le site internet de l'IRIS, Mediapart et le blog de Pascal Boniface.

This episode features a talk given by Jean-Pierre Cabestan on his recent book China Tomorrow: Democracy or Dictatorship? Cabestan is a political scientist at Hong Kong Baptist University. This talk was given in Madison in fall 2019.

Alors que le Covid-19 continue de se propager dans le monde -en l’absence de traitement efficace et de vaccin-, il aurait fallu un effort de coopération sans précédent à l’échelle de la planète pour enrayer la pandémie. Mais, la guerre économique fait rage entre Pékin et Washington et constitue une entrave à la gestion de la crise sanitaire et économique, qui touche l’ensemble de la planète. Nos invités : - Carine Milcent, économiste au CNRS, spécialiste des systèmes de santé, tout particulièrement chinois - Pierre-Antoine Donnet, ancien rédacteur en chef de l’Agence France Presse, qui a également passé de nombreuses années en Asie, dont la Chine, mais aussi aux États-Unis, auteur du livre : « Le leadership mondial en question- l’affrontement entre la Chine et les États-Unis », aux éditions de l’aube - Jean-Pierre Cabestan, sinologue, à l’Université baptiste de Hong Kong et chercheur associé à Asia Centre, il a la particularité d’avoir aussi parcouru de nombreux pays d’Afrique dans le cadre de ses recherches - Clément Therme, chercheur au CERI-Sciences Po, spécialiste de l’Iran, qui a dirigé avec Mohammed Reza Djalili le dernier numéro de la revue « Confluences Méditerranée », sous le titre « L’Iran en quête d’équilibre ».   Reportages :  Dans un moment de très forte tension entre Pékin et Washington, suite aux accusations d’espionnage portées par l’administration américaine contre Pékin, la porte-parole des affaires étrangères chinoise Hua Chunyin retorque sur Twitter: « La Chine en train de piller la recherche américaine sur le vaccin ? Mais la Chine est en tête, dans la recherche et développement pour un vaccin contre le Covid-19. Pas besoin de voler qui que ce soit, nous avons les plus grandes unités de production et nous travaillons avec d’autres pays pour la recherche sur le vaccin », écrit la porte-parole des affaires étrangères chinoise. Qu’en est-il au juste de l’avancée chinoise en matière de vaccin, Simon Leplâtre : La Chine entend soutenir les pays africains dans leur gestion de la crise du Coronavirus, notamment via l’envoi de matériel médical. L’aide pourrait également être financière puisque le gouvernement chinois réfléchirait à alléger la dette de certains pays à faible revenu. Une annonce de poids alors que la Chine détient 40% de la dette africaine. Au Kenya, par exemple, dont l’économie dépend fortement de la Chine, l’aide chinoise pour lutter contre le Covid-19 est largement saluée. Y aurait-il une stratégie cachée de la part des Chinois ? Eléments de réponse à Nairobi avec Charlotte Simonart :

Earlier this month marked the 31st anniversary of Tiannanmen Square, while during this same period, the same Chinese Communist Party solidified its grip on Hong Kong with the passage of a new national security law that would subject Hong Kongers to extradition and Chinese legal jurisdiction. These events are just examples of the extreme lengths Beijing will go to demonstrate its commitment to avoiding a collapse similar to that of the Soviet Union, argues Jean-Pierre Cabestan during his interview on Departures with Robert Amsterdam. Cabestan is the author of the book "China Tomorrow: Democracy or Dictatorship," and discusses with Amsterdam his theory that although the one-party authoritarian state has a long life line left, eventually as prosperity grows the pressures will increase for more representative forms of government that may ultimately become unsustainable for the regime. But this is unlikely to happen for decades, says Cabestan, as we are observing a highly adaptive regime absorb crisis, pivot, and change strategies in whatever form or function may support their goal of stability and growth at the expense of liberties and democracy.

Ngày 28/05/2020, Quốc Hội Trung Quốc đã nhanh chóng thông qua luật an ninh quốc gia và sẽ cho áp dụng đối với Hồng Kông. Trước ngày bỏ phiếu, tại Hồng Kông, hàng trăm người xuống đường biểu tình phản đối dự luật, và 300 người đã bị bắt giữ. Tổng thống Mỹ ngay sau đó thông báo rút « quy chế ưu đãi thương mại » đối với Hồng Kông. Nhiều câu hỏi được đặt ra : Bắc Kinh đã « thất hứa » với những cam kết đưa ra năm 1997 khi Anh Quốc trao trả Hồng Kông cho Trung Quốc ? Phải chăng Trung Quốc đang tìm cách « bóp nghẹt » các quyền tự do ở ở Hồng Kông ? Đây có phải là một lời cảnh cáo dành cho Đài Loan ? Mỹ rút quy chế ưu đãi sẽ tác hại ra sao đến nền kinh tế của đặc khu ? RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu Trung Quốc học, giáo sư Jean-Pierre Cabestan đại học Baptist Hồng Kông.. ***** RFI Tiếng Việt : RFI Tiếng Việt xin kính chào giáo sư. Trung Quốc vừa thông qua luật an ninh quốc gia và đạo luật này sẽ được áp đặt cho Hồng Kông. Tại sao người dân Hồng Kông nổi dậy chống đạo luật này ? Liệu luật mới này có đi ngược với tinh thần công thức « Một quốc gia, hai thể chế » mà Bắc Kinh từng cam kết tôn trọng vào thời điểm nhượng địa được trao trả hay không ? GS. Jean Pierre Cabestan  : Luật an ninh quốc gia quả thật là một cú sốc cho rất nhiều người Hồng Kông. Cách nay 17 năm đạo luật này đã từng bị phản đối vào năm 2003. Giờ đây, chúng ta thấy rõ là Bắc Kinh đang tìm cách siết chặt gọng kềm đối với Hồng Kông, giảm bớt quyền tự trị của Hồng Kông. Do vậy, luật an ninh này sẽ còn thu hẹp hơn nữa quyền tự trị đó, nhất là gây hại đến các quyền tự do của công dân hiện vẫn đang được tuân thủ ở Hồng Kông như đa đảng chính trị, tự do ngôn luận, tự do hội họp… Ở đây, người dân cho rằng tiến triển này là nguy hiểm cho công thức « Một quốc gia, hai chế độ ». Đây không còn là chuyện hoang đường nữa bởi cho đến nay, Hồng Kông khác biệt hoàn toàn với các thành phố khác của Trung Quốc. Vẫn còn có biên giới giữa Hồng Kông và Trung Hoa lục địa. Hồng Kông có đồng tiền riêng của mình, quyền tự do dịch chuyển dòng vốn. Hồng Kông có cả hộ chiếu riêng cho phép người dân được quyền đến nhiều nước mà không cần có thị thực nhập cảnh. Tóm lại, đây vẫn còn là một vùng riêng biệt với phần còn lại của Trung Quốc, nhưng quyền tự trị chính trị của Hồng Kông giờ đang gặp nguy, bị giảm đi rất nhiều, chẳng còn lại bao nhiêu so với những gì được cam kết vào năm 1997. RFI : Tại sao Trung Quốc thông qua đạo luật gây tranh cãi vào lúc này ? Liệu có một sự liên hệ nào với cuộc bầu cử lập pháp sắp tới ở Hồng Kông hay không ? Hay là Bắc Kinh chỉ đơn giản lợi dụng tình hình dịch bệnh và lệnh cấm tụ tập hiện nay do dịch Covid-19 ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Cả hai. Việc chọn thời điểm là hiển nhiên rồi. Như đã thấy, vẫn còn có nhiều hạn chế, như giãn cách xã hội, cấm tụ tập biểu tình ở Hồng Kông … Đây là một thời điểm tốt để áp đặt một đạo luật như vậy. Quyết định này được đưa ra khi chỉ còn có vài tháng nữa là đến kỳ bầu cử lập pháp tháng 9. Người ta nghĩ rằng luật an ninh quốc gia này sẽ có hiệu lực trước kỳ bầu cử, vào tháng Tám nhằm áp đặt các hạn chế, nhất là đối với việc ra ứng cử. Những ứng cử viên nào tỏ ra quá ủng hộ độc lập, tự quyết cho Hồng Kông sẽ bị gạt ra. Người ta cũng có thể tự hỏi liệu những người không tỏ ra trung thành với luật an ninh quốc gia này có thể sẽ bị truất tư cách ứng viên hay không ?  Đạo luật này còn được quyết định sau làn sóng phản đối năm 2019 và làn sóng biểu tình cho thấy rõ người dân Hồng Kông đã bị chia rẽ ra sao khi phần lớn dân chúng phản đối cách thức mà Bắc Kinh muốn kiểm soát vùng lãnh thổ. Do vậy, đảng Cộng sản Trung Quốc đã quyết định trực tiếp đưa ra đạo luật này, mà không thông qua Hội Đồng Lập Pháp, tức Nghị Viện Hồng Kông, và nhằm chấm dứt cuộc tranh cãi kéo dài từ 17 năm qua trong việc đưa ra luật an ninh quốc gia. Luật Cơ Bản của Hồng Kông có đề cập đến việc xây dựng một đạo luật như vậy mà không đưa ra kỳ hạn. Và Luật Cơ Bản quy định là luật an ninh quốc gia phải do chính Nghị Viện Hồng Kông đưa ra và thông qua. Lập luận mà Bắc Kinh đưa ra là không thể áp dụng quy định này do những chia rẽ, ngăn cản của phe đối lập mỗi khi cần thông qua các đạo luật vốn gây tranh cãi. Hiện nay, người ta thấy rõ điều này đối với luật về quốc ca. Luật này sẽ hình sự hóa mọi hành động phỉ báng quốc ca Trung Quốc ở Hồng Kông. Do vậy, Bắc Kinh quyết định nắm lại quyền kiểm soát mọi việc và tự soạn thảo luật an ninh quốc gia. Đó là bối cảnh giải thích hành động không thể biện minh được của Bắc Kinh, hiển nhiên vi phạm điều 23 Luật Cơ Bản của Hồng Kông và cả điều 22 quy định giới hạn can thiệp của chính quyền trung ương, cụ thể là chỉ can thiệp trong hai lĩnh vực ngoại giao và quốc phòng. Còn an ninh quốc gia lẽ ra là lĩnh vực thuộc thẩm quyền của Hồng Kông, chứ không phải của chính phủ trung ương. RFI : Trong một cuộc trả lời phỏng vấn cho báo Les Echos, đăng ngày 28/5, ông có nói rằng « những ai cho đấy là sự chấm dứt nguyên tắc "Một quốc gia, hai thể chế" là chẳng hiểu rõ gì về thực tế nước Trung Quốc cộng sản ». Giáo sư có thể giải thích rõ hơn về ý này ? Liệu sau khi thông qua luật, công dân Hồng Kông dù sao đi nữa có sẽ còn được hưởng một quyền tự do nhiều hơn so với công dân Trung Quốc ở lục địa ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Đương nhiên rồi. Tại một nước Trung Quốc cộng sản, có rất nhiều biện pháp hạn chế. Trước tiên là không có đa đảng mà chỉ có một đảng. Đó là một hệ thống chính trị độc đảng. Các cuộc bầu cử hoàn toàn do đảng Cộng sản chi phối, đấy không phải là một cuộc bầu cử thật sự vì cử tri chỉ có một chọn lựa. Mạng Internet bị kiểm soát chặt chẽ bằng bức tường lửa Great Wall, cho phép chính phủ ngăn cấm một số trang mạng có thể truy cập được một số diễn đàn như Facebook, Twitter mà cư dân mạng Trung Quốc có thể sử dụng. Hơn nữa đảng Cộng sản Trung Quốc hiện diện khắp mọi nơi, kiểm soát đến tận gốc rễ xã hội. Chúng ta thấy rõ điều này qua đợt khủng hoảng dịch tễ Covid-19. Chính các đảng viên của đảng tổ chức việc áp dụng lệnh phong tỏa. Tình trạng này không tồn tại ở Hồng Kông hiện nay và cả trong tương lai. Đương nhiên, tôi nghĩ là sẽ có những biện pháp hạn chế hơn, áp đặt đối với một số nhà hoạt động, chẳng hạn, đối với những người mong muốn Hồng Kông độc lập; sẽ có những quy định hạn chế các hoạt động của Pháp Luân Công ; giáo phái này bị cấm tại Hoa lục, nhưng vẫn còn được phép hoạt động tại Hồng Kông. Cũng sẽ có những hạn chế đối với các cơ quan báo chí, truyền thông thường xuyên chỉ trích chính quyền Bắc Kinh, nhất là đối với tờ Apple Daily News và chủ bút là Lê Trí Anh (Jimmy Lai). Tôi cho rằng đấy có thể sẽ là những đích ngắm chính của luật an ninh quốc gia. Luật này có thể dẫn đến việc xóa bỏ sự hình thành những tổ chức, như nhóm ủng hộ dân chủ Demosito, và có thể đi đến việc bắt giữ, hay truy tố các chính khách địa phương với cáo buộc gây nguy hại đến an ninh quốc gia. Nhưng dẫu sao thì tình hình vẫn sẽ rất khác so với ở Hoa Lục. RFI : Tình hình hiện nay ở Hồng Kông ít nhiều cũng phản ảnh rõ sự ngây thơ của phương Tây : Khi thiết lập Luật Cơ Bản năm 1990, một năm sau vụ trấn áp ở Thiên An Môn, người Anh đã không thể tính trước một cơ chế bổ sung để bảo vệ người dân Hồng Kông ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Đúng vậy. Đúng là có chút ngây thơ, hơi quá lạc quan. Bởi vì người ta nghĩ rằng, bất chấp sự kiện Thiên An Môn, chế độ sẽ dần mở cửa, tự do hóa, sẽ xích gần hơn với các chế độ dân chủ trên phương diện giá trị chính trị, tổ chức các định chế, chế độ dân chủ. Giờ người ta thấy rõ là không đúng như thế. Nhất là vào năm 2012, Trung Quốc đã đi theo một hướng hoàn toàn ngược lại. Điều này đặt ra nhiều vấn đề cho quy chế của Hồng Kông. Làm thế nào Hồng Kông có thể tiếp tục quy chế này trong khuôn khổ một cuộc chiến tranh lạnh mới giữa Trung Quốc và phương Tây ? Chiến tranh hệ tư tưởng liên quan đến mô hình chính trị nào phải được chú trọng ? Rồi chiến tranh kinh tế và có cả chiến tranh địa chiến lược nữa, đối đầu giữa Trung Quốc với phương Tây, nhất là với Mỹ ? Dĩ nhiên, trong bối cảnh này, thật là khó cho Hồng Kông vẫn là một chiếc cầu, chiếc gạch nối giữa Trung Quốc với phần còn lại của thế giới. Đây thật sự là một câu hỏi cho tương lai. Liệu rằng Hồng Kông có thể tiếp tục là thị trường tài chính quốc tế như hiện nay, trong khi mà Bắc Kinh bắt đầu tìm cách gậm mòn dần các quyền tự do chính trị, các quyền tự do của công dân đang có hiện nay ? RFI : Theo quan điểm của ông, liệu việc thông qua luật an ninh quốc gia cũng có thể còn là một lời cảnh cáo Trung Quốc dành cho Đài Loan hay không ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Cũng có thể lắm. Đây đúng hơn là một lời cảnh cáo răn đe. Bởi vì người ta thấy rõ là người dân Đài Loan ngày càng khó chấp nhận công thức « Một quốc gia, hai chế độ », do Bắc Kinh ngày càng can thiệp nhiều vào công việc nội bộ của đặc khu hành chính Hồng Kông, thậm chí còn nhiều hơn tại Macao. Người dân Đài Loan chống lại mọi ý‎ định thông qua, hay mọi ý tưởng đưa một công thức như thế vào Đài Loan. Tôi muốn nói thêm, ngoài điều đó ra, còn có một vấn đề chủ chốt khác khó thể vượt qua trong trường hợp Đài Loan. Cuộc xung đột giữa Đài Loan và Trung Quốc là cuộc xung đột về chủ quyền. Đài Loan mà tên chính thức là Trung Hoa Dân Quốc, sẽ không bao giờ chấp nhận nằm dưới sự bảo hộ của Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa, trừ phi có xung đột quân sự và Đài Loan bi thua. Đài Bắc sẵn sàng bắt tay quan hệ với Bắc Kinh nhưng trên cơ sở bình đẳng và điều này không làm tổn hại đến chủ quyền của Đài Loan cũng như nền độc lập trên thực tế của hòn đảo. Do vậy, tôi nghĩ rằng công thức « Một quốc gia, hai chế độ » không thể áp dụng đối với Đài Loan. RFI : Ngày 30/5/2020, tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo rút quy chế ưu đãi dành cho Hồng Kông. Đâu là những hậu quả kinh tế đối với đặc khu hành chính ? GS. Jean-Pierre Cabestan : Thông báo của tổng thống Mỹ Donald Trump là hệ quả hợp lý của việc biến mất dần dần quyền tự chủ chính trị ở Hồng Kông. Hiện tại, người ta chưa biết chi tiết các lệnh trừng phạt mà chính quyền Trump sẽ đưa ra. Người ta cho rằng những biện pháp trừng phạt đó chủ yếu sẽ nhắm vào các quan chức chính trị, những người bị nghi ngờ, bị cáo buộc gây hại cho các quyền tự do của công dân và tự do chính trị tại Hồng Kông. Người ta cũng nghĩ rằng sẽ có những biện pháp hạn chế đối với một số người trong việc cấp thị thực nhập cảnh vào Mỹ. Người ta cũng cho rằng sẽ có nhiều biện pháp cấm mới, và có thể điều này làm cho Trung Quốc lo ngại hơn, đó là khống chế các xuất khẩu công nghệ lưỡng dụng (quân sự và dân sự) của Mỹ sang Hồng Kông. Mỹ có thể làm điều này cho dù Hồng Kông vẫn là một khu vực thuế quan rất khác biệt so với Trung Quốc, và còn có những chương trình hợp tác giữa hải quan Hồng Kông với FBI, chống việc chuyển giao bất hợp pháp các công nghệ cao cho Trung Quốc, chống hiện tượng hàng nhái, hay vi phạm bản quyền. Chương trình hợp tác giữa FBI và hải quan Hồng Kông có thể sẽ khó khăn hơn một khi luật an ninh được áp dụng. RFI Tiếng Việt xin cảm ơn giáo sư Jean-Pierre Cabestan, chuyên gia về Trung Quốc học, trường đại học Baptist Hồng Kông.

L'entrevue avec Michel Clair à propos de l'exode possible des préposés aux bénéficiaires en milieu privé; le point avec Richard Hétu sur les émeutes raciales à Minneapolis; l'entrevue avec Pierre Cossette sur la situation dans les universités; l'entrevue avec Jean-Pierre Cabestan sur le statut de Hong Kong; l'analyse du point de presse de François Legault.

L'entrevue avec Michel Clair à propos de l'exode possible des préposés aux bénéficiaires en milieu privé; le point avec Richard Hétu sur les émeutes raciales à Minneapolis; l'entrevue avec Pierre Cossette sur la situation dans les universités; l'entrevue avec Jean-Pierre Cabestan sur le statut de Hong Kong; l'analyse du point de presse de François Legault.

Interview de Jean-Pierre Cabestan, professeur de Sciences politiques à l’Université baptiste de Hong Kong.

La diplomatie du masque de la Chine est très claire : assurer les livraisons pour lutter contre le covid-19 dans de nombreux pays du monde. Une diplomatie qui suscite de plus en plus de critiques dans les pays occidentaux. « La diplomatie du masque s’est retournée contre Pékin » estime le 22 avril dans Marianne le sinologue Jean-Pierre Cabestan, « La diplomatie du masque a fait flop » titre Alain Frachon dans Le Monde du 23 avril, « la diplomatie du masque a échoué » poursuit dans Libération l’historien François Godement le 8 mai. Ce n’est pas là qu’une vision française. La « Chine tente de réécrire le récit du virus » écrit le Japan Today tandis que le magazine américain Time qualifie de « chancelante » cette fameuse diplomatie chinoise tournée vers la livraison de matériels anti-virus. Alors, sans doute, de nombreux pays africains et sud-américains sont soulagés de recevoir plusieurs millions de maques ou de tests venus de Chine. « Cela améliore la perception du public latino-américain », déclare à la Deustche Welle Enrique Dussel-Peters, de l’Université de Mexico. En Afrique, même si on préfèrerait apprécier la générosité chinoise à travers une annulation de la dette, on ne peut que constater que la Chine est la puissance qui vient en aide sur le plan sanitaire, face à l’impuissance européenne et au repli sur soi américain. Mais cette diplomatie n’est pas qu’une marque de solidarité, c’est surtout le produit d’une propagande. Il suffit de voir combien les médias chinois ont inondé les réseaux sociaux d’images de livraisons. Plus ennuyeux, cette propagande se fait avec une certaine arrogance sur le mode « la Chine est le seul pays à être venu à bout de la pandémie et à pouvoir venir en aide aux autres ». Ce n’est pas faux, sauf que relayée à grand renfort de tribunes de diplomates chinois, le lecteur en vient à oublier que la Chine est aussi à l’origine du virus, et ce alors qu’il existe de fortes présomptions qu’il se soit échappé de son laboratoIre P4 de Wuhan, selon les allégations de la Maison Blanche. Or il n’est pas question, pour Pékin, de reconnaître une responsabilité quelconque. Malgré Wuhan. Malgré la chape de plomb sur l’information et les lanceurs d’alerte qui a fait perdre trois semaines essentielles. « La Chine est à l’origine de cette catastrophe mais essaie de se poser en sauveur en exportant des tests – dont certains défectueux - et des masques et en propageant des rumeurs », pointe dans le Sunday Times l’historien Nial Ferguson. D’où l’image de « loups combattants » prêts à tirer profit du nouveau désordre mondial. Y compris avec des infox : le porte-parole chinois des affaires étrangères a mis en cause l’armée américaine dans l’origine du virus quand l’ambassade chinoise à Paris assure qu’on laisse mourir les vieux en France. Finalement, le plus ennuyeux pour Pékin, c’est que ce climat ne donne pas envie aux Occidentaux de revenir dans le jeu de la mondialisation qui sert pourtant si bien les intérêts chinois.

La responsabilité de la Chine de Xi Jinping dans la pandémie mondiale est avérée. Quelle qu'elle soit, l'origine du virus trouve sa source à Wuhan, ville chinoise. Davantage que des accusations, c'est la mise en cause du système chinois qui prévaut désormais face à ses agissements faits de dissimulation, de mensonges et de manipulations des statistiques qui ont ralenti la prise de conscience du drame qui se préparait. Contrairement à ce que clame Pékin, le système chinois n'est-il pas la plus grande faiblesse de la Chine ? Invités :- Valérie Niquet, responsable du Pôle Asie à la Fondation pour la Recherche Stratégique. Auteur de « La puissance chinoise en 100 questions. Un géant fragile ? » aux éditions Tallandier.- Jean-Pierre Cabestan, directeur de Recherche au CNRS et professeur à l’Université baptiste de Hong Kong. Auteur de « Demain la Chine : démocratie ou dictature ? ».

L'oxymètre de pouls, les explications de Marc-André Sabourin; Les dessous de la finance de haute voltige, avec André Bourbonnais, directeur à la société financière BlackRock; L’analyse de la situation vue de Chine, avec le sinologue Jean-Pierre Cabestan; L’analyse des impacts économiques internationaux de la crise, avec Monique Leroux; L’impact dans le monde des beaux-arts, avec Nathalie Bondil, directrice du Musée des beaux-arts de Montréal.

Bắc Kinh rầm rộ quảng bá hình ảnh « cứu tinh » trong khi cả thế giới đang đối đầu với đại dịch virus corona, xuất phát từ thành phố Vũ Hán (Trung Quốc). Mục tiêu chính là để xóa đi những sai lầm trong thời gian đầu xử lý dịch của chính quyền. Bị chỉ trích gay gắt vì che giấu thông tin, chậm trễ trong việc xử lý dịch, ngay khi bắt đầu kiểm soát được ổ dịch Vũ Hán, Trung Quốc chuyển sang « phản công » thông qua việc khởi động cỗ máy « ngoại giao khẩu trang », huy động từ các tập đoàn lớn (Alibaba) đến các hiệp hội (Chữ Thập Đỏ) hoặc du học sinh (như ở Nhật Bản), cung cấp trang thiết bị y tế cho cả thế giới hoặc cử những đoàn chuyên gia có kinh nghiệm chống dịch ở Vũ Hán. Dịch Covid-19 đang bùng phát ở châu Âu và Hoa Kỳ là cơ hội vàng để Bắc Kinh trả đũa và khôi phục lại hình ảnh. Quảng bá cho một Trung Hoa « hào phóng », « tương ái » còn là chiến lược « một mũi tên trúng hai đích » của chủ tịch Tập Cận Bình : lấy lại tín nhiệm trong nước và nâng vị thế của Trung Quốc trên trường quốc tế. RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nhà Trung Hoa học, giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptiste, Hồng Kông. *** RFI : Sau thời gian đầu im lặng, ông Tập Cận Bình đang lấy lại hình ảnh « người đứng đầu » như thế nào tại Trung Quốc ? GS Jean-Pierre Cabestan : Hiện không rõ ông Tập đã lấy lại được hình ảnh chưa. Đó chỉ là những gì mà bộ phận báo chí, tuyên truyền của Bắc Kinh nói. Ông Tập đã nắm lại tình hình vào cuối tháng Giêng, chính xác là vào ngày 20/01, còn ngày 23/01 là ngày tỉnh Hồ Bắc bị chính thức cách ly. Nhưng từ đó tình hình có nhiều biến chuyển. Ông Tập Cận Bình cuối cùng cũng đến Vũ Hán vào cuối tháng Ba tại vì có nhiều vấn đề : người dân phản đối cách chính phủ xử lý dịch, cũng như những bí mật bị che đậy, nhân viên y tế vất vả chống dịch, đặc biệt là sau vụ chính quyền mới của thành phố Vũ Hán, gồm những nhân vật thân cận của ông Tập Cận Bình, đã yêu cầu người dân Vũ Hán và tỉnh Hồ Bắc cảm ơn đảng và người lãnh đạo đảng là ông Tập Cận Bình về lòng nhân từ, cũng như phải thể hiện lòng biết ơn với đảng Cộng Sản. Thế nhưng, những yêu cầu đó lại không được lòng dân và quay lại chống chính phủ và buộc ông Tập Cận Bình phải đến thăm Vũ Hán vào giữa tháng Ba. Nói tóm lại, tại Trung Quốc, hiện vẫn chưa rõ liệu chính quyền trung ương đã kiểm soát lại được tình hình chưa và liệu ông Tập Cận Bình có lấy lại được hình ảnh tính cực không. Tôi thấy rằng có khá nhiều biến động trong xã hội với nhiều chỉ trích và lo lắng, giống như một kiểu mất niềm tin vào chính quyền. RFI : Giữa người dân tỉnh Hồ Bắc và dân một số tỉnh lân cận đã xảy ra xô xát khi tỉnh Hồ Bắc được dỡ lệnh phong tỏa. Liệu đây có khả năng trở thành một nguồn bất ổn tại Trung Quốc sau dịch Covid-19 ? GS Cabestan : Đây là một vấn đề vì hiện giờ dịch đã lùi sau và tình hình dần trở lại bình thường ở tỉnh Hồ Bắc và sau này là ở thành phố Vũ Hán. Dù sao Bắc Kinh cũng muốn người dân trở lại làm việc ở các tỉnh lân cận. Những vụ xô xát xảy ra ở ranh giới giữa tỉnh Hồ Bắc và tỉnh Giang Tây (Jiangxi) cho thấy rằng vẫn còn rất nhiều nghi ngờ về việc tỉnh Hồ Bắc đã khống chế được dịch. Vì thế người dân tỉnh Giang Tây không muốn để người dân Hồ Bắc đi làm trở lại ở tỉnh Giang Tây hoặc đi qua tỉnh này để đến một số tỉnh khác như Chiết Giang (Zhejiang) hay Giang Tô (Jiangsu). Điều này cho thấy tại Trung Quốc vẫn còn rất nhiều nghi ngờ về những phát biểu của chính phủ, tạo nên kiểu cảm bất an. Có nghĩa là mỗi tỉnh tìm cách tự bảo vệ và nghi ngờ về việc tình hình được cải thiện ở Hồ Bắc. Thực ra, những tỉnh này không tin lắm vào những gì Bắc Kinh nói. RFI : Người ta nói đến khả năng có đợt dịch thứ hai tại Trung Quốc. Liệu điều đó có ảnh hưởng đến « chiến thắng » mà chính phủ hiện không ngừng ca ngợi trên các cơ quan truyền thông Nhà nước ? GS Cabestan : Chính phủ Trung Quốc công nhận những ca nhiễm virus corona từ nước ngoài vì có khá nhiều người Trung Quốc từ nước ngoài trở về, trong đó có rất nhiều người từ Roma (Ý). Có vẻ như, phải nhấn mạnh là có vẻ như, những ca này làm số ca nhiễm mới tăng lên tại Trung Quốc, nhưng mức tăng ở mức khiêm tốn. Hiện giờ người ta cũng nghi ngờ chính quyền không tổng hợp con số này với thống kê những ca lây nhiễm trong cộng đồng. Vì thế, vẫn còn rất nhiều nghi ngờ và cần tiếp tục theo dõi trước khi thực sự kết luận rằng thách thức đã lùi xa ở Trung Quốc. RFI : Về mặt ngoại giao, Trung Quốc đang cố triển khai chiến lược « cứu tinh » qua việc cung cấp khẩu trang, trang thiết bị y tế khắp nơi trên thế giới. Phải chăng đây là một công cụ trao đổi, bắt chẹt hơn là chính sách ngoại giao, được coi là một « quyền lực mềm » của Bắc Kinh ? GS Cabestan : Đúng thế, tôi nhớ là một quan chức của Liên Hiệp Châu Âu đã tóm lược tình hình như thế. Đó là một chiến lược « hào hiệp » nhằm tìm cách quảng bá hình ảnh của Trung Quốc, cũng như tô điểm lại uy tín của Bắc Kinh, bị tổn thương nghiêm trọng từ đầu năm 2020 vì dịch Covid-19 xuất phát từ Trung Quốc, sau đó chính quyền che giấu, giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của dịch và hành động chậm trễ. Cho nên có rất nhiều người ở bên ngoài cáo buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về nạn dịch này. Vì vậy Trung Quốc phải làm gì đó, bằng cách huy động mọi phương tiện với nhiều lý do. Trước tiên, Trung Quốc là nước sản xuất phần lớn khẩu trang và máy trợ thở cho cả thế giới. Điều này thật đặc biệt vì rất nhiều nước phụ thuộc đến 80-90% vào trang thiết bị dịch tễ của Trung Quốc, đó là chưa kể đến thuốc men. Hiện tượng này còn do lỗi của các doanh nghiệp phương Tây vì họ không muốn sản xuất trong nước vì chi phí quá cao. Điều đáng chú ý là Trung Quốc không giữ độc quyền, mà lẽ ra các nước phải tránh « để chung trứng trong một giỏ » mà nên hướng sang một số nước khác trong khu vực như Việt Nam, Bangladesh để sản xuất một phần những thiết bị đó. Điểm thứ hai tôi muốn nhấn mạnh là Trung Quốc không cho không những trang thiết bị đó mà là bán chúng. Theo tôi biết, Trung Quốc còn lợi dụng tình hình để bán với giá đắt. Một số người bạn làm trong lĩnh vực y tế ở Trung Quốc xác nhận rằng giá đã tăng lên theo khối lượng lớn đơn đặt hàng khẩu trang, thiết bị y tế. Trung Quốc đã lợi dụng thế mạnh để lấy lại uy tính, cải thiện hình ảnh của mình. Liệu chiến lược này có thành công không ? Một số nước đã tỏ lòng biết ơn như Ý, Hungary, Serbia… Nhưng có phải nước nào cũng thế không ? Tôi nghi ngờ điều này. RFI : Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đàm thoại với tổng thống Mỹ Donald Trump và đề nghị « đoàn kết » chống dịch. Phải chăng ông Tập đã thay đổi chiến lược ? GS Cabestan : Đó là ý muốn giảm bớt căng thẳng với Hoa Kỳ. Chẳng mất gì khi kêu gọi « đoàn kết » trong khi lại có thể tạo thuận lợi cho Trung Quốc. Chẳng ai phản đối kiểu phối hợp trong cuộc chiến chống virus corona cả. Nhưng không nên ngây thơ ! Đây là một cuộc chiến, nhưng cũng là cạnh tranh giữa hai cường quốc. Bắc Kinh tận dụng được điểm yếu của Mỹ về lĩnh vực dịch tễ. Trong đợt dịch Ebola, Trung Quốc và Mỹ là hai nước đầu tầu, nhưng trong đại dịch này, Hoa Kỳ đang vất vả xử lý dịch. Cần nhắc lại là khi dịch bùng phát ở Vũ Hán, Hoa Kỳ cũng như nhiều nước châu Âu khác đã gửi hàng cứu trợ cho Trung Quốc. Bắc Kinh đã tận dụng việc dịch lan rộng ở phương Tây như món quà trời cho về mặt ngoại giao để tỏ ra « hào hiệp » với thế giới, thể hiện là cường quốc « cứu tinh » duy nhất, nhưng tôi không nghĩ là Trung Quốc có thể cứu hết các nước ! RFI : Với tất cả những nỗ lực trên, liệu sau khi hết dịch, chủ tịch Tập Cận Bình có trở nên mạnh hơn không ? GS Cabestan : Đó là điều ông ấy hy vọng và hy vọng rất nhiều. Nhưng tôi cho rằng ông Tập bị phản đối rất nhiều trong cuộc khủng hoảng này. Trước tiên là vì ông ấy phản ứng chậm và để bộ trưởng Y Tế cùng với một số quan chức khác lên tuyến đầu và sau đó là phạm khá nhiều lỗi trong việc xử lý khủng hoảng. Vì thế mà ông ấy hiện bị phản đối nhiều hơn cả cách đây vài tháng. Giờ chúng ta thấy ông Tập là người duy nhất trên đỉnh cao quyền lực. Chính ông là người bổ nhiệm nhiều quan chức mới ở tỉnh Hồ Bắc và thành phố Vũ Hán, tất cả đều là người thân cận của ông, cũng như ông Lạc Huệ Ninh, người đứng đầu Văn phòng liên lạc tại Hồng Kông. Nên dù ông Tập Cận Bình bị phản đối nhưng hiện tại ông không bị suy yếu. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Jean-Pierre Cabestan, đại học Baptiste Hồng Kông.

L’entrevue avec Guy Nantel, qui confirme sa candidature pour le poste de chef du Parti québécois; une entrevue avec Michel Nadeau sur la vente de la participation de Bombardier dans l’A-220; les précisions de Jean-Pierre Cabestan sur l’évolution des cas de COVID-19; les derniers détails sur le blocage des transports ferroviaires; le point sur la situation du français aux Jeux olympiques.

L’entrevue avec Guy Nantel, qui confirme sa candidature pour le poste de chef du Parti québécois; une entrevue avec Michel Nadeau sur la vente de la participation de Bombardier dans l’A-220; les précisions de Jean-Pierre Cabestan sur l’évolution des cas de COVID-19; les derniers détails sur le blocage des transports ferroviaires; le point sur la situation du français aux Jeux olympiques.

Từ Trung Quốc, sang Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, Việt Nam, Thái Lan rồi đến cả Pháp, Anh, Đức hay Mỹ…, danh sách các nước có công dân bị nhiễm virus corona mới, giờ có tên gọi chính thức là Covid-19, mỗi ngày thêm dài. Nhưng tại châu Phi, tính đến ngày 12/02/2020, chưa có một ca nhiễm nào được phát hiện. Trong khi đó, tại những nơi khác, nơi nào có người Trung Quốc đi qua, hay có người từ Trung Quốc về ít nhiều cũng bị ảnh hưởng. Tại sao châu Phi cho đến giờ này vẫn tránh được dịch bệnh ? Đó là do may mắn ? Đối với ông John Nkengasong, Trung Tâm Phòng Chống Các Dịch Bệnh (CDC), không có gì là chắc chắn cả : « Có nhiều khả năng đã có một số ca tại châu Phi, nhưng vẫn chưa được phát hiện ». Do vậy, nỗi lo lắng dịch bệnh bùng nổ tại châu Phi mỗi ngày một lớn, bởi một lẽ đơn giản, có ít nhất là 13 nước châu Phi (Nam Phi, Algéri, Angola, Côte d’Ivoire, Ethiopia, Ghana, Kenya, quần đảo Maurice, Nigeria, Ouganda, Cộng Hòa Dân Chủ Congo, Tanzania và Zambia) duy trì các mối liên hệ rất chặt chẽ với Trung Quốc. Cường quốc kinh tế châu Á này là đối tác thương mại hàng đầu của châu lục đen, như nhận xét tóm tắt của giáo sư Jean-Pierre Cabestan, chuyên nghiên cứu về Trung Quốc học, hiện đang giảng dậy tại trường đại học Baptist Hồng Kông, khi trao đổi qua điện thoại với ban Tiếng Việt RFI : « Trung Quốc hiện diện đông đảo ở châu Phi, điều đó không có gì là mới cả. Sự có mặt của người Trung Quốc đã được tăng cường kể từ những năm 2000. Ngày nay, Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu tại châu Phi, cho dù Liên Hiệp Châu Âu gồm 27 nước có nhiều trao đổi thương mại hơn với châu Phi. Nhưng Trung Quốc rất tích cực trên bình diện thương mại và trong các dự án cơ sở hạ tầng mà nước này thực hiện, thông qua các khoản tín dụng do Ngân hàng Trung Ương Trung Quốc cung cấp. Với tư cách là nhà đầu tư, Trung Quốc không bằng châu Âu và Mỹ, nhưng Trung Quốc rất tích cực trên bình diện chính trị và ngoại giao. Ít có quốc gia châu Phi nào phản đối Trung Quốc, nhất là tại các tổ chức quốc tế. Ngược lại, các quốc gia châu Phi này lại là một nhóm ủng hộ viên mà Trung Quốc có thể trông cậy rất nhiều ở Liên Hiệp Quốc, và trong các tổ chức quốc tế khác. Tiến triển mới nhất gần đây chính là việc Bắc Kinh mở một căn cứ hải quân cho Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân Trung Quốc tại Djibouti cách nay khoảng hơn hai năm. Điều đó chứng tỏ là Trung Quốc bắt đầu quan tâm đến an ninh châu Phi. Họ muốn bảo vệ một cách tích cực các lợi ích, an ninh của mình, nghĩa là các dự án đầu tư, các doanh nghiệp của Trung Quốc và cả công dân Trung Quốc đang sinh sống tại châu Phi. » Không hồi hương kiều dân : Vì tình bạn hay sợ Trung Quốc ? Theo các số liệu chính thức công bố năm 2018, có khoảng 81.562 sinh viên châu Phi đang theo học tại Trung Quốc. Trong bối cảnh dịch bệnh đang hoành hành tại Trung Quốc, các nước châu Phi lại có hai luồng phản ứng trái ngược: Một số tạm ngưng các chuyến bay nối với Trung Quốc, cấm nhập cảnh du khách Trung Quốc, và tổ chức hồi hương các kiều dân của mình. Số khác thì vẫn tiếp tục các hoạt động hàng không với Trung Quốc, không tổ chức hồi hương bất chấp nỗi lo lắng, sợ hãi của gia đình các kiều dân, thậm chí còn tỏ tình liên đới hay sự tin tưởng vào chính quyền Bắc Kinh, vào lúc ngày càng có nhiều lời chỉ trích nhắm vào giới lãnh đạo Trung Quốc trong cách xử lý khủng hoảng dịch tễ này. Liệu có nên xem đấy như là một áp lực của Trung Quốc đối với những nước châu Phi đó ? Hay phải chăng đó là một dấu hiệu về tình hữu nghị thật sự giữa Trung Quốc với các những nước châu Phi này ? Giáo sư Jean-Pierre Cabestan giải thích : « Tôi không nghĩ đây là vấn đề tình hữu nghị. Đây có lẽ là vấn đề khả năng chăm lo cho kiều dân của nhiều nước châu Phi hiện đang học tập và làm việc tại Trung Quốc, nhất là khả năng cách ly, hay phát hiện loại virus viêm phổi mới mà người ta gọi là virus corona. Vấn đề của các nước châu Phi chính là họ không đủ khả năng y tế như tại nhiều nước phát triển. Chính vì thế mà các nước châu Phi có sinh viên, kiều dân đang sinh sống ở Trung Quốc muốn những người này ở lại đó, bởi vì họ sẽ được phát hiện bệnh và đương nhiên được cách ly tốt hơn nếu để họ trở về châu Phi. Do người dân châu Phi không có văn hóa cách ly, mà cũng không quen đeo khẩu trang một khi bị lây nhiễm, tôi nghĩ là đối với các kiều dân châu Phi, ở lại Trung Quốc an toàn hơn là trở về nước, vì như vậy có nhiều rủi ro dịch bệnh lan truyền tại những khu vực thiếu thốn hay không có các cơ sở an toàn dịch tễ. » Trung Quốc ho, thế giới chảy nước mũi, châu Phi cũng cảm gió ? Trong bối cảnh dịch bệnh không ngừng lan rộng, mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh tại Trung Quốc đều bị ngưng trệ, để dồn lực cho cuộc chiến chống virus corona. Chỉ có điều « Trung Quốc ho, cả thế giới cũng chảy nước mũi ». Giới chuyên gia lo ngại, nếu tình trạng này kéo dài, kinh tế thế giới có nguy cơ rơi vào suy thoái. Một viễn cảnh không mấy gì sáng sủa cho nhiều nước trên thế giới, kể cả phương Tây, đang phải đối mặt với nhiều làn sóng bất bình của người dân trong nước. Tránh được dịch bệnh, liệu rằng châu Phi có tránh được những hậu quả kinh tế do virus corona mới để lại hay không ? Nhà nghiên cứu Jean-Pierre Cabestan nhận định : « Còn quá sớm để đưa ra nhận định. Ethiopia Airlines, hãng hàng không quan trọng nhất của châu Phi, vốn có nhiều chuyến bay đi và đến từ châu Á, vẫn duy trì các chuyến bay nối Trung Quốc và Ethiopie cho đến khi nào có thông báo mới. Rất nhiều người Trung Quốc đi châu Phi đều phải quá cảnh ở Addis-Abebas. Thế nhưng, quyết định này của Ethiopia đã bị nhiều nước tại châu lục chỉ trích, nhất là từ Kenya, dường như đã cho tạm ngưng các chuyến bay nối với Trung Quốc. Tóm lại, ở châu Phi mỗi nước phản ứng theo một cách. Tôi cho rằng Ethiopia đã có những tính toán : duy trì các chuyến bay vẫn có lợi hơn, dù rằng họ không thể tiến hành kiểm tra sức khỏe, bất kể là ở Trung Quốc hay là tại nơi đến Addis. Về hậu quả kinh tế, vẫn còn quá sớm để đưa ra kết luận. Nhưng hệ quả đầu tiên chính là giá bán nguyên liệu bị sụt giảm, bất kể là dầu hỏa, đồng, hay các loại khoáng sản khác. Đây là những tác động tiêu cực cho các nước châu Phi nào có xuất khẩu nguyên liệu sang Trung Quốc ». Vẫn theo nhà nghiên cứu Trung Quốc học, bất chấp dịch bệnh, các hoạt động trao đổi mậu dịch giữa châu Phi và Trung Quốc vẫn được tiếp tục. Trước mắt, cuộc sống thường nhật của người dân châu Phi vẫn diễn ra bình thường, không lo sợ bị khan hiếm hàng hóa. Năng lực phòng chống của châu Phi đến đâu ? Tuy nhiên, dịch bệnh chưa được phát hiện cũng không hoàn toàn đồng nghĩa với việc châu lục đen này được « miễn dịch ». Ngay khi dịch virus corona được chính thức thông báo, nhiều nước châu Phi, rút kinh nghiệm từ bài học đau đớn dịch « Ebola », đã chuẩn bị những phương án phòng chống sớm. Trái với một số ý kiến lạc quan của nhiều chuyên gia, Jean-Pierre Cabestan không mấy lạc quan về khả năng đối phó với cuộc khủng hoảng của châu Phi trong trường hợp dịch virus corona lan đến châu lục: « Nước châu Phi duy nhất có thể đối phó với dịch bệnh một cách hiện đại và hiệu quả chính là Nam Phi. Những nước khác lại không được trang bị tốt. Ngoài ra, có một nước khác hiện đang huy động với sự hỗ trợ của Pháp, nhất là từ Viện Pasteur của Pháp, đó chính là Senegal. Tôi tin là quốc gia Tây Phi này đã được chuẩn bị tốt để đối phó với dịch bệnh. Dù vậy, cũng không nên trông đợi nhiều quá, tôi nghĩ là tình hình sẽ khó khăn hơn nếu dịch bệnh lan rộng ở châu Phi ». Dịch bệnh virus corona lần này gợi nhắc lại trận dịch Ebola, bắt nguồn từ quốc gia Tây Phi Guinéa vào tháng 12/2013, rồi lan nhanh ra nhiều nước khác làm cho gần 20.000 người chết (theo ước tính của Tổ Chức Y Tế Thế Giới) trong tổng số 28.000 ca lây nhiễm. Thế giới cũng phải mất hơn 18 tháng để chiến đấu chống lại virus Ebola. Cuộc chiến này đã để lại một chấn thương tâm thần sâu đậm trong tâm trí người dân châu Phi. « Phòng bệnh hơn chữa bệnh ». Trong nỗ lực đó, một mô phỏng khoa học đã được thực hiện nhằm đưa ra những dự báo về những ổ dịch mới đề phòng virus corona mới du nhập vào châu lục do những mối quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc. Kết quả dự báo cho thấy Ai Cập, Algeri và Nam Phi là những nước dễ bị phơi nhiễm nhất của châu lục. RFI Tiếng Việt xin cảm ơn nhà nghiên cứu Trung Quốc học Jean-Pierre Cabestan, giáo sư trường đại học Baptist Hồng Kông, đã tham gia vào tạp chí hôm nay.

Ngày 11/01/2020, bà Thái Anh Văn tái đắc cử nhiệm kỳ hai tổng thống Đài Loan. Sự kiện cho thấy người dân Đài Loan – vùng lãnh thổ duy nhất trong thế giới chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa – kiên quyết bảo vệ các giá trị dân chủ theo mô hình phương Tây bất chấp các đe dọa từ Bắc Kinh dùng mọi cách kể cả “vũ lực” để sáp nhập Đài Loan vào Trung Hoa lục địa. Câu hỏi đặt ra: Với thắng lợi vẻ vang này của đảng Dân Tiến và bà Thái Anh Văn, mối quan hệ giữa Trung Quốc và Đài Loan trong bốn năm tới đây sẽ như thế nào? « Hoài bão độc lập » đối chọi với « giấc mơ Trung Hoa » ? “Hãy kháng cự với Trung Quốc, hãy bảo vệ Đài Loan!”, lời kêu gọi này của bà Thái Anh Văn, tổng thống mãn nhiệm đã được hơn 8 triệu cử tri hưởng ứng. Khi trao thêm cho bà Thái Anh Văn một nhiệm kỳ thứ hai, đại đa số người dân Đài Loan nói “Không” với đề nghị “một nhà nước, hai thể chế” mà chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhắc lại trong bài diễn văn đầu năm. Lời hăm dọa của ông Tập Cận Bình cho hợp nhất Đài Loan với Hoa lục bằng mọi giá kể cả bằng vũ lực cũng không làm cho người dân Đài Loan sợ hãi. Thế nhưng, với Bắc Kinh, đảo Đài Loan là một phần lãnh thổ của Trung Hoa rộng lớn. Sau Hồng Kông năm 1997 và Macao năm 1999, phải đến lượt Đài Loan trở về với đất mẹ. Đài Loan trở thành vấn đề trọng tâm trong chính sách đối ngoại của đảng Cộng sản Trung Quốc. Trong mục đích này, Bắc Kinh từ rất lâu đã nghĩ đến việc đề xuất nguyên tắc « một nhà nước, hai chế độ » cho Đài Loan, ngay cả trước khi áp dụng chúng với cựu nhượng địa Hồng Kông. Theo đó, ý tưởng cơ bản là kết dán những vùng lãnh thổ đó với Trung Hoa lục địa nhưng vẫn trao cho vùng đất này một quyền tự trị rộng rãi về kinh tế, chính trị và xã hội. Mục tiêu này còn được Trung Quốc thúc đẩy nhanh hơn nữa dưới thời trị vì của Tập Cận Bình. Vị lãnh đạo đầy quyền lực này gắn chặt mục tiêu hợp nhất lãnh thổ với « giấc mơ Trung Hoa » của ông với tham vọng trở thành lãnh đạo đầu tiên hoàn thành « sứ mệnh lịch sử » mà Mao Trạch Đông từng hướng đến : Hợp nhất Trung Quốc đến tận Đài Loan. Một sứ mệnh ông Tập Cận Bình dự kiến kết thúc vào năm 2049 để mừng kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Chỉ có điều trong nước cờ này, Tập Cận Bình đã không tính đến yếu tố nhân hòa. Phong trào Hoa Hướng Dương ở Đài Loan năm 2014 phản đối « thỏa thuận tự do mậu dịch Trung – Đài » bị nghi ngờ tạo thuận lợi cho Trung Quốc gây ảnh hưởng – được tiếp nối bằng làn sóng Dù Vàng ở Hồng Kông vài tháng sau đó đòi bầu chọn lãnh đạo đặc khu theo phổ thông đầu phiếu. Những làn sóng phản kháng này đã mở đường cho bà Thái Anh Văn thuộc đảng Dân Tiến lên cầm quyền ở Đài Bắc năm 2016. Mối quan hệ đôi bờ eo biển Đài Loan được thiết lập từ năm 1979 cũng từ đó trở nên xấu đi. Chuyên gia Richard Bush lãnh đạo Chen-Fu and Cecilia Yen-Koo chuyên nghiên cứu về Đài Loan thuộc Viện Brookings cho rằng Quốc Dân Đảng thất cử làm cho Bắc Kinh mất đi chỗ dựa quan trọng trong kế hoạch lôi kéo người dân Đài Loan xích lại gần với lục địa : « Hiện nay Đài Loan có một cuộc tranh luận về cách thức tốt nhất để xử lý thách thức từ Trung Quốc. Về mặt cơ bản, thử thách hiện nay chính là Trung Quốc muốn Đài Loan đi theo hệ thống chính trị và cơ cấu điều hành của mình và kết thúc Trung Hoa Dân Quốc, tên gọi chính thức của chính phủ Đài Loan. Người tiền nhiệm của bà Thái Anh Văn, ông Mã Anh Cửu từng nghĩ rằng phương cách tốt nhất để đối phó với thách thức Trung Quốc là nên bắt tay chặt chẽ với Bắc Kinh để tránh bị xem là khiêu khích Bắc Kinh, hay làm cho Trung Quốc phải lo ngại về những ý định của ông, và cùng lúc cũng nên thiết lập một mạng lưới quan hệ rộng rãi giữa hai bờ eo biển, như thế Trung Quốc rất có thể sẽ không bao giờ dám gây chiến hay đưa ra những kiểu hành xử xấu xa khác. Cách tiếp cận này có được chút ít thành quả nhưng chính khía cạnh tiêu cực của kết quả ʺnửa vờiʺ đó đã dẫn đến hệ quả là vào năm 2016 Thái Anh Văn đắc cử tổng thống và đảng Dân Tiến có đa số ở Nghị Viện trong cuộc tổng tuyển cử tháng Giêng năm đó. Bà Thái Anh Văn còn tỏ ra rất thận trọng về những gì có liên quan đến Trung Quốc. Trong nội bộ đảng Dân Tiến và trong một chừng mực nào đó, người ta quan ngại là khi hợp tác kinh tế quá chặt chẽ sẽ kéo theo hợp nhất chính trị. Hơn nữa, Thái Anh Văn từ chối luật chơi của Trung Quốc. Luật chơi này là buộc những người mà Bắc Kinh không ưa phải đưa ra lập trường ‘đúng đắn’ về một số nguyên tắc chính trị theo ý của Bắc Kinh. Bà Thái biết rằng một khi chấp nhận những nguyên tắc đó rồi thì người ta sẽ không thể làm gì được nữa. Do vậy bà rất cẩn trọng. Bà ra sức trấn an và không ngừng nói rằng ʺTôi muốn duy trì nguyên trạngʺ ». Với bà Thái Anh Văn, Đài Loan là một thực thể khác biệt và có một bản sắc riêng đối với Trung Hoa Lục Địa. Bảy thập niên qua, Đài Loan vận hành như là một nhà nước độc lập và nền dân chủ Đài Loan cũng đã được củng cố vững chắc. Do vậy, bà không chấp nhận nguyên tắc « một quốc gia, hai thể chế » và nhất là không công nhận « đồng thuận 1992 » cho rằng Trung Quốc và Đài Loan là thuộc về một nước Trung Hoa duy nhất. Chính sách hăm dọa của Trung Quốc thất bại Thái độ « cứng đầu » này của bà Thái Anh Văn đã làm cho Trung Quốc bực tức và ngày càng tỏ ra mất kiên nhẫn. Trong bốn năm nhiệm kỳ đầu tổng thống, Bắc Kinh gia tăng sức ép trên mọi phương diện kinh tế, quân sự và tìm cách cô lập Đài Loan trên phương diện ngoại giao. Áp lực này vẫn sẽ tiếp tục đè nặng lên nhiệm kỳ hai của bà Thái Anh Văn theo như đánh giá của ông Barthelemy Courmont, giáo sư trường Đại Học Công Giáo Lille, nhà nghiên cứu Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược trên đài RFI. « Giảm nhẹ áp lực hơn chắc chắn là không rồi chừng nào ông Tập Cận Bình vẫn còn tại quyền bởi vì vấn đề Đài Loan đối với ông là một nỗi ám ảnh. Mà mọi nỗi ám ảnh quốc gia nói thật chẳng là một điều gì hay ho cả. Tuy nhiên, liệu Trung Quốc có một chính sách cứng rắn hơn không, tôi không nghĩ là có. » Richard Bush cũng có cùng một quan điểm. Phản ứng đầu tiên của Bắc Kinh sẽ là « một sự thất vọng nhưng chưa phải là một thảm họa ». Trong chiều hướng này, chính quyền Trung Quốc sẽ còn gia tăng gấp bội và tiếp tục chiến lược được áp dụng trong bốn năm qua. Ông giải thích : « Tôi nghĩ rằng điều mà họ sẽ nói đầu tiên hết là còn có một cuộc bầu cử khác trong bốn năm nữa, và chiến dịch tranh cử này đã bắt đầu từ giờ. Tiếp đến, Trung Quốc tìm được một cách tiếp cận ʺkhá phù hợpʺgiữa một bên là sự hòa dịu và bên kia là chiến tranh. Đó là một sự kết hợp gồm hăm dọa, gây áp lực, phối hợp, can dự vào đời sống chính trị nội bộ của Đài Loan. Chiến lược này dường như đã vận hành tốt. Trung Quốc xem kết quả cuộc bầu cử địa phương năm 2018 là một thành công của chính sách đó. Kết quả cuộc bầu cử hôm thứ Bảy 11/01/2020 có lẽ sẽ buộc Bắc Kinh phải xem xét lại trước hết chiến lược hăm dọa và công thức « một quốc gia, hai thể chế » để giải quyết các bất đồng với Đài Loan. Tuy nhiên, tôi nghi ngờ là Bắc Kinh sẽ không xem kết quả này như là một tín hiệu báo động để thay đổi cách tiếp cận cơ bản. Bắc Kinh đơn giản sẽ gia tăng gấp đôi áp lực ». Mối quan hệ Trung – Đài – Mỹ Liệu rằng bà Thái Anh Văn có thể kháng cự được trước ý đồ muốn phá vỡ « nguyên trạng » của người láng giềng khổng lồ bên kia bờ eo biển hay không ? Nhà nghiên cứu Jean-Pierre Cabestan trong một chương trình phát thanh của đài France Culture có cho rằng cuộc đối đầu Mỹ - Trung có lẽ sẽ là một lợi thế cho Đài Loan. « Bắc Kinh vẫn sẽ tiếp tục cô lập Đài Loan nhưng cùng lúc còn có bối cảnh quốc tế được đánh dấu bằng cuộc đối đầu Mỹ - Trung. Hơn nữa chính quyền Trump ngày càng đứng về phía Đài Loan. Hoa Kỳ có các thỏa thuận an ninh với Đài Loan thông qua việc bán các loại vũ khí phòng thủ. Và nếu có một cuộc khủng hoảng quân sự ở Đài Loan, Hoa Kỳ có lẽ sẽ can thiệp ». Về điểm này, chuyên gia Richard Bush lưu ý đến thái độ nước đôi của chính quyền Donald Trump khi cho thực hiện cùng một lúc hai chính sách khác nhau trong mối quan hệ với chính quyền bà Thái Anh Văn. « Trong lĩnh vực an ninh và ngoại giao, chính quyền Trump đã đưa ra một số sáng kiến mới, nhưng không hẳn là công khai tất cả, để cải thiện mối quan hệ Hoa Kỳ – Đài Loan và trên thực tế là để mang đến cho Đài Loan nhiều sự tôn trọng và uy tín hơn vì những gì Đài Loan đã làm. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng kinh tế của chính quyền Trump lại không mấy gì sẵn lòng mở ra các cuộc thương lượng về những vấn đề mà Đài Loan mong muốn thật sự xúc tiến, những gì cho phép cải thiện tính cạnh tranh nền kinh tế của Đài Loan và cũng rất có thể mang lại một lợi thế chính trị nữa. Điều này tạo ra một tình huống kỳ lạ : Bộ Quốc Phòng và bộ Ngoại Giao Mỹ xem Đài Loan như là một tác nhân chiến lược, trong khi các bộ ngành kinh tế lại đối xử tệ với vùng lãnh thổ này ». Tình huống này làm dấy lên câu hỏi: Liệu người ta có thể tin tưởng vào chính quyền Washington đến đâu trong bối cảnh chủ nhân Nhà Trắng hiện nay là ông Donald Trump đặt lợi ích của nước Mỹ lên trên hết và luôn có những quyết định khó đoán khó lường ? Nhìn chung, theo quan điểm của ông Richard Bush cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan năm nay trên thực tế là một trưng cầu dân ý về cách tiếp cận của tổng thống Thái Anh Văn đối với Trung Quốc cũng như là đối với Hoa Kỳ. Một cách gián tiếp, đó cũng là một cuộc trưng cầu dân ý về chính sách Trung Quốc của ông Mã Anh Cửu và kết quả thế nào đã được thấy rõ. Trong trước mắt, cử tri Đài Loan thích sự cẩn trọng của bà Thái Anh Văn hơn là chính sách xích lại gần Trung Quốc của ông Mã Anh Cửu.

Voici la baladodiffusion de l'émission Midi info du mercredi 4 septembre 2019 : Hong Kong retire son projet de loi contesté : l'analyse de Jean-Pierre Cabestan de l'Université baptiste de Hong Kong ; Mini remaniement ministériel à Québec et déclaration de principe du Parti Québécois avec le chef intérimaire du parti Pascal Bérubé ; L'ex-candidat libéral dans Saint-Léonard – Saint-Michel Hassan Guillet s'explique ; Grand angle sur l'actualité avec Lise Bissonnette et Yves Boisvert ; Les plus récentes statistiques sur le cancer au Canada avec André Beaulieu de la Société canadienne du cancer.

Voici la baladodiffusion de l'émission Midi info du lundi 19 août 2019 : 11e semaine de manifestation à Hong Kong : analyse de Jean-Pierre Cabestan de l'Université baptiste de Hong Kong ; La CAQ organisera un forum sur la dépendance aux écrans : le ministre délégué à la Santé et aux Servies sociaux Lionel Carmant ; le Britanno-Canadien «Jihadi Jack», perd sa citoyenneté britannique : les explications de Stéphane Leman-Langlois ; Grand angle avec Lise Bissonnette et Yves Boisvert ; Des poissons tropicaux au large de la Nouvelle-Écosse : le point de vue de la chercheuse en écologie marine Lyne Morissette ; Le Louvre impose la réservation pour tous : Nathalie Bondil, directrice générale du Musée des beaux-arts de Montréal.

1ière heure : Hong Kong : le mouvement prodémocratie ne fléchit pas - Entrevue avec Jean-Pierre Cabestan, professeur à l'université baptiste de Hong Kong ; Combattre la prolifération du Myriophylle à épi - Reportage de Myriam Fimbry ; Quel avenir pour les médias en région? - Entrevue avec Colette Brin, directrice du Centre d'études sur les médias; Il y a 20 ans, le détaillant Eaton tirait sa révérence - Rencontre avec l'historienne Éliane Bélec. // 2ème heure : Les Zabbalines, ces champions du recyclage - Reportage de Pascal Michaud; Menace à la biodiversité vu par un ornithologue- Reportage de Janic Tremblay; Les livres rares de la littérature québécoise - Capsule de Frank Desoer; Tokyo, une capitale l’été - Converse avec Marie-Paul Rouleau, journaliste au service international de NHK.

1ière heure : L’Alberta de Jason Kenney en mode offensif - Entrevue de Michel Désautels avec Daniel Béland, directeur de l'Institut d'études canadiennes de l’Université McGill ; La Silicon Valley de l’agriculture - Reportage d’Étienne Leblanc ; Le modèle agricole québécois - Entrevue de Michel Désautels avec Marie-Élise Samson, candidate au doctorat en biologie végétale à l’Université Laval ; En attendant les robots - Entrevue de Michel Désautels avec le sociologue Antonio Casilli. 2ième heure : Volte-face à Hong Kong - Entrevue de Michel Désautels avec Jean-Pierre Cabestan, directeur du Département de science politique de l’Université baptiste de Hong Kong ; Diffusion en continu et algorithmes - Reportage de Janic Tremblay ; La crise politique se poursuit en Algérie - Reportage de Sylvain Desjardins ; Salut l’écrivain ! - Reportage de Michel Désautels avec l’auteur Patrick Emiroglou.

Voici la baladodiffusion de l'émission Midi info du mercredi 12 juin 2019 : Lancement de trois satellites canadiens vers la Constellation RADARSAT avec Steve Iris, de l'Agence spatiale canadienne; Hong Kong : l'examen d'un projet de loi controversé repoussé, l'analyse de Jean-Pierre Cabestan, directeur du département de science politique de l'Université baptiste de Hong Kong; Amendement au projet de loi sur la laïcité pour définir ce qu'est un signe religieux avec Robert Leckey, doyen de la faculté de droit de l'Université McGill; Les pharmaciens pourront prescrire et administrer des vaccins, la réaction du Dr Yves Robert, secrétaire du Collège des médecins du Québec; Le Directeur général des élections du Canada se prépare pour l'automne avec Stéphane Perreault, DGE du Canada; Grand Angle avec Lise Bissonnette et Yves Boisvert.

Pour ce nouveau numéro du Podcast "Comprendre le monde" avec Pascal Boniface, il reçoit Jean-Pierre Cabestan, directeur de recherche au CNRS (Centre national de la recherche scientifique) et professeur à l'Université baptiste de Hong Kong. Le thème abordé cette semaine : "Demain la Chine : démocratie ou dictature ?" L'émission est disponible sur Soundcloud, l'application Podcast, I-Tunes, Youtube, le site internet de l'IRIS, Mediapart et le blog de Pascal Boniface.

Om Kinas ökade inflytande i världen. Varför byggs en ny Sidenväg? Vad krävs för att få låna en panda? Och hur mycket ideologi sipprar med när Kina investerar i unga afrikaner och latinamerikaner? Vad har det kinesiska kommunistpartiet för ambitioner i omvärlden? Ser man till president Xi Jinpings tal från kommunistpartiets kongress i höstas är det både luddigt och tydligt. Han säger där att "man sett ett uppsving i Kinas internationella inflytande, kapacitet att inspirera i världen och makt att forma". Hur gör Kina det? Handlar det inte längre bara om win-win när Kina investerar i världen utan om en tydlig strategi att sprida en positiv bild av Kina som ska bidra till ett maktskifte på den globala arenan? Om man vill försöka förstå Kinas i ambitioner i omvärlden nu så finns det en person att hålla extra koll på: Wang Huning, som i höstas valdes in i politbyråns ständiga utskott. Han beskrivs ofta som "hjärnan" bakom alla de tre senaste presidenterna, som troligen varit med och utarbetat idéerna bakom Kinas dröm om större inflytande. Konflikt ringde upp akademikerna Miles Kahler, Washington University, och Jean-Pierre Cabestan, HKBU, som träffat och jobbat med honom, innan han tog steget in i Partiets slutna cirkel, och Haig Patapan, Griffith University, som försöker förstå hans roll idag. Vad betyder Kinas gigantiska projekt att bygga en ny Sidenväg för landets ambitioner i omvärlden? Kina-kännaren Nadège Rolland kom i år ut med en bok där hon försökte svara på den frågan. Vad innebär det som brukar kallas "Kinas pandadiplomati"? Nästa år har Finland och Danmark blivit lovade pandor. Vad avgör om ett land får låna en panda? Och varför har Sverige ännu inte fått ta emot någon? Hör Kerstin Lundgren, Centerpartiets talesperson i utrikesfrågor, om hot och påtryckningar på svenska politiker som är aktiva i Tibetfrågan. Och Jerker Hellström, Asienexpert på Foi, om varför de universella mänskliga rättigheterna tystas ner när de nordiska länderna knyter allt närmre band till Kina. De senaste åren har ju Kina gjort allt större investeringar både i Afrika och Latinamerika - genom frikostiga lån och generösa gåvor byggs det allt från vägar och hamnar till sportarenor och parlamentsbyggnader. Men frågan är om det kinesiska engagemanget i utvecklingsländer håller sig strikt affärsmässigt eller om det sipprar in ideologi och inflytande i de allt tätare relationerna. Radions Latinamerikakorrespondent Lotten Collin träffar den colombianska journalisten Dominique Rodriguez och Camilo Rozo, Colombias arbetsministerium, som varit på en kunskapsresa i Kina finansierad av det kommunistiska ungdomsförbundet. Hör också Benjamin Creutzfeldt, sinolog, specialiserad på relationerna mellan Kina och Latinamerika. Programledare: Robin Olin robin.olin@sverigesradio.se Producent: Anja Sahlberg anja.sahlberg@sverigesradio.se

1ière heure : Madrid impose sa loi en Catalogne qui est extrêmement divisée - Reportage de Sylvain Desjardins à Barcelone ; La bataille des urnes - Entrevue de Michel Désautels avec Xavier Arbos Marin, professeur de droit constitutionnel à l’Université de Barcelone ; Manifestations anti-immigration au Tennessee - Reportage de Janic Tremblay ; En Chine, le leader Xi Jinping resserre son emprise - Entrevue de Michel Désautels avec le directeur du Département de Science politique de l’Université baptiste de Hongkong, Jean-Pierre Cabestan ; Le Québec par ses enfants, une sociologie historique - Entrevue de Michel Désautels avec le sociologue et auteur André Turmel. 2ième heure : Quand travail rime avec bonheur - Reportage de Janic Tremblay en Suède et au Danemark ; La dictature du travail - Reportage de Michel Labrecque en Corée du Sud ; Le travail en profonde mutation - Entrevue de Michel Désautels avec la sociologue française Dominique Méda.

Jean-Pierre Cabestan, ''China's New Foreign Policy Priorities'' Centre for International Policy Studies, University of Ottawa, October 7, 2015. Since Xi Jinping came to power in late 2012, China’s foreign and security policy has become more assertive by the day. Aiming to turn China into a global leader and full-fledged naval power, the new Chinese leadership is clearly prepared to take more risks in order to challenge the U.S. domination of the Western Pacific and return “Asia to the Asians”. Simultaneously, the Xi administration has become more active on the world stage, trying to appear not only as a challenger to the status quo but also a builder of new international norms. As its economic growth slows and its reform plan faces fresh challenges, can China deliver as much as it has promised? Can it really reshape the world economic order, lead the reorganisation of Asia’s diplomatic and security order, and replace the U.S. as the hegemon of East Asia and the Western Pacific? Are the U.S. and its Asian allies (particularly Japan) ready to let this happen? Is Obama’s ‘rebalancing’ strategy an appropriate response to China’s new ambitions? And what other actors can contribute to peace, stability and prosperity in the region? Jean-Pierre Cabestan is Professor and Head of the Department of Government and International Studies, Hong Kong Baptist University. He is also Director General of the European Union Academic Programme in Hong Kong, as well as associate researcher at the Asia Centre, Paris and at the French Centre for Research on Contemporary China in Hong Kong. His most recent books include La politique internationale de la Chine. Entre intégration et volonté de puissance; China and the Global Financial Crisis. A Comparison with Europe (co-edited with Jean-François Di Meglio & Xavier Richet); Secessionism and Separatism in Europe and Asia. To have a state of one’s own (co-edited with Aleksandar Pavkovic); Le système politique chinois. Un nouvel équilibre autoritaire; and Political Changes in Taiwan Under Ma Ying-jeou. Partisan Conflict, Policy Choices, External Constraints and Security Challenges (co-edited with Jacques deLisle).