Podcasts about rfi ph

Mỗi lần đến dịp lễ lạc hay ăn mừng sinh nhật, các hộ gia đình ở Pháp thường hay tặng cho nhau thời trang mỹ phẩm, sách in truyện tranh, smartphone hay hàng công nghệ ….. Riêng trong ngành xuất bản, một trong những món quà tặng phổ biến vẫn là các tựa sách về nghệ thuật ẩm thực và đặc biệt hơn nữa là sách dạy nấu ăn. Tại Pháp, gương mặt thành công nhất trong lãnh vực này chính là đầu bếp kiêm nhà nhiếp ảnh Jean-François Mallet. Năm nay 58 tuổi, Jean-François Mallet sinh trưởng tại Montargis, vùng thung lũng sông Loire. Từ thời còn nhỏ, anh có hai niềm đam mê nấu ăn và chụp ảnh. Trong những năm tháng đầu đời, anh chọn nghề đầu bếp và ghi tên theo học các trường dạy nấu ăn nổi tiếng nhất. Sau khi đậu thủ khoa trường ẩm thực Ferrandi (hạng nhất trên số 2.000 thí sinh), anh bắt đầu làm việc với các đầu bếp trứ danh như Joël Robuchon, Michel Kéréver hay Michel Rostang ….. Nhớ lại giai đoạn này, anh vẫn còn giữ nguyên quyển sách của thầy Joël Robuchon với hàng chữ ký tặng dành cho cậu học trò giỏi nhất của ông.Dung hòa hai đam mê : nấu ăn và chụp ảnh Mặc dù có tài nấu ăn, nhưng Jean-François Mallet không nhắm tới chuyện kinh doanh nhà hàng hay nuôi mộng đoạt sao Michelin. Thục ra, anh muốn dung hòa cả hai niềm đam mê đầu đời của mình, chính cũng vì thế anh dần chuyển sang khai thác nghề chụp ảnh. Một cách tài tình, anh đã thực hiện nhiều bài phóng sự nhiếp ảnh cho các tạp chí Pháp như Saveurs, Géo hay Paris Match ….. Với thời gian, anh gầy dựng uy tín của một người giỏi nấu ăn và có tài chụp ảnh, không chỉ món ăn ở trên đĩa mà còn gợi lên được không gian văn hóa ở xung quanh.Từ việc chụp ảnh đến chuyện xuất bản sách, chỉ có một bước nhỏ, nhưng bản thân anh cũng không thể ngờ rằng sách của anh sẽ bán chạy như thế. Quyển sách « Simplissime » gồm 100 công thức nấu ăn « Cực kỳ đơn giản » do nhà xuất bản Hachette phát hành, lập kỷ lục số bán với hơn 3 triệu bản. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, anh Jean-François Mallet trước hết giải thích vì sao « sách ẩm thực » lại thịnh hành đến như vậy :Theo tôi, ẩm thực luôn có một vai trò quan trọng trong xã hội Pháp. Người ta thường hay nói về nước Pháp như một cường quốc ẩm thực với nhiều đầu bếp nổi tiếng trên thế giới, nhưng bên cạnh đó còn có chuyện ăn uống thường ngày, người tiêu dùng ở Pháp thường quan tâm đến chuyện đi chợ mua thực phẩm cũng như dành một chút thời gian để nấu các món ăn gia đình. Và dĩ nhiên là khi nấu các món ăn vào những ngày cuối tuần hay khi có dịp quây quần lại với nhau, chung vui với bạn bè hay người thân, thì các hộ gia đình Pháp thường hay chọn những món đơn giản như thịt bò hầm cà rốt, cánh gà chiên hay đùi gà quay, mì sợi trộn phô mai hay khoai tây đút lò ….. Người tiêu dùng tìm thấy các món ăn này trên mạng hay trong những quyển sách chuyên về các món dễ làm.Trong thời gian gần đây, đâu là những tựa sách chuyên về ẩm thực bán chạy nhất và các quyển sách này chủ yếu nhắm vào những thành phần độc giả nào. Tác giả Jean-François Mallet cho biết :Nhiều độc giả không chỉ hưởng ứng sách do tôi viết, mà còn mua khá nhiều quyển sách của giới đầu bếp trứ danh. Ở đây, có thể phân biệt thành nhiều đối tượng bạn đọc khác nhau. Có người mua sách để học cách nấu ăn, có người mua sách chủ yếu để làm quà tặng. Cũng có người mua sách để làm kỷ niệm, để nhớ lại một quán ăn hay một đầu bếp nổi tiếng mà họ từng có dịp trải nghiệm. Ngoài ra, có một thành phần độc giả mà ít ai nghĩ tới, đó là những người muốn trở thành đầu bếp chuyên nghiệp, họ đang được đào tạo trong các trường dạy nấu ăn, để phục vụ trong ngành nhà hàng khách sạn. Những quyển sách của các bậc thầy trứ danh giống như những quyển cẩm nang giúp cho họ trao dồi tay nghề, tìm thêm những ý tưởng sáng tạo.« Simplissime » lập kỷ lục số bán với hơn 3 triệu bản« Tủ sách » ẩm thực có đến hàng trăm tựa đủ loại, vậy thì loại nào được độc giả Pháp hưởng ứng nhiều nhất. Phải chăng đó là các loại sách hướng dẫn tiện dụng, các quyển sách minh họa của các đầu bếp có sao Michelin, hay đơn thuần hơn nữa, các quyển sách nói về các món ăn truyền thống, có từ nhiều đời qua. Đầu bếp Jean-François Mallet nhận xét :Sau một thời gian cho phát hành nhiều quyển sách, tôi nhận thấy rằng người tiêu dùng ở Pháp thực sự có một nhu cầu khá giản dị. Họ muốn tìm những món dễ nấu ở nhà không công phu mà cũng chẳng tốn qua nhiều tiền, nhưng quan trọng hơn nữa là các thành phần chế biến không nằm ở đâu xa mà lại được bán ngoài siêu thị gần nhà. Yếu tố này giúp tiết kiệm tiền và thời gian di chuyển. Quyển sách « Simplissime » của tôi đáp ứng đúng nhu cầu này của người tiêu dùng. Một quyển sách mang tính « thực dụng » có thể được dùng thường xuyên chứ không nên để quên trên kệ sách như một vật trang trí. (4'12) Trên thị trường xuất bản Pháp, có khá nhiều tựa sách nhắm vào thành phần bạn đọc yêu thích các quyển sách tuyệt đẹp với lối in ấn công phu, cách thiết kế cầu kỳ, ảnh chụp in trên giấy bóng loáng ngoạn mục bắt mắt, lộng lẫy màu sắc. Đối tượng này mua sách ẩm thực như một tác phẩm thủ công, một vật dụng trang trí nghệ thuật. Họ mua tặng phẩm xinh xắn để làm quà biếu cho bạn bè người thân, thậm chí có nhiều bạn đọc chuyên sưu tầm các loại sách như vậy, các tựa sách đắt tiền « sang trọng » dành cho dòng ẩm thực cầu kỳ nếu không nói là cao cấp. Tôi lại có một chủ trương khác, tôi khuyến khích bạn đọc nên xem qua những quyển sách mà tôi gọi là thường ngày, đọc vài trang khi có nhu cầu chứ không cần đọc từ đầu đến cuối. Trong gia đình, mẹ tôi được bà ngoại tặng cho quyển sách « Je sais cuisiner » (Tôi biết nấu ăn) của tác giả Ginette Mathiot được in lần đầu tiên vào năm 1932. Cho tới giờ này, mẹ tôi còn dùng quyển sách này và tôi cũng thường dùng ở nhà một quyển như vậy. Có khá nhiều món ăn do tính đơn giản nên ít thay đổi so với công thức được tìm thấy trên mạng.Trên đà thành công này, đầu bếp kiêm nhà nhiếp ảnh Jean-François Mallet tiếp tục cho ra mắt nhiều quyển sách chủ đề khác liệt kê những công thức nấu ăn tùy theo túi tiền, theo mùa, trào lưu hoặc « trường phái » (ăn chay végétarien hay ăn thịt cá chỉ một lần trong ngày flexitarien) …. Sở dĩ tủ sách « Simplissime » (hơn 40 quyển) của Jean-François Mallet thành công, là vì anh biết đánh trúng tâm lý của độc giả ở Pháp, tiết kiệm tiền cũng như thời gian. Tác giả này trở thành một hiện tượng trong ngành xuất bản, nhờ biết cập nhật những công thức nấu ăn vô cùng dễ làm, cực kỳ đơn giản.

Mỗi lần đến dịp lễ lạc hay ăn mừng sinh nhật, các hộ gia đình ở Pháp thường hay tặng cho nhau thời trang mỹ phẩm, sách in truyện tranh, smartphone hay hàng công nghệ ….. Riêng trong ngành xuất bản, một trong những món quà tặng phổ biến vẫn là các tựa sách về nghệ thuật ẩm thực và đặc biệt hơn nữa là sách dạy nấu ăn. Tại Pháp, gương mặt thành công nhất trong lãnh vực này chính là đầu bếp kiêm nhà nhiếp ảnh Jean-François Mallet. Năm nay 58 tuổi, Jean-François Mallet sinh trưởng tại Montargis, vùng thung lũng sông Loire. Từ thời còn nhỏ, anh có hai niềm đam mê nấu ăn và chụp ảnh. Trong những năm tháng đầu đời, anh chọn nghề đầu bếp và ghi tên theo học các trường dạy nấu ăn nổi tiếng nhất. Sau khi đậu thủ khoa trường ẩm thực Ferrandi (hạng nhất trên số 2.000 thí sinh), anh bắt đầu làm việc với các đầu bếp trứ danh như Joël Robuchon, Michel Kéréver hay Michel Rostang ….. Nhớ lại giai đoạn này, anh vẫn còn giữ nguyên quyển sách của thầy Joël Robuchon với hàng chữ ký tặng dành cho cậu học trò giỏi nhất của ông.Dung hòa hai đam mê : nấu ăn và chụp ảnh Mặc dù có tài nấu ăn, nhưng Jean-François Mallet không nhắm tới chuyện kinh doanh nhà hàng hay nuôi mộng đoạt sao Michelin. Thục ra, anh muốn dung hòa cả hai niềm đam mê đầu đời của mình, chính cũng vì thế anh dần chuyển sang khai thác nghề chụp ảnh. Một cách tài tình, anh đã thực hiện nhiều bài phóng sự nhiếp ảnh cho các tạp chí Pháp như Saveurs, Géo hay Paris Match ….. Với thời gian, anh gầy dựng uy tín của một người giỏi nấu ăn và có tài chụp ảnh, không chỉ món ăn ở trên đĩa mà còn gợi lên được không gian văn hóa ở xung quanh.Từ việc chụp ảnh đến chuyện xuất bản sách, chỉ có một bước nhỏ, nhưng bản thân anh cũng không thể ngờ rằng sách của anh sẽ bán chạy như thế. Quyển sách « Simplissime » gồm 100 công thức nấu ăn « Cực kỳ đơn giản » do nhà xuất bản Hachette phát hành, lập kỷ lục số bán với hơn 3 triệu bản. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, anh Jean-François Mallet trước hết giải thích vì sao « sách ẩm thực » lại thịnh hành đến như vậy :Theo tôi, ẩm thực luôn có một vai trò quan trọng trong xã hội Pháp. Người ta thường hay nói về nước Pháp như một cường quốc ẩm thực với nhiều đầu bếp nổi tiếng trên thế giới, nhưng bên cạnh đó còn có chuyện ăn uống thường ngày, người tiêu dùng ở Pháp thường quan tâm đến chuyện đi chợ mua thực phẩm cũng như dành một chút thời gian để nấu các món ăn gia đình. Và dĩ nhiên là khi nấu các món ăn vào những ngày cuối tuần hay khi có dịp quây quần lại với nhau, chung vui với bạn bè hay người thân, thì các hộ gia đình Pháp thường hay chọn những món đơn giản như thịt bò hầm cà rốt, cánh gà chiên hay đùi gà quay, mì sợi trộn phô mai hay khoai tây đút lò ….. Người tiêu dùng tìm thấy các món ăn này trên mạng hay trong những quyển sách chuyên về các món dễ làm.Trong thời gian gần đây, đâu là những tựa sách chuyên về ẩm thực bán chạy nhất và các quyển sách này chủ yếu nhắm vào những thành phần độc giả nào. Tác giả Jean-François Mallet cho biết :Nhiều độc giả không chỉ hưởng ứng sách do tôi viết, mà còn mua khá nhiều quyển sách của giới đầu bếp trứ danh. Ở đây, có thể phân biệt thành nhiều đối tượng bạn đọc khác nhau. Có người mua sách để học cách nấu ăn, có người mua sách chủ yếu để làm quà tặng. Cũng có người mua sách để làm kỷ niệm, để nhớ lại một quán ăn hay một đầu bếp nổi tiếng mà họ từng có dịp trải nghiệm. Ngoài ra, có một thành phần độc giả mà ít ai nghĩ tới, đó là những người muốn trở thành đầu bếp chuyên nghiệp, họ đang được đào tạo trong các trường dạy nấu ăn, để phục vụ trong ngành nhà hàng khách sạn. Những quyển sách của các bậc thầy trứ danh giống như những quyển cẩm nang giúp cho họ trao dồi tay nghề, tìm thêm những ý tưởng sáng tạo.« Simplissime » lập kỷ lục số bán với hơn 3 triệu bản« Tủ sách » ẩm thực có đến hàng trăm tựa đủ loại, vậy thì loại nào được độc giả Pháp hưởng ứng nhiều nhất. Phải chăng đó là các loại sách hướng dẫn tiện dụng, các quyển sách minh họa của các đầu bếp có sao Michelin, hay đơn thuần hơn nữa, các quyển sách nói về các món ăn truyền thống, có từ nhiều đời qua. Đầu bếp Jean-François Mallet nhận xét :Sau một thời gian cho phát hành nhiều quyển sách, tôi nhận thấy rằng người tiêu dùng ở Pháp thực sự có một nhu cầu khá giản dị. Họ muốn tìm những món dễ nấu ở nhà không công phu mà cũng chẳng tốn qua nhiều tiền, nhưng quan trọng hơn nữa là các thành phần chế biến không nằm ở đâu xa mà lại được bán ngoài siêu thị gần nhà. Yếu tố này giúp tiết kiệm tiền và thời gian di chuyển. Quyển sách « Simplissime » của tôi đáp ứng đúng nhu cầu này của người tiêu dùng. Một quyển sách mang tính « thực dụng » có thể được dùng thường xuyên chứ không nên để quên trên kệ sách như một vật trang trí. (4'12) Trên thị trường xuất bản Pháp, có khá nhiều tựa sách nhắm vào thành phần bạn đọc yêu thích các quyển sách tuyệt đẹp với lối in ấn công phu, cách thiết kế cầu kỳ, ảnh chụp in trên giấy bóng loáng ngoạn mục bắt mắt, lộng lẫy màu sắc. Đối tượng này mua sách ẩm thực như một tác phẩm thủ công, một vật dụng trang trí nghệ thuật. Họ mua tặng phẩm xinh xắn để làm quà biếu cho bạn bè người thân, thậm chí có nhiều bạn đọc chuyên sưu tầm các loại sách như vậy, các tựa sách đắt tiền « sang trọng » dành cho dòng ẩm thực cầu kỳ nếu không nói là cao cấp. Tôi lại có một chủ trương khác, tôi khuyến khích bạn đọc nên xem qua những quyển sách mà tôi gọi là thường ngày, đọc vài trang khi có nhu cầu chứ không cần đọc từ đầu đến cuối. Trong gia đình, mẹ tôi được bà ngoại tặng cho quyển sách « Je sais cuisiner » (Tôi biết nấu ăn) của tác giả Ginette Mathiot được in lần đầu tiên vào năm 1932. Cho tới giờ này, mẹ tôi còn dùng quyển sách này và tôi cũng thường dùng ở nhà một quyển như vậy. Có khá nhiều món ăn do tính đơn giản nên ít thay đổi so với công thức được tìm thấy trên mạng.Trên đà thành công này, đầu bếp kiêm nhà nhiếp ảnh Jean-François Mallet tiếp tục cho ra mắt nhiều quyển sách chủ đề khác liệt kê những công thức nấu ăn tùy theo túi tiền, theo mùa, trào lưu hoặc « trường phái » (ăn chay végétarien hay ăn thịt cá chỉ một lần trong ngày flexitarien) …. Sở dĩ tủ sách « Simplissime » (hơn 40 quyển) của Jean-François Mallet thành công, là vì anh biết đánh trúng tâm lý của độc giả ở Pháp, tiết kiệm tiền cũng như thời gian. Tác giả này trở thành một hiện tượng trong ngành xuất bản, nhờ biết cập nhật những công thức nấu ăn vô cùng dễ làm, cực kỳ đơn giản.

Trong cuộc bỏ phiếu vòng một ngày 04/05/2025, ứng viên tổng thống George Simion, lãnh đạo đảng cực hữu Liên minh Đoàn kết Rumani (AUR), theo xu hướng chủ nghĩa dân tộc, đã về đầu với 41% số phiếu. Ông sẽ đối đầu với ứng viên cánh trung, ủng hộ châu Âu, Nicusor Dan, thị trưởng Bucarest, vào ngày 18/5. Một cuộc đọ sức sẽ được Washington và Bruxelles, thậm chí cả Matxcơva theo dõi chặt chẽ. Những đòn sét đánhChiến thắng áp đảo này của ông George Simion được cho như là một đòn sét đánh vào cánh trung tại Rumani nói riêng và trong Liên Hiệp Châu Âu nói chung. Việc Tòa Bảo Hiến Rumani hồi cuối tháng 12/2024 hủy kết quả cuộc bầu cử vòng một diễn ra một tháng trước đó đã không ngăn cản được đà tiến của phe cực hữu chủ trương bài châu Âu, chống viện trợ quân sự Ukraina, mang nặng chủ nghĩa dân tộc, chủ quyền quốc gia.Nhưng có lẽ, cú sốc chính trị đầu tiên là vào ngày 24/11/2024. Ứng viên đảng cực hữu Calin Georgescu, một nhân vật ít có tiếng tăm, chủ trương thân Nga, bài Do Thái, chống tiêm ngừa Covid, đã gây bất ngờ khi về đầu vòng một bầu cử tổng thống với gần 23% lá phiếu ủng hộ. Một cú sốc lớn cho các đảng truyền thống, thay phiên nhau cầm quyền tại Rumani kể từ khi chế độ cộng sản sụp đổ vào cuối những năm 1980.Đòn sét đánh thứ hai là vào tháng 12/2024, hai ngày trước khi diễn ra vòng hai cuộc bỏ phiếu, đối đầu giữa Georgescu và một ứng viên ủng hộ châu Âu, tòa Bảo Hiến Rumani ra phán quyết rằng quy trình bầu cử đã bị vi phạm và do vậy phải hủy bỏ.Và đến ngày 11/03/2025, hai tháng trước khi tổ chức lại vòng một bầu cử, Ủy ban Bầu cử thông báo loại ông Calin Georgescu khỏi cuộc tranh cử tổng thống. Ông bị chỉ trích là đã có những phát biểu phê phán việc Rumani gia nhập châu Âu và NATO, được hưởng lợi từ những can thiệp bất hợp pháp từ Nga, bao gồm cả các chiến dịch gây ảnh hưởng trên Tik Tok. Cuối tháng 2/2025, Georgescu đã bị cảnh sát bắt giữ và bị buộc 6 tội danh, bao gồm cáo buộc âm mưu chống lại an ninh Nhà nước.Lạm phát, nạn tham nhũng : Sự bất tài của các đảng truyền thốngCuộc bầu cử tổng thống 2025 diễn ra vào lúc Rumani, với hơn 19 triệu dân, quốc gia đông dân nhất tại Đông Âu, đang phải đối mặt với tình hình kinh tế khó khăn. Thoát khỏi chế độ cộng sản vào cuối những năm 1980, gia nhập NATO vào năm 2004 và Liên Hiệp Châu Âu năm 2007, Rumani vẫn nằm trong số các nước thành viên Liên Âu nghèo nhất.Lạm phát tăng cao, nạn tham nhũng trầm kha là những yếu tố khiến người dân mất niềm tin vào giới chính trị gia, đồng thời lên án sự thụ động của họ. Trong chương trình Địa Chính Trị, nhà báo Florentin Cassonnet, làm việc cho tờ Courrier des Balkans, ghi nhận :« Có một cảm giác bất an lớn sau 20 năm gia nhập Liên Âu. Ngày nay người dân Rumani bắt đầu nhìn sự việc với một góc nhìn lo lắng nhiều hơn so với năm 2007, thời điểm họ gia nhập Liên Âu. Vào lúc đó, việc gia nhập Liên Hiệp Châu Âu được xem như là một liều thuốc chữa bách bệnh. Giờ đây, đối với một bộ phận người dân, khi xem xét lại sự việc, họ nhận thấy rằng Liên Hiệp Châu Âu không đồng nghĩa với sự giầu có. Bởi vì có việc mở cửa thị trường, bãi bỏ các quy định về kinh tế, và nhiều người cảm thấy dễ bị tổn thương. Rồi còn có sự cạnh tranh giữa người này với người khác làm mất đi sự đoàn kết giữa họ với nhau. »Nếu như việc Tòa Bảo Hiến hủy bỏ kết quả vòng một bầu cử tổng thống tháng 11/2024 và cấm ông Calin Georgescu ra tranh cử đã khiến những người ủng hộ ông bất bình, ồ ạt xuống đường phản đối, cuộc khủng hoảng bầu cử tại Rumani còn làm nổi rõ sự cạnh tranh giữa « liên minh Trump và Putin để chống lại phe theo chủ nghĩa trung dung ở châu Âu » theo như ghi nhận của trang Politico ngày 10/03/2025.Vai trò của Tik TokRumani có một vị trí địa chiến lược quan trọng đối với Liên Hiệp Châu Âu, nhất là từ khi chiến tranh Ukraina bùng nổ. Quốc gia Đông Âu này có 600 km đường biên giới chung với Ukraina, và hiện là điểm trung chuyển quan trọng cho các thiết bị quân sự phương Tây gởi đến Kiev. Rumani sắp tiếp nhận căn cứ hải quân lớn nhất của NATO tại châu Âu, hiện đang trong quá trình xây dựng.Trong tầm nhìn này, Rumani đang trở thành một địa bàn cho cuộc chiến hỗn hợp do Nga tiến hành. Cuộc bầu cử tổng thống Rumani cũng nằm trong chiến lược gây bất ổn của Nga. Chiến dịch này đều được thực hiện qua Tik Tok, ứng dụng được sử dụng rộng rãi nhất tại Rumani.Theo trang Le Devoir ngày 03/05/2025, trên Tik Tok, những người gây ảnh hưởng dường như đã giúp thao túng cử tri bằng cách chia sẻ rộng rãi các nội dung ủng hộ Nga do các bot đăng tải và có lợi cho ứng cử viên Calin Georgescu. Bà Silvia Marton, giảng viên trường đại học Khoa học Chính trị tại Bucarest, xác nhận kết luận của một số nhà quan sát hiểu rõ vấn đề này, cho biết các tuyên truyền chống hệ thống dường như có sự hỗ trợ gián tiếp của các cựu quân nhân, các lãnh đạo doanh nghiệp có lợi ích ở Nga, cũng như các thành viên của Giáo hội Chính thống giáo.Putin : Mẫu người của truyền thống, biểu tượng cho nam tínhVì sao đông đảo cử tri tại Rumani, một nước thành viên NATO, lại tỏ ra thân Nga, ủng hộ Putin ? Chiến tranh Ukraina là yếu tố quan trọng trong cảm nhận của người dân Rumani. Tại những vùng giáp biên với Ukraina, việc thường xuyên được nhận báo động nhiều lần trong tuần, nguy cơ các mảnh vỡ tên lửa hay drone rớt xuống từ trên không khiến cảm giác bất an, lo lắng và mong mỏi một nền hòa bình bền vững ngày càng lớn.Georgescu khi vận động tranh cử từng tuyên bố rằng thắng lợi bầu cử của ông là một thắng lợi hòa bình. Thế nên, theo quan điểm của giáo sư danh dự Catherine Durandin, trong chương trình Địa Chính Trị trên đài RFI Pháp ngữ,  « ông Putin đại diện cho mẫu người đàn ông của chiến thắng, có các giá trị gia đình truyền thống, chính thống (..) Vì vậy, có một sự thu hút đối với một người của hòa bình, vì ông Putin được coi là người của hòa bình, Macron là người của chiến tranh, và Liên Hiệp Châu Âu thì đang tranh luận về chiến tranh. Theo tôi, điều này rất quan trọng như một sự thao túng hình ảnh, một kiểu làm tỏa sáng quyền lực bên ngoài hệ thống nghị viện. »Trump – Putin bắt tay để chống Bruxelles ?Nhưng không chỉ có Nga ra sức tác động lên bầu cử Rumani. Sau khi có thông báo hủy kết quả vòng một và tổ chức lại cuộc bỏ phiếu, nhà tỷ phú Mỹ Elon Musk đã đăng hàng chục tweet lên án nhà nước Rumani là chuyên chế và bày tỏ ủng hộ Georgescu. Phó tổng thống Mỹ J. D. Vance dạy cho các nước đồng minh một « bài học » dân chủ tại Hội nghị An ninh Munich khi lấy Rumani làm ví dụ điển hình:« Nếu nền dân chủ của quý vị có thể bị phá hủy chỉ vì vài trăm ngàn đô la tiền quảng cáo kỹ thuật số do một quốc gia nước ngoài chi trả, thì nền dân chủ đó ngay từ đầu đã không vững mạnh rồi. Sẽ không có sự an toàn nếu một người sợ ý kiến ​​của chính người dân nước mình. »Theo giới quan sát, Rumani đang đối đầu với một trục Trump – Putin liên quan đến việc thúc đẩy tư tưởng sức mạnh nam giới. Một hệ tư tưởng mà ngày càng nhiều người Rumani tuân theo và cũng khiến họ nhìn Vladimir Putin dưới một góc độ khác, như bà Catherine Durandin giải thích ở trên.Nhưng có lẽ trên hết, đối với Matxcơva cũng như đối với Washington thời Trump 2.0, Rumani dường như là một quân cờ trong cuộc chơi quyền lực chống Bruxelles. Sự co cụm theo chủ nghĩa dân tộc được Trump và Putin kích động không có gì là mới, nhưng với việc Rumani có một nhà lãnh đạo có cùng quan điểm với họ, châu Âu khó mà nói cùng một tiếng nói, nhất là về hồ sơ Ukraina,.Trên đài ARTE, Aurélien Duchene, cố vấn địa chính trị, nhận xét :« Nỗ lực can thiệp lớn này của Nga chính là ý tưởng cho rằng sau Hungary và Slovakia, Rumani có thể là một quân cờ domino dễ đổ. Mục tiêu tiếp theo là Hy Lạp chẳng hạn. Chính quyền Trump cũng có cách nhìn tương tự về Rumani, nghĩa là xem nước này như một quân cờ tiềm tàng để chia rẽ sự đoàn kết của châu Âu, ví dụ như để ngăn chặn những nỗ lực nhằm giải phóng quốc phòng châu Âu khỏi sự giám hộ của Mỹ. »Dù vậy, các nhà quan sát đều có chung nhận xét : « Mê » Nga không có nghĩa là Rumani sẽ rời bỏ NATO, ngả hẳn theo Matxcơva. « Thân thiện với Putin, Hòa bình với Nga nhưng Bảo đảm an ninh vẫn là Mỹ », đây có lẽ cũng là mong mỏi của khoảng 41% cử tri ủng hộ ứng viên cực hữu Georges Simion, người ủng hộ tư tưởng của Trump, đã về đầu cuộc bỏ phiếu ngày 04/05/2025.

Được biết đến với những bức hình dọc sông Mêkông, nhiếp ảnh gia, nhà báo ảnh người Pháp gốc Việt vẽ lại hành trình hơn 30 năm sự nghiệp, qua cuốn sách « Kurdistan, mon ami », kể về vùng đất xa lạ, nhưng gần gũi, khiến ông chia sẻ những đau thương với một dân tộc Kurd phải chịu nhiều mất mát vì chiến tranh, xung đột. Sinh ra tại Paksé, Lào, nhiếp ảnh gia người người Pháp gốc Việt Lâm Đức Hiền, được biết đến qua những tấm ảnh được đăng trên những tờ báo lớn của Pháp như Libération, Le Monde hay Paris Match. Ông cũng giành được nhiều giải thưởng về nhiếp ảnh tại Pháp đặc biệt là giải quán quân Word Press Photo cho bộ ảnh « Gens d'Irak » - Những người dân Irak.Vào cuối năm 2024, ông đã cho ra mắt độc giả tại Pháp cuốn « Kurdistan, mon ami » - « Kurdistan, người bạn của tôi », kể về những gắn bó của ông với mảnh đất chịu nhiều đau thương, nơi mà ông đặt chân đến cách nay 30 năm trong những ngày đầu sự nghiệp nhiếp ảnh. Với lối kể chuyện chậm rãi, tái hiện ký ức về cuộc gặp gỡ với người dân Irak, xen kẽ với những bức ảnh khó tả, cuốn sách là những đồng cảm của một « thuyền nhân » với dân tộc Kurdistan phải đi tị nạn, chốn chạy xung đột, chiến tranh, như một cách để « kể cho thế giới » về một dân tộc « chẳng ai quan tâm », về những nỗi đau ẩn giấu trong thế giới « Nghìn lẻ một đêm ».RFI Pháp ngữ đã có dịp phỏng vấn ông về cuốn sách có thể nói là đánh dấu 30 năm sự nghiệp nhiếp ảnh của người con sông Mêkông, ban Tiếng Việt  xin trích dịch.***Cuốn sách  « Kurdistan, mon ami », được giới thiệu như là một tác phẩm kể về hơn 30 năm làm nhiếp ảnh, báo ảnh của ông. Ông có thể giải thích lý do tại sao không ?Lâm Đức Hiền: Lần đầu tiên tôi đến Kurdistan cách nay hơn 30 năm. Đó là vào năm 1991, trong một chuyến đi hỗ trợ nhân đạo sau cuộc thảm sát người Kurd của Saddam Hussein. Lúc đó, tôi khám phá một dân tộc phải trả qua nhiều đau đớn, nhưng họ kiên cường và có khả năng phục hồi to lớn. Những chiến binh Peshmergas đã bảo vệ tôi, cho phép tôi làm việc, chụp ảnh họ. Tôi ở đó gần một năm, và vài năm sau đó, tôi trở thành nhiếp ảnh gia và tiếp tục quay lại thường xuyên.Tôi cũng đã suýt chết nhiều lần. Một lần trong vụ tai nạn xe hơi, nhưng người Kurd đã cứu tôi. Một lần khác, khi chế độ Hussein sụp đổ, tôi bị rơi vào giữa làn đạn của quân khủng bố al-Qaeda và quân đội Hoa Kỳ.Vào năm 2013, trong một lần đi làm phóng sự, tôi đã có một trải nghiệm đặc biệt đáng sợ, khiến tôi quyết định ngừng đưa tin về chiến tranh, và phải mất 10 năm sau, tôi mới có thể chữa lành vết thương và quay lại với nhiếp ảnh.Tuy nhiên, mối liên hệ với người Kurd vẫn mạnh mẽ, thôi thúc tôi quay lại để tìm những người tôi đã chụp ảnh vào năm 1991, tìm hiểu về họ, hiện giờ ra sao. Cuối cùng, tôi quyết định kể câu chuyện của họ thông qua một cuốn sách.Trong cuốn sách, ông đề cập đến những cuộc chạm trán quyết liệt, cũng như những cuộc gặp đáng nhớ, kết bạn với những người Kurd, mà một trong số họ đã trở thành những nhân vật quan trọng. Những mối liên hệ này đã ảnh hưởng thế nào đến công việc và tầm nhìn của ông về Kurdistan? Lâm Đức Hiền: Năm 2015, trong một lần làm việc cho tờ Le Monde, tôi vô tình đến chiến tuyến giữa người Kurd và tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo Daech. Một chiến binh người Kurd trẻ tuổi đã hỏi tôi rằng đây có phải lần đầu tiên tôi đến Kurdistan không. Tôi cười và trả lời: "Không, trước khi cậu sinh ra, thì tôi đã ở đây rồi."Khi tôi cho cậu ấy xem những bức ảnh cũ của tôi từ năm 1991, chỉ huy của cậu ấy nhận ra rằng tôi đã chụp ảnh người đàn ông hiện trở thành bộ trưởng Quốc Phòng Kurdistan. Từ thời điểm đó, người này đã hỗ trợ tôi tất nhiều, đưa tôi đến những nơi đặc biệt, để thực hiện cuốn sách về người Kurd, về một dân tộc không được ai quan tâm. Dần dần, tôi tìm thấy những người mà tôi đã chụp ảnh nhiều thập kỷ trước. Có những người tị nạn trở thành mục sư, có những chiến binh trở thành nhà lãnh đạo. Cuốn sách này kể lại câu chuyện về họ, về những thay đổi của những người Kurd trong hơn 3 thập kỷ qua.Cuốn sách của ông không chỉ nói về những tác động của chiến tranh, mà còn về cuộc sống thường nhật của người Kurd, về sự kiên cường của dân tộc này. Ông có thể giải thích về cách tiếp cận này được không ?Lâm Đức Hiền:Tôi không muốn cuốn sách của mình thành một bản ghi chép, báo cáo về chiến tranh. Kurdistan không chỉ có chiến tranh, mà còn có những tái thiết, cuộc sống vẫn tiếp diễn.Tôi đã theo dõi một số người trong 30 năm. Ví dụ, một chiến binh Kurd đã cứu mạng tôi và nay, là một nông dân. Một người mà tôi chụp ảnh khi còn nhỏ, nay đã trở thành thủ tướng, và tổng thống. Cũng có một gia đình, vào năm 1991, họ sống trong một hang động tuyết, nay có một căn nhà và khu vườn. Đó là những câu chuyện mang lại linh hồn cho cuốn sách của tôi. Ngoài ra, tôi cũng chụp những phong cảnh của Kurdistan, những ngọn núi phủ tuyết, gợi nhớ đến Thụy Sĩ, những cánh đồng hoa,…, mà đằng sau vẻ đẹp đó, là những vùng đất bị tàn phá bởi chiến tranh, mà mỗi bước chân đều đầy rẫy những hiểm nguy.Tôi cũng muốn người Kurd đọc được cuốn sách này. Vì vậy tôi đã yêu cầu dịch sang tiếng của họ, để họ có thể nhận thấy mình trong lịch sử của Kurdistan, và nói rằng « đó là ký ức của chúng tôi ».Liệu trải nghiệm từng là thuyền nhân có ảnh hưởng đến cách tiếp cận của ông với tư cách là một nhiếp ảnh, nhà báo ảnh ?Lâm Đức Hiền:Tôi nghĩ rằng là một người tị nạn, ai cũng sẽ cảm thấy bị bỏ rơi, bị quên lãng. Bức hình đầu tiên trong cuốn sách là về một người phụ nữ, nước mắt lưng tròng, giơ tay lên, khiến lúc đầu, tôi tưởng là bà ấy không muốn bị chụp ảnh. Tôi nhìn thấy ở bà ấy hình ảnh của mẹ tôi, về khoảnh khắc mà chúng tôi phải đi tị nạn, qua sông Mêkông.Nhưng trên thực tế, bà ấy nói với tôi rằng « Hãy chụp hình tôi đi, hãy cho cả thế giới thấy rằng chúng tôi đang bị tàn sát ». Đó chính là điều thôi thúc tôi trở thành nhiếp ảnh gia. Bởi vì nếu không ai nói về thảm kịch này, thì giống như là những cảnh này không tồn tại, dân tộc này không tồn tại, khiến họ bị quên lãng. Và chính điều này đã thôi thúc tôi, cho tôi thấy sự cần thiết để chụp những bức ảnh, để làm chứng, trong suốt sự nghiệp của mình.Mở đầu cuốn sách, ông nói về Kurdistan như một « người bạn », ông có thể chia sẻ về những trải nghiệm của ông với « người bạn » này ?Lâm Đức Hiền: Phải nói rằng tình bạn và độ tin cậy không chỉ được thể hiện bằng lời nói mà có thể chứng minh qua hành động.Vào năm 1991, bạn tôi Kawa đã nói rằng : « Nếu một viên đạn bắn nhắm vào ông thì tôi sẽ đứng trước, chặn nó lại. Tôi nghĩ rằng đó chỉ là lời nói suông thôi, cho đến một ngày, ông ấy đứng chắn ở phía sau tôi, và lãnh một viên đạn vào vai. Tôi đã chở ông ấy đến bệnh viện và cứu ông ấy.Ba mươi năm sau, tôi tìm lại ông ấy. Tôi được biết là Kawai đã từng di cư đến Hà Lan trong nhiều năm, sau đó vì nhớ quê mà trở lại Kurdistan. Khi chúng tôi gặp lại, cứ như là chúng tôi chưa từng xa nhau.Khi ở với Kurd, không ai cảm thấy cô đơn cả. Khi có một vấn đề, lúc nào cũng có gia đình, cộng đồng, bạn bè giúp đỡ. Tình đoàn kết này gợi tôi nhớ đến văn hóa Á châu của mình. Sự ấm áp của tình người chính là điều mà tôi muốn truyền tải qua cuốn sách này.

Nếu bạn sống trong một căn hộ ở Paris, bạn có thể « trao đổi » nhà ở với một người khác trong lúc bạn đang vắng nhà, bận công việc phải đi xa. Sau đó, khi đến phiên bạn được đi nghỉ hè, bạn sẽ được một người khác cho mượn nhà, có thể là ở Lisbon, Roma hoặc Florida. Dịch vụ trao đổi nhà ở giữa các thành viên trong cùng một nhóm với nhau, gọi là HomeExchange, thực ra đã có từ lâu nhưng nay bắt đầu phát triển mạnh trở lại. Mạng dịch vụ « HomeExchange » ban đầu là một công ty Mỹ. Đến năm 2017, mạng này được một doanh nhân người Pháp (ông Emmanuel Arnaud) mua lại, rồi sáp nhập vào công ty « Guest to Guest » chuyên tạo cơ hội trao đổi kinh doanh giữa người tiêu dùng với nhau. Theo báo Les Échos, ngày càng có nhiều khách du lịch Tây phương chọn dịch vụ đổi nhà này vì họ không chi quá nhiều tiền lưu trú trong những kỳ nghỉ gia đình. Sự phát triển mạnh của các nền tảng trực tuyến cũng như tỷ lệ lạm phát cao, khiến cho nhiều du khách Âu-Mỹ đi tìm những giải pháp thay thế cho việc thuê phòng khách sạn truyền thống hay dịch vụ lưu trú ngắn ngày Airbnb.HomeExchange hiện có mặt tại 140 nước trên thế giớiĐể tham gia vào mạng dịch vụ HomeExchange, trước hết bạn phải sở hữu một căn hộ để có thể trao đổi với những người khác, sau đó bạn đăng ký làm thành viên cộng đồng này với mức phí hàng năm khoảng 210 euro. Các thành viên thường được chia thành nhiều nhóm, tùy theo khu vực, thành phố, ngôn ngữ hay quốc tịch ..... các thành viên trung thành thường đăng tin nhắn trên mạng và chia sẻ với nhau những khung thời gian họ muốn đổi nhà hoặc cho mượn nhà ở mà không lấy tiền. Mỗi lần làm như vậy, thành viên được tính thêm điểm (guest points / GP) và như vậy họ có thể dùng điểm ngay tức khắc hoặc đợi thêm một thời gian, tích lũy thêm điểm khi có dịp cần đi nghỉ mát ở một nơi khác, chọn một căn nhà cao cấp hơn. Mạng HomeExchange hiện có hơn 200.000 thành viên tại 140 nước trên thế giới và đã thực hiện 296.215 vụ đổi nhà trong năm qua.Theo nhà nghiên cứu Pascale Senk, đồng tác giả với ông Martin Rubio, quyển sách hướng dẫn « Échanger sa maison (le nouvel esprit du voyage) » nhà xuất bản Éditions des Équateurs, hình thức trao đổi nhà ở ban đầu nhằm mục đích tạo ra một cung cách mới cho khách thích đi du lịch. Với thời gian, trào lưu này đã thực sự trở thành một hiện tượng xã hội, khá thịnh hành tại các nước Âu-Mỹ. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, tác giả Pascale Senk cho biết mô hình đổi nhà giữa các thành viên với nhau phát triển mạnh vì phù hợp với tinh thần « du lịch bền vững » : giảm thiểu các chi phí, đồng thời nâng cao lợi ích cho môi trường và cho các cộng đồng địa phương. Trái với dịch vụ Airbnb, mạng lưới cho mượn nhà miễn phí không gây ra tình trạng khan hiếm nhà ở cho dân. Nói như vậy thì nước nào luôn giành lấy vị trí quán quân trên bảng xếp hạng này và đâu là các cộng đồng thành viên năng động trong việc tham gia phát triển mô hình đi đu lịch dựa trên việc trao dổi nahf với nhau. Cô Pascale Senk cho biết : « Đứng đầu danh sách này vẫn là các thành viên ở Bắc Mỹ kể cả Hoa Kỳ và Canada. Kế theo sau là các thành viên tại Úc, New Zealand và xa hơn nữa có Nam Phi. Tình trạng này phần lớn là do hệ ngôn ngữ : Mỹ, Canada hay Úc đều sử dụng tiếng Anh và việc nói cùng một ngôn ngữ tạo thêm nhiều điều kiện dễ dàng thuận lợi cho việc trao đổi. Và cũng đừng quên rằng, thói quen trao đổi nhà ở bắt nguồn từ Hoa Kỳ. Vào năm 1954, các giáo sư đại học người Mỹ ở New York đã có sáng kiến trao đổi nhà ở giữa giới giáo viên với nhau trên toàn bộ các bang nước Mỹ. Công ty hàng không Mỹ Panam sau đó đã lấy lại sáng kiến này bằng cách tổ chức trao đổi nhà ở giữa các nhóm nhân viên với nhau, nhân các kỳ nghỉ hè. Sau Hoa Kỳ, đến phiên Canada, rồi Thụy Sĩ và Hà Lan bắt nhịp trào lưu. Các gia đình giáo viên hay nhân viên công ty tha hồ đi du lịch mà không sợ tốn quá nhiều tiền, trong kỳ nghỉ hè có thể dài đến một tháng. Từ chuyện trao đổi nhà ở này, bắt đầu sinh ra các mạng lưới dịch vụ như HomeLink và InterVacation. Mãi đến đầu những năm 1990, ông Ed Kushins mới sáng lập tại California công ty HomeExchange, ban đầu in trên giấy danh sách các nhà cho mượn, sau đó thay thế bằng một trang web. Hơn 15 năm sau ngày ra đời, HomeExchange (cũng như phiên bản Canada Échange de Maison) được công ty Pháp Guest to Guest mua lại. Nhưng dù có đổi chủ, công ty vẫn giữ nguyên tên gọi, chuyện trao đổi nhà ở đã trở thành một thói quen nếu không nói là một truyền thống của người Bắc Mỹ. Với các phương tiện di chuyển thời nay, việc trao đổi nhà ở giữa bờ Đông và bờ Tây nước Mỹ hoặc giữa Hoa Kỳ và châu Âu càng thêm dễ dàng ».HomeExchange không phải là « nhà cho thuê trá hình »Trao đổi nhà ở giữa các thành viên đôi khi sống cách xa nhau cả chục ngàn cây số dĩ nhiên rất hấp dẫn về mặt tài chính. Thế nhưng đâu là những hạn chế (không dễ nhìn thấy ngay) của mô hình du lịch này. Cô Pascale Senk nhận xét : « Tôi đã viết quyển sách này cùng với tác giả Martin Rubio. Và chúng tôi muốn đề cao một cung cách đi du lịch mà quan hệ không chỉ đơn thuần là kinh doanh, mua bán. Điều quan trọng nhất đối với chúng tôi vẫn là chữ « trao đổi ». Dĩ nhiên là lần đầu tiên, bạn đổi nhà của mình với một thành viên khác, cách tính toán đầu tiên vẫn là tiết kiệm chi phí. Điều này lại càng đúng khi bạn có kế hoạch đi chơi xa, trong khi gia đình bạn có đến 4 thành viên. Việc tiết kiệm phí lưu trú là điều rất quan trọng. Ban đầu bạn cho mượn nhà của mình, rồi sau đó khi đến phiên gia đình bạn, nhà ở sẽ được một người khác cho mượn. Tuy nhiên, hình thức trao đổi nhà ở này chủ yếu dựa vào lòng tin tưởng lẫn nhau, sự có qua có lại trong quan hệ, chứ không có chuyện kinh doanh hay đổi chác tiền bạc » .Hạn chế đầu tiên có lẽ nằm ở trong tinh thần biết tôn trọng lẫn nhau. Nếu bạn có một căn hộ nhỏ ở Paris, thì bạn khó thể nào đòi đổi căn nhà ít phòng của mình với một biệt thự sang trọng ở Hawaii hay Miami. Hạn chế thứ nhì nằm ở trong thủ tục đi lại. Ngoài vấn đề visa còn có việc xin giấy phép du lịch điện tử. Một người đến từ Nam Phi có lẽ sẽ đổi nhà dễ dàng hơn với một kiều dân ở châu Âu. Các thủ tục đi lại thường tạo thêm rào cản giữa các châu lục với nhau. Hạn chế thứ ba có lẽ là do việc một số thành viên không tôn trọng các quy định rõ ràng của chương trình trao đổi nhà ở. Chẳng hạn như một số thành viên cho mượn nhà miễn phí, rồi sau đó lại đòi tiền trên danh nghĩa mướn nhân viên quyét dọn, làm vệ sinh. Điều đó đi ngược lại với chương trình trao đổi miễn phí, và rơi vào tình trạng dịch vụ « nhà cho thuê trá hình ».Cuối cùng là hạn chế về mặt tâm lý. Có nhiều người không dễ gì tiết lộ cuộc sống riêng tư của họ. Chuyện cho mượn nhà dù là chỉ trong một thời gian ngắn, vẫn buộc họ phải chấp nhận để cho những người xa lạ sờ mó đến đồ đạc riêng tư hay bước vào không gian thân mật của họ. Đây là một nét văn hóa dễ nhận thấy : người châu Á nói chung, và người Nhật Bản nói riêng nổi tiếng là dè dặt, kín đáo …. ». Tuy có nhiều điểm giới hạn, nhưng theo báo Les Échos, mạng dịch vụ HomeExchange thu hút sự quan tâm của nhiều người tiêu dùng trong bối cảnh giá khách sạn tăng mạnh và một số thành phố hạn chế Airbnb để giải quyết vấn đề nhà ở cho dân. Nhiều khách du lịch quốc tế dần chuyển sang sử dụng các mạng như HomeExchange, HomeSwap hay ThirdHome đều khai thác cùng một thị trường.Trong hai năm qua, số người đăng ký dịch vụ đổi nhà đã tăng gấp đôi, vượt mức 220.000 thành viên, trong đó phần lớn các thành viên có địa chỉ ở Hoa Kỳ, Canada, Pháp, Ý hay Tây Ban Nha. Doanh thu của mạng HomeExchange tăng 40% chỉ trong một năm và hiện đạt mức 35 triệu euro. Do vậy trước mắt, có thể xem dịch vụ trao đổi nhà ở là một biện pháp bổ sung chứ chưa thể là giải pháp thay thế cho Airbnb.

Trong cuộc đọ sức Mỹ -Trung ở Kênh đào Panama, bàn thắng tạm thời nghiêng về Washington : tập đoàn Hồng Kông CK Hutchison chuyển nhượng lại cho một quỹ đầu tư của Mỹ hai cảng ở hai đầu con kênh mà chính quyền Trump đòi « thâu tóm trở lại ». Bắc Kinh trong thế lưỡng nan : Chận thương vụ giữa một công ty tư nhân của Hồng Kông với một đối tác quốc tế là một nước cờ mạo hiểm. Hôm 04/03/2025, vài giờ trước khi tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đọc diễn văn trước Quốc Hội lưỡng viện, quỹ đầu tư BlackRock thông báo đạt thỏa thuận với tập đoàn đa quốc gia của Hồng Kông, CK Hutchison, « mua lại quyền khai thác »  2 trong số 5 cảng dọc Kênh đào Panama : Balboa và Cristobal. Đây chỉ là 2 trong số hơn 40 hải cảng CK Hutchison đang khai thác tại 23 quốc gia trên thế giới. Trị giá hợp đồng 23 tỷ đô la.Trump đẩy Trung Quốc ra khỏi Panama Trên mạng xã hội Ủy Ban đối Ngoại Hạ Viện Hoa Kỳ phấn khởi khẳng định là « Trung Quốc bị đẩy ra khỏi Panama. Mỹ đang trên đà chiến thắng ». Dân biểu bang Florida, chủ tịch ủy ban này ông Brian Mast không bỏ lỡ cơ hội ca ngợi « công lao » và sự « sáng suốt » của tổng thống Donald Trump khi biết rằng, chủ nhân Nhà Trắng luôn khẳng định Kênh đào Panama « thuộc về nước Mỹ » và đã từng yêu cầu bộ Quốc Phòng xem xét các khả năng quân sự để bảo đảm quyền của Hoa Kỳ được sử dụng con kênh này vào lúc mà Trung Quốc « kiểm soát » 5 cảng dọc theo con kênh.Thắng lợi của Washington còn lớn hơn nữa do hai cảng Balboa và Cristobal ở hai đầu con kênh, mở Thái Bình Dương và Đại Tây Dương.Trả lời đài RFI Pháp ngữ giáo sư đại học giảng dậy môn Khoa Học Chính Trị, Kevin Parthenay trước hết giải thích vì sao việc một quỹ đầu tư của Hoa Kỳ giành lại quyền khai thác một số cơ sở ở Panama từ tay một tập đoàn Hồng Kông được coi là thắng lợi lớn của Mỹ :« Kênh đào Panama đã từng và sẽ luôn là một điểm chiến lược đối với quyền lợi của Mỹ và cũng như là đối với phía Trung Quốc nhất là khi hai siêu cường trên thế giới này bắt đầu lao vào một cuộc đối đầu. Qua hai quyết định gần đây chúng ta thấy Panama đã loan báo không tiếp tục tham gia dự án Con Đường Tơ Lụa với Trung Quốc, mà sự hợp tác này đã chính thức được khởi động từ 2017. Bên cạnh đó, tư pháp Panama đòi xem xét lại các điều khoản đã nhượng quyền khai thác hai cảng Balboa và Cristobal ở hai cửa ra vào con kênh cho tập đoàn Hồng Kông CK Hutchison. Đó là những tín hiệu mạnh để xác định vai trò trung tâm và ảnh hưởng của Mỹ đối với Panama » Dựa trên cơ sở nào Mỹ đòi « chiếm lại » kênh đào Panama ? Giáo sư Frédéric Lasserre Đại học Laval, Québec, Canada, chuyên nghiên cứu về khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương nhắc lại lập trường của tổng thống Trump đòi « lấy lại » con kênh mà Hoa Kỳ đã xây dựng cho Panama : « Donald Trump tố cáo các giới chức Panama bắt chẹt tàu thuyền của Mỹ, bắt họ trả phí đắt hơn so với tàu chở hàng của những quốc gia khác khi đi qua kênh đào Panama. Không một dữ liệu nào minh chứng cho điều đó và nếu quả thực tàu thuyền của Mỹ bị đối xử bất công, chắc chắn là các tập đoàn vận tải đường biển của Mỹ đã không để yên. Ngoài ra, cần chú ý là tập đoàn Hồng Kông, CK Hutchison khai thác : khai thác chứ không sở hữu, hai trong số năm cảng dọc theo con kênh Panama. Không có bất kỳ lý do nào để Hutchison phân biệt đối xử với tàu thuyền của Mỹ và nếu có đi chăng nữa thì liệu rằng tập đoàn này có được chỉ thị từ Bắc Kinh hay không ? Hiện không có bằng chứng nào cho phép xác định tàu bè của những quốc gia khác ngoài Trung Quốc bị  đối xử tệ. Và tôi muốn nhấn mạnh rằng tập đoàn của Hồng Kông, CK Hutchison chỉ khai thác có 2 trong số 5 cảng trên con Kênh đào Panama ».Tập đoàn Hồng Kông ngừng khai thác các hải cảng ?  Trên thực tế thỏa thuận giữa tập đoàn khai thác hải cảng và bảo đảm các dịch vụ của Hồng Kông với một « tổ hợp đầu tư do quỹ BlackRock đứng đầu » không chỉ thu hẹp ở phạm vi Panama. Theo các báo tài chính của Mỹ và Á châu, tập đoàn trong tay nhà tỷ phú Hồng Kông Lý Gia Thành chuyển nhượng tổng cộng 43 trong số hơn 50 hải cảng đang quản lý trên toàn thế giới. Trong số này có 10 hải cảng thuộc về Hồng Kông và Hoa Lục. Cristobal và Balboa chỉ là hai trong số 43 địa điểm liên quan. Nhưng con kênh này đang trở thành một tâm điểm trong cuộc đối đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, hai siêu cường trên thế giới, chuyên gia Virginie Saliou Học Viện Quân Sự Pháp IRSEM giải thích về tầm cỡ chiến lược của công trình :« Mỹ là quốc gia sử dụng nhiều nhất Kênh đào Panama để vận chuyển hàng từ bờ đông sang châu Á, để đưa hàng từ bờ tây của nước Mỹ sang châu Âu, để bảo đảm các luồng cung ứng giữa hai bờ đông và tây của bản thân nước Mỹ. Cứ trên 100 chuyến tàu chở hàng của Mỹ thì có 40 chiếc phải đi qua Kênh Panama và trung bình có từ 60 đến 70 % giao thương hàng hải sử dụng con kênh này là những chuyến tàu khởi hành hoặc cập bến các hải cảng của Hoa Kỳ. Chỉ có 13 % tàu thuyền đi qua đây liên quan đến các hoạt động của Trung Quốc. Không chỉ có các tàu chở hàng của Mỹ sử dụng kênh Panama. Con kênh này còn là nơi mà tàu chiến của Hoa Kỳ cũng phải đi qua. Theo các số liệu gần đây trung bình hàng năm 40 trong số 291 tàu quân sự của Mỹ  phải đi qua ngả này ». Con Đường Tơ Lụa, cái gai giữa Panama và MỹCũng bà Saliou nhấn mậnh Kênh đào Panama thuộc quyền sở hữu của Panama, một quốc gia ở Trung Mỹ chưa đầy 5 triệu dân, không có quân đội và sử dụng đồng đô la Mỹ. Công trình này do cơ quan ACP gồm 13 thành viên quản lý và Hiến Pháp Panama ghi rõ con kênh này « thuộc quyền sở hữu không thể tách rời » của Panama. Năm 1997 vào tập đoàn Hồng Kông CK Hutchison ký hợp đồng với cơ quan ACP của Panama để được quyền « khai thác », đầu tư và bảo đảm các dịch vụ tại 5 cảng dọc theo con kênh. Đúng 20 năm sau, Panama chính thức tham gia dự án Con Đường Tơ Lụa với Trung Quốc từ đó căng thẳnh giữa Hoa Kỳ và Panama gia tăng. Virginie Saliou :« Từ khi Panama tham gia dự án Con Đường Tơ Lụa với Trung Quốc, đã có khoảng 30 dự án hợp tác và đầu tư ra đời nhưng chỉ một số ít được thực hiện đến nơi đến chốn, và kết quả không nhiều. Do vậy việc chính quyền Panama rầm rộ loan báo chia tay với dự án của Bắc Kinh trước hết là một tín hiệu nhắm gửi đến Nhà Trắng để làm vừa lòng tổng thống Trump. Một điểm đáng chú ý khác là năm 2001 tức là chỉ ít ít lâu sau khi tập tập đoàn của Hồng Kông được quyền khai thác Balboa và Cristobal thì chính phủ Mỹ đã ra một thông cáo xác nhận rằng sự hiện diện của Hutchison không là một mối đe dọa. 25 năm sau, tình hình đã có nhiều thay đổi vào lúc mà Washington và Bắc Kinh lao vào một cuộc đối đầu. Mỹ lo ngại Trung Quốc lợi dụng vị trí này để dọ thám Mỹ về mặt kinh tế và quân sự. Kênh đào Panama có thể là một địa điểm để quan sát các hoạt động của đối phương rất lợi hại ».      Sự im lặng đáng ngờ của Bắc Kinh Nhìn đến phản ứng của Trung Quốc, giới quan sát hơi ngạc nhiên trước sự im lặng của chính quyền trung ương. Kênh đào Panama là nơi mà 21 % các tàu bè qua lại là tàu chở hàng của Trung Quốc, là cửa ngõ của ngành xuất nhập khẩu nước này sang châu Mỹ. Kiểm soát « hai đầu con kênh » này mang tính chiến lược.  Vậy thì tại sao tập đoàn hàng hải Hồng Kông đã chuyển nhượng quyền khai thác lại cho một « tổ hợp đầu tư của Mỹ » mà không bị Bắc Kinh chống đối ?Tuần báo The Economist của Anh (20/03/2025) giải thích : trước hết về mặt chính thức Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý để can thiệp hay ngăn chận CK Hutchison « bán lại » quyền khai thác hai cảng Balboa và Cristobal cho bất kỳ một tập đoàn nào khác.Nhưng một cách không chính thức, chính quyền Bắc Kinh hoàn toàn có thể « can thiệp » dưới nhiều hình thức : hoặc là gây sức ép trực tiếp với gia đình của nhà tỷ phú Hồng Kông Lý Gia Thành, vì CK Hutchison có nhiều cơ sở tại Hoa Lục. Chính quyền Trung Ương cũng hoàn toàn có thể sử dụng « luật an ninh quốc gia » để « chận » hoặc « hủy » thương vụ giữa tập đoàn Hồng Kông và quỹ đầu tư của Mỹ BlackRock. Một giải pháp khác, là trong giao kèo giữa CK Hutchison và BlackRock bao gồm nhiều hải cảng mà họ Lý đang kiểm soát từ ở Hồng Kông đến Pakistan, Sri Lanka … do vậy, Bắc Kinh có thể trực tiếp gây áp lực với các chính quyền liên quan.Trung Quốc tránh một nước cờ mạo hiểmNhưng theo các chuyên gia tuần báo Anh trích dẫn, can thiệp lộ liễu như vậy là thất sách, bởi thứ nhất đây không là thời điểm thích hợp để Trung Quốc can thiệp trực tiếp vào hồ sơ Kênh đào Panama vào lúc Bắc Kinh và Washington đang thu xếp để lãnh đạo Trung Quốc và Hoa Kỳ gặp nhau trong một tương lai không xa. Bắc Kinh cũng muốn tránh để các giới chức Mỹ « nhòm ngó » kỹ hơn đến các tập đoàn và doanh nghiệp Trung Quốc vào lúc mà hai trong số này là Hoa Vi và ByteDance đã trong tầm ngắm của các chính quyền liên tiếp ở Washington.Vì quyền lợi của Trung Quốc ở các bến cảng Úc và châu ÂuLý do thứ hai là chận một thương vụ giữa một « tập đoàn tư nhân » với một đối tác quốc tế cũng sẽ làm xấu đi hình ảnh và uy tín của các tập đoàn Trung Quốc đang vươn ra nước ngoài, từ ở Úc đến châu Âu. Tại châu Âu Trung Quốc đang đầu tư và quản lý 14 hải cảng lớn như như Hamburg (Đức) Fos và Le Havre (Pháp) Anvers (Bỉ) Pirée (Hy Lạp) hay Rotterdam (Hà Lan)…Lý do thứ ba là xét cho cùng, hợp đồng chuyển nhượng lại quyền khai thác 2 bến cảng ở hai đầu con kênh Panama cho một « tổ hợp đầu tư » của Mỹ không đe dọa đến « quyền lợi cốt lõi về an ninh của Trung Quốc ». Theo thẩm định của chuyên gia Isaac Kardon, thuộc quỹ nghiên cứu Cargegie Endowment for International Peace, trụ sở tại Washington, hiện tại các tập đoàn Trung Quốc quản lý hơn 90 hải cảng ở khắp nơi trên thế giới. Năm 2023, các tàu của Hải Quân Trung Quốc đã dừng lại tại 27 trong số những hải cảng do các tập đoàn của Trung Quốc quản lý. Nhưng Hải Quân Trung Quốc không dại để lai vãng ở các khu vực như gần Panama nơi vốn được coi là sân sau của Hoa Kỳ.Tổn thất về thương mại và hình ảnh chính trị của ông Tập ?Dù vậy việc nhường lại một phần sân chơi cho tổ hợp đầu tư của Mỹ do BlackRock dẫn đầu bất lợi cho ngành xuất nhập khẩu của Trung Quốc. Vẫn theo Isaac Kardon phía Hoa Kỳ nhân đà này sẽ áp đặt mạnh hơn luật chơi với các đối tác -nhất là trong bối cảnh mà chính quyền Trump đang dùng lá bài « thuế hải quan » để tạo dựng một trật tự quốc tế mới về mậu dịch, về giao thương hàng hải…Nếu như hợp đồng giữa tập đoàn của Hồng Kông và Mỹ này được thực hiện, thì dù muốn hay không « cổng đưa hàng Trung Quốc và châu Mỹ cũng bị khép chặt lại hơn một chút ».Cuối cùng về phương diện chính trị, rõ ràng là Hoa Kỳ ghi được một bàn thắng trước đối thủ Trung Quốc và làm « sứt mẻ hình ảnh của một ông Tập Cận Bình đang muốn phô trương thanh thế của một nhà lãnh đạo đủ sức bảo vệ quyền lợi quốc gia trên trường quốc tế ».

Lần đầu tiên trong lịch sử Pháp, một đầu bếp trứ danh và đồng thời là một trong những gương mặt tiêu biểu của làng ẩm thực Pháp, ông Guy Savoy được bầu vào Viện Hàn lâm Mỹ thuật hồi trung tuần tháng 11/2024. Qua động thái chưa từng có này, Viện Hàn lâm đã công nhận ẩm thực như một môn nghệ thuật theo đúng nghĩa của từ, ngang tầm với hội họa, điêu khắc hoặc kiến trúc. Sự kiện một đầu bếp gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật, một định chế hơn 200 tuổi, nhấn mạnh tầm quan trọng của ngành ẩm thực nói chung, góp phần tạo thêm ảnh hưởng của Pháp thông qua các biểu tượng văn hóa nghệ thuật. Nói cách khác, khái niệm ẩm thực từ nay được xem là một trong những trụ cột của « quyền lực mềm » của nước Pháp trên toàn thế giới. Không phải ngẫu nhiên lễ trao giải La Liste hàng năm, danh sách bao gồm 1.000 nhà hàng ngon nhất thế giới được tổ chức tại bộ Ngoại Giao Pháp - Quai d'Orsay, điều đó nêu bật tầm ảnh hưởng của ẩm thực trong việc củng cố hình ảnh và gây dựng uy tín của nước Pháp ở nước ngoài.Vào nghề ẩm thực từ năm 16 tuổi, ông Guy Savoy ban đầu theo học nghề làm bánh ngọt và chocolat với thầy Louis Marchand, sau đó chuyển sang học nghề nấu ăn với hai anh em Trois Gros tại thị trấn Roanne. Bạn học « cùng bếp » với ông Guy Savoy lúc bấy giờ chính là ông Bernard Loiseau và đôi bạn đều trở nên nổi tiếng từ giữa những năm 1970 trở đi. Trong vòng 50 năm sự nghiệp, tên tuổi của Guy Savoy được gắn liền với nhiều giải thưởng có uy tín, trong đó có danh hiệu « Nhà hàng ngon nhất thế giới » theo bảng xếp hạng La Liste trong 7 năm liền, dành cho nhà hàng mang tên ông nằm trên tầng một của Viện Bảo tàng « La Monnaie de Paris ».Guy Savoy : « Nhà hàng ngon nhất thế giới » trong 7 năm liềnMặc dù bị ban điều hành sách hướng dẫn Michelin tước mất ngôi sao thứ ba trong năm vừa qua, nhưng tài năng của ông Guy Savoy vẫn tiếp tục tỏa sáng nhờ lối tiếp cận khác thường, cách nấu ăn độc đáo, luôn đì tìm thế cân bằng giữa truyền thống và sáng tạo. Trong số các món ăn tiêu biểu nhất của ông (signature), có món súp atisô với nấm truffle đen, rắc một chút phô mai ăn kèm với bánh brioche nướng phồng, xốp mềm.Về mặt lịch sử, nước Pháp gồm 5 viện hàn lâm tập hợp dưới định chế Institut de France, trong đó lâu đời nhất vẫn là Viện Hàn lâm Pháp được thành lập năm 1635, tức cách đây gần 4 thế kỷ. Kế đến có các Viện Hàn lâm Văn học (1663), Khoa học (1666), Khoa học Đạo đức và chính trị (1795), và cuối cùng đến phiên Viện Hàn lâm Mỹ thuật (Beaux-Arts) được thành lập vào năm 1816, chủ yếu bao gồm các môn nghệ thuật cổ điển như hội họa, điêu khắc, âm nhạc hay kiến trúc …Hai thế kỷ sau ngày được thành lập (1816), Viện Hàn lâm Mỹ thuật cuối cùng cũng đã công nhận ẩm thực có giá trị ngang tầm với nhiều môn nghệ thuật. Ông Guy Savoy trở thành đầu bếp đầu tiên khoác lên vai bộ « trang phục » màu xanh lục, trong tiếng Pháp họ còn được gọi là « bất tử » (les immortels). Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, đầu bếp Guy Savoy đã cho biết cảm tưởng của ông cũng như quá trình xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật :« Tôi biết được tin này hôm 13/11/2024. Dĩ nhiên, trước đó tôi đã nộp hồ sơ xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật và cuộc vận động để được kết nạp làm thành viên đã kéo dài trong hai năm, tính từ năm 2022. Vào thời bấy giờ, một số viện sĩ không hiểu vì sao ẩm thực Pháp đã được công nhận như một bộ môn nghệ thuật, từng được Unesco xếp vào hàng di sản văn hóa thế giới, nhưng vẫn chưa có một gương mặt nào đại diện cho ngành ẩm thực tại Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Để được kết nạp, ứng cử viên phải nhận được đa số phiếu bầu của hơn 50 thành viên áo xanh thuộc Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Đây là một bước tiến tuyệt vời không những cho ngành ẩm thực mà còn thể hiện « nghệ thuật sống » theo quan niệm của người Pháp. Bản thân tôi vẫn tự xem mình là một nghệ nhân, chỉ có Viện Hàn lâm Mỹ thuật mới có thẩm quyền xem một nghề thủ công có xứng đáng được gọi là nghệ thuật hay không. Sự kiện này rất quan trọng vì nó mở đường cho việc kết nạp những nghệ nhân sau này (làm rất nhiều nghề khác nhau dù ở trong cùng một ngành ẩm thực) ».Khi nhận được tin ông được kết nạp làm thành viên Viện Hàn lâm Mỹ thuật, ông Guy Savoy đã nghĩ đầu tiên hết tới song thân, những người từng luôn khuyến khích ông thực hiện giấc mơ của mình. Nhưng đồng thời, ông cũng nghĩ tới những người đã khuyên ông nên từ bỏ nghề nấu ăn, đầu bếp người Pháp cho biết vì sao ông lại không nản chí :« Dĩ nhiên, đầu tiên, tôi nghĩ tới ngay bố mẹ tôi, chỉ tiếc rằng ông cụ bà cụ đã không còn sống trên đời, để cùng chia sẻ với tôi niềm vui hôm nay. Nhưng ngay sau cảm tưởng thích thú ngạc nhiên trong những giây phút đầu tiên, tôi lại nghĩ đến tất cả những khó khăn rào cản trong quá khứ, để cho tôi có được ngày hôm nay. Bỗng nhiên, bao kỷ niện thời niên thiếu lại ùa về trong tâm trí. Tôi nhớ lại thời tôi còn ở trường trung học, lớp 9 hay lớp 10 ở thị trấn Bourgoin-Jallieu (cách thành phố Lyon khoảng 40 cây số về phía đông nam). Ở tuổi 16, tôi chưa bao giờ bị ở lại lớp, nhưng không hiểu vì sao các thầy lại xếp tôi vào diện học trò dốt. Phải nói rằng lúc ấy, tôi chỉ có đủ điểm trung bình, ít quan tâm đến việc học chữ mà lại thích học nghề.Tôi còn nhớ là hồi đó, lớp tôi có 27 học sinh và tôi là người duy nhất biết rõ mình muốn theo đuổi nghề nào, trong khi đại đa số bạn cùng lớp đều không biết họ sẽ học ngành gì. Ngoại trừ bố mẹ tôi, hầu như chẳng có ai từ thầy cô cho đến bạn bè, khuyến khích tôi theo đuổi chuyện học nghề. Tôi hy vọng là tình hình giờ đây đã tốt hơn trước rất nhiều và quan niệm về chuyện học nghề đã thay đổi theo một chiều hướng tích cực hơn. Bởi vì vào thời của tôi, mọi gia đình khuyên con học thành bác sĩ, kỹ sư, chứ không có cha mẹ nào muốn con mình học nghề nấu ăn hay làm bánh mì.Do vậy, nếu có bậc phu huynh hay thầy cô nào đang nghe chương trình này, tôi hy vọng rằng các bậc người lớn sẽ khuyến khích con cái hay học trò của mình cố gắng thực hiện điều các em mong muốn thay vì làm cho các em xuống tinh thần, đến nỗi phải nản chí bỏ cuộc. Hãy cố gắng lên, cứ thử làm đi, đó mới là điều quan trọng ».Giá trị ẩm thực từ Brillat-Savarin đến Alexandre DumasThà muộn còn hơn không, hai thế kỷ sau ngày được thành lập, Viện Hàn lâm Mỹ thuật cuối cùng cũng vinh danh một đầu bếp. Nhưng theo ông Guy Savoy, trước ông, đã có một số gương mặt đại diện cho ngành ẩm thực Pháp đã xin được kết nạp, nhưng vì một lý do nào đó lại không thành công.« Trong quá khứ, đã có một số người đã thử xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật, nhưng lại gặp thất bại. Theo tác giả Jean-Claude Ribaut, tác giả của quyển « Dictionnaire gourmand du bien boire et bien manger » (Từ điển về Nghệ thuật ăn uống) do nhà xuất bản Du Rocher phát hành, sinh thời tên tuổi của Jean Anthelme Brillat-Savarin (1755-1826) từng được nhiều lần nhắc tới như người rất xứng đáng gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Lúc còn sống, ông là một thẩm phán kiêm chính trị gia tài ba, khi đến cuối đời, dù khá muộn nhưng độc giả mới phát hiện tài năng của ông chẳng những giỏi nấu ăn mà còn là một tác giả chuyên viết về ẩm thực. Có thể là vào thời bấy giờ, vốn kiến thức về ẩm thực ít được coi trọng như bây giờ. Có ý kiến cho rằng ẩm thực cũng như truyện tranh thuộc vào hàng thứ yếu so với các môn nghệ thuật khác, nhưng tôi lại không nghĩ như vậy. Theo tôi, ẩm thực đã có giá trị từ lâu, nhưng ít được công nhận có lẽ vì chưa đến thời. Và giờ đây chính là lúc để tôi cảm ơn các viện sĩ đã tạo cơ hội công nhận giá trị của nghệ thuật ẩm thực ».Cũng qua quyển từ điển của tác giả Jean-Claude Ribaut, người đọc khám phá rằng trong lịch sử Pháp, đã có khá nhiều nhân vật biết nấu ăn và đồng thời có một vốn kiến thức sâu rộng nếu không nói là uyên bác về ẩm thực. Về điểm này, có thể thấy là Brillat-Savarin, tác giả của quyển « Physiologie du goût » xuất bản vào năm 1825, không khác gì cho lắm văn hào Alexandre Dumas, từng viết quyển Từ điển lớn về ẩm thực « Le Grand dictionnaire de Cuisine », xuất bản vào năm 1870. Những quyển sách phê bình hay nghiên cứu của các tác giả này đã thực sự giúp ngành ẩm thực Pháp vươn lên một tầm cao mới, tỏa vầng hào quang sáng chói. 

Lần đầu tiên trong lịch sử Pháp, một đầu bếp trứ danh và đồng thời là một trong những gương mặt tiêu biểu của làng ẩm thực Pháp, ông Guy Savoy được bầu vào Viện Hàn lâm Mỹ thuật hồi trung tuần tháng 11/2024. Qua động thái chưa từng có này, Viện Hàn lâm đã công nhận ẩm thực như một môn nghệ thuật theo đúng nghĩa của từ, ngang tầm với hội họa, điêu khắc hoặc kiến trúc. Sự kiện một đầu bếp gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật, một định chế hơn 200 tuổi, nhấn mạnh tầm quan trọng của ngành ẩm thực nói chung, góp phần tạo thêm ảnh hưởng của Pháp thông qua các biểu tượng văn hóa nghệ thuật. Nói cách khác, khái niệm ẩm thực từ nay được xem là một trong những trụ cột của « quyền lực mềm » của nước Pháp trên toàn thế giới. Không phải ngẫu nhiên lễ trao giải La Liste hàng năm, danh sách bao gồm 1.000 nhà hàng ngon nhất thế giới được tổ chức tại bộ Ngoại Giao Pháp - Quai d'Orsay, điều đó nêu bật tầm ảnh hưởng của ẩm thực trong việc củng cố hình ảnh và gây dựng uy tín của nước Pháp ở nước ngoài.Vào nghề ẩm thực từ năm 16 tuổi, ông Guy Savoy ban đầu theo học nghề làm bánh ngọt và chocolat với thầy Louis Marchand, sau đó chuyển sang học nghề nấu ăn với hai anh em Trois Gros tại thị trấn Roanne. Bạn học « cùng bếp » với ông Guy Savoy lúc bấy giờ chính là ông Bernard Loiseau và đôi bạn đều trở nên nổi tiếng từ giữa những năm 1970 trở đi. Trong vòng 50 năm sự nghiệp, tên tuổi của Guy Savoy được gắn liền với nhiều giải thưởng có uy tín, trong đó có danh hiệu « Nhà hàng ngon nhất thế giới » theo bảng xếp hạng La Liste trong 7 năm liền, dành cho nhà hàng mang tên ông nằm trên tầng một của Viện Bảo tàng « La Monnaie de Paris ».Guy Savoy : « Nhà hàng ngon nhất thế giới » trong 7 năm liềnMặc dù bị ban điều hành sách hướng dẫn Michelin tước mất ngôi sao thứ ba trong năm vừa qua, nhưng tài năng của ông Guy Savoy vẫn tiếp tục tỏa sáng nhờ lối tiếp cận khác thường, cách nấu ăn độc đáo, luôn đì tìm thế cân bằng giữa truyền thống và sáng tạo. Trong số các món ăn tiêu biểu nhất của ông (signature), có món súp atisô với nấm truffle đen, rắc một chút phô mai ăn kèm với bánh brioche nướng phồng, xốp mềm.Về mặt lịch sử, nước Pháp gồm 5 viện hàn lâm tập hợp dưới định chế Institut de France, trong đó lâu đời nhất vẫn là Viện Hàn lâm Pháp được thành lập năm 1635, tức cách đây gần 4 thế kỷ. Kế đến có các Viện Hàn lâm Văn học (1663), Khoa học (1666), Khoa học Đạo đức và chính trị (1795), và cuối cùng đến phiên Viện Hàn lâm Mỹ thuật (Beaux-Arts) được thành lập vào năm 1816, chủ yếu bao gồm các môn nghệ thuật cổ điển như hội họa, điêu khắc, âm nhạc hay kiến trúc …Hai thế kỷ sau ngày được thành lập (1816), Viện Hàn lâm Mỹ thuật cuối cùng cũng đã công nhận ẩm thực có giá trị ngang tầm với nhiều môn nghệ thuật. Ông Guy Savoy trở thành đầu bếp đầu tiên khoác lên vai bộ « trang phục » màu xanh lục, trong tiếng Pháp họ còn được gọi là « bất tử » (les immortels). Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, đầu bếp Guy Savoy đã cho biết cảm tưởng của ông cũng như quá trình xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật :« Tôi biết được tin này hôm 13/11/2024. Dĩ nhiên, trước đó tôi đã nộp hồ sơ xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật và cuộc vận động để được kết nạp làm thành viên đã kéo dài trong hai năm, tính từ năm 2022. Vào thời bấy giờ, một số viện sĩ không hiểu vì sao ẩm thực Pháp đã được công nhận như một bộ môn nghệ thuật, từng được Unesco xếp vào hàng di sản văn hóa thế giới, nhưng vẫn chưa có một gương mặt nào đại diện cho ngành ẩm thực tại Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Để được kết nạp, ứng cử viên phải nhận được đa số phiếu bầu của hơn 50 thành viên áo xanh thuộc Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Đây là một bước tiến tuyệt vời không những cho ngành ẩm thực mà còn thể hiện « nghệ thuật sống » theo quan niệm của người Pháp. Bản thân tôi vẫn tự xem mình là một nghệ nhân, chỉ có Viện Hàn lâm Mỹ thuật mới có thẩm quyền xem một nghề thủ công có xứng đáng được gọi là nghệ thuật hay không. Sự kiện này rất quan trọng vì nó mở đường cho việc kết nạp những nghệ nhân sau này (làm rất nhiều nghề khác nhau dù ở trong cùng một ngành ẩm thực) ».Khi nhận được tin ông được kết nạp làm thành viên Viện Hàn lâm Mỹ thuật, ông Guy Savoy đã nghĩ đầu tiên hết tới song thân, những người từng luôn khuyến khích ông thực hiện giấc mơ của mình. Nhưng đồng thời, ông cũng nghĩ tới những người đã khuyên ông nên từ bỏ nghề nấu ăn, đầu bếp người Pháp cho biết vì sao ông lại không nản chí :« Dĩ nhiên, đầu tiên, tôi nghĩ tới ngay bố mẹ tôi, chỉ tiếc rằng ông cụ bà cụ đã không còn sống trên đời, để cùng chia sẻ với tôi niềm vui hôm nay. Nhưng ngay sau cảm tưởng thích thú ngạc nhiên trong những giây phút đầu tiên, tôi lại nghĩ đến tất cả những khó khăn rào cản trong quá khứ, để cho tôi có được ngày hôm nay. Bỗng nhiên, bao kỷ niện thời niên thiếu lại ùa về trong tâm trí. Tôi nhớ lại thời tôi còn ở trường trung học, lớp 9 hay lớp 10 ở thị trấn Bourgoin-Jallieu (cách thành phố Lyon khoảng 40 cây số về phía đông nam). Ở tuổi 16, tôi chưa bao giờ bị ở lại lớp, nhưng không hiểu vì sao các thầy lại xếp tôi vào diện học trò dốt. Phải nói rằng lúc ấy, tôi chỉ có đủ điểm trung bình, ít quan tâm đến việc học chữ mà lại thích học nghề.Tôi còn nhớ là hồi đó, lớp tôi có 27 học sinh và tôi là người duy nhất biết rõ mình muốn theo đuổi nghề nào, trong khi đại đa số bạn cùng lớp đều không biết họ sẽ học ngành gì. Ngoại trừ bố mẹ tôi, hầu như chẳng có ai từ thầy cô cho đến bạn bè, khuyến khích tôi theo đuổi chuyện học nghề. Tôi hy vọng là tình hình giờ đây đã tốt hơn trước rất nhiều và quan niệm về chuyện học nghề đã thay đổi theo một chiều hướng tích cực hơn. Bởi vì vào thời của tôi, mọi gia đình khuyên con học thành bác sĩ, kỹ sư, chứ không có cha mẹ nào muốn con mình học nghề nấu ăn hay làm bánh mì.Do vậy, nếu có bậc phu huynh hay thầy cô nào đang nghe chương trình này, tôi hy vọng rằng các bậc người lớn sẽ khuyến khích con cái hay học trò của mình cố gắng thực hiện điều các em mong muốn thay vì làm cho các em xuống tinh thần, đến nỗi phải nản chí bỏ cuộc. Hãy cố gắng lên, cứ thử làm đi, đó mới là điều quan trọng ».Giá trị ẩm thực từ Brillat-Savarin đến Alexandre DumasThà muộn còn hơn không, hai thế kỷ sau ngày được thành lập, Viện Hàn lâm Mỹ thuật cuối cùng cũng vinh danh một đầu bếp. Nhưng theo ông Guy Savoy, trước ông, đã có một số gương mặt đại diện cho ngành ẩm thực Pháp đã xin được kết nạp, nhưng vì một lý do nào đó lại không thành công.« Trong quá khứ, đã có một số người đã thử xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật, nhưng lại gặp thất bại. Theo tác giả Jean-Claude Ribaut, tác giả của quyển « Dictionnaire gourmand du bien boire et bien manger » (Từ điển về Nghệ thuật ăn uống) do nhà xuất bản Du Rocher phát hành, sinh thời tên tuổi của Jean Anthelme Brillat-Savarin (1755-1826) từng được nhiều lần nhắc tới như người rất xứng đáng gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Lúc còn sống, ông là một thẩm phán kiêm chính trị gia tài ba, khi đến cuối đời, dù khá muộn nhưng độc giả mới phát hiện tài năng của ông chẳng những giỏi nấu ăn mà còn là một tác giả chuyên viết về ẩm thực. Có thể là vào thời bấy giờ, vốn kiến thức về ẩm thực ít được coi trọng như bây giờ. Có ý kiến cho rằng ẩm thực cũng như truyện tranh thuộc vào hàng thứ yếu so với các môn nghệ thuật khác, nhưng tôi lại không nghĩ như vậy. Theo tôi, ẩm thực đã có giá trị từ lâu, nhưng ít được công nhận có lẽ vì chưa đến thời. Và giờ đây chính là lúc để tôi cảm ơn các viện sĩ đã tạo cơ hội công nhận giá trị của nghệ thuật ẩm thực ».Cũng qua quyển từ điển của tác giả Jean-Claude Ribaut, người đọc khám phá rằng trong lịch sử Pháp, đã có khá nhiều nhân vật biết nấu ăn và đồng thời có một vốn kiến thức sâu rộng nếu không nói là uyên bác về ẩm thực. Về điểm này, có thể thấy là Brillat-Savarin, tác giả của quyển « Physiologie du goût » xuất bản vào năm 1825, không khác gì cho lắm văn hào Alexandre Dumas, từng viết quyển Từ điển lớn về ẩm thực « Le Grand dictionnaire de Cuisine », xuất bản vào năm 1870. Những quyển sách phê bình hay nghiên cứu của các tác giả này đã thực sự giúp ngành ẩm thực Pháp vươn lên một tầm cao mới, tỏa vầng hào quang sáng chói. 

Ngay những ngày đầu năm mới, Liên Hiệp Châu Âu đã có nhiều mối lo : OCDE giảm dự phóng tăng trưởng của Pháp và Đức, hai đầu tàu kinh tế trong khối Euro ; Ukraina khóa van đưa khí đốt của Nga vào thị trường chung, tác động trực tiếp đến nhiều thành viên trong khối ; Bruxelles bị đặt trước nguy cơ một cuộc chiến thương mại toàn cầu bắt nguồn từ Mỹ đang dấy lên. Trong báo cáo được công bố đầu tháng 12/2024, OCDE hạ dự báo tăng trưởng của Đức và Pháp. Tránh nêu lên yếu tố bất ổn chính trị tại Pháp làm phương hại đến tăng trưởng, cơ quan này nhận định một cách khách quan là « những nỗ lực của Paris cắt giảm chi tiêu và giảm nợ công, giảm thâm hụt ngân sách sẽ tác động trực tiếp đến tỷ lệ tăng trưởng ». GDP của Pháp cho 2025 dự trù tăng 0,7 % thay vì 1 % như OCDE đã loan báo trước đó.Tình hình tại Đức  không sáng sủa hơn do Berlin vẫn bị kẹt trong khủng hoảng về năng lượng và xuất khẩu sang Trung Quốc, sang nhiều nước châu Á bị đình trệ. Đức, trong thế xuất siêu với Hoa Kỳ, chờ đợi lãnh búa rìu từ chính sách bảo hộ của chính quyền Donald Trump sắp tới.Mất nguồn khí đốt của Nga qua ngả UkrainaBên cạnh đó, sự kiện được chú ý chính là quyết định « chưa từng có » : Kiev ngừng làm trung gian đưa khí đốt của Nga sang thị trường châu Âu. Matxcơva tháng 2/2022 đưa quân xâm chiến Ukraina, nhưng tập đoàn Gazprom vẫn hợp tác với Naftogaz vì cần hệ thống các đường ống dẫn khí đốt đặt trên lãnh thổ Ukraina để cung cấp khí đốt cho Liên Âu. Nhờ vai trò trung gian đó mà bất chấp chiến tranh, Naftogaz mỗi năm vẫn nhận được của Gazprom từ 800 triệu đến 1 tỷ đô la tiền cho thuê hệ thống các đường ống dẫn khí đốt.Nhưng sau 40 năm hoạt động và 3 năm chiến tranh, Kiev thông báo kể từ ngày 01/01/2025 ngừng sự hợp tác đó. Không một mét khối khí đốt nào của Nga xuất khẩu sang châu Âu trung chuyển qua lãnh thổ Ukraina. Chính quyền của tổng thống Volodymyr Zelensky muốn dứt khoát cắt đứt một trong những nguồn thu nhập tài trợ cỗ máy chiến tranh của ông Putin : Năm 2023, Matxcơva xuất khẩu hơn 6 tỷ đô la khí đốt sang Liên Âu.Quyết định này của Kiev đặt Bruxelles trong thế kẹt, vì trên thực tế, dù mạnh tay trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina, Liên Âu vẫn cần khí đốt của Nga. Đức và nhiều nước Đông Âu - Slovakia, Hungary và Áo - phụ thuộc từ 60 % đến 80 % vào khí đốt của Nga.Kiev đánh vào túi tiền của Matxcơva Trên đài RFI Pháp ngữ, giáo sư Thierry Bros giảng dạy tại trường Khoa Học Chính Trị Sciences Po Paris, chuyên gia về thị trường khí đốt, nhấn mạnh do dầu khí vẫn là nguồn tài trợ cho cỗ máy chiến tranh của tổng thống Vladimir Putin, quyết định từ phía Kiev ngừng hợp tác với tập đoàn Gazprom trước hết ảnh hưởng đến nước Nga, khi mà thu nhập của Gazprom đang cạn dần :« Đối với Gazprom vấn đề nằm ở chỗ khối lượng bán sang châu Âu bị sụt giảm mạnh, từ khi nổ ra chiến tranh. Chính Liên Âu là thị trường lớn nhất của Gazprom. Từ 2023, Gazprom bắt đầu bị thua lỗ và tập đoàn Nga đã phải mạnh tay dừng lại các chương trình đầu tư. Bước kế tiếp là sẽ sa thải nhân viên, nhưng về mặt xã hội, đây là một giải pháp khó có thể chấp nhận được ». May mắn thay, trước mắt Liên Âu vẫn đứng ngoài một cuộc khủng hoảng về năng lượng và giá khí đốt trên thị trường quốc tế cũng không bị đẩy vọt lên cao vì nhiều lý do. Theo các dữ liệu hải quan, sau ba năm chiến tranh giữa Nga và Ukraina, Nga đã « đánh mất » 2/3 thị trường châu Âu : khối lượng xuất khẩu khí đốt sang Liên Âu đang từ hơn 150 tỷ mét khối/năm nay chỉ còn chưa đầy 50 tỷ và một nửa trong số đó được cung cấp dưới dạng khí hóa lỏng, nửa còn lại được phân phối cho châu Âu qua hai ngả : đường ống Turkstream (hay còn gọi là Turkish Stream) nối các nhà máy Nga với Thổ Nhĩ Kỳ xuyên qua lòng Biển Đen và Ukraina.Hiện tại, mỗi năm, Ukraina chỉ còn là cửa ngõ trung chuyển từ 12 đến 14 tỷ mét khối khí đốt của Nga vào thị trường Liên Âu. Khí đốt của Nga bán cho Liên Âu qua ngả Ukraina chỉ còn bảo đảm từ 5 đến 8 % nhu cầu tiêu thụ của toàn khối trong Liên Âu. Con số này thấp hơn rất nhiều so với thời điểm mà Liên Hiệp Châu Âu phụ thuộc đến 40 % vào khí đốt của Nga hồi trước chiến tranh Ukraina.Châu Âu chưa bao giờ dám mạnh tay trừng phạt khí đốt của Nga Trong một cuộc hội thảo do Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp - IFRI tổ chức tháng 12/2024, Didier Holleaux, phó tổng giám đốc tập đoàn năng lượng Pháp ENGIE, chủ tịch hiệp hội các nhà phân phối khí đốt châu Âu Eurogas, nêu bật một điểm quan trọng : Chính vì sự phụ thuộc quá lớn của Liên Âu vào khí đốt Nga mà tổng thống Putin đã sử dụng năng lượng này như một công cụ phục vụ Matxcơva:« Nga đã sử dụng khí đốt như một công cụ phục vụ các mục tiêu địa chính trị từ trước khi Matxcơva khởi động chiến tranh Ukraina. Mùa hè 2021, khi thấy  nhu cầu tiêu thụ của châu Âu tăng cao vì nhiều lý do khác nhau, Nga tạm thời đã giảm mức cung sang thị trường này và như vậy, tạo thêm căng thẳng trên thị trường năng lượng của châu Âu để hưởng lợi. Tình trạng đó kéo dài suốt mùa hè và mùa thu 2021 và chúng ta thấy rõ thế thượng phong của Nga trong lĩnh vực này. Với chiến tranh Ukraina, thị trường khí đốt bước sang một giai đoạn mới và phải nói là Nga đã khéo léo giật dây, gây ra một làn sóng sợ hãi để đẩy giá khí đốt lên cao hơn nữa. Ngay sau khi tuyên chiến với Ukraina, Matxcơva tiếp tục cung cấp khí đốt cho châu Âu, nhưng đòi được thanh toán bằng đồng rúp, tiếp theo đó là những yêu sách mới về các thể thức thanh toán, về hệ thống thanh toán qua các ngân hàng của Nga, với đỉnh điểm là Nga tuyên bố ngừng cung cấp khi đốt cho Ba Lan… Nga cố tình tạo nên một cơn sốt trên thị trường khí đốt và khi cảm thấy cần thì lại áp đặt thêm một số những điều kiện khác. Cần nhấn mạnh là cho đến tận tháng 06/2024, Nga hoàn toàn làm chủ tình hình trên thị trường khí đốt. Nga quyết định hạn chế khối lượng cung cấp sang thị trường này, trong lúc mà Liên Âu tuy ban hành nhiều biện pháp trừng phạt Matxcơva xâm chiếm Ukraina, nhưng tuyệt nhiên không trừng phạt khí đốt của Nga. Tất cả những dao động trên thị trường khí đốt trong thời gian qua đều xuất phát từ phía Nga ».Cho đến cuối 2024, tập đoàn Nga Gazprom vẫn xuất khẩu dầu khí cho châu Âu qua ngả Ukraina. Nghịch lý ở đây là cho dù Nga và Ukraina trong tình trạng chiến tranh, mỗi tháng Kiev vẫn gửi hóa đơn đòi tập đoàn dầu khí của Nga Gazprom thanh toán tiền thuê hệ thống các đường ống dẫn khí đốt của Ukraina và Gazprom thì vẫn rất sòng phẳng với phía Kiev. Phó tổng giám đốc tập đoàn năng lượng Pháp Didier Holleaux đưa ra hai yếu tố giải thích cho nghịch lý trong quan hệ giữa hai quốc gia tham chiếm bị gắn kết vì những hợp đồng năng lượng :« Thứ nhất, ngành công nghiệp khí đốt có truyền thống lâu đời là các bên phải tôn trọng những hợp đồng dài hạn, trừ trường hợp bất khả kháng và đây là điều mà trước Nga và Ukraina, nhiều nhà cung cấp khác cũng đã phải tuân thủ để giữ uy tín với khách hàng. Lý do thứ hai là qua hệ thống đường ống dẫn khí đốt của Ukraina, Matxcơva tiếp tục cung cấp năng lượng cho các quốc gia có lập trường thân Nga. Chính vì thế mà Slovakia, Hungary hay Áo nhận được một phần lớn trong số từ 12 đến 13 -14 tỷ mét khối khí đốt của Nga bán sang Liên Âu qua trung gian Ukraina ».Nga mất thị trường châu Âu, Mỹ hưởng lợi Nhờ chiến tranh Ukraina mà Na Uy, Qatar và nhất là Mỹ mở rộng thị phần tại châu Âu. Đúng một tháng trước lễ tuyên thệ nhậm chức ngày 20/12/2024, tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump trên mạng xã hội cá nhân đã viết : « Liên Âu cần thu hẹp xuất siêu với Mỹ bằng cách mua nhiều dầu khí của Mỹ hơn. Nếu không (Hoa Kỳ sẽ) áp dụng thuế hải quan trên mọi mặt (nhắm vào hàng của châu âu xuất khẩu vào Mỹ) ». Cũng ông Trump dọa đánh thuế 10 % vào các mặt hàng xuất khẩu của châu Âu. Từ ngày Donald Trump đắc cử tháng 11/2024, Bruxelles và mỗi thành viên trong Liên Âu đều thể hiện thái độ tích cực để hy vọng tìm được cách đối thoại với Trump. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu và chủ tịch Ngân Hàng Trung Ương - BCE đã đoán trước được ý của Donald Trump. Cả Ursula Von der Leyen lẫn Christine Lagarde cùng kêu gọi mua thêm hàng của Mỹ để tránh một cuộc chiến thương mại với nền kinh tế số 1 toàn cầu.Theo đánh giá của nhà nghiên cứu Elvire Fabry, Viện nghiên cứu châu Âu Jacques Delors, Bruxelles và thế giới biết rằng ông Trump không đe dọa suông, cho dù là với những đồng minh « thân thiết » của Washington. Donald Trump cũng sẵn sàng xé bỏ những hiệp định mà chính ông là tác giả, như  trường hợp với hai nước Bắc Mỹ là Canada và Mêhicô:« Donald Trump loan báo trước ý định của ông trước khi chính thức bước vào Nhà Trắng. Chắc chắn là ông không đợi đến 2026 mới đàm phán lại hiệp định tự do mậu dịch với Canada và Mêhicô mà chính ông đã chủ xướng. Hoa Kỳ đang hoàn toàn bước ra ngoài những quy luật về kinh tế và thương mai hiện hành từ trước đến nay, bước ra ngoài luật chơi của Tổ Chức Thương Mại Thế Giới. Chúng ta đã lún sâu vào một cuộc chiến thương mại. Điều đáng chú ý ở đây là Donald Trump đang khóa chặt những cánh cửa vẫn còn cho phép hàng của Trung Quốc, của Châu Âu và của thế giới xuất khẩu vào Mỹ qua ngả  Canada và Mêhicô. (...) Chúng ta cũng nhận thấy là có một sự nhập nhằng, hay đúng hơn là chính quyền Trump vừa sử dụng những công cụ kinh tế như thuế hải quan, luật thương mại với những mục đích chính trị. Chẳng hạn như ông Trump chủ trương dùng đòn thương mại để ngăn chặn các đường dây buôn lậu ma túy tổng hợp fentanyl, hay với mục đích ngăn chận các làn sóng người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ… Châu Âu phải thấy trước rằng Donald Trump có thể dùng lá bài thương mại để mặc cả về viện trợ của Mỹ cho Ukraina, về việc Washington bảo đảm an ninh cho châu Âu… »Cũng nhà nghiên cứu của viện Jacques Delors trên đài truyền hình France 24 nhấn mạnh viễn cảnh một cuộc chiến thương mại toàn cầu là « khó tránh khỏi »:« Có một sự thay đổi lớn giữa nhiệm kỳ đầu của ông Donald Trump với chính quyền Trump sắp tới. Lần trước tổng thống Trump đề ra mục tiêu lấy lại cân bằng trong cán cân thương mại với Trung Quốc, nhưng lần này quyết tâm của chính quyền sắp tới ở Nhà Trắng mạnh hơn nhiều : Donald Trump muốn làm thay đổi cả mô hình kinh tế của Trung Quốc, bởi theo ông, dân Trung Quốc mua sắm quá ít, do vậy hàng sản xuất ra phải bán ra nước ngoài, tức là đổ vào thị trường Mỹ. Bởi vậy theo ông, nếu người dân Trung Quốc tiêu thụ nhiều hơn, Mỹ sẽ không còn trong thế nhập siêu so với Trung Quốc. Tính toán này có nhiều giới hạn của nó và kèm theo đó là những bất cập trong chính sách kinh tế và thương mại của Hoa Kỳ : Trump muốn có một đồng đô la mạnh nhưng ông quên rằng, điều đó bất lợi cho khu vực xuất khẩu, cho các nhà sản xuất ở Mỹ ».Không có gì bảo đảm là chính sách thương mại của Donald Trump có lợi cho Hoa Kỳ, cho người dân Mỹ, cho những cử tri đã bỏ phiếu cho ông. Điều đó không cấm cản tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ chưa quay lại Nhà Trắng mà đã đặt cả thế giới vào thế bất an.  

Cách nay 10 năm, ngày 07/01/2015, nước Pháp đã trải qua một cú sốc kinh hoàng trước vụ thảm sát tại tòa sạn báo châm biếm Charlie Hebdo do anh em nhà Kouachi thực hiện, khiến cả thế giới bàng hoàng. Liệu 10 năm sau, tờ báo biếm họa trào phúng trở thành tượng đài tự do ngôn luận ở Pháp, bị khủng bố tấn công, có còn tiếp tục tạo ra tiếng cười đối với mọi chủ đề mà không bị đe dọa ? Thảm kịch bắt đầu vào sáng ngày 07/01/2015, hai anh em Said Kouachi và Chérif Kouachi, được cho là có liên hệ với tổ chức khủng bố al-Qaeda, đã mang theo súng trường tấn công vào văn phòng tòa soạn của Charlie Hebdo trong giờ họp. Vụ tấn công diễn ra trong 10 phút, đã tước đi sinh mạng của 12 người, 8 trong số là các thành viên của toà soạn, các hoạ sĩ vẽ tranh biếm họa Cabu, Charb (tổng biên tập), Honoré, Tignous và Wolinski, cùng nhà tâm lý học Elsa Cayat và nhà kinh tế học Bernard Maris, người hiệu đính Mustapha Ourrad. 11 người khác bị thương, trong đó có 4 người bị thương nặng.Ngay trong tối cùng ngày, hàng nghìn người Pháp đã tập trung, đứng dưới khẩu hiệu “Je suis Charlie – Tôi là Charlie”, trở thành biểu tượng cho tự do ngôn luận và sự đoàn kết. Đến ngày 11/1, khoảng 4 triệu người đã xuống đường để tưởng nhớ tổng cộng 17 người bị sát hại vào các ngày 7, 8 và 9 tháng 1/2015, là các nhà báo, cảnh sát, những người Pháp theo đạo Do Thái, thiệt mạng, trong vụ tấn công vào một siêu thị ở Porte de Vincennes, gần ngoại ô Paris.Đọc thêmPhương Tây bảo vệ quyền châm biếm của Charlie Hebdo, các nước Hồi giáo ôn hòa Châu Á lo ngạiVụ tấn công đánh dấu khởi đầu của mỗi chuỗi các vụ khủng bố liên hoàn sau đó, vào ngày 13/11/2015 tại Paris, ngày 14/7 năm 2016 tại Nice… Vào năm 2020, khi Charlie Hedbo đăng lại những bức tranh biếm họa về Mohammed nhân các phiên tòa xét xử vụ tấn công, một bộ phận thế giới Hồi giáo một lần nữa lại phẫn nộ chống lại Pháp. Vào tháng 09/2020, một người Pakistan đã thực hiện một vụ tấn công trước văn phòng cũ của Charlie. Một tháng sau đó, một kẻ khủng bố gốc Chechenia đã ám sát Samuel Paty một cách tàn bạo, sau khi giáo viên lịch sử này cho xem những bức tranh biếm họa trong lớp. Theo tuần san Nouvel Obs, “bóng tối của ngày 07/01/2015 - những mối đe dọa tiềm ẩn trong các hành động khủng bố, cho đến nay vẫn còn đó ”. Tại Pháp, các hồ sơ điều tra về khủng bố thánh chiến chiếm 87% tại Văn phòng Công tố Chống Khủng bố Quốc gia.Nỗi sợ hãi vẫn còn đó10 năm sau thảm kịch, các nhà báo và hoạ sĩ tranh biếm họa của Charlie Hebdo vẫn tiếp tục phải sống chung với những đe dọa khi hành nghề, được cảnh sát túc trực bảo vệ, nhưng cuộc đấu tranh bằng cây cọ, ngòi bút vẫn tiếp tục. Kể từ sau vụ tấn công tháng 01/2015, địa chỉ mới của tòa soạn hoàn toàn được giữ kín, người ngoài khó có thể tiếp cận, ngay cả với những đồng nghiệp trong giới nhà báo. Bởi Charlie vẫn luôn bị đe dọa.Thế nhưng, điều này không ngăn cản tờ báo châm biếm tổ chức một cuộc thi vẽ tranh biếm họa về Thượng Đế, mời họa sĩ từ khắp nơi trên thế giới tham gia. Trả lời RFI Pháp ngữ, ông Gerard Biard, tổng biên tập của tờ báo, đã nhận được một số bức tranh dự thi, và cho biết : “ Những bức tranh biếm họa thú vị nhất là những tác phẩm không cần lời, bởi vì như vậy cả thế giới có thể hiểu được mà không cần phải dịch thuật. Đó là loại tranh rất khó vẽ, và khó thành công, nhưng một khi đã làm được thì không gì có thể so sánh được”.Cuộc thi này được xem như là một “thước đo nhiệt độ”, để “trấn an về tình trạng sức khỏe của bức tranh biếm họa,” mười năm sau cuộc tấn công. Tổng biên tập báo Charlie Hebdo cho biết rất mong đợi, xem là những bức tranh biếm họa độc đáo nhất đến từ quốc gia nào, nền văn hóa nào. Bởi dù có ở đâu trên quả địa cầu này, “ai cũng có thể cười về Thượng Đế, và không có ai, ngay cả những người có đức tin, là chưa từng báng bổ cả”.  Những bức tranh biếm họa độc đáo nhất từ cuộc thi sẽ được đăng trên số đặc biệt của Charlie Hebdo, vào thứ Ba, đúng ngày 7 tháng 1 năm 2025.Đọc thêmPháp : Charlie Hebdo, hồi I của thảm kịch khủng bố Paris10 năm sau vụ thảm kịch, cuộc chiến đấu vì tự do ngôn luận của các hoạ sĩ có gì thay đổi không ? Theo một nghiên cứu của Ifop năm 2020, 59% người Pháp tin rằng báo chí “có lý” khi xuất bản loại tranh biếm họa “nhân danh quyền tự do ngôn luận”, trong khi vào tháng 2 năm 2006 chỉ có một thiểu số người Pháp chia sẻ quan điểm này (38%). Thế nhưng, điều này không có nghĩa là khi vẽ về các chủ đề nhạy cảm, đặc biệt là tôn giáo, thì không có nguy cơ bị đe dọa. Những thay đổi có thể là sự ảnh hưởng ngày càng mạnh mẽ từ các mạng xã hội, khiến những lời chỉ trích có thể dễ dàng mang những hình thức bạo lực.Đối với một trong những sống sót sau thảm kịch, nữ họa sĩ với bí danh Coco, từng bị anh em nhà Koucachi bắt làm con tin tại trụ sở tòa soạn ngày 07/01, cũng như các đồng nghiệp khác, đều được cảnh sát giám sát bảo vệ trong lịch trình di chuyển hàng ngày. Hồi đầu năm 2024, cô đã phải đối mặt với nhiều lời lăng mạ, đe dọa đến tính mạng, sau khi báo Libération đăng tải một bức tranh cô vẽ hí họa về Ramadan (thời điểm nhịn ăn trong đạo Hồi) ở Gaza, dưới bom đạn của Israel, bị cô lập với thế giới. Bức vẽ có dòng tựa “Ramadan ở Gaza. Bắt đầu của tháng nhịn ăn”, minh họa một người đàn ông gầy gò, đói kém, đang chạy đuổi theo vồ những con chuột thì bên cạnh, là một nhân vật khác trùm đầu, vẫy tay ngăn cản người đàn ông dừng lại : “Không được “ăn” trước khi mặt trời lặn”.Theo nữ họa sĩ, bức vẽ nhấn mạnh đến sự tuyệt vọng của người Palestine, tố cáo nạn đói ở Gaza và chế nhạo sự phi lý của tôn giáo. Thế nhưng, ngay lập tức, cô đã phải hứng chịu một làn sóng chỉ trích, đe dọa trên mạng xã hội, từ những người vô danh, với những bình luận như “Tôi chúc bà những điều tồi tệ nhất trong cuộc đời, đồ hèn hạ. Đáng lẽ họ phải xử lý bà vào ngày 7 tháng 1”, cho đến những lăng mạ từ các chính trị gia. “Chúng tôi sẽ không căm thù bà, nhưng bà xứng đáng bị căm ghét”, như nhận xét của Sophia Chikirou, nghị sĩ thuộc đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất (LFI).Trong cuộc phỏng vấn với đài RTL cô cho biết, đã nhận được nhiều ủng hộ từ bạn bè, đồng nghiệp, hơn là những lời đe dọa. Cô cũng chưa từng nghĩ sẽ gác bút vẽ, bởi vì “đó là một nhu cầu để báo tiếp tục tồn tại, và chúng tôi sẽ vẫn tiếp tục vẽ tranh, không để những kẻ khủng bố được hả hê... Điều quan trọng là các nhà báo, họa sĩ hí họa có tự do, được sáng tác với tờ giấy và bút vẽ trước mặt. Tôi vẫn giữ quan điểm của mình và những đe dọa không khiến tôi run sợ”.Tự kiểm duyệt... để tồn tạiGiám đốc tòa soạn Charlie Hebdo, với bút danh Riss cũng nhấn mạnh sự kiên định với nghề vẽ tranh hí họa và đường hướng biên tập của tờ báo, nhưng ông cũng thừa nhận trong chương trình C à vous của kênh truyền hình France 5 một hình thức tự kiểm duyệt từ 10 năm qua : “Chúng tôi không muốn để tác phẩm của mình khó hiểu, hay đề cập đến những vấn đề một cách mạnh bạo, vì như vậy người đọc sẽ dần xa lánh, họ sẽ lo sợ. Người ta cần được trấn an nếu như chúng tôi mạnh tay quá, thì độc giả sẽ quay lưng lại với chúng tôi…”Trong một cuộc phỏng vấn khác với báo Le Monde, Riss cũng nhấn mạnh rằng phong cách biếm họa của Charlie Hedbo là riêng lẻ và chưa bao giờ là mốt. Ngày nay, nhiều tờ báo quay lưng với tranh biếm họa vì nhận thức được sức ảnh hưởng của chúng, nhưng thực tế, họ lo sợ. Vì một bức vẽ có thể nhanh chóng khơi dậy những phản ứng không kiểm soát được.“Truyền thống vẽ tranh phản tôn giáo, trong đó “Charlie” là người thừa kế, được bắt nguồn vào thế kỷ 19, đặc biệt là từ những chỉ trích đối với các tôn giáo do Voltaire thể hiện. Theo tôi, ngày nay, tranh châm biếm chống tôn giáo “đang hấp hối” là do giới trí thức Pháp đã quay lưng lại với truyền thống này.” Đọc thêmNhiều người Iran biểu tình phản đối Pháp về vụ báo Charlie Hebdo châm biếm chế độ Hồi GiáoLaurent Bihl, giáo sư tại đại học Paris I Panthéon Sorbonne, trả lời AFP, nhận định rằng :“Kể từ năm 2015, không gian tự do ngôn luận đối với các sản phẩm biếm hoạ không được mở rộng hơn mà thu hẹp lại”. New York Times thông báo rằng họ ngừng xuất bản các tranh châm biếm từ ngày 07/01/2019 (sau một bức tranh biếm họa gây tranh cãi vì bị cho là bài Do Thái). “Les Guignols de l'info” (chương trình trên Canal+) cũng đã biến mất vào tháng 6 /2018, ba năm sau Charlie, và không có ai thắc mắc về điều đó.Sự khéo léo trong nghề vẽ tranh biếm họaNói đến nghề vẽ tranh báo hí họa, tại Pháp, theo họa sĩ với bí danh Fix, chỉ có khoảng vài chục người hành nghề này, và coi vẽ là nghề nghiệp chính, nhưng thường gặp nhiều khó khăn. Sau thảm kịch tại Charlie Hebdo có một “cơn sốt” đối với tranh biếm họa, nhưng đã hạ nhiệt không lâu sau đó. Nhiều tờ báo đã không còn hoặc ít sử dụng tranh biếm họa hơn. Trả lời RFI Tiếng Việt, ông Fix nhận định rằng “trước kia, mỗi tờ báo hay tạp chí, đều có một họa sĩ chuyên vẽ tranh biếm họa. Tôi thấy là có một xu hướng là nhiều tờ báo dần dần từ bỏ hình thức minh họa này, vì họ khó có thể kiểm soát được. Thông điệp mà bức tranh biếm họa truyền tải, thường gắn với hình ảnh của tờ báo, và khiến người đọc hiểu rằng nếu báo sử dụng tranh có lập trường như vậy thì cả tòa soạn đều có quan điểm tương tự, giống như một bài xã luận trong một tờ báo vậy…Nếu trước kia, chỉ với báo giấy, người đọc không hài lòng với một bức tranh nào đó, thì chỉ nói với bạn bè người thân. Nhưng ngày nay với mạng xã hội, tranh biếm họa thường dễ truyền tải nội dung và được loan truyền rộng rãi hơn, mọi người có thể phản ứng mạnh hơn, khiến các tờ báo khó thể kiểm soát được tác động của chúng.”Ông Fix từng làm trong lĩnh vực tư vấn tài chính, nhưng quyết định đổi nghề, theo đuổi với đam mê vẽ tranh biếm họa và cộng tác với nhiều báo hay tạp chí từ hơn 10 năm nay.Chọn chủ đề biếm họa trong thế giới công sở, hay về những người lao động nói chung, và không phải là những chủ đề chính trị hay nhạy cảm, ông cho biết ít khi phải đối mặt với những đe dọa, hay tự kiểm duyệt. Cho đến nay, ông cho rằng tiếng cười trào phúng có thể được chấp nhận đối với mọi chủ đề, nhưng không thể gây cười với tất cả mọi người, và tránh làm tổn thương người khác. Ông nói hành nghề này “cần phải rất khéo léo”. “Khi vẽ tranh biếm hoạ, thì cũng phải tinh tế, xét đến cách mà người xem đón nhận bức tranh đó như thế nào. Câu hỏi đặt ra là “ai sẽ là người tiếp nhận chúng ?” Nếu dùng ngòi vẽ một cách bạo lực, nhắm vào một ai đó, một đối tượng nào đó…, thì tôi cho rằng người vẽ phải chịu trách nhiệm về hành động đó.” Theo họa sĩ Fix, Charlie Hebdo vốn là một tạp chí có khuynh hướng cực đoan, và họ khẳng định lập trường cực đoan và không cho rằng Charlie Hebdo đại diện cho nền tranh biếm họa của Pháp. Nhưng theo ông, thảm kịch đáng buồn cách nay 10 năm đối với tòa soạn này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phải “tiếp tục vẽ tranh trào phúng”.Vụ tấn công khủng bố vào Charlie Hebdo đã tạo ra một làn sóng phẫn nộ, không chỉ tại Pháp, mà lan sang cả châu Âu và thế giới. Charlie Hebdo vốn là một tạp chí châm biếm, đăng tải tranh biếm họa trào phúng liên quan đến các chủ đề xã hội, tôn giáo, chính trị và các nhân vật công chúng, và cũng không ít lần gây ra tranh cãi, vấp phải chỉ trích vì những cây cọ được cho là quá đà. Cho đến nay, cuộc tranh luận về giới hạn của tự do ngôn luận vẫn tiếp diễn, đặc biệt liên quan đến các vấn đề nhạy cảm như tôn giáo.

Chế độ độc tài Bachar Al-Assad sụp đổ đẩy nhanh sự suy yếu ảnh hưởng của Nga và Iran tại Syria cũng như trong vùng Trung Đông. Sự kiện này khẳng định vai trò quyết định của Thổ Nhĩ Kỳ và trong chừng mực nào đó là vị thế của Israel và Mỹ trong chiến thắng của phe nổi dậy. Chỉ trong vòng 12 ngày, chế độ độc tài Al-Assad, tồn tại vững chắc trong suốt hơn nửa thế kỷ, đã sụp đổ nhanh chóng. Theo một số nhà quan sát, kết quả này không có gì đáng ngạc nhiên, mà đó là hệ quả của một quá trình xuống dốc bắt đầu từ năm 2011, thời điểm nổ ra cuộc cách mạng « Mùa Xuân Ả Rập ».Thiên thời, địa lợi, nhân hòaChế độ Bachar Al-Assad, bị suy yếu do các cuộc biểu tình, cũng như do số lượng đáng kể các nhóm Hồi giáo cực đoan hay ôn hòa và kể cả những nhóm vũ trang phi tôn giáo, đã có thể trụ được cho đến ngày nay là nhờ vào sự hậu thuẫn của Nga và Iran.Bachar Al-Assad bị lật đổ cũng vì ông không còn được quân đội hậu thuẫn. Lực lượng trung thành với chế độ kêu gọi sĩ quan không chiến đấu và trong một động thái hiếm có, « bộ Tổng tham mưu ra thông cáo nói rằng chế độ Bachar Al-Assad đã kết thúc ».Trên thực tế, đó là một đội quân yếu kém, trang bị tồi, không còn tinh thần chiến đấu, theo như phân tích từ nhà nghiên cứu về Syria, Fabrice Balanche, giảng viên trường đại học Lyon 2, trên làn sóng RFI : « Quân đội Syria đã kiệt quệ. Cộng đồng thiểu số Hồi giáo hệ phái Alawites, vốn dĩ là nguồn cung chính cho các lực lượng quân đội trung thành với chế độ, hiến binh và các đơn vị tinh nhuệ, cũng đã kiệt sức, họ không còn muốn chiến đấu nữa. Đã có quá nhiều thiệt hại nhân mạng. Có khoảng 1/3 số đàn ông của cộng đồng, trong độ tuổi từ 20-45, đã chết trong cuộc chiến này ».Rồi nguồn hậu thuẫn từ Nga và Iran cũng bị suy giảm. Năm 2015, Nga can thiệp vào cuộc nội chiến Syria để bảo vệ đồng minh Bachar Al-Assad, trong bối cảnh chưa có xung đột Ukraina, Iran chưa « bị đánh gục » như hiện nay, và dải Gaza cũng chưa có biến cố 07/10. Ông Adel Bakawan, chuyên gia về Irak, trong chương trình Địa Chính Trị của RFI Pháp ngữ (08/12/2024), giải thích tiếp :« Từ khi chiến tranh Ukraina nổ ra, theo ước tính, Nga đã điều sang Ukraina khoảng từ 75-80% lực lượng mà trước đây họ bố trí ở Syria. Khách quan mà nói, Nga đã ở vào thế không thể ứng cứu Bachar Al-Assad. Chế độ Iran chưa bao giờ bị đe dọa cả từ bên trong lẫn bên ngoài như hiện nay. Ở trong nước là một làn sóng phản đối lớn, còn ở bên ngoài, Iran phải đối mặt với Israel và Hoa Kỳ. Và do vậy, Iran cũng không thể đến cứu Bachar Al-Assad. Trục kháng chiến cũng vậy, ở Gaza, Hamas và nhóm Thánh chiến Hồi giáo thì bị san bằng, còn phe Hezbollah ở Liban đã bị tiêu diệt. Chẳng còn ai có thể đến cứu chế độ. "Ông vua đã bị lột trần » trước mắt phe nổi dậy. »Sai lầm chiến lược của NgaTrong con mắt nhiều nhà phân tích phương Tây, sự kiện chế độ độc tài Damas sụp đổ đã cho thấy thất bại chiến lược của Nga. Cựu sĩ quan quân đội Pháp, ông Guillaume Ancel, và cũng là một cây bút thời luận về chiến sự, trên kênh truyền hình TV5 Monde nhắc lại : « Đây còn là một thất bại cho nước Nga của ông Vladimir Putin, bởi vì chính Nga đã hậu thuẫn Iran. Chính Nga hỗ trợ tất cả các nhóm vũ trang ủy nhiệm của Iran trong vùng Cận Đông. Điều chắc chắn là Nga đã châm ngòi cho cuộc tấn công khủng bố 07/10 chống Israel nhằm mở ra một mặt trận thứ hai để đánh lạc mục tiêu liên quan đến Ukraina, nhưng cuối cùng nước này cũng bị liên đới với hiệu ứng như một vụ nổ, bởi cuộc phản công bất ngờ này dẫn đến sụp đổ chế độ Damas. »Một hệ quả khác, không kém phần quan trọng của việc ông Bachar Al-Assad bị lật đổ là Nga có nguy cơ mất hai căn cứ chiến lược tại Syria, cửa ngõ cho Nga mở ra vùng Địa Trung Hải và triển khai sức mạnh quân sự ra châu Phi : Căn cứ hải quân Tartous và căn cứ không quân Hmemmim. Mất hai căn cứ này cũng có nghĩa là Nga sẽ mất ảnh hưởng tại vùng Trung Đông. Giới quan sát cho rằng, đây còn là thất bại cay đắng của quân đội và nhất là tình báo Nga. Matxcơva lẽ ra phải dự đoán rằng Israel có nhiều khả năng tấn công Syria một khi thỏa thuận hưu chiến được ký kết với phe Hezbollah. Đọc thêm: Syria : Chính quyền Putin câm lặng trước thất bại của quân đội và tình báoThất bại của Trục kháng chiếnNhưng có lẽ trong ván cờ này, bên thua nặng nhất là Iran. Ngay khi Cộng hòa Hồi giáo ra đời năm 1979, chế độ thần quyền Iran đã thắt chặt quan hệ với chế độ Assad, một phần cũng vì có chung một kẻ thù là Irak thời Saddam Hussein trong những năm 1990 và phần khác là sự gần gũi về tôn giáo giữa hai hệ phái Shia và Alawites.Syria cũng như Irak là một trong những mắc xích quan trọng trong « Trục kháng chiến », một đại lộ để Teheran vận chuyển vũ khí chi viện cho phe Hezbollah Liban, và gây áp lực lên đối thủ lớn của mình là Israel. Việc Damas sụp đổ đã gây ra những hậu quả chiến lược to lớn, cản trở Iran cấp vũ khí cho Hezbollah, cực kỳ bị suy yếu sau các chiến dịch triệt hạ dàn lãnh đạo Hezbollah cùng với các cuộc không kích của Israel vào các cơ sở quân sự của Hezbollah trên lãnh thổ Libann cũng như tại Syria trong những tháng gần đây.Tình huống này tước mất của Iran một công cụ để gây sức ép với Israel và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời làm suy yếu Irak, một nút thắt khác trong « Trục Kháng chiến » của Iran. Trên làn sóng RFI, Pierre Razoux, giám đốc Quỹ Nghiên cứu Chiến lược về Địa Trung Hải nhận định :« Hiển nhiên, sự kiện này đã bẻ gãy "Trục Kháng chiến" do Teheran thiết lập. Trên thực tế, từ lâu những mắc xích yếu là Irak, Liban, giờ là Syria, vốn dĩ trước đây khá ổn định và tương đối vững mạnh. Iran kể từ giờ không thể tiếp cận trực tiếp Liban qua ngả đường bộ. Phe Hezbollah Liban hoàn toàn bị cô lập. Vụ việc này cũng ảnh hưởng đến Irak. Tôi nghĩ rằng giới chức Irak hiện nay cảm thấy bị căng thẳng. Họ tự hỏi liệu sắp tới Irak có sẽ là mục tiêu tiếp theo vừa của phe thánh chiến, vừa của một liên minh giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Israel, Hoa Kỳ và Ả Rập Xê Út, sau khi đã làm sụp đổ chế độ Assad tại Syria ? » Đọc thêm: Chế độ Al Assad sụp đổ: Iran mất mắt xích quan trọng nhất của « trục kháng chiến »Israel « cắt vòi bạch tuộc », Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định vị thếNếu như chiến thuật « cắt vòi bạch tuột » của Israel phần nào thành công, giới chuyên gia cũng nhận xét rằng tuy kẻ thù Bachar Al-Assad bị lật đổ, Israel có nguy cơ đối diện với một hiểm họa mới : Một chính quyền Hồi giáo cực đoan có thể hình thành ngay sát biên giới Israel.Tuy reo hò thắng lợi trước đối thủ Iran, cùng lúc Israel cũng có những biện pháp phòng ngừa để bảo đảm rằng các lực lượng nổi dậy hay nhiều nhánh vũ trang cực đoan khác không thể tấn công trực tiếp Israel. Chuyên gia Pierre Razoux cho biết « quân đội và không quân Israel đã liên tục oanh tạc các trại lính và nhiều vị trí quân sự, đặc biệt là các đơn vị tinh nhuệ của Bachar Al-Assad, để bảo đảm rằng các thiết bị quân sự tối tân, do quân đội kiểm soát, không rơi vào tay kẻ xấu. »Người vui mừng thắng lợi nhiều nhất là Thổ Nhĩ Kỳ. Trong chiến dịch phản công chớp nhoáng, Ankara có một vai trò quyết định, kiến tạo cho những gì diễn ra hiện nay. Với chiến dịch này, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã đạt được nhiều mục tiêu chiến lược : Đầu tiên hết là tạo ra một vùng đệm quân sự ở phía bắc Syria, chia cắt mối liên hệ giữa người Kurdistan Thổ Nhĩ Kỳ và Kurdistan Syria.Bachar Al-Assad bị hạ bệ sẽ giúp hồi hương hàng triệu người tị nạn Syria trên lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ. Ngoài ra, đây còn là một thông điệp rõ ràng gởi đến đối thủ cạnh tranh Iran nhằm khẳng định vai trò « không thể bỏ qua » của Thổ Nhĩ Kỳ trong tiến trình Astana để giải quyết xung đột tại Syria. Đọc thêm: Israel vẫn oanh kích dồn dập Syria dù bị Liên Hiệp Quốc lên ánTuy nhiên, nhà nghiên cứu Fabrice Balanche lưu ý, « chính Thổ Nhĩ Kỳ điều khiển những gì xảy ra tại Syria. Đây là chiến lược tân đế chế Ottoman mà Thổ Nhĩ Kỳ của ông Erdogan đã phát triển từ một chục năm qua. Chỉ có điều chiến lược này đoạn tuyệt một cách thô bạo với nguyên trạng ở Syria, với những thỏa thuận mà Thổ Nhĩ Kỳ ký kết với Nga và Iran. Tôi không chắc là Nga có thể giữ được hai căn cứ quân sự tại Syria, và nếu như vậy, ông Putin khó mà tha thứ cho Erdogan. »Âm mưu của Mỹ và Israel ?Dù vậy, giới quan sát cũng thận trọng đánh giá mọi việc chưa hoàn toàn ngã ngũ. Ý thức được những hạn chế hiện tại, Nga và Iran đã tỏ ra thực dụng, chấp nhận bỏ rơi chế độ Bachar Al-Assad. Thông tín viên của RFI tại Matxcơva, Anissa El-Jabri, trả lời đài truyền hình Pháp LCI cho biết, ngoài việc tỏ ra kín tiếng về biến cố này ở Syria, chính quyền Matxcơva trong những phát biểu chính thức có giọng điệu khá hòa dịu, không xem phe nổi dậy là những phần tử khủng bố như trước đây, mà gọi là « các chiến binh vũ trang » hay là « các phe phái đối lập khác nhau » tại Syria.Pierre Razoux, giám đốc Quỹ Nghiên cứu Chiến lược Địa Trung Hải, cho rằng Matxcơva bỏ rơi Bachar Al-Assad là để Nga và Iran có thể dàn xếp, thương lượng với các nhà lãnh đạo mới ở Syria.« Bởi vì chúng ta thấy rõ là phía Nga, điều cốt lõi là điện Kremlin muốn đàm phán với chính quyền mới tại Syria, bất kể là ai, về việc giữ Tartous và Hmemmis, hai căn cứ quân sự chính tại Syria. Vì lý do này mà Nga không tỏ ra ủng hộ đến cùng Bachar Al-Assad. Đối với Iran, thương lượng với tân chính quyền Syria về quyền được đi qua lãnh thổ để tiếp viện cho Hezbollah ở Liban, hiện đang bị cô lập hoàn toàn, là điều thiết yếu. Bởi vì trục tiếp viện chính, qua ngả Syria, Irak đã bị đóng do khu vực này nằm dưới sự kiểm soát của Lực lượng Dân chủ Syria người Kurdistan, lực lượng Hezbollah thì đã bị cô lập hoàn toàn từ khi Israel không để một máy bay nào của Iran đi vào không phận Liban. »Trong bối cảnh này, ngày 11/12/2024, giáo chủ Ali Khamenei, ba ngày sau khi chế độ Damas sụp đổ, đã đưa ra những bình luận đầu tiên khi cáo buộc « những gì diễn ra ở Syria, chẳng chút nghi ngờ, là kết quả một âm mưu của  Mỹ và Israel ».Alexandre Del Valle, nhà địa chính trị học Pháp – Ý, trả lời phỏng vấn trang tin Atlantico của Pháp nêu lên một chi tiết : Lãnh đạo phong trào Hayat Tahrir Al-Sham (HTS), ông Abou Mohammed Al-Golani, « thường xuyên nhận chỉ thị từ Thổ Nhĩ Kỳ, và một cách bí mật, gián tiếp từ Mỹ, vốn dĩ đang theo dõi điều được cho là xu hướng ôn hòa hơn » của ông Golani !

Trong bối cảnh địa chính trị quốc tế căng thẳng, nhất là với cuộc chiến Ukraina, các drone nay chiếm một vị trí mang tính chiến lược đối với hải quân trên toàn thế giới. Điều này đã được thể hiện qua triển lãm quốc phòng quốc tế Euronaval vào đầu tháng 11 tại Villepinte, ngoại ô Paris, Pháp. Tại cuộc triển lãm 2 năm một lần này, đi đến đâu cũng thấy trưng bày các kiểu drone mới được sử dụng để tác chiến, giám sát biển và đáy đại dương.  Các nước phương Tây đang phải đối phó với các cuộc tấn công bằng drone của lực lượng Houthi ở Yemen được Iran trang bị vũ khí nhắm vào giao thông hàng hải ở Hồng Hải. Trong khi đó, Ukraina đã thành công tiêu diệt 1/3 Hạm đội Hắc Hải của Nga và buộc được hạm đội này rời khỏi Crimea. Vào đầu tháng 11, Kiev khẳng định họ đã thực hiện thành công cuộc tấn công đầu tiên bằng drone mang chất nổ vào các tàu của Nga ở Biển Caspi, cách biên giới Ukraina đến 1.500 km. Trả lời hãng tin AFP ngày 07/11/2024 bên lề Euronaval, ông Emmanuel Chiva, tổng đại diện về vũ khí của bộ Quân lực Pháp, cho rằng từ những cuộc xung đột đó, có thể dự báo là drone sẽ được hải quân các nước “sử dụng ồ ạt”.Đô đốc Eric Chaperon, cố vấn quốc phòng của tập đoàn vũ khí Pháp Thales, nói với AFP: “Các drone phải được xem xét ở cả hai góc độ: khả năng tác chiến của drone và khả năng chống drone của kẻ địch”. Tập đoàn công nghệ cao của Pháp, hiện trang bị cho hải quân 50 nước trên thế giới, cung cấp cả hai khả năng đó. Một trong những cải tiến là vũ khí điện từ "có khả năng đốt cháy các thiết bị điện tử của drone". Đô đốc Eric Chaperon giải thích: "Các drone nằm trong tầm hoạt động của vũ khí sẽ rơi chỉ trong một giây." Tập đoàn Pháp cũng đẩy mạnh phát triển một công nghệ trí tuệ nhân tạo "tiết kiệm", có thể được trang bị trên các drone cũng như các giải pháp kết nối và tương tác, đã được thử nghiệm trong cuộc tập trận ở Bồ Đào Nha vào tháng 9 với một số nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu. Là một trong những người tham gia cuộc tập trận này, ông Nicolas Kuhl của tập đoàn Thales nói với AFP: “Khoảng 60 drone đã được triển khai trên không, trên mặt nước và dưới biển để thực hiện đồng thời các nhiệm vụ tác chiến dưới nước, rà phá bom mìn và giám sát”. Về phần mình, tập đoàn Naval Group đang phát triển loại drone dưới nước với “khả năng hoạt động lâu dài lên đến vài tuần” và “có khả năng tự ra quyết định rất cao”, theo giải thích của ông Pierre-Antoine Fliche, đứng đầu nhóm đặc trách drone của Naval Group, với AFP: “Thay vì lập trình trước một số nhiệm vụ, chúng tôi sẽ đưa ra mệnh lệnh, chẳng hạn như đến đó, chụp ảnh và quay lại nếu ảnh chụp rõ, luôn kín đáo, quyết liệt”. Pierre-Eric Pommellet, chủ nhân Naval Group, nhấn mạnh với AFP: “Các drone sẽ không bao giờ thay thế các tàu chiến có thủy thủ đoàn, nhưng sẽ giúp cho những tàu này có một năng lực rộng hơn”. Tập đoàn chế tạo máy bay châu Âu Airbus thì chú trọng đến tính bổ sung cho các sản phẩm của họ. Bruno Even, giám đốc điều hành của Airbus Helicopters, nói với AFP: “Yếu tố mới mà chúng tôi thấy cả trên biển và trên đất liền là tính chất bổ sung giữa drone và trực thăng”. VSR 700 của Airbus là một máy bay trực thăng “không người lái” nhỏ, có thể hoạt động từ một con tàu và có thể bay tới 8 giờ so với 2 giờ đối với trực thăng thông thường. Nó có khả năng thực hiện các nhiệm vụ mà không cần phi công, chẳng hạn như tìm kiếm tàu ​​địch, gửi tọa độ tới tàu khu trục nhỏ có khả năng bắn tên lửa.Airbus cũng đang phát triển một loại drone quan sát mang tên Eurodrone, nhằm bù đắp sự chậm trễ của châu Âu về loại drone đã được Hoa Kỳ và Israel phát triển và sẽ được đưa vào sử dụng vào cuối thập niên này, theo lời ông Jean-Brice Dumont, người đứng đầu bộ phận quốc phòng của Airbus.Đối với những drone ít phức tạp hơn và có thể nhanh chóng được sử dụng như Flexrotor hay Aliaca, tập đoàn Airbus giao việc phát triển cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoặc các công ty khởi nghiệp mà hãng đã mua lại.Chẳng hạn như công ty ArkeOcéan, một doanh nghiệp gia đình với khoảng ba mươi nhân viên chuyên sản xuất các drone siêu nhỏ "chỉ dài 80cm, rộng 35cm, trôi theo dòng nước, rất khó phát hiện”.Ngoài ArkeOcéan, các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Pháp chuyên về drone đã có mặt rất đông đảo tại triển lãm Euronaval, như Exail, Diodon và Delair. Riêng công ty Delair từ hai năm qua bán ra thị trường một sản phẩm mang tên Seasam, một loại drone dưới nước cở nhỏ, được dùng để theo dõi tình trạng thân tàu, tàu chở hàng cũng như tàu khu trục. Drone này có 7 động cơ nên rất cơ động, chống chọi tốt với dòng nước.Trả lời RFI Pháp ngữ tại Euronaval, ông Bastien Mancini, giám đốc điều hành của Delair, cho biết công ty này đã cung cấp cho thi trường châu Phi từ lâu và nay đã mở rộng sang các thị trường khác:“Chúng tôi đã có mặt ở khu vực này từ những năm 2010, tại khoảng 15-20 quốc gia châu Phi, rồi mở rộng sang Đông Âu và Đông Nam Á, những thị trường chính của chúng tôi hiện nay. Chúng tôi xuất khẩu rất nhiều trước khi bán cho thị trường Pháp. Công ty hiện sử dụng đến 110 nhân viên và đến cuối năm sẽ có tổng cộng 140 người, với doanh số năm ngoái là 10 triệu euro và dự báo năm nay sẽ đạt khoảng 30 triệu. Tốc độ tăng trưởng này là nhờ các hợp đồng mà chúng tôi giành được gần đây, nhất là trong lĩnh vực quốc phòng. Ukraina chiếm một phần đáng kể, nhưng không phải là chiếm đa số. Chúng tôi tạo được những hệ thống thích ứng với những điều kiện tác chiến rất ác liệt, với thiết bị gây nhiễu để làm rơi các drone, cho nên khách hàng chúng tôi có thể yên tâm.” Chiến trường Ukraina dĩ nhiên là nơi mà công ty Delair có dịp thử nghiệm và cải tiến các drone do họ sản xuất để thích ứng tốt hơn với điều kiện chiến tranh ác liệt, theo lời ông Mancini:“Chúng tôi đã làm việc ở Ukraina từ năm 2016, vì thật ra chiến tranh coi như đã bắt đầu từ năm 2014 với thỏa thuận Minsk. Từ năm 2016, các drone của chúng tôi đã được sử dụng để giám sát các đường biên giới. Khi quân Nga vượt qua biên giới, phía Ukraina đã gặp chúng tôi và yêu cầu cho họ xem hệ thống drone của chúng tôi vận hành như thế nào trong điều kiện chiến tranh. Sau khi thấy hiệu quả của các hệ thống này, họ đã nhờ chính phủ Pháp giúp đỡ, mua các drone đó để tặng cho họ. Pháp đã làm theo yêu cầu đó. Chúng tôi thường xuyên, hầu như là mỗi tuần, có những phản hồi từ những người vận hành các drone và chúng tôi trao đổi với họ. Cứ khoảng 3 hoặc 4 tháng, chúng tôi cải tiến để các drone thích ứng tốt hơn với điều kiện chiến tranh. Những yếu tố đó giúp rất nhiều cho ngành công nghiệp vũ khí của Pháp nói chung.” Để có thể phát triển các loại drone có sự trợ giúp của trí tuệ nhân tạo, công ty Delair đang phải tuyển thêm kỹ sư: “Chúng tôi có những kỹ sư làm việc về các vấn đề đó. Công ty có một phòng nghiên cứu quy tụ khoảng 45 người, trong đó phân nữa chuyên tạo ra các phần mềm, một số nghiên cứu về các thuật toán và về trí tuệ nhân tạo để có thể giải quyết vấn đề điều khiển drone mà không cần hệ thống định vị GPS, xác định và phân loại những vật thể mà drone nhìn thấy để trợ giúp cho người điều khiển. Không thể có một hệ thống hoàn toàn tự vận hành. Trí tuệ nhân tạo chỉ trợ giúp, chỉ làm đơn giản hóa nhiệm vụ của người điều khiển. Đó không phải là những robot, mà đằng sau bao giờ cũng có con người. Một quân nhân Ukraina đã nói một điều rất đáng chú ý : 'Cái mà có giá trị đối với chúng tôi không phải là các drone, vì drone có thể bị mất, mà là những người được đào tạo để điều khiển drone'. Đó mới là điều mà họ cố gắng bảo vệ.”Vấn đề, theo lời ông Mancini, việc phát triển các loại drone tiên tiến, có khả năng cạnh tranh cao, đòi hỏi rất nhiều vốn đầu tư, mà cả về mặt này, Pháp và châu Âu nói chung càng bị tụt hậu so với Hoa Kỳ chẳng hạn:“Phát triển các drone đòi hỏi rất nhiều vốn. Các công ty hàng đầu thế giới về drone có doanh số từ 300 triệu euro đến 4 tỷ, trong khi các công ty hàng đầu của châu Âu hiện chỉ đạt 50 triệu euro doanh số, công ty chúng tôi thì dự kiến sẽ chỉ đạt 30 triệu. Phát triển các loại drone có khả năng cạnh tranh trên thế giới tốn kém hàng triệu, thậm chí hàng chục, hàng trăm triệu euro. Cho nên phải có những công ty có tầm cỡ như vậy để tạo ra những sản phẩm cho tương lai. Tôi nghĩ rằng phải làm chủ công nghệ drone một cách tự chủ, vì đó là những robot bay trên không và tiến hành những hoạt động từ trên không. Các nhà công nghiệp Pháp và châu Âu nói chung phải làm chủ được công nghệ của các hệ thống được bán ở châu Âu. Công ty chúng tôi đang cố đóng góp vào việc xây dựng một nhà vô địch trong lĩnh vực này ở cấp độ châu Âu để có thể cạnh tranh trên thế giới.”

Nếu bạn có dịp đi du lịch Ấn Độ và ghé qua một quán ăn ở New Delhi, thì bạn đừng bao giờ gọi món cà ri. Chủ yếu cũng vì trên thực đơn các nhà hàng Ấn Độ, không có bán món nào được gọi là ''cà ri''. Trong mắt người nước ngoài, cà ri là một trong những biểu tượng nổi tiếng nhất của ẩm thực Ấn Độ. Trên thực tế, món hầm có nước sốt "cà ri" là do người Anh sáng chế, gợi hứng từ các công thức nấu ăn của người Ấn. Loại bột cà ri đầu tiên được bày bán ở Luân Đôn vào cuối thế kỷ XVIII, ban đầu chỉ có hạt rau mùi và tiêu đen, sau đó kết hợp thêm với bột nghệ, lá cà ri, hạt thì là. Những người bán bột cà ri thường có những công thức chế biến riêng, thêm bớt những loại gia vị quen thuộc để tạo thêm hương vị khác biệt. Nhìn chung, thành phần bột cà ri chủ yếu bao gồm đại hồi, đinh hương, thảo quả, hạt mùi khô, bột nghệ, quế chi, hoa tiêu và nhiều khi có thêm ớt khô. Một số thành phần thường được rang cho thơm rồi nghiền thành bột mịn, một số khác như hạt mùi chỉ giã nhuyễn chứ không rang nóng, rồi tất cả được trộn chung với nhau.Tại châu Âu, sốt cà ri thường được chế biến với bột gia vị làm sẵn, trong khi tại Ấn Độ, các bà nội trợ có thể sử dụng tới 30 loại gia vị khác nhau để làm ra nước sốt, nhưng họ không gọi đó là món cà ri. Tại Pháp, đầu bếp gốc Ấn Beena Paradin là tác giả của hai quyển sách ''Inde Gourmande'' và nhất là ''Spice Up'' nói về các loại gia vị do nhà xuất bản Flammarion phát hành. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, cô Beena Paradin cho biết công thức bột cà ri (để nấu các món hầm) ban đầu là một sản phẩm ''sáng chế'' để phục vụ người Anh, chứ không được phổ biến rộng rãi ở Ấn Độ :Khi nhắc đến cà ri, điều nghịch lý hiển nhiên nhất vẫn là loại gia vị hỗn hợp này đã trở thành biểu tượng của ẩm thực Ấn Độ trên toàn thế giới, thế nhưng cà ri ban đầu lại được sáng chế để đáp ứng nhu cầu của kiều dân Anh. Các gia đình người Anh khi trở về thăm ''mẫu quốc'' đều muốn mang theo một chút quà từ Ấn Độ, vào thời bấy giờ còn là thuộc địa của Anh.Dựa vào truyền thống nấu ăn của người Ấn, nhất là cách kết hợp nhiều gia vị để tạo thêm mùi hương tinh tế cho các món ăn, người Anh đã chế biến ra loại bột cà ri. Trên lãnh thổ Ấn Độ, các loại gia vị trộn sẵn với nhau thường được gọi là ''garam masala'', trong khi chữ ''cà ri'' (kari) trong tiếng Tamil chỉ có nghĩa là món hầm với gia vị. Nếu bạn nói rằng hôm nay bạn nấu món ''cà ri'', thì người Ấn không hiểu rõ là bạn sẽ nấu món gì.Ngược lại, người Ấn sẽ hiều ngay khi bạn nói rằng hôm nay tôi nấu món cà tím korma, tức là cà tím hầm với sốt cà ri trộn với rau dền, lá mù tạt, hạt điều và bột hạnh nhân. Món vindaloo là sốt cà ri có tỏi và gừng. Món tikka masala hay tandoori, còn được gọi là món ''cà ri khô'', do thịt cá được tẩm gia vị rồi đem nướng lò, chứ không có nhiều nước sốt. Nói tóm lại, người Ấn sẽ phân biệt từng món ăn trong cách gọi, trong khi cà ri là cách đặt tên Âu hóa để gọi chung các món ăn hầm với nhiều gia vị. Nhưng có một điều chắc chắn: bột cà ri là một ''phát minh'' của người Anh.Chữ cà ri (kari) lần đầu tiên xuất hiện trong các quan hệ buôn bán giữa Công ty Đông Ấn của Anh với các thương nhân Ấn Độ (gốc Tamil) ở vùng đông nam, đặc biệt là tại thành phố Madras. Họ đã sáng chế ra một loại gia vị hỗn hợp gọi là bột cà ri (kari podi) được sử dụng trong các món hầm. Kể từ đầu thế kỷ XX, các món nấu với bột cà ri, một khi đã du nhập sang nhiều nước khác, đương nhiên trở thành một phần của nền ẩm thực thế giới. Đầu bếp Beena Paradin giải thích :Bột cà ri đã được phổ biến từ thế kỷ XIX, và đến đầu thế kỷ XX, loại bột gia vị này đã lan rộng ra châu Âu rồi sang khắp thế giới. Bằng chứng là tại hầu hết các cửa hàng bách hóa ở Anh, người tiêu dùng có thể mua các loại bột cà ri theo kiểu Bombay hay theo kiểu Madras để nấu các món thịt hầm ở nhà. Lối tiếp cận này của người Tây phương khác hẳn với truyền thống nấu ăn của người Ấn. Trong công thức nấu ăn, người Ấn sử dụng gia vị trong nhiều công đoạn khác nhau. Đầu tiên là các thành phần chính được ướp với gia vị, đến khi nấu có thể trộn thêm với gia vị dưới dạng bột hoặc nguyên chất (như quế, gừng, hạt ngò, thảo quả ….) Đến khi món ăn đã chín, đầu bếp có thể nêm thêm hoặc chỉnh lại mùi hương bằng cách cho gia vị vào chảo dầu, đảo qua vài lần khi chảo thật nóng rồi đổ vào nồi cà ri để tăng thêm hương sắc cho món ăn. Nói tóm lại, cách dùng gia vị của người Ấn khá công phu tinh tế, trong khi người Âu chỉ trộn gia vị một lần khi nấu với bột cà ri làm sẵn và như vậy các món ăn bất kể là thịt gà, tôm cá hay là rau đều có một mùi như nhau.Cũng như các quán ăn Việt Nam tại Pháp chủ yếu bán những món phổ biến nhất ở nước ngoài như phở bò, bún chả hay chả giò (nem rán), thì các quán ăn Ấn Độ cũng thường bán những món quen thuộc nhất đối với người nước ngoài. Điều đó tạo cảm tưởng ''đồng bộ'' thuần nhất nơi thực khách Tây Âu, trong khi ẩm thực Việt Nam cũng như Ấn Độ lại thiên hình vạn trạng. Đầu bếp người Pháp gốc Ấn Beena Paradin giải thích đôi nét khác biệt trong ẩm thực giữa các vùng miền :Chúng ta hay quên rằng Ấn Độ là một đất nước rộng lớn, do vậy có khá nhiều khác biệt giữa phương bắc và phương nam : để cho bạn có thể hình dung dễ hơn thì sự khác biệt này giống như hai nền văn hóa Thụy Điển (Bắc Âu) và Tây Ban Nha (Nam Âu). Tùy theo phong quán tập tục, mỗi vùng dĩ nhiên sẽ có những đặc sản khác nhau. Nhìn từ bên ngoài, ẩm thực Ấn Độ thường có nhiều món sốt, nhưng ta lại chóng quên rằng Ấn Độ cùng có nhiều món gọi nôm na là ''cà ri khô''. Cà ri Ấn thường được xem như là món cay, nhưng thực ra cũng có nhiều loại sốt bùi không cay như korma, dopyaza là thịt nấu với sốt hành, tikka là một loại nước sốt chua ngọt với me trộn đường, murgh makhani là gà cay ngọt, trộn cùng với sốt bơ béo ngậy thơm lừng. Các món chay thường có các món cà hấp baingan bharta hay cơm « thập cẩm » biryani. Các món này thường được ăn kèm với cơm basmati, bánh mì chapati hay naan, loại bánh mì nướng cán mỏng. Ở đây có thể nói sự khác biệt lớn nhất giữa hai miền vẫn là ăn cơm hay bánh mì. Tại các tỉnh miền nam Ấn Độ, bữa ăn nào cũng phải có cơm. Trong khi ở miền bắc, người Ấn chủ yếu ăn bánh mì chapati (loại bánh không có bột nổi khác với bánh mì naan), trong khi cơm lại được xem là một món ăn khi có tiệc tùng lễ hội, thường được dọn trên mâm cỗ.Trường hợp của bột cà ri Ấn Độ làm cho ta liên tưởng đến cách đặt tên « bò bún » cho món Việt tại các quán ăn ở Pháp. Bột cà ri do người Anh sáng chế để tái tạo hương vị của một vài món ăn Ấn tại trời Âu, nhưng rốt cuộc lại trở nên tiêu biểu cho ẩm thực Ấn Độ trong mắt người nước ngoài. Loại bánh mì naan có phô mai ăn kèm với các món hầm là hoàn toàn do một gia đình người Ấn nhập cư sáng chế ở Paris vào năm 1976, chứ không hề được phổ biến tại Ấn Độ.Một cách tương tự, thực đơn các quán ăn Việt ở Pháp thường có bán món « bò bún » mà thực ra lại giống như món « bún thịt nướng » hay « bún thịt bò xào » của dân Nam Bộ. Thực khách Tây một khi đã quen ăn quán Việt ở Pháp, đến khi ghé thăm Việt Nam, lại không thể nào hiểu nổi tại sao không hề có món « bò bún » trên thực đơn các nhà hàng, cho dù họ có đi tìm ở khắp nơi, từ 16 quận Sài Gòn cho đến 36 phố phường Hà Nội.

Nếu bạn có dịp đi du lịch Ấn Độ và ghé qua một quán ăn ở New Delhi, thì bạn đừng bao giờ gọi món cà ri. Chủ yếu cũng vì trên thực đơn các nhà hàng Ấn Độ, không có bán món nào được gọi là ''cà ri''. Trong mắt người nước ngoài, cà ri là một trong những biểu tượng nổi tiếng nhất của ẩm thực Ấn Độ. Trên thực tế, món hầm có nước sốt "cà ri" là do người Anh sáng chế, gợi hứng từ các công thức nấu ăn của người Ấn. Loại bột cà ri đầu tiên được bày bán ở Luân Đôn vào cuối thế kỷ XVIII, ban đầu chỉ có hạt rau mùi và tiêu đen, sau đó kết hợp thêm với bột nghệ, lá cà ri, hạt thì là. Những người bán bột cà ri thường có những công thức chế biến riêng, thêm bớt những loại gia vị quen thuộc để tạo thêm hương vị khác biệt. Nhìn chung, thành phần bột cà ri chủ yếu bao gồm đại hồi, đinh hương, thảo quả, hạt mùi khô, bột nghệ, quế chi, hoa tiêu và nhiều khi có thêm ớt khô. Một số thành phần thường được rang cho thơm rồi nghiền thành bột mịn, một số khác như hạt mùi chỉ giã nhuyễn chứ không rang nóng, rồi tất cả được trộn chung với nhau.Tại châu Âu, sốt cà ri thường được chế biến với bột gia vị làm sẵn, trong khi tại Ấn Độ, các bà nội trợ có thể sử dụng tới 30 loại gia vị khác nhau để làm ra nước sốt, nhưng họ không gọi đó là món cà ri. Tại Pháp, đầu bếp gốc Ấn Beena Paradin là tác giả của hai quyển sách ''Inde Gourmande'' và nhất là ''Spice Up'' nói về các loại gia vị do nhà xuất bản Flammarion phát hành. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, cô Beena Paradin cho biết công thức bột cà ri (để nấu các món hầm) ban đầu là một sản phẩm ''sáng chế'' để phục vụ người Anh, chứ không được phổ biến rộng rãi ở Ấn Độ :Khi nhắc đến cà ri, điều nghịch lý hiển nhiên nhất vẫn là loại gia vị hỗn hợp này đã trở thành biểu tượng của ẩm thực Ấn Độ trên toàn thế giới, thế nhưng cà ri ban đầu lại được sáng chế để đáp ứng nhu cầu của kiều dân Anh. Các gia đình người Anh khi trở về thăm ''mẫu quốc'' đều muốn mang theo một chút quà từ Ấn Độ, vào thời bấy giờ còn là thuộc địa của Anh.Dựa vào truyền thống nấu ăn của người Ấn, nhất là cách kết hợp nhiều gia vị để tạo thêm mùi hương tinh tế cho các món ăn, người Anh đã chế biến ra loại bột cà ri. Trên lãnh thổ Ấn Độ, các loại gia vị trộn sẵn với nhau thường được gọi là ''garam masala'', trong khi chữ ''cà ri'' (kari) trong tiếng Tamil chỉ có nghĩa là món hầm với gia vị. Nếu bạn nói rằng hôm nay bạn nấu món ''cà ri'', thì người Ấn không hiểu rõ là bạn sẽ nấu món gì.Ngược lại, người Ấn sẽ hiều ngay khi bạn nói rằng hôm nay tôi nấu món cà tím korma, tức là cà tím hầm với sốt cà ri trộn với rau dền, lá mù tạt, hạt điều và bột hạnh nhân. Món vindaloo là sốt cà ri có tỏi và gừng. Món tikka masala hay tandoori, còn được gọi là món ''cà ri khô'', do thịt cá được tẩm gia vị rồi đem nướng lò, chứ không có nhiều nước sốt. Nói tóm lại, người Ấn sẽ phân biệt từng món ăn trong cách gọi, trong khi cà ri là cách đặt tên Âu hóa để gọi chung các món ăn hầm với nhiều gia vị. Nhưng có một điều chắc chắn: bột cà ri là một ''phát minh'' của người Anh.Chữ cà ri (kari) lần đầu tiên xuất hiện trong các quan hệ buôn bán giữa Công ty Đông Ấn của Anh với các thương nhân Ấn Độ (gốc Tamil) ở vùng đông nam, đặc biệt là tại thành phố Madras. Họ đã sáng chế ra một loại gia vị hỗn hợp gọi là bột cà ri (kari podi) được sử dụng trong các món hầm. Kể từ đầu thế kỷ XX, các món nấu với bột cà ri, một khi đã du nhập sang nhiều nước khác, đương nhiên trở thành một phần của nền ẩm thực thế giới. Đầu bếp Beena Paradin giải thích :Bột cà ri đã được phổ biến từ thế kỷ XIX, và đến đầu thế kỷ XX, loại bột gia vị này đã lan rộng ra châu Âu rồi sang khắp thế giới. Bằng chứng là tại hầu hết các cửa hàng bách hóa ở Anh, người tiêu dùng có thể mua các loại bột cà ri theo kiểu Bombay hay theo kiểu Madras để nấu các món thịt hầm ở nhà. Lối tiếp cận này của người Tây phương khác hẳn với truyền thống nấu ăn của người Ấn. Trong công thức nấu ăn, người Ấn sử dụng gia vị trong nhiều công đoạn khác nhau. Đầu tiên là các thành phần chính được ướp với gia vị, đến khi nấu có thể trộn thêm với gia vị dưới dạng bột hoặc nguyên chất (như quế, gừng, hạt ngò, thảo quả ….) Đến khi món ăn đã chín, đầu bếp có thể nêm thêm hoặc chỉnh lại mùi hương bằng cách cho gia vị vào chảo dầu, đảo qua vài lần khi chảo thật nóng rồi đổ vào nồi cà ri để tăng thêm hương sắc cho món ăn. Nói tóm lại, cách dùng gia vị của người Ấn khá công phu tinh tế, trong khi người Âu chỉ trộn gia vị một lần khi nấu với bột cà ri làm sẵn và như vậy các món ăn bất kể là thịt gà, tôm cá hay là rau đều có một mùi như nhau.Cũng như các quán ăn Việt Nam tại Pháp chủ yếu bán những món phổ biến nhất ở nước ngoài như phở bò, bún chả hay chả giò (nem rán), thì các quán ăn Ấn Độ cũng thường bán những món quen thuộc nhất đối với người nước ngoài. Điều đó tạo cảm tưởng ''đồng bộ'' thuần nhất nơi thực khách Tây Âu, trong khi ẩm thực Việt Nam cũng như Ấn Độ lại thiên hình vạn trạng. Đầu bếp người Pháp gốc Ấn Beena Paradin giải thích đôi nét khác biệt trong ẩm thực giữa các vùng miền :Chúng ta hay quên rằng Ấn Độ là một đất nước rộng lớn, do vậy có khá nhiều khác biệt giữa phương bắc và phương nam : để cho bạn có thể hình dung dễ hơn thì sự khác biệt này giống như hai nền văn hóa Thụy Điển (Bắc Âu) và Tây Ban Nha (Nam Âu). Tùy theo phong quán tập tục, mỗi vùng dĩ nhiên sẽ có những đặc sản khác nhau. Nhìn từ bên ngoài, ẩm thực Ấn Độ thường có nhiều món sốt, nhưng ta lại chóng quên rằng Ấn Độ cùng có nhiều món gọi nôm na là ''cà ri khô''. Cà ri Ấn thường được xem như là món cay, nhưng thực ra cũng có nhiều loại sốt bùi không cay như korma, dopyaza là thịt nấu với sốt hành, tikka là một loại nước sốt chua ngọt với me trộn đường, murgh makhani là gà cay ngọt, trộn cùng với sốt bơ béo ngậy thơm lừng. Các món chay thường có các món cà hấp baingan bharta hay cơm « thập cẩm » biryani. Các món này thường được ăn kèm với cơm basmati, bánh mì chapati hay naan, loại bánh mì nướng cán mỏng. Ở đây có thể nói sự khác biệt lớn nhất giữa hai miền vẫn là ăn cơm hay bánh mì. Tại các tỉnh miền nam Ấn Độ, bữa ăn nào cũng phải có cơm. Trong khi ở miền bắc, người Ấn chủ yếu ăn bánh mì chapati (loại bánh không có bột nổi khác với bánh mì naan), trong khi cơm lại được xem là một món ăn khi có tiệc tùng lễ hội, thường được dọn trên mâm cỗ.Trường hợp của bột cà ri Ấn Độ làm cho ta liên tưởng đến cách đặt tên « bò bún » cho món Việt tại các quán ăn ở Pháp. Bột cà ri do người Anh sáng chế để tái tạo hương vị của một vài món ăn Ấn tại trời Âu, nhưng rốt cuộc lại trở nên tiêu biểu cho ẩm thực Ấn Độ trong mắt người nước ngoài. Loại bánh mì naan có phô mai ăn kèm với các món hầm là hoàn toàn do một gia đình người Ấn nhập cư sáng chế ở Paris vào năm 1976, chứ không hề được phổ biến tại Ấn Độ.Một cách tương tự, thực đơn các quán ăn Việt ở Pháp thường có bán món « bò bún » mà thực ra lại giống như món « bún thịt nướng » hay « bún thịt bò xào » của dân Nam Bộ. Thực khách Tây một khi đã quen ăn quán Việt ở Pháp, đến khi ghé thăm Việt Nam, lại không thể nào hiểu nổi tại sao không hề có món « bò bún » trên thực đơn các nhà hàng, cho dù họ có đi tìm ở khắp nơi, từ 16 quận Sài Gòn cho đến 36 phố phường Hà Nội.

Sau khi chinh phục hơn một triệu lượt khán giả tại Pháp, ''Emilia Pérez'' đã được Trung tâm Điện ảnh Quốc gia CNC chọn làm phim đại diện cho nước Pháp đi tranh giải Oscar 2025, trong hạng mục phim nước ngoài hay nhất. Đây là tác phẩm thứ 11 của Jacques Audiard, người từng đoạt giải Cành cọ vàng năm 2015 với phim ''Dheepan''. Lần này, đạo diễn Pháp trở lại với bộ phim ''Emilia Pérez'', kể lại giấc mơ đổi đời táo bạo của một kẻ từng có bàn tay nhuốm máu. Bộ phim bắt đầu với vụ bắt cóc nữ luật sư Rita Moro (do Zoe Saldana thủ vai), ngay sau một phiên tòa. Kẻ ra lệnh bắt cóc cô không ai khác ngoài ông trùm băng đảng Manitas Del Monte (diễn viên Karla Sofía Gascón), người điều hành mạng lưới buôn ma túy tổng hợp lớn nhất Mexico. Tưởng chừng mình sẽ bị thủ tiêu, cô Rita rốt cuộc lại nhận được một đề nghị hết sức bất ngờ. Đó là cô giúp ông trùm mafia thực hiện giấc mơ chuyển đổi giới tính của mình, từ đàn ông thành một người đàn bà. Trùm ma túy Mexico thừa hiểu rằng ông phải từ bỏ mọi thứ, kể cả vợ con, để làm lại từ đầu. Ông trả cho Rita thật nhiều tiền để lo mọi chuyện : đi tìm từ Thái Lan sang Israel một chuyên gia giải phẫu hàng đầu, lén đưa gia đình ra nước ngoài, chuyển khối tài sản kếch xù của gia đình vào ngân hàng Thụy Sĩ và tất nhiên là làm hộ chiếu mới một khi đã thay đổi danh tính. Như ông nói, đó là hy vọng duy nhất để cho ông trùm ma túy bắt đầu ''sống thật với chính mình''.Để cho câu chuyện giống như thật, nữ luật sư Rita Moro tung ra nhiều tin giả về việc ông trùm ma túy bị các băng đảng mafia thù địch, gài bẫy rồi sát hại. Một khi báo chí cũng như truyền thông đại chúng đã chấp nhận sự kiện trùm băng đảng Manitas del Monte đã đột ngột qua đời, thì lúc ấy nhân vật này có thể bắt đầu một cuộc sống hoàn toàn mới với tên gọi ''Emila Pérez''. Bốn năm sau, Rita quay lại với công việc thường ngày của mình ở Luân Đôn. Trong một bữa ăn tối, cô tình cờ làm quen với một phụ nữ mà cô chưa hề biết mặt. Đến khi nắm tay nhau, Rita mới chợt hiểu ngay rằng người ngồi bên cạnh mình không ai khác ngoài ông trùm Manitas nay đã chuyển giới. Trong vai một nữ doanh nhân giàu có, Emilia Pérez yêu cầu Rita giúp mình một lần nữa, khi đưa hai đứa con từ Thụy Sĩ về sống với mình. Emilia tự xưng là chị họ của ông trùm Manitas. Kể từ khi bắt đầu cuộc sống mới, Emilia Pérez dùng tiền (của việc buôn ma túy) để làm chuyện từ thiện. Cùng với Rita, Emilia lập tổ chức phi chính phủ giúp đỡ các gia đình từng là nạn nhân của các băng đảng mafia. Thế nhưng, điều đó dường như vẫn chưa đủ. Rốt cuộc, người muốn làm lại từ đầu, sống một cuộc đời khác, lại không đành từ bỏ mọi thứ. Nhưng cũng từ quyết định tìm lại hai đứa con mình, mà Emilia lại tạo ra nghịch cảnh, tự chuốc họa vào thân. Đơn giản bởi vì người vợ cũ của Manitas (do Selena Gomez thủ vai) nay lại có người yêu mới và chưa chắc gì đã chấp nhận tình huống ''lạ đời''. Cô bị vướng vào một mớ rắc rối mà bản thân cô không thể nào hiểu nổi.Quay phim xuyên nhiều thể loại để nói về đề tài chuyển giới Kịch bản phim ''Emilia Pérez'' khá phức tạp như tâm lý của những người chuyển giới. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, đạo diễn Jacques Audiard cho biết cảm hứng làm phim đã đến với ông một cách thật tình cờ ngẫu nhiên, ban đầu chỉ là một mẫu chuyện nhỏ ghi chép trong một quyển sách, sau đó lại được phóng tác thành một kịch bản phim trinh thám pha với một chút tâm lý xã hội, với nhiều tình tiết ly kỳ hấp dẫn :« Ý tưởng viết câu chuyện này đến với tôi nhân đợt phong tỏa đầu tiên tại Pháp trong thời đang có dịch Covid, vào đầu năm 2020. Lúc đầu, tôi soạn cốt truyện dưới dạng một bản phác thảo của một tác phẩm opera. Tôi thực sự không nhớ rõ là từ lúc nào dự án này lại trở thành một kịch bản phim. Tôi nghĩ là người có thể trả lời tường tận hơn câu hỏi này là nhạc sĩ Clément Ducol. Chúng tôi đã nhiều lần trao đổi với nhau về đề tài này, và rốt cuộc dự án này trở thành một bộ phim mà trong đó, âm nhạc chiếm một phần quan trọng.Mùa xuân năm ấy, tôi tình cờ đọc được một quyển tiểu thuyết của Boris Razon : tác phẩm ''Écoute'' (Nghe lén) do nhà xuất bản Stock phát hành năm 2018. Trong quyển sách này, có một chương ngắn kể lại câu chuyện của một trùm ma túy muốn chuyển đổi giới tính để trở thành một người đàn bà. Do cảm thấy thích thú với đề tài này, nên tôi lật ngay các trang sách để đọc tiếp. Nhưng rốt cuộc nhà văn Boris Razon chỉ nói thoáng qua, chứ không đi sâu vào chi tiết. Lúc bấy giờ, tôi có cảm tưởng người ta giao cho tôi một chiếc chìa khóa xe hơi rồi bảo tôi muốn làm gì thì làm. Từ phần đầu câu chuyện này, tôi bắt đầu nghĩ ngợi, thử hình dung ra các phần tiếp theo. Số phận của trùm ma túy sẽ ra sao, một khi nhân vật này trở thành một ngưởi đàn bà. Liệu điều đó có ảnh hưởng như thế nào đến gia đình, có thay đổi được phần nào hay chăng thế giới xung quanh, nhất là khi nhân vật Emilia Pérez sống trong một môi trường bất ổn, một xã hội đầy bao lực. Có lẽ cũng vì thế mà tôi lồng câu chuyện vào bối cảnh của Mêhicô thời nay. Điều quan trọng đầu tiên trong một dự án phim chính là kịch bản. Nếu không có một kịch bản hoàn chỉnh trong tay, thì dù có tài ba cách mấy, đạo diễn cũng khó mà thực hiện được một bộ phim hay. Trong trường hợp của một bộ phim ca nhạc như ''Emilia Perez'', còn có sự đóng góp hàng đầu của nhóm sáng tác. Theo lời ông Jacques Audiard, hai vợ chồng nhạc sĩ Camille (Dalmais) và Clément Ducol trở thành ''tác giả'' thứ ba trong nhóm thực hiện, vai trò của họ quan trọng không kém gì người viết kịch bản cũng như nhà đạo diễn :« Dĩ nhiên là trong quá trình viết kịch bản cho bộ phim ca nhạc này, tôi cần có sự góp ý của các nhà soạn nhạc. Ca sĩ Camille luôn hỏi tôi về các phần đối đáp, những câu nói đầu tiên giữa các nhân vật, để rồi từ đó chọn chủ đề trọng tâm, phác họa bối cảnh. Điều khó nhất ở đây là làm sao chuyển từ câu thoại sang lời hát mà không bị khập khiễng, vô duyên. Cái tài của các nhạc sĩ là tìm ra những đoạn phim thích hợp để cài đặt bài hát : nhân vật ở trong phim bắt đầu bằng lời thoại, rồi tiếp nối câu sau bằng lời hát, mà vẫn có được nét tự nhiên, trọng tâm không bị lệch, cốt truyện vẫn giữ nguyên. Càng khó hơn nữa là cả hai nhạc sĩ Camille và Clément Ducol là nghệ sĩ Pháp nhưng phải sáng tác các bài hát bằng tiếng Tây Ban Nha. Rốt cuộc thì đến khi hoàn thành bộ phim, ca sĩ Camille do không ngừng sáng tác, trao dồi ngoại ngữ, cho nên cô lại nói thạo tiếng Tây Ban Nha, không như tôi chỉ biết vài câu xã giao mà thôi ».Gọi là phim ca nhạc, nhưng thật ra rất khó thể nào mà xác định tác phẩm mới của đạo diễn Jacques Audiard thuộc vào thể loại nào. Bộ phim ''Emilia Pérez'' dung hòa mạch tâm lý xã hội với phim hành động trinh thám, pha thêm nhiều tình tiết hấp dẫn ly kỳ như trong phim nhiều tập (telenovelas) của các kênh truyền hình châu Mỹ La Tinh. Về điểm này, đạo diễn Pháp Jacques Audiard cho biết vì sao :Khi chọn làm phim về chủ đề chuyển đổi giới tính, tôi toi không biết dùng từ sao cho thật đúng, điều mà tôi quan tâm trước hết là làm cách nào để nói được cùng lúc nhiều khía cạnh của một vấn đề. Về mặt hình thức, tôi muốn phản ánh tính phức tạp của đề tài này qua một tác phẩm xuyên qua nhiều thể loại, nói cách khác không thuộc hẳn vào một thể loại nào cả. Đây là điều mà tôi cảm nhận được từ Mêhicô, một đất nước mà theo tôi có nền văn hóa baroque, phong phú nhờ dung hòa cùng lúc nhiều luồng ảnh hưởng khác nhau. Chuyển đổi giới tính đối với tôi vẫn là một đề tài mới, tôi không nghĩ rằng mình có thể hiểu được toàn bộ vấn đề. Cũng may cho tôi là vai chính bộ phim được giao cho diễn viên Karla Sofía Gascón. Ngoài đời, anh từng là một nam diễn viên tài ba, thời còn trẻ đã lấy vợ và có con. Sau khi chuyển đổi giới tính thành đàn bà với tên gọi mới, cô Karla Sofía vẫn tiếp tục làm diễn viên. Có thể nói là quá trình trong đời tư của diễn viên thật Karla Sofía có nhiều nét gần giống với nhân vật hư cấu (Manitas) trên màn ảnh lớn. Và yếu tố này khá quan trọng giúp cho việc quay phim trở nên dễ dàng, phần chỉ đạo diễn xuất cũng tự nhiên hơn rất nhiều.Nhìn chung, ''Emilia Pérez'' có nội dung khác hẳn với những tác phẩm mà đạo diễn Jacques Audiard đã từng làm trước đây. Về mặt hình thức, phim ca nhạc là phương thức hữu hiệu nhất để cho đạo diễn Pháp thay đổi hẳn ngôn ngữ hình ảnh và lối tiếp cận của mình, điểm cộng lớn nhất là các bào hát thực sự dẫn dắt câu chuyện, tạo ra những màn cảm động, nhất là trong đoạn điệu hát ru con, đứa bé nhìn cô (Emilia) mà cứ thấy giống như bố ruột (Manitas).Tuy nhiên, phim vẫn có một vài điểm trừ : dung hòa quá nhiều thể loại đôi khi làm trật nhịp điệu, mạch phim cũng như chủ đề chuyển giới cần tính uyển chuyển, linh hoạt. Đặc biệt là trong đoạn cuối, phim tình cảm xã hội biến thành phim hành động rượt đuổi, chạm súng ''cao bồi''. Trong đoạn này, kịch bản thắt nút hơi nhiều, nhưng lại tháo nút hơi nhanh. Dù vậy, Emilia Pérez vẫn là một bộ phim đáng xem. Đó là câu chuyện của một kẻ đổi đời với giấc mơ chuộc lỗi. Nhưng phải chăng có những sai lầm không thể nào sửa đổi, nên ông trời buộc có ngày phải đền tội ngay cả đối với những người biết ăn năn, sám hối.

Sau khi chinh phục hơn một triệu lượt khán giả tại Pháp, ''Emilia Pérez'' đã được Trung tâm Điện ảnh Quốc gia CNC chọn làm phim đại diện cho nước Pháp đi tranh giải Oscar 2025, trong hạng mục phim nước ngoài hay nhất. Đây là tác phẩm thứ 11 của Jacques Audiard, người từng đoạt giải Cành cọ vàng năm 2015 với phim ''Dheepan''. Lần này, đạo diễn Pháp trở lại với bộ phim ''Emilia Pérez'', kể lại giấc mơ đổi đời táo bạo của một kẻ từng có bàn tay nhuốm máu. Bộ phim bắt đầu với vụ bắt cóc nữ luật sư Rita Moro (do Zoe Saldana thủ vai), ngay sau một phiên tòa. Kẻ ra lệnh bắt cóc cô không ai khác ngoài ông trùm băng đảng Manitas Del Monte (diễn viên Karla Sofía Gascón), người điều hành mạng lưới buôn ma túy tổng hợp lớn nhất Mexico. Tưởng chừng mình sẽ bị thủ tiêu, cô Rita rốt cuộc lại nhận được một đề nghị hết sức bất ngờ. Đó là cô giúp ông trùm mafia thực hiện giấc mơ chuyển đổi giới tính của mình, từ đàn ông thành một người đàn bà. Trùm ma túy Mexico thừa hiểu rằng ông phải từ bỏ mọi thứ, kể cả vợ con, để làm lại từ đầu. Ông trả cho Rita thật nhiều tiền để lo mọi chuyện : đi tìm từ Thái Lan sang Israel một chuyên gia giải phẫu hàng đầu, lén đưa gia đình ra nước ngoài, chuyển khối tài sản kếch xù của gia đình vào ngân hàng Thụy Sĩ và tất nhiên là làm hộ chiếu mới một khi đã thay đổi danh tính. Như ông nói, đó là hy vọng duy nhất để cho ông trùm ma túy bắt đầu ''sống thật với chính mình''.Để cho câu chuyện giống như thật, nữ luật sư Rita Moro tung ra nhiều tin giả về việc ông trùm ma túy bị các băng đảng mafia thù địch, gài bẫy rồi sát hại. Một khi báo chí cũng như truyền thông đại chúng đã chấp nhận sự kiện trùm băng đảng Manitas del Monte đã đột ngột qua đời, thì lúc ấy nhân vật này có thể bắt đầu một cuộc sống hoàn toàn mới với tên gọi ''Emila Pérez''. Bốn năm sau, Rita quay lại với công việc thường ngày của mình ở Luân Đôn. Trong một bữa ăn tối, cô tình cờ làm quen với một phụ nữ mà cô chưa hề biết mặt. Đến khi nắm tay nhau, Rita mới chợt hiểu ngay rằng người ngồi bên cạnh mình không ai khác ngoài ông trùm Manitas nay đã chuyển giới. Trong vai một nữ doanh nhân giàu có, Emilia Pérez yêu cầu Rita giúp mình một lần nữa, khi đưa hai đứa con từ Thụy Sĩ về sống với mình. Emilia tự xưng là chị họ của ông trùm Manitas. Kể từ khi bắt đầu cuộc sống mới, Emilia Pérez dùng tiền (của việc buôn ma túy) để làm chuyện từ thiện. Cùng với Rita, Emilia lập tổ chức phi chính phủ giúp đỡ các gia đình từng là nạn nhân của các băng đảng mafia. Thế nhưng, điều đó dường như vẫn chưa đủ. Rốt cuộc, người muốn làm lại từ đầu, sống một cuộc đời khác, lại không đành từ bỏ mọi thứ. Nhưng cũng từ quyết định tìm lại hai đứa con mình, mà Emilia lại tạo ra nghịch cảnh, tự chuốc họa vào thân. Đơn giản bởi vì người vợ cũ của Manitas (do Selena Gomez thủ vai) nay lại có người yêu mới và chưa chắc gì đã chấp nhận tình huống ''lạ đời''. Cô bị vướng vào một mớ rắc rối mà bản thân cô không thể nào hiểu nổi.Quay phim xuyên nhiều thể loại để nói về đề tài chuyển giới Kịch bản phim ''Emilia Pérez'' khá phức tạp như tâm lý của những người chuyển giới. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, đạo diễn Jacques Audiard cho biết cảm hứng làm phim đã đến với ông một cách thật tình cờ ngẫu nhiên, ban đầu chỉ là một mẫu chuyện nhỏ ghi chép trong một quyển sách, sau đó lại được phóng tác thành một kịch bản phim trinh thám pha với một chút tâm lý xã hội, với nhiều tình tiết ly kỳ hấp dẫn :« Ý tưởng viết câu chuyện này đến với tôi nhân đợt phong tỏa đầu tiên tại Pháp trong thời đang có dịch Covid, vào đầu năm 2020. Lúc đầu, tôi soạn cốt truyện dưới dạng một bản phác thảo của một tác phẩm opera. Tôi thực sự không nhớ rõ là từ lúc nào dự án này lại trở thành một kịch bản phim. Tôi nghĩ là người có thể trả lời tường tận hơn câu hỏi này là nhạc sĩ Clément Ducol. Chúng tôi đã nhiều lần trao đổi với nhau về đề tài này, và rốt cuộc dự án này trở thành một bộ phim mà trong đó, âm nhạc chiếm một phần quan trọng.Mùa xuân năm ấy, tôi tình cờ đọc được một quyển tiểu thuyết của Boris Razon : tác phẩm ''Écoute'' (Nghe lén) do nhà xuất bản Stock phát hành năm 2018. Trong quyển sách này, có một chương ngắn kể lại câu chuyện của một trùm ma túy muốn chuyển đổi giới tính để trở thành một người đàn bà. Do cảm thấy thích thú với đề tài này, nên tôi lật ngay các trang sách để đọc tiếp. Nhưng rốt cuộc nhà văn Boris Razon chỉ nói thoáng qua, chứ không đi sâu vào chi tiết. Lúc bấy giờ, tôi có cảm tưởng người ta giao cho tôi một chiếc chìa khóa xe hơi rồi bảo tôi muốn làm gì thì làm. Từ phần đầu câu chuyện này, tôi bắt đầu nghĩ ngợi, thử hình dung ra các phần tiếp theo. Số phận của trùm ma túy sẽ ra sao, một khi nhân vật này trở thành một ngưởi đàn bà. Liệu điều đó có ảnh hưởng như thế nào đến gia đình, có thay đổi được phần nào hay chăng thế giới xung quanh, nhất là khi nhân vật Emilia Pérez sống trong một môi trường bất ổn, một xã hội đầy bao lực. Có lẽ cũng vì thế mà tôi lồng câu chuyện vào bối cảnh của Mêhicô thời nay. Điều quan trọng đầu tiên trong một dự án phim chính là kịch bản. Nếu không có một kịch bản hoàn chỉnh trong tay, thì dù có tài ba cách mấy, đạo diễn cũng khó mà thực hiện được một bộ phim hay. Trong trường hợp của một bộ phim ca nhạc như ''Emilia Perez'', còn có sự đóng góp hàng đầu của nhóm sáng tác. Theo lời ông Jacques Audiard, hai vợ chồng nhạc sĩ Camille (Dalmais) và Clément Ducol trở thành ''tác giả'' thứ ba trong nhóm thực hiện, vai trò của họ quan trọng không kém gì người viết kịch bản cũng như nhà đạo diễn :« Dĩ nhiên là trong quá trình viết kịch bản cho bộ phim ca nhạc này, tôi cần có sự góp ý của các nhà soạn nhạc. Ca sĩ Camille luôn hỏi tôi về các phần đối đáp, những câu nói đầu tiên giữa các nhân vật, để rồi từ đó chọn chủ đề trọng tâm, phác họa bối cảnh. Điều khó nhất ở đây là làm sao chuyển từ câu thoại sang lời hát mà không bị khập khiễng, vô duyên. Cái tài của các nhạc sĩ là tìm ra những đoạn phim thích hợp để cài đặt bài hát : nhân vật ở trong phim bắt đầu bằng lời thoại, rồi tiếp nối câu sau bằng lời hát, mà vẫn có được nét tự nhiên, trọng tâm không bị lệch, cốt truyện vẫn giữ nguyên. Càng khó hơn nữa là cả hai nhạc sĩ Camille và Clément Ducol là nghệ sĩ Pháp nhưng phải sáng tác các bài hát bằng tiếng Tây Ban Nha. Rốt cuộc thì đến khi hoàn thành bộ phim, ca sĩ Camille do không ngừng sáng tác, trao dồi ngoại ngữ, cho nên cô lại nói thạo tiếng Tây Ban Nha, không như tôi chỉ biết vài câu xã giao mà thôi ».Gọi là phim ca nhạc, nhưng thật ra rất khó thể nào mà xác định tác phẩm mới của đạo diễn Jacques Audiard thuộc vào thể loại nào. Bộ phim ''Emilia Pérez'' dung hòa mạch tâm lý xã hội với phim hành động trinh thám, pha thêm nhiều tình tiết hấp dẫn ly kỳ như trong phim nhiều tập (telenovelas) của các kênh truyền hình châu Mỹ La Tinh. Về điểm này, đạo diễn Pháp Jacques Audiard cho biết vì sao :Khi chọn làm phim về chủ đề chuyển đổi giới tính, tôi toi không biết dùng từ sao cho thật đúng, điều mà tôi quan tâm trước hết là làm cách nào để nói được cùng lúc nhiều khía cạnh của một vấn đề. Về mặt hình thức, tôi muốn phản ánh tính phức tạp của đề tài này qua một tác phẩm xuyên qua nhiều thể loại, nói cách khác không thuộc hẳn vào một thể loại nào cả. Đây là điều mà tôi cảm nhận được từ Mêhicô, một đất nước mà theo tôi có nền văn hóa baroque, phong phú nhờ dung hòa cùng lúc nhiều luồng ảnh hưởng khác nhau. Chuyển đổi giới tính đối với tôi vẫn là một đề tài mới, tôi không nghĩ rằng mình có thể hiểu được toàn bộ vấn đề. Cũng may cho tôi là vai chính bộ phim được giao cho diễn viên Karla Sofía Gascón. Ngoài đời, anh từng là một nam diễn viên tài ba, thời còn trẻ đã lấy vợ và có con. Sau khi chuyển đổi giới tính thành đàn bà với tên gọi mới, cô Karla Sofía vẫn tiếp tục làm diễn viên. Có thể nói là quá trình trong đời tư của diễn viên thật Karla Sofía có nhiều nét gần giống với nhân vật hư cấu (Manitas) trên màn ảnh lớn. Và yếu tố này khá quan trọng giúp cho việc quay phim trở nên dễ dàng, phần chỉ đạo diễn xuất cũng tự nhiên hơn rất nhiều.Nhìn chung, ''Emilia Pérez'' có nội dung khác hẳn với những tác phẩm mà đạo diễn Jacques Audiard đã từng làm trước đây. Về mặt hình thức, phim ca nhạc là phương thức hữu hiệu nhất để cho đạo diễn Pháp thay đổi hẳn ngôn ngữ hình ảnh và lối tiếp cận của mình, điểm cộng lớn nhất là các bào hát thực sự dẫn dắt câu chuyện, tạo ra những màn cảm động, nhất là trong đoạn điệu hát ru con, đứa bé nhìn cô (Emilia) mà cứ thấy giống như bố ruột (Manitas).Tuy nhiên, phim vẫn có một vài điểm trừ : dung hòa quá nhiều thể loại đôi khi làm trật nhịp điệu, mạch phim cũng như chủ đề chuyển giới cần tính uyển chuyển, linh hoạt. Đặc biệt là trong đoạn cuối, phim tình cảm xã hội biến thành phim hành động rượt đuổi, chạm súng ''cao bồi''. Trong đoạn này, kịch bản thắt nút hơi nhiều, nhưng lại tháo nút hơi nhanh. Dù vậy, Emilia Pérez vẫn là một bộ phim đáng xem. Đó là câu chuyện của một kẻ đổi đời với giấc mơ chuộc lỗi. Nhưng phải chăng có những sai lầm không thể nào sửa đổi, nên ông trời buộc có ngày phải đền tội ngay cả đối với những người biết ăn năn, sám hối.

''L'art Sucré'' hiểu theo nghĩa Nghệ thuật các món ngọt, là tựa đề một hồ sơ đặc biệt nói về các ngôi sao ẩm thực hàng đầu của Pháp, do tuần báo Le Point đăng vào cuối tháng 09/2024. Phía nam có anh Bastien Blanc-Tailleur, từng được trao tặng giải thưởng Nhà làm bánh ngọt số 1 của Pháp hồi mùa hè vừa qua. Về phía nữ, cô Nina Métayer thực hiện '''cú đúp'' ngoạn mục. Thật vậy trong hai năm liền : 2023 và 2024, cô đoạt danh hiệu Nhà làm bánh ngọt Pháp tài ba nhất thế giới. Tuy chỉ vào nghề cách đây một thập niên, nhưng Nina Métayer đã tạo được nhiều tiếng vang trong vài năm liền. Cô trở thành phụ nữ đầu tiên được vinh danh hai lần với những giải thưởng quốc tế cao quý nhất. Vào mùa hè năm 2024, cô được trao tặng danh hiệu Nhà làm bánh giỏi nhất (Best Pastry Chef) tại thành phố Las Vegas, nhân lễ trao giải ''World's 50 Best Restaurant'' dành cho các quán ăn nổi tiếng hàng đầu thế giới.Chưa đầy một năm trước, vào mùa thu năm 2023, Liên đoàn Quốc tế các nhà làm Bánh mì và Bánh ngọt (gọi tắt là UIBC) cũng từng trao tặng danh hiệu ''Nhà làm bánh giỏi nhất'' cho Nina Métayer. Được thành lập vào năm 1931, Liên đoàn này bao gồm gần 40 nghiệp đoàn quốc tế, một mạng lưới với hơn 300.000 công ty làm bánh và tuyển dụng hơn 4 triệu nhân viên trên toàn cầu. Giải thưởng của Liên đoàn UIBC thường được xem là một trong những giải có uy tín hàng đầu.Năm nay 36 tuổi, Nina Métayer sinh trưởng tại thành phố La Rochelle, thuộc vùng Nouvelle-Aquitaine. Thời niên thiếu, Nina bắt đầu học nghề làm bánh mì trước khi chuyển qua nghề bánh ngọt. Khi vừa mới tốt nghiệp trường dạy nghề, Nina Métayer đã bắt đầu làm việc tại Paris dưới sự chỉ bảo của đầu bếp Yannick Alléno (hai sao Michelin) tại khách sạn Le Meurice. Vài năm sau, cô tiếp tục ''tầm sư học đạo'' với đầu bếp Jean-François Piège (cũng hai sao Michelin) tại nhà hàng Le Grand Restaurant.Hiện nay, Nina Méteyer đang điều hành công ty ''Delicatisserie'' một cửa hàng chuyên bán bánh ngọt trực tuyến. Để thưởng thức các kiểu bánh của cô, khách hàng có thể tìm thấy ở hai điểm bán hàng tại Paris và vùng phụ cận. Địa điểm quen thuộc nhất vẫn là quán cà phê sân thượng có bán bánh ngọt, trên tầng cao nhất của cửa hàng lớn Printemps (du Goût) nằm trên đại lộ Haussmann. Điểm bán hàng thứ nhì nằm trong ngôi chợ Biltoki, Halles d'Issy.Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ sau khi ra mắt quyển sách mang tựa đề ''La délicate pâtisserie'' (Bánh ngọt tinh tế) do nhà xuất bản La Martinière phát hành, Nina Métayer cho biết nghề làm bánh mì cũng như bánh ngọt đã đến với cô một cách thật tình cờ nhân dịp cô đi sang nước ngoài. Từ thời còn nhỏ, Nina rất thích ăn bánh nhưng lại chưa bao giờ nghĩ tới chuyện học nghề làm bánh :‘‘Năm 16 tuổi, tôi đã có dịp đi Mêhicô và sống một thời gian ở nước này. Thời còn trẻ, niềm khao khát sống tự lập khiến cho tôi thích mạo hiểm, phiêu lưu, tự nghĩ rằng chuyện gì cũng có thể làm được, cho nên tôi đâm ra hơi liều lĩnh, không lường được hết sức mình. Ban đầu, tôi có ý định ở lại Mêhicô nhưng nếu muốn lập nghiệp thì trước hết phải học một nghề nào đó, rồi mới có thể đi làm kiếm tiền, có đủ thu nhập để ổn định cuộc sống. Lúc bấy giờ, nghề làm bánh mì đối với tôi có lẽ là chọn lựa đơn giản nhất. Tại Mêhicô, tôi có dịp gặp một cặp vợ chồng người Pháp mở tiệm bán bánh mì. Tuy họ không giàu, nhưng công việc vẫn đủ sống và quan trọng hơn nữa, họ cảm thấy hạnh phúc trong cuộc sống mà họ đã chọn lựa. Sau đó tôi trở về Pháp để học nghề làm bánh mì, cuộc sống đẩy đưa khiến tôi khởi nghiệp ở Paris, nhưng có thể nói, một cách tình cờ ngẫu nhiên, ý tưởng chọn nghề làm bánh đã nảy sinh tại Mêhicô ''.Từ nghề làm bánh mì chuyển sang làm bánh ngọt, chỉ có một bước. Và chỉ trong vòng chưa đầy một thập niên, Nina Métayer lại  có thêm nhiều cơ hội phát huy tài năng, để rồi vươn lên đỉnh cao trở thành Nhà làm bánh ngọt giỏi nhất thế giới. Cô cho biết cảm tưởng của mình :‘‘Khi đến Paris lập nghiệp, tôi quyết định học thêm cách làm bánh ngọt, để có thêm nhiều kỹ năng và tay nghề. Tôi theo học các khóa đào tạo tại trường dạy nghề nấu ăn Ferrandi. Sau khi tốt nghiệp, tôi đã có nhiều may mắn khi được tuyển vào các êkíp làm việc với các đầu bếp được Michelin vinh danh, như Camille Lesecq tại khách sạn Meurice hay Amandine Chaignot tại nhà hàng Raphaël. Thế nhưng, phần thưởng cao quý nhất đối với tôi vẫn là những lời chúc mừng, những tin nhắn đến từ những thiếu nữ, đôi khi còn rất nhỏ tuổi. Các em thường nói với tôi rằng : nhờ cô mà các em muốn học làm bánh, chọn nghề này để chia sẻ đam mê của mình, cho dù công việc làm bánh đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Đó là điều mà tôi cảm thấy tự hào nhất''. Trong làng ẩm thực, người Pháp thường so sánh chuyện làm bánh ngọt như một nghệ thuật, nhưng trong mắt cô Nina Métayer, nghề này lại giống với các bộ môn thể thao hơn, đòi hỏi nơi người tập luyện sức chịu đựng và một trình độ cao. Cô giải thích : ‘‘Trái với những gì mà nhiều người Pháp thường nghĩ, công việc làm bánh, theo tôi, gần giống với thể thao hơn là nghệ thuật. Dĩ nhiên là khi làm bánh, người thợ cần có tính sáng tạo và về điểm này, có thể dùng chữ ''nghệ thuật làm bánh''. Tuy nhiên, phần lớn thời gian của một thợ làm bánh vẫn là lặp đi lặp lại cùng một động tác, sao cho thật thuần thục, không cần đo mà vẫn chính xác. Cũng như trong lĩnh vực thể thao, nghề làm bánh đòi hỏi kỷ luật, nhịp độ tập luyện đều đặn thường xuyên, các đợt thi đấu quốc tế lại giống như các cuộc tranh tài Thế Vận Hội. Giống như một vận động viên tìm cách phá kỷ lục, nhà làm bánh cũng luôn muốn vượt qua những giới hạn của chính mình, suy nghĩ tìm tòi để tạo ra những công thức mới. Đó là phương châm làm việc của tôi và ở vai trò đội trưởng tôi luôn khuyến khích toàn bộ êkíp theo đuổi cùng một mục tiêu, luôn tôn trọng tinh thần đồng đội''.Theo tuần báo Le Point, anh Bastien Blanc-Tailleur nổi tiếng trong làng ẩm thực quốc tế nhờ nghệ thuật làm những chiếc bánh cưới khổng lồ, lộng lẫy chạm trổ như những tác phẩm điêu khắc, còn Nina Métayer nổi tiếng nhờ những kiểu bánh bûche thơm ngon và công phu. Mỗi người một nét, nhưng theo tuần báo Le Point, cả hai gương mặt này đều là biểu tượng hàng đầu của làng ẩm thực Pháp cao cấp.Ngoài loại bánh khúc gỗ, Nina Métayer còn có sở trường làm ''galette des rois'' (bánh Ba Vua) một truyền thống lâu đời của Pháp. Bánh galette được chuẩn bị từ mùa Giáng Sinh cho đến đầu tháng Giêng, nhân dịp Lễ Hiển Linh, theo phong tục của các gia đình theo đạo Chúa. Nhờ được đào tạo bài bản qua trường lớp, Nina Métayer đã rèn luyện tay nghề để nâng công thức làm bánh Ba Vua ''galette des rois'' lên hàng nghệ thuật, vỏ bánh lúc nào cũng được chạm trổ khéo léo với nhiều họa tiết công phu.

''L'art Sucré'' hiểu theo nghĩa Nghệ thuật các món ngọt, là tựa đề một hồ sơ đặc biệt nói về các ngôi sao ẩm thực hàng đầu của Pháp, do tuần báo Le Point đăng vào cuối tháng 09/2024. Phía nam có anh Bastien Blanc-Tailleur, từng được trao tặng giải thưởng Nhà làm bánh ngọt số 1 của Pháp hồi mùa hè vừa qua. Về phía nữ, cô Nina Métayer thực hiện '''cú đúp'' ngoạn mục. Thật vậy trong hai năm liền : 2023 và 2024, cô đoạt danh hiệu Nhà làm bánh ngọt Pháp tài ba nhất thế giới. Tuy chỉ vào nghề cách đây một thập niên, nhưng Nina Métayer đã tạo được nhiều tiếng vang trong vài năm liền. Cô trở thành phụ nữ đầu tiên được vinh danh hai lần với những giải thưởng quốc tế cao quý nhất. Vào mùa hè năm 2024, cô được trao tặng danh hiệu Nhà làm bánh giỏi nhất (Best Pastry Chef) tại thành phố Las Vegas, nhân lễ trao giải ''World's 50 Best Restaurant'' dành cho các quán ăn nổi tiếng hàng đầu thế giới.Chưa đầy một năm trước, vào mùa thu năm 2023, Liên đoàn Quốc tế các nhà làm Bánh mì và Bánh ngọt (gọi tắt là UIBC) cũng từng trao tặng danh hiệu ''Nhà làm bánh giỏi nhất'' cho Nina Métayer. Được thành lập vào năm 1931, Liên đoàn này bao gồm gần 40 nghiệp đoàn quốc tế, một mạng lưới với hơn 300.000 công ty làm bánh và tuyển dụng hơn 4 triệu nhân viên trên toàn cầu. Giải thưởng của Liên đoàn UIBC thường được xem là một trong những giải có uy tín hàng đầu.Năm nay 36 tuổi, Nina Métayer sinh trưởng tại thành phố La Rochelle, thuộc vùng Nouvelle-Aquitaine. Thời niên thiếu, Nina bắt đầu học nghề làm bánh mì trước khi chuyển qua nghề bánh ngọt. Khi vừa mới tốt nghiệp trường dạy nghề, Nina Métayer đã bắt đầu làm việc tại Paris dưới sự chỉ bảo của đầu bếp Yannick Alléno (hai sao Michelin) tại khách sạn Le Meurice. Vài năm sau, cô tiếp tục ''tầm sư học đạo'' với đầu bếp Jean-François Piège (cũng hai sao Michelin) tại nhà hàng Le Grand Restaurant.Hiện nay, Nina Méteyer đang điều hành công ty ''Delicatisserie'' một cửa hàng chuyên bán bánh ngọt trực tuyến. Để thưởng thức các kiểu bánh của cô, khách hàng có thể tìm thấy ở hai điểm bán hàng tại Paris và vùng phụ cận. Địa điểm quen thuộc nhất vẫn là quán cà phê sân thượng có bán bánh ngọt, trên tầng cao nhất của cửa hàng lớn Printemps (du Goût) nằm trên đại lộ Haussmann. Điểm bán hàng thứ nhì nằm trong ngôi chợ Biltoki, Halles d'Issy.Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ sau khi ra mắt quyển sách mang tựa đề ''La délicate pâtisserie'' (Bánh ngọt tinh tế) do nhà xuất bản La Martinière phát hành, Nina Métayer cho biết nghề làm bánh mì cũng như bánh ngọt đã đến với cô một cách thật tình cờ nhân dịp cô đi sang nước ngoài. Từ thời còn nhỏ, Nina rất thích ăn bánh nhưng lại chưa bao giờ nghĩ tới chuyện học nghề làm bánh :‘‘Năm 16 tuổi, tôi đã có dịp đi Mêhicô và sống một thời gian ở nước này. Thời còn trẻ, niềm khao khát sống tự lập khiến cho tôi thích mạo hiểm, phiêu lưu, tự nghĩ rằng chuyện gì cũng có thể làm được, cho nên tôi đâm ra hơi liều lĩnh, không lường được hết sức mình. Ban đầu, tôi có ý định ở lại Mêhicô nhưng nếu muốn lập nghiệp thì trước hết phải học một nghề nào đó, rồi mới có thể đi làm kiếm tiền, có đủ thu nhập để ổn định cuộc sống. Lúc bấy giờ, nghề làm bánh mì đối với tôi có lẽ là chọn lựa đơn giản nhất. Tại Mêhicô, tôi có dịp gặp một cặp vợ chồng người Pháp mở tiệm bán bánh mì. Tuy họ không giàu, nhưng công việc vẫn đủ sống và quan trọng hơn nữa, họ cảm thấy hạnh phúc trong cuộc sống mà họ đã chọn lựa. Sau đó tôi trở về Pháp để học nghề làm bánh mì, cuộc sống đẩy đưa khiến tôi khởi nghiệp ở Paris, nhưng có thể nói, một cách tình cờ ngẫu nhiên, ý tưởng chọn nghề làm bánh đã nảy sinh tại Mêhicô ''.Từ nghề làm bánh mì chuyển sang làm bánh ngọt, chỉ có một bước. Và chỉ trong vòng chưa đầy một thập niên, Nina Métayer lại  có thêm nhiều cơ hội phát huy tài năng, để rồi vươn lên đỉnh cao trở thành Nhà làm bánh ngọt giỏi nhất thế giới. Cô cho biết cảm tưởng của mình :‘‘Khi đến Paris lập nghiệp, tôi quyết định học thêm cách làm bánh ngọt, để có thêm nhiều kỹ năng và tay nghề. Tôi theo học các khóa đào tạo tại trường dạy nghề nấu ăn Ferrandi. Sau khi tốt nghiệp, tôi đã có nhiều may mắn khi được tuyển vào các êkíp làm việc với các đầu bếp được Michelin vinh danh, như Camille Lesecq tại khách sạn Meurice hay Amandine Chaignot tại nhà hàng Raphaël. Thế nhưng, phần thưởng cao quý nhất đối với tôi vẫn là những lời chúc mừng, những tin nhắn đến từ những thiếu nữ, đôi khi còn rất nhỏ tuổi. Các em thường nói với tôi rằng : nhờ cô mà các em muốn học làm bánh, chọn nghề này để chia sẻ đam mê của mình, cho dù công việc làm bánh đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Đó là điều mà tôi cảm thấy tự hào nhất''. Trong làng ẩm thực, người Pháp thường so sánh chuyện làm bánh ngọt như một nghệ thuật, nhưng trong mắt cô Nina Métayer, nghề này lại giống với các bộ môn thể thao hơn, đòi hỏi nơi người tập luyện sức chịu đựng và một trình độ cao. Cô giải thích : ‘‘Trái với những gì mà nhiều người Pháp thường nghĩ, công việc làm bánh, theo tôi, gần giống với thể thao hơn là nghệ thuật. Dĩ nhiên là khi làm bánh, người thợ cần có tính sáng tạo và về điểm này, có thể dùng chữ ''nghệ thuật làm bánh''. Tuy nhiên, phần lớn thời gian của một thợ làm bánh vẫn là lặp đi lặp lại cùng một động tác, sao cho thật thuần thục, không cần đo mà vẫn chính xác. Cũng như trong lĩnh vực thể thao, nghề làm bánh đòi hỏi kỷ luật, nhịp độ tập luyện đều đặn thường xuyên, các đợt thi đấu quốc tế lại giống như các cuộc tranh tài Thế Vận Hội. Giống như một vận động viên tìm cách phá kỷ lục, nhà làm bánh cũng luôn muốn vượt qua những giới hạn của chính mình, suy nghĩ tìm tòi để tạo ra những công thức mới. Đó là phương châm làm việc của tôi và ở vai trò đội trưởng tôi luôn khuyến khích toàn bộ êkíp theo đuổi cùng một mục tiêu, luôn tôn trọng tinh thần đồng đội''.Theo tuần báo Le Point, anh Bastien Blanc-Tailleur nổi tiếng trong làng ẩm thực quốc tế nhờ nghệ thuật làm những chiếc bánh cưới khổng lồ, lộng lẫy chạm trổ như những tác phẩm điêu khắc, còn Nina Métayer nổi tiếng nhờ những kiểu bánh bûche thơm ngon và công phu. Mỗi người một nét, nhưng theo tuần báo Le Point, cả hai gương mặt này đều là biểu tượng hàng đầu của làng ẩm thực Pháp cao cấp.Ngoài loại bánh khúc gỗ, Nina Métayer còn có sở trường làm ''galette des rois'' (bánh Ba Vua) một truyền thống lâu đời của Pháp. Bánh galette được chuẩn bị từ mùa Giáng Sinh cho đến đầu tháng Giêng, nhân dịp Lễ Hiển Linh, theo phong tục của các gia đình theo đạo Chúa. Nhờ được đào tạo bài bản qua trường lớp, Nina Métayer đã rèn luyện tay nghề để nâng công thức làm bánh Ba Vua ''galette des rois'' lên hàng nghệ thuật, vỏ bánh lúc nào cũng được chạm trổ khéo léo với nhiều họa tiết công phu.

Mỹ sẽ tặng Việt Nam tàu tuần duyên thứ ba từ nay đến cuối năm 2024. Washington được cho là đang đàm phán bán máy bay vận tải C-130J cho Hà Nội. Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Năm thăm Mỹ đúng kỉ niệm một năm hai nước nâng cấp quan hệ song phương lên mức cao nhất - Đối tác chiến lược toàn diện. “Sự gia tăng hợp tác quân sự giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong suốt năm qua” đã được bộ trưởng Quốc Phòng Lloyd Austin nhấn mạnh khi tiếp đồng nhiệm Phan Văn Giang ngày 09/09. Tất cả những sự kiện này đánh dấu “giai đoạn mới trong hợp tác hữu nghị” giữa hai nước, cho đến nay “vẫn suôn sẻ và đi theo hướng mà cả hai nước đều mong muốn”. Để hiểu hơn về những chuyển biến mới trong quan hệ quốc phòng Mỹ-Việt, đặc biệt là mức độ tin cậy nhau, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, chuyên về an ninh hàng hải và các vấn đề hải quân, Đại học New South Wales, Canberra, Úc.RFI : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam vừa kết thúc chuyến thăm Hoa Kỳ. Có thể hiểu đây là một dấu hiệu mới cho việc thắt chặt quan hệ quốc phòng và an ninh song phương ? Nguyễn Thế Phương : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam Phan Văn Giang thăm Mỹ đợt này hơi đặc biệt tại vì chuyến thăm này khá dài, tầm 4-5 ngày, cho nên lịch trình sẽ dầy và tập trung nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở thời điểm hiện tại, chưa rõ cụ thể chương trình nghị sự của bộ trưởng Giang nhưng chuyến thăm này đánh dấu bước đi tiếp theo cho quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, bởi vì tháng 9 này kỉ niệm đúng một năm hai nước nâng cấp quan hệ. Đọc thêm : Nâng quan hệ Mỹ-Việt lên Đối tác chiến lược: Lợi ích và trở ngạiỞ đây cần nhấn mạnh đến một số điểm. Thứ nhất, quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt-Mỹ ở thời điểm hiện tại thường vẫn được nhấn mạnh đến quan hệ kinh tế và thương mại, còn quan hệ an ninh và quốc phòng thường được đặt bên dưới. Chuyến thăm Mỹ lần này của bộ trưởng Giang phần nào đó sẽ giúp cho Việt Nam hiểu được Mỹ sẽ muốn gì trong mối quan hệ an ninh quốc phòng giữa hai bên trong tương lai. Và cũng để cho phía Mỹ hiểu rõ hơn là Việt Nam thực sự muốn gì ở Mỹ, đặc biệt trong vấn đề giúp Việt Nam cải thiện một số năng lực, nhất là năng lực hàng hải, hoặc những chuyển động quốc phòng sâu sắc hơn trong tương lai cho xứng tầm quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Đây là điểm mấu chốt trong chuyến thăm của bộ trưởng Giang.Ngoài ra, có thể đây là chuyến thăm mở đường cho chuyến thăm của tổng bí thư, chủ tịch nước Tô Lâm sắp tới. Đây cũng là chuyến thăm để Việt Nam dò chính sách của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là bầu cử tổng thống.RFI : Năm 2023 từng có thông tin Việt Nam và Mỹ bàn khả năng mua sắm chiến đấu cơ F-16 nhưng đàm phán bị dừng lại. Hiện tại có thông tin Mỹ đang thảo luận với Việt Nam về việc bán máy bay vận tải quân sự Lockheed Martin C-130J Hercules cho Hà Nội. Tại sao lại có sự thay đổi này ? Liệu việc mua máy bay, dù là máy bay vận tải, sẽ là một bước ngoặt cho mối quan hệ hợp tác giữa hai nước ?Nguyễn Thế Phương : Thông tin Việt Nam đàm phán với Mỹ về việc mua các loại vũ khí, khí tài của Mỹ, đặc biệt là F-16, đã xuất hiện từ cách đây 2, 3 năm chứ không phải là một vấn đề mới. Nhìn chung, nếu như Việt Nam mua vũ khí, khí tài của Mỹ thì đây cũng sẽ là một bước ngoặt. Đó sẽ là một dấu hiệu cho thấy mối quan hệ hợp tác quốc phòng giữa hai bên được nâng lên một tầm mức mới, bởi vì để Việt Nam mua vũ khí của Mỹ thì mức độ lòng tin chiến lược trong an ninh quốc phòng giữa hai bên, đặc biệt là từ phía Việt Nam đối với Mỹ, đã được nâng lên một tầm mức nào đó rồi.Việt Nam cũng đã chuẩn bị từ trước cho những quyết định mua sắm đó. Thứ nhất, Việt Nam gửi một số sĩ quan không quân, những đội hậu cần qua Mỹ để huấn luyện và học tập từ cách đây 2, 3 năm. Thứ hai, Việt Nam vừa mới khai trương một sân bay ở Phan Thiết. Người ta cho rằng sân bay này được dành cho việc triển khai một số loại máy bay huấn luyện sẽ mua của Mỹ trong tương lai. Có thể thấy Việt Nam đã chuẩn bị hết về nhân lực, cơ sở hạ tầng cho vấn đề mua sắm trang thiết bị vũ khí mà ở đây là các loại máy bay Mỹ. Đọc thêm : Hoa Kỳ và Việt Nam thảo luận về việc mua bán máy bay vận tải quân sự C-130Thông tin Việt Nam mua máy bay F-16 của Mỹ bị dừng lại cũng không phải là điều quá bất ngờ: Thứ nhất, F-16 là một loại vũ khí mang tính tấn công mà ở thời điểm hiện tại, nếu Việt Nam mua của Mỹ thì sẽ rất nhạy cảm, đặc biệt là đặt trong mối quan hệ với Trung Quốc. Bên cạnh đó, còn có một số yếu tố khác, mang tính kỹ thuật. Liệu hai bên có sẽ trao đổi vấn đề mang tính kỹ thuật về vũ khí, về bảo dưỡng, bảo trì không ? Đây cũng là điểm “nhạy cảm”. Việc Mỹ có cho phép mua vũ khí đi kèm hay không cũng là một chuyện cần bàn thảo sâu hơn trong tương lai. Hiện tại, những vấn đề đó dường như vẫn là những khúc mắc mà hai bên chưa giải quyết được.Trong khi đó C-130 chỉ là một loại máy bay vận tải phi tác chiến. Cho nên việc Việt Nam có khả năng mua C-130 cũng có thể được giải thích theo hướng là sẽ giúp Việt Nam cải thiện năng lực phòng thủ, năng lực không vận, vốn là năng lực mà Việt Nam vẫn còn yếu. C-130 mang tính phòng thủ, không mang tính tấn công, bớt tính nhạy cảm và một phần nào đó cũng giúp cải thiện quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ trong bối cảnh thâm hụt thương mại hiện nay nghiêng về Việt Nam quá lớn. Cho nên, mua sắm thêm vũ khí cũng là cách để Việt Nam gửi thông điệp rằng “chúng tôi muốn mở rộng hơn nữa hợp tác, đặc biệt là về thương mại”. Và trao đổi thương mại quốc phòng là một điểm mà Việt Nam đã và đang cân nhắc.RFI : Việc Nga, nước cung cấp vũ khí lớn nhất cho Việt Nam, bị cấm vận và phải dồn toàn bộ nguồn lực quốc phòng cho chiến tranh ở Ukraina buộc Hà Nội phải tăng tốc đa dạng hóa nguồn cung, trong số này có vũ khí hệ phương Tây. Tuy nhiên, những nước này có cơ chế kiểm soát chặt chẽ vũ khí được bán. Vấn đề này sẽ tác động đến quá trình hợp tác với Việt Nam như thế nào ? Yếu tố “hoa hồng”, vẫn được các chuyên gia, nhà quan sát về quân sự Việt Nam nêu lên, có phải là một trở ngại khác ?  Nguyễn Thế Phương : Có hai yếu tố gây trở ngại chính. Thứ nhất là yếu tố mang tính hệ thống vì toàn bộ chu trình ra quyết định mua vũ khí nào và quy trình huấn luyện, bảo dưỡng bảo trì thì từ trước đến này, hệ thống, cấu trúc của Việt Nam luôn hướng về phía Nga. Cho nên hiện giờ, muốn đổi sang một hệ phương Tây khác thì toàn bộ quy trình đó phải được điều chỉnh và thay đổi. Và quá trình này tốn rất nhiều thời gian.Thứ hai là vấn đề mang tính chính trị bởi vì tư duy quốc phòng, an ninh của Việt Nam hiện tại vẫn có một yếu tố nghi ngại phương Tây nói chung và Mỹ nói riêng, cũng như các đồng minh của Mỹ. Đây là điểm có khả năng làm chậm lại quá trình tương tác giữa Việt Nam và các quốc gia phương Tây, đặc biệt là liên quan đến mua sắm vũ khí quốc phòng. Đọc thêm : Nga hụt hơi xích gần với Trung Quốc buộc Việt Nam cân nhắc nâng cấp quan hệ với Mỹ ?Điểm thứ ba, rất cốt lõi, liên quan đến tài chính. Nguồn lực của Việt Nam hiện nay, đặc biệt là tài chính trong quá trình hiện đại hóa, rõ ràng là không lớn cho nên cũng phải “liệu cơm gắp mắm”. Tất cả những yếu tố đó, khi Việt Nam muốn xác định mua sắm, đều phải đặt lên bàn cân để xem mua của ai, được lợi gì và bất lợi gì, đặc biệt là với Mỹ. Như chị đề cập tới quy trình và đặc trưng của quy trình mua sắm vũ khí, khí tài, thì “văn hóa” giữa hai bên Mỹ-Việt Nam và Việt Nam với phương Tây là khác nhau. Thực ra, sự khác nhau này là có thể điều chỉnh được.Nhưng như tôi đã đề cập, quá trình điều chỉnh văn hóa mua sắm và chính sách như này cần phải có nhiều thời gian và dựa trên niềm tin chính trị giữa hai bên, nhu cầu của Việt Nam và chính sách, cũng như chiến lược quốc phòng của Việt Nam hiện tại, chứ không hẳn là vũ khí phương Tây là tốt và cũng không hẳn là ở thời điểm hiện tại, Nga đang gặp khó khăn và Việt Nam không mua của Nga.RFI : Phát biểu tại một sự kiện của Canergie, đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius từ năm 2014-2017 cho rằng các nhà lãnh đạo Việt Nam “thực tế”, “có rất nhiều điều có thể thực hiện một cách thực dụng giúp tăng cường quan hệ đối tác” Việt-Mỹ, kể cả trong lĩnh vực an ninh, dù không cần liên minh hay căn cứ. Hai nước sẽ tính đến những hướng phát triển nào ? Liệu Washington cần tiếp tục kiên trì vì Hà Nội cần thời gian nếu nhìn vào sự cân bằng với Trung Quốc ?Nguyễn Thế Phương : Trong chính sách đối ngoại và chiến lược của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương, Việt Nam dù sao cũng đóng một vai trò tương đối quan trọng trong tầm nhìn của Mỹ ở khu vực. Cho nên Mỹ sẽ cần phải có một mức độ kiên trì nhất định khi tương tác với các lãnh đạo Việt Nam, đặc biệt là các lãnh đạo bên quân đội. Đọc thêm : Thêm Việt Nam, Mỹ mở rộng mạng lưới đối trọng với Trung Quốc ở Biển ĐôngĐối với Việt Nam, niềm tin chiến lược hiện tại giữa hai bên đã được cải thiện, nhưng không đi quá nhanh. Nhìn vào Sách Trắng Quốc phòng của Việt Nam, vấn đề mang tính diễn biến hòa bình, những vấn đề mang tính lật đổ hoặc đảm bảo nguyên chế độ vẫn là vấn đề an ninh hàng đầu. Khi nói đến những vấn đề đó, phương Tây và Mỹ là những “đối tượng rất lớn”, theo đúng cách dùng của ngôn ngữ chiến lược Việt Nam. Cho nên, để có mối quan hệ song phương bền vững và lâu dài với Việt Nam, Mỹ cần có sự kiên trì nhất định khi làm việc với Việt Nam, đặc biệt là trong những vấn đề mang tính nhạy cảm như an ninh và quốc phòng.Ngoài ra, theo lời đại sứ Ted Osius, về vấn đề liên quan đến “thực tế”, các nhà lãnh đạo Việt Nam ở thời điểm hiện tại đã “thực tế” và “thực dụng” hơn rất nhiều so với các đây 20-30 năm, đặc biệt là trong giai đoạn trước và sau khi Liên Xô sụp đổ. Đó là giai đoạn vẫn còn nghi kị rất nhiều. Hiện tại, do sự chuyển dịch tư duy về chiến lược đặt phát triển kinh tế lên hàng đầu, để phát triển kinh tế, các nhà lãnh đạo phải “thực dụng” hơn nhưng không có nghĩa là họ không nghi ngờ, không phòng thủ trước những mối quan hệ với Mỹ và phương Tây. Phòng thủ ở đây không chỉ về mặt khác biệt và quan điểm chính trị, mà còn là sự đề phòng trong mối cân bằng ngoại giao với Trung Quốc. Đó là sự cân bằng giữa các nước lớn. Đọc thêm : Việt - Mỹ thắt chặt quan hệ, không để Trung Quốc "lộng hành" ở Biển ĐôngCho nên, nói theo đại sứ Ted Osius cũng đúng, nhưng phải đặt trong toàn bộ bối cảnh tư duy chiến lược của Việt Nam hiện tại : Có sự cân bằng giữa các nước láng giềng, có yếu tố về mặt chính trị, một chút ý thức hệ và cũng có yếu tố thực dụng trong việc tăng cường quan hệ với Mỹ thì sẽ mở rộng hơn nữa khả năng của Việt Nam về mặt thương mại, tài chính và công nghệ. Đó là những lĩnh vực Việt Nam đang muốn đầu tư cho việc duy trì khả năng phát triển kinh tế trong tương lai.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn anh Nguyễn Thế Phương, Đại học New South Wales, tại Canberra, Úc.

Mỹ sẽ tặng Việt Nam tàu tuần duyên thứ ba từ nay đến cuối năm 2024. Washington được cho là đang đàm phán bán máy bay vận tải C-130J cho Hà Nội. Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Năm thăm Mỹ đúng kỉ niệm một năm hai nước nâng cấp quan hệ song phương lên mức cao nhất - Đối tác chiến lược toàn diện. “Sự gia tăng hợp tác quân sự giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong suốt năm qua” đã được bộ trưởng Quốc Phòng Lloyd Austin nhấn mạnh khi tiếp đồng nhiệm Phan Văn Giang ngày 09/09. Tất cả những sự kiện này đánh dấu “giai đoạn mới trong hợp tác hữu nghị” giữa hai nước, cho đến nay “vẫn suôn sẻ và đi theo hướng mà cả hai nước đều mong muốn”. Để hiểu hơn về những chuyển biến mới trong quan hệ quốc phòng Mỹ-Việt, đặc biệt là mức độ tin cậy nhau, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, chuyên về an ninh hàng hải và các vấn đề hải quân, Đại học New South Wales, Canberra, Úc.RFI : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam vừa kết thúc chuyến thăm Hoa Kỳ. Có thể hiểu đây là một dấu hiệu mới cho việc thắt chặt quan hệ quốc phòng và an ninh song phương ? Nguyễn Thế Phương : Bộ trưởng Quốc Phòng Việt Nam Phan Văn Giang thăm Mỹ đợt này hơi đặc biệt tại vì chuyến thăm này khá dài, tầm 4-5 ngày, cho nên lịch trình sẽ dầy và tập trung nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở thời điểm hiện tại, chưa rõ cụ thể chương trình nghị sự của bộ trưởng Giang nhưng chuyến thăm này đánh dấu bước đi tiếp theo cho quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, bởi vì tháng 9 này kỉ niệm đúng một năm hai nước nâng cấp quan hệ. Đọc thêm : Nâng quan hệ Mỹ-Việt lên Đối tác chiến lược: Lợi ích và trở ngạiỞ đây cần nhấn mạnh đến một số điểm. Thứ nhất, quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt-Mỹ ở thời điểm hiện tại thường vẫn được nhấn mạnh đến quan hệ kinh tế và thương mại, còn quan hệ an ninh và quốc phòng thường được đặt bên dưới. Chuyến thăm Mỹ lần này của bộ trưởng Giang phần nào đó sẽ giúp cho Việt Nam hiểu được Mỹ sẽ muốn gì trong mối quan hệ an ninh quốc phòng giữa hai bên trong tương lai. Và cũng để cho phía Mỹ hiểu rõ hơn là Việt Nam thực sự muốn gì ở Mỹ, đặc biệt trong vấn đề giúp Việt Nam cải thiện một số năng lực, nhất là năng lực hàng hải, hoặc những chuyển động quốc phòng sâu sắc hơn trong tương lai cho xứng tầm quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Đây là điểm mấu chốt trong chuyến thăm của bộ trưởng Giang.Ngoài ra, có thể đây là chuyến thăm mở đường cho chuyến thăm của tổng bí thư, chủ tịch nước Tô Lâm sắp tới. Đây cũng là chuyến thăm để Việt Nam dò chính sách của Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chỉ còn hai tháng nữa là bầu cử tổng thống.RFI : Năm 2023 từng có thông tin Việt Nam và Mỹ bàn khả năng mua sắm chiến đấu cơ F-16 nhưng đàm phán bị dừng lại. Hiện tại có thông tin Mỹ đang thảo luận với Việt Nam về việc bán máy bay vận tải quân sự Lockheed Martin C-130J Hercules cho Hà Nội. Tại sao lại có sự thay đổi này ? Liệu việc mua máy bay, dù là máy bay vận tải, sẽ là một bước ngoặt cho mối quan hệ hợp tác giữa hai nước ?Nguyễn Thế Phương : Thông tin Việt Nam đàm phán với Mỹ về việc mua các loại vũ khí, khí tài của Mỹ, đặc biệt là F-16, đã xuất hiện từ cách đây 2, 3 năm chứ không phải là một vấn đề mới. Nhìn chung, nếu như Việt Nam mua vũ khí, khí tài của Mỹ thì đây cũng sẽ là một bước ngoặt. Đó sẽ là một dấu hiệu cho thấy mối quan hệ hợp tác quốc phòng giữa hai bên được nâng lên một tầm mức mới, bởi vì để Việt Nam mua vũ khí của Mỹ thì mức độ lòng tin chiến lược trong an ninh quốc phòng giữa hai bên, đặc biệt là từ phía Việt Nam đối với Mỹ, đã được nâng lên một tầm mức nào đó rồi.Việt Nam cũng đã chuẩn bị từ trước cho những quyết định mua sắm đó. Thứ nhất, Việt Nam gửi một số sĩ quan không quân, những đội hậu cần qua Mỹ để huấn luyện và học tập từ cách đây 2, 3 năm. Thứ hai, Việt Nam vừa mới khai trương một sân bay ở Phan Thiết. Người ta cho rằng sân bay này được dành cho việc triển khai một số loại máy bay huấn luyện sẽ mua của Mỹ trong tương lai. Có thể thấy Việt Nam đã chuẩn bị hết về nhân lực, cơ sở hạ tầng cho vấn đề mua sắm trang thiết bị vũ khí mà ở đây là các loại máy bay Mỹ. Đọc thêm : Hoa Kỳ và Việt Nam thảo luận về việc mua bán máy bay vận tải quân sự C-130Thông tin Việt Nam mua máy bay F-16 của Mỹ bị dừng lại cũng không phải là điều quá bất ngờ: Thứ nhất, F-16 là một loại vũ khí mang tính tấn công mà ở thời điểm hiện tại, nếu Việt Nam mua của Mỹ thì sẽ rất nhạy cảm, đặc biệt là đặt trong mối quan hệ với Trung Quốc. Bên cạnh đó, còn có một số yếu tố khác, mang tính kỹ thuật. Liệu hai bên có sẽ trao đổi vấn đề mang tính kỹ thuật về vũ khí, về bảo dưỡng, bảo trì không ? Đây cũng là điểm “nhạy cảm”. Việc Mỹ có cho phép mua vũ khí đi kèm hay không cũng là một chuyện cần bàn thảo sâu hơn trong tương lai. Hiện tại, những vấn đề đó dường như vẫn là những khúc mắc mà hai bên chưa giải quyết được.Trong khi đó C-130 chỉ là một loại máy bay vận tải phi tác chiến. Cho nên việc Việt Nam có khả năng mua C-130 cũng có thể được giải thích theo hướng là sẽ giúp Việt Nam cải thiện năng lực phòng thủ, năng lực không vận, vốn là năng lực mà Việt Nam vẫn còn yếu. C-130 mang tính phòng thủ, không mang tính tấn công, bớt tính nhạy cảm và một phần nào đó cũng giúp cải thiện quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ trong bối cảnh thâm hụt thương mại hiện nay nghiêng về Việt Nam quá lớn. Cho nên, mua sắm thêm vũ khí cũng là cách để Việt Nam gửi thông điệp rằng “chúng tôi muốn mở rộng hơn nữa hợp tác, đặc biệt là về thương mại”. Và trao đổi thương mại quốc phòng là một điểm mà Việt Nam đã và đang cân nhắc.RFI : Việc Nga, nước cung cấp vũ khí lớn nhất cho Việt Nam, bị cấm vận và phải dồn toàn bộ nguồn lực quốc phòng cho chiến tranh ở Ukraina buộc Hà Nội phải tăng tốc đa dạng hóa nguồn cung, trong số này có vũ khí hệ phương Tây. Tuy nhiên, những nước này có cơ chế kiểm soát chặt chẽ vũ khí được bán. Vấn đề này sẽ tác động đến quá trình hợp tác với Việt Nam như thế nào ? Yếu tố “hoa hồng”, vẫn được các chuyên gia, nhà quan sát về quân sự Việt Nam nêu lên, có phải là một trở ngại khác ?  Nguyễn Thế Phương : Có hai yếu tố gây trở ngại chính. Thứ nhất là yếu tố mang tính hệ thống vì toàn bộ chu trình ra quyết định mua vũ khí nào và quy trình huấn luyện, bảo dưỡng bảo trì thì từ trước đến này, hệ thống, cấu trúc của Việt Nam luôn hướng về phía Nga. Cho nên hiện giờ, muốn đổi sang một hệ phương Tây khác thì toàn bộ quy trình đó phải được điều chỉnh và thay đổi. Và quá trình này tốn rất nhiều thời gian.Thứ hai là vấn đề mang tính chính trị bởi vì tư duy quốc phòng, an ninh của Việt Nam hiện tại vẫn có một yếu tố nghi ngại phương Tây nói chung và Mỹ nói riêng, cũng như các đồng minh của Mỹ. Đây là điểm có khả năng làm chậm lại quá trình tương tác giữa Việt Nam và các quốc gia phương Tây, đặc biệt là liên quan đến mua sắm vũ khí quốc phòng. Đọc thêm : Nga hụt hơi xích gần với Trung Quốc buộc Việt Nam cân nhắc nâng cấp quan hệ với Mỹ ?Điểm thứ ba, rất cốt lõi, liên quan đến tài chính. Nguồn lực của Việt Nam hiện nay, đặc biệt là tài chính trong quá trình hiện đại hóa, rõ ràng là không lớn cho nên cũng phải “liệu cơm gắp mắm”. Tất cả những yếu tố đó, khi Việt Nam muốn xác định mua sắm, đều phải đặt lên bàn cân để xem mua của ai, được lợi gì và bất lợi gì, đặc biệt là với Mỹ. Như chị đề cập tới quy trình và đặc trưng của quy trình mua sắm vũ khí, khí tài, thì “văn hóa” giữa hai bên Mỹ-Việt Nam và Việt Nam với phương Tây là khác nhau. Thực ra, sự khác nhau này là có thể điều chỉnh được.Nhưng như tôi đã đề cập, quá trình điều chỉnh văn hóa mua sắm và chính sách như này cần phải có nhiều thời gian và dựa trên niềm tin chính trị giữa hai bên, nhu cầu của Việt Nam và chính sách, cũng như chiến lược quốc phòng của Việt Nam hiện tại, chứ không hẳn là vũ khí phương Tây là tốt và cũng không hẳn là ở thời điểm hiện tại, Nga đang gặp khó khăn và Việt Nam không mua của Nga.RFI : Phát biểu tại một sự kiện của Canergie, đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius từ năm 2014-2017 cho rằng các nhà lãnh đạo Việt Nam “thực tế”, “có rất nhiều điều có thể thực hiện một cách thực dụng giúp tăng cường quan hệ đối tác” Việt-Mỹ, kể cả trong lĩnh vực an ninh, dù không cần liên minh hay căn cứ. Hai nước sẽ tính đến những hướng phát triển nào ? Liệu Washington cần tiếp tục kiên trì vì Hà Nội cần thời gian nếu nhìn vào sự cân bằng với Trung Quốc ?Nguyễn Thế Phương : Trong chính sách đối ngoại và chiến lược của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương, Việt Nam dù sao cũng đóng một vai trò tương đối quan trọng trong tầm nhìn của Mỹ ở khu vực. Cho nên Mỹ sẽ cần phải có một mức độ kiên trì nhất định khi tương tác với các lãnh đạo Việt Nam, đặc biệt là các lãnh đạo bên quân đội. Đọc thêm : Thêm Việt Nam, Mỹ mở rộng mạng lưới đối trọng với Trung Quốc ở Biển ĐôngĐối với Việt Nam, niềm tin chiến lược hiện tại giữa hai bên đã được cải thiện, nhưng không đi quá nhanh. Nhìn vào Sách Trắng Quốc phòng của Việt Nam, vấn đề mang tính diễn biến hòa bình, những vấn đề mang tính lật đổ hoặc đảm bảo nguyên chế độ vẫn là vấn đề an ninh hàng đầu. Khi nói đến những vấn đề đó, phương Tây và Mỹ là những “đối tượng rất lớn”, theo đúng cách dùng của ngôn ngữ chiến lược Việt Nam. Cho nên, để có mối quan hệ song phương bền vững và lâu dài với Việt Nam, Mỹ cần có sự kiên trì nhất định khi làm việc với Việt Nam, đặc biệt là trong những vấn đề mang tính nhạy cảm như an ninh và quốc phòng.Ngoài ra, theo lời đại sứ Ted Osius, về vấn đề liên quan đến “thực tế”, các nhà lãnh đạo Việt Nam ở thời điểm hiện tại đã “thực tế” và “thực dụng” hơn rất nhiều so với các đây 20-30 năm, đặc biệt là trong giai đoạn trước và sau khi Liên Xô sụp đổ. Đó là giai đoạn vẫn còn nghi kị rất nhiều. Hiện tại, do sự chuyển dịch tư duy về chiến lược đặt phát triển kinh tế lên hàng đầu, để phát triển kinh tế, các nhà lãnh đạo phải “thực dụng” hơn nhưng không có nghĩa là họ không nghi ngờ, không phòng thủ trước những mối quan hệ với Mỹ và phương Tây. Phòng thủ ở đây không chỉ về mặt khác biệt và quan điểm chính trị, mà còn là sự đề phòng trong mối cân bằng ngoại giao với Trung Quốc. Đó là sự cân bằng giữa các nước lớn. Đọc thêm : Việt - Mỹ thắt chặt quan hệ, không để Trung Quốc "lộng hành" ở Biển ĐôngCho nên, nói theo đại sứ Ted Osius cũng đúng, nhưng phải đặt trong toàn bộ bối cảnh tư duy chiến lược của Việt Nam hiện tại : Có sự cân bằng giữa các nước láng giềng, có yếu tố về mặt chính trị, một chút ý thức hệ và cũng có yếu tố thực dụng trong việc tăng cường quan hệ với Mỹ thì sẽ mở rộng hơn nữa khả năng của Việt Nam về mặt thương mại, tài chính và công nghệ. Đó là những lĩnh vực Việt Nam đang muốn đầu tư cho việc duy trì khả năng phát triển kinh tế trong tương lai.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn anh Nguyễn Thế Phương, Đại học New South Wales, tại Canberra, Úc.

Ngày 05/09/2024, tổng thống Nga cho biết ông sẵn sàng đàm phán hòa bình với Ukraina. Ba ngày sau, ngày 08/09, thủ tướng Đức Olaf Scholz, trong cuộc phỏng vấn dành cho kênh truyền hình ZDF, kêu gọi gia tăng các nỗ lực ngoại giao để sớm chấm dứt xung đột. Phải chăng thời điểm cho đàm phán hòa bình đã đến ? Thất bại thỏa thuận Istanbul : Lỗi ở phương Tây ?Tại một diễn đàn kinh tế với sự hiện diện của hai quan chức cao cấp Malaysia và Trung Quốc, tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố để ngõ cánh cửa đàm phán với Ukraina « dựa trên các tài liệu đã được nhất trí và thực sự được ký tắt tại Istanbul », Thổ Nhĩ Kỳ, hồi mùa xuân 2022, vài tháng sau khi Nga phát động « chiến dịch quân sự đặc biệt » xâm lược Ukraina.Vào thời điểm đó, Kiev và Matxcơva được cho là đã gần đạt được một thỏa thuận, theo đó, Ukraina đồng ý cắt giảm quy mô quân đội, từ bỏ ý định tham gia Liên minh Bắc Đại Tây Dương – NATO nhưng được tự do theo đuổi tư cách ứng viên gia nhập Liên Hiệp Châu Âu.Cuộc đàm phán này cuối cùng đã thất bại mà theo cáo buộc của nguyên thủ Nga tại diễn đàn kinh tế, là do phương Tây thúc ép Ukraina bác bỏ thỏa thuận. Tổng thống Putin nêu đích danh thủ tướng Anh lúc đó là Boris Johnson, « đã đến Kiev và đưa ra chỉ thị cho Ukraina phải chiến đấu đến người lính cuối cùng. Và đó là những gì đang diễn ra với mục tiêu là có được thất bại chiến lược của Nga ». Những cáo buộc cho đến giờ Ukraina vẫn phủ nhận. Đọc thêm : Nga và Ukraina đã để vuột mất cơ hội đạt thỏa thuận hòa bình như thế nào ?Ngoài ra, tổng thống Nga còn gợi ý rằng ba nước Brazil, Ấn Độ, và Trung Quốc có thể làm trung gian cho các cuộc đàm phán mới để chấm dứt chiến tranh. Tuyên bố này của chủ nhân điện Kremlin làm dấy lên nhiều nghi vấn trong giới quan sát : Liệu mong muốn của ông Putin đàm phán chấm dứt chiến tranh có chân thành hay không ?Điều kiện ngặt nghèoĐây không phải là lần đầu tiên ông Vladimir Putin đề cập đến việc đàm phán với Ukraina. Vào cuối tháng 5/2024, trong chuyến thăm Belarus, tổng thống Nga để ngỏ khả năng đàm phán, nhưng phải dựa trên « tình hình thực tế » và trên cơ sở những điểm đã thống nhất trong những tuần đầu tiên của cuộc chiến, « chứ không phải trên cơ sở những gì một bên muốn », hàm ý nhắc đến bản kế hoạch hòa bình 10 điểm do tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky đề xuất.Sau đó, vào ngày 14/06/2024, phát biểu tại bộ Ngoại Giao Nga, tổng thống Vladimir Putin một lần nữa nhắc lại, Matxcơva sẵn sàng đàm phán một lệnh ngưng bắn nhưng với các điều kiện : Kiev phải từ bỏ ý định gia nhập NATO và rút hết quân ra khỏi bốn vùng đã bị sáp nhập vào Nga là Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporijia.Đó là những điều kiện mà bà Christine Dugoin-Clément, chuyên gia phân tích địa chính trị, nhà nghiên cứu Viện Rủi ro, đại học Paris-Sorbonne, trên đài RFI Pháp ngữ (09/09/2024) đánh giá là hoàn toàn bất lợi cho Ukraina.« Những gì mà người ta thường nghe, thường được đề cập đến là một công thức kiểu Istanbul mà ở đó, Nga có thể dễ dàng nói rằng họ luôn mở rộng cửa cho các cuộc đàm phán, giống như một sự đầu hàng với những điều khoản được cho là dễ chấp nhận. Trong khi những gì Ukraina đề nghị thì bị xem là không hợp lý và do vậy không thể là đối tượng cho cuộc thương lượng hay một cuộc họp từ phía Nga như ông Dmitri Peskov ( phát ngôn viên điện Kremlin ) đã nhiều lần nói đến. »Nga cũng không phải là bên duy nhất đề cập đến việc nối lại các cuộc thương lượng. Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky trả lời giới truyền thông trong nước hồi trung tuần tháng 7 từng tuyên bố rằng « phái đoàn Nga có thể tham gia hội nghị hòa bình lần hai ».Ông Zelensky còn đề xuất dự án vì một « nền hòa bình công bằng », khi giữ lại ba điểm trong thông cáo cuối cùng của hội nghị hòa bình ở Thụy Sĩ : Trả tự do cho các tù nhân, tự do lưu thông ở Hắc Hải và an ninh năng lượng. Mong muốn này của ông một lần nữa được khẳng định trong cuộc phỏng vấn dành riêng cho truyền thông Pháp vào đầu tháng Tám.Xin nhắc lại là, trong hội nghị hòa bình thứ nhất do Ukraina tổ chức ở Thụy Sĩ vào trung tuần tháng Sáu, Nga không được mời dự, và Trung Quốc đã vắng mặt. Đọc thêm : Vắng các nước ‘‘phương Nam'' chủ chốt, Hội nghị hòa bình cho Ukraina khó đạt mục tiêuSự mệt mỏiTuy nhiên, những động thái này của nguyên thủ Nga, của  tổng thống Ukraina và gần đây nhất là của thủ tướng Đức Olaf Scholz dường như phần nào phản ảnh tình hình khó khăn trên chiến trường của quân đội Ukraina.Đại tá Peer de Jong, phó chủ tịch Viện Themiis, trả lời nhà báo Vincent Roux, trong chuyên mục Quan Điểm của báo Le Figaro, ghi nhận tình trạng mệt mỏi chung từ nhiều tháng qua giữa các bên tham chiến.« Tôi nghĩ rằng không chỉ Nga, Ukraina mệt mỏi mà cả phía châu Âu nữa, bởi vì nước Đức, ngoài việc thúc đẩy Ukraina đàm phán với Nga, trong tuần rồi họ còn thông báo sẽ giảm một nửa nguồn đóng góp tài chính cho Ukraina. Rõ ràng có nhiều thông tin được đưa ra buộc các bên chủ chốt, đặc biệt là tổng thống Zelensky, phải nhận thấy thực tế là cần phải bắt đầu thảo luận. Do vậy, sự mệt mỏi của châu Âu, Nga, và Ukraina thực sự là một yếu tố tiềm năng cho đàm phán. »Nhưng phải chăng Ukraina đang lặp sai lầm từ cuộc phản công mùa xuân tháng 6/2023, khiến nhiều lữ đoàn đã bị tiêu diệt, khi  tấn công vào vùng Kursk trên lãnh thổ Nga từ hôm 06/08/2024 ? Trang Responsible Statecraft, thuộc Viện Quincy, một cơ quan tư vấn độc lập tại Mỹ, nhận định chiến dịch này của Ukraina đã thất bại:« Ukraina không chiếm được một trung tâm dân cư hay nút giao thông quan trọng nào của Nga. Sự việc có thể làm ông Putin bối rối nhưng không làm lay chuyển được quyền lực của ông. Chúng có thể nâng cao tinh thần người dân Ukraina nói chung, nhưng theo tường thuật của phương Tây từ vùng miền đông, chiến dịch này không làm cho tinh thần quân đội Ukraina ở đó thêm hào hứng. »… và chiếc bẫy « Kursk »Mục tiêu chuyển hướng lực lượng địch, chủ yếu từ Pokrovks và Kurakhove, đã bất thành. Để thực hiện cuộc tấn công, Ukraina đã điều động từ ba đến bốn lữ đoàn – những đơn vị tinh nhuệ nhất – lên phía bắc, để lại ở chiến trường miền đông là những binh sĩ mới nhập ngũ, thiếu kinh nghiệm và thiếu cả động lực.Cũng trên chương trình Point de Vue của báo Le Figaro, đại tá Peer De Jong nói đến chiếc bẫy cho quân Ukraina:.« Nếu như họ không ở lại Nga, chỉ cần ở lại 10 ngày, điều mà người ta gọi là đánh nhanh, rút gọn, họ phá hủy mục tiêu và họ lui quân, thì đây là một chiến dịch tốt. Ở đây, họ tái hiện mô hình trận Bakhmuth, họ đào hào và tự chôn mình. Trên thực tế, đây là một chiến dịch trên bộ, nhưng vấn đề ở đây là Nga đang thúc đánh ở miền trung, 4 hay 5 lữ đoàn Ukraina hiện đang ở phía bắc trong khi miền trung thì thiếu quân.Điều này củng cố ý tưởng về một cuộc đàm phán bởi vì trên thực tế, điều chúng ta sẽ thấy là Nga làm ra vẻ đang đẩy mạnh tiến quân vào khu vực trung tâm Donetsk, họ đang tiến về phía tây nhưng thực tế không hẳn là vậy. Họ không thực hiện một nỗ lực lớn nào cả, rồi họ lặng lẽ rút đi, họ chỉ tiến hành một dạng hoạt động phòng thủ, họ để cho Ukraina đóng quân ở đó, có nghĩa là hiện nay, chiến dịch Kursk đã khiến hai, ba đến bốn tiểu đoàn bị kẹt lại ở phía bắc. (…) Nga rất tinh khôn, điều này mang đến cho ông Zelensky cơ hội để đàm phán một số điểm để đổi lấy vùng Donbass, vùng này sẽ bị bỏ rơi và ông Zelensky sẽ bỏ rơi Donbass. Ông Zelensky sẽ nói rằng, nghe đây, hãy để tôi rút đi, tôi sẽ để lại cho quý vị phần đất này. Một hình thức trao đổi lãnh thổ. » Đọc thêm : Tướng Ukraina tiết lộ chiến lược tấn công, chiếm đóng vùng Kursk của NgaĐàm phán: Bài học « Chiến tranh Việt Nam »Nhìn từ bản đồ, những vùng lãnh thổ mà Nga chiếm đóng giờ chạy dọc theo sườn đông của Ukraina kéo dài đến tận Biển Đen cùng với bán đảo Crimée. Matxcơva cũng đã thành công phần nào trong việc tạo được một sự liên tục giữa lãnh thổ Nga và các vùng chiếm đóng.Vậy phải chăng Nga đã đạt được mục tiêu chiến tranh ? Hiện tại việc ngăn chặn mọi cơ hội Ukraina gia nhập NATO vẫn chưa đạt được. Nhưng với sự trợ giúp quân sự từ các đồng minh thân thiết là Iran, Bắc Triều Tiên và nhất là Trung Quốc, quân đội Nga có thể gia tăng các chiến dịch oanh kích vào các mục tiêu dân sự, « khủng bố » tinh thần người dân và gây thêm nhiều bất lợi cho phía Ukraina vào lúc nguồn viện trợ từ phương Tây cũng bắt đầu suy giảm do những khó khăn về kinh tế, chính trị tại nhiều nước đồng minh của Kiev.Chiến tranh cũng có nguy cơ lan rộng vào lúc Mỹ và một số nước đồng minh xem xét cho phép Ukraina sử dụng vũ khí tầm xa do họ cung cấp để tấn công các mục tiêu quân sự nằm sâu trong lãnh thổ Nga.Nhưng khi cho rằng các bên có thể « bắt đầu nghĩ đến đàm phán », thì đàm phán có thể nhiều năm nữa mới bắt đầu và kéo dài nhiều năm, mà bài học chiến tranh Việt Nam là một ví dụ điển hình. Đại tá Peer De Jong nhắc lại, Hoa Kỳ đã mất gần như 7-8 năm trước khi thoát được khỏi « tổ ong vò vẽ » Việt Nam, bởi vì, « đàm phán kéo dài có lợi cho bên này và bên kia, và trong trường hợp này là có lợi cho Trung Quốc và Bắc Việt ».Chiến tranh khi nào kết thúc ? Câu hỏi này hiện khó thể trả lời. Một điều chắc chắn, như tựa đề một bài viết trên Foreign Affairs, đó là « Putin sẽ không bao giờ từ bỏ Ukraina » chừng nào cảm giác bất an cho an ninh của ông và chế độ Nga hiện nay chưa được xóa tan. Do vậy, phương Tây cũng không thể thay đổi được nước cờ của ông Putin, và họ chỉ có thể trông chờ ông ấy ra đi mà thôi !

Ra đời tại Thế Vận Hội Rio 2016, trong bối cảnh khủng hoảng tị nạn ở châu Âu, đội tuyển người tị nạn Olympic và Paralympic tham dự sự kiện Paris 2024 với một gánh nặng trên vai. Họ đại diện cho hơn 100 triệu người tị nạn, phải rời bỏ quê hương trên toàn cầu do xung đột, hay chiến tranh..., đồng thời truyền tải đi thông điệp về hy vọng, về tình đoàn kết và hội nhập. Những ngày vừa qua, báo chí Pháp không ngừng ca ngợi vận động viên khuyết tật người Afghanistan Zakia Khudadadi, được Paris cấp quy chế tị nạn từ năm 2021. Với thành tích của mình sau quá trình tập luyện tại Trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia (INSEP), ở Vincennes, ngoại ô Paris, Zakia Khudadadi là một trong 8 thành viên của Đội tuyển người tị nạn dự Paralympic Paris 2024, thi đấu môn Para Taekwondo, hạng 47 kg. Cô cũng là vận động viên tị nạn giành được chiếc huy chương đầu tiên, mang tính lịch sử cho đội tuyển đại diện cho hơn trăm triệu người trên thế giới, phải rời bỏ quên hương đi tị nạn xa xứ.Zakia đến Pháp trong hoàn cảnh đặc biệt, vào tháng 08/2021. Trước những đe dọa bị bắt giữ bởi chế độ Taliban, vốn rất hà khắc với phụ nữ, đặc biệt là các nữ vận động viên, cô đã đăng tải một video lên mạng xã hội, xin trợ giúp từ quốc tế, giúp cô rời khỏi Kabul để thực hiện ước mơ tham dự Thế Vận Hội Paralympic Tokyo. Video đó đã loan tải tới Pháp và giúp cô lên được chuyến bay rời Afghanistan, trong bầu không khí hỗn loạn tại phi trường ở Kabul, khi Taliban lên nắm quyền.Sau thành tích huy chương đồng hôm 29/08 vừa qua, cô chia sẻ với France 24 : “Chiếc huy chương này thể hiện cam kết của tôi đối với những người phụ nữ khác tại Afghanistan. Tôi đã cố gắng thể hiện tốt nhất, chiến thắng của tôi là để bày tỏ sự ủng hộ của mình đối với tất cả những phụ nữ, những cô gái hiện đang ở trong ngục tù của Taliban, đối với tất cả những người tị nạn ở Pháp và trên thế giới”.Tại buổi lễ khai mạc Paralympic, diễn ra tại đại lộ Champs-Élysées và quảng trường Concorde ở thủ đô Pháp hôm 28/08, trái ngược với truyền thống để đoàn Hy Lạp tiến vào trước, đoàn vận động viên tị nạn Paralympic đã đi đầu, mở ra buổi diễu hành của 184 phái đoàn khác nhau trên thế giới, gồm hơn 4.400 vận động viên khuyết tật. Cao ủy người tị nạn Liên Hiệp Quốc, Filippo Grandi, cho rằng “sự hiện diện của phái đoàn người tị nạn Paralympic trên trường quốc tế, gửi đi một thông điệp về "hy vọng" cho hàng triệu người tị nạn trên thế giới, và cho tất cả chúng ta. Đội tuyển gồm các vận động viên đầy tài năng này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc cho phép những người khuyết tật có cơ hội tham gia vào xã hội một cách bình đẳng.” Đội tuyển người tị nạn được ra đời như thế nào ?Đội tuyển người tị nạn Olympic và Paralympic được ra đời trong bối cảnh cuộc khủng hoảng người tị nạn ở châu Âu vào năm 2015. Vào tháng 10 năm đó, nhân cuộc họp của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc về cuộc khủng hoảng tị nạn liên quan đến hàng triệu người trên thế giới, chủ tịch Ủy ban Olympic quốc tế Thomas Bach, đã đưa ra thông báo thành lập một đội tuyển dành riêng cho những người tị nạn. Ông Thomas Bach khẳng định rằng “được nhìn thấy họ tham gia thi đấu là một khoảng khắc tuyệt vời và chúng tôi hy vọng có thể chia sẻ với tất cả mọi người. Chúng tôi muốn dang rộng cánh tay tiếp đón các vận động viên trong cộng đồng Olympic, bên cạnh các vận động viện khác, không chỉ tranh tài thể thao cùng nhau, và có thể cùng sống tại làng Olympic”.Ủy ban quốc tế Olympic muốn nhấn mạnh đến sự hiện diện của một phái đoàn đa văn hóa, đại diện cho hàng triệu người phải đi tị nạn, tha hương, do xung đột địa chính trị, chiến tranh,…Gần một năm sau đó, 10 vận động viên, có nguồn gốc từ Syria, Nam Sudan, Ethiopia, hay Cộng Hòa Congo đã có mặt tại Thế Vận Hội Rio ở Brazil vào năm 2016, tranh tài cùng 11.000 vận động viên đến từ hơn 200 phái đoàn trên thế giới. Quyết định này được coi là một thông điệp “hòa bình, hòa nhập và về hy vọng” cho hàng triệu người buộc phải tha hương trên khắp thế giới, truyền cảm hứng bằng tinh thần thể thao, bằng sự kiên cường và lòng dũng cảm.Sự xuất hiện của các vận động viên tị nạn tại Thế Vận Hội Rio 2016 cũng đã truyền cảm hứng cho nhiều bộ phim, chẳng hạn như phim Les nageuses của đạo diễn Sally El Hosaini, kể về một câu chuyện có thực về hai chị em vận động viên bơi, người Syria, Yusra và Sarah Mardini. Cuộc nội chiến ở Syria đã thôi thúc hai chị em rời khỏi đất nước, vượt biển trên chiếc thuyền thô sơ, nguy hiểm, vượt rừng để đến Đức. Với giấc mơ được tham dự Olympic Tokyo, Yusra không ngừng nghỉ luyện tập tại một câu lạc bộ bơi ở Đức. Tuy nhiên, tình hình địa chính trị bất ổn khiến cô không thể tham dự dưới màu cờ Syria. Thông báo thành lập Đội tuyển Olympic cho người tị nạn đã thắp lại hy vọng tham gia Olympic cho Yusra, dù cô muốn được công nhận là vận động viên có thực lực để tranh tài chứ không phải được tuyển đi thi vì “lòng thương hại đối với người tị nạn”.Tài năng thể thao bỏ xa chặng đường tị nạn gian nanĐể được lựa chọn vào đội tuyển này, các vận động viên tị nạn phải tuân thủ một số tiêu chí, phải đạt được thành tích cao trong môn thể thao của mình, và được cơ quan tị nạn của Liên Hiệp Quốc công nhận quy chế tị nạn. Ủy ban Olympic Quốc tế cho biết cũng xét đến “sự đại diện mang tính cân bằng trong các môn thể thao, về giới tính và cả về khu vực”.Bà Anne-Sophie Thilo, phụ trách về truyền thông của Đội tuyển người tị nạn Olympic, trả lời RFI Pháp ngữ, đưa ra nhận định : “Mọi người thường nhìn họ dưới ống kính "người tị nạn", nhưng trên hết, đó là những vận động viên, là những con người. Điều kết nối các vận động viên này với nhau trong một đội tuyển, là hành trình tị nạn của cá nhân của mỗi người. Dĩ nhiên, đó là các vận động viên trẻ, muốn có trải nghiệm và họ thường trò chuyện, trao đổi về thể thao nhiều hơn là các chủ đề khác.”Tại Thế Vận Hội ở Brazil 2016, 10 vận động viên thi đấu dưới màu cờ của Olympic. Năm năm sau đó, tại Tokyo, đội tuyển người tị nạn Olympic chính thức được thành lập, với gần 30 vận động viên. Paris 2024 là lần thứ ba các vận động viên Olympic và Paralympic của đội tuyển người tị nạn tham gia thi đấu. Tại Thế Vận Hội năm nay, nếu đội tuyển Paralympic gồm 8 vận động viên, thì đội tuyển người tị nạn Olympic hồi tháng Bảy vừa qua gồm 36 vận động viên, hầu hết là người Iran, Afghanistan, Syria và một số nước châu Phi, được cấp quy chế tị nạn ở các nước châu Âu.Tại sự kiện do Paris tổ chức, lần đầu tiên, cả đội tuyển người tị nạn Olympic và Paralympic được thi đấu dưới lá cờ trắng, in hình trái tim đỏ, bao quanh bởi các mũi tên đen, cùng các vòng tròn Olympic, tạo nên biểu tượng riêng của đội tuyển người tị nạn. Nếu vận động viên tị nạn nào giành được huy chương vàng, là cờ này sẽ được kéo lên trên nền bài hát của Thế Vận Hội, thay cho quốc ca.Bà Masomah Ali Zada, người Afghanistan, cựu vận động viên đua xe đạp, hiện là lãnh đạo của đội tuyển người tị nạn Olympic, trả lời RFI Pháp Ngữ, cho biết : “Đội đã lớn mạnh. Lần cuối cùng tôi tham gia, đội chỉ có 29 người, thì nay lên đến 36 người. Có thể nói là gia đình Olympic đã lớn mạnh. Điểm chung của tất cả các vận động viên, đó là tinh thần kiên cường và đều có giấc mơ được tham gia vào Thế Vận Hội. Họ đã gặp nhiều khó khăn trên chặng đường của mình, nhưng không ai bỏ cuộc.” Về phần mình, cô Nyasha Mharakurwa, cựu vận động viên quần vợt, người đứng đầu đội tuyển tị nạn Paralympic muốn nhấn mạnh đến tài năng của các vận động viên khi vượt qua nhiều đối thủ, được công nhận, như tất cả những người khác, đạt điều kiện để tham gia Thế Vận Hội. Cô Nyash giải thích : “Tại các phái đoàn khác, lớn mạnh hơn, cạnh tranh cao hơn nhưng không phải ai cũng giành được huy chương, ngay cả các nước phát triển. Đó là bằng chứng cho thấy sự hiện diện của các vận động viên tị nạn tại sự kiện này là hoàn toàn xứng đáng. Điều quan trọng nhất theo tôi là việc tuyển chọn các vận động viên vào đội tuyển tị nạn. Bởi vì, trái với phái đoàn từ các quốc gia mà họ đã biết đi tìm vận động viên ở đâu, thì đối với những vận động viên tị nạn, họ phải di chuyển. Ngoài việc thay đổi quốc tịch theo nơi mà họ sinh sống, trong vài tháng, họ có thể trở thành vận động viên trong một tình huống khác.”Chính vì vậy theo cô Nyasha, từ nay cho đến Thế Vận Hội Los Angeles 2028, cần phải liên lạc với tất cả các hiệp hội thể thao, thành viên của Ủy ban Paralympic quốc tế, để có thể mở rộng đội tuyển tị nạn, kết nạp thêm thành viên mới. Sự ra đời của đội tuyển tị nạn Olympic và Paralympic, không chỉ để giúp các vận động viên có cơ hội tham gia vào sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh 4 năm một lần, mà còn hỗ trợ họ trong quá trình luyện tập, để đi tranh tài, bởi đa phần, họ không nhận được trợ giúp như các vận động viên đến từ các nước khác.

Mông Cổ là một quốc gia giàu tài nguyên thiên nhiên nằm sát cạnh hai ông khổng lồ là Nga và Trung Quốc. Láng giềng phương bắc của Ulaanbaatar là một trong những nguồn xuất khẩu khoáng sản phong phú và đa dạng nhất thế giới. Hàng xóm phương nam của Mông Cổ  là nguồn tiêu thụ nguyên liệu lớn số 1 trên hành tinh. Vậy mà sự hiện diện của các tập đoàn khai thác Nga và Trung Quốc trên quê hương của Thành Cát Tư Hãn tới nay vẫn được coi là còn khiêm tốn. Tài nguyên của Mông Cổ vẫn còn ngoài tầm kiểm soát của các nhà đầu tư Nga và Trung Quốc trong lúc mà các mỏ đồng, uranium và nhất là các kim loại hiếm rất được thế giới ưa chuộng vẫn còn đang được đợi để khai thác, đưa Mông Cổ  trở thành một con Cọp châu Á bên cạnh con Rồng Trung Quốc hay con Gấu Nga.Mông Cổ đang được ve vãn Ngày 03/09/2024 tổng thống Nga bắt đầu chính thức viếng thăm Mông Cổ chỉ một tháng sau khi Ulaanbaatar tiếp ngoại trưởng Hoa Kỳ. Đầu tháng 7/2024 bên lề Hội Nghị Tổ Chức Hợp Tác An Ninh Thượng Hải diễn ra tại Astana, Kazakhstan, trong buổi làm việc với đồng cấp Mông Cổ, ngoại trưởng Trung Quốc nhấn mạnh Mông Cổ và Trung Quốc là hai quốc gia « không thể tách rời ».Năm ngoái, tổng thống Emmanuel Macron thăm Mông Cổ ở cấp Nhà nước : Với diện tích rộng gấp ba lần so với Pháp, không có ngõ thoát ra biển, nằm kẹt giữa hai cường quốc hạt nhân là Nga và Trung Quốc, Mông Cổ có nguồn dự trữ lớn thứ nhì về uranium của thế giới và còn đợi được khai thác. Ngoài uranium được dùng để chế tạo bom nguyên tử và là lá chủ bài trong mọi chiến lược phát triển năng lượng hạt nhân, Mông Cổ còn có những hầm than, mỏ vàng, mỏ đồng .. mà nhiều « nước bạn » sẵn sàng cùng khai thác.Trong cuộc chạy đua phát triển ô tô điện và các nguồn năng lượng sạch, phương Tây nhòm ngó đến các mỏ đất hiếm của Mông Cổ.Sau nhiều thập niên chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế, ngành công nghiệp khai thác quặng mỏ của Mông Cổ vẫn chưa cất cánh, thủ đô Ulaanbaatar vẫn chưa trở thành một trung tâm kinh doanh thịnh vượng như Dubai trong vùng thảo nguyên ». Nhưng không dễ đến gần các nguồn tài nguyên của Mông Cổ khi mà quốc gia này lệ thuộc đến 90 % vào năng lượng của Nga, đến 80 % hàng xuất khẩu từ Trung Quốc.Nằm kẹt giữa Nga và Trung Quốc, nhưng Mông Cổ có hướng đi riêngTrên đài phát thanh quốc tế RFI Pháp ngữ, chuyên gia về địa chính trị nghiên cứu về Mông Cổ Antoine Maire nhấn mạnh đến một sự độc lập với cả Nga lẫn Trung Quốc trong đường lối phát triển của Ulaanbaatar.« Mông Cổ là một ốc đảo nằm kẹt giữa Nga và Trung Quốc và có một sự tranh giành ảnh hưởng với Ulaanbaatar giữa hai nước láng giềng khổng lồ này. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để tồn tại được giữa hai siêu cường đó. Tuy nhiên có một sự đồng thuận trong giới lãnh đạo ở Mông Cổ để giới hạn ảnh hưởng của Nga và của Trung Quốc. Sự hiện diện ngay sát cạnh của hai nước lớn đó, cũng là một cái may cho Mông Cổ, vì đâu đó, Matxcơva và Bắc Kinh kềm hãm các tham vọng của lẫn nhau. Chung cuộc, vai trò của cả Nga và Trung Quốc đều không mang tính quyết định đối với Mông Cổ như mọi người thường nghĩ. Chính sách đối ngoại và chiến lược phát triển của Ulaanbaatar khá độc lập và đó là một sự khôn khéo của ngành ngoại giao Mông Cổ ». Về phần giáo sư Jacques Legrand nguyên giám đốc Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Phương Đông INALCO – Paris, ông ghi nhận một bước nhẩy vọt trong đời sống của người dân Mông Cổ từ khi quốc gia này thoát khỏi cái bóng quá lớn của Liên Xô và nhất là tìm kiếm thêm những đối tác khác ngoài Bắc Kinh và Matxcơva để phát triển. Đối tác ở bên ngoài hai điểm tựa truyền thống là Nga và Trung Quốc ấy được giới trong ngành gọi tắt là « nước láng giềng thứ ba ».  « Đời sống của người dân Mông Cổ trong những thập niên gần đây đã đã có bước nhẩy vọt rất ngoạn mục. Dưới thời Liên Xô, công nghiệp khai thác quặng mỏ của Mông Cổ bị khống chế vì lòng tham của Matxcơva. Nhưng từ khi chế độ cộng sản cáo chung, Mông Cổ tìm lại được độc lập trong chính sách phát triển. Tiêu biểu nhất là ngay cả ở những vùng sâu, vùng xa, dân cư cũng đã có điều kiện để tiêu thụ rau quả tươi. Họ bắt đầu có điện nhờ pin mặt trời và có điều kiện sắm tủ lạnh, tủ đông đá… Tình trạng y tế đã tốt hơn hẳn... »   Trên con đường đi tìm một nước « láng giềng thứ ba », Mông Cổ  đã đặc biệt chú ý đến Rio Tinto. Tập đoàn khai thác khoáng sản này của Úc qua trung gian một chi nhánh Canada này đã đầu tư vào mỏ Oyu Tolgoi cách không xa biên giới giữa Mông Cổ và Trung Quốc. Đây là coi là « mỏ vàng và đồng lớn nhất thế giới ». Một khi đi vào hoạt động, nửa triệu tấn đồng một năm đủ để sản xuất 6 triệu chiếc ô tô điện.  Phân quyền tránh tham nhũng và tránh bán rẻ tài nguyên quốc giaNhà nghiên cứu Antoine Maire nhắc lại khi Liên Xô sụp đổ Mông Cổ tiến hành một cuộc cách mạng kép : vừa tách rời khỏi quỹ đạo của Matxcơva vừa chuyển hướng theo mô hình dân chủ. Ngay từ cuối năm 1989 đầu năm 1990 Mông Cổ đã chấm dứt chế độ độc đảng, chuyển sang một mô hình chính trị đa nguyên. Mông Cổ cũng tránh tập trung quyền lực trong tay một vài chính trị gia nên đã thiên về chế độ nghị viện với 126 đại biểu Quốc Hội thay vì 78 người. Nhờ vậy mà Ulaanbaatar giảm thiểu được rủi ro guồng máy chính trị Mông Cổ bị một trong hai nước láng giềng quá lớn sát cạnh mua chuộc và tránh được cái bẫy bán rẻ tài nguyên cho một vài nhà đầu tư của Nga hay Trung Quốc. Chính vì thế mà tại mỏ than Talvan Tolgoi, chỉ cách biên giới Trung Quốc chưa đầy 200 km, ngoài tập đoàn Trung Quốc Shenhoa Energy, Mông Cổ đã cho phép tập đoàn Mỹ Peabody Energy và một đối tác Nga cùng vào hoạt động.Nhưng trong bối cảnh hiện nay, như chuyên gia Pháp Antoine Maire nhận xét, căng thẳng về địa chính giữa Nga với nhiều nước phương Tây về Ukraina, rồi cuộc tranh hùng giữa hai siêu cường kinh tế thế giới là Trung Quốc, bài toán đối với Mông Cổ nan giải hơn :« Mông Cổ có quyết tâm đa dạng hóa các đối tác để bớt phụ thuộc vào Bắc Kinh hay Matxcơva nhưng căng thẳng trong quan hệ giữa phương Tây với Nga và Trung Quốc – Matxcơva bị Âu Mỹ trừng phạt vì xâm chiếm Ukraina, cuộc đối đầu giữa Bắc Kinh và Washington khiến Nga và Trung Quốc khó chấp nhận để cho Mông Cổ đi tìm thêm các đối tác mới. Thêm vào đó thì Nga và Trung Quốc đã xích lại gần nhau đó cũng là một thách thức mới đối với Mông Cổ. Tuy nhiên đây cũng là một cơ hội bởi vì một phần giao thương giữa Nga và Trung Quốc phải đi qua Mông Cổ biến quốc gia này thành một ‘hành lang kinh tế' (…) Chính trong khuôn khổ này mà Matxcơva và Bắc Kinh đã khởi động lại một dự án đường ống dẫn khí đốt Siberia2, nhưng tôi không tin là công trình này sớm đi vào hoạt động. Trên thực tế, không có nhiều dự án hợp tác kinh tế giữa Nga và Trung Quốc đi ngang qua Mông Cổ ».Giáo sư Legrand lưu ý chẳng những Mông Cổ  không hưởng lợi nhiều từ việc Nga và Trung Quốc xích lại gần nhau, mà Ulaanbaatar cho đến nay vẫn bị Bắc Kinh bắt chẹt : là một khách hàng lớn mua vào khoáng sản của Mông Cổ nhưng khách hàng Trung Quốc mua than đá, đồng … của Mông Cổ  với giá thấp hơn 30 % so với thị trường. Do vậy Ulaanbaatar không dại để hết cả trứng vào một giỏ :« Đương nhiên sự gần gũi về địa lý và thế thượng phong về kinh tế của Trung Quốc có tác động đến Mông Cổ. Chẳng hạn như trào lưu phát triển công nghệ ô tô điện của Trung Quốc đẩy giá đồng trên thị trường kim loại lên cao. Mông Cổ có nhiều mỏ đồng nên cũng đã nghe ngóng tình hình và nắm bắt thời cơ mở rộng thị trường với Trung Quốc, bớt lệ thuộc vào Nga ».Công luận Mông Cổ  « nóng ruột » chờ phép lạ kinh tế Một thách thức lớn khác đặt ra cho các nhà lãnh đạo ở Ulaanbaatar là chiến lược phát triển dựa vào tài nguyên thiên nhiên, vào khoáng sản và đất hiếm sau gần 3 thập niên vẫn chưa mang lại kết quả mong muốn. Rất giàu tài nguyên nhưng hiện tại 30 % dân Mông Cổ vẫn sống dưới ngưỡng nghèo khó và quốc gia này vẫn chưa hóa thân thành một « Dubai của vùng thảo nguyên ». Mông Cổ  từng kỳ vọng cũng sẽ phát triển nhanh như Hàn Quốc trong nửa cuối thế kỷ XX để trở thành một mắt xích công nghiệp của thế giới. Nhưng cho tới hiện tại, kinh tế  Mông Cổ vẫn chưa cất cánh. Nhà địa chính trị Antoine Maire, tác giả của nhiều công trình nghiên cứu về Mông Cổ giải thích :  « Đòn bẩy duy nhất để khởi động lại cỗ máy sản xuất và đem lại tăng trưởng cho Mông Cổ là khai thác khoáng sản. Trong mục tiêu đó, Ulaanbaatar cần thu hút đầu tư nước ngoài để định vị các mỏ dự trữ, thăm dò và khai thác. Mông Cổ cần các phương tiện tài chính để mở mang các công trường … Bên cạnh đó, thì cũng phải kiểm soát các khoản đầu tư của các đối tác ngoại quốc tránh để một vài tập đoàn của Trung Quốc, của Nga hay bất kỳ một quốc gia nào khác thâu tóm các nguồn tài nguyên quốc gia. Có điều mảng công nghiệp khai thác khoáng sản của Mông Cổ đầy tiềm năng và hứa hẹn nhiều, nhưng vẫn chưa đem lại những thành quả cụ thể. Mông Cổ vẫn chưa bứt phá để trở thành một con Cọp kinh tế của châu Á. Công luận nước này khá bức xúc ».   Biết đâu tiến trình chuyển đổi năng lượng hiện nay của phương Tây và kèm theo đó là nhu cầu tiêu tụ về đất hiếm để sản xuất ô tô điện, pin mặt trời hay chip điện từ là một cơ hội bằng vàng để Mông Cổ tăng tốc phát triển khoáng sản, thực hiện giấc mơ trở thành một cường quốc công nghiệp của thế kỷ 21.  

Thế Vận Hội Paris 2024 đã khép lại, những dư âm vẫn còn đó. Trong lúc chờ đợi Thế Vận Hội Cho người khuyết tật diễn ra với nhiều điều hứa hẹn gây bất ngờ, RFI Tiếng Việt tổng kết lại lễ hội thể thao lớn nhất hành tinh qua các chủ đề : Bảo vệ trật tự, an ninh : Thành công ngoài sức tưởng tượng của Pháp ; Từ bi quan lo lắng, người Pháp hào hứng khám phá lại Paris ; Thể thao khiến du khách phớt lờ các công trình tham quan tại Paris.  Khép lại tối 11/08/2024 sau hơn 2 tuần tranh tài thể thao, Thế Vận Hội Paris 2024 được xem là một sự kiện thành công cả về thành tích thể thao lẫn sự hào hứng, tham gia đông đảo nhiệt tình của các khán giả, cổ động viên ... Về công tác tổ chức, sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh đã diễn ra an toàn, không có sự cố lớn nào ảnh hưởng đến các cuộc tranh tài, lễ khai mạc, lễ bế mạc cũng như các hoạt động Thế Vận Hội.Trước khi Thế Vận Hội diễn ra, nhiều người đặc biệt « nín thở » lo ngại về công tác bảo vệ, duy trì an ninh, trật tự, nhất là trước nguy cơ tấn công khủng bố, trong khi đây là lần đầu tiên lễ khai mạc Olympic diễn ra bên ngoài sân vận động. Rồi sau đó là cảm giác thở phào nhẹ nhõm : lễ khai mạc ngoài trời « độc nhất vô nhị » trên sông Seine đã diễn ra suôn sẻ, an toàn.Có được sự an toàn đó, đương nhiên đó là nhờ công sức, đóng góp lớn lao của lực lượng cảnh sát, hiến binh và quân đội. Tuy nhiên, góp phần không nhỏ là đội ngũ nhân viên bảo vệ của các công ty tư nhân. Chị Phạm Thùy Dương, một thành viên lực lượng bảo vệ an ninh của tư nhân tham gia công tác bảo đảm an toàn, trật tự cho Thế Vận Hội Paris 2024, chia sẻ với RFI Tiếng Việt :Thực ra, để có được thành quả như vậy, lực lượng bảo vệ trật tự an ninh tư nhân cũng phải qua công tác tuyển chọn và đào tạo bài bản, dù chỉ trong một quãng thời gian ngắn. Chị Thùy Dương giải thích thêm :Công tác bảo vệ an ninh, trật tự của Pháp tại Thế Vận Hội, với tầm vóc và quy mô chưa từng có, nhờ sự phối hợp của các lực lượng anh ninh công - tư hùng hậu của Pháp, lại được sự hỗ trợ của lực lượng cảnh sát nước ngoài, thậm chí còn được xem là một hình mẫu mới lý tưởng về bảo đảm an ninh, trật tự cho các sự kiện quốc tế quy mô lớn. Chị Thùy Dương cho biết thêm :Từ bi quan lo lắng, người Pháp hào hứng khám phá lại ParisCó thể nói, ngoài một số tiết mục gây tranh cãi, đặc biệt bị chỉ trích từ một số người có tư tưởng cực đoan, lễ khai mạc Thế Vận Hội thành công ngoài mong đợi đã biến bầu không khí e dè ban đầu tại Paris thành sự ngỡ ngàng, ngạc nhiên, choáng ngợp. Và rồi sau đó, Kinh đô Ánh sáng tràn ngập một bầu không khí lễ hội tưng bừng, nhộn nhịp ngày đêm, kéo dài suốt hơn 2 tuần lễ. Cả du khách và người dân Pháp đều bị cuốn vào lễ hội đường phố phi thường đó một cách rất tự nhiên.Những ai may mắn được sống trong bầu không khí « có một không hai » đó của Thế Vận Hội Paris 2024 có lẽ sẽ còn nhớ mãi trải nghiệm khác thường này. Người dân Pháp, vốn được người nước ngoài biết đến với tính hay phàn nàn, hay còn được mệnh danh là « nhà vô địch thế giới » về môn phê bình, chỉ trích, lần này cũng chẳng có nhiều cơ hội để chê bai nước nhà.Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 07/08, nhà báo Melissa Bell, thông tín viên của đài Mỹ CNN tại Paris, chia sẻ cảm nhận :« Những suy nghĩ, hình ảnh Paris dưới góc nhìn từ nước ngoài là rất đẹp. Nhìn chung chỉ có người dân Paris là hay kêu ca, phàn nàn. Thật sự là từ nước Pháp, khó có thể thấy rõ là mọi người trên thế giới mơ ước được đến thành phố Paris đến mức độ nào. Về Thế Vận Hội, điều đáng ngạc nhiên là Olympic đã rất thành công trong việc nâng cao giá trị của Paris, làm Paris trở nên nổi bật : không chỉ nhờ các công trình, mà còn ở chỗ mọi cuộc thi đấu, tranh tài đều diễn ra ở trung tâm thành phố, tại những nơi mang tính biểu tượng, và cũng phải nói thêm là mọi chuyện đều diễn ra rất tốt đẹp. Tôi nghĩ rằng người Pháp là những người đầu tiên phải ngạc nhiên về thành công này (chứ không phải khách nước ngoài). Đó có thể là bởi vì người Pháp từng quá bi quan trước khi Thế Vận Hội bắt đầu. Họ bi quan cũng là lẽ tự nhiên. Chúng tôi đã nghe rất nhiều lời phàn nàn, không biết mọi chuyện sẽ diễn ra như thế nào. Hơn nữa, nhiều người Paris đã rời khỏi thành phố (trước khi diễn ra Olympic) bởi vì họ lo ngại cảnh hỗn loạn, phức tạp. Nhưng quả là ấn tượng ! Mọi việc diễn ra không chỉ trôi chảy, suôn sẻ nhờ công tác tổ chức, mà còn là niềm vui hân hoan. Hôm nọ, tôi đã đến Villepinte xem đánh boxe. Có những người làm việc ở đó phục vụ Thế Vận Hội Paris 2024, họ trợ giúp, hướng dẫn mọi người đến đúng cửa, đi đúng cầu thang … Mọi người hát, nhảy múa và cười. Đó không phải là Paris mà người ta thường thấy. Tôi nghĩ rằng đó là một thành phố đang tự khám phá lại mình với một sự hào hứng không thể phủ nhận và rất nhiều niềm tự hào. Đó là sự hào hứng tự mình khám phá lại thành phố của chính mình và khám phá lại thành phố qua góc nhìn của toàn thế giới. Các con số của truyền hình, không đơn giản chỉ là ở Pháp, mà là khắp nơi trên thế giới, cho thấy mọi người có sự khao khát không giới hạn đối với Thế Vận Hội và Paris ». Thế Vận Hội và Paris đã nâng tầm nhau lên. Đây cũng là dịp để người dân Pháp khám phá lại mình và Kinh đô Ánh sáng. Thông tín viên đài Mỹ CNN tại Paris nói tiếp :« Nếu Paris tạo được một hình ảnh đẹp phi thường bên ngoài nước Pháp, thì quả đúng là người Paris có tiếng là gắt gỏng, hay cằn nhằn, không phải lúc nào cũng thân thiện và dẫu gì thì các bồi bàn, nhân viên phục vụ nhà hàng cũng mang tiếng là không tươi cười niềm nở như người Mỹ. Thế nhưng mà tôi lại thấy ngay cả cảnh sát cũng rất ân cần, ai cũng trở nên thân thiện. Và tôi nghĩ rằng ngoài những chỉ dẫn mà chính quyền thành phố Paris đưa ra để giúp mọi việc diễn ra tốt đẹp, để du khách thực sự cảm thấy được hoan nghênh chào đón, mọi người còn cảm thấy có một niềm tự hào, một niềm vui sống, một sự hào hứng nhiệt tình của tất cả mọi người có mặt tại đây và điều này chắc chắn khiến chính họ (người Pháp) cũng phải có chút ngạc nhiên. Và rõ ràng là tươi cười vui vẻ hơn thì sẽ thấy dễ chịu hơn là làm điều ngược lại. Đối với người Pháp cũng vậy, Thế Vận Hội là dịp tự khám phá mình qua con mắt của cả thế giới, trong đó có niềm tự hào dân tộc, trên cả những đỉnh cao thể thao, những tấm huy chương. Những người Paris đã rời thành phố trước Thế Vận Hội sau đó đã khám phá lại Paris qua cái nhìn của những người nước ngoài đã đến Paris dịp này ». Bảo tàng, công trình tham quan, khu mua sắm nổi tiếng tại Paris vắng kháchTheo tổng kết ban đầu (ngày 12/08) của Cơ Quan Du Lịch Paris về giai đoạn 23/07 - 11/08, có khoảng 11,2 triệu khách (85% là người Pháp) tham dự các hoạt động trong khuôn khổ Thế Vận Hội tại vùng Paris. Số khách du lịch Pháp và nước ngoài đã tăng gần 20% so với cùng kỳ năm 2023, đông nhất là khách Mỹ, Đức, Anh, Trung Quốc, Nhật Bản …Tuy nhiên, theo AFP, không phải ai cũng được hưởng lợi từ làn sóng du khách đến Paris mùa Thế Vận, bởi du khách Olympic có cách chi tiêu và mối quan tâm khác so với khách du lịch thông thường, chẳng hạn họ tập trung đến các địa điểm thi đấu, fanzone, tham dự các hoạt động trong khuôn khổ Thế Vận Hội, thay vì đi tham quan các công trình hay đến các khu vui chơi giải trí, mua sắm. Do « hiệu ứng Thế Vận Hội », những điểm đến vốn thu hút đông khách như Disneyland Paris, bảo tàng Louvre, lâu đài Versailles đều bị khách « phớt lờ », nhất là những nơi xa các địa điểm Thế Vận Hội.Thưởng thức ẩm thực cũng không phải ưu tiên của du khách. Để thuận tiện, họ thường ăn nhanh ngay tại các địa điểm thi đấu, fanzone, hoặc mua đồ ăn sẵn mang theo chứ không ưu tiên nhà hàng, ẩm thực Pháp.   Tuy nhiên, các nhà du lịch hy vọng Thế Vận Hội sẽ là đòn bẩy để Paris sớm thu hút thêm nhiều khách du lịch quốc tế.   

Vòng lửa không cháy mà chỉ tỏa sáng, ngọn lửa vàng rực không được tạo ra từ chất đốt hóa thạch mà từ nước và điện tái tạo, đó là « đài lửa bay » độc nhất vô nhị trong lịch sử Olympic nhờ khinh khí cầu. Tỏa hơi nước mờ ảo như làn khói, hai tuần qua, từ sau lễ khai mạc Thế Vận Hội, đài lửa Olympic bập bùng bay lơ lửng trên bầu trời đêm Paris, đã trở thành « ngôi sao mới nổi » thu hút mọi ánh nhìn ở Kinh đô Ánh sáng Paris. Đài lửa Olympic thậm chí được kỳ vọng sẽ trở thành công trình hiện diện lâu dài tại Paris chứ không chỉ trong thời gian ngắn ngủi diễn ra Thế Vận Hội, như tháp Eiffel theo dự kiến ban đầu chỉ được dựng lên tại thủ đô nước Pháp cho Triển lãm Hoàn cầu 1889, nhưng sau hơn 135 năm vẫn sừng sững giữa lòng Paris, là biểu tượng của Paris hoa lệ và là một trong những công trình được thăm quan nhiều nhất thế giới.     Cũng như các tiết mục biểu diễn trong lễ khai mạc Thế Vận Hội, màn rước đuốc và châm vạc lửa Olympic được giữ bí mật đến phút chót. Hình ảnh mãn nhãn về đài lửa lơ lửng trên bầu trời Paris rực rỡ, phía dưới là các công trình biểu tượng đẹp lung linh của Paris đã khép lại chương trình khai mạc Thế Vận Hội. Và ngay sau đó là những ngày thu hút hàng trăm ngàn lượt khách đến chiêm ngưỡng đài lửa - khinh khí cầu tại vườn Thượng Uyển (Tuileries). Cùng với không khí háo hức, sôi nổi mỗi tối ở thủ đô Paris khi hoàng hôn buông xuống, là vô vàn bức ảnh đẹp như trong cổ tích lan truyền trên các kênh truyền thông và mạng xã hội.Vào ban ngày, đài lửa được đặt tại Vườn Tuileries, mỗi hôm cả chục ngàn người đến tham quan. Chỉ trong 48 giờ đầu tiên phân phát vé miễn phí, đã có 100.000 người đăng ký. Nhiều người nói đến hiệu ứng Vasque Olympique (Chảo lửa Thế Vận Hội). Buổi tối khi mặt trời lặn, khinh khí cầu được đưa lên độ cao 60m, cho đến nửa đêm, đung đưa theo gió, phun hơi nước mờ ảo như làn khói mỏng tỏa ra từ ngọn lửa.Kỳ tích công nghệ Pháp Nghe thì đơn giản, nhưng đài lửa Olympic xứng đáng được gọi là một kỳ tích công nghệ mới của Pháp, được lấy cảm hứng từ ngành chế tạo hàng không, bởi phải bảo đảm đồng thời tính thẩm mỹ mà an toàn, nhẹ mà chắc chắn, nhất là khi khinh khí cầu, cao 30m, với bề ngang 22m, được đưa lên độ cao 60m và đung đưa trong gió vài tiếng đồng hồ trong khi hệ thống dẫn điện - nước vẫn phải hoạt động liên tục qua đường dây cáp đặc biệt bằng nhôm nhẹ mà vững chắc, dẫn từ mặt đất lên độ cao 60m.Riêng về vòng lửa, với đường kính 7m, vòng lửa được tạo thành nhờ 40 máy chiếu công suất cực mạnh với độ sáng 4 triệu lumen và 200 vòi phun sương cao áp, do công ty điện lực Pháp EDF và các đối tác chế tạo. Khi đứng yên một chỗ trên mặt đất, vạc lửa tiêu thụ 2m3 nước/giờ, còn khi lên cao thì 3m3 nước/giờ.  Cũng như đuốc Olympic Paris 2024, đài lửa do Mathieu Lehanneur thiết kế. Nhà thiết kế táo bạo này là người sáng lập xưởng thiết kế Factory tại Ivry-sur-Seine, ngoại ô Paris. Trên đài RFI Pháp ngữ, nhà thiết kế Lehanneur giải thích về ý nghĩa của đài lửa :« Điều đầu tiên đến (trong suy nghĩ) là chúng tôi sẽ làm được, bất luận thế nào thì chúng tôi cũng phải làm mọi thứ để đạt được điều đó. Như vậy, chúng tôi đã triển khai mọi việc, cả về mặt kỹ thuật, về vật liệu và về không gian, để tìm ra vị trí thích hợp và công nghệ thích hợp. Chúng tôi đã có thể làm cho chiếc đài lửa trở nên sống động nhờ các ê-kíp của Tập đoàn Điện lực Pháp EDF đã tạo ra được một ngọn lửa mà không cần dùng tới chất đốt. Quả thực, ngọn lửa được tạo ra từ ánh sáng và nước đã cho phép chúng tôi biến ý tưởng về đài lửa bay trở thành hiện thực. Chính điều này đã thực sự cho phép chúng tôi biến những giấc mơ điên rồ nhất thành hiện thực. Ý nghĩa biểu tượng của đài lửa này là ở chỗ càng đông công chúng tiếp cận được thì càng tốt. Vào ban ngày, đài lửa được đặt trên mặt đất tại một nơi công cộng, để tất cả mọi người có thể đến chiêm ngưỡng. Và vào buổi tối, đài lửa sẽ bay lên theo chiều gió, có thể lên đến độ cao 60m để càng nhiều người chiêm ngưỡng thì càng tốt. Như vậy, trên hết đài lửa khiến tâm hồn người xem bay bổng. Đây cũng là cách kể với mọi người về lịch sử các phát minh của Pháp, câu chuyện về anh em nhà Montgolfier (những người đã chế tạo ra khinh khí cầu đầu tiên), các khinh khí cầu, khinh khí cầu vận hành với khí đốt, tức là toàn bộ lộ trình sáng chế của Pháp. Như vậy là đài lửa này cũng được in dấu trong dòng chảy lịch sử này, nhưng theo cách thức mới mẻ ».Ngọn lửa bừng sáng lúc hoàng hônSuốt gần 2 tuần qua, khu vườn nổi tiếng gần sông Seine, cạnh bảo tàng Louvre, trở thành điểm thu hút biết bao du khách, không chỉ du khách trong nước và quốc tế mà ngay cả nhiều người dân Paris cũng háo hức đến đây để được tận mắt ngắm nhìn một « kỳ quan » mới mùa Thế Vận Hội.   Chị Minh Phương, sống tại vùng Paris, cùng với một nhóm bạn người Việt Nam, hôm đầu tuần này cũng đến Vườn Tuileries để chiêm ngưỡng vạc lửa - khinh khí cầu. Đây là lần thứ hai chị đi xem đài lửa. Hào hứng khi thấy khinh khí cầu bắt đầu bay lên, lung linh trên bầu trời đêm Paris, chị Minh Phương chia sẻ với RFI Tiếng Việt :Không xa chỗ chị Phương đứng, ở ngay đầu cầu Pont Royal, bà Emilie Bourdenx và con trai là Mathis Mahongo đang say sưa bàn tán rất sôi nổi về đài lửa. Bà Emilie Bourdenx không tiếc lời khen ngợi :« Đây là lần đầu tiên tôi thấy nó (đài lửa) bay lên vì những lần trước thời tiết xấu. Tôi thấy thật phi thường, rất đẹp. Thật là kỳ diệu ! Đây là một khoảnh khắc kỳ ảo. Quả là tuyệt vời ! Mọi người rất vui khi được đến đây. Bầu không khí ở đây rất thích, mọi người đến từ nhiều quốc gia. Thực sự là rất tuyệt vời ! Công ty điện lực Pháp đã tạo ra ngọn lửa này, nhưng thực ra không hề có lửa cháy, mà ngọn lửa được tạo ra bằng hơi nước và ánh sáng. Nhưng chúng ta có thể nói là nó giống y ngọn lửa thật và tôi nghĩ chính điều đó khiến nó trở nên kỳ ảo ». Anh Mathis Mahongo hào hứng tiếp lời mẹ :« Tôi đã từng trông thấy nó, không phải ngoài đời thực mà là trên truyền hình và trông có vẻ tuyệt vời. Nhưng được chiêm ngưỡng tận mắt thế này thì thực sự là rất đẹp. Và cách (ngọn lửa) được tạo ra với hơi nước cũng được thực hiện rất tốt. Nên tôi thích ngọn lửa như vậy, lửa mà lại không phải lửa thật. Điều này chẳng có gì là không hay. Tôi thậm chí còn thấy rằng hiệu ứng mà nước mang lại còn tốt hơn là từ ngọn lửa thật. Tôi nghĩ rằng tôi thích ngọn lửa được tạo ra từ hơi nước thế này hơn ». Cách đó vài bước chân có hai người phụ nữ trẻ, hiện đang sống tại Paris, đi xem đài lửa cùng nhau. Một người đã từng chiêm ngưỡng, cô vui vẻ chia sẻ cảm xúc ngay trước khi đài lửa bay lên : « Tôi đến đây chiêm ngưỡng đài lửa Olympic cùng với người bạn trọ cùng nhà với tôi. Ngày thứ Bảy, sau hôm xem lễ khai mạc Thế Vận Hội, tôi đã đến đây và tôi thấy (đài lửa) rất đẹp. Mọi người đến xem mà không cần phải mua vé, tôi thấy là rất tuyệt. Có thể nói là khá độc đáo và hầu như đứng chỗ nào ở Paris cũng có thể ngắm được, như trên đồi Montmartre chẳng hạn. Điều này mang lại không khí hào hứng trong suốt mùa Thế Vận Hội ». Bạn cô thì nói : « Sẽ thật tuyệt nếu đài lửa được duy trì ở đây. Tại sao lại không nhỉ ? Nó thực sự rất đẹp. Hiện tại tôi chưa có cơ hội ngắm. Tôi đang chờ xem đây. Có đông người, trời đang là mùa hè, thời tiết đẹp, đài lửa đưa người mọi người đến đây, tạo ra một bầu không khí hào hứng, sôi nổi. Chúng tôi đánh giá cao điều đó ».  Biểu tượng mới của Paris ?Truyền thông Pháp thậm chí đặt câu hỏi về khả năng đài lửa bay liệu có trở thành một biểu tượng mới của Paris, thậm chí liệu có thể soán ngôi biểu tượng tháp Eiffel của Paris hay không. Về điều này, có nhiều ý kiến trái chiều. Những chia sẻ của các du khách mà RFI Tiếng Việt phỏng vấn cũng cho thấy điều đó. Chị Minh Phương bày tỏ :Bà Emilie Bourdenx và con trai là Mathis Mahongo : « Ồ! Tôi không rõ, chúng tôi không phải người Paris nên tôi không biết, nhưng đúng là điều đó có thể sẽ rất thú vị. Nhưng thường thì sau Olympic thì người ta sẽ tắt lửa. Có thể là đây chỉ là khoảnh khắc kỳ diệu ngắn ngủi, trong vài ngày thôi. Nó sẽ không thể soán ngôi tháp Eiffel được. Tháp Eiffel ở ngay kia kìa. Mọi người vẫn thấy tháp Eiffel sáng lấp lánh ngay cả khi đài lửa bay lên. Tháp Eiffel sẽ không thể bị soán ngôi đâu, nó hùng vĩ thế kia cơ mà » ; « Tôi nghĩ rằng biểu tượng của Paris sẽ luôn là tháp Eiffel. Đài lửa thì tôi không chắc là sẽ được như vậy. Tôi nghĩ là nó sẽ chỉ thoáng qua. Đó sẽ là một khoảnh khắc kỳ diệu trong lịch sử Paris, nhưng sẽ chỉ là tức thời, là một hiệu ứng thoáng qua ».Sự thành công ngoài sức tưởng tượng của đài lửa Olympic ngay từ khi ra mắt tại lễ khai mạc Thế Vận Hội đã khiến đô trưởng Paris, Anne Hidalgo, đã viết thư gửi tổng thống Pháp Emmanuel Macron để đề nghị giữ lại đài lửa ở vườn Tuileries sau khi Olympic kết thúc. Do đây là khu vườn thuộc quản lý của Nhà nước nên chính quyền thành phố không thể tự quyết.Vườn Tuileries cũng chính là nơi cách nay gần 2 thế kỷ rưỡi khinh khí cầu vận hành bằng nhiên liệu hóa thạch, do anh em nhà Montgolfier chế tạo, trở thành phương tiện « biết bay » đầu tiên của nhân loại. Hơn nữa, đây cũng là một điểm nằm trên trục thẳng nối những điểm biểu tượng của Paris, từ Kim tự tháp kính ở sân bảo tàng Louvre, cột đá Ai Cập obélisque có từ thế kỷ 13 trước công nguyên tại quảng trường Concorde, Khải Hoàn Môn, cho đến La Défense, trung tâm văn phòng, tài chính lớn nhất châu Âu, đặt tại ngoại ô Paris.  Theo Le Figaro ngày 02/08, tổng thống Macron đã đề nghị chính phủ phối hợp với Công ty điện lực Pháp, chính quyền thành phố Paris và các cơ quan có liên quan nghiên cứu về khả năng duy trì lâu dài đài lửa Olympic tại Paris.

Vòng lửa không cháy mà chỉ tỏa sáng, ngọn lửa vàng rực không được tạo ra từ chất đốt hóa thạch mà từ nước và điện tái tạo, đó là « đài lửa bay » độc nhất vô nhị trong lịch sử Olympic nhờ khinh khí cầu. Tỏa hơi nước mờ ảo như làn khói, hai tuần qua, từ sau lễ khai mạc Thế Vận Hội, đài lửa Olympic bập bùng bay lơ lửng trên bầu trời đêm Paris, đã trở thành « ngôi sao mới nổi » thu hút mọi ánh nhìn ở Kinh đô Ánh sáng Paris. Đài lửa Olympic thậm chí được kỳ vọng sẽ trở thành công trình hiện diện lâu dài tại Paris chứ không chỉ trong thời gian ngắn ngủi diễn ra Thế Vận Hội, như tháp Eiffel theo dự kiến ban đầu chỉ được dựng lên tại thủ đô nước Pháp cho Triển lãm Hoàn cầu 1889, nhưng sau hơn 135 năm vẫn sừng sững giữa lòng Paris, là biểu tượng của Paris hoa lệ và là một trong những công trình được thăm quan nhiều nhất thế giới.     Cũng như các tiết mục biểu diễn trong lễ khai mạc Thế Vận Hội, màn rước đuốc và châm vạc lửa Olympic được giữ bí mật đến phút chót. Hình ảnh mãn nhãn về đài lửa lơ lửng trên bầu trời Paris rực rỡ, phía dưới là các công trình biểu tượng đẹp lung linh của Paris đã khép lại chương trình khai mạc Thế Vận Hội. Và ngay sau đó là những ngày thu hút hàng trăm ngàn lượt khách đến chiêm ngưỡng đài lửa - khinh khí cầu tại vườn Thượng Uyển (Tuileries). Cùng với không khí háo hức, sôi nổi mỗi tối ở thủ đô Paris khi hoàng hôn buông xuống, là vô vàn bức ảnh đẹp như trong cổ tích lan truyền trên các kênh truyền thông và mạng xã hội.Vào ban ngày, đài lửa được đặt tại Vườn Tuileries, mỗi hôm cả chục ngàn người đến tham quan. Chỉ trong 48 giờ đầu tiên phân phát vé miễn phí, đã có 100.000 người đăng ký. Nhiều người nói đến hiệu ứng Vasque Olympique (Chảo lửa Thế Vận Hội). Buổi tối khi mặt trời lặn, khinh khí cầu được đưa lên độ cao 60m, cho đến nửa đêm, đung đưa theo gió, phun hơi nước mờ ảo như làn khói mỏng tỏa ra từ ngọn lửa.Kỳ tích công nghệ Pháp Nghe thì đơn giản, nhưng đài lửa Olympic xứng đáng được gọi là một kỳ tích công nghệ mới của Pháp, được lấy cảm hứng từ ngành chế tạo hàng không, bởi phải bảo đảm đồng thời tính thẩm mỹ mà an toàn, nhẹ mà chắc chắn, nhất là khi khinh khí cầu, cao 30m, với bề ngang 22m, được đưa lên độ cao 60m và đung đưa trong gió vài tiếng đồng hồ trong khi hệ thống dẫn điện - nước vẫn phải hoạt động liên tục qua đường dây cáp đặc biệt bằng nhôm nhẹ mà vững chắc, dẫn từ mặt đất lên độ cao 60m.Riêng về vòng lửa, với đường kính 7m, vòng lửa được tạo thành nhờ 40 máy chiếu công suất cực mạnh với độ sáng 4 triệu lumen và 200 vòi phun sương cao áp, do công ty điện lực Pháp EDF và các đối tác chế tạo. Khi đứng yên một chỗ trên mặt đất, vạc lửa tiêu thụ 2m3 nước/giờ, còn khi lên cao thì 3m3 nước/giờ.  Cũng như đuốc Olympic Paris 2024, đài lửa do Mathieu Lehanneur thiết kế. Nhà thiết kế táo bạo này là người sáng lập xưởng thiết kế Factory tại Ivry-sur-Seine, ngoại ô Paris. Trên đài RFI Pháp ngữ, nhà thiết kế Lehanneur giải thích về ý nghĩa của đài lửa :« Điều đầu tiên đến (trong suy nghĩ) là chúng tôi sẽ làm được, bất luận thế nào thì chúng tôi cũng phải làm mọi thứ để đạt được điều đó. Như vậy, chúng tôi đã triển khai mọi việc, cả về mặt kỹ thuật, về vật liệu và về không gian, để tìm ra vị trí thích hợp và công nghệ thích hợp. Chúng tôi đã có thể làm cho chiếc đài lửa trở nên sống động nhờ các ê-kíp của Tập đoàn Điện lực Pháp EDF đã tạo ra được một ngọn lửa mà không cần dùng tới chất đốt. Quả thực, ngọn lửa được tạo ra từ ánh sáng và nước đã cho phép chúng tôi biến ý tưởng về đài lửa bay trở thành hiện thực. Chính điều này đã thực sự cho phép chúng tôi biến những giấc mơ điên rồ nhất thành hiện thực. Ý nghĩa biểu tượng của đài lửa này là ở chỗ càng đông công chúng tiếp cận được thì càng tốt. Vào ban ngày, đài lửa được đặt trên mặt đất tại một nơi công cộng, để tất cả mọi người có thể đến chiêm ngưỡng. Và vào buổi tối, đài lửa sẽ bay lên theo chiều gió, có thể lên đến độ cao 60m để càng nhiều người chiêm ngưỡng thì càng tốt. Như vậy, trên hết đài lửa khiến tâm hồn người xem bay bổng. Đây cũng là cách kể với mọi người về lịch sử các phát minh của Pháp, câu chuyện về anh em nhà Montgolfier (những người đã chế tạo ra khinh khí cầu đầu tiên), các khinh khí cầu, khinh khí cầu vận hành với khí đốt, tức là toàn bộ lộ trình sáng chế của Pháp. Như vậy là đài lửa này cũng được in dấu trong dòng chảy lịch sử này, nhưng theo cách thức mới mẻ ».Ngọn lửa bừng sáng lúc hoàng hônSuốt gần 2 tuần qua, khu vườn nổi tiếng gần sông Seine, cạnh bảo tàng Louvre, trở thành điểm thu hút biết bao du khách, không chỉ du khách trong nước và quốc tế mà ngay cả nhiều người dân Paris cũng háo hức đến đây để được tận mắt ngắm nhìn một « kỳ quan » mới mùa Thế Vận Hội.   Chị Minh Phương, sống tại vùng Paris, cùng với một nhóm bạn người Việt Nam, hôm đầu tuần này cũng đến Vườn Tuileries để chiêm ngưỡng vạc lửa - khinh khí cầu. Đây là lần thứ hai chị đi xem đài lửa. Hào hứng khi thấy khinh khí cầu bắt đầu bay lên, lung linh trên bầu trời đêm Paris, chị Minh Phương chia sẻ với RFI Tiếng Việt :Không xa chỗ chị Phương đứng, ở ngay đầu cầu Pont Royal, bà Emilie Bourdenx và con trai là Mathis Mahongo đang say sưa bàn tán rất sôi nổi về đài lửa. Bà Emilie Bourdenx không tiếc lời khen ngợi :« Đây là lần đầu tiên tôi thấy nó (đài lửa) bay lên vì những lần trước thời tiết xấu. Tôi thấy thật phi thường, rất đẹp. Thật là kỳ diệu ! Đây là một khoảnh khắc kỳ ảo. Quả là tuyệt vời ! Mọi người rất vui khi được đến đây. Bầu không khí ở đây rất thích, mọi người đến từ nhiều quốc gia. Thực sự là rất tuyệt vời ! Công ty điện lực Pháp đã tạo ra ngọn lửa này, nhưng thực ra không hề có lửa cháy, mà ngọn lửa được tạo ra bằng hơi nước và ánh sáng. Nhưng chúng ta có thể nói là nó giống y ngọn lửa thật và tôi nghĩ chính điều đó khiến nó trở nên kỳ ảo ». Anh Mathis Mahongo hào hứng tiếp lời mẹ :« Tôi đã từng trông thấy nó, không phải ngoài đời thực mà là trên truyền hình và trông có vẻ tuyệt vời. Nhưng được chiêm ngưỡng tận mắt thế này thì thực sự là rất đẹp. Và cách (ngọn lửa) được tạo ra với hơi nước cũng được thực hiện rất tốt. Nên tôi thích ngọn lửa như vậy, lửa mà lại không phải lửa thật. Điều này chẳng có gì là không hay. Tôi thậm chí còn thấy rằng hiệu ứng mà nước mang lại còn tốt hơn là từ ngọn lửa thật. Tôi nghĩ rằng tôi thích ngọn lửa được tạo ra từ hơi nước thế này hơn ». Cách đó vài bước chân có hai người phụ nữ trẻ, hiện đang sống tại Paris, đi xem đài lửa cùng nhau. Một người đã từng chiêm ngưỡng, cô vui vẻ chia sẻ cảm xúc ngay trước khi đài lửa bay lên : « Tôi đến đây chiêm ngưỡng đài lửa Olympic cùng với người bạn trọ cùng nhà với tôi. Ngày thứ Bảy, sau hôm xem lễ khai mạc Thế Vận Hội, tôi đã đến đây và tôi thấy (đài lửa) rất đẹp. Mọi người đến xem mà không cần phải mua vé, tôi thấy là rất tuyệt. Có thể nói là khá độc đáo và hầu như đứng chỗ nào ở Paris cũng có thể ngắm được, như trên đồi Montmartre chẳng hạn. Điều này mang lại không khí hào hứng trong suốt mùa Thế Vận Hội ». Bạn cô thì nói : « Sẽ thật tuyệt nếu đài lửa được duy trì ở đây. Tại sao lại không nhỉ ? Nó thực sự rất đẹp. Hiện tại tôi chưa có cơ hội ngắm. Tôi đang chờ xem đây. Có đông người, trời đang là mùa hè, thời tiết đẹp, đài lửa đưa người mọi người đến đây, tạo ra một bầu không khí hào hứng, sôi nổi. Chúng tôi đánh giá cao điều đó ».  Biểu tượng mới của Paris ?Truyền thông Pháp thậm chí đặt câu hỏi về khả năng đài lửa bay liệu có trở thành một biểu tượng mới của Paris, thậm chí liệu có thể soán ngôi biểu tượng tháp Eiffel của Paris hay không. Về điều này, có nhiều ý kiến trái chiều. Những chia sẻ của các du khách mà RFI Tiếng Việt phỏng vấn cũng cho thấy điều đó. Chị Minh Phương bày tỏ :Bà Emilie Bourdenx và con trai là Mathis Mahongo : « Ồ! Tôi không rõ, chúng tôi không phải người Paris nên tôi không biết, nhưng đúng là điều đó có thể sẽ rất thú vị. Nhưng thường thì sau Olympic thì người ta sẽ tắt lửa. Có thể là đây chỉ là khoảnh khắc kỳ diệu ngắn ngủi, trong vài ngày thôi. Nó sẽ không thể soán ngôi tháp Eiffel được. Tháp Eiffel ở ngay kia kìa. Mọi người vẫn thấy tháp Eiffel sáng lấp lánh ngay cả khi đài lửa bay lên. Tháp Eiffel sẽ không thể bị soán ngôi đâu, nó hùng vĩ thế kia cơ mà » ; « Tôi nghĩ rằng biểu tượng của Paris sẽ luôn là tháp Eiffel. Đài lửa thì tôi không chắc là sẽ được như vậy. Tôi nghĩ là nó sẽ chỉ thoáng qua. Đó sẽ là một khoảnh khắc kỳ diệu trong lịch sử Paris, nhưng sẽ chỉ là tức thời, là một hiệu ứng thoáng qua ».Sự thành công ngoài sức tưởng tượng của đài lửa Olympic ngay từ khi ra mắt tại lễ khai mạc Thế Vận Hội đã khiến đô trưởng Paris, Anne Hidalgo, đã viết thư gửi tổng thống Pháp Emmanuel Macron để đề nghị giữ lại đài lửa ở vườn Tuileries sau khi Olympic kết thúc. Do đây là khu vườn thuộc quản lý của Nhà nước nên chính quyền thành phố không thể tự quyết.Vườn Tuileries cũng chính là nơi cách nay gần 2 thế kỷ rưỡi khinh khí cầu vận hành bằng nhiên liệu hóa thạch, do anh em nhà Montgolfier chế tạo, trở thành phương tiện « biết bay » đầu tiên của nhân loại. Hơn nữa, đây cũng là một điểm nằm trên trục thẳng nối những điểm biểu tượng của Paris, từ Kim tự tháp kính ở sân bảo tàng Louvre, cột đá Ai Cập obélisque có từ thế kỷ 13 trước công nguyên tại quảng trường Concorde, Khải Hoàn Môn, cho đến La Défense, trung tâm văn phòng, tài chính lớn nhất châu Âu, đặt tại ngoại ô Paris.  Theo Le Figaro ngày 02/08, tổng thống Macron đã đề nghị chính phủ phối hợp với Công ty điện lực Pháp, chính quyền thành phố Paris và các cơ quan có liên quan nghiên cứu về khả năng duy trì lâu dài đài lửa Olympic tại Paris.

Trao đổi với báo chí trong nước ngày 15/07/2024, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky đã để ngỏ khả năng đàm phán với Nga. Nguyện vọng này một lần nữa được nguyên thủ Ukraina nhắc lại khi trả lời phỏng vấn các hãng truyền thông lớn của Pháp. Liệu đối thoại hòa bình giữa Nga và Ukraina là có thể ? Đây là lần đầu tiên kể từ khi Nga khởi động cuộc chiến xâm lược Ukraina vào tháng 2/2022, tổng thống Ukraina Vododymyr Zelensky đã ngỏ khả năng đàm phán hòa bình với Nga khi tuyên bố « phái đoàn đại diện Nga có thể tham gia hội nghị hòa bình lần hai ».Hơn hai tuần sau, ngày 01/08, trước các tờ báo lớn của Pháp là Le Monde, l'Equipe và Libération, tổng thống Zelensky nhắc lại, « trong hội nghị về hòa bình lần hai sắp tới, tôi nghĩ rằng các đại diện của Nga nên có mặt ».  Một sự thay đổi ngoạn mục? Cho đến nay, tổng thống Zelensky luôn phản đối kịch liệt ý tưởng đàm phán với quân xâm lược Nga. Hội nghị hòa bình lần thứ nhất do Ukraina tổ chức tại Thụy Sĩ trong hai ngày 15-16/06/2024, đã không có sự tham dự của Nga, lẫn Trung Quốc.Thông tin này đã được Matxcơva tiếp đón lạnh nhạt. Phát ngôn viên điện Kremlin Dmitri Peskov tuyên bố : « Hội nghị đầu tiên cho hòa bình không hoàn toàn là một hội nghị cấp cao hòa bình. Vì vậy, cần phải hiểu một cách rõ ràng những gì ông ấy (Volodymyr Zelensky) muốn đề cập đến ».Ba điểm đàm phánNhà cựu ngoại giao Emilija Pundziute-Gallois và cũng là nhà nghiên cứu trường đại học Vytautas Magnus, Kaunas, Litva, trên đài phát thanh France Culture trước hết nhận định đây không hẳn là một cuộc đàm phán chính trị trực tiếp giữa Nga và Ukraina để tìm kiếm một lệnh ngừng bắn hay chấm dứt chiến tranh.« Ukraina hiểu rõ Nga không có ý định đàm phán trực tiếp. Matxcơva đang áp đặt những điều kiện không thể chấp nhận được đối với Kiev, trái với các tiêu chuẩn quốc tế hiện hành. Vì vậy, ý tưởng ở đây là thực hiện một cách tiếp cận toàn diện hơn, mà chúng ta có thể gọi là cách tiếp cận chuyển đổi xung đột, gạt sang một bên các vấn đề chính trị gai góc và khó giải quyết và xem xét những vấn đề nào họ có thể tiến tới để ít nhất cải thiện tình hình chung ».Trong phát biểu ngày 15/07, tổng thống Ukraina đề xuất dự án vì một « nền hòa bình công bằng », khi giữ lại ba điểm trong thông cáo cuối cùng của hội nghị hòa bình ở Thụy Sĩ: Trả tự do cho các tù nhân, tự do lưu thông ở Hắc Hải và an ninh năng lượng.Đây là những điểm thiết yếu cho Ukraina và cũng là một phần trong bản kế hoạch 10 điểm đã được tổng thống Zelensky trình bày vào năm 2020 tại hội nghị nhóm G20 ở Bali, Indonesia. Nếu như việc trao đổi tù nhân hay được nhắc đến trong tất cả cuộc chiến tranh, thì hai điểm sau cùng có tính chất sống còn cho Ukraina.Đó cũng là những điểm mà ngành ngoại giao Ukraina hoạt động tích cực trên trường quốc tế. Tuy nhiên, nhà phân tích địa chính trị Christine Dugoin-Clément, chuyên gia ngành Rủi ro, trường Sorbonne Business School và Trung tâm Nghiên cứu trường Đào tạo Sĩ quan Hiến binh Quốc gia, trên đài RFI Pháp ngữ, ngày 17/07/2024, đánh giá :« Điều chúng ta sẽ thấy là tự do lưu thông cũng sẽ tác động đến Green Deal (thỏa thuận ngũ cốc). Tất cả các thỏa thuận về trao đổi ngũ cốc, vốn phải được lưu thông trên Hắc Hải, là đối tượng chính trong các cuộc đàm phán, và những thỏa thuận này đã được gia hạn. Thổ Nhĩ Kỳ đóng vai trò trung gian vì về mặt địa lý, nước này có thể đóng cửa eo biển Bosphore. Ngoài ra, người ta còn nhận thấy Nga thực sự gia tăng các hoạt động ở cấp độ các nước trong vùng Trung Đông và Bắc Phi (MENA), hoặc nhằm thúc đẩy các luận điệu ủng hộ cuộc chiến xâm lược, hoặc làm xấu thêm các mối quan hệ, vốn dĩ không mấy tốt đẹp, giữa các nước trong vùng với phương Tây ».Những cuộc oanh kích của Nga đã phá hỏng nhiều cơ sở năng lượng trọng yếu, như nhà máy xử lý nước, bệnh viện, các cơ sở dân dụng... Mùa đông năm nay, Ukraina rơi vào tình trạng thiếu điện. Vấn đề cấp bách với Kiev là làm sao có thể tái thiết các cơ sở mà không lại bị bắn phá. Một thách thức lớn cho Kiev, theo như nhận định của nhà nghiên cứu về Rủi ro Christine Dugoin-Clément:« Có hai kiểu oanh kích : Bắn phá các cơ sở hạ tầng rồi sau đó tấn công vào toàn bộ chuỗi hậu cần, cho phép sửa chữa các cơ sở hạ tầng, nhằm mục tiêu đánh mạnh các cơ sở quân sự và dân thường. Ý đồ hiển nhiên là ngăn chặn tất cả những gì có liên quan đến hoạt động quân sự nhưng đồng thời làm nhụt chí người dân khiến họ mệt mỏi vì chiến tranh và do vậy muốn đi đến đàm phán, thậm chí là thương lượng theo ý của Nga như điện Kremlin hy vọng, điều mà người ta gọi là một sự đầu hàng, hoặc trong mọi trường hợp, có được một cơ sở hậu thuẫn đủ mạnh về đàm phán đối với chính phủ hiện nay ở Ukraina. »Không đặt điều kiện tiên quyết nhưng cũng không nhượng đấtĐiểm đáng chú ý trong phát biểu của tổng thống Ukraina, đó là ông không còn xem việc Nga rút quân như là một điều kiện tiên quyết. Marie Dumoulin, giám đốc chương trình « Châu Âu mở rộng », thuộc Hội đồng Châu Âu về Quan hệ Quốc tế (ECFR), trên trang Public Senat lưu ý điều đó cũng không có nghĩa là Volodymyr Zelensky sẵn sàng nhượng các tỉnh Donetsk, Luhansk hay Zaporijia.Đề nghị đàm phán hòa bình này của ông Zelensky được đưa ra vào lúc các thăm dò gần đây cho thấy công luận Ukraina phần lớn ủng hộ một giải pháp đàm phán. Theo khảo sát của Trung tâm Razumkov, thực hiện cho một nhật báo Ukraina, 44% số người dân được hỏi đồng ý đàm phán với Nga so với  35% phản đối.Tuy nhiên, có đến 83% số người thăm dò từ chối nhượng cho Nga những vùng đang diễn ra chiến sự. Về điểm này, bà Christine Dugoin-Clément, trên làn sóng RFI, lưu ý thêm :« Cuộc thăm dò do Trung tâm Razumkov thực hiện gần đây cho thấy gần 44% người dân Ukraina không phản đối việc đàm phán với Nga. Nhưng đó là những người Ukraina không bị huy động ra chiến trường, đó là những thường dân.Cũng cần cẩn trọng giữa đàm phán thật sự và đầu hàng theo ý của điện Kremlin, bởi vì khảo sát này còn thẩm định có đến hơn 80% người được hỏi từ chối các điều kiện của Nga. Một lần nữa xin lưu ý, đây là một cuộc thăm dò được thực hiện với dân thường. Tuy chúng ít nhất cung cấp một cảm nhận và một cách tiếp cận, nhưng cũng đừng quên rằng trong tầm ngắm của Nga, còn có bốn tỉnh, bao gồm cả vùng Zaporijia và Kherson, có thể sẽ thuộc về Nga trong khi nước này hiện tại chưa chắc kiểm soát được toàn bộ khu vực. »Áp lực quốc tế và nguy cơ Trump đắc cửTinh thần người dân xuống dốc trước một cuộc chiến mà Ukraina phải trả giá nhân mạng đắt đỏ khi phải đối mặt với một đối thủ mạnh hơn gấp bốn lần trong khi quân đội Ukraina không ngừng bị đẩy lui là một yếu tố không thể phủ nhận.  Tuy đạo luật được ban hành ngày 02/4 hạ tuổi tòng quân từ 27 xuống 25 tuổi, quân đội Ukraina vẫn gặp khó khăn trong việc tuyển mộ binh sĩ để mở một cuộc phản công lớn.  Nhưng sự thay đổi thái độ của nguyên thủ quốc gia Ukraina còn là do áp lực của quốc tế và các đồng minh. Triển vọng Donald Trump trở lại Nhà Trắng có nguy cơ buộc Kiev phải đàm phán với Matxcơva trong những điều kiện bất lợi.Vị tỷ phú Mỹ chưa bao giờ che giấu mong muốn chấm dứt chiến tranh « nhanh nhất có thể » mà không nêu rõ là để thực hiện điều này, ông có sẽ chấp thuận các đòi hỏi của Nga hay không. Trong viễn cảnh đó, lãnh đạo Ukraina dường như chạy đua với thời gian, thúc đẩy đàm phán nếu có thể trước cuộc bỏ phiếu ở Mỹ vào tháng 11 tới.Tuy nhiên, theo đánh giá của Guillaume Ancel, cựu sĩ quan Pháp trên trang La Depeche, đề nghị này của tổng thống Ukraina là một thay đổi về tư thế hơn là thay đổi các kỳ vọng : « Cho đến lúc này, ông luôn yêu cầu Nga phải rút hết binh sĩ ra khỏi lãnh thổ Ukraina (bao gồm cả những vùng chiếm đóng), điều này là hợp lệ xét theo luật quốc tế. Nhưng Volodymyr Zelensky phụ thuộc rất nhiều vào sự hỗ trợ của các đồng minh và cảm thấy rằng sự hậu thuẫn này đang dần sụp đổ ».Công luận Mỹ bắt đầu mệt mỏi và lo lắng về một cuộc xung đột bất tận, gợi nhắc đến cuộc chiến Triều Tiên. Sự sụp đổ đó còn được thúc đẩy bởi tình hình ở Gaza và tình trạng « nhất bên trọng, nhất bên khinh » mà cộng đồng quốc tế đang áp đặt – Nga bị trừng phạt, còn Israel thì không – vốn dĩ gây khó chịu cho một số nước « phương Nam ».Nga cũng muốn chấm dứt chiến tranh ?Tổng thống Phần Lan, Alexandre Stubb, trong một diễn đàn đăng trên Le Monde, cho rằng đã đến lúc mở các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraina. Cũng theo ông, thời gian đang chống lại Kiev, và phương Tây không thể chịu được lâu hơn.Ông viết : « Trong năm năm nữa, năng lực quân sự của Nga sẽ ở mức trước khi có chiến tranh, bởi vì Nga đã biết cách thiết lập một nền kinh tế chiến tranh. Vì vậy, sẽ không có chỗ cho một sự hòa dịu đơn giản ».Đây không phải là lần đầu tiên một lãnh đạo phương Tây gióng chuông báo động. Tháng 11/2022, tướng Mark Milley, tham mưu trưởng quân đội Mỹ, đã từng nói rõ quân đội Ukraina đã lấy lại được tối đa những vùng lãnh thổ trước đây bị Nga chiếm đóng và đã đến lúc chuyển qua ngoại giao. Ông nói, « ngay khi có một cơ hội đối thoại, ngay khi hòa bình có thể đạt được, quý vị hãy nắm lấy. Nên nắm bắt lấy cơ hội để hành động ».Về phần phía Nga, giới quan sát ghi nhận, Vladimir Putin thường xuyên bày tỏ mong muốn đối thoại nhưng rất có thể sẽ không chấp nhận giải pháp nào ngoài việc quy hàng, nghĩa là Kiev phải chấp nhận phi quân sự hóa và trở thành nước trung lập. Nhưng giống như Ukraina, sau hơn hai năm rưỡi giao tranh, Nga cũng cần chấm dứt chiến tranhh và bắt đầu giảm bớt các tham vọng.Ý đồ chiếm đóng rộng lớn lãnh thổ Ukraina được thông báo từ đầu chiến dịch nay dừng lại ở vùng Donbass với cái giá nhân mạng và vật chất không thể đo lường. Việc kéo dài cuộc chiến này có thể khiến ông Putin phải trả giá đắt về kinh tế và chính trị, trước nguy cơ công luận Nga xoay lưng chống lại ông !Trong bối cảnh này, chưa có lúc nào nguy cơ Ukraina bị biến thành một bán đảo Triều Tiên thứ hai lại gần như lúc này !

Ngày 21/07/2024, Joe Biden bất ngờ thông báo rút khỏi cuộc tranh cử tổng thống Mỹ tháng 11/2024, đồng thời tuyên bố ủng hộ bà Kamala Harris đại diện đảng Dân chủ ra tranh cử. Sự xuất hiện đột ngột của phó tổng thống Mỹ trong cuộc đua vào Nhà Trắng thổi bùng ngọn gió hy vọng trong đảng Dân Chủ, nhưng cùng lúc cũng làm xáo trộn các nước cờ của cựu tổng thống Mỹ Donald Trump. Câu hỏi đặt ra : Liệu bà Kamala Harris có thể đánh bại Donald Trump ? Nhiều tín hiệu trong những ngày qua cho thấy phó tổng thống Mỹ Kamala Harris, trừ phi có những bất ngờ vào phút chót, sẽ được đại hội Dân Chủ  trong tháng Tám chỉ định là ứng viên ra tranh cử tổng thống Mỹ.Các thăm dò mới nhất (ngày 27/07) còn khẳng định Kamala Harris đã rút ngắn khoảng cách với Donald Trump, với tỷ lệ cử tri ủng hộ chỉ thấp hơn cựu tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ hai điểm (44/46%) khi chỉ còn 100 ngày nữa là đến kỳ bỏ phiếu chính thức. Một số thăm dò khác thậm chí còn cho thấy phó tổng thống Mỹ qua mặt Donald Trump.Những ưu thếNếu những số liệu này phần nào xác nhận quyết định chiến lược trên của đảng Dân Chủ đang gặp hái kết quả, thì điều đó cũng cho thấy cuộc song đấu Kamala Harris – Donald Trump dự báo rất gay go. Liệu rằng bà có đủ sức đối đầu với một Donald Trump nổi tiếng với những phát biểu « quá thể » và hiếu chiến hay không ?Bước vào cuộc đua lớn ở độ tuổi 59, bà đang mang lại nhiều hy vọng, một làn gió mới cho nhiều cử tri Mỹ khao khát một gương mặt mới, trẻ trung hơn lãnh đạo đất nước. Luôn tự hào là một người mang hai dòng máu Á – Phi, có cha là người gốc Jamaica – giáo sư kinh tế, mẹ người Ấn Độ - chuyên gia nghiên cứu về ung thư, Kamala Harris đã từng không ngần ngại đả kích Joe Biden trong một cuộc tranh luận sơ bộ của đảng Dân Chủ hồi năm 2019 về việc ông từng phản đối chính sách xóa bỏ phân biệt chủng tộc trong quá khứ, bao gồm cả việc buộc một số trẻ em phải đi xe buýt đến trường học ở xa, mà bà cũng là người nằm trong số trẻ đó.Nếu như việc công khai khẳng định nguồn gốc giúp mang lại cho Kamala Harris « tấm vé » trở thành phó tổng thống, thì chúng lại là đích ngắm cho mọi công kích từ Donald Trump. Từ năm 2020, cựu tổng thống Mỹ đã gọi phó tổng thống Dân Chủ là « quái vật » và người « phụ nữ nóng nảy », những từ ngữ ám chỉ định kiến phân biệt chủng tộc về phụ nữ da đen.Nếu như năm 2017, Kamala Harris được biết đến với tư cách là người phụ nữ gốc Nam Á đầu tiên trở thành thượng nghị sĩ Mỹ, là nữ thượng nghị sĩ da đen thứ hai trong lịch sử Hoa Kỳ, thì năm 2022, bà là người bảo vệ nhiệt thành quyền phá thai, khi chỉ trích mạnh mẽ một số nhà lãnh đạo đảng Cộng Hòa sử dụng luật cấm phá thai để chống phụ nữ.Theo nhận định chung từ nhiều thành viên đảng Dân chủ, Kamala Harris là một chọn lựa hợp lý nhất. Ông Bob Vallier, phát ngôn viên của đảng Dân Chủ ở hải ngoại tại Pháp, trên làn sóng RFI tiếng Pháp nhắc lại những ưu thế của bà Kamala Harris:« Trước hết, bà ấy từng là chưởng lý của bang California. Tiếp đến, bà ấy là thượng nghị sĩ Mỹ tại bang California trong vòng bốn năm. Rồi trong vòng từ ba đến ba năm rưỡi qua, bà là phó tổng thống Mỹ. Trong khoảng thời gian này, bà đảm trách nhiều hồ sơ lớn, dẫn đầu nhiều phái đoàn Mỹ dự các hội nghị quốc tế quan trọng như về khí hậu, trao đổi thương mại, tấn công mạng, chống khủng bố. Do vậy, bà có khá nhiều kinh nghiệm quý báu và hữu ích đối với một ai tìm kiếm vị trí tổng thống ».Kamala Harris làm đảo lộn thế cờ của Donald TrumpMột điều chắc chắn là sự xuất hiện của Kamala Harris đang làm đảo lộn mọi kế hoạch "tác chiến" do phe Cộng Hòa vạch ra từ nhiều tháng qua. Nhà nghiên cứu về lịch sử nước Mỹ, Romain Huret, trên L'Express nhấn mạnh, « hiện tại các cuộc đả kích nhằm vào tuổi tác của Joe Biden đang xoay lại chống Trump ».Một quan sát cũng được nhà sử học Ludivine Gilli, chuyên gia về nước Mỹ, trên kênh truyền hình quốc tế TV5 Monde, đồng chia sẻ, khi cho rằng quyết định của Joe Biden đã gây rắc rối cho chiến dịch vận động tranh cử của Donald Trump :« Đúng là đối với Đảng Cộng hòa, không cần phải nói, vụ mưu sát là một điều tốt vì điều đó lẽ ra không thể xảy ra nhưng xét về tác động đối với chiến dịch tranh cử, vụ ám sát hụt Trump đã thực sự tiếp thêm động lực cho đảng Cộng hòa, nhất là ngay sau đó là đại hội đảng ở Milwaukee.Nhưng thông báo rút lui của Joe Biden một mặt đã phá vỡ thế chủ động này, mặt khác hiện ngăn cản đảng Cộng hòa tiếp tục chiến dịch tranh cử với chủ đề về sự yếu kém của ứng viên đối thủ, về khả năng nhận thức yếu của Joe Biden khi đối mặt với Trump. Vì vậy, đảng Cộng hòa buộc phải điều chỉnh lại hoàn toàn chiến lược của mình để chống đảng Dân chủ, vốn là một cái gai đối với họ. »Theo tuần báo Pháp L'Express, một dấu hiệu cho thấy một sự lo lắng lan rộng : Donald Trump ngày 29/7 đả kích kịch liệt kênh truyền hình bảo thủ Fox News đã cho phát sóng các cuộc mit-tinh của đối thủ. Cùng ngày, Donald Trump tỏ ra hoài nghi về khả năng ông tham gia cuộc tranh luận thứ hai, dự kiến diễn ra vào ngày 10/09 sắp tới.Đối mặt với một ứng cử viên kém mình gần 20 tuổi, nhà tỷ phú Mỹ giờ đây rơi vào vị thế ứng cử viên lớn tuổi nhất trên đường chinh phục Nhà Trắng. « Chú tôi đang hoảng sợ » Mary Trump, cháu gái của tỷ phú, người chỉ trích mạnh mẽ Donald Trump, trên blog Substack The Good in US ngày 24/07 còn ghi rằng, « ông ấy đang chống lại một phụ nữ da đen mạnh mẽ – cũng là một cựu công tố viên – người không ngại chỉ trích ông hoặc chế giễu ông. Toàn bộ chiến lược tranh cử của ông ấy đều dựa trên việc tấn công Joe Biden – về tuổi tác, tình trạng ốm yếu, suy nhược nhận thức của ông ta ».Di dân, thiếu minh bạch : Điểm yếu của Kamala Harris ?Chỉ còn chưa đầy 100 ngày nữa là đến kỳ bỏ phiếu. Liệu chiến dịch tranh cử của Donald Trump có thể điều chỉnh để thích ứng với tình thế mới ? Bảng thành tích mờ nhạt của Kamala Harris trong ba năm rưỡi ở vị trí phó tổng thống có thể là điểm bất lợi cho bà để Donald Trump và phe Cộng Hòa công kích. Nhà sử học Ludivine Gilli, trên TV5 Monde giải thích :« Ông ấy đã bắt đầu tấn công vào cá nhân và nguồn gốc của Kamala Harris, vì bà có cả nguồn gốc Jamaica và Ấn Độ. Những cuộc tấn công này, nếu ông tiếp tục, có thể sẽ phản tác dụng đối với ông vì chúng có nguy cơ làm mất đi sự ủng hộ của các cử tri ôn hòa hơn trong đảng Cộng Hòa hoặc các cử tri độc lập. Một chủ đề khác mà ông ấy rất có thể sẽ tập trung tấn công là vấn đề nhập cư, mà ông Trump đã từng sử dụng để chống Joe Biden và có thể sẽ tiếp tục dùng đến, vì số lượng các vụ vượt biên và bắt giữ ở biên giới ngày nay vẫn còn cao, ngay cả khi các con số đưa ra cho thấy thấp hơn những số liệu vào thời điểm cuối nhiệm kỳ của D. Trump. Đó cũng là thời điểm nước Mỹ vừa thoát khỏi đại dịch, và do đó đại dịch đã giải thích cho những con số thấp này, nhưng Donald Trump vẫn sử dụng chúng như một lập luận tranh cử ».Ngoài vấn đề nhập cư, đảng Cộng hòa còn chỉ trích Kamala Harris « đồng lõa » che giấu về tình trạng suy nhược nhận thức của Joe Biden. Ông Randy Yaloz, chủ tịch hội Republicans Overseas tại Pháp, trong cuộc tranh luận trên đài RFI Pháp ngữ, đã cho rằng bà Kamala Harris phải chịu trách nhiệm với tư cách là phó tổng thống Mỹ về việc đã không minh bạch về tình trạng sức khỏe của Joe Biden.Thắng hay bại trong cuộc đua vào Nhà Trắng sẽ do những bang chủ chốt (swing-states) định đoạt như Arizona, Pennsylvania, Wisconsin, Michigan và Georgia. Nhưng cũng theo ông Randy Yaloz, việc bà Kamala Harris không khai báo về năng lực tâm thần của ông Biden, theo nghĩa vụ được quy định trong điều luật số 25 của Hiến Pháp, sẽ gây khó khăn cho bà trong việc thay đổi lá phiếu của các đại cử tri tại ít nhất ba trong số bang này.Người liên danh: Quân cờ chủ chốt cho Harris ?Cuối cùng, ai có thể là « phó tướng » cho Kamala Harris là một câu hỏi ớn hiện nay. Hãng tin Pháp AFP lưu ý,  việc tuyển chọn người liên danh còn là cơ hội lý tưởng để mở rộng cơ sở cử tri, khi chọn ra người có thể thu hút ngoài cơ sở cử tri của bà. Trên nguyên tắc đó là một quá trình kéo dài nhiều tháng, nhưng việc ông Biden thoái lui bất ngờ đã khiến cho tiến trình này bị rút ngắn.Từ đây đến ngày 7/8, bà Kamala Harris phải thông báo tên của đối tác. Nhiều nhà quan sát chính trị dường như đồng tình về việc « phó tướng » của Kamala Harris rất có thể sẽ là một người đàn ông da trắng. Joel Goldstein, giáo sư đại học Saint-Louis tại Mỹ giải thích : « Một trong số các đặc tính của việc tuyển chọn phó tổng thống là sự tìm kiếm một kiểu cân bằng ».Hiện tại, ít nhất có năm tên tuổi được nhắc đến liên tục, trong đó có bốn vị thống đốc  Josh Shapiro (Pennsylvania), Roy Cooper (North Carolina) Andy Beshear (Kentucky) và Tim Walz (Minnesota). Tuy nhiên, theo tin mới nhất thì thống đốc North Carolina đã thông báo rút khỏi cuộc đua.Cũng theo AFP, tiến trình chọn « phó tướng » của Kamala Harris cũng đang được theo dõi sát sao vào lúc ông James David Vance, người được Donald Trump chọn đứng liên danh đang bị chỉ trích mạnh mẽ. Uy tín của vị dân biểu bang Ohio tuột dốc sau khi xuất hiện nhiều đoạn video trong đó ông chế giễu « những người phụ nữ độc thân bất hạnh », ám chỉ đến những người phụ nữ chọn lối sống không bạn đời hay không con. Nhiều đoạn video khác cho thấy ông đả kích Donald Trump, một ứng viên mà ông thề kể từ giờ sẽ trung thành tuyệt đối.Đối với nhà nghiên cứu Joel Goldstein, vòng xoáy mà ông J.D. Vance đang vướng phải cho thấy tiến trình chọn ứng viên phó tổng thống nhạy cảm đến mức nào.Dù vậy, tại Mỹ, chức vụ phó tổng thống Mỹ trước hết được tạo ra là nhằm để thay thế tổng thống trong trường hợp qua đời hay từ nhiệm. Tính đến hiện tại, tổng cộng có đến 9 phó tổng thống tiếp nhận vị trí tổng thống trong những điều kiện như trên. Ngoài ra, vai trò của phó tổng thống là cực kỳ hạn chế.John Adams, phó tổng thống đầu tiên trong lịch sử Mỹ, từng cay đắng phàn nàn trong thư gởi vợ năm 1793 : « Đất nước của anh, với sự thông thái tuyệt vời, đã thiết kế cho anh một vị trí tầm thường nhất mà Con Người nghĩ ra ».

Theo số liệu đầu năm 2024, thị trường trí tuệ nhân tạo (AI) toàn cầu đã đạt hơn 196 tỷ đô la. Một số chuyên gia trong lĩnh vực này dự đoán rằng giá trị của AI dự kiến ​​sẽ tăng gấp 13 lần trong 7 năm tới, vượt ngưỡng 1,81 nghìn tỷ đô la vào năm 2030. Có thể nói, chưa bao giờ, thế giới chứng kiến sự phát triển đáng kinh ngạc như vậy của ngành công nghệ trí tuệ nhân tạo. Đứng trước sự phát triển của AI, nhiều người vẫn tỏ ra hồ nghi về khả năng của nó trong khi số khác lại lo sợ rằng một ngày nào đó, AI sẽ thông minh hơn con người và thống trị thế giới. Sự thực là hiện nay, có nhiều lĩnh vực mà AI thể hiện ưu thế vượt trội so với con người. Vậy nếu ta đặt trí tuệ nhân tạo và trí tuệ nhân loại lên bàn cân thì cán cân sẽ nghiêng về bên nào? Hậu quả ra sao? Hay liệu có cách nào khác kết hợp con người với máy móc để tạo ra một phiên bản tối tân?Trí tuệ nhân tạo là gì?Trước khi để trí tuệ nhân tạo so găng với con người, có lẽ ta cần tìm hiểu xem rốt cuộc trí tuệ nhân tạo là gì. AI hay Artificial Intelligence là thuật ngữ trong khoa học máy tính để chỉ trí thông minh của máy móc do con người tạo ra. Cũng giống như loài người, để trở nên hiểu biết và thông thái, con người cần học hỏi, hay nói đơn giản là nạp và phân tích kiến thức. AI cũng vậy. nhờ vào sự phát triển của Big Data (hay Dữ liệu lớn), các nhà khoa học đã có thể nhập một lượng dữ liệu khổng lồ và phức tạp vào máy tính. AI sau đó sẽ phân tích những dữ liệu được nạp để học hỏi và ứng dụng để thực hiện các tác vụ được giao.Chẳng hạn muốn AI nhận biết được quả cam, người ta sẽ cung cấp hàng ngàn hình ảnh của loại quả này từ những góc chụp khác nhau, trong những giai đoạn khác nhau. Sau đó AI sẽ phân tích các hình ảnh này và phân biệt quả cam với các loại quả khác. Nếu giờ ta đưa cho AI một bức tranh vẽ hàng trăm loại quả khác nhau, nó vẫn có thể nhanh chóng xác định được quả cam. Quá trình này được gọi là Deep learning (hay Học sâu) và chỉ là một nhánh nhỏ trong ngành khoa học trí tuệ nhân tạo. Trên thực tế khả năng nhận diện của AI phức tạp và tân tiến hơn nhiều và được ứng dụng trong rất nhiều lĩnh vực từ chẩn đoán hình ảnh y khoa để phát hiện bệnh lý đến hệ thống lái tự động có khả năng nhận diện vật thể xung quanh như biển báo, đèn tín hiệu, hay các phương tiện và vật cản khác trên đường để từ đó đưa ra các phản ứng phù hợp như dừng xe hay giảm tốc.Đâu là những lĩnh vực mà AI thể hiện ưu thế hơn con người?Y họcDù chưa thể thay thế được các bác sĩ nhưng AI đã chứng tỏ là một trợ lý xuất sắc trong việc chẩn đoán các hình ảnh y khoa như X-quang, MRI hay CT để phát hiện những bất thường. Vào tháng 04/2018, FDA, cơ quan quản lý dược phẩm Hoa Kỳ lần đầu tiên cho phép lưu hành thiết bị sử dụng trí tuệ nhân tạo để tự đưa ra chẩn đoán về bệnh tiểu đường qua nghiên cứu hình ảnh võng mạc. Theo ông Olivier Bousquet, giám đốc trung tâm nghiên cứu trí tuệ nhân tạo của Google ở châu Âu, AI thể hiện mình là một công cụ “đáng tin cậy như một bác sĩ giàu kinh nghiệm, nếu không muốn nói là thậm chí còn đáng tin cậy hơn cả bác sĩ, vì chúng tôi có thể đào tạo AI bằng lượng dữ liệu lớn hơn những gì mà một bác sĩ có thể thấy trong đời họ.”Trả lời RFI Pháp ngữ, ông Jean-Emmanuel Bibault, bác sĩ tại Bệnh viện Georges Pompidou đồng thời là nhà nghiên cứu về ứng dụng AI tại Viện Nghiên cứu Y học và Sức khoẻ Quốc gia Pháp (INSERM) giải thích thêm :“Chúng ta có thể tận dụng AI vào việc nhận diện các dấu hiệu bệnh như là phân tích hình ảnh y khoa. AI có thể làm những tác vụ này nhanh hơn nhiều so với con người. Các bác sĩ có thể tiết kiệm được khoảng 50% thời gian. Trong thử nghiệm mới đây tại một bệnh viện ở Thuỵ Điển, người ta đã chọn ngẫu nhiên 80.000 bệnh nhân và sau đó để hai đội : một đội gồm 2 bác sĩ và một đội gồm 1 bác sĩ và 1 AI cùng đọc hình ảnh y khoa. Và họ thu được kết quả là nhóm có 1 bác sĩ và 1 AI chẩn đoán nhanh hơn hẳn so với nhóm 2 bác sĩ. Ngoài ra cũng có những lĩnh vực mà AI không chỉ làm nhanh mà còn làm tốt hơn con người, ví dụ như việc dự đoán về nguy cơ ung thư hay khả năng hồi phục của bệnh nhân để từ đó đưa ra phác đồ điều trị riêng biệt cho mỗi người.”Dịch thuậtKhông ít người hiện nay tự hỏi liệu việc học ngoại ngữ có còn cần thiết hay không khi mà người ta dường như có thể dịch tất cả mọi ngôn ngữ với Google Dịch. Trung bình một người bình thường có thể sử dụng hai ngôn ngữ khác nhau. Cũng có một số người có thể sử dụng tới vài chục ngôn ngữ như Ioannis Ikonomon, phiên dịch viên của Uỷ ban Châu Âu, có thể nói được 47 thứ tiếng; hay Alexandre Arguelles, chuyên gia nghiên cứu ngôn ngữ người Mỹ với khả năng sử dụng 50 thứ tiếng. Tài năng là vậy, nhưng những thiên tài này vẫn phải chào thua Google Dịch khi mà công cụ dịch thuật này có thể dịch hơn 100 ngôn ngữ khác nhau trong vỏn vẹn vài giây.Khi mới ra mắt Google chỉ có thể dịch từ dạng văn bản sang văn bản. Tuy nhiên sau đó vào năm 2014, Google đã mua lại Word Lens, phần mềm sử dụng camera tích hợp trên điện thoại di động để quét và dịch văn bản trên màn hình của thiết bị, nhờ vậy Google sau đó đã có thể dịch cả bằng hình ảnh. Ngoài ra hệ thống này còn có thể tự động nhận dạng ngoại ngữ và giọng nói, sau đó dịch và nói lại như một phiên dịch thực thụ.Đứng sau thành công của Google Dịch chính là trí thông minh nhân tạo. AI đã học từ lượng lớn dữ liệu ngôn ngữ trong sách vở, báo chí, trang web. Đồng thời, cũng giống như loài người, AI học từ chính những sai lầm của mình. AI sẽ dựa vào phản hồi hay đề xuất của người dùng về những phần nó dịch chưa chuẩn để cải thiện dần chất lượng bản dịch.Con người phải chăng đành chịu thua máy móc?Trên đây mới chỉ là hai trong số rất nhiều khả năng mà AI có thể làm và thậm chí là làm tốt hơn con người. Vậy phải chăng ta đã bị AI bỏ lại phía sau?Ít nhất là đến hiện tại, AI chỉ có thể thực hiện các nhiệm vụ được chỉ định. Đây cũng là lý do mà ông Raja Chatila, giáo sư về lĩnh vực Robot và AI tại đại học Sorbonne, Paris, khách mời trong chương trình phát thanh của RFI Pháp ngữ, nhận định rằng trí thông minh nhân tạo rất “kém thông minh” :“AI thực ra rất ngu ngốc, nó không hiểu nó đang làm gì và chỉ có thể làm việc một cách hệ thống và máy móc. Nó sẽ lặp đi lặp lại chuỗi hành động, dù cho những hành động này không phải lúc nào cũng đúng, cũng chính xác.”Cùng quan điểm đó, bà Anne Alombert, giảng viên tại đại học Paris 8, thành viên Hội đồng kỹ thuật số quốc gia, bổ sung thêm :“Trong khi mà máy móc học để thực hiện theo những gì mà nó được yêu cầu làm và tiến tới một mục tiêu đã được hoạch định sẵn thì một đứa trẻ khi học hỏi là học để sáng tạo ra cái mới, khám phá thế giới, đưa ra giải pháp cho những tình huống mà nó chưa bao giờ gặp.”Đây cũng chính là một trong những điểm khác biệt lớn giữa trí thông minh con người và máy móc : sự sáng tạo, tưởng tượng, phát minh. Những đặc điểm này cho đến hiện tại vẫn là khả năng đặc biệt của loài người. Máy móc dù có thể tạo ra các tác phẩm nghệ thuật như một giai điệu hay một bức tranh nhưng không thể đánh đồng điều đó với khả năng sáng tạo của con người vì suy cho cùng AI chỉ có thể dựa trên các thuật toán và dữ liệu đã được cung cấp để tạo ra các tác phẩm nhưng lại không chứa đựng yếu tố cảm xúc, tính cá nhân, trải nghiệm hay tư duy đột phá của con người.Minh chứng cho luận điểm này, bà Anne Alombert đưa ra ví dụ : “Chẳng hạn Chat GPT có thể viết một câu chuyện thần thoại nhờ các tính toán dữ liệu nhưng nếu chúng ta tự viết, ta sẽ không tính toán dựa trên từ ngữ, xem có thể viết từ nào sau từ nào, các từ nào sẽ đi cùng với nhau, mà ta sẽ tự sáng tạo nhờ vào những gì mình đã trải qua, những gì mình tưởng tượng và theo những gì mình muốn viết. Và như vậy mỗi người chúng ta sẽ viết ra một câu chuyện theo cách hoàn toàn khác nhau, không thể bắt chước được.”Còn theo ông Daniel Andler, thành viên Viện Hàn lâm Khoa học Chính trị và Đạo đức, tác giả cuốn “Trí tuệ nhân tạo và trí tuệ con người, bí ẩn kép”, thì khó có thể nói trí thông minh nhân tạo thực sự sở hữu trí thông minh vì AI vốn dĩ không hiểu được bối cảnh hay tình huống để thích nghi với những tình huống đó. Ông cho biết :“Nếu coi trí thông minh là khả năng xử lý một vấn đề cụ thể thì AI cũng có khả năng xử lý vấn đề và trong trường hợp đó ta có thể so sánh AI với con người. Nhưng với tôi, trí thông minh không chỉ đơn giản là khả năng xử lý vấn đề mà là xử lý vấn đề một cách hợp lý trong mỗi tình huống cụ thể mà chúng ta gặp phải với tư cách là một cá thể độc lập, duy nhất và có trách nhiệm.”Còn rất nhiều khả năng khác mà AI không thể so sánh được với con người như tương tác xã hội, trí tuệ cảm xúc, tư duy trừu tượng hay đưa ra các phản ứng linh hoạt, v.v. Việc AI có thể giao tiếp hay sử dụng từ ngữ thể hiện cảm xúc trong các đoạn hội thoại khiến nhiều người lầm tưởng rằng AI cũng có cảm xúc như con người. Nhưng sự thật thì không phải vậy. AI có thể phân tích những từ ngữ, thậm chí là biểu cảm của con người để xác định cảm xúc của người đó và được lập trình để đưa ra những phản hồi phù hợp với những cảm xúc đó nhưng thực tế thì đó chỉ là vỏ ngôn ngữ và AI không thực sự trải qua những trải nghiệm đó và không thể sản sinh ra cảm xúc.“Nếu không thể đánh bại được máy móc, hãy cộng sinh với nó.”Con người vượt trội hơn AI ở nhiều điểm nhưng đồng thời AI cũng thể hiện mình không hề kém cạnh con người trong một số lĩnh vực khác. Vậy “nếu không thể đánh bại được máy móc, hãy cộng sinh với nó”. Đó là những gì tỷ phú Elon Musk, nhà sáng lập công ty công nghệ thần kinh Neuralink tuyên bố trên mạng X. Ông từng tiết lộ về dự án đầy tham vọng : cấy chip vào não người. Một khi đã ở trong não bộ, con chip sẽ liên kết với các neuron thần kinh và truyền những tín hiệu mà nó thu thập được đến máy tính, tạo ra giao diện não-máy tính. Theo vị tỷ phú, kế hoạch này có thể giúp nâng cấp loài người, kết nối trực tiếp con người với máy tính thông qua suy nghĩ và thậm chí trong tương lai có thể truyền suy nghĩ trực tiếp từ bộ não này đến bộ não khác.Hồi tháng 01 năm nay, Neuralink thông báo đã cấy ghép thành công chip vào não của một bệnh nhân liệt toàn thân sau một tai nạn nghiêm trọng. Người này giờ đã có thể điều khiển được chuột, chơi game trên máy tính hay đăng bài trên mạng xã hội chỉ bằng suy nghĩ. Elon Musk còn cho biết theo kết quả kiểm tra sơ bộ, người đàn ông này sau khi được cấy chip đã sở hữu “khả năng đột biến tế bào thần kinh”.Đây liệu có phải là triển vọng mới cho tương lai? Nhờ việc hợp thể với AI con người liệu sẽ ngày càng được nâng cấp và nhân loại cũng không còn phải lo lắng về việc bị thống trị bởi AI, đặc biệt là trong kỷ nguyên mà trí tuệ nhân tạo đang phát triển với tốc độ chưa từng thấy? Hay liệu rằng việc cộng sinh như vậy sẽ khiến ta bị lệ thuộc và càng dễ trở thành nô lệ của trí thông minh do chính chúng ta tạo ra?

Các hiện tượng thời tiết cực đoan gây ra lũ lụt, hạn hán, cháy rừng xảy ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến các quốc gia trên toàn cầu. Để ứng phó với biến đổi khí hậu, Trí tuệ nhân tạo (AI), ngày càng được sử dụng trong nhiều lĩnh vực, được xem là giải pháp hữu hiệu, dù còn nhiều bất cập. Tại Trung Quốc, nhiều đầm lầy, sông hồ dần biến mất do tác động của hiện tượng trái đất nóng lên. Dọc theo sông Giang Tô, tại khu bảo tồn hồ Chenhu, với khoảng 11 000 héc-ta đất ngập nước, các hoạt động của con người được hạn chế, nhưng Trí tuệ nhân tạo được triển khai rộng rãi. Trong một bảo tàng sinh thái được thiết lập trong khu vực này, một căn phòng được dành riêng để bố trí các loa phát thanh và hình ảnh thu được từ 31 camera và 21 micro, được lắp đặt khắp khu bảo tồn. Một nhân viên của bảo tàng, Wehn Zhou, trả lời RFI Pháp ngữ giải thích rằng “đó là hệ thống trí tuệ nhân tạo, với một bảng điều khiển lớn, cùng các công cụ đo lường, cũng như các dữ liệu về thực vật và đất. Và sau đó là các mô-đun về âm thanh và hình ảnh…”Trí tuệ nhân tạo được sử dụng để hỗ trợ bảo vệ  khoảng 277 loài chim, 58 loài cá, động vật lưỡng cư và khoảng 30 loài động vật có vú, ẩn náu trong hệ sinh thái ngập nước ở miền trung Hoa Lục. Thay vì dùng ống nhòm như trước kia, để quan sát các loài chim, hay phải cử người đi thực địa, thì từ năm 2022, các camera và micro được lắp đặt cho phép giám sát, theo dõi các loài vật từ xa và can thiệp khi cần (nếu như có loài nào đó bị thương).Theo trang China Daily, hệ thống được tích hợp Trí tuệ nhân tạo cho phép phát hiện các loài chim đến hoặc rời đi, cũng như xác định khu vực mà các loài chim thích di chuyển đến bằng cách xác định loài thông qua tiếng chim. Hình ảnh chụp các loài chim từ camera sẽ được tự động so sánh với ảnh trong cơ sở dữ liệu có sẵn, kết hợp với âm thanh, để tăng độ chính xác khi nhận dạng loài.Khi con người ít can thiệp vào tự nhiên, nhiều loài chim mới đã được phát hiện, hoặc xuất hiện trở lại, như loài bồ nông Dalmatian quý hiếm, (chỉ khoảng 150 con ở Đông Á), hay loài hồng hạc lớn vốn không xuất hiện tại khu bảo tồn từ nhiều năm qua.AI hỗ trợ dự báo thời tiết chuẩn xác hơnTrí tuệ nhân tạo cũng được triển khai bởi các nhà khoa học ở vùng Sừng Châu Phi, khu vực thường xuyên hứng chịu các trận mưa lớn, gây ngập lụt, hay những đợt hạn hán kéo dài. Theo hãng tin AP, trí tuệ nhân tạo được sử dụng để dự báo tốt hơn, các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng khó lường do biến đổi khí hậu.Hệ thống dự báo thời tiết, do Chương trình lương thực thế giới của Liên Hiệp Quốc và Google tài trợ, được phát triển bởi các nhà khoa học từ khoa vật lý, đại học Oxford của Anh Quốc, trong đó có cô Shruti Nath : “ Chúng tôi có một cách tiếp cận kết hợp, sử dụng trí tuệ nhân tạo để lấp đầy những khoảng trống trong vật lý, hoặc xử lý những dữ liệu quá phức tạp. Trí tuệ nhân tạo có thể khiến các dữ liệu đó được trình bày một cách đơn giản hơn, và cho phép dự báo gần với thực tế nhất. Cụ thể, để có thể dự báo, AI được đào tạo, nắm được các dữ liệu lịch sử về thời tiết, nhiệt độ,…, sau đó có thể đem so sánh với dữ liệu thu được từ thực tế, qua đài quan sát hoặc qua vệ tinh. Mô-đun AI mà chúng tôi tạo ra sẽ ngày càng học được nhiều hơn. Chúng tôi thậm chí còn “khen thưởng” AI, nếu đưa ra dự báo chính xác, phù hợp với thực tế quan sát được. Nếu không làm được thì AI sẽ bị phạt”. Đọc thêm : Trí tuệ nhân tạo : Một cuộc cách mạng mới trong nông nghiệp ?Theo AP, tại Anh, trong việc dự báo thời tiết, các siêu máy tính được sử dụng, có khả năng thực hiện 16 000 phép tính mỗi giây. Thế nhưng, chi phí để vận hành những siêu máy tính này và các trạm thu thập dữ liệu lại rất đắt đỏ, và không có sẵn ở các nước đang phát triển. Mô hình dự báo AI mà các nhà khoa học vật lý của đại học Oxford tạo ra thì lại có thể vận hành từ máy tính xách tay.Việc dự báo thời tiết ở Sừng Châu Phi hiện vẫn gặp nhiều khó khăn, do thời tiết thay đổi thất thường và thiếu các trạm quan sát khí tượng cũng như thu thập dữ liệu, khiến người dân vốn trong tình trạng dễ bị tổn thương có nguy cơ gặp nhiều rủi ro. Hiện mô đun nói trên vẫn còn trong quá trình thử nghiệm, nhưng có thể đưa ra dự báo trong vòng 48 giờ, và có thể gửi cảnh báo nguy hiểm qua tin nhắn, thư điện tử, và thậm chí là cả đến đài phát thanh hoặc truyền hình.Chương trình này hiện đang được thí điểm ở Kenya và Ethiopia, nếu thành công, có thể được triển khai ở những khu vực khác trên thế giới, tại những nơi thời tiết ngày càng khắc nghiệt do biến đổi khí hậu, tác động đến cuộc sống của con người.AI dự báo ô nhiễmVẫn về khí hậu, hồi tháng Sáu vừa qua, các nhà nghiên cứu về Trí tuệ nhân tạo của tập đoàn Microsoft đã cho ra mắt một mô-đun với tên gọi Aurore AI, được cho là “cách mạng hoá” việc dự báo ô nhiễm không khí, lần đầu tiên cho phép dự báo mức độ ô nhiễm trên phạm vi toàn cầu trong vòng chưa đầy một phút, theo tạp chí khoa học Nature.Matthew Chantry, nhà nghiên cứ về máy học tại Trung tâm Dự báo Thời tiết Trung bình châu Âu (ECMWF), cho biết “dự đoán ô nhiễm không khí thường phức tạp hơn nhiều so với dự báo thời tiết” và Aurora có những tính năng tiến bộ đáng kể so với mô hình dự báo trước kia.Mô-đun trí tuệ nhân tạo này có thể dự báo trên toàn cầu và không cần nhiều phép tính. Để tạo ra Aurora AI và các tính năng nói trên, các nhà khoa học đã tích hợp một kho dữ liệu khổng lồ, với hơn 1 triệu giờ dữ liệu từ 6 mô hình thời tiết và khí hậu khác nhau. Cụ thể, Aurora có thể dự báo mức độ của sáu chất gây ô nhiễm không khí chính, bao gồm carbon monoxide, nitơ oxit, sulfur dioxide, ozone và các hạt vật chất, trên toàn thế giới trong vòng chưa đầy một phút. Công nghệ này cung cấp các dự đoán về ô nhiễm trong 5 ngày và dự báo thời tiết toàn cầu trong 10 ngày với độ chính xác và hiệu quả vượt trội, với chi phí tính toán thấp hơn đáng kể so với các mô hình thông thường mà Cơ quan giám sát khí quyển Copernicus của châu Âu sử dụng. “Đồng minh của các nhà khí tượng học”Trên tạp chí của Viện nghiên cứu Polytechnique de Paris, ông Samuel Morin, giám đốc Trung tâm nghiên cứu khí tượng quốc gia Pháp (CNRM), nhận định rằng Trí tuệ nhân tạo được xem là một “đồng minh của các nhà khí tượng học”.Ông Morin nêu ra hai hai mô-đun tích hợp Trí tuệ nhân tạo, là Arome và Arpège, được cơ quan Météo-France sử dụng, để mô phỏng bầu khí quyển trên lãnh thổ Pháp và các khu vực hải ngoại cũng như của toàn bộ hành tinh.Công cụ Arome có thể giúp cải thiện khả năng dự báo ngắn hạn về các hiện tượng nguy hiểm như các trận mưa lớn, bão, sương mù ở Địa Trung Hải, hoặc nhiệt độ tăng cao tại khu vực đô thị trong các đợt nắng nóng. Công cụ này cũng cho phép thực hiện các mô phỏng với độ phân giải rất tốt, bằng cách “cắt” lớp khí quyển thành các khối nhỏ.Trí tuệ nhân tạo cũng được các nhà nghiên cứu của Pháp sử dụng để mô phỏng sự tiến hoá của sông băng từ quá khứ cho đến tương lai, để hiểu các quá trình vật lý, và qua đó, dự đoán những diễn biến có thể xảy ra trong tương lai của sông băng và tác động của chúng đối với mực nước biển dâng, tài nguyên nước và hệ sinh thái, nhất là có thể tìm ra giải pháp ứng phó với tình trạng tan băng hà do biến đổi khí hậu.Tiềm năng giúp trái đất đạt trung hòa carbonVào năm 2023, trước thềm Hội nghị khí hậu COP 28, Liên Hiệp Quốc đã thiết lập một tổ chức cố vấn về Trí tuệ nhân tạo AI Advisory Body, nhằm thúc đẩy xu hướng sử dụng máy học – machine learning, “tìm ra giải pháp cho các thánh thức chung”, “giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu”, để nhiều chính phủ, doanh nghiệp và xã hội dân sự cùng được hưởng lợi.Ngoài các tính năng nói trên, theo trang tin của Liên Hiệp Quốc, Trí tuệ nhân tạo cũng có thể hỗ trợ phòng tránh các thảm họa khí hậu, hay hỗ trợ đạt trung hòa carbon, chẳng hạn như tự động hoá việc thu thập và phân tích dữ liệu, giúp xác định, điều chỉnh các nguồn phát thải hiệu quả hơn.Về vấn nạn thời trang nhanh, fast-fashion, AI cũng có thể can thiệp, tối ưu hóa chuỗi cung ứng để giảm lãng phí, giám sát mức tiêu thụ tài nguyên và thúc đẩy các quy trình sản xuất bền vững. Trí tuệ nhân tạo cũng có thể giúp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng bằng cách tối ưu hóa việc tiết kiệm và nâng cao hiệu quả trong các lĩnh vực sử dụng nhiều năng lượng.Trí tuệ nhân tạo cũng gây ô nhiễmTuy có nhiều tiềm năng lớn trong việc giải quyết các vấn đề về khí hậu, nhưng Trí tuệ nhân tạo cũng có nhiều điểm bất cập.AI gây ô nhiễm, trước tiên, là do việc sản xuất các thiết bị máy tính, chẳng hạn như chip điện tử, có thể xử lý số lượng lớn dữ liệu. AI cũng tiêu thụ rất nhiều điện. Một nghiên cứu được công bố trên tạp khí khoa học Joule chỉ ra rằng vào năm 2027, AI có thể tiêu thụ 85 đến 134 terawatt giờ (TWh), tức là mức tiêu thụ tương đương với mức tiêu thụ điện của Achentina hoặc của Thụy Điển! Theo một số nhà quan sát, được La Tribune nêu ra, mặc dù những dữ liệu này không đáng tin cậy, những vẫn giá trị làm nổi bật vấn đề ngày càng tăng về lượng khí thải carbon của các mô hình trí tuệ nhân tạo. Ví dụ, nghiên cứu của đại học California chỉ ra rằng việc huấn luyện AI cho Chat GPT-3, đã tiêu tốn 552 tấn CO2. Con số này tương đương với 205 chuyến bay khứ hồi Paris-New York bằng máy bayNgoài ra, những trung tâm dữ liệu cho AI cũng tiêu thụ một lượng lớn nước để làm mát. Các nhà nghiên cứu lo ngại rằng trong tương lai mức tiêu thụ này sẽ ảnh hưởng đến trữ lượng nước, đặc biệt trong bối cảnh hạn hán. Dĩ nhiên, giới khoa học cũng nhận thức được điều này và tìm các giải pháp giảm thiểu tác động môi trường của AI. Ví dụ, Microsoft đã làm chìm một trung tâm dữ liệu ở Bắc Hải và việc làm mát trung tâm này được cung cấp bởi dòng nước lạnh xung quanh.

Theo thống kê từ tạp chí kinh tế Forbes của Mỹ, năm 2024 được coi là năm kỷ lục về số lượng tỷ phú đô la với 2781 tỷ phú trên toàn thế giới, cao hơn 141 người so với năm ngoái. Và họ cũng đang trở nên giàu có hơn bao giờ hết. Tổng tài sản của họ còn cao hơn GDP của cả một đất nước và tầm ảnh hưởng của họ có khi còn lớn hơn cả chính phủ.  Họ là ai? Phải chăng "miệng của kẻ có tiền như có gang có thép?" Tại sao nói họ còn quyền lực hơn cả chính phủ? Quyền lực của họ liệu có phải chỉ đến từ số tài sản kếch xù mà họ sở hữu?Qua so sánh tài sản của các tỷ phú thế giới mà tạp chí Forbes công bố với số liệu từ Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF cùng thời điểm, ta có thể thấy nhiều người trong số họ còn sở hữu tổng tài sản cao hơn tổng sản phẩm quốc nội của nhiều nước. Chẳng hạn như Bernard Arnault (ông chủ tập đoàn LVMH, sở hữu nhiều nhãn hiệu thời trang và làm đẹp xa xỉ bậc nhất thế giới như Louis Vuitton, Dior, Celine, v.v) có tổng tài sản cao hơn GDP năm 2023 của Qatar. Elon Musk, (nhà sáng lập hãng xe điện Tesla và tập đoàn công nghệ không gian SpaceX) với tổng tài sản cao hơn GDP của Hungary. Hay Mark Zukerberg với tài sản cao hơn GDP của Slovakia cùng thời điểm đó.Không phải "đại gia" nào cũng nắm trong tay quyền lực đủ để ảnh hưởng đến cả thế giới. Đa số những người này chỉ đơn giản là các chủ doanh nghiệp và đương nhiên họ vẫn có quyền lực, chẳng hạn như quyết định đặt công xưởng ở một nước, giúp tạo ra công ăn việc làm cho vài ngàn người ở nước đó hay tác động đến một dự luật về thuế quan mà họ cho rằng có thể gây bất lợi đến việc kinh doanh của mình. Tuy nhiên, có không ít tỷ phú có "thế lực", đủ khả năng tác động đến trật tự thế giới, áp đặt mô hình xã hội của họ lên nhân loại mà không cần nghe theo ý kiến của các chính phủ.Vì sao họ lại ham muốn quyền lực đến vậy?Trả lời RFI Pháp ngữ, bà Christine Kerdellant, tác giả cuốn sách “Ces milliardaires plus forts que les États” (Tạm dịch : Những tỷ phú quyền lực hơn Nhà nước) người đã từng thực hiện nhiều nghiên cứu về giới tài phiệt trên thế giới sẽ lý giải cho chúng ta nguyên nhân vì sao các tỷ phú này lại ham muốn quyền lực đến vậy :“Họ cho rằng các chính phủ không đủ khả năng để lãnh đạo thế giới hay tạo ra các bước tiến cho nhân loại. Thay vào đó, giới cầm quyền chỉ dành thời gian để thu thuế hay áp đặt mọi việc. Những tỷ phú này tin rằng chính họ mới đủ khả năng điều hành, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu trên mọi lĩnh vực.”Ngoài ra theo bà Christine Kerdellant, tâm lý muốn kiểm soát quyền lực của họ cũng có thể bắt nguồn từ những biến cố gia đình thưở thiếu thời :“Trong cuốn sách được xuất bản trước đó, tôi đã tìm hiểu về nhiều chủ doanh nghiệp lớn tại Pháp trong những năm 1980. Đa số họ đều mất cha từ nhỏ. Vì vậy họ bắt buộc phải trở thành người đàn ông của gia đình để gánh vác mọi chuyện cùng với mẹ. Dần dần, ham muốn quyền lực, nhu cầu được kiểm soát và thúc đẩy mọi chuyện của họ ngày càng lớn hơn so với những người khác.”Vậy những vị tỷ phú này là ai?Elon Musk kiểm soát bầu trờiQuay trở lại thời điểm tháng 02/2022 khi Nga bắt đầu xâm lược Ukraina, Elon Musk đã cung cấp dịch vụ Internet cho Ukraina thông qua các vệ tinh Starlink mà công ty SpaceX của ông phóng lên. Kể từ đó, khoàng 20.000 thiết bị đầu cuối (terminal) đã được triển khai ở Ukraina cho phép người dân và quân đội nước này truy cập Internet đáng tin cậy và ít bị ảnh hưởng bởi các cuộc tấn công và gây nhiễu của Nga. Theo tờ Washington Post, Starlink thể hiện ưu thế vượt trội hơn hẳn so với các dịch vụ Internet mặt đất truyền thống và bởi vậy nó đã nhanh chóng trở thành một phần thiết yếu trong hệ thống quân sự của Kiev, giúp binh lính điều khiển drone trong thời gian thực, xác định mục tiêu cho hoả lực pháo binh hoặc đơn giản là liên lạc với gia đình. Thậm chí một sỹ quan chỉ huy của lực lượng Ukraina còn từng nhận định : “Chiến đấu mà không có Starlink ở tiền tuyến giống như ra trận mà không có vũ khí.”Tuy nhiên chỉ vài tháng sau đó, Musk bất ngờ tuyên bố trên mạng xã hội Twitter (sau này là mạng X) rằng ông “không thể tiếp tục tài trợ vô thời hạn cho hệ thống này”. Theo tờ Courrier International, quyết định này được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Ukraina từ chối “kế hoạch hoà bình” mà Elon Musk đề xuất nhằm chấm dứt chiến tranh ở Ukraina. Theo đó, vị tỷ phú đề nghị Ukraina từ bỏ bán đảo Crimée và cam kết giữ thái độ trung lập với Nga và phương Tây.Ông Olivier Lascar, tổng biên tập bộ phận kỹ thuật số của tạp chí Khoa học và Tương lai (Sciences et Avenir), trong cuộc phỏng vấn trên kênh Sénat Public bày tỏ lo ngại khi giờ đây “một cá nhân, một ông chủ dù không được người dân bầu ra nhưng vẫn có thể tác động, thay đổi cục diện của cả một cuộc chiến.”Ngoài ra Elon Musk còn thừa nhận trong cuốn tự truyện của mình rằng ông từng bí mật ngắt kết nối mạng Starlink để ngăn drone của Ukraina tấn công một hạm đội của quân Nga :“Khi quân đội Ukraina muốn tấn công một căn cứ hải quân của Nga ở bán đảo Crimée, Elon Musk đã có cuộc điện đàm với một nhân vật thân thích với Putin. Người này đã cảnh báo Elon Musk rằng nếu Ukraina tập kích lần này, Matxcơva sẽ đáp trả bằng vũ khí hạt nhân. Elon Musk nói rằng ông ta cảm thấy sợ hãi và bởi vậy đã ngăn Ukraina truy cập Internet vì ông không muốn phải  trách nhiệm về một thảm hoạ như Hiroshima.”Bill Gates nắm giữ sức khoẻ thế giớiVào năm 2000, tỷ phú Bill Gates và vợ đã quyết định thành lập quỹ từ thiện Bill and Melinda Gates (BMGF) với mục đích cải thiện hệ thống y tế, giáo dục, xoá đói giảm nghèo trên thế giới. Từ lâu quỹ Gates đã là một trong những tổ chức phi chính phủ quyền lực nhất hành tinh với nguồn vốn hỗ trợ lên tới 46,8 tỷ đô la tính đến năm 2018. Con số này thậm chí còn cao hơn GDP của Côte d'Ivoire (Bờ Biển Ngà) hay Jordanie vào cùng thời điểm. Nếu quỹ Gates là một Nhà nước thì đây sẽ là quốc gia giàu thứ 91 trên thế giới, theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới (WB).Quỹ Gates cũng là nhà tài trợ lớn cho các cơ quan Liên Hiệp Quốc phụ trách các vấn đề sức khoẻ, đặc biệt là cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Theo số liệu năm 2020-2021 trên trang web chính thức của WHO, quỹ Bill and Melinda Gates là nhà tài trợ lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Đức, với số tiền lên tới 751 triệu đô la. Là nhà tài trợ lớn, đương nhiên ảnh hưởng của Bill Gates đến tổ chức này cũng không nhỏ. Politico trích lời đại diện một tổ chức phi chính phủ có trụ sở ở Geneve, Thuỵ Sĩ, cho biết “Ở WHO, ông ấy được đối xử như một nguyên thủ quốc gia.” Phân tích về tầm ảnh hưởng của quỹ Gates, bà Stéphanie Tchiombiano, giảng viên khoa khoa học chính trị tại đại học Panthéon Sorbonne Paris cho biết :“Quỹ Gates có thể ảnh hưởng đến các chính sách y tế thế giới thông qua nhiều kênh như : hiện diện trong các hệ thống quản lý y tế toàn cầu, là một thành viên trong nhóm không chính thức H8 (Health 8) quy tụ các nhà lãnh đạo thế giới về y tế. (…) Nhiều người còn lo ngại rằng các quyết định của WHO đều phải đợi quỹ Gates phê duyệt thì mới được thông qua.”Còn theo tờ Politico, có người thậm chí đã chỉ trích rằng ưu tiên của Bill Gates giờ đây đã trở thành ưu tiên của WHO. Theo quan điểm của họ, thay vì tập trung vào việc nâng cao hệ thống chăm sóc y tế lâm sàng ở một số nước kém phát triển để ngăn chặn các đại dịch có thể bùng phát trong tương lai hay các loại bệnh thông thường khác thì WHO lại chi một nguồn lực quá lớn cho các dự án chống lại một số loại bệnh đặc biệt mà Gates ưu tiên như sốt rét hay bại liệt. Những người chỉ trích cho rằng các tổ chức y tế cũng như quỹ Gates đã quá đề cao quan điểm cá nhân của chủ tịch Microsoft thay vì nghiên cứu, đánh giá tình hình thực tế.Và hậu quả là gì? Theo điều tra của tờ Los Angeles Times, trước khi quỹ Gates xuất hiện, nhiều nước châu Phi vốn đã phải đối mặt với tình trạng thiếu bác sĩ trầm trọng. Sau đó Gates đến và “đổ phần lớn đóng góp vào cuộc chiến chống một số loại bệnh cụ thể như bại liệt hay AIDS, làm tăng nhu cầu đào tạo chữa trị các loại bệnh này và các bác sĩ chuyên về những bệnh này cũng được trả lương cao hơn”, gây ra tình trạng chảy máu chất xám. Số lượng bác sĩ đa khoa vốn đã ít ỏi nay lại chuyển sang các lĩnh vực chuyên khoa này khiến cho người dân tại các nước châu Phi cận Sahara ngày càng khó tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc cơ bản.Ngoài ra, cũng có nhiều đồn đoán xung quanh quỹ Gates, như quỹ được thành lập ra để giúp các tỷ phú trốn thuế hay rửa tiền thông qua các hoạt động từ thiện. Tuy nhiên vẫn chưa có chứng cứ xác thực nào được đưa ra để chứng minh cho những lời đồn này. Bên cạnh đó cũng có nhiều người cho rằng : “Tôi không nghĩ là họ có ý đồ xấu. Họ chỉ đơn giản là những người chơi lớn, đến mức mà nếu họ rút tiền ra thì cuộc chơi sẽ kết thúc”, Politico dẫn lời một nhà ngoại giao giấu tên.Mark Zukerberg thống trị truyền thôngSáng đăng tải một dòng trạng thái lên Facebook, trưa chia sẻ một hình ảnh lên Instragram, chiều gửi một tin nhắn qua Messenger và tối gọi một cuộc điện thoại qua Whatsapp, một ngày làm việc bình thường của người trẻ hiện nay. Trong thời đại công nghệ số, thật không dễ để tìm được một người không dùng đến bất cứ mạng xã hội nào trong số này. Và cả bốn nền tảng trên đều thuộc tập đoàn Meta, một trong những công ty công nghệ lớn nhất thế giới do Mark Zukerberg sáng lập.Theo báo cáo tài chính quý 2/2023 của Meta, số lượng người dùng hoạt động hàng tháng trên toàn bộ hệ sinh thái Meta rơi vào khoảng 3,88 tỷ người, một con số khổng lồ. Nắm trong tay dữ liệu của một phần ba dân số thế giới, ông chủ Facebook hiển nhiên có khả năng gây ảnh hưởng rất lớn.Theo bà Christine Kerdellant, “Mark Zukerberg có thể tác động đến cuộc tổng tuyển cử ở Mỹ. Trước đó, Mark Zukerberg đã từng cho phép một trường đại học tiếp cận với cơ sở dữ liệu của Facebook với mục đích ban đầu nhằm thực hiện một cuộc khảo sát. Tuy nhiên sau đó, trường đại học này đã bán những dữ liệu được cung cấp cho một công ty làm việc cho cơ quan vận động tranh cử của Donald Trump và cho cả một số chính khách của Anh Quốc, những người theo chủ nghĩa Brexit (đưa nước Anh ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu). Những người trả lời khảo sát, khoảng gần một triệu người, cho biết họ đã nhận được những tin nhắn, quảng cáo được cá nhân hoá gây ảnh hưởng đến lá phiếu của họ. Đa số những tin nhắn này đưa ra những nhận định tích cực về Trump và tiêu cực về Hilary Clinton.”Không chỉ thay đổi được lá phiếu của các cử tri, các nền tảng mạng xã hội của Mark Zukerberg còn có thể thay đổi cả quan điểm thẩm mỹ của người dùng :“Theo số liệu từ Viện thẩm mỹ Champs Élysées ở Paris, Pháp, số lượng người trẻ từ 15-25 tuổi đến yêu cầu phẫu thuật thẩm mỹ đã tăng lên gấp 10 lần. Họ muốn phẫu thuật vì họ đã quen với những hình ảnh của bản thân trên những filter (công nghệ chỉnh sửa hình ảnh) có sẵn trên Facebook hay Instagram. Thường xuyên nhìn vào khuôn mặt của mình thông qua những filter làm đẹp này, họ thấy bản thân trẻ hơn, đẹp hơn, không còn những khuyết điểm, các bộ phận như mắt, mũi, lông mày, v.v đều được chỉnh sửa lại. Và sau đó những người trẻ này đến các viện thẩm mỹ để yêu cầu chỉnh sửa lại mặt mình cho giống với những hình ảnh trên các filter kia.”Chấp nhận đau đớn và tốn kém, nhiều người trẻ giờ từ chối khuôn mặt thật để đeo lên lớp mặt nạ giả, chạy theo một thế giới ảo mà các nền tảng mạng xã hội tạo ra. Và ông chủ Meta, thay vì có những biện pháp để ngăn ngừa hay cảnh báo, trước khi người trẻ, đặc biệt là trẻ em, sa lầy trong thế giới ảo đó, thì lại biến nó ngày càng trở nên cuốn hút hơn, gây nghiện hơn, miễn sao có thể giữ chân họ ở lại càng lâu càng tốt để tiện cho việc quảng cáo.Vậy các chính phủ có thể làm gì để hạn chế quyền lực của những tỷ phú này?Bà Christine Kerdellant nhận định : “Ta có hai cách. Cách đầu tiên là làm như chính quyền Trung Quốc. Cách của họ là ngăn chặn các doanh nghiệp Mỹ phát triển ở Trung Quốc, thay vào đó là khuyến khích các doanh nghiệp trong nước, tạo thế cân bằng giữa các tỷ phú Trung Quốc với Mỹ. Rồi đến một ngày, khi các doanh nghiệp này đã lớn mạnh và có đủ khả năng đe doạ đến quyền hành của chính phủ Trung Quốc trong một số lĩnh vực, cây gậy bấy giờ mới bắt đầu được giáng xuống. Chẳng hạn như Jack Ma, vị tỷ phú ngày càng giàu có và quyền lực, ông chủ của tập đoàn thương mại điện tử Alibaba với vị thế ngang ngửa Amazon, chỉ sau một lần chỉ trích hệ thống tài chính của Trung Quốc khiến các doanh nghiệp thụt lùi mà đã phải trả giá đắt. Trung Quốc và Tập Cận Bình sau đó đã quyết định phải “quản lý” lại các chủ doanh nghiệp. Jack Ma đã bị giam giữ trong ba tháng và chịu cảnh « tra tấn trắng ». Ông không bị nhốt trong một nhà tù mà là một khách sạn, nơi mà ánh đèn trắng được bật suốt cả ngày để tra tấn tinh thần. Sau đó, họ thuyết phục Jack Ma rằng ông ta phải từ bỏ tập đoàn của mình vì lợi ích của nước Trung Quốc, ông ta phải để cho chính phủ can thiệp vào việc kinh doanh của Alibaba. Sau khi Jack Ma bị bắt, tập đoàn của ông đã mất ba phần tư giá trị thương mại và bản thân ông cũng chỉ còn nắm giữ 8% cố phần của tập đoàn này. Và sau đó, chế độ Tập Cận Bình đã làm tương tự với các công ty khác thuộc BATX (các công ty công nghệ hàng đầu của Trung Quốc bao gồm : Baidu, Alibaba, Tencent và Xiaomi). 60 tỷ phú trong số 600 tỷ phú Trung Quốc đã biến mất, trong đó có nhiều người đã phải rời bỏ quê hương, nhiều người khác thì bị bắt hoặc bị yêu cầu phải bỏ lại quyền lợi của mình ở các tập đoàn mà chính mình đã lập ra.Cách thứ hai là làm như châu Âu, vốn không thể thực hiện các biện pháp như Trung Quốc. Họ cố gắng mua lại 900 công ty, tức là muốn diệt từ trong trứng việc cạnh tranh và hưởng lợi từ những gì mà các công ty này tạo ra. Ngoài ra còn các biện pháp về thuế quan, như áp 15% mức thuế tối thiểu toàn cầu với các công ty đa quốc gia, v.v”   Thật khó có thể phủ nhận tài năng cũng như những đóng góp của các vị tỷ phú này cho xã hội. Họ thúc đẩy nền kinh tế, cải thiện đời sống và tạo ra các bước tiến cho nhân loại. Cảm ơn và thậm chí là biết ơn họ, đương nhiên. Nhưng phải chăng vì vậy mà người dân và các chính phủ - đại diện của người dân – chấp nhận trở thành quân tốt trên bàn cờ của các tỷ phú? 

Chỉ còn chưa đầy 2 tháng nữa là đến ngày khai mạc Thế Vận Hội Mùa Hè Paris 2024. Truyền thông Pháp từng rộ lên dự đoán Olympic sẽ là « con gà đẻ trứng vàng » cho những người cho thuê nhà du lịch ngắn ngày, đặc biệt ở Paris, bởi theo ước tính, Olympic sẽ thu hút khoảng 15 triệu du khách đến vùng Paris. Nhưng không như dự báo của truyền thông và niềm mong mỏi « hái ra tiền » của giới cho thuê nhà du lịch, tính đến cuối tháng 05/2024, nhiều nhà du lịch tại Paris và vùng phụ cận đăng ký cho thuê trên các nền tảng trực tuyến như Airbnb, Booking, Abritel … đang « ế khách », nhiều chủ nhà sau khi đẩy giá lên cao, thậm chí vài ngàn euro/đêm (đối với những nhà có vị trí đắc địa trong trung tâm Paris), thời gian qua phải vớt vát bằng cách giảm giá nhưng chưa ăn thua. Có những người đăng thông báo cho thuê nhà nhưng 6 tháng sau vẫn không có một ai liên lạc hỏi thông tin nhà chứ chưa nói tới thuê.Trang mạng The Good Life, chuyên về kinh doanh và phong cách sống tại Pháp, ngày 19/05 nhấn mạnh là kể cả trong trường hợp các khách sạn, khu cắm trại, nhà trọ giá rẻ cho giới trẻ, các khu học xá được thành phố Paris huy động làm chỗ ở trọ nhân dịp Olympic, kín phòng 100% thì cũng cần thêm chỗ ở cho 500.000 khách qua các nền tảng cho thuê nhà du lịch, như Airbnb chẳng hạn. Bản thân Airbnb, theo trang Sud-Ouest, cũng khẳng định « Olympic Paris đang trở thành sự kiện lớn nhất của Airbnb, số khách thuê nhà du lịch trên nền tảng của chúng tôi cao hơn so với bất kỳ sự kiện nào trước đây ». Tăng giá rồi lại giảm giáCó một điều đáng nói khác là vài tháng sau khi dự báo « cơn sốt » giá nhà cho thuê du lịch dịp Thế Vận Hội Mùa Hè Paris 2024, nay trước thềm Olympic, báo chí lại nói đến « bong bóng bất động sản », « gáo nước lạnh », « sự bất ngờ », « nỗi thất vọng » của những người có nhà cho khách du lịch thuê qua các nền tảng như Airbnb. Đương nhiên là với sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh, cũng là sự kiện quốc tế lớn nhất mà Pháp từng tổ chức, nhu cầu thuê nhà du lịch ở vùng Paris, chắc chắn tăng, nhưng nguồn cung dường như cao hơn cầu rất nhiều, giá nhà lại đang bị đẩy lên quá cao khiến việc cho thuê nhà chững lại. Du khách dường như chờ đợi giá cho thuê được điều chỉnh hợp lý hơn thì mới đặt chỗ. Trang mạng Sud-Ouest ngày 18/05 dẫn trường hợp một người tên là Nathaniel Bruneau, thường cho thuê căn hộ 35m2, gần kênh Saint-Martin, Paris, với giá 200 euro/đêm qua trang Airbnb, đã tăng giá lên 4 lần, thành 800 euro/đêm nhân dịp Olympic, rồi hạ xuống còn 600 euro nhưng vẫn chưa có khách hỏi thuê. Ông cho biết so với năm ngoái, năm nay số nhà cho thuê ở Paris đã tăng gần gấp 3 lần, từ 50.000 lên thành 130.000 căn hộ/nhà.Trong khi đó, ông Quentin Brackers de Hugo, đồng sáng lập công ty HostnFly, quản lý 2.500 căn hộ ở vùng Paris cho thuê trên các trang Airbnb, Booking và Abritel, cũng khẳng định là hiện giờ mới chỉ có 30% số căn hộ có khách thuê, trong khi trên Airbnb chẳng hạn, trong 3 tháng đầu năm 2024, lượng khách thuê nhà tại vùng Paris cho dịp Thế Vận Hội đã tăng gấp 5 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Cũng ông Quentin Brackers de Hugo, trên báo L'Express ngày 13/02, cho biết : « Chúng tôi chưa bao giờ thấy có nhiều người muốn cho thuê nhà đến như vậy » nhân dịp Thế Vận Hội, trung bình 1.200 thông báo/tháng, so với con số 200/tháng vào thời điểm bình thường và với giá cao gấp 2,5-3 lần.Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 14/05, chị Minh Phương, một người có nhiều căn hộ ở ngoại ô Paris, chuyên cho khách du lịch Pháp và nước ngoài thuê, cho biết : « Tôi có số căn hộ cho thuê Airbnb nằm ở vành đai sát với Paris. Quả thật, năm ngoái các phương tiện truyền thông đều làm rất rầm rộ về việc sẽ bùng nổ lượng khách tới Paris trong dịp Thế Vận Hội. Chúng tôi, những chủ nhà nói chung thì đều rất hào hứng để chuẩn bị cho việc có căn hộ tiếp đón khách du lịch. Bản thân tôi cũng đã mua thêm căn hộ để chuẩn bị cho việc đó. Và xuất phát điểm thì truyền thông đều đưa con số là giá sẽ leo thang tăng lên gấp 3-4 lần so với giá hàng ngày hoặc so với giá các năm thông thường. Thế nên, chúng tôi đã có rất nhiều hy vọng. Thế nhưng, bắt đầu từ đầu năm 2024, số lượng khách dự kiến đến Paris có vẻ chậm hơn rất nhiều so với dự kiến hồi năm 2023. Việc chậm như thế được chứng minh qua việc, ví dụ như nhà tôi hiện nay trong số 3 căn hộ cho thuê thì mới có 2 booking. Và dịp Thế Vận Hội thì chỉ còn có 2 tháng nữa là đến. Giá hiện nay cũng đã giảm. Ban đầu giá dự kiến là tăng gấp 3, khi tôi giảm giá xuống còn 2 thì có 2 booking. Và bây giờ đã hạ xuống thấp hơn gấp 2 thì vẫn không có ai hết. Thị trường có vẻ cung nhiều hơn cầu. Chính vì vậy, lượng nhà không cho thuê được trong Paris cũng đã rất nhiều, chứ chưa nói đến những căn hộ ở phía ngoại ô Paris. Nhà tôi là một trong những ví dụ ở ngoại ô. Có nhiều bạn bè cũng nói là năm ngoái những nhà trong Paris đã có khách đặt gần kín, nhưng một số người năm nay lại thông báo là khách đã hủy. Đơn giản là họ sẽ tìm được nhà khác với giá thấp hơn, phù hợp hơn, nên họ hủy những căn có giá cao quá để chạy sang nhà khác. Nên thực sự đó cũng là một điều bất ngờ đối với các chủ nhà nói chung và tôi nói riêng. Mọi thứ đều không theo như mong muốn và dự kiến, tính đến thời điểm hiện nay ».Giá cả chắc chắn là yếu tố quan trọng. Chẳng hạn, Le Figaro ngày 17/04 trích dẫn ông Frédéric Poupinot, quản lý khu cắm trại (camping) Caravaning des 4 vents, tại tỉnh Seine-et-Marne, ngoại ô Paris, phấn khởi cho biết « Khi chúng tôi mở bán vé, ngay lập tức có cơn sốt đặt chỗ và các mobile home đều đã kín chỗ ». Theo ông Poupinot, « các khu cắm trại có chính sách giá khác, đó là không được phép tăng quá 50% ».   Khi chủ nhà đặt cược vào phút chótHiện nay, giá cho thuê nhà du lịch trên các nền tảng trực tuyến vẫn cao hơn giá thông thường ở vùng Paris. Trang phân tích dữ liệu AirDNA, được Sud-Ouest trích dẫn, giá những những nhà chưa có khách thuê vẫn để ở mức cao : trung bình hơn 500euro/đêm (nội đô Paris) và gần 300 euro/đêm (ngoại ô Paris). Những nhà những đã có khách đặt thì có mức giá trung bình thấp hơn, lần lượt 330 euro (Paris) và gần 190 euro (ngoại ô).Theo báo Người Paris (Le Parisien) ngày 12/05, vào tháng Tư 2024 giá nhà cho thuê dịp Thế Vận Hội đã giảm 31% so với tháng 02, nhưng số thông báo cho thuê nhà trên các nền tảng vẫn tiếp tục tăng.Một số người thà không cho thuê còn hơn là giảm giá tiếp. Một số « đặt cược » vào lượng khách thuê nhà vào phút chót, bởi cho đến nay vẫn chưa có nhiều khách Pháp đặt chỗ, trong khi theo France Bleu ngày 21/05, khách Pháp chiếm đến 89% du khách đến vùng Paris mùa Thế Vận Hội. Ông Quentin Brackers de Hugo, đồng sáng lập công ty HostnFly, hy vọng khi giá cả được các chủ nhà điều chỉnh xuống cho hợp lý hơn, thì sẽ thu hút được nhiều khách nội địa và các căn hộ mà công ty ông quản lý sẽ đạt tỉ lệ kín chỗ 60-70% so với mức 30% như hiện nay.Về vấn đề này, chị Minh Phương giải thích thêm với RFI Tiếng Việt :   « Giá vẫn cao hơn, nhưng khách thì không kín như dự kiến. Có một số vị trí đắc địa trong Paris thì tôi nghĩ giá cũng sẽ lên đến gấp 4-5 lần thật. Nhưng số lượng còn lại thì không được đến như thế. Vấn đề là hiện nay giá để cao như thế nhưng không có ai đặt phòng, nên sớm hay muộn thì cũng phải quay về giá như cũ hoặc để nhà trống. Bản thân tôi thì coi nó như một trò chơi. Tôi làm phép thử thế thôi. Đối với tôi không quan trọng lắm. Tôi có thể giảm giá hoặc để nhà trống. Nhưng đối với những chủ nhà đầu tư những khoản lớn, nhất là những nhà trong Paris rất đắt đỏ mà lại không cho thuê được thì đây là thách thức cho họ.Về xu hướng, thì chắc chắn là sẽ có khách đặt cho dịp Thế Vận Hội vì còn lượng khách Pháp. Họ rất thong thả, họ sẽ đặt vào phút cuối. Và họ cũng biết tình hình, nên chắc chắn sẽ có lượng khách ồ ạt đặt vào gần ngày đó. Nhưng để nói là vẫn giữ nguyên giá gấp 2, gấp 3-4 lần thì chắc chắn là không. Vì lượng cung rất nhiều, nên các căn hộ sẽ phải tự hạ giá để có thể đón khách.Còn về trước và sau Thế Vận Hội thì thực tế nói chung vẫn giống hàng năm. Ví dụ như tháng 06 bao giờ cũng là tháng rất cao điểm. Nhà tôi tháng 06 gần như đã kín khách. Tháng 09 cũng là tháng cao điểm nên cũng đã có nhiều khách đặt rồi. Nhưng hiên nay, lượng khách đặt cho những ngày trước, ngay sát Thế Vận Hội, ví dụ đầu tháng 07 vì khá thưa thớt, bởi vì cung chắc chắn là nhiều hơn cầu. Những nhà mà họ mở thêm, mở mới để chuẩn bị cho cho Olympic thì thường họ đã phải mở từ đầu năm 2024. Lượng khách du lịch thì cũng chỉ có từng đó mà lượng nhà mở ra để cho thuê thì tăng rất, rất nhiều lần nên lượng booking giãn ra cũng là điều bình thường ».Paris tăng cường kiểm traKhông phải chỉ không cho thuê được nhà với giá cao như họ mong muốn, nhiều chủ nhà, nhất là những nhà cho thuê du lịch trong Paris, còn có nguy cơ bị phạt nặng nếu bị thanh tra thành phố phát hiện vi phạm quy định, chẳng hạn về việc cho thuê nhà mà không khai báo, hay cho thuê nhà du lịch quá hạn mức thời gian 120 ngày/năm, nhà cho thuê du lịch không phải nơi ở chính …Trên thực tế, hiện nay chính quyền thành phố Paris đang tăng cường các đợt kiểm tra nhà cho thuê du lịch. Trong phóng sự của Baptiste Coulon, phát trên đài RFI Pháp ngữ ngày 14/05/2024, ông Jean David, vị thanh tra đã tuyên thệ với tòa thị chính Paris, cho biết trong một cuộc kiểm tra tại quận 1, trung tâm Paris :« Quý vị thấy trong hộp thư có một kiểu hộp đựng chìa khóa điển hình để du khách lấy chìa khóa nhà cho thuê (…) Như vậy, hoặc đây là nhà cho thuê du lịch hợp pháp và đã đăng ký, hoặc là nhà đầy đủ tiện nghi cho thuê nhưng không khai báo. Dựa trên dấu hiệu này, chúng tôi sẽ tiến hành kiểm tra để xem liệu họ có tuân thủ quy định hay không (…) Nếu họ cho thuê quá ngưỡng 120 ngày/năm, thì chúng tôi sẽ biết thông qua tổng kết của của các nền tảng, nhất là Airbnb, gửi đến cho chúng tôi, và rất may là chúng tôi đã có một thỏa thuận với cơ quan thuế khóa nên chúng tôi có thể hỏi họ xem nhà đó có phải là nơi ở chính của họ không ». Bà Barbara Gomes, cố vấn của tòa thị chính Paris, chuyên trách về giám sát giá cho thuê nhà và các nền tảng cho thuê nhà, cùng đi kiểm tra với thanh traBaptiste Coulon, giải thích :« Khi chúng tôi đi dạo quanh tòa nhà và cảm thấy căn hộ đó có lẽ không có người ở, nhưng rồi chúng tôi lại thấy có những người hàng xóm nói là nhà đó cứ có khách du lịch đến rồi đi, thì chúng tôi biết rằng sẽ phải điều tra (…) Chúng tôi muốn rằng Thế Vận Hội sẽ phải là một đợt lễ hội lớn mang tính đoàn kết, tương ái chứ không phải là cơ hội để một số chủ nhà không tuân thủ pháp luật để kiếm lời theo hướng làm ảnh hưởng đến những cư dân khác. Nhà ở không phải là một tài sản giống như các loại tài sản khác và đây cũng là thông điệp chúng tôi muốn gửi đi thông qua việc tăng cường các cuộc kiểm tra như thế này ». Miền nam Pháp và vùng biển Normandie « thắng cuộc »Trong khi các chủ nhà cho thuê du lịch ở vùng Paris phải hứng « gáo nước lạnh » từ Olympic thì cái nắng gió mùa hè của miền nam Pháp, nhất là các vùng biển Marseille, Nice, hay Bordeaux … lại bất ngờ hút khách, trở thành « bên thắng lớn ». Báo Le Figaro ngày 17/04 trích dẫn nhà sáng lập công ty Hostnfly, cho biết tỉ lệ nhà có người thuê tại vùng Côte d'Azur (miền nam Pháp) vào đầu tháng 08/2024 đã đạt 40% so với tỉ lệ 20% cùng kỳ năm ngoái, và chắc chắn điều này là có liên quan đến Olympic. Tương tự như vùng biển Côte d'Azur, vùng biển Normandie ở miền bắc cũng thu hút đông du khách. Có thể đó là nhóm du khách Paris muốn rời khỏi thủ đô đông đúc mùa Olympic, hoặc khách ngoại quốc đến Paris dự Thế Vận Hội và tranh thủ đi du lịch bởi vì vùng biển Normandie, nổi tiếng với những bãi biển đẹp bên những vách núi đá vôi sừng sững, đã đi vào không ít tác phẩm hội họa, lại nằm không xa thủ đô Paris.    

Những vụ bạo động bùng phát tại Nouvelle – Calédonie từ hôm 13/05/2024 buộc Paris phải ban hành tình trạng khẩn cấp và điều quân đội để tái lập trật tự. Dự án cải tổ Hiến pháp mở rộng thành phần cử tri được cho nguyên nhân chính. Nhưng đối với nhiều nhà quan sát, Nouvelle – Calédonie đang gánh chịu những « vết thương cũ chưa lành từ thời thuộc địa ». Nằm ở vùng Nam Thái Bình Dương, cách nước Pháp đến hơn 16 ngàn km, Nouvelle – Calédonie mang một số phận gần giống với Việt Nam : Cùng trở thành thuộc địa Pháp dưới thời hoàng đế Napoléon III. Nhưng theo nhà nhân chủng học Michel Naepels1, Nouvelle – Calédonie là một « thuộc địa không giống như bao thuộc địa khác ».Từ định cư tù nhân đến định cư tự doNgược dòng lịch sử, ngoài yêu cầu của các nhà truyền giáo Công Giáo, một trong những mục đích ban đầu của việc xâm chiếm quần đảo Nouvelle – Calédonie ngày 24/09/1853 là nhằm đảm bảo sự hiện diện của hải quân Pháp tại Thái Bình Dương trước thế thống trị của người Anh, vốn đã có mặt tại Úc và New Zealand.Nhưng khi biến Nouvelle – Calédonie bị biến thành thuộc địa hình sự ngoài biển thứ hai của đế quốc Pháp, sau Guyanne, vào năm 1863, số phận của Viên Sỏi, cách gọi khác của Nouvelle - Calédonie, xem như đã được định đoạt : Quần đảo này sẽ là thuộc địa định cư của Pháp.Theo thống kê, trong giai đoạn từ năm 1864 – 1897, gần 30 ngàn tù hình sự hay chính trị đã bị đày đến Nouvelle – Calédonie. Nhưng đến những năm cuối thế kỷ XIX, chính sách thuộc địa của Pháp tại Nouvelle – Calédonie có sự chuyển hướng : Từ định cư tù nhân chuyển sang định cư tự do.Nouvelle – Calédonie trở thành miền đất hứa cho những ai muốn tìm kiếm vận may đến mở trang trại chăn nuôi nhờ vào nguồn nhân công Kanak và Gia-va giá rẻ, hay hoạt động trong lĩnh vực khai thác mỏ, sử dụng chủ yếu nguồn lao động đến từ Việt Nam.Kế hoạch định cư nông thôn thuộc địa này dẫn đến việc tước quyền sở hữu hàng loạt của người Kanak ở đảo chính Grande Terre. Và nhất là việc thiết lập các khu bảo tồn các nhóm mà thực dân Pháp chỉ định là « bộ lạc » đã khiến người Kanak, dân bản địa đến sống tại Nouvelle - Calédonie từ hơn 3000 năm trước, trong một thời gian dài chịu cảnh giam hãm và bị đối xử phân biệt sắc tộc.   Sự hiện diện của người châu Âu và chính sách thuộc địa của Pháp đã làm cho dân số Kanak giảm mạnh từ 75-95% trong giai đoạn từ 1774 – năm James Cook phát hiện quần đảo – và 1920, do bệnh tật người châu Âu mang đến. Riêng trong giai đoạn 1853 – 1920, dân số Kanak giảm đến một nửa từ 55 ngàn người xuống còn 27 ngàn dân.Không giống như Việt Nam, giành được độc lập vào năm 1954 sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Nouvelle – Calédonie trở thành lãnh thổ hải ngoại Pháp từ năm 1946 với lời hứa được trao thêm quyền tự chủ. Tất cả các quy định phân biệt đối xử đối với người Kanak được hủy bỏ.Dù vậy, việc chính thức trở thành công dân Pháp hoàn toàn từ năm 1957 đã không giúp cải thiện điều kiện sống của người Kanak, do gánh nặng quá khứ thuộc địa là vô cùng lớn. Mối quan hệ giữa người Kanak hiện nay, chiếm đến 40% dân số, với hậu duệ những người di cư thuộc địa và tù nhân – còn được gọi là Caldoche (chiếm khoảng 25%) chưa bao giờ êm thắm. Nouvelle - Calédonie bị giằng xé giữa hai phe, những người Kanak đòi độc lập với phong trào Mặt trận Giải phóng Dân tộc Kanak và Xã hội (FLNKS) và phe chủ trương trung thành với chính phủ Pháp.Theo giới quan sát, cuộc xung đột hiện nay tại Nouvelle – Calédonie cho thấy quá trình phi thuộc địa hóa đã bị khép lại một cách tồi tệ, mà cột mốc khởi đầu cho quá trình này là thỏa thuận Matignon được ký kết 1988 giữa ông Jean-Marie Tjibaou, lãnh đạo FLNKS và Jacques Lafleur, lãnh đạo phe trung thành với mẫu quốc Pháp, dưới sự chủ trì của thủ tướng Michel Rocard sau bốn năm gần như nội chiến đẫm máu. Một thỏa thuận cho phép tái cân bằng kinh tế, đào tạo chuyên viên người Kanak… đã khiến lãnh đạo FLNKS, Jean-Marie Tjibaou trả giá đắt bằng chính sinh mạng của ông một năm sau đó.Thành phần cử tri : Cuộc đọ sức gay gắt giữa Kanak và CaldochePhải chăng tổng thống Macron đang lặp lại sai lầm của chính phủ Pháp trong những năm 1980 tìm cách áp đặt một quy chế mới cho quần đảo Nam Thái Bình Dương, nhưng bị phe đòi độc lập phản đối mạnh mẽ ? Việc ông Macron kiên quyết thông qua cải cách thành phần cử tri đã bị người Kanak chỉ trích là một nỗ lực tái thuộc địa, vi phạm tinh thần thỏa thuận Nouméa được ký năm 1998 dưới sự chủ trì của thủ tướng Lionel Jospin.Văn bản này quy định việc thành lập hai thành phần cử tri đặc biệt tại Nouvelle – Calédonie. Thứ nhất, đối với tất cả các cuộc bầu cử lớn như bầu cử tổng thống, bầu cử châu Âu, chính quyền xã …, tất cả các cư dân trên đảo được bảo đảm toàn vẹn quyền hạn công dân. Thành phần thứ hai hạn hẹp hơn chỉ áp dụng cho bầu cử cấp tỉnh và Nghị viện (Congrès) Nouvelle - Calédonie. Theo đó, chỉ có những người định cư ở đảo trên 10 năm và tính từ năm 1998 mới được quyền tham gia bầu cử. Điều này có nghĩa là khoảng 1/5 số người sinh sống tại Nouvelle – Calédonie hiện nay không được quyền tham gia bầu cử chính quyền tỉnh và cơ quan hành pháp của Nouvelle – Calédonie.Đối chiếu với nguyên tắc lá phiếu phổ thông, quy định hạn chế thành phần cử tri trong thỏa thuận là một sự phá lệ cho Nouvelle – Calédonie. Sự phá lệ này chỉ mang tính tạm thời và chuyển tiếp, theo yêu cầu của phe đòi độc lập đại diện cho người bản địa Kanak. Những người này muốn hạn chế sức ép cử tri đến từ mẫu quốc và nhiều đảo khác của Pháp ở Thái Bình Dương, nhất là từ Wallis và Futuna, vốn dĩ chống đối độc lập.Theo đánh giá từ nhà báo độc lập Joseph Confavreux, cộng tác với trang mạng Médiapart, văn bản Nouméa là một trong số thỏa thuận tốt nhất của nền Cộng Hòa Pháp. Trên đài phát thanh France Culture, ông giải thích :« Đây cũng là văn bản đầu tiên Cộng hòa Pháp thừa nhận thực tế thuộc địa, nhưng nói rằng “đã đến lúc phải thừa nhận những bóng đen của thời kỳ thuộc địa, ngay cả khi nó không thiếu ánh sáng”. Nghĩa là, người ta không có ý định ném một trong hai dân tộc, dù là người bản địa hay người đến từ Pháp quốc, xuống biển. Chúng ta thực sự có ý tưởng xây dựng những điều kiện cho một vận mệnh chung. Nhưng điều này đòi hỏi thời gian, sự nhạy cảm, một cuộc đối thoại, không may đã bị sụp đổ trong những tuần gần đây, thậm chí trong những tháng gần đây. »Ba cuộc trưng cầu dân ýĐối với phe trung thành, việc đóng băng thành phần cử tri ngày nay không còn ý nghĩa do việc chọn lựa độc lập đã bị từ chối trong ba lần bỏ phiếu trưng cầu dân ý : 2018 (56,7%), 2020 (53,3%) và 2021 (96,50% nói Không nhưng tỷ lệ tham gia bầu cử là chưa đến 50%). Theo lập luận của phe trung thành, giai đoạn chuyển tiếp mà thỏa thuận Nouméa mở ra đã khép lại.Đây cũng là điểm mà chính phủ tổng thống Macron bị chỉ trích mạnh mẽ. Thỏa thuận Nouméa năm 1998 dự trù tổ chức trưng cầu dân ý về quyền tự quyết cho hòn đảo. Trong khuổn khổ thỏa thuận, đôi bên đồng ý tổ chức cuộc bỏ phiếu đầu tiên vào năm 2018 và nếu sau hai lần nói « Không », một cuộc bỏ phiếu lần ba sẽ được tiến hành. Các cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức theo nhịp hai năm một kỳ.Tuy nhiên, vào tháng 2/2021, bộ trưởng phụ trách các vùng lãnh thổ Hải ngoại lúc bấy giờ là ông Sebastien Lecornu, giờ là bộ trưởng Quân Lực Pháp, đã thông báo cuộc tham vấn lần ba diễn ra ngày 12/12/2021, bất chấp lời hứa của thủ tướng Edouard Philippe không tổ chức bỏ phiếu trong giai đoạn giữa tháng 9/2021 và cuối tháng 8/2022.Sự thiếu vắng đồng thuận này đã dẫn đến quyết định tẩy chay của phe đòi độc lập, vốn dĩ đã đề nghị hoãn bỏ phiếu vì lý do dịch bệnh Covid-19. Người Kanak hứng chịu nhiều thiệt hại nhân mạng và đang trong mùa tang lễ theo tập tục. Nhưng đề nghị này đã bị Paris bác bỏ.Trả lời báo 20 Minutes ngày 11/12/2021, ông Mathias Chauchat, giáo sư luật công trường đại học Nouvelle – Calédonie, cho rằng thái độ cứng rắn của Paris là một sai lầm khi « tổ chức tham vấn về quyền tự quyết của đất nước mà không có sự tham dự của người dân thuộc địa ». Do vậy, cuộc trưng cầu dân ý này là vô nghĩa.Cũng theo giải thích của ông, cuộc trưng cầu dân ý diễn ra vào một thời điểm tế nhị cho phe trung thành : « Nouvelle – Calédonie đang mất từ 2000-3000 dân châu Âu mỗi năm vào thời điểm này, trong khi ngược lại, người Kanak ghi nhận có thêm từ 3000-4000 cử tri mới mỗi năm nhờ vào dân số trẻ, đang dần dần đến tuổi bỏ phiếu. »Paris đánh giá thấp tầm quan trọng của hồ sơGiờ đây, dưới sức ép của phe trung thành, chính phủ Pháp kiên quyết bằng mọi giá sửa đổi Hiến pháp, mở rộng thêm thành phần cử tri bất chấp các cảnh báo, khi vẫn duy trì thời hạn 10 năm định cư, nhưng tính từ năm 2014 so với yêu cầu từ năm 1998 trong thỏa thuận Nouméa.Cải cách dự trù sẽ có hiệu lực cho cuộc bầu cử cấp tỉnh sắp tới, ban đầu được dự kiến vào tháng 5/2024, nhưng nay đã bị hoãn. Nhưng đối với phe đòi độc lập, hành động này của chính quyền trung ương là một lời « tuyên chiến », một hành động thiên vị, theo như phân tích từ nhà nhân chủng học Benoit Trepied trên đài RFI Pháp ngữ ngày 12/04/2024.« Cuộc cải cách này sẽ sửa đổi sâu sắc sự cân bằng bầu cử và nhân khẩu học của đất nước, vì biết rằng trên thực tế, ý nghĩa thực sự của sự hạn chế cử tri này là quá trình phi thực dân hóa đang diễn ra ở Nouvelle - Calédonie. Nghĩa là, vì Nouvelle - Calédonie là một thuộc địa định cư và vẫn còn như thế ở một số khía cạnh nhất định, nên dân số bản địa thuộc địa chỉ chiếm thiểu số. Và do vậy, kết quả của các cuộc đàm phán chính trị, của các cuộc đối đầu, v.v., là chúng ta hạn chế thành phần cử tri sao cho người dân bản địa không bị nhấn chìm trong dòng cử tri, mà còn có thể chia sẻ quyền tự quyết của mình với những người đã ở đó từ lâu, người Calédonie. Chính vì điều này mà người ta đã lập ra một dự án công dân Nouvelle - Calédonie. Nhưng tất cả những điều này đang gặp vấn đề do mong muốn thay đổi thành phần cử tri của chính phủ. »Ngoài ra, phe đòi độc lập còn chỉ trích chính phủ tổng thống Macron đã đánh giá thấp tầm mức của vụ việc khi giao quyền xử lý hồ sơ cho bộ trưởng Nội Vụ, thay vì là phủ thủ tướng như thông lệ. Romuald Pidjot, trợ lý thư ký cho Liên hiệp Cadolénie, trên đài France Culture giải thích :« Theo truyền thống, thủ tướng là người xử lý hồ sơ. Sự thay đổi này được coi là không tính đến tầm quan trọng của hồ sơ. Chúng tôi luôn nói rằng Nouvelle - Calédonie là một vấn đề phải được xử lý ở cấp độ luật pháp quốc tế. Vì vậy, người đối thoại của chúng tôi phải là thủ tướng. Khi chúng ta thay đổi người đối thoại này và đưa Bộ trưởng Nội vụ vào, điều đó giống như nói rằng Nouvelle - Calédonie là một vấn đề nội bộ. Nouvelle - Calédonie là lãnh thổ của Pháp. Và như vậy, chúng ta đang tiếp cận chủ đề này một cách rất tệ hại ».Bị chỉ trích là vừa « châm lửa đốt nhà vừa chữa cháy » từ phe đối lập, hay « nỗ lực tái thuộc địa Nouvelle – Calédonie » từ phe đòi độc lập, tổng thống Macron hôm 22/05/2024 đã bất ngờ công du Nouvelle – Calédonie. Làm thế nào nối lại đối thoại trong khi niềm tin đã tan vỡ ? Đây sẽ là một bài toán khó cho ông Macron !

Tăng cường giải tỏa các trại tạm cư ở vùng Paris, di dời dân nhập cư và người vô gia cư đến các vùng khác, chính phủ Pháp bị nhiều hiệp hội tố cáo « thanh lọc xã hội », đẩy những người yếu thế, dễ bị tổn thương đi xa thủ đô để che giấu cảnh bần hàn trên đường phố, làm sạch đẹp bộ mặt Paris, trước thềm Thế Vận Hội Mùa Hè 2024. Liên Hiệp « Mặt trái của tấm huy chương » (Le revers de la médaille) ghi nhận các gia đình có con nhỏ cũng không phải là ngoại lệ. Liên Hiệp « Mặt trái của tấm huy chương » quy tụ 80 hiệp hội thiện nguyện, hỗ trợ người nhập cư, trong đó có những tổ chức nổi tiếng tại Pháp như Médecins du Monde, Secours catholique, Action contre la faim, Emmaüs …Thế Vận Hội là lý do chính ? Ông Paul Alauzy, điều phối viên về theo dõi tình hình sức khỏe của tổ chức Médecin du Monde, phát ngôn viên Liên Hiệp« Mặt trái của tấm huy chương » (Le revers de la médaille) nhấn mạnh trong chương trình tranh luận « Thế Vận Hội sẽ dẫn đến một sự suy thoái xã hội ? » trên đài RFI Pháp ngữ ngày 26/03 :« Dùng từ ngữ như vậy (thanh lọc xã hội - nettoyage social) là nặng nề, nhưng xét đến số phận của những cá nhân đã bị đối xử tệ như vậy từ nhiều tháng nay ở Paris, ở vùng Île-de-France, tôi nghĩ rằng những từ ngữ này đã truyền tải đầy đủ ý nghĩa. Rõ ràng là có những vụ tấn công nhắm vào khu vực của những người đang trong tình cảnh bấp bênh ở Paris, hoặc là trên đường phố, hoặc là trong những khu nhà tạm và việc này xảy ra khắp vùng Ile-de-France (Paris và vùng phụ cận). Từ cách nay nhiều tháng, chúng tôi thấy là đã có những chính sách ngược đãi những người dễ bị tổn thương nhất trong xã hội chúng ta và những người đang sống trên đường phố, không nhà cửa. Và nay, chúng tôi thấy có sự tăng tốc, những phương pháp mới, và chúng tôi cũng thấy có những sự kiện mới đang diễn ra nhằm vào những người sống lang thang trên đường phố. Chúng tôi đã đọc và tìm hiểu tài liệu. Chuyện này hoàn toàn có liên quan đến việc Thế Vận Hội được tổ chức và sắp diễn ra. Chẳng hạn, Nhà nước đã triển khai một hệ thống trung tâm tiếp đón (SAS) mới cấp vùng. Việc dỡ bỏ lán trại, giải tỏa các khu tạm cư ở Paris đã diễn ra từ nhiều năm nay, nhưng từ khoảng gần một năm trở lại đây, ngay từ khi có các chuyến xe khách được điều đến để sơ tán những người sống ở các khu tạm cư nghèo khổ, khốn cùng đó, thì chúng tôi thấy những người này đều được đưa ra khỏi vùng Ile-de-France. Giải pháp lập khu tạm cư ngay tại vùng Paris hầu như không còn tồn tại. Điều này là có liên quan đến việc tổ chức Thế Vận Hội ». Chính quyền Pháp bị chỉ trích về nhiều điểmChính phủ Pháp đã bác bỏ điều mà các hiệp hội nhân quyền gọi là sự « thanh lọc xã hội » trước thềm Olympic. Theo chính quyền Macron, chiến dịch di dời, giải tỏa này chỉ nhằm giảm tải cho Paris. Đồng thời, việc phân bổ di dân về các tỉnh cũng tạo thuận lợi cho việc giải quyết các thủ tục hành chính cho họ.Thực ra, việc giải tỏa các khu tạm cư trái phép không phải chuyện bây giờ mới xảy ra ở Paris và vùng phụ cận. Le Monde ngày 11/04 trích báo cáo của Collectif Accès au droit, theo đó rất khó để khẳng định mối liên hệ giữa chiến dịch giải tỏa khu tạm cư, cưỡng chế di dân rời đi, với việc tổ chức Thế Vận Hội. Trên thực tế, từ trước tới nay, sở Cảnh sát vùng Paris vẫn thường có những chiến dịch quy mô lớn như vậy, nhưng Collectif Accès au droit cũng khẳng định xu hướng gia tăng mạnh chiến dịch giải tỏa. Đã có 33 vụ ở nội đô Paris giai đoạn từ tháng 04/2023 đến giữa tháng 03/2024, so với 19 vụ so với cùng kỳ năm trước. Collectif Accès au droit là đài quan sát về tình trạng vi phạm nhân quyền, không tiếp đón và nạn bạo lực của cảnh sát nhắm vào di dân đang phải sống lang thang trên đường phố Paris.Chính quyền Pháp bị chị trích về cách thức tiến hành giải tỏa khu tạm cư, chẳng hạn là vào ban đêm khi mọi người đang ngủ, với sự tham gia của hàng trăm cảnh sát. Chính quyền cũng bị lên án về việc thiếu thông tin minh bạch, không quy hoạch các trung tâm đón tiếp người nhập cư (SAS) ngay tại vùng Paris mà chỉ lập « các trung tâm đón tiếp cấp vùng » ở những nơi xa Paris, gây khó khăn cho người nhập cư về việc tìm công việc, phải làm lại các thủ tục hành chính ở nơi mới … thậm chí nhiều tổ chức hỗ trợ di dân còn tố đây là « cái bẫy hành chính » mà chính quyền giăng ra.Cách thu xếp, bố trí nơi tạm cư mới, phân bổ người bị di dời từ Paris về các trung tâm tiếp đón cấp vùng cũng bị cho là mang tính cưỡng chế, áp đặt một chiều. Le Monde ngày 20/03 cho biết trên toàn quốc có 10 trung tâm đón tiếp cấp vùng, được Nhà nước lập hồi tháng 04/2023. Theo báo 20 minutes ngày 03/03, người nhập cư không được lựa chọn, thậm chí khi lên xe cũng không biết mình sẽ được đưa đến đâu, được tiếp đón thế nào.Những người bị di dời phải đứng trước lựa chọn, hoặc là phải lên xe để đi đến trung tâm ở các tỉnh theo sự phân bổ của Nhà nước, hoặc là sẽ không được bố trí chỗ ở tạm nữa. Nhưng thời gian họ được phép ở lại một trung tâm đón tiếp cấp vùng nào đó cũng chỉ kéo dài tối đa 3 tuần. Sau đó, họ đi đâu về đâu, sẽ tiếp tục được hỗ trợ thế nào ? Thông tin chính sách về lâu dài của Nhà nước Pháp bị xem là chưa đầy đủ, mù mờ.Theo Liên Hiệp« Mặt trái của tấm huy chương », nhiều di dân sau khi chuyển đến các khu tiếp đón ở tỉnh, lại đành rời đi khi chưa hết 3 tuần theo quy định vì điều kiện ở đó không phù hợp, cho dù điều này sau đó sẽ khiến họ gặp rắc rối trong quá trình làm thủ tục hợp pháp hóa giấy tờ hoặc đề nghị được bố trí nơi tạm cư mới. Chính quyền Paris : Trách nhiệm lập nơi ở khẩn cấp là của Nhà nướcVề trách nhiệm của Paris, thành phố đăng cai tổ chức Thế Vận Hội, cũng trên đài RFI Pháp ngữ, bà Léa Filoche, trợ lý của đô trưởng Paris, người chuyên trách về tương trợ, chỗ ở khẩn cấp và bảo vệ người tị nạn, chống bất bình đẳng, khẳng định việc giải tỏa các khu tạm cư không phải do chính quyền thành phố triển khai mà là do sở cảnh sát cấp vùng Paris thực hiện. Chính quyền Paris cũng không có thẩm quyền trong việc lập các khu tạm cư khẩn cấp và phân bổ di dân, mà đây là việc của chính quyền trung ương.Và chính trợ lý của đô trưởng Paris cũng muốn công việc quản lý này phải do Nhà nước thực hiện. Bởi vì theo bà có như vậy thì chính sách tiếp đón di dân mới công bằng và thống nhất trên toàn quốc, tránh tình trạng do chính quyền địa phương thuộc đảng phái chính trị khác nhau mà chính sách đón tiếp di dân cũng mang tính vùng miền. Vả lại, chính quyền thành phố không tìm cách che đậy, giấu giếm cảnh sống khốn khổ, đáng buồn mà bà xem là một phần của cuộc sống đời thường ở Paris :« Trước hết, Paris là một thành phố rất thường xuyên tổ chức các sự kiện cấp quốc gia, thậm chí là các sự kiện tầm vóc quốc tế. Trên thực tế, chúng tôi biết cách thực hiện, bởi vì chúng tôi biết những người vô gia cư trên đường phố, chúng tôi biết cách nói chuyện với họ, chúng tôi có các đội đi tuần, gặp gỡ, nói chuyện để tìm hiểu và giúp đỡ người vô gia cư, chúng tôi có các phương tiện, những nhân viên chuyên nghiệp và các tình nguyện viên tiếp xúc hàng ngày với người vô gia cư. Việc tổ chức một sự kiện tầm vóc toàn cầu theo cách để nó diễn ra cùng với một cuộc sống vốn tồn tại như trong đời thực ở Paris, cũng như trong đời thường ở thủ đô mọi nước khác, nơi có những người rất giàu có, sống sung sướng và cũng có cả những người rất nghèo, sống buồn khổ, không phải là việc quá phức tạp.Trái lại, điều mà thị trưởng Paris ủng hộ, là Thế Vận Hội và Thế Vận Hội dành cho người khuyết tật phải hòa vào đời thường, theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Cả hai bên đều có chỗ đứng của mình. Chúng tôi không phải người quyết định tổ chức những hoạt động « thanh lọc », không giải tỏa, hay buộc mọi người phải rời đi, bất kể thế nào … Mọi hoạt động phải được tổ chức xoay quanh mọi người, các nhu cầu của họ, theo mục tiêu mà chúng tôi đề ra là bảo đảm chất lượng các dịch vụ của chúng tôi ».Bà Léa Filoche, trợ lý của đô trưởng Paris, không chỉ phản đối chiến dịch bị xem là « vô hình hóa » sự tồn tại của người nhập cư, mà đặc biệt chỉ trích việc nhiều quan chức Nhà nước trung ương đến phối hợp với Paris để quản lý người nhập cư lại cho rằng chính việc hỗ trợ di dân lại càng khiến nạn nhập cư bất hợp pháp thêm nghiêm trọng : « Tôi muốn nói đến hai điều vượt xa cả việc khiến những người này trở nên vô hình. Đó là đầu óc tưởng tượng của một số người của Nhà nước và có tính truyên truyền. Điều khiến tôi lo ngại hơn cả chính vấn đề vô hình hóa người nhập cư, là tư tưởng cực hữu cho rằng các trợ cấp xã hội, trợ cấp gia đình hoặc hỗ trợ nhà ở lại chính là những biện pháp mời gọi, thu hút người nhập cư nước ngoài. Đã có những của Nhà nước đến giải thích trực tiếp với chúng tôi là càng tạo nhiều chỗ ở, càng có nhiều điểm phân phát thực phẩm, càng cải thiện điều kiện tiếp đón người nhập cư thì sẽ càng có thêm nhiều người đến. Đấy là những phát biểu mang tính chính trị. Thế nhưng, chúng tôi lo ngại về việc trong khi chúng tôi đang tranh đấu để bảo vệ nhân phẩm, tính nhân văn, tình nhân đạo, thì lại có những người của Nhà nước đến nói với chúng tôi rằng chính vì chúng tôi làm như vậy nên mới có nhiều người nhập cư hơn. Và tôi rất lo lắng vì họ không chỉ dừng ở lời nói mà còn biến điều đó thành chính sách công. Nhà nước đã từ chối cho phép có trung tâm tiếp đón (SAS) ở vùng Île-de-France (Paris và vùng phụ cận), bởi vì họ tin rằng ngày nay chính vì điều kiện dễ chịu, thoải mái... nên di dân mới đổ về Paris. Chẳng ai lại đi nửa vòng Trái đất chỉ để được phân phát thức ăn phía dưới đường tàu điện trên cao, bến Stalingrad, hoặc để ngủ trong phòng tập thể dục thể thao ở quận 11 của thành phố Paris. Không ai muốn như vậy hết. Khi mọi người đã đến đây rồi thì chính sách của Nhà nước cũng phải phản ánh được thực tế xã hội của đất nước. Có những người không có chỗ ở, dù họ có giấy tờ hợp pháp hay không, dù họ có phải người nhập cư hay không, chúng ta cũng phải tìm ra giải pháp phù hợp với họ ».Vòng luẩn quẩn không hồi kết ?Thiếu biện pháp hỗ trợ lâu dài hiệu quả và các giải pháp triệt để khác từ chính quyền, những người vô gia cư bị giải tán khỏi một khu tạm cư bất hợp pháp nào đó lại tìm đến khu tạm cư bất hợp phát mới. Theo La Croix ngày 17/04/2024, 450 người nhập cư đã phải rời khỏi một khu tạm cư bất hợp pháp vốn là một tòa nhà bỏ hoang ở Vitry-sur-Seine, ngoại ô đông nam Paris. Tòa nhà này thực chất từng là trụ sở của một công ty xe bus, sau khi bị bỏ hoang cách nay 3 năm, đã dần dần bị hàng trăm người từ những khu tạm cư bất hợp pháp bị giải tỏa khác chuyển đến ở trái phép.Vậy đâu là giải pháp nên hướng tới ? Trợ lý đô trưởng Paris, chuyên trách chỗ ở khẩn cấp và bảo vệ người tị nạn, đề xuất chuyển những tòa nhà bị bỏ hoang thành khu tạm cư hợp pháp có quy hoạch và được quản lý, tránh tình trạng di dân, người vô gia cư tự phát chiếm giữ tập thể các khu nhà này, để rồi lại bị giải tỏa, tạo thành cái vòng luẩn quẩn không hồi kết.  Trước mắt, liên quan đến Thế Vận Hội Mùa Hè 2024, nhiều hiệp hội đề xuất Nhà nước lập « cơ sở nhân đạo » đón tiếp di dân tương tự như đã tiếp đón những người Ukraina được sơ tán khi chiến tranh mới nổ ra.Dung hòa được việc tổ chức Thế Vận Hội, duy trì an ninh trật tự và bảo vệ hình ảnh của một Paris tráng lệ để đón hàng chục triệu du khách quốc tế, đồng thời bảo đảm đối xử nhân đạo với di dân, người vô gia cư, nhóm người được coi là yếu thế, dễ bị tổn thương, dường như không phải là việc dễ dàng. Nhất là khi chỉ còn 3 tháng nữa là đến ngày khai mạc sự kiến thể thao lớn nhất hành tinh …

Ngày 28/03/2024, Nga, thành viên thường trực Hội Đồng Bảo An, đã phủ quyết việc triển hạn công tác của ủy ban chuyên gia của Liên Hiệp Quốc, có nhiệm vụ giám sát các lệnh trừng phạt Bắc Triều Tiên. Trong cuộc bỏ phiếu này, Trung Quốc đã vắng mặt. Theo nhiều nhà phân tích, sự việc dự báo một tương lai « đen tối » cho việc thực thi các lệnh trừng phạt Bình Nhưỡng. Chuyện gì đã xảy ra ?Từ năm 2006, Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đã ban hành các lệnh trừng phạt Bắc Triều Tiên do nước này vẫn tiền hành các chương trình chế tạo vũ khí hạt nhân. Những biện pháp đó đã được siết chặt hơn vào năm 2016 và 2017. Tuy nhiên, sau khi Bình Nhưỡng thử vũ khí hạt nhân lần thứ hai vào năm 2009, một nhóm chuyên gia đã được thành lập – với sự hỗ trợ từ Nga và Trung Quốc – để giám sát và báo cáo mọi hành động vi phạm lệnh cấm vận của Bắc Triều Tiên.Theo thông lệ, nhiệm vụ của hội đồng chuyên gia này hết hạn vào cuối tháng Tư hàng năm và năm nay, Nga đã dùng quyền phủ quyết, ngăn chặn việc triển hạn. Trung Quốc, đồng minh quân sự duy nhất và cũng là đối tác thương mại lớn nhất của Bắc Triều Tiên, đã bỏ phiếu trắng. Bắc Kinh và Matxcơva một mặt phủ nhận vi phạm các lệnh trừng phạt, mặt khác ủng hộ việc dỡ bỏ một số lệnh cấm hiện có đối với Bình Nhưỡng, đồng thời đổ lỗi cho phương Tây đã làm trầm trọng thêm các căng thẳng.Theo AFP, Nga đã hành động như vậy vào lúc, đầu tháng 3/2024, trong một báo cáo dài 600 trang, ủy ban chuyên gia nhấn mạnh rằng Bắc Triều Tiên tiếp tục « vi phạm các lệnh trừng phạt của Hội Đồng Bảo An », khi phát triển chương trình hạt nhân, thử nghiệm tên lửa đạn đạo, vi phạm các biện pháp trừng phạt hàng hải và các hạn chế nhập khẩu dầu lửa. Ngoài ra, ủy ban chuyên gia cho biết họ đang điều tra các cáo buộc về việc chuyển giao vũ khí giữa Matxcơva và Bình Nhưỡng, vi phạm các lệnh cấm vận. Mỹ và Hàn Quốc khẳng định Bắc Triều Tiên đã vận chuyển một lượng lớn vũ khí đến Nga để sử dụng trên chiến trường Ukraina.Vì sao Nga phủ quyết ?Hành động này của Nga đã bị các nước phương Tây đồng loạt lên án là có nguy cơ gây ra những hệ quả nghiêm trọng cho việc « thực thi các nghị quyết của Hội Đồng Bảo An và đối phó với những hành động gây bất ổn » của Bình Nhưỡng, đồng thời « đe dọa đến cơ chế chống phổ biến hạt nhân » của quốc tế.Đại sứ Hàn Quốc bên cạnh Liên Hiệp Quốc Hwang Joon Kook đã có những chỉ trích mạnh mẽ, ví quyền phủ quyết của Nga với việc « phá hủy một camera giám sát để tránh bị bắt quả tang ». Sự việc cũng khiến Seoul thất vọng và cảm thấy « toát mồ hôi lạnh, vốn dĩ hy vọng vào khả năng hợp tác nhiều hơn một chút từ phía Matxcơva và Bắc Kinh », theo như quan sát từ nhà địa chính trị học Olivier Guillard với RFI Tiếng Pháp.Sự việc diễn ra trong bối cảnh những năm gần đây Matxcơva và Bình Nhưỡng tỏ dấu hiệu xích lại gần nhau hơn, nhất là từ khi Nga bị phương Tây trừng phạt vì cuộc chiến xâm lược Ukraina. Một số nhà quan sát cho rằng đây có thể là cách Nga phản đối các biện pháp trừng phạt của phương Tây nhắm vào Nga thông qua Bắc Triều Tiên.Trước các chỉ trích từ Mỹ và các nước đồng minh, đại sứ Nga bên cạnh Liên Hiệp Quốc Vassily Nebenzia đã phản bác, cáo buộc « công việc của hội đồng này ngày càng bị biến thành một công cụ có lợi cho cách tiếp cận của phương Tây », bằng cách « đưa lại các thông tin sai lệch, phân tích các tiêu đề báo chí cũng như hình ảnh kém chất lượng ».Thế nhưng, theo những người ủng hộ việc duy trì ủy ban chuyên gia, chính Nga và Trung Quốc đã ngăn chặn hay tìm cách che giấu những phát hiện bất lợi. Một cựu thành viên cấp cao, xin ẩn danh với Reuters vì tính chất nhạy cảm ngoại giao, cho biết :« Báo cáo mới nhất rất thú vị, bởi vì tuy chúng đi sâu vào một số chi tiết hữu ích về tài chính và lao động ở nước ngoài, Trung Quốc hầu như không được đề cập đến. Nếu quý vị đang nói về việc vi phạm các biện pháp trừng phạt mà không nhắc đến Trung Quốc, thì điều đó thực sự không phải là sự phản ảnh đủ mức chính xác về những gì đang thực sự diễn ra. »Hồi kết cho cơ chế giám sát trừng phạt ?Cũng theo cựu thành viên này, các báo cáo của ủy ban tuy giống như một bản tóm tắt toàn diện, nhưng chỉ là một phần nhỏ trong một câu đố lớn hơn, thường bị bỏ sót một số phần quan trọng nhất.Trả lời AFP, Yu Hwan Koh, cựu chủ tịch Viện Thống Nhất Quốc Gia Hàn Quốc, nhận xét : « Có thể nói Nga đã tỏ ra sẵn sàng dành cho Bắc Triều Tiên một số phạm vi hoạt động nhất định khi thực thi quyền phủ quyết về các lệnh trừng phạt ở cấp độ Liên Hiệp Quốc. Nga và Bắc Triều Tiên hợp tác bởi sự cần thiết, bằng cách trao đổi một sự hợp tác quân sự và hỗ trợ kinh tế mà Bắc Triều Tiên đang cần. »Phải chăng lá phiếu phủ quyết của Nga đã đặt dấu chấm hết cho cơ chế trừng phạt Bắc Triều Tiên ? Nhà địa chính trị học, Olivier Guillard, trả lời RFI Pháp ngữ, tin rằng quyết định này của Nga chưa hẳn là hồi kết cho cơ chế giám sát thực thi lệnh trừng phạt: « Trong một chừng mực nào đó, cơ chế này vẫn sẽ tồn tại, mọi thứ sẽ không bị dỡ bỏ. Ngược lại, điều hiển nhiên là người ta phải chấp nhận một thực tế : Bắc Triều Tiên đã thuyết phục được Nga ít chú ý hơn đến cơ chế này và nhất là đến Bình Nhưỡng ».Đương nhiên, việc cơ chế giám sát bị giải thể có thể dẫn đến một sự hợp tác ba bên chặt chẽ hơn giữa Mỹ – Nhật – Hàn. Các bằng chứng về vi phạm lệnh trừng phạt vẫn có thể được công bố ra công chúng. Hugh Griffiths, cựu giám đốc ủy ban chuyên gia và hiện là cố vấn về các lệnh trừng phạt, nhận định với Reuters rằng « các ngân hàng và công ty bảo hiểm trên thế giới vẫn dựa vào các báo cáo độc lập để phong tỏa các tài khoản có liên quan đến mạng lưới trốn tránh lệnh trừng phạt của Triều Tiên ở nước ngoài, nên các báo cáo của cơ chế này vẫn tiếp tục được công bố. »Tương lai « đen tối » cho việc thực thi lệnh trừng phạt ?Vẫn theo Hugh Griffiths, quyền phủ quyết của Nga cho thấy Matxcơva không muốn việc mua trái phép tên lửa đạn đạo và đạn pháo của Bắc Triều Tiên bị một cơ quan của Hội Đồng Bảo An báo cáo. Điều này cũng có nghĩa là « Vladimir Putin sẽ tăng cường hợp tác về tên lửa đạn đạo và phá bỏ lệnh cấm vận đối với chế độ Bình Nhưỡng ».Hành động này của Nga đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cơ chế trừng phạt Bắc Triều Tiên. Kể từ giờ sẽ không có lệnh trừng phạt mới nào ở cấp độ Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc trong môi trường địa chính trị hiện tại. Gánh nặng cũng sẽ gia tăng cho những nước nào phải thực thi lệnh trừng phạt, cụ thể là Mỹ và các nước đồng minh.Về điểm này, ông Yu Hwan Koh giải thích thêm với AFP: « Các nước khác nhau có nghĩa vụ phải tuân thủ nghị quyết liên quan đến lệnh trừng phạt nhắm vào Bắc Triều Tiên, vì vậy có thể nói rằng bản thân các lệnh trừng phạt vẫn được giữ nguyên. Tuy nhiên, sẽ khó có thể xác nhận những lệnh trừng phạt đó được thực hiện một cách trung thực. »Quyền phủ quyết của Nga rõ ràng đã mang đến cho Bình Nhưỡng những lợi ích ngoại giao hiếm có, một tín hiệu mạnh mẽ cho lãnh đạo Kim Jong Un, theo như phân tích của chuyên gia Olivier Guillard với RFI Tiếng Pháp :« Tại Bình Nhưỡng, họ chắc chắn cảm thấy có thể tuyên bố "chúng ta sẽ có thể tiếp tục làm ăn với chế độ Nga", cụ thể là trao đổi hay gởi hàng ngàn, hàng chục ngàn container vũ khí, đạn dược cho quân đội Nga. Đổi lại, họ sẽ có được kỹ nghệ đạn đạo hay những kỹ thuật tiên tiến để mà Bình Nhưỡng có thể tiếp tục theo đuổi cuộc chạy đua điên cuồng về tên lửa đạn đạo và hạt nhân ».Tập Cận Bình và nỗi lo về quan hệ Nga – TriềuBài phân tích trên trang Nikkei Asia (04/04/2024) còn chỉ ra rằng, mối quan hệ giữa Vladimir Putin và Kim Jong Un không chỉ mang tính chất giao dịch, mà còn là một mệnh lệnh chiến lược rõ ràng để hợp tác cùng nhau. Ở cấp độ vĩ mô, hai quốc gia này cùng với Trung Quốc và Iran tìm cách tạo ra một khối chính trị, kinh tế và an ninh, thay thế cho trật tự tự do, dựa trên những luật lệ, do phương Tây lãnh đạo. Việc Bắc Triều Tiên và Nga nằm trong số những quốc gia bị trừng phạt nặng nề nhất, đã tạo thêm một lô-gic cho sự hợp tác của đôi bên.Ngoài ra, còn có một số lợi ích địa chiến lược không thể phủ nhận đối với Bắc Triều Tiên trong việc giữ chân Hoa Kỳ sa lầy ở Ukraina, trong khi Bình Nhưỡng thu hút sự chú ý bằng cách chế tạo tên lửa và các chương trình hạt nhân. Tương tự, Matxcơva có lợi trong việc khiến Washington phải lo lắng về tình hình bán đảo Triều Tiên nhằm giảm bớt sự tập trung chặt chẽ của Mỹ tại Ukraina. Có thể nói, quỹ đạo hiện tại của mối quan hệ Nga – Triều là hoàn toàn bất lợi cho Mỹ và các đồng minh.Dù vậy, Nikkei Asia vẫn có chút lạc quan tin rằng, trong ván cờ này, Washington chưa hẳn là mất tất cả. Trong mối quan hệ phiêu lưu này với Bình Nhưỡng, dường như tổng thống Nga cũng phải cẩn trọng  trong việc hỗ trợ chế tạo vũ khí cho chế độ Kim Jong Un, đặc biệt là trong lĩnh vực hạt nhân, e ngại rằng ông có thể vô tình chọc tức Tập Cận Bình, vốn dĩ chỉ muốn hòa bình và ổn định ở Đông Bắc Á.Điều này giải thích vì sao cho đến nay, Tập Cận Bình vẫn do dự trong việc cung cấp hỗ trợ quân sự đáng kể cho Nga tại Ukraina và tránh ủng hộ các chương trình hạt nhân cũng như tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên. Thế nên, theo báo Pháp Le Figaro ngày 02/04/2024, Tập Cận Bình trong chiến lược cường quốc hòa bình của ông đang theo dõi sát mối quan hệ ngoại giao và những lời đồn thổi về cuộc gặp thượng đỉnh Vladimir Putin – Kim Jong Un. Tờ báo đặt câu hỏi : « Liệu Vladimir Putin có sẽ đến Bắc Kinh trước khi đến Bình Nhưỡng hay không ? »Về phần mình, Kim Jong Un phải phân bổ số đạn dược gởi đến Nga để bảo đảm năng lực quân sự sẵn sàng chiến đấu với Hàn Quốc và Mỹ nếu có xảy ra xung đột.Do đó, mối quan hệ đối tác chiến lược giữa Nga và Bắc Triều Tiên khó có thể mang tính quyết định đối với cả hai bên. Tuy nhiên, vào thời điểm này, cùng với quyền phủ quyết của Nga, bất kỳ tiến bộ công nghệ nào trong chương trình quân sự của Bắc Triều Tiên đều gây lo ngại, Nikkei Asia kết luận.(Nguồn AFP, Reuters, Nikkei Asia và RFI)

Gói viện trợ quân sự cho Ukraina vẫn bị chặn tại Quốc Hội Mỹ. Việc Hoa Kỳ rút khỏi châu Âu dường như có thể xảy ra trước khả năng Donald Trump tái đắc cử. Nhận thức được rằng phải đầu tư nhiều hơn cho an ninh của chính mình, ngày 05/03/2024, Ủy Ban Châu Âu đã đề xuất một chiến lược mới cho ngành công nghiệp quốc phòng, nhằm trang bị tốt hơn trước mối đe dọa đến từ Nga, cũng như  giảm bớt phần nào sự phụ thuộc vào Mỹ. Tham vọng này có dễ thực hiện ? Một điều chắc chắn là các nước thành viên của khối Liên minh Bắc Đại Tây Dương, phần lớn cũng là thành viên của Liên Hiệp Châu Âu, một lần nữa đã bị « dội gáo nước lạnh » trước các phát biểu của Donald Trump. Đầu tháng 2/2024, trong cuộc vận động bầu cử sơ bộ đảng Cộng Hòa tại bang South Carolina, cựu tổng thống Mỹ tuyên bố nếu tái đắc cử, ông có thể sẽ không bảo vệ những đồng minh nào của khối NATO không đóng góp tài chính đầy đủ, trong trường hợp nước này bị Nga tấn công.Phòng thủ : Châu Âu dưới chiếc ô của MỹLời đe dọa này của ông Donald Trump làm dấy lên nỗi lo lắng về khả năng Washington rút khỏi một tổ chức quân sự luôn « dưới sự tiếp sức của Mỹ ». Chi tiêu quân sự của các nước thành viên Liên Âu, Anh Quốc và Canada gộp lại chỉ chiếm khoảng 30% nguồn tài chính của liên minh, phần còn lại là do Mỹ bảo đảm. Các số liệu do Cơ quan Quốc phòng Châu Âu cung cấp cho thấy chỉ có 5 nước thành viên NATO, gồm Hy Lạp, Ba Lan, Estonia, Litva và Latva, là đã vượt mức quy định đóng góp đặt ra là 2% của GDP.Michel Goya, đại tá và là nhà sử học quân sự, trên tờ Le Parisien mỉa mai đánh giá : « Chỉ khi nước biển rút thì người ta mới thấy những ai trần trụi. Tại Pháp, chúng ta đã mất 25 năm (từ năm 1990 đến năm 2015) để phá dỡ các phương tiện quốc phòng, thì bây giờ chúng ta cũng sẽ cần đến ngần ấy năm để xây dựng lại một nền tảng vững chắc ».Tình trạng này cũng được ghi nhận tại nhiều nước châu Âu, ngoại trừ các nước Đông Âu, những quốc gia bị đe dọa nhiều nhất trước mối nguy xâm lược từ Nga. Thứ Hai, 26/02/2024, trong cuộc hội thảo tại Paris với sự tham dự của nhiều lãnh đạo các nước đồng minh, tổng thống Pháp Emmanuel Macron thừa nhận mục tiêu cung cấp một triệu quả đạn pháo cho Ukraina là sẽ không bao giờ đạt được. Hiện tại, châu Âu chỉ có 30% số đạn dược đã được trao cho Zelensky.Chiến tranh Ukraina còn làm lộ rõ những yếu kém về nguồn dự trữ vũ khí đạn dược của quân đội các nước châu Âu sau nhiều thập niên giải trừ vũ khí. Do thiếu nguồn dự trữ, khoảng 75% trang thiết bị quân sự mới được mua sắm đã mang lại lợi nhuận cho nhiều nhà công nghiệp ngoài châu Âu, trong đó khoảng 68% là cho ngành sản xuất vũ khí của Mỹ.Trong trường hợp Donald Trump tái đắc cử, an ninh châu Âu có nguy cơ bị đe dọa. Việc Hoa Kỳ thoái lui không chỉ sẽ gây thiếu hụt đạn dược, mà Washington còn có vai trò thiết yếu về thu thập tin tình báo cho liên minh, là quốc gia kết cấu, điều phối và tổ chức các đội quân. Châu Âu còn phụ thuộc vào Mỹ trong nhiều lĩnh vực chiến lược khác, như « khả năng vận chuyển quân sự, năng lực vệ tinh, giám sát hải và không quân và cả về hậu cần chung »Tự chủ công nghiệp để tự chủ chiến lượcTrong năm 2022, chi tiêu quân sự của cả khối Liên Hiệp Châu Âu là 240 tỷ đô la, thấp hơn rất nhiều so với Mỹ ( 794 tỷ ), nhưng cao gấp hai lần ngân sách của Nga (92 tỷ) và gần như tương đương với Trung Quốc (273 tỷ). Chỉ có điều « châu Âu có tiền, nhưng vấn đề là số tiền này, tuy không thể phủ nhận, lại không phản ảnh một chính sách phòng thủ châu Âu liên kết chặt chẽ. Nghĩa là các nước không cùng nhau bắt tay, chỉ là những hợp tác song phương thay vì hợp sức 27 nước thành viên », bà Alexandra de Hoop Scheffer, chuyên gia địa chính trị, phó chủ tịch trung tâm cố vấn Quỹ German Marshall của Mỹ, nhận xét trên đài phát thanh France Inter.Trong toàn cảnh này, Ủy Ban Châu Âu hôm 05/03/2024 đã đề xuất một kế hoạch mới nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng, giúp châu Âu tự chủ hơn trên phương diện quân sự, giảm bớt phụ thuộc vào Mỹ. Theo đề xuất của Thierry Breton, ủy viên châu Âu về thị trường nội địa, Liên Hiệp Châu Âu nên hợp nhất hai công cụ, một để mua chung vũ khí thông qua các hợp đồng đầu tư công và một để hỗ trợ sản xuất đạn dược, đã được triển khai từ năm năm 2022, chủ yếu nhằm giúp các nước trong Liên Âu hậu thuẫn cho Ukraina.Ủy Ban Châu Âu cho rằng 27 nước thành viên nên có một chiến lược lâu dài, và sửa chữa những khiếm khuyết trong ngành công nghiệp quốc phòng của Liên Âu do 30 năm ảo tưởng về nền hòa bình sau khi Liên Xô sụp đổ hồi đầu những năm 1990. Và do vậy, Liên Âu « cần phải chuyển qua nền kinh tế chiến tranh, một phần để giúp Ukraina, một phần để bảo đảm an ninh cho khối », theo lời ông Thierry Breton, ủy viên Châu Âu phụ trách chương trình.Ngoài ra, Liên Âu cần khoảng một trăm tỷ euro trong 5 năm tới với mục tiêu đạt 40% các khoản mua sắm vũ khí chung. Phải bảo đảm cho các nhà công nghiệp chế tạo vũ khí rằng các đơn hàng sẽ có đủ cho nhiều thập kỷ tới. Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát, các dự án mua sắm chung có nguy cơ vấp phải sự do dự của nhiều nước tùy theo lợi ích chiến lược của từng quốc gia. Lĩnh vực vũ khí luôn là một chủ đề, theo định nghĩa, thuộc phạm trù quyền tự quyết của một quốc gia.Đây chính là điều dẫn đến hiện tượng phân mảnh thị trường vũ khí tại châu Âu, gây khó khăn cho việc thiết lập một nguồn dự trữ bất kỳ. Ngược lại, Hoa Kỳ lúc nào cũng đặt mua nhiều hơn so với nhu cầu của quân đội, nên có sẵn một nguồn dự trữ trang thiết bị để có thể xuất khẩu thông qua cơ chế được gọi là Foreign Military Sales.Trên làn sóng RFI Pháp ngữ, trung tướng Jean-Paul Perruche, nguyên tổng giám đốc bộ Tham mưu Liên Hiệp Châu Âu, cựu chủ tịch EuroDefense France, giải thích.« Chính sách phòng thủ luôn thuộc về đặc quyền quốc gia. Việc tham vấn trong một cơ chế cạnh tranh không phải lúc nào cũng dễ dàng. Trên thực tế, các nước có xu hướng giấu bản sao của mình hơn là chia sẻ. Khi tôi còn tại chức ở bộ Tham mưu trong những năm 2000, chúng tôi nhận thấy có đến 21 chương trình phát triển xe bọc thép trong số 28 nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu vào thời điểm đó. Quý vị có thể hình dung ra đây thật sự là một sự lãng phí ! »Đức : Mắt xích yếu cho chiến lược tự chủ phòng thủ ?Điểm đáng chú ý là trong chiến lược mới này, Liên Âu tìm cách thỏa mãn hai quan điểm đối lập về phòng thủ : Một bên, được Pháp hậu thuẫn, chủ trương tự chủ chiến lược châu Âu, bảo vệ ý tưởng mua sắm trang thiết bị quân sự châu Âu (đương nhiên là Pháp) và bên kia, thân Mỹ, cho rằng không nên chỉ khép mình trong khu vực châu Âu, « chúng ta cần có Mỹ, cần NATO và do vậy, hãy để ngỏ cánh cửa cho vũ khí Mỹ », theo như giải thích của ông Guillaume Lagane, chuyên gia về quốc phòng, giảng viên trường đại học Khoa học Chính trị (Sciences Po) Paris, với trang mạng La Tribune.Ngoài việc dung hòa hai trường phái, đề xuất của Ủy Nan Châu Âu còn nhằm mục đích phòng ngừa khả năng bị Hoa Kỳ bỏ rơi, Liên Âu vẫn có thể có những năng lực về vũ khí và phòng thủ. Trong xu hướng này, trung tướng Jean-Paul Perruche cho rằng để có được một nền tự chủ chiến lược, châu Âu phải  hợp sức thay vì hành động đơn lẻ:« Do vậy, để có được tự chủ về chiến lược tác chiến, chúng ta cần phải có tự chủ về chiến lược, công nghiệp, phòng thủ. Bởi vì nếu chúng ta phụ thuộc vào bên ngoài về nguồn cung vũ khí, hệ thống hỗ trợ vũ khí, chúng ta sẽ gặp khó khăn. Như ông Thierry Breton đã nói, song song đó còn có mong muốn thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu và do vậy, các quyết định này đã được đưa ra với mong muốn khôi phục sự cân bằng trong các đơn đặt hàng thiết bị quốc phòng ở bên ngoài. Năm 2023, có đến 75% số trang thiết bị này được mua ở bên ngoài, chỉ có 25% là ở châu Âu. Ủy viên Châu Âu mong muốn hướng tới một sự cân bằng, 50 – 50 chẳng hạn. Để thực hiện điều này, cần phải thông qua một loạt quy định nhằm cải thiện sức cạnh tranh của các ngành công nghiệp châu Âu ».Nếu như những phát biểu gây sốc của ông Donald Trump là « cú hích » để Liên Hiệp Châu Âu đẩy nhanh tiến trình phát triển công nghiệp quốc phòng, thì những dự án được đề xuất cũng đối mặt với nhiều thử thách. Giới quan sát dự báo, trước khi các biện pháp này được thông qua, các cuộc đàm phán thương lượng sẽ là gay gắt. Ai sẽ là người « cầm trịch » để lèo lái nỗ lực quân sự này : Ủy Ban Châu Âu hay là một cơ chế liên chính phủ ? Ai sẽ là bên tài trợ dù biết rằng ông Thierry Breton có nhắc đến việc lập một quỹ trị giá 100 tỷ euro theo mô hình quỹ phòng ngừa chống Covid-19 ?Ngần ấy câu hỏi vẫn chưa có lời giải. Nữ chuyên gia về các vấn đề địa chính trị Alexandra de Hoop Scheffer, trên làn sóng France Inter lưu ý thêm rằng, trong chiến lược này, Đức còn là một mắt xích then chốt, có nguy cơ cản trở đà tiến của chiến lược phòng thủ chung châu Âu:« Hiện tại những gì chúng ta nhận thấy đó là một nước Đức hoàn toàn hoảng sợ trước một kịch bản Trump bis. Do vậy, thay vì nghĩ đến châu Âu như Paris, vốn không ngừng kêu gọi tự chủ chiến lược, và cần phải có một tầm nhìn kinh tế chiến tranh, thì nước Đức nghĩ đến việc tìm kiếm sự bảo đảm an ninh từ Mỹ và mua tất từ Mỹ. Ở đây, tôi muốn nói đến một dạng giảm cam kết của Đức đối với dự án châu Âu trong bối cảnh hoảng sợ. Theo quan điểm của tôi, chừng nào chúng ta chưa giải quyết được vấn đề này, thì chúng ta sẽ chẳng thể làm việc cả trong hợp tác song phương Pháp – Đức cũng như là trên bình diện châu Âu ».

Ba tuần trước khi tổng thống Pháp khánh thành làng Olympic, Ủy ban tổ chức Thế Vận Hội Paris ngày 08/02/2024 đã công bố các huy chương Olympic Mùa Hè 2024. Điểm nhấn đầy ấn tượng : mỗi tấm huy chương, dù là huy chương vàng, bạc hay đồng, đều có một mảnh thép lấy từ chính tháp Eiffel, biểu tượng nổi tiếng nhất của nước Pháp nói chung và Paris nói riêng trên toàn thế giới. Đoạt huy chương Olympic chắc hẳn là điều bất cứ vận động viên nào cũng mong mỏi có được trong sự nghiệp thi đấu, và điều mà Ủy ban tổ chức Thế Vận Hội Paris muốn là tạo ra tấm huy chương đẹp đẽ nhất, sánh ngang với các tác phẩm nghệ thuật hay những món đồ trang sức, không chỉ biểu trưng cho thể thao mà còn ẩn chứa một phần thực sự của nước Pháp, của Paris. Và không có gì phù hợp hơn một mảnh thép lấy từ chính cấu trúc ban đầu, có từ năm 1889, của tháp Eiffel. Những mảnh thép đó là phần thép nguyên bản được thu hồi từ mỗi lần sửa sang, trùng tu tháp Eiffel và được cất giữ trong một nhà kho bí mật ở ngoại ô Paris. Mỗi mảnh thép nặng 18g, được cán dẹt và được tạo hình 6 cạnh, biểu trưng cho hình dáng « đất nước hình lục lăng », tên gọi ẩn dụ của nước Pháp. Mảnh thép biểu tượng này đặt ở chính giữa mặt trước của tấm huy chương Olympic, trên đó là logo Paris-2024, và xung quanh là các đường vân được thiết kế như những tia sáng tỏa ra, tượng trưng cho sự tỏa sáng của nước Pháp và sự tỏa sáng của các vận động viên, nhưng chắc chắn cũng gợi nhắc cho những người yêu Paris nhớ đến « Kinh Đô Ánh Sáng ».Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 08/02, ông Martin Fourcade, chủ tịch Ủy ban Vận động viên của Thế Vận Paris 2024 giải thích : « Nhiệm vụ thực sự của chúng tôi là tạo ra một vật đẹp đẽ khiến ai cũng muốn có, và cũng là một vật có ý nghĩa. Và còn gì có ý nghĩa hơn việc đưa vào đó một mảnh của biểu tượng đẹp nhất của đất nước chúng ta và chắc chắn cũng là một trong những công trình nổi tiếng nhất thế giới ? Chúng tôi biết đoạt được một tấm huy chương Olympic là như thế nào và chúng tôi muốn trao tặng những tấm huy chương đẹp đẽ nhất cho các vận động viên trên toàn thế giới ». Việc thiết kế huy chương được Ủy ban Thế vận Quốc tế và Ủy ban Tổ chức Thế Vận Hội Paris Mùa Hè 2024 giao cho hãng thiết kế trang sức cao cấp Chaumet nổi tiếng ở Paris, thuộc tập đoàn LVMH, một trong những nhà tài trợ chính cho Olympic năm nay, và được đúc tại xưởng của Monnaie de Paris, cơ quan đúc tiền quốc gia của Pháp.Hình ảnh tháp Eiffel còn được đưa vào mặt sau của tấm huy chương Olympic. Đây được xem là một thành công đặc biệt của Ủy ban Tổ chức Thế Vận Hội Paris và các nhà thiết kế tài năng của hãng Chaumet, bởi mặt sau tấm huy chương Olympic phải tuân thủ những quy định cực kỳ chặt chẽ của Ủy ban Thế vận Quốc tế. Tấm huy chương Olympic với đường kính 8,5 cm, dày 9,2 mm. Theo quy định từ năm 2004, mặt sau của tất cả các huy chương đều phải có hình nữ thần Hy Lạp Nike, vị thần tượng trưng cho chiến thắng, bay phía trên một sân vận động, và bên trái là đền thờ Parthenon … Hình ảnh tháp Eiffel của Pháp được đặt khéo léo vào góc bên phải của mặt sau tấm huy chương. Vậy là mặt nào của tấm huy chương cũng có biểu tượng tôn vinh Paris và nước Pháp, đất nước ddang dành nhiều tâm sức để tổ chức sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh, với lễ khai mạc ngoài trời, hoành tráng và những màn trình diễn được hứa hẹn là « để đời ».  Ban công những tòa nhà Haussmann : Nơi lý tưởng để xem lễ khai mạc OlympicNăm nay là lần đầu tiên trong lịch sử Thế Vận Hội, lễ khai mạc Olympic diễn ra bên ngoài sân vận động, trên dòng sông Seine ở Paris, đoạn sông chảy dài 6 km giữa cầu Austerlitz và cầu Iéna. Để thưởng thức lễ khai mạc Olympic « có một không hai » này, nơi được xem khán đài là « vô giá » chínhlà ban công các căn hộ nằm trên tầng cao các tòa nhà, đặc biệt là những tòa nhà theo phong cách Haussmann, nằm dọc đôi bờ sông Seine.Vì lẽ đó, nhiều người sống tại những tòa nhà như vậy dự kiến mời bạn bè, người thân đến xem khai mạc Olympic, thậm chí đây là « cơ hội hái ra tiền » nếu chủ căn hộ cho thuê ban công. Trong phóng sự phát trên đài France 2 ngày 13/02/2024, một trong hai người phụ nữ may mắn sở hữu một căn hộ có ban công nhìn ra « sân khấu » lễ khai mạc Thế Vận Hội trên sông Seine, chia sẻ niềm vui : « Chúng tôi có tầm nhìn sân khấu thực sự đẹp và nhìn ra cây cầu kia. Theo dự kiến, chắc chắn là sẽ có nhiều màn trình diễn trong lễ khai mạc Thế Vận Hội. Chắc chắn chúng tôi có chỗ đẹp ».  Còn cô Marlène Stickel, chủ tịch hiệp hội AgroParisTech Alumi, dù hào hứng nhưng cũng tỏ ra thận trọng : « Đây là một tòa nhà được xây dựng từ năm 1824. Vì thế, các tài liệu mà chúng tôi có là từ thời đó. Các ban công khi đó được xây chỉ để có chỗ cho không quá 2-3 người. Vì thế, ý định của chúng tôi là thay phiên nhau mà đứng xem ở ban công, và nhất là phải biết rõ có bao nhiêu người tham gia để bảo đảm an toàn cho những người có thể sẽ đến xem lễ khai mạc ». Quả thực, điều mà các nhà quản lý lo ngại và đang tích cực đề xuất kiểm tra tình trạng ban công các tòa nhà, nhất là các tòa nhà đã có từ hàng thế kỷ nay, được xây theo phong cách Haussmann, cũng là một trong những dấu ấn riêng của Paris. Quy hoạch của nam tước Haussmann có từ năm 1853 đến năm 1870, dưới triều hoàng đế Napoléon III, thời Đệ Nhị Đế Chế Pháp. Việc mọi người tụ tập đông đúc và cùng lúc tại ban công những tòa nhà cũ hàng trăm năm tuổi có thể dẫn đến nguy cơ rớt thanh chắn bảo vệ, đổ sập ban công.Tại Pháp, những vụ sập ban công không phải là hiếm. Theo France 2, trung bình tháng nào cũng có 1 vụ. Tai nạn xảy ra trên tầng cao rất nguy hiểm, thậm chí khiến nạn nhân tử vong nếu rơi từ cao xuống. Vì thế, ông Benjamin Darmouni, đại diện cho Liên hiệp các nghiệp đoàn bất động sản, lưu ý : « Quý vị nên cân nhắc cho những ai thuê nhà và cho họ thuê thế nào. Cần ghi rõ các điều khoản đặc biệt. Chẳng hạn như chỉ được mấy người đứng, ngồi ở ban công để xem khai mạc Olympic … ».   Tiệm sách cũ dọc bờ sông Seine, di sản sống của Paris, cuối cùng sẽ được song hành với Thế Vận HộiMột trong các biểu tượng lâu đời khác của Paris là vài trăm quầy sách nhỏ, màu xanh lá cây thẫm, với vẻ vũ kỹ theo năm tháng, nằm dọc 3km bờ sông Seine. Người dân Paris còn gọi đó là « các tiệm sách sông Seine », vốn bày bán đủ thể loại sách cổ, tạp chí, tem thư cổ, quý hiếm, bản đồ, bưu thiếp, áp phích quảng cáo phim ảnh, và vô vàn cuốn sách cũ …Trông thì mộc mạc, cũ kỹ, nhưng các « tiệm sách sông Seine », với hàng ngàn thùng sách, được coi là « tiệm sách ngoài trời lớn nhất thế giới », và cùng với quần thể dọc bờ sông Seine, từ năm 1991 đã được UNESCO công nhận là Di Sản Thế Giới.Sau khoảng 400 năm tồn tại và gắn bó với diện mạo Paris, tròn 1 năm trước khi diễn ra Thế Vận Hội Paris 2024, vào tháng 07/2023, các tiệm sách cũ nằm bên bờ sông Seine, đoạn diễn ra lễ khai mạc Olympic Mùa Hè 2024, nhận được tin không vui : để thuận lợi cho việc tổ chức và bảo đảm an toàn cho lễ khai mạc ngoài trời diễn ra hôm 26/07/2024, chính quyền Pháp, thông qua sở Cảnh sát Paris, đã yêu cầu các chủ tiệm tạm thời tháo dỡ các hộp sách (khoảng 570 hộp sách - 59%).Theo trang web của thành phố Paris, chính quyền sẽ có các biện pháp hỗ trợ chủ hiệu sách, đảm nhận việc tháo dỡ, cải tạo và lắp đặt trở lại các thùng sách, tổ chức một khu làng gồm các tiệm sách cũ trong thời gian diễn ra Thế Vận Hội …Tuy nhiên, tháo dỡ hiệu sách cũ - « biện pháp đặc biệt cho một sự kiện đặc biệt » - đã vấp phải sự phản đối của các chủ tiệm. Theo họ, là một trong những biểu tượng văn hóa của Paris, những hiệu sách cũ dọc bờ sông Seine phải được đồng hành cùng Thế Vận Hội. Và cuối cùng, ngày 13/02/2024, điện Elysée thông báo chính tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã ra quyết định, theo đó các hiệu sách cũ - « di sản sống » của kinh đô ánh sáng Paris sẽ được giữ nguyên trong thời gian diễn ra Olympic.Quyết định nói trên đã được giới bán sách cũ hoan nghênh, theo phóng sự dọc bờ sông Seine ngày 20/02/2024 của Valérie Cohen, đài RFI ban Pháp ngữ : « Jean-Pierre Mathias, chủ tiệm sách cũ từ hơn 40 năm nay, thích thú đón nhận tin mới : « Đối với chúng tôi, đây là một tin tuyệt vời vì nó thể hiện sự tôn trọng văn hóa bên cạnh tôn vinh Thế Vận Hội. Như vậy là cuối cùng thì giữa văn hóa với Thế Vận Hội không vế nào chèn ép vế nào. Có thể tưởng tượng một Paris không có khu trung tâm tài chính, thương mại, văn phòng La Défense, chứ làm sao lại có thể tưởng tượng được một Paris thiếu vắng những hiệu sách cũ. Paris mà không có tiệm sách cũ dọc bờ sông Seine thì cũng na ná như Venise mà lại thiếu vắng thuyền gondola.Là người yêu sách, ban đầu là một giáo viên triết học, một chủ tiệm sách khác cũng quan tâm đến những hộp sách màu xanh lá cây thẫm. Theo ông, những hộp sách này sẽ hỏng nếu bị di dời. Ông nói : « Chúng đã cả trăm tuổi rồi. Nếu tháo dỡ thì rồi sẽ phải dùng máy hàn để gắn trở lại, tôi không biết làm cách nào người ta có thể lắp lại chúng. Và tôi rất yêu thích những hộp sách này, với dây xích bằng thép, mà không có hộp nào giống hộp nào cả. (…)Một người tên là George bám vào chiếc xe tập đi, dáng đi ngập ngừng nhưng ánh mắt tinh nhanh, ông hài lòng vì những người bán sách cũ cuối cùng đã thắng. George chia sẻ : « Đối với tôi, chúng (các hiệu sách cũ) đại diện cho Paris và tôi thấy chúng rất đẹp. »Tương tự, ông Claude, một khách quen, cũng thở phào nhẹ nhõm. Ông chia sẻ : « Trong thời gian diễn ra Thế Vận Hội, du khách có thể mua các tác phẩm. Họ sẽ cảm nhận thế nào nếu chỉ thấy bờ kè sông Seine trống trải, trong khi có rất nhiều người quan tâm đến việc mua sách, hơn nữa lại là những cuốn sách viết bằng mọi thứ tiếng ».Chính vì những lẽ đó, khu hiệu sách ngoài trời lớn nhất thế giới sẽ vẫn gắn liền với những lan can dọc bờ sông Seine trong thời gian diễn ra Thế Vận Hội ».

Ba tuần trước khi tổng thống Pháp khánh thành làng Olympic, Ủy ban tổ chức Thế Vận Hội Paris ngày 08/02/2024 đã công bố các huy chương Olympic Mùa Hè 2024. Điểm nhấn đầy ấn tượng : mỗi tấm huy chương, dù là huy chương vàng, bạc hay đồng, đều có một mảnh thép lấy từ chính tháp Eiffel, biểu tượng nổi tiếng nhất của nước Pháp nói chung và Paris nói riêng trên toàn thế giới. Đoạt huy chương Olympic chắc hẳn là điều bất cứ vận động viên nào cũng mong mỏi có được trong sự nghiệp thi đấu, và điều mà Ủy ban tổ chức Thế Vận Hội Paris muốn là tạo ra tấm huy chương đẹp đẽ nhất, sánh ngang với các tác phẩm nghệ thuật hay những món đồ trang sức, không chỉ biểu trưng cho thể thao mà còn ẩn chứa một phần thực sự của nước Pháp, của Paris. Và không có gì phù hợp hơn một mảnh thép lấy từ chính cấu trúc ban đầu, có từ năm 1889, của tháp Eiffel. Những mảnh thép đó là phần thép nguyên bản được thu hồi từ mỗi lần sửa sang, trùng tu tháp Eiffel và được cất giữ trong một nhà kho bí mật ở ngoại ô Paris. Mỗi mảnh thép nặng 18g, được cán dẹt và được tạo hình 6 cạnh, biểu trưng cho hình dáng « đất nước hình lục lăng », tên gọi ẩn dụ của nước Pháp. Mảnh thép biểu tượng này đặt ở chính giữa mặt trước của tấm huy chương Olympic, trên đó là logo Paris-2024, và xung quanh là các đường vân được thiết kế như những tia sáng tỏa ra, tượng trưng cho sự tỏa sáng của nước Pháp và sự tỏa sáng của các vận động viên, nhưng chắc chắn cũng gợi nhắc cho những người yêu Paris nhớ đến « Kinh Đô Ánh Sáng ».Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 08/02, ông Martin Fourcade, chủ tịch Ủy ban Vận động viên của Thế Vận Paris 2024 giải thích : « Nhiệm vụ thực sự của chúng tôi là tạo ra một vật đẹp đẽ khiến ai cũng muốn có, và cũng là một vật có ý nghĩa. Và còn gì có ý nghĩa hơn việc đưa vào đó một mảnh của biểu tượng đẹp nhất của đất nước chúng ta và chắc chắn cũng là một trong những công trình nổi tiếng nhất thế giới ? Chúng tôi biết đoạt được một tấm huy chương Olympic là như thế nào và chúng tôi muốn trao tặng những tấm huy chương đẹp đẽ nhất cho các vận động viên trên toàn thế giới ». Việc thiết kế huy chương được Ủy ban Thế vận Quốc tế và Ủy ban Tổ chức Thế Vận Hội Paris Mùa Hè 2024 giao cho hãng thiết kế trang sức cao cấp Chaumet nổi tiếng ở Paris, thuộc tập đoàn LVMH, một trong những nhà tài trợ chính cho Olympic năm nay, và được đúc tại xưởng của Monnaie de Paris, cơ quan đúc tiền quốc gia của Pháp.Hình ảnh tháp Eiffel còn được đưa vào mặt sau của tấm huy chương Olympic. Đây được xem là một thành công đặc biệt của Ủy ban Tổ chức Thế Vận Hội Paris và các nhà thiết kế tài năng của hãng Chaumet, bởi mặt sau tấm huy chương Olympic phải tuân thủ những quy định cực kỳ chặt chẽ của Ủy ban Thế vận Quốc tế. Tấm huy chương Olympic với đường kính 8,5 cm, dày 9,2 mm. Theo quy định từ năm 2004, mặt sau của tất cả các huy chương đều phải có hình nữ thần Hy Lạp Nike, vị thần tượng trưng cho chiến thắng, bay phía trên một sân vận động, và bên trái là đền thờ Parthenon … Hình ảnh tháp Eiffel của Pháp được đặt khéo léo vào góc bên phải của mặt sau tấm huy chương. Vậy là mặt nào của tấm huy chương cũng có biểu tượng tôn vinh Paris và nước Pháp, đất nước ddang dành nhiều tâm sức để tổ chức sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh, với lễ khai mạc ngoài trời, hoành tráng và những màn trình diễn được hứa hẹn là « để đời ».  Ban công những tòa nhà Haussmann : Nơi lý tưởng để xem lễ khai mạc OlympicNăm nay là lần đầu tiên trong lịch sử Thế Vận Hội, lễ khai mạc Olympic diễn ra bên ngoài sân vận động, trên dòng sông Seine ở Paris, đoạn sông chảy dài 6 km giữa cầu Austerlitz và cầu Iéna. Để thưởng thức lễ khai mạc Olympic « có một không hai » này, nơi được xem khán đài là « vô giá » chínhlà ban công các căn hộ nằm trên tầng cao các tòa nhà, đặc biệt là những tòa nhà theo phong cách Haussmann, nằm dọc đôi bờ sông Seine.Vì lẽ đó, nhiều người sống tại những tòa nhà như vậy dự kiến mời bạn bè, người thân đến xem khai mạc Olympic, thậm chí đây là « cơ hội hái ra tiền » nếu chủ căn hộ cho thuê ban công. Trong phóng sự phát trên đài France 2 ngày 13/02/2024, một trong hai người phụ nữ may mắn sở hữu một căn hộ có ban công nhìn ra « sân khấu » lễ khai mạc Thế Vận Hội trên sông Seine, chia sẻ niềm vui : « Chúng tôi có tầm nhìn sân khấu thực sự đẹp và nhìn ra cây cầu kia. Theo dự kiến, chắc chắn là sẽ có nhiều màn trình diễn trong lễ khai mạc Thế Vận Hội. Chắc chắn chúng tôi có chỗ đẹp ».  Còn cô Marlène Stickel, chủ tịch hiệp hội AgroParisTech Alumi, dù hào hứng nhưng cũng tỏ ra thận trọng : « Đây là một tòa nhà được xây dựng từ năm 1824. Vì thế, các tài liệu mà chúng tôi có là từ thời đó. Các ban công khi đó được xây chỉ để có chỗ cho không quá 2-3 người. Vì thế, ý định của chúng tôi là thay phiên nhau mà đứng xem ở ban công, và nhất là phải biết rõ có bao nhiêu người tham gia để bảo đảm an toàn cho những người có thể sẽ đến xem lễ khai mạc ». Quả thực, điều mà các nhà quản lý lo ngại và đang tích cực đề xuất kiểm tra tình trạng ban công các tòa nhà, nhất là các tòa nhà đã có từ hàng thế kỷ nay, được xây theo phong cách Haussmann, cũng là một trong những dấu ấn riêng của Paris. Quy hoạch của nam tước Haussmann có từ năm 1853 đến năm 1870, dưới triều hoàng đế Napoléon III, thời Đệ Nhị Đế Chế Pháp. Việc mọi người tụ tập đông đúc và cùng lúc tại ban công những tòa nhà cũ hàng trăm năm tuổi có thể dẫn đến nguy cơ rớt thanh chắn bảo vệ, đổ sập ban công.Tại Pháp, những vụ sập ban công không phải là hiếm. Theo France 2, trung bình tháng nào cũng có 1 vụ. Tai nạn xảy ra trên tầng cao rất nguy hiểm, thậm chí khiến nạn nhân tử vong nếu rơi từ cao xuống. Vì thế, ông Benjamin Darmouni, đại diện cho Liên hiệp các nghiệp đoàn bất động sản, lưu ý : « Quý vị nên cân nhắc cho những ai thuê nhà và cho họ thuê thế nào. Cần ghi rõ các điều khoản đặc biệt. Chẳng hạn như chỉ được mấy người đứng, ngồi ở ban công để xem khai mạc Olympic … ».   Tiệm sách cũ dọc bờ sông Seine, di sản sống của Paris, cuối cùng sẽ được song hành với Thế Vận HộiMột trong các biểu tượng lâu đời khác của Paris là vài trăm quầy sách nhỏ, màu xanh lá cây thẫm, với vẻ vũ kỹ theo năm tháng, nằm dọc 3km bờ sông Seine. Người dân Paris còn gọi đó là « các tiệm sách sông Seine », vốn bày bán đủ thể loại sách cổ, tạp chí, tem thư cổ, quý hiếm, bản đồ, bưu thiếp, áp phích quảng cáo phim ảnh, và vô vàn cuốn sách cũ …Trông thì mộc mạc, cũ kỹ, nhưng các « tiệm sách sông Seine », với hàng ngàn thùng sách, được coi là « tiệm sách ngoài trời lớn nhất thế giới », và cùng với quần thể dọc bờ sông Seine, từ năm 1991 đã được UNESCO công nhận là Di Sản Thế Giới.Sau khoảng 400 năm tồn tại và gắn bó với diện mạo Paris, tròn 1 năm trước khi diễn ra Thế Vận Hội Paris 2024, vào tháng 07/2023, các tiệm sách cũ nằm bên bờ sông Seine, đoạn diễn ra lễ khai mạc Olympic Mùa Hè 2024, nhận được tin không vui : để thuận lợi cho việc tổ chức và bảo đảm an toàn cho lễ khai mạc ngoài trời diễn ra hôm 26/07/2024, chính quyền Pháp, thông qua sở Cảnh sát Paris, đã yêu cầu các chủ tiệm tạm thời tháo dỡ các hộp sách (khoảng 570 hộp sách - 59%).Theo trang web của thành phố Paris, chính quyền sẽ có các biện pháp hỗ trợ chủ hiệu sách, đảm nhận việc tháo dỡ, cải tạo và lắp đặt trở lại các thùng sách, tổ chức một khu làng gồm các tiệm sách cũ trong thời gian diễn ra Thế Vận Hội …Tuy nhiên, tháo dỡ hiệu sách cũ - « biện pháp đặc biệt cho một sự kiện đặc biệt » - đã vấp phải sự phản đối của các chủ tiệm. Theo họ, là một trong những biểu tượng văn hóa của Paris, những hiệu sách cũ dọc bờ sông Seine phải được đồng hành cùng Thế Vận Hội. Và cuối cùng, ngày 13/02/2024, điện Elysée thông báo chính tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã ra quyết định, theo đó các hiệu sách cũ - « di sản sống » của kinh đô ánh sáng Paris sẽ được giữ nguyên trong thời gian diễn ra Olympic.Quyết định nói trên đã được giới bán sách cũ hoan nghênh, theo phóng sự dọc bờ sông Seine ngày 20/02/2024 của Valérie Cohen, đài RFI ban Pháp ngữ : « Jean-Pierre Mathias, chủ tiệm sách cũ từ hơn 40 năm nay, thích thú đón nhận tin mới : « Đối với chúng tôi, đây là một tin tuyệt vời vì nó thể hiện sự tôn trọng văn hóa bên cạnh tôn vinh Thế Vận Hội. Như vậy là cuối cùng thì giữa văn hóa với Thế Vận Hội không vế nào chèn ép vế nào. Có thể tưởng tượng một Paris không có khu trung tâm tài chính, thương mại, văn phòng La Défense, chứ làm sao lại có thể tưởng tượng được một Paris thiếu vắng những hiệu sách cũ. Paris mà không có tiệm sách cũ dọc bờ sông Seine thì cũng na ná như Venise mà lại thiếu vắng thuyền gondola.Là người yêu sách, ban đầu là một giáo viên triết học, một chủ tiệm sách khác cũng quan tâm đến những hộp sách màu xanh lá cây thẫm. Theo ông, những hộp sách này sẽ hỏng nếu bị di dời. Ông nói : « Chúng đã cả trăm tuổi rồi. Nếu tháo dỡ thì rồi sẽ phải dùng máy hàn để gắn trở lại, tôi không biết làm cách nào người ta có thể lắp lại chúng. Và tôi rất yêu thích những hộp sách này, với dây xích bằng thép, mà không có hộp nào giống hộp nào cả. (…)Một người tên là George bám vào chiếc xe tập đi, dáng đi ngập ngừng nhưng ánh mắt tinh nhanh, ông hài lòng vì những người bán sách cũ cuối cùng đã thắng. George chia sẻ : « Đối với tôi, chúng (các hiệu sách cũ) đại diện cho Paris và tôi thấy chúng rất đẹp. »Tương tự, ông Claude, một khách quen, cũng thở phào nhẹ nhõm. Ông chia sẻ : « Trong thời gian diễn ra Thế Vận Hội, du khách có thể mua các tác phẩm. Họ sẽ cảm nhận thế nào nếu chỉ thấy bờ kè sông Seine trống trải, trong khi có rất nhiều người quan tâm đến việc mua sách, hơn nữa lại là những cuốn sách viết bằng mọi thứ tiếng ».Chính vì những lẽ đó, khu hiệu sách ngoài trời lớn nhất thế giới sẽ vẫn gắn liền với những lan can dọc bờ sông Seine trong thời gian diễn ra Thế Vận Hội ».

Từ hơn một thập niên qua, cuộc đua tăng cường sức mạnh hải quân được tăng tốc với mục tiêu là nhằm khẳng định vị thế và bảo vệ các lợi ích quốc gia. Hoa Kỳ và Trung Quốc, hai nước dẫn đầu cuộc đua, đang đối đầu nhau ở vùng Đông Á và đang tranh vị thế siêu cường hải quân hàng đầu thế giới. Theo nhiều chuyên gia, sau nhiều thập kỷ có vẻ yên bình, nguy cơ xảy ra trận bão hải chiến một lần nữa là một giả thuyết hợp lý ! Nhờ vào khả năng bảo đảm khối hàng hóa lớn, đáng tin cậy và chi phí thấp, vận tải đường biển đang trở thành cột sống hậu cần cho chuỗi giá trị toàn cầu. Từ khi Đệ Nhị Thế Chiến kết thúc và cho đến khi xảy ra khủng hoảng tài chính năm 2008, tăng trưởng trong ngành thương mại quốc tế tăng nhanh hơn là mức tăng trưởng của sản xuất. Hơn 80% khối lượng giao thương quốc tế được thực hiện bằng đường biển. Số liệu thống kê năm 2019 cho thấy tổng khối lượng hàng hóa giao thương là 11 tỷ tấn, tăng gấp 20 lần so với năm 1950, chỉ đạt mức 550 triệu tấn.Làm chủ biển cả, thống lĩnh thương mạiToàn cầu hóa cũng làm thay đổi các lộ trình vận chuyển. Cho đến những năm 1970, đó là một thế giới của « Đại Tây Dương ». Các tuyến đường vận tải biển quan trọng nhất tập trung chủ yếu giữa những cảng biển Bắc Âu và vùng duyên hải phía đông của Bắc Mỹ. Nhưng việc chấm dứt các chế độ thuộc địa, sự trỗi dậy của các nước Đông Á trên trường kinh tế quốc tế đã dần dịch chuyển trọng lực kinh tế hàng hải thế giới sang vùng Đông Á.Sự thay đổi này còn diễn ra toàn diện với việc Trung Quốc ngày càng khẳng định là một cường quốc hàng đầu kể từ những năm 2000. Nếu như lúc ban đầu, con đường hàng hải lớn nhất ở Đông Á chủ yếu là trục Tokyo – Singapore, sau này có thêm các cảng biển Busan của Hàn Quốc, Cao Hùng ở Đài Loan và Hồng Kông trong những năm 1990, thì những trục vận chuyển đường biển này đã bị di dời về phía tây, Trung Hoa Lục Địa.Bên cạnh đó, các cường quốc Đông Á này còn vướng phải một điểm yếu lớn : Sự phụ thuộc đến hơn 80% vào nguồn dầu lửa Trung Đông. Do vậy, con đường vận tải biển lớn vẫn là châu Á, đi từ Vịnh Ba Tư đến Trung Quốc, băng qua các eo biển Hormuz và Malacca. Đảo quốc Singapore nằm trên tuyến đường hàng hải lý tưởng này, cùng với Rotterdam (Hà Lan) và Houston (bang Texas của Mỹ) là một trong ba điểm tinh lọc và trung chuyển dầu hỏa lớn nhất thế giới.Nhưng người xưa có câu : « Ai muốn kiểm soát thương mại phải làm chủ biển cả ». Sự toàn cầu hóa « hạnh phúc » này làm lộ rõ một tình trạng « cực kỳ » phụ thuộc vào biển cả. Và hiện tượng « hàng hải hóa » này, theo như cách nói của ông Cyrille Coutansais, giám đốc nghiên cứu thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Hải quân, giảng viên trường đại học Khoa học Chính trị Sciences Po, trên đài RFI, đã buộc một số nước nhất định phải đầu tư cho lực lượng Hải quân để bảo vệ các dòng hàng hóa vận chuyển, cũng như là bảo vệ chủ quyền vùng không gian lãnh hải của mình.Cũng theo ông Cyrille Coutansais, điều này đã dẫn đến việc « xáo lại » các quân bài quan trọng ở cấp độ cường quốc hải quân: « Quá trình toàn cầu hóa này đã tạo điều kiện cho sự trỗi dậy của một số nước có đủ nguồn lực để đầu tư cho hải quân. Điều đáng lưu ý là đầu tư cho Hải quân tốn rất nhiều tiền, hơi giống một câu lạc bộ các nước giàu. Điều này giải thích vì sao cho đến gần đây, đó chỉ là một câu lạc bộ gần như độc quyền cho các nước phương Tây. Bây giờ với toàn cầu hóa, người ta nhìn thấy một số quốc gia phát triển như Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ… những nước có khả năng đầu tư cho Hải quân. »Biên giới biển mới và thế « tiến thoái lưỡng nan về an ninh »Một nguyên nhân khác giải thích cho việc phát triển trở lại các năng lực hải quân là nhiều quốc gia có xu hướng tìm kiếm các nguồn tài nguyên biển ở những nơi khác để bù đắp cho những thiếu hụt ở trong nước. Đô đốc Bernard Rogel, cựu tham mưu trưởng Hải quân, nguyên tham mưu trưởng đặc biệt của các tổng thống François Hollande và Emmanuel Macron, trong chương trình Địa Chính Trị của RFI Tiếng Pháp, cho rằng điều đó gây ra những căng thẳng về tranh chấp lãnh hải đang diễn ra trên toàn cầu từ Đông sang Tây, từ Á đến Âu:« Chúng ta nên biết là tình trạng này đang tạo ra những biên giới mới trên biển, bởi vì các quốc gia có nhu cầu tìm kiếm những gì họ thiếu chẳng hạn như các nguồn cá biển, vốn dĩ rất quan trọng đối với nhiều nước, cũng như các nguồn khí đốt, khoáng sản, dược thảo dồi dào ở biển. Rồi còn có vấn đề công nghệ nữa. Ở đây tôi muốn nói đến quá trình dân chủ hóa công nghệ, tức là phương Tây không còn độc quyền về công nghệ nữa. Người ta sẽ đi tìm ở biển những gì mà họ thiếu. Vì vậy, tình trạng này đang tạo ra điều mà tôi gọi là Những Biên Giới Mới, tức những vùng tranh chấp mới. »Trung Quốc với vị thế là « công xưởng lớn nhất thế giới », phụ thuộc nhiều vào biển cả cho nhập khẩu nguyên nhiên liệu, lương thực – thực phẩm cũng như là xuất khẩu hàng hóa thành phẩm. Điều hiển nhiên và hợp lý là Bắc Kinh phải trang bị cho mình một lực lượng hải quân để tự bảo đảm nhu cầu an ninh. Nếu như Trung Quốc không thể và cũng không muốn ủy thác trách nhiệm này cho Hải quân Mỹ, thì điều nghịch lý là chính sách tăng cường năng lực hải quân của Trung Quốc cũng như nhiều cường quốc mới trỗi dậy khác phải đối mặt với « thế lưỡng nan an ninh ».Trên làn sóng RFI Pháp ngữ, Maxence Brischoux, giảng viên ngành Quan hệ Quốc tế, trường đại học Paris II Panthéon Assas, giải thích :« Nhìn từ điểm này trong lý thuyết quan hệ quốc tế, chúng ta đang đi đến điều được gọi là "tình thế tiến thoái lưỡng nan về an ninh". Sự xuất hiện của nhiều cường quốc mới cùng với việc họ tự trang bị các phương tiện để bảo đảm an ninh cho mình đã có những tác động gây bất ổn. Đối với nhiều nước khác, lô-gic tái vũ trang này, một lần nữa, cho dù có tính chính đáng nhất định, có thể mang tính gây rối, nhất là khi điều đó đi kèm với những hành động được cho là hung hăng. Đó chính là những gì chúng ta quan sát được ở Biển Đông. Ta đang phải đối mặt với những hiện tượng lâu dài, đôi khi có thể bùng phát thành khủng hoảng, thậm chí là đi đến chiến tranh. Đây cũng là những gì chúng ta quan sát thấy hiện nay trong cuộc xung đột Nga - Ukraina, bởi vì khía cạnh hải quân có một tầm quan trọng đáng kể. »Bốn tiêu chí cho cường quốc hải quânVậy đâu là các tiêu chí để đánh giá một cường quốc hải quân ? Về điểm này, Cyrille Coutansais cho biết:« Xét về sức mạnh hải quân, tôi nghĩ điều quan trọng đầu tiên là tải trọng. Trên thực tế, chúng ta cộng toàn bộ khối lượng mỗi con tàu và như vậy chúng ta sẽ có được một tầm nhìn về sức mạnh hải quân dựa theo trọng tải. Quả thật, nếu nhìn vào trọng tải, Hoa Kỳ đang ở vị trí hàng đầu. Khía cạnh thứ hai là số lượng tàu. Trung Quốc có nhiều tàu hơn Mỹ, nhưng nếu xét về trọng tải, tức là về sức mạnh, thì Mỹ vẫn dẫn đầu. Tiếp đến, chúng ta phải xem xét các khả năng mà hải quân một nước có thể triển khai. Ví dụ, nếu chúng ta nhìn vào hải quân Pháp, về mặt trọng tải Pháp thua xa Mỹ, kém hơn Trung Quốc, nhưng vẫn nằm trong phạm vi có khả năng triển khai. Chúng ta có thể triển khai tầu ngầm mang tên lửa đạn đạo (SSBN), tầu ngầm tấn công hạt nhân (SSN), nhóm tác chiến tàu sân bay. Có thể nói, chúng ta có đầy đủ các lãnh vực và điều này rất quan trọng để phát huy sức mạnh hải quân.Một yếu tố khác cũng nên đề cập đến đó là khả năng có các điểm neo, tức là các cơ sở để chúng ta có thể cập cảng. Việc tiếp tế, các thuyền viên có điều kiện nghỉ ngơi vì nhiều lý do là điều cần thiết. Về điểm này, Pháp có thể trông cậy vào một số điểm neo đậu nhờ vào các vùng lãnh thổ hải ngoại.Nhiều lực lượng hải quân khác không có cho nên đang tìm cách có được năng lực này, trong đó có Trung Quốc. Điều này có nghĩa là, khi quý vị muốn triển khai hải quân ở khắp các đại dương trên toàn thế giới, quý vị cần phải có khả năng trông cậy vào những điểm neo đậu ở hầu hết mọi nơi, và đó cũng là một phần của sức mạnh hải quân. »Chỉ có điều sự trỗi dậy mạnh mẽ của hải quân Trung Quốc chỉ trong hơn hai thập niên khiến Hoa Kỳ và nhiều nước khác trong khu vực lo lắng. Năm 1988, Trung Quốc không có tên trong bảng sắp hạng năm cường quốc hải quân hàng đầu thế giới. Hơn ba thập kỷ sau, Trung Quốc vươn lên chiếm vị trí thứ hai, và đang trên đà qua mặt Mỹ. Lãnh đạo Hải quân Mỹ năm vừa qua báo động Trung Quốc hiện có tổng cộng hơn 350 tầu chiến và tầu ngầm, vượt qua Mỹ về mặt số lượng, vì Mỹ chỉ có hơn 290 chiếc.Theo một báo cáo được bộ Quốc Phòng Mỹ công bố năm 2020, chỉ trong giai đoạn 2015-2019, Trung Quốc có lẽ đã tự mình xây dựng một lượng tầu tương đương với tải trọng do Mỹ và châu Âu gộp lại. Mục tiêu của ông Tập Cận Bình đề ra là từ đây đến năm 2030, Trung Quốc phải chiếm vị thế hải quân hàng đầu thế giới khi có đến 13 chiếc tầu ngầm trong khu vực.Để đối phó với Bắc Kinh, năm 2020, Washington đề ra chiến lược mới mang tên « Thế ưu việt trên biển », khẳng định Hoa Kỳ phải làm chủ biển cả để đánh bại sức mạnh kẻ thù, bảo vệ tổ quốc và bảo vệ các đồng minh. Hoa Kỳ phải tiến hành một chương trình hiện đại hóa táo bạo và cần thiết cho lực lượng hải quân, để duy trì khả năng răn đe và bảo đảm lợi thế trên biển. Và lợi thế này phải được bắt đầu bằng sự vượt trội về số lượng cũng như chất lượng.Trong cuộc đua này, Hoa Kỳ chưa phải là quốc gia đơn độc. Việc Trung Quốc gia tăng sức mạnh hải quân khiến nhiều nước châu Á trong khu vực cũng phải điều chỉnh chính sách quốc phòng. Hàn Quốc, Nhật Bản hay Ấn Độ đầu tư ồ ạt phát triển các loại tàu phóng tên lửa hay tầu ngầm. Nhiều quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, Philippines, Indonesia, Malaysia cũng tăng cường hạm đội tầu chiến và trang bị nhiều vũ khí tân tiến hơn, để đối phó với các tham vọng biển cả và những đòi hỏi chủ quyền lãnh hải quá đáng của Trung Quốc.Việc tăng cường số lượng trang thiết bị hải quân cũng đi kèm với việc phát triển và đổi mới kho vũ khí bằng loạt công nghệ mới. Hiện tại, xu hướng phát triển các loại drone biển được cho là mốt thời thượng do chi phí sản xuất thấp, phương thức hoạt động kín đáo và hiệu quả cao hơn nhờ vào việc có thể kéo dài thời gian hoạt động sâu dưới biển cho các nhiệm vụ trinh sát, thậm chí là tấn công.Và trong trường vũ khí mới này, hệ thống hướng dẫn bằng trí tuệ nhân tạo đang được phổ biến nhất là trên phương diện ngăn chặn và khả năng phòng thủ tên lửa. Chiến tranh Ukraina hẳn là một chiến trường thực nghiệm cung cấp nhiều điều bổ ích cho các đại cường !

Tuy chính phủ đã ra một số biện pháp nhằm xoa dịu cơn phẫn nộ của giới nông dân, phong trào biểu tình vẫn tiếp diễn khắp nước Pháp từ nhiều ngày qua. Họ phong tỏa các trục lộ, đổ phân bón, rác thải trước các cơ quan hành chính, yêu cầu chính phủ có biện pháp cụ thể hơn để giải quyết tình trạng lạm phát, thu nhập thấp, hay cạnh tranh không công bằng với nông sản nhập khẩu… Không chỉ ở Pháp mà nông dân nhiều nước châu Âu cũng có hành động tương tự. Tại Paris, cuộc huy động lực lượng của nông dân được so sánh với một chiến dịch quân sự, gọi là “chiến dịch bao vây Paris”. Hàng trăm nông dân đã lái xe kéo, máy gặt, dựng rào chặn nhiều tuyến đường cao tốc dẫn vào thủ đô Pháp từ thứ Hai. Bộ trưởng Nội Vụ Pháp Gérald Darmanin đã huy động khoảng 15 000 cảnh sát và hiến binh, ra lệnh “bố trí phòng thủ” quan trọng để bảo vệ thủ đô và các sân bay. Vào cuối tuần vừa qua, ngày 28/01, một số xe bọc thép được điều đến xung quanh khu chợ đầu mối nông sản Rungis ở vùng Paris để bảo đảm an ninh, vì đây được cho là đích đến của nhiều nông dân trên khắp nước Pháp.Một số người biểu tình đã chuẩn bị nước uống và thức ăn, dựng lều cạnh rào chắn đường, để chuẩn bị cho “một cuộc chiến dài”, nếu chính phủ Pháp không nhượng bộ. Tại Longvilliers, hình ảnh từ hãng tin Reuters cho thấy những người biểu tình lái xe kéo, chở các kiện rơm, rạ chặn cả hai chiều của đường cao tốc A1, buộc các phương tiện giao thông phải chuyển hướng. Robert Fremy, một nông dân có mặt tại đây trả lời hãng tin Reuters: “Chúng tôi đang đợi và trong lúc chờ thủ tướng  ra quyết định mới, chúng tôi chặn đường cao tốc A1. Chúng tôi muốn gây áp lực với ông Attal và hy vọng rằng hành động của chúng tôi sẽ buộc thủ tướng phải nhanh chóng ra những quyết định có lợi cho nông dân.”Nếu như cuộc huy động “bao vây Paris” cho đến nay vẫn chưa có các vụ đụng độ bạo lực, mà chỉ có một số lốp xe và các kiện rạ bị đốt cháy, thì nhiều vụ hỏa hoạn, cháy nổ xảy ra tại nhiều khu vực khác ở Pháp. Tại Agen, phía tây nam nước Pháp, hôm 24/01, nông dân đã phun phân vào sở cảnh sát, đốt lốp xe, rơm rạ và rác thải nông nghiệp trước tòa nhà hành chính. Một nhà hàng của chuỗi thức ăn nhanh McDonald đã bị rải cỏ khô, một siêu thị của chuỗi Leclerc đã bị làm cho sập một góc mái. Các hành động phá hoại tương tự cũng xảy ra ở nhiều tỉnh thành khác như Bordeaux, Montpellier hay Narbonne. Vào tuần trước, khoảng 400 km đường cao tốc A7 và A9 ở miền nam nước Pháp đã bị chặn.Thu nhập không đủ sốngBà Mathilde Hignet, đảng viên Nước Pháp Bất Khuất, trước khi trở thành nghị sĩ Quốc Hội vào năm 2022, từng làm nông nghiệp ở vùng Bretagne. Trả lời RFI Pháp ngữ, bà Hignet cho rằng một trong những lý do chính dẫn đến phong trào phản kháng, bày tỏ bất bình của giới nông dân hiện nay là do thu nhập thấp, không đủ để chi trả cuộc sống : “Ngày nay, cứ mỗi tuần có khoảng 200 nông trại biến mất, (bị bỏ hoang, không còn ai làm việc). Trong 10 năm nữa, tôi cho rằng một nửa số nông dân hiện nay sẽ nghỉ hưu và cũng sẽ có những người bỏ nghề, bởi vì họ không thể sống đàng hoàng với công việc của họ. Chúng ta không thể để các nông dân làm việc vất vả nhiều giờ trong ngày nhưng đến cuối tháng chỉ kiếm được 500 euro.”Theo một báo cáo của IFOP, thu nhập trung bình của một hộ gia đình nông dân là 52.400 euro mỗi năm, nhưng chỉ khoảng một phần ba là đến từ hoạt động nông nghiệp, tức là khoảng 17 700 euro. Phần lớn thu nhập của họ đến từ các hoạt động khác, có thể là từ tài sản của vợ hoặc chồng, hoặc dưới dạng tiền thuê nhà. Khoảng 18 % trong số họ sống dưới ngưỡng nghèo đói. Những người chăn nuôi gia súc có thu nhập thấp nhất.Trong bối cảnh lạm phát, giá nguyên liệu, chi phí sản xuất tăng cao, luật Egalim, vốn được đưa ra nhằm bảo đảm thu nhập cố định cho nông dân và người chăn nuôi tại Pháp, lại không được tuân thủ. Các công ty phân phối bán lẻ bị cáo buộc lách luật để ép giá nông dân, bán nông sản với giá rẻ.Ông Jérôme Despey, phó chủ tịch Liên đoàn quốc gia và Nghiệp đoàn nông dân Pháp (FNSEA), trên France Info, nhận định rằng “các chi phí tăng hơn 20 % nhưng giá bán sản phẩm của nông dân chúng tôi lại không tăng mà thậm chí còn giảm”. Ông bày tỏ bất bình: “Giá nông sản luôn thấp và như hiện nay là không thể chấp nhận được ! Mọi người muốn chúng tôi làm thế nào để nuôi sống người dân Pháp bằng những sản phẩm chất lượng tốt, nhưng chúng tôi lại phải chịu khoản đầu tư lớn.”Cân bằng giữa mục tiêu sinh thái và phát triển nông nghiệp ? Nhiều nông dân cũng không hài lòng với chính sách nông nghiệp chung châu Âu (CAP), được đưa ra vào năm 2023, yêu cầu các trang trại có diện tích hơn 10 ha phải “bỏ hoang” 4% đất. Nghị Viện Châu Âu muốn tiến xa hơn, đưa con số này lên 10% vào năm 2030.Đọc thêm : Chính Sách Nông Nghiệp Chung Châu Âu: Cội nguồn khủng hoảng nông nghiệp PhápNông dân Pháp coi điều này là một gánh nặng, làm mất đi thu nhập, vì như vậy khả năng nuôi trồng, sản xuất của họ sẽ bị giảm. Cô Stéphanie Flament, một trong những nông dân tham gia biểu tình, chặn đường cao tốc ở ngoại ô Paris trả lời hãng tin AP : “Chúng tôi bị bắt buộc phải bỏ hoang một số diện tích làm nông nghiệp, nhưng chúng tôi lại được yêu cầu sản xuất nhiều hơn. Làm sao chúng tôi có thể sản xuất nhiều hơn nếu chúng tôi có ít diện tích đất trồng hơn. Thêm vào đó, chúng tôi cũng không được phép sử dụng một số sản phẩm hóa học, thuốc trừ sâu… Tôi cho rằng có quá nhiều điều bó buộc và chúng tôi  không thể sản xuất đủ để đáp ứng nhu cầu”.Lệnh cấm sử dụng một số loại thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ mà Liên Hiệp Châu Âu quy định trong khuôn khổ Thỏa thuận xanh “Green Deal” cũng là một trong những lý do khiến nông dân phẫn nộ. Pháp đã dự tính giảm một nửa việc sử dụng thuốc trừ sâu từ nay đến năm 2030 để đảm bảo mục tiêu sinh thái. Năm 2023, cựu thủ tướng Pháp đã lập ra danh sách 75 hoạt chất hóa học bị cấm sử dụng trong những năm tới, nhưng không đưa ra sản phẩm thay thế dùng trong nông nghiệp. Ví dụ, lệnh cấm sử dụng thuốc trừ sâu chống bọ rệp (neonicotinoids) trong củ cải đường đã khiến nhiều nông dân bối rối, vì như vậy không còn sản phẩm thay thế nào khác để diệt bọ, đảm bảo cây sinh trưởng tốt.Ngoài ra, các quy định đối với các nông sản của Pháp và châu Âu được cho là quá chặt chẽ và quá nhiều tiêu chuẩn cần phải tuân thủ. Nghiệp đoàn nông dân Pháp lên án sự cạnh tranh không công bằng từ các nước khác, chưa kể đến thoả thuận tự do thương mại mà châu Âu đang thảo luận để tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhập thêm nhiều thịt bò từ Brazil hay Achentina.Vào năm 2022, Bruxelles đã tạm ngưng thu thuế quan đối với sản phẩm nhập từ Ukraina vào khối và quy định này được gia hạn đến tháng 06/2024. Theo một báo cáo được BFM trích dẫn, số lượng gà nhập khẩu từ Ukraina vào Liên Âu đã tăng gấp đôi trong 6 tháng đầu năm 2023. Mặc dù không có căn cứ cụ thể, nhưng nhiều cáo buộc được đưa ra lên án các sản phẩm của Ukraina tràn ngập, “đe doạ nông dân châu Âu”.Ông Jean-Baptiste Benoit, tham gia biểu tình, chặn đường cao tốc ở Jossigny, phía nam Paris, cách Disneyland khoảng 15 km, lên án các sản phẩm nông nghiệp từ Ukraina : “Củ cải đường của Ukraina đã xâm nhập vào thị trường Pháp, hiện chưa nhiều, nhưng vào năm sau có thể lên đến 700 000 tấn. Chắc chắn là điều này sẽ tác động đến thị trường Pháp. Ở Ukraina, họ không phải tuân thủ tiêu chuẩn của châu Âu. Họ vẫn được phép sử dụng một số loại chất hóa học mà châu Âu đã cấm. Họ không phải trả các chi phí xã hội như chúng tôi. Dĩ nhiên là sản phẩm của họ sẽ rẻ hơn của chúng tôi”.Theo AFP, nông dân Pháp cũng phải trả thêm 47 triệu euro mỗi năm cho việc tiêu thụ nước, bên cạnh các thủ tục hành chính phức tạp khiến họ rơi vào cảnh tiến thoái lưỡng nan. Hôm 30/01, thủ tướng Pháp Gabriel Attal thông báo trước Quốc Hội “sẽ giải tỏa gói trợ giúp tài chính khẩn cấp cho nông dân”, trong khuôn khổ chính sách nông nghiệp chung Châu Âu (PAC), tuy nhiên biện pháp này được cho là chưa đủ để giải quyết các vấn đề và nông dân khẳng định sẽ tiếp tục phong trào biểu tình. Tỷ lệ nông dân tự tử cao hơn các nghề khácCòn tại vùng Haute Garonne, miền nam nước Pháp, hàng trăm nông dân chặn đường cao tốc A64 từ ngày 16/01. Đài France 3 cho biết một số người treo hình nộm để “nhắc nhớ mọi người về số nông dân tự tử đáng lo ngại”. Theo cơ quan bảo hiểm trong ngành nông nghiệp của Pháp, Mutuelle sociale agricole (MSA), nông dân có nguy cơ tự sát cao hơn những người làm nghề khác. Vào năm 2016, MSA cho biết 529 người mua bảo hiểm của MSA đã tự sát. Làm nông nghiệp là một nghề được cho là bị cô lập về địa lý cũng như tinh thần. Michel Bini, một nông dân vùng Gers, nhận định với France 3 : “Một số nông dân không thể trả tiền ăn căng tin cho con họ. Một số khác thì bị mất đi người thân bạn đời…Lúc đó, phải đối mặt với nhiều thứ cùng lúc là điều không thể”. Ông Bini cho biết cũng đã từng có ý định tự tử khi phải đối mặt với khoản nợ an sinh xã hội lên đến 30.000 euro vào năm 2017. Dù ông đã được cứu  kịp thời và vượt qua được nghịch cảnh, nhưng cảm giác bất an dường như vẫn chưa biến mất.Không chỉ tại riêng Pháp, cơn thịnh nộ của giới nông dân cũng bùng nổ khắp châu Âu trong những tháng gần đây. Hôm thứ Hai, 29/01, để ủng hộ hành động bao vây Paris, các nông dân đã chặn một tuyến đường chính dẫn vào thủ đô Bruxelles của Bỉ và cảng Hamburg ở Đức. Tại Berlin, cách nay 2 tuần, nông dân lái máy kéo từ khắp nước Đức tập trung tại trung tâm thủ đô, gần Brandenurg, chặn lối vào Quốc Hội, để bày tỏ phẫn nộ trước kế hoạch của chính phủ loại bỏ trợ cấp giá nhiên liệu.

Chuyện gì xảy ra nếu như các « cửa biển » lần lượt bị khép lại ? Kênh đào Panama đã bị tê liệt vì thiếu nước. Bất ổn địa chính trị ở Cận Đông, lực lượng Houthi của Yemen đang đe dọa Hồng Hải, cửa ngõ của 40 % giao thương giữa hai châu lục Á –Âu. Những giới hạn về kỹ thuật và tham vọng của Trung Quốc ở Biển Đông là những mối nguy hiểm tiềm tàng ở khu vực eo biển Malacca và eo biển Đài Loan. « An ninh », « an ninh hàng hải » và « tự do lưu thông trên biển » mang tính thời sự hơn bao giờ hết. Trong một thế giới « toàn cầu » mà 90 % thương mại quốc tế tùy thuộc vào vận tải đường biển, hiển nhiên là tại diễn đàn kinh tế thế giới Davos, Thụy Sĩ, tuần trước, các nguyên thủ quốc gia, các lãnh đạo những tập đoàn lớn trên thế giới đều bận tâm vì tình hình ở Hồng Hải.Kịch bản dây chuyền sản xuất lại đứt gẫy Lãnh đạo ngân hàng Anh Barclays tại diễn đàn kinh tế Davos bi quan cho rằng sau khủng hoảng dịch Covid-19 và chính sách phong tỏa nghiêm ngặt của Bắc Kinh, nhiều người đã tưởng rằng chuỗi cung ứng toàn cầu giờ đây sẽ hoạt động « bình thường trở lại ». Thời sự ở Hồng Hải như chưa cho phép chứng minh điều đó.Tổ Chức Thương Mại Thế Giới đang kỳ vọng giao thương toàn cầu phục hồi trong năm 2024, nhưng WTO đã đột ngột giảm dự phóng vì « căng thẳng về địa chính trị nghiêm trọng hơn, những rối loạn ở Hồng Hải ảnh hưởng đến kênh đào Suez và những xáo trộn ở kênh đào Panama vì biến đổi khí hậu ».Kinh tế gia Karen Harris, thuộc cơ quan tư vấn Bain&Co, trụ sở tại Boston Hoa Kỳ, được AFP trích dẫn, khẳng định rõ trách nhiệm của lực lượng nổi dậy Yemen : Tấn công vào các tàu chở hàng, Houthi đang « làm thay đổi cục diện thương mại quốc tế và làm tăng thêm phí tổn vận tải đường biển ».Tổng giám đốc Maersk, một trong 5 tập đoàn vận tải đường biển hàng đầu của thế giới, nhìn nhận « chuỗi cung ứng toàn cầu bị xáo trộn ít nhất là trong nhiều tháng ». Một số nhà máy của hai hãng xe Tesla và Volvo tại châu Âu đã phải cho nhân viên tạm nghỉ việc vì thiếu phụ tùng. Qatar cảnh báo các dịch vụ cung cấp khí hóa lỏng « sẽ bị vạ lây ».Trả lời đài RFI Pháp ngữ, chuyên gia về quan hệ quốc tế Emmanuel Véron, giảng dậy tại Viện Ngôn Ngữ và Văn Minh Đông Phương INALCO và Trường Hải Quân trước hết nhấn mạnh đến vị trí địa chiến lược của Hồng Hải trên bàn cờ thương mại quốc tế :  « Đây là một trong những nhánh chính của giao thông hàng hải quốc tế, nối liền Á-Âu, nghĩa là có đến hàng ngàn, hàng chục ngàn tàu chở hàng, tàu chở dầu phải đi qua Hồng Hải, qua kênh đào Suez trong các hoạt động giao thương giữa châu Á với châu Âu và Trung Đông. Hồng Hải là cửa ngõ nối liền Ấn Độ Dương với Địa Trung Hải thông qua con kênh đào Suez trên lãnh thổ Ai Cập, mang tính thiết yếu đối với thị trường năng lượng, và nguyên liệu. Đây cũng là một trong những tuyến huyết mạch trong thế giới toàn cầu hóa hiện nay và là một trục chiến lược trên bàn cờ thương mại quốc tế ».Tuyến đường huyết mạchVì bất ổn ở Hồng Hải, tập đoàn dầu khí BP hôm 18/12/2023 « ngừng » các chuyến tàu đi qua khu vực « nóng » này. Bốn trong số 5 tập đoàn vận chuyển đường biển lớn nhất thế giới cũng đưa ra quyết định tương tự.Theo các giới chức trong ngành, trong vài tuần lễ số tàu thuyền đi qua kênh đào Suez của Ai Cập giảm 42 %, trong lúc các chuyến tàu chở hàng từ Âu sang Á mất thêm « từ 8 đến 15 ngày ». Giáo sư Véron phân tích tiếp :« Phải đánh đường vòng đi qua châu Phi, qua Mũi Hảo Vọng, mỏm cực nam của Nam Phi để đưa hàng hóa từ châu Á sang châu Âu gây tổn thất cho các công ty vận chuyển. Trước mắt chưa thể thẩm định chính xác về các khoản thất thu đó, bởi vì bất ổn trong khu vực sẽ còn kéo dài. Tuy nhiên, theo các số liệu đáng tin cậy, trong giai đoạn cuối 2023 và trong những tuần lễ đầu năm nay, thiệt hại đã lên tới hàng ngàn tỷ đô la và còn hơn thế nữa ».Chính trong bối cảnh đó lại dấy lên lo ngại chuỗi cung ứng và sản xuất bị gián đoạn. Giáo sư Véron : « Một mặt chúng ta sẽ bị thiếu hay sẽ khó tiếp cận một số mặt hàng, thí dụ như là phụ tùng xe hơi như trong thời kỳ thế giới bị phong tỏa để chống dịch Covid-19. Một số chuỗi cung ứng sẽ bị chựng lại hoặc bị gián đoạn. Mặt khác, sẽ phải mất nhiều ngày hơn để hàng được chuyển đến các nhà máy. Các chi phí vận chuyển sẽ tốn kém hơn … Ba tác động nói trên cộng lại ảnh hưởng đến hoạt động tại các cơ sở sản xuất ở châu Âu và hệ quả kèm theo là trong những tuần và những tháng tới, châu Âu có chiều hướng bị lạm phát ».  Trung Quốc trong thế « trên đe dưới búa »Phát biểu tại diễn đàn kinh tế Davos, thủ tướng Lý Cường khoe thành tích tăng trưởng vượt ngưỡng 5 % trong năm 2023, nhưng không hẳn ông thực sự an tâm khi biết rằng nếu giao tranh ở Hồng Hải kéo dài, Trung Quốc là một trong những nạn nhân đầu tiên phải trả giá đắt.Bắc Kinh lo rằng xăng dầu của Trung Đông chậm được chuyển đến các nhà máy ở Hoa Lục. Trong chiều ngược lại, xung đột tại một khu vực là cửa ngõ nối liền Ấn Độ Dương với Địa Trung Hải khiến hàng sản xuất của Trung Quốc khó tiếp cận các thị trường từ Trung Đông đến châu Phi và nhất là châu Âu.Sau hơn ba năm đóng cửa chống dịch, khủng hoảng ở khu vực Hồng Hải lần này là « giọt nước làm tràn ly » hay đúng hơn là làm tràn các nhà kho của Trung Quốc và đẩy các công ty xuất khẩu vào thế « tuyệt vọng ». Trong mắt ông Marco Castelli, sáng lập viên IC Trade chuyên xuất khẩu phụ tùng sản xuất từ các nhà máy ở Hoa Lục sang châu Âu, đây là một cú phạt kép. Trả lời thông tín viên RFI Stéphane Lagarde tại Bắc Kinh lãnh đạo IC Trade cho biết :« Tác động đầu tiên là thời hạn chuyển hàng bị kéo dài, mất thêm từ 20 đến 25 ngày so với bình thường. Đây là một vấn đề về mặt tài chính và liên quan luôn cả đến việc quản lý các kho hàng cả từ phía các khách hàng lẫn các nhà cung cấp của chúng tôi. Hệ quả thứ nhì là giá cả vận chuyển bị đẩy lên cao ».Trung Quốc sợ mất kháchMột thí dụ cụ thể là trong vài tuần, chi phí chở hàng từ Trung Quốc sang Pháp đã tăng gấp ba và thậm chí là gấp bốn, chỉ vì phải tránh né Hồng Hải và không thể đi qua kênh đào Suez. Một mối nguy hiểm khác là các nhà xuất khẩu Trung Quốc đang bị mất khách như một chủ doanh nghiệp ở Nghĩa Ô, tỉnh Chiết Giang so sánh :« Tình hình khả quan hơn so với thời kỳ chúng tôi phải đối mặt với virus gây đại dịch Covid. Buôn bán thì có lúc trồi lúc sụt và chúng tôi cố gắng giải thích với các khách hàng ở châu Âu và châu Phi điều đó. Hy vọng là tình trạng này không kéo dài. Hiện thời khâu vận chuyển quá đắt. Trước đây một contener gửi sang pháp là 2.000 euro, bây giờ là 6.000 euro. Một số khách hàng của chúng tôi vẫn còn hàng trong kho nên họ cố gắng đợi sau dịp nghỉ Tết nguyên đán mới đặt mua thêm hàng. Người ta hy vọng tình hình lắng xuống, giá cả phải chăng hơn một chút. Một khách hàng của chúng tôi ở Maroc nói là họ vẫn còn hàng và sẽ đợi sau Tết mới đặt mua thêm. Tuy nhiên, những ai đang cần thì bắt buộc phải chịu những phí tổn nặng hơn. Họ cần hàng để bán. Cuối cùng thì người tiêu dùng sẽ phải trả giá đắt hơn ».Hai đầu máy tăng trưởng cùng bị hỏng ?Điểm khiến chính quyền Bắc Kinh  lo ngại hơn cả là vào lúc kinh tế nội địa đang chựng lại, người dân « biếng nhác tiêu xài » và Trung Quốc vẫn phải trông cậy vào xuất khẩu, bất ổn ở Hồng Hải đẩy cơ xưởng sản xuất của thế giới này vào cảnh « trên de dưới búa ». Tiêu thụ nội địa và xuất khẩu mà cùng  chựng lại thì hệ quả kèm theo là thất nghiệp gia tăng vào lúc mà, như hãng tin Anh Reuters ghi nhận, đối với một số nhà máy Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu sang Châu Âu và châu Phi chiếm đến 40 % doanh thu.Khả năng can thiệp của Iran ?Chính vì yếu tố an ninh và căng thẳng địa chính trị đe dọa đến ổn định và thịnh vượng chung toàn cầu hơn bao giờ hết, cho nên câu hỏi đặt ra là liệu Bắc Kinh có thể khai thác ảnh hưởng của mình với đối tác Iran để thuyết phục Teheran, điểm tựa quân sự cho lực lượng Hồi Giáo theo hệ phái Shia ở Yemen, ngừng khuấy động tình hình ở Hồng Hải hay không. Chuyên gia về Trung Đông David Rigoulet - Roze, Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược Pháp IRIS, thận trọng cho rằng, ngay cả tiếng nói của Iran với phiến quân Houthi cũng chỉ có hạn : « Chúng ta có thể nghĩ rằng Trung Quốc sẽ yêu cầu Iran can thiệp kềm hãm lực lượng Houthi trong các hoạt động ở Hồng Hải, bởi phe Hồi Giáo Yemen này là công cụ của Teheran. Sự thực không hoàn toàn là như vậy. Phe Houthi có một số lợi ích về địa chính trị phù hợp với của Iran, tham gia ‘trục kháng chiến' chống lại Nhà Nước Do Thái, nhưng không nhất thiết là hoàn toàn do Teheran điều khiển. Quân Houthi có những tính toán riêng của họ. Thí dụ như đại diện của phe nổi dậy Yemen này tuyên bố bảo vệ tàu thuyền của Nga và Trung Quốc, nhưng giao thương hàng hải và chuỗi cung ứng toàn cầu đâu chỉ thu hẹp trên những chuyến tàu chở hàng của Nga hay Trung Quốc. Bắc Kinh hoàn toàn ý thức được điều đó và không muốn hàng hóa của Trung Quốc gặp trở ngại trên đường vận chuyển sang châu Âu. Châu lục này là một trong những thị trường chủ chốt của Trung Quốc. Thành thử vấn đề ở đây liên quan đến toàn cầu và xung đột ở Hồng Hải có chiều hướng trở thành một cuộc xung đột ‘toàn cầu hóa'».Kênh đào Panama và Biển Đông Ngoài vấn đề an ninh ở Hồng Hải gây nhiều thiệt hại cho các công ty vận chuyển, làm rối loạn phía phía « cung » lẫn phía « cầu », mãi tận châu Mỹ, từ 2023 hạn hán làm kiệt quệ kênh đào Panama cũng là một mối lo âu lớn. Song như ông Paul Tourret, Viện Cao Đẳng Kinh tế Biển ISEM của Pháp, lưu ý : Kênh Panama bị cạn nước ảnh hưởng nhiều đến các nền kinh tế trong khu vực như Peru, Ecuador hay Chilê. Con kênh nối liền Ấn Độ Dương với biển Caribê này là nơi mà 2 hay 3 % mậu dịch quốc tế phải đi qua.Châu Á mới là điểm nóng tiềm tàng. Chính xác hơn là ở hai eo biển Malacca và Đài Loan. Malacca là ngã tư giữa Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, biển Andaman và Biển Đông. Đây là nơi mỗi năm có chừng 90.000 tàu thuyền qua lại trong hai chiều. Ông Tourret nhấn mạnh : « Những tham vọng của Trung Quốc ở Biển Đông và xa hơn một chút là căng thẳng tại eo biển Đài Loan là những mối đe dọa tiềm tàng ».Về eo biển Malacca nhà nghiên cứu Paul Tourret, Viện ISEMAR của Pháp, chú ý nhiều đến những yếu tố « kỹ thuật ». Ông giải thích « có những khúc tuyến đường hàng hải trải dài 900 km này chỉ rộng chừng từ 3 đến 5 cây số, với độ sâu chỉ chừng 25 mét. Ở đây tàu bè san sát, mỗi một tàu chở hàng chỉ cách nhau có chừng 500 thước (…) Nếu giao thương hàng hải trong vùng biển này tăng thêm và vượt ngưỡng 100.000 tàu/năm thì e rằng tai nạn thể nào cũng sẽ xảy ra ».  Liên quan đến eo biển Đài Loan, giới trong ngành biết rằng hai siêu cường kinh tế thế giới là Mỹ và Trung Quốc cùng thận trọng không dám chận cửa biển này. Song cũng không một ai dám cam đoan rằng vùng biển này sẽ luôn được bình yên.

Đối với những người bị bệnh quá nặng, vô phương cứu chữa, mà phải chịu đau đớn cùng cực, có nên giúp họ kết liễu cuộc sống để được ra đi một cách êm ái? Đây là câu hỏi đang gây nhiều tranh cãi, nếu không muốn nói là gây chia rẽ xã hội Pháp, kể từ khi tổng thống Emmanuel Macron thông báo sẽ đề nghị một dự luật về trợ tử.   Tổng thống Macron đã thông báo như trên vào tháng 04/2023, sau khi nhận báo cáo của Hội nghị công dân về vấn đề trợ tử. Từ tháng 12/2022, 184 công dân Pháp, được tuyển chọn qua rút thăm, đã thảo luận với nhau trong suốt mấy tháng về vấn đề này. Đến đầu tháng 4/2023, họ đã đi đến những kết luận, đa số ủng hộ trợ tử tích cực, nhưng kèm theo nhiều điều kiện quan trọng. Tuy nhiên, ngay sau khi tổng thống Macron thông báo sẽ sửa đổi luật hiện hành về chăm sóc cận tử, hàng trăm người đã xuống đường ở một số thành phố của Pháp, đặc biệt là tại Paris, để phản đối dự luật mới, vì họ muốn bảo vệ “một xã hội mà trong đó những người dễ bị tổn thương nhất không bị đe dọa bởi trợ tử tích cực". Do đây là một vấn đề quá nhạy cảm, chính phủ Pháp đã nhiều lần hoãn lại việc đệ trình dự luật. Dự luật theo lẽ đã được đệ trình từ mùa hè năm ngoái, nhưng cuối cùng thời điểm được dời cho đến tháng 2 tới. Hiện giờ tại Pháp, chiếu theo một đạo luật năm 2016, luật Claeys-Leonetti,đối với những bệnh nhân cận tử bị những cơn đau đớn không thể chịu đựng nổi, các bác sĩ y tá có quyền tiêm thuốc cho họ ngủ một giấc ngủ thật sâu và liên tục cho đến khi chết. Nhưng luật vẫn chưa cho phép trợ giúp cho việc tự tử ( bệnh nhân tự tiêm thuốc độc vào mình ) hoặc cho việc trợ tử ( bác sĩ y tá tiêm thuốc cho bệnh nhân ). Trong lúc vấn đề trợ tử gây tranh cãi ngày càng gay gắt ở Pháp, vào giữa tháng 12 vừa qua, nữ danh ca Françoise Hardy, nổi tiếng với những ca khúc như Tous les garçons et les filles, Comment te dire adieu, năm nay gần 80 tuổi, khi trả lời phỏng vấn tạp chí Paris Match, đã khẩn thiết yêu cầu cho bà được “ra đi sớm và một cách nhanh chóng”, sau nhiều năm chịu đau đớn triền miên với căn bệnh ung thư vòm họng.Năm nay 94 tuổi, nữ diễn viên nổi tiếng Line Renaud, trên đài truyền hình France 2 vào tháng 04/2021 cũng đã từng bày tỏ sự ủng hộ đối với việc trợ tử: “ Chúng ta có quyền chọn lựa cuộc sống. Cũng phải cho chúng ta quyền được chọn cái chết. Tôi không chấp nhận phải sống trong đau đớn cùng cực nếu biết rằng cái chết đang cận kề. Cần gì phải kéo dài cuộc sống trong đau đớn. Bản thân tôi đã từng trải nghiệm những điều đó, qua cái chết của mẹ tôi, của Loulou, chồng tôi, của rất nhiều bệnh nhân SIDA mà trong đó có một số người đã tự tử. Tôi đã từng nói với mẹ tôi: “ Mẹ thật can đảm chịu đựng”.  Mẹ tôi trả lời: “ Mẹ có thể làm gì khác hơn ngoài việc nằm chờ chết!”. Trong khi thật dễ mà giúp cho bà ấy được chết. Khi chúng ta biết rõ là không còn hy vọng gì nữa, tại sao cứ phải cố duy trì cái sống?”Nhưng ngay cả trong giới y tế, nhiều y tá, bác sĩ cũng không đồng tình với một số điểm trong dự luật về trợ tử, mà nội dung đã được báo chí Pháp tiết lộ gần đây. Ngày 18/12 vừa qua, khoảng hai mươi công đoàn và tổ chức của nhân viên y tế đã bày tỏ thái độ bất bình về cách thức mà chính phủ tham khảo ý kiến của họ dự luật về trợ tử. Họ cũng chỉ trích nội dung dự luật tạm thời mà tờ Le Figaro tiết lộ, bởi vì theo văn bản, bác sĩ là người duy nhất lãnh trách nhiệm chấp nhận hay không chấp nhận yêu cầu của bệnh nhân được trợ tử.  Về phía những người ủng hộ việc sửa đổi luật, bác sĩ Denis Labayle, đồng chủ tịch hiệp hội Le Choix ( Sự chọn lựa ), trả lời RFI Pháp ngữ ngày 03/10/2023, cho biết: “Chính các bệnh nhân đã giúp tôi hiểu điều đó, vì họ có những yêu cầu rất khác biệt nhau nếu chúng ta biết lắng nghe họ. Có những người muốn được chăm sóc giảm nhẹ ở bệnh viện, vì họ cảm thấy thoải mái bên cạnh các bác sĩ, y tá, hộ lý, những cũng có những người muốn được ra đi nhanh chóng.   Tại sao có những chọn lựa khác biệt như vậy? Thật ra có một vấn đề căn bản mà chúng ta ít khi nào đề cập đến, đó là trong những trường hợp bệnh nan y, khi không có thể chữa trị được nữa, bây giờ chỉ chăm sóc giảm nhẹ, mỗi người có một sự lựa chọn. Có những người muốn kéo dài cuộc sống bằng mọi giá, có những người muốn bảo vệ quyền chống lại sự đau đớn. Thường là do quan điểm tôn giáo mà chúng ta chọn con đường này hay con đường kia. Toàn bộ các tôn giáo độc thần đều chủ trương duy trì sự sống bằng mọi giá. Đó là quyền của họ, chúng ta phải tôn trọng. Nhưng cũng có rất nhiều người không tín ngưỡng hoặc không tin vào một điều huyền bí nào đó thì nói: ‘Không, tôi không muốn chịu đựng đau đớn, tôi muốn ra đi thanh thản trong vòng tay của những người thân' ”.Bác sĩ Denis Labayle càng có lý do để ủng hộ một luật mới, bởi vì theo ông, luật hiện hành, tên chính thức là "Luật về các quyền của bệnh nhân cận tử", có quá nhiều hạn chế nghiêm ngặt:  “ Mang tên như vậy, văn bản luật được xem là có thể giúp giải quyết nhiều yêu cầu, tức là gây ngủ sâu liên tục cho đến khi bệnh nhân qua đời. Vấn đề là khi đọc kỹ luật này và khi đọc nghị định hướng dẫn thi hành luật do Cơ quan Y tế Cao cấp soạn thảo, dựa theo ý kiến của Hội Chăm sóc giảm nhẹ của Pháp, chúng ta lại phát hiện những điều khác, chẳng hạn như vấn đề về phương pháp, mà một số bác sĩ không chấp nhận được.Từ 15 năm nay, luật Claeys-Leonetti vẫn yêu cầu là không tiếp nước cho bệnh nhân cận tử, trong khi tôi vẫn được học là phải luôn tiếp nước cho bệnh nhân, cho dù dĩ nhiên là không thể ép họ ăn uống. Những người tuyệt thực vẫn uống nước, vì họ biết là cơ thể thiếu nước thì sẽ rất đau đớn.Điểm thứ hai, các hướng dẫn điều trị là theo từng bước rất chậm khiến cho cơn hấp hối của bệnh nhân kéo dài quá lâu. Anh tôi đã qua đời tháng 01/2021 và đã hấp hối suốt một tháng ở khoa chăm sóc giảm nhẹ, một tháng thật kinh khủng đối với ông ấy và đối với cả gia đình. Một điểm khác trong luật mà chúng tôi không đồng ý, đó là nó rất hạn hẹp, tức là phải đợi đến giai đoạn tột cùng, phải đợi đến khi bệnh nhân đau đớn cùng cực không thể giảm nhẹ được nữa, thì mới có thể yêu cầu trợ tử. Nhưng sự đau đớn cùng cực ấy phải được tính từ khi nào? Tôi đã chọn nghề bác sĩ chính là để giúp cho bệnh nhân không đau đớn, chứ không phải đợi đến khi thuốc giảm đau không còn hiệu nghiệm nữa thì mới hành động.”Giới tôn giáo dĩ nhiên không chấp nhận một dự luật mới về trợ tử. Hội đồng Giám mục Pháp vào tháng 12 vừa qua đã mời gọi các giáo xứ đọc một bài cầu nguyện đặc biệt trong thánh lễ đêm Giáng Sinh “ để soi sáng tâm trí những người soạn thảo và biểu quyết dự luật”. Trong một bài viết đăng trên tờ Le Figaro, phó chủ tịch Hội đồng Giám mục Vincent Jordy đã cảnh báo: “ Một đạo luật như vậy sẽ là một sự đảo lộn đối với nền văn minh của chúng ta, vốn dựa trên nguyên tắc căn bản: “ Chớ giết người”. Còn Liên Hội Tin Lành Pháp ngay từ tháng 4 năm ngoái đã công bố ý kiến của họ, nhấn mạnh là nhiều tín đồ Tin Lành, đủ mọi hệ phái, không đồng ý ghi vào luật bất cứ điều nào cho phép kết thúc cuộc sống của một người khác. Về phần giới chính trị, trong khi bên phía cánh tả, đa số ủng hộ trợ tử với một số điều kiện, thì cánh hữu và cánh cực hữu chống dự luật mới về vấn đề này, trong khi phe đa số của tổng thống Macron thì có một số bất đồng nội bộ.Trả lời RFI Pháp ngữ, bác sĩ Denis Labayle tóm lược những tranh cãi tại Pháp chung quanh luật dự trợ tử: “Thật sự là ở Pháp có ba quyền lực rất mạnh đó là giới y tế, giới chính trị và giới tôn giáo. Cả ba quyền lực này đôi khi rất tương đồng với nhau. Trong giới y tế, có ba tổ chức vẫn chống lại việc sửa đổi luật, hoặc chủ trương sửa đổi luật theo từng bước rất chậm, tức là trì hoãn thêm 20 năm nữa việc giải quyết vấn đề. Trong số này có Y sĩ đoàn, mà kể từ khi ra đời chưa bao giờ đóng góp vào việc thích ứng với những thay đổi xã hội, và Ủy ban tham vấn về đạo đức, vẫn giữ lập trường gần như cách đây 20 năm, không có thay đổi gì đáng kể.Quyền lực của tôn giáo, bất kể là tôn giáo nào, thường xuyên xen vào các cuộc tranh luận, như những bài viết của Hội đồng Giám mục Pháp mà tôi đọc được trên tờ Le Monde gần đây. Tôi rất tôn trọng quan điểm của những thành phần đó, nhưng tôi muốn họ cũng phải tôn trọng ý kiến khác biệt của những người khác. Bản thân tôi đã nhận được nhiều lời dọa giết. Trong văn bản luật hiện hành, bất cứ ai giúp cho người khác được chết, tức là đáp ứng nguyện vọng của bệnh nhân, đều bị xem như là kẻ sát nhân, kẻ đầu độc. Họ sẽ bị trừng trị ở hai cấp độ, thứ nhất là bị tòa án phạt tù, thứ hai là có thể bị Hội đồng Toàn quốc Y sĩ đoàn cấm hành nghề. Cho nên, giới y tá bác sĩ vẫn rất sợ. Nỗi sợ hãi này không hề có khi tôi bắt đầu học ngành y. Tất cả bác sĩ nội trú đều được dạy là trong những trường hợp như vậy có thể sử dụng kết hợp  thuốc gây mê và morphine. Mọi người đều chấp nhận như vậy. Thế rồi, luật Claeys-Leonetti lại đưa ra những hạn chế nghiêm ngặt hơn, coi như đi thụt lùi.  

Trong bảy tháng nữa, Paris sẽ tổ chức Thế Vận Hội Olympic và Paralympic 2024, từ ngày 26-07-11/08 và nước Pháp đã chi hàng tỷ đô la để xây dựng các cơ sở hạ tầng thể thao, phục vụ cho sự kiện này. Liệu “hiệu ứng Olympic” có làm thay đổi diện mạo của nước chủ nhà, nhất là về mặt cơ sở vật chất thể thao ?   Để tổ chức một sự kiện thể thao quốc tế như Thế Vận Hội Olympic, nước Pháp không chỉ mất nhiều năm để chuẩn bị mà còn phải chi ra một khoản tiền lớn – theo ban tổ chức – hơn 8 tỷ euro, liên quan đến việc lên kế hoạch, xây dựng, chuẩn bị các địa điểm, tổ chức các cuộc thi đấu, tiếp đón các phái đoàn, chỗ ở và chuyên chở vận động viên, an ninh, lễ khai mạc và lễ bế mạc…     Với 41 địa điểm thi đấu, Paris muốn tận dụng các cơ sở có sẵn để tiết kiệm chi phí, ví dụ sân vận động Stade de France, Rolland Garros,…Một số khu vực được tân trang lại, chẳng hạn như khu leo núi nhân tạo ở Bourget, sân vận động Yves du Manoir hay Marina de Marseille. Ngoài những khu vực được bố trí tạm thời, Pháp cũng cho xây dựng một số sân vận động để phục vụ riêng cho kỳ Thế Vận Hội này. Ví dụ, sân vận động l'Arena de la Porte de la Chapelle (Adidas Arena), được xây dựng để tổ chức các môn thi đấu như cầu lông, thể dục nhịp điệu, có sức chưa lên đến 8000 người. Trung tâm thể thao dưới nước Saint-Denis, được coi là công trình đắt đỏ nhất với chi phi phí xây dựng lên đến 174 triệu euro, sẽ là nơi tổ chức các môn như bơi nghệ thuật, lặn, và bóng nước. Thêm vào đó là khu “làng thể thao” được xây dựng trên 52 héc ta, ở vùng Saint-Denis, để tiếp đón hơn 20 000 vận động viên và phái đoàn thể thao của các nước.    Trang mạng của chính phủ Pháp khẳng định rằng Thế Vận Hội kết thúc ngày 08/09/2024 nhưng những gì mà sự kiện để lại sẽ không biến mất khỏi cảnh quan của vùng Ile de France, đặc biệt là ở Seine-Saint-Denis khu vực được hưởng lợi nhiều nhất từ các hạ tầng thể thao. Các hạ tầng đắt đỏ này “sẽ không bị bỏ quên, sau khi sự kiện mà sẽ hữu dụng, phục vụ người dân Pháp”.    Khu “làng thể thao” sẽ trở thành khu căn hộ sinh thái, các văn phòng và đặc biệt là hơn 4000 căn hộ, mà trong đó 40 % là nhà ở xã hội. Chủ tịch ủy ban tổ chức Thế Vận Hội và Paralympic 2024, Tony Estanguet trả lời đài phát thanh France Bleu, nhận định rằng “các công trình được xây dựng, trên hết là theo nhu cầu của khu vực đó. Chúng tôi đã chọn Saint-Seine-Denis là khu vực được hưởng lợi nhiều nhất từ sự kiện thể thao này. Ngoài 4000 căn hộ, còn có các thiết bị thể thao, khu leo núi nhân tạo, trung tâm bơi lội Olympic, ngay đối diện Stade de France. Chúng tôi thấy rất quan trọng để hỗ trợ khu vực này, nơi tổ chức một phần tư các môn thi đấu và được hưởng lợi khoảng 70 % các công trình được xây dựng trong Thế Vận Hội.”    Trên khắp nước Pháp, khoảng 5500 sân chơi thể thao cũng đã được xây dựng. Đối với Île-de-France, hứa hẹn làm sạch sông Seine và sông Marne đạt tiêu chuẩn bơi lội, nếu được thực hiện, sẽ là một trong những thành quả quan trọng từ Thế Vận Hội Paris 2024 đối với công chúng, cũng như hạ tầng giao thông được xây dựng cho người đi bộ, và xe đạp, với làn đường dành riêng cho xe đạp dài 415 km.   Ngoài ra, Pháp cũng cam kết khiến cuộc sống của người khuyết tật trở nên dễ dàng hơn. Trong khuôn khổ Thế Vận Hội Paralympic, lần đầu được tổ chức ở Paris, dự trù tiếp đón hơn 350 000 du khách khuyết tật và hơn 4400 vận động viên, chính phủ Pháp cho biết đã triển khai hơn 300 triệu euro để cải thiện khả năng tiếp cận của người khuyết tật đến các địa điểm công cộng, cửa hàng, giao thông…  Thể thao gắn với hình ảnh Paris cổ kínhThế Vận Hội cũng được cho là sự kiện nhằm quảng bá hình ảnh nước Pháp, thu hút khách du lịch. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng khách du lịch sẽ tránh đến Paris vào mùa hè tới vì kinh đô ánh sáng sẽ trong tình trạng quá tải với Thế Vận Hội. Trên RFI Pháp Ngữ, bà Marie Barsacq, giám đốc ủy ban “Impact et Héritage de Paris 2024”, thì lại nhận định rằng “sau mỗi kỳ Thế Vận Hội đều tạo ra một sức hút du lịch những năm sau đó, chẳng hạn như ở Luân Đôn hay Rio. Với những cơ sở thể thao mà chúng tôi đã xây dựng hay cải tạo lại,…sẽ vẽ ra một hình ảnh Paris hiện đại cho công chúng quốc tế. Paris vốn được coi là một đô thị cổ xưa, với những bảo tàng lâu năm bụi bặm, những hạ tầng thể thao đặt cạnh những công trình kiến trúc nổi tiếng của Paris, sẽ khiến thủ đô Pháp trở nên thu hút hơn”.   Nếu như ban tổ chức hứa hẹn, trong một báo cáo về “di sản của Thế Vận Hội Paris 2024”, rằng tất cả các công trình được xây dựng trong khuôn khổ này là “có ích” và “bền vững” thì cần phải đợi ít nhất 7 năm sau đó mới có thể đánh giá được, theo như nhận định của nhà xã hội học Hugo Bourbilleres trên báo Ouest-France.     Nhìn lại di sản của các kỳ Thế Vận Hội trước đó, đặc biệt là Thế Vận Hội 2012 ở Luân Đôn, các hạ tầng được xây dựng phục vụ Olympic đã thay đổi diện mạo của cả một khu phố Stradford của thủ đô Anh. Cầu trượt vòng xoắn màu đỏ Orbit, dài 178 mét, được coi biểu tượng của sự kiện, đã trở thành một địa điểm thu hút đông đảo khách du lịch. Khu phức hợp thể thao trở thành một địa điểm tản bộ yêu thích của nhiều người, sân vận động Olympic trở thành trụ sở của CLB West Ham. Làng thể thao được chuyển thành nơi cư trú của 6000 cư dân với nhiều cửa hàng quán ăn, quán cà phê xung quanh. Báo Le Monde đặt câu hỏi liệu đây có thể được coi là một “hình mẫu” mà Paris có thể noi theo, khi cải tạo khu Saint-Seine-Denis ?    Tại Thế Vận Hội mùa hè Barcelone ở láng giềng Tây Ban Nha năm 1992, sự kiện này được cho là đã thành công khiến nền kinh tế địa phương trở nên năng động hơn, biến đổi diện mạo của đô thị với nhiều bãi biển nhân tạo được xây dựng. Hầu như tất cả các hạ tầng phục vụ Thế Vận Hội đều được chuyển đổi mục đích sử dụng. Còn tại Pháp, như Thế Vận Hội mùa đông Albertville vào năm 1992. Sự kiện này đã làm hiện đại hóa các khu trượt tuyết, cải thiện hệ thống giao thông trong vùng cũng như khiến khu vực này trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn vào mùa đông. Chi phí khổng lồ nhưng lại bị "bỏ hoang" ?Tuy nhiên, nói đến những gì mà Olympic mang lại cho nước chủ nhà thường là chủ đề gây tranh cãi. Trong bài đăng trên The Conversation, Pierre-Olaf Schut, giảng viên về môn khoa học thể thao tại trường đại học Université Paris-Est Créteil Val de Marne (UPEC) cho rằng, “những gì mà sự kiện thể thao lớn để lại, từ lâu, thường tập trung vào các hạ tầng thể thao, nhưng lại không cân xứng với nhu cầu của địa phương, tại Albertville đó là đường trượt băng ở La Plagne, hay hội trường Olympic ở Albertville, dù nhiều dự án cải tạo cách sử dụng được đưa ra, nhưng vô ích. Olympic cũng là một món nợ. 5 năm sau lễ bế mạc, Nhà nước Pháp vẫn phải trả số số lên đến 28 triệu franc (5,41 triệu euro)”.     Thành phố Albertville cũng từ chối tổ chức nghi thức rước đuốc Olympic vì chi phí quá cao, lên đến 180 000 euro cho “một buổi chiều, chỉ để truyền lửa từ vùng Haute-Savoie đến Grenoble”.    Về Thế Vận Hội ở Luân Đôn, ban tổ chức khẳng định đã thành công đạt mục tiêu “bền vững”, nhưng lại bỏ quên lời hứa “khu nhà có giá cả phải chăng”, khi chuyển đổi làng thể thao thành các khu chung cư “cao cấp” ở Stradford. Giá thuê nhà ở khu phố từng được coi là bình dân lại ở cao ngất ngưởng, khoảng 3500 euro cho một căn hộ 50 m2, theo ghi nhận từ France Info. Và không thể không nhắc đến những hình ảnh gây bàng hoàng dư luận về các hạ tầng thể thao ở Rio de Janeiro, Brazil, “trở thành những khu đất bỏ hoang” dù đã phải chi một khoản khổng lồ cho xây dựng. Một số sân vận động không được bảo trì, bị rò nước, phải đóng cửa.     Còn bảy tháng nữa là Thế Vận Hội Paris 2024 diễn ra, nhưng Pháp hiện vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc tổ chức một trong những sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh, đặc biệt là về vấn đề an ninh, giao thông hay nhà ở khi phải tiếp đón hàng triệu người từ khắp nơi trên thế giới.    

Bầu cử tổng thống Mỹ chưa diễn ra, đảng Cộng Hòa vẫn chưa có ứng viên chính thức, nhưng chiếc bóng của Donald Trump đã phủ lên nhiều hồ sơ quốc tế lớn. Tại châu Á, các nước đồng minh của Mỹ phập phồng lo sợ Donald Trump trở lại cầm quyền. Ngược lại, thủ tướng Israel Benyamin Netanyahu và tổng thống Nga Vladimir Putin lại đặt cược nhiều vào chiến thắng của nhà tỷ phú địa ốc. Nhưng kịch bản này, nếu xảy ra, sẽ là một thảm họa cho Liên Hiệp Châu Âu. Năm 2024 vừa mới bắt đầu, nhưng « Donald Trump đã là nhân vật của năm 2024 », trang mạng France Inter ngày 02/01/2024 đã viết như thế ! Hiện tại, Donald Trump chưa phải là ứng viên chính thức, vì vòng bầu cử sơ bộ của đảng Cộng Hòa sẽ chỉ bắt đầu vào ngày 15/01/2024 từ bang Iowa. Nhưng các cuộc thăm dò hiện tại cho thấy ông Trump có nhiều lợi thế không chỉ với các đối thủ trong đảng mà cả với ông Joe Biden.Theo Bernard Guetta1, nghị sĩ Châu Âu, thuộc nhóm nghị sĩ Renew, và là thành viên Ủy ban Đối ngoại Nghị Viện Châu Âu, viễn cảnh Donald Trump trở lại cầm quyền là một mối đe dọa to lớn.« Nếu nhân vật này vào được Nhà Trắng, trước hết ông ấy sẽ làm suy yếu hơn nữa nền dân chủ Mỹ. Đừng quên rằng, vào cuối nhiệm kỳ đầu tiên, ông ấy đã tiến hành một cuộc tấn công nhằm vào tòa nhà Quốc Hội. Nhưng ngoài tấn bi kịch chính trị nội bộ của Mỹ, Donald Trump còn muốn phá vỡ Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương, phá vỡ Liên Hiệp Châu Âu. Ông ấy muốn đúc kết một thỏa thuận với Vladimir Putin, sau lưng người dân Ukraina, sau lưng chúng ta, 27 nước thành viên Liên Âu. Đó thực sự không phải là một viễn cảnh vui vẻ chút nào ! »Chiến sự ở Gaza : Cuộc chiến sinh tồn cho thủ tướng Israel ?Nhưng rủi thay, « trên thế giới, có hai người điên cuồng đang trông đợi Trump trở lại Nhà Trắng : Benjamin Netanyahu ở Israel và Vladimir Putin ở Matxcơva », vị nghị sĩ Châu Âu này bình luận tiếp. Bất chấp con số nạn nhân cao, chưa có dấu hiệu nào cho thấy hai tấn bi kịch, một ở dải Gaza và một tại Ukraina sẽ có ngày chấm dứt. Thủ tướng Israel và tổng thống Nga chỉ được lợi khi kéo dài thêm cuộc xung đột với hy vọng Donald Trump tái đắc cử.Đối với nhân vật thứ nhất, nghị sĩ châu Âu giải thích : « Đương nhiên là Netanyahu phải tiếp tục cuộc chiến và thậm chí có thể mở rộng cuộc xung đột, bởi vì đối với ông ấy, đây là một sự bảo đảm cho sự sống còn, tôi muốn nói về mặt chính trị ». Kéo dài vô tận cuộc xung đột còn là cách tốt nhất để ông giữ được quyền miễn trừ tư pháp với tư cách người đứng đầu chính phủ.Thủ tướng Israel hiện đang đối mặt với ba thủ tục tố tụng, được mở ra từ năm 2019 về tội tham nhũng, gian lận và lạm dụng lòng tin, những tội danh có thể dẫn đến án tù. Thế nên, theo nhà sử học Jean-Pierre Filiu2, giáo sư trường đại học Khoa học Chính trị, mục tiêu « xóa sổ » phe Hamas mà ông Netanyahu đề ra, ít có cơ may đạt được, chỉ mang tính khoa trương hơn là quân sự.Liên Hiệp Châu Âu : Bên thiệt thòi nhiều nhất ?Nhưng việc theo đuổi chiến sự trên dải Gaza không chỉ giúp Benyamin Netanyahu duy trì quyền lực tại Israel, mà còn nhằm làm suy yếu Joe Biden, vào lúc đảng Dân Chủ chưa bao giờ bị chia rẽ như lúc này. Trên thực tế, thủ tướng Israel luôn mong đợi sự trở lại Nhà Trắng của Donald Trump, vốn đã hậu thuẫn ông vô điều kiện từ năm 2017 đến năm 2020.Hẳn người ta sẽ chưa quên bản Kế hoạch Hòa bình cho Cận Đông được tổng thống Donald Trump công bố ở Nhà Trắng ngày 28/01/2020 trước sự hiện diện của thủ tướng Israel Netanyahu mà không có đại diện Palestine.Kế hoạch mang tên « Tầm nhìn » của Donald Trump cho phép Israel sáp nhập các khu định cư Do Thái nằm rải rác trên khắp vùng Cisjordanie vào lãnh thổ Israel. Đổi lại, Tel-Aviv cam kết sẽ ngưng mở rộng các khu định cư. Người Palestine sinh sống trong các khu định cư Do Thái có bốn năm để quyết định đi hay ở lại với Israel. Trái lại, người tị nạn Palestine vẫn không được phép trở về Israel.Kế hoạch này đã bị chỉ trích là « thiên vị, bất cân xứng » chỉ chiều theo ý muốn của thủ tướng Israel, « một thảm họa thứ hai » theo như đánh giá từ giới truyền thông Pháp vào thời điểm đó ! Do vậy, nếu duy trì được quyền lực từ đây đến tháng 11, thủ tướng Israel Benyamin Netanyahu sẽ bỏ phiếu ủng hộ Donald Trump hơn là một Joe Biden đang nói đến giải pháp « Hai Nhà nước ».Từ những quan sát trên, nghị sĩ châu Âu Bernard Guetta cảnh báo, nếu xung đột ở Gaza kéo dài cùng với sự trở lại của Donald Trump, chiến tranh có thể lan rộng ra toàn khu vực. Liên Hiệp Châu Âu một lần nữa có nguy cơ đối mặt với những làn sóng di dân, các cuộc tấn công khủng bố ồ ạt và có nhiều nguy cơ bị lôi kéo vào xung đột ở Gaza.Donald Trump trở lại: Thắng lợi cho tổng thống Nga !Nhưng thủ tướng Israel không phải là người duy nhất tính đến nước cờ này. Vladimir Putin, người mà lãnh đạo Israel có mối quan hệ mật thiết hơn là với Joe Biden, cũng tin rằng việc ông Trump tái đắc cử sẽ là một thắng lợi cho nước Nga trong cuộc chiến xâm lược Ukraina.Cuộc xung đột ở dải Gaza bùng phát hồi tháng 10/2023 đã là « món lộc trời ban » cho tổng thống Nga. Chiến sự bùng nổ đẩy nước Mỹ của Joe Biden rơi vào trạng thái « tả xung hữu đột » và công luận quốc tế bị chuyển hướng sang Cận Đông. Donald Trump trở lại cũng đồng nghĩa với việc xoa dịu được  tư tưởng bài Nga và nhất là có thể cắt nguồn hậu thuẫn tài chính cho Ukraina.Donald Trump, trong một cuộc vận động cho bầu cử sơ bộ, trước những người ủng hộ ông, từng tuyên bố : « Tôi sẽ giải quyết cuộc chiến sau một ngày, trong vòng 24 giờ ! ». Theo giải thích của nghị sĩ Châu Âu Bernard Guetta, điều đó có nghĩa là, « ông ấy sẽ nói với ông Putin là "ông hãy giữ phần lãnh thổ mà ông đã chiếm được tại Ukraina, còn tôi sẽ ngưng hỗ trợ cho Ukraina. »Đây cũng là cách diễn giải của nhà sử học quân sự Philips O'Brien3, trường đại học St-Andrews : « Điều ông sẽ làm là đề nghị hoặc buộc Ukraina nhượng lãnh thổ cho Putin. Tôi nghĩ ông tin rằng Putin là người mà ông có thể đàm phán. »Ngay từ đầu cuộc xung đột, nếu như lưỡng đảng cho tới nay gần như nhất trí ủng hộ tài trợ cho quốc phòng Ukraina, thì Donald Trump luôn chất vấn về sự hậu thuẫn dành cho Kiev. Đây cũng không phải là điều gì mới mẻ. Trong quá khứ, khi còn tại nhiệm, nhà tỷ phú bất động sản này đã bị chỉ trích có mối quan hệ « nồng ấm » với nguyên thủ Nga. Ông còn bị cáo buộc đã đe dọa cắt nguồn viện trợ cho Kiev trừ phi chính phủ tổng thống Zelensky chịu tiết lộ những điều xấu xa về Joe Biden và con trai ông là Hunter Biden.Theo đánh giá của Philips O'Brien, điều nguy hiểm ở đây là Donald Trump xem chính sách đối ngoại cũng như chính trị là « một con đường để trục lợi cá nhân ». Đối với ông, « NATO, đồng minh hay Ukraina đều không quan trọng. Tốt nhất hãy thực hiện một thỏa thuận có lợi cho Donald Trump ».Cơ hội đắc cử tổng thống lần hai của Donald Trump ngày một lớn. Tại Mỹ, người dân bắt đầu mệt mỏi về những cuộc can thiệp quân sự. Các chiến dịch quân sự bên ngoài, từ Việt Nam cho đến Afghanistan, đều kết thúc bằng cái giá rất đắt cả về nhân mạng và vật chất. Các cuộc thăm dò mới nhất cho thấy gần một nửa số người Mỹ được hỏi cho rằng chính phủ đã chi quá nhiều tiền để hỗ trợ cho cuộc chiến chống Nga. Và tỷ lệ này còn cao hơn đáng kể trong số các cử tri đảng Cộng Hòa.Nguy cơ nước Mỹ trở lại với chủ nghĩa biệt lập ?Chuyên gia về Mỹ Jérôme Viala-Gaudefroy4, trường đại học Khoa học Chính trị nhận định, Donald Trump trở lại Nhà Trắng còn đồng nghĩa với việc nước Mỹ quay về với chủ nghĩa biệt lập.« Vladimir Putin ở Nga, rồi Tập Cận Bình ở Trung Quốc, chúng ta thấy rằng Trump thực sự đang thúc đẩy một làn sóng chủ nghĩa biệt lập tồn tại đặc biệt ở phe Cộng Hòa. Có một kiểu mệt mỏi vì chiến tranh, sau cuộc chiến chống khủng bố, cuộc chiến ở Irak. Thực sự có mong muốn thoái lui này. Người ta nói rằng trước tiên chúng ta phải quan tâm đến biên giới của mình, những gì đang xảy ra trong nước và còn thế giới là chuyện của họ. Ukraina là vấn đề của châu Âu. Thậm chí, một số cố vấn của Trump còn chất vấn về sự tham gia của Hoa Kỳ vào NATO. Dù vậy, đối với Mỹ, liên minh này vẫn là một điều quan trọng vì Quốc Hội gần đây đã thông qua một nghị quyết buộc tổng thống phải có sự đồng ý của Quốc Hội và 3/4 lá phiếu Thượng viện để có thể rút khỏi NATO. »Sự trở về của Trump còn hàm chứa nhiều rủi ro xảy ra hỗn loạn trên chính trường Mỹ như những gì từng xảy ra trong nhiệm kỳ đầu. Donald Trump chỉ sẽ làm những gì mình muốn, và « trong trường hợp này, mọi tiền lệ đều bị loại bỏ », ông Philips O'Brien cảnh báo. Nhưng một tình trạng hỗn loạn ở Mỹ, và một nền dân chủ Mỹ bị suy giảm, chính xác là điều mà ông Putin và nhiều kẻ thù khác của Mỹ đang mong đợi.Tại châu Á, các đồng minh của Mỹ lo lắng trước nguy cơ Donald Trump đắc cử tổng thống. Những nỗ lực của chính quyền Biden nhằm tăng cường các mối quan hệ đồng minh, từ Tuyên bố Washington về liên minh quân sự Mỹ – Hàn, tuyên bố Camp David ba bên Mỹ – Nhật – Hàn và quan hệ đối tác công nghiệp quốc phòng AUKUS có nguy cơ không còn tồn tại trong quá trình chuyển đổi chính trị ở Washington.Dù vậy, chuyên gia địa chính trị Bertrand Badie5, giáo sư danh dự trường đại học Khoa học Chính trị vẫn đưa ra chút tín hiệu lạc quan khi cho rằng người ta có xu hướng đánh giá thấp khả năng chống chọi mạnh mẽ của chính sách đối ngoại Hoa Kỳ. Trên đài RFI Pháp ngữ ngày đầu năm 2024, ông phân tích :« Mỹ không thay đổi chính sách đối ngoại dễ dàng như chúng ta nghĩ. Thậm chí chúng ta có chút xu hướng châm biếm nhiệm kỳ tổng thống Trump, đã thể hiện sự khác biệt với các đời tổng thống Mỹ khác bằng những cử chỉ mang tính biểu tượng ngoạn mục, chẳng hạ như rút khỏi các tổ chức quốc tế, di dời đại sứ quán Mỹ ở Israel, và nhiều việc khác như rút khỏi thỏa thuận về hạt nhân Iran… Nhưng chưa bao giờ có bất kỳ thay đổi thực sự nào trong định hướng chính sách đối ngoại của Mỹ ngoại trừ việc, cứ như chúng ta nói,  có một mong muốn, đã được khởi xướng từ thời Obama, là thoái lui khỏi các cuộc xung đột lớn trên thế giới.Cho dù đó là Trump hay Biden, thì điều đó cũng giống nhau, ngay cả khi Biden tỏ ra nhạy cảm với cánh tả trong đảng Dân chủ ngày càng kêu gọi, nếu không ủng hộ người Palestine, thì ít nhất là trung lập hơn, và chúng ta đã thấy điều đó đặc biệt trong các cuộc bỏ phiếu gần đây tại Hội Đồng Bảo An. Chính sách ngoại giao của Mỹ không thay đổi. Đây là mặt ổn định, mạnh hơn chúng ta nói mà các nhà bình luận không có thói quen nhắc đến. »---------- ********** ----------Tham khảo :1. Bernard Guetta : "Deux hommes attendent frénétiquement le retour de Trump : Netanyahou et Poutine", France Inter ngày 01/01/2024.2. « Le destin de l'Europe en 2024 se jouera à Gaza », Le Monde ngày 31/12/2023.3. Is Trump a bigger threat to Ukraine than Putin in 2024? Channel 4 News, ngày 29/12/2023.4. La présidentielle 2024 aux États-Unis : Donald Trump le retour ? TV5 Monde ngày 16/12/2023.5. Quel impact des élections européennes et américaines sur les conflits à Gaza et en Ukraine? RFI ngày 01/01/2024.

Mùa đông, những cơn gió lạnh ùa về, nhiệt độ hạ thấp, cầm trên tay một cốc sô cô la nóng pha chế theo kiểu thủ công, truyền thống, hít hà mùi hương thơm ngậy và thưởng thức những ngụm sô cô la đặc sánh, có lẽ là sở thích của không ít người Pháp. Cũng như lễ Phục Sinh, mùa Giáng Sinh tại Pháp cũng không thể thiếu những viên sô cô la ngọt ngào, xinh xắn, điểm nét tinh tế. Đây là hai dịp mà người Pháp ăn nhiều sô cô la nhất.  Theo báo kinh tế Les Echos hồi tháng 04/2023, vào dịp lễ Phục Sinh, Pháp là một trong những nước tiêu thụ nhiều sô cô la nhất thế giới, hơn 300.000 tấn/năm, trung bình 7,3kg/người/năm. Ở châu Âu, Pháp đứng thứ 6, sau Đức, Thụy Sĩ, Estonia, Anh và Phần Lan. Lĩnh vực sô cô la ở Pháp sử dụng 30.000 lao động. Hơn 60% sản lượng sô cô la của Pháp là để xuất khẩu, chủ yếu sang các nước láng giềng châu Âu.Nhìn lại lịch sử Pháp, suốt một thời kỳ dài, sô cô la (từ hạt ca cao) là sản phẩm bổ dưỡng, cao cấp, quý hiếm, chỉ dành riêng cho triều đình, giới tinh hoa. Được du nhập vào Pháp từ thế kỷ XVI, nhưng phải đến sau Đệ Nhị Thế Chiến, sô cô la mới dần dần trở thành một sản phẩm phổ thông tại Pháp.Để hiểu thêm về lịch sử phát triển sô cô la tại Pháp, RFI Tiếng Việt ngày 06/10 đã phỏng vấn ông Fabrice Stijnen, giám đốc hệ thống bảo tàng Choco-Story của Pháp, với ba cơ sở tại Paris, Colmar và Lourdes.    RFI : Xin chào Fabrice Stijnen, ông có thể cho biết sô cô la được du nhập vào Pháp như thế nào ? Và từ khi nào ?  Fabrice Stijnen : Sô cô la được đưa đến Tây Ban Nha trước tiên, rồi sau đó mới đến phần còn lại của châu Âu. Những nhà khai thác thuộc địa người Tây Ban Nha đã mang sô cô la về nước hồi năm 1527. Cortes là người mang hạt ca cao về cung đình Tây Ban Nha. Trên thực tế, Christophe Colomb đã từng đi qua « con đường ca cao », nhưng khi đó ông không quan tâm tới sản phẩm này, vì thấy chả có ích lợi gì. Chính Cortès là người đã mang theo ca cao như mang một báu vật về Tây Ban Nha, vì quả thực ông đã phát hiện rằng đó là một sản phẩm rất có giá trị ở đó (châu Mỹ), mà lại không có nhiều, chứ không phải là có nhiều như ngày nay. Vì không có nhiều nên triều đình Tây Ban Nha đã cất giữ ca cao, để dành và dùng ca cao như một loại gia vị theo cách khá kín đáo, bí mật.Trên thực tế, phải nhờ vào hôn sự giữa các công chúa Tây Ban Nha và các vị vua Pháp (thì sô cô la mới được đưa đến Pháp). Vua Louis XIII kết hôn với công chúa Anne d'Autriche và khi đến Hoàng gia Pháp, công chúa Anne d'Autriche đã mang theo ca cao. Vua Louis 13 coi ca cao và cách pha chế thức uống từ cacao như một điều lập dị ở người vợ của ông. Con trai họ, sau này là vua Louis XIV, vốn quấn quýt với mẹ, nên cũng quen với việc uống sô cô la. Vua Louis XIV cũng kết hôn với một công chúa Tây Ban Nha, người đã đến Hoàng gia Pháp và họ cùng nhau chia sẻ thú vui thưởng thức đồ uống pha chế từ ca cao. Và tất nhiên, sau này ca cao đã được phổ biến đến triều đình của các nước lớn khác ở châu Âu.Vậy đấy, sô cô la lần đầu tiên đến châu Âu qua Tây Ban Nha, được cất giấu gần một thế kỷ ở Tây Ban Nha, rồi mới từ đó lan sang Pháp và phần còn lại của châu Âu.RFI : Ban đầu, khi mới được đưa vào Pháp, sô cô la được dành cho ai là chính ? Sô cô la được ưa chuộng vì điều gì và được thưởng thức theo cách nào ?Fabrice Stijnen : Điều thú vị về sô cô la, như tôi đã nói ngay từ đầu, là không có nhiều. Vì thế, ca cao chỉ dành cho giới tinh hoa, thượng lưu, ngay cả các nền văn minh Aztec và Maya cũng đã thế. Chỉ có một số tầng lớp quan trọng trong xã hội mới được tiêu thụ sô cô la. Ở các nền văn minh Aztec và Maya, ca cao được sử dụng không hẳn vì hương vị, mà là vì sức sống, sự bổ dưỡng mà ca cao có thể mang lại cho người dùng. Ca cao được xem là một sản phẩm cung cấp nhiều năng lượng, có lẽ cũng là nhờ các loại gia vị khác mà người ta pha chế cùng để chống lạnh. Khi ca cao được đưa đến châu Âu, cũng giống như ở thời của người Aztec và người Maya, sô cô la cũng chỉ được dùng dưới dạng đồ uống. Sô cô la thể rắn mãi về sau này mới xuất hiện, khá gần đây, vào khoảng thế kỷ XIX. Thức uống sô cô la mang lại hương vị đặc biệt. Người Tây Ban và sau này là người Pháp uống sô cô la có pha chế thêm với một số gia vị khác, như quế, một xíu hạt tiêu, hạnh nhân, hồi … Những loại gia vị này mang lại cho thức uống sô cô la một hương vị thực sự khác lạ. Đồ uống sô cô la còn có một cách pha chế khác, từ dạng lỏng được chế thành bọt mousse. Cả người Aztec, người Maya, sau này là người Pháp, Tây Ban Nha đều pha chế ca cao thành mousse, vì ca cao thực chất khá béo, gần một nửa lượng hạt cacao là chất béo, đó là bơ ca cao. Nhờ lượng chất béo này, khi pha chế đồ uống, người ta dùng các dụng cụ chuyên dụng để tích hợp không khí vào thức uống này, chỉ đơn giản như vậy là tạo ra bọt. Đúng là phải mãi rất lâu về sau này, nhờ quy trình sản xuất công nghiệp hóa mới có sô cô la ở thể rắn.RFI : Ban đầu là theo cách thủ công, vậy đến khi nào thì ngành sản xuất sô cô la ở Pháp mới được công nghiệp hóa ? Fabrice Stijnen : Quả thực là sô cô la cũng theo quá trình công nghiệp hóa từ thế kỷ 19 và các cuộc cách mạng kỹ thuật, chẳng hạn đã cho phép tách bơ ca cao ra khỏi nguyên liệu bột ca cao. Tách chất béo từ ca cao là một cuộc cách mạng khá quan trọng để sô cô la sau này có thể được tiêu thụ ở thể rắn, dưới dạng phong sô cô la. Như tôi đã giải thích ở trên, sô cô la trong suốt nhiều thế kỷ chỉ được dùng dưới dạng đồ uống. Trên thực tế, một người Hà Lan, tên là Gaspard Van Houten, đã sử dụng một loại máy ép nổi tiếng, được gọi là máy ép Van Houten, để tách bơ ca cao và tạo ra sô cô la. Người ta xay hạt ca cao rồi lại cho thêm bơ ca cao vào. Đây đúng là một ý tưởng tuyệt vời, bởi vì sau khi bổ sung thêm bơ ca cao vào bột xay từ hạt ca cao và tạo hình theo khuôn, hỗn hợp đó nguội đi thì co lại một chút và dễ dàng tách được ra khỏi khuôn, như vậy là người ta có thể tạo hình cho sô cô la, làm ra những thanh sô cô la mỏng và dễ bẻ nhỏ.RFI : Theo ông, đâu là những mốc thời gian quan trọng, những chặng đường đánh dấu sự phát triển của sô cô la tại Pháp ? Fabrice Stijnen : Về những mốc thời gian quan trọng, trước tiên là khi sô cô la được đưa đến Pháp nhờ cuộc hôn nhân giữa các vị vua Pháp và các công chúa Tây Ban Nha. Sau đó, sô cô la bắt đầu được sản xuất ở miền tây nam, gần Bayonne, nơi đầu tiên đặt các cơ sở sản xuất sô cô la để phục vụ Hoàng gia Pháp và giới tinh hoa. Nhưng sản xuất vẫn khá hạn chế và cũng chỉ để phục vụ riêng những người thuộc giới tinh hoa Pháp. Sau đó, sô cô la dần dần được mở rộng, nhưng để đạt được như vậy cũng phải trải qua một thời gian rất dài, và thực ra là cho đến Đệ Nhị Thế Chiến thì sô cô la vẫn là sản phẩm dành riêng cho các tầng lớp xã hội có đủ khả năng tài chính. Tôi lấy một ví dụ để quý vị thấy sô cô la thời đó đắt thế nào. Vào cuối thế kỷ 19, để mua 1 kg sô cô la, người ta phải bỏ ra số tiền tương đương với 1 tháng lương mức trung bình, tương đương gần 1.700 euro nếu tính theo thời giá hiện nay. Không phải ai cũng có điều kiện mua sô cô la với giá như vậy. Đó là yếu tố quan trọng khiến phải mất một thời gian rất dài cuối cùng sô cô la mới trở nên bớt hiếm và được xã hội tiêu dùng nhiều. Các cường quốc châu Âu đã lập các đồn điền ca cao ở các nước thuộc địa vào đầu thế kỷ 20. Trước đó, ca cao có xuất xứ từ Nam Mỹ và thực sự ở đó không có đồn điền lớn nào, người ta thường mang về ca cao thu hoạch từ cây mọc tự nhiên. Như vậy là việc trồng cây ca cao hồi đầu thế kỷ 20 cũng là một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển sô cô la ở Pháp, cho phép chúng ta dần dần thu được lượng lớn ca cao. Cùng với đó là quá trình công nghiệp hóa và các quy trình cho phép tạo hình sô cô la theo khuôn. Khi Đệ Nhị Thế Chiến kết thúc, người Mỹ vào lúc thắng trận phân phát các thanh sô cô la cho mọi người. Từ đó, sô cô la trở nên phổ thông hơn, trở thành một sản phẩm bổ dưỡng, hiện diện trong bữa phụ lúc 4 giờ chiều cho trẻ em. Đây là một bước tiến quan trọng, vì cuối cùng mọi người dân cũng dễ dàng mua sô cô la. Bảy mươi năm qua là khoảng thời gian mang lại chất lượng của sô cô la ở Pháp, nét tinh tế của sô cô la và cảm giác vui thú khi thưởng thức sô cô la, ban đầu là sự biến chuyển và cuối cùng là sự phát triển về mặt nghệ thuật và chế biến sô cô la tại Pháp. RFI : Pháp được biết đến là một nước sản xuất và tiêu thụ rất nhiều sô cô la. Ông có thể cho biết thêm về sở thích, khẩu vị của người Pháp ?Fabrice Stijnen : Tôi muốn làm rõ điều này khi nói về sô cô la. Theo định nghĩa, để được gọi là sô cô la thì hàm lượng ca cao phải là từ 20% trở lên, gồm bơ ca cao và bột ca cao, dựa vào thành phần, người ta phân chia sô cô la thành nhiều loại : sô cô la đen, nếu thêm sữa bột thì sẽ thành sô cô la sữa. Sô cô la trắng thì không chứa bột ca cao, nhưng chứa bơ ca cao, khoảng 30%, nên nhìn chung sô cô la trắng vẫn được coi là sô cô la. Về cách tiêu thụ, trên thực tế, khi nói đến sô cô la ở Pháp thì phải nói đến sô cô la thanh, sô cô la phong. Xu hướng hiện nay là khám phá hương vị, cũng giống như việc chúng ta thưởng thức rượu hoặc các sản phẩm khác. Chúng ta sẽ khám phá terroir, (tập hợp các yếu tố thổ nhưỡng, khí hậu, tập quán canh tác tại địa phương, vị trí địa lý, sự đa dạng của hệ động thực vật địa phương có ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm) trong mỗi phong sô cô la, mỗi loại ca cao đến từ khắp nơi trên thế giới. Chúng tôi gọi đó là những hương vị nguyên bản thô mộc nhất (grand cru). Hiện nay có rất nhiều nhà sản xuất sô cô la đang tập trung vào các loại sản phẩm như vậy. Điều này rất thú vị. Chúng ta thực sự cần tập luyện cơ quan vị giác của mình để có thể cảm nhận mọi hương vị có thể tìm thấy trong sô cô la. Đó tất nhiên là một cách thưởng thức. Các nhà chế biến sô cô la cũng làm ra những viên kẹo sô cô la, và thường là với praliné (hỗn hợp bột hạt dẻ hoặc hạnh nhân), hoặc với sốt ganache hoặc với thạch hoa quả (la pâte de fruits), và viên sô cô la thường có nhiều lớp. Làm loại kẹo sô cô la này đòi hỏi phải có kỹ năng chế biến và nghệ thuật, mà nước Pháp vốn rất nổi tiếng. Chúng ta có thể nói rằng Pháp thực sự xuất khẩu các kỹ năng trong lĩnh vực này ra nước ngoài, mặc dù thực tế là khắp nơi trên thế giới có rất nhiều nhà sản xuất sô cô la xuất sắc, chứ không phải chỉ nước Pháp mới có. Xét về sở thích, khẩu vị hiện nay, tôi có thể nói là người Pháp thích ăn sô cô la đen hơn. Đây là sở thích chung, nhưng ở các bảo tàng sô cô la, chúng tôi vẫn thấy có rất nhiều du khách cũng thích sô cô la sữa, hoặc sô cô la trắng. Dù không thể khẳng định một quy tắc tuyệt đối, chúng tôi có thể nói rằng là để nếm thử hương vị của một loại sô cô la, người Pháp thường hay thưởng thức sô cô la đen, và các nhà chế biến thường kết hợp với các loại nhân để tăng hương vị cho sô cô la đen. RFI tiếng Việt chân thành cảm ơn ông Fabrice Stijnen, giám đốc Choco-Story của Pháp, đã tham gia chương trình !

Ngày 07/11/2023, Thượng Viện Pháp, với đa số thuộc cánh hữu, trong khuôn khổ dự luật mới về nhập cư, đã thông qua việc hủy bỏ trợ cấp y tế Nhà nước cho người nhập cư bất hợp pháp (AME), thay thế vào đó là AMU - trợ cấp y tế khẩn cấp. Dù còn phải được Hạ Viện thông qua thì mới có hiệu lực, nhưng việc dự luật được thông qua ở Thượng Viện, đã gây nhiều phản ứng gay gắt từ các tổ chức bảo vệ nhân quyền và ngay trong giới y tế Pháp. Mục đích nhân đạo và phòng bệnhTrong phiên thảo luận, được trang web của Thượng Viện ngày 07/11 đăng tải, nghị sĩ đảng Xanh, Yannick Jadot, bức xúc nói : «Chúng ta không thể đột ngột đùa giỡn với sức khỏe của người dân Pháp. Sau Covid, một dịch bệnh nghiêm trọng, làm sao chúng ta có thể để mặc mọi người trong cảnh không được chăm sóc, không thể tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế và rất có thể trở thành kênh truyền bệnh giữa họ với nhau, hay từ họ sang gia đình và cho cả người dân Pháp.Không thể bỗng dưng để lợi ích chính trị của các đảng phái và tham vọng cá nhân gây phương hại đến lợi ích chung. Chúng ta hãy quan tâm chú ý đến sức khỏe của người dân Pháp và người nước ngoài, và chúng ta hãy từ bỏ ý định xóa bỏ trợ cấp y tế Nhà nước AME». Bộ trưởng Firmin Le Bodo, chuyên trách Tổ chức lãnh thổ và các ngành nghề y tế, trước Nghị Viện đã nhấn mạnh là luật hành động xã hội và gia đình quy định AME là một phương tiện y tế công, vận hành bảo đảm 3 yếu tố : tình nhân ái, y tế và kinh tế, nên không thể đưa ra xem xét trong khuôn khổ cải tổ luật kiểm soát di dân.Tạm gạt sang một bên các yếu tố chính trị, trên thực tế, AME - Aide Médicale d'Etat - là trợ cấp y tế của Nhà nước Pháp dành cho người nhập cư bất hợp pháp, chưa có thẻ cư trú, không phải người xin tị nạn, đã sống liên tục hơn 3 tháng trên lãnh thổ Pháp, có thu nhập dưới ngưỡng quy định. Chẳng hạn, theo trang Dịch vụ công của chính phủ Pháp, nếu chỉ có một mình và đang ở Pháp lục địa, để được hưởng chế độ trợ cấp y tế AME thì thu nhập tối đa của người đó phải ở mức dưới 9719 euro/năm. Tuy nhiên, chế độ trợ cấp AME không được áp dụng ở lãnh thổ hải ngoại Mayotte của Pháp.AME có giá trị trong vòng 1 năm. Hết thời hạn đó, họ phải xin gia hạn. Riêng trẻ vị thành viên thì không cần đáp ứng điều kiện sống liên tục tại Pháp trên 3 tháng. Khi một người đã được cấp AME thì người vợ/chồng, người ký hợp đồng chung sống PACSE, con dưới 16 tuổi hoặc con từ 16 đến 20 tuổi nhưng còn đang đi học, đều được hưởng chung chế độ.Về cơ bản, AME cho phép người thụ hưởng được miễn 100% phí khám chữa bệnh, mua thuốc men và nằm viện theo mức thông thường theo quy định của Bảo hiểm y tế. Nếu chi phí khám bệnh vượt mức quy ước thì họ phải tự chi trả phần vượt mức đó, có thể là rất cao. Một số chi phí như hỗ trợ sinh sản bằng can thiệp y khoa (điều trị vô sinh, hiếm muộn), trị liệu bằng nước khoáng nóng, những loại thuốc hiệu quả điều trị thấp … thì không được Nhà nước chi trả.AME bị chỉ trích chệch hướngNhìn lại lịch sử, chế độ trợ cấp y tế Nhà nước AME dành cho người nước ngoài sống bất hợp pháp tại Pháp được triển khai từ năm 1999-2000, dưới thời thủ tướng Lionel Jospin, thuộc đảng Xã Hội, chủ yếu vì mục đích nhân đạo và dự phòng dịch bệnh lây lan từ người nhập cư sang cộng đồng. Thế nhưng, trong suốt hơn 20 năm tồn tại, AME đã chịu nhiều chỉ trích từ cánh hữu và cực hữu là gây tốn kém cho ngân sách Nhà nước hàng tỉ euro/năm.Về điều này, trên trang mạng đài France Info ngày 08/11, kinh tế gia Paul Dourgnon, giám đốc nghiên cứu của Viện nghiên cứu Kinh tế Y tế (IRDES) giải thích : «Số tiền này hiện là khoảng 1,2 tỷ euro (một năm). Về giá trị tuyệt đối, con số này không lớn, chỉ chiếm 0,5% tổng số chi mà Nhà nước phân bổ cho y tế hàng năm, nhưng con số này tăng đều đặn khoảng 5% mỗi năm. Mức tăng này tỷ lệ thuận với số người thụ hưởng chế độ, nay là 400.000 người. Con số này không phải là không đáng kể, nhưng cho đến thời điểm này thì không gây nguy cơ làm thâm hụt ngân sách an sinh xã hội ».Một chỉ trích khác là chính sách nhân đạo, hào phóng của chính quyền Pháp đã bị những người nhập cư lạm dụng. Nhiều người cho rằng AME đã chệch hướng, thậm chí làm giảm cơ hội được khám chữa bệnh của chính người dân Pháp và cổ súy người nước ngoài nhập cư trái phép vào Pháp. Chính vì thế mà lần này, nhân dự luật mới về nhập cư của chính phủ được đệ trình lên Thượng Viện, nhóm dân biểu cánh hữu chiếm đa số đã lồng vào đó việc xóa bỏ chế độ trợ cấp y tế AME cho người nhập cư trái phép.Về phía chính quyền, trước Thượng Viện, bộ trưởng Agnès Firmin Le Bodo khẳng định : « Bản thân AME không phải là một yếu tố thu hút người nước ngoài đến Pháp. Đó cũng không phải là yếu tố hàng đầu cổ súy du lịch y tế như thi thoảng mọi người vẫn nói. Trên thực tế, 50% số người có quyền được hưởng AME đã không làm thủ tục để hưởng chế độ. Cũng có thể nói rằng đa phần những người hưởng trợ cấp AME được chi trả tiền khám chữa các bệnh cấp tính, tức là không phải các bệnh mà họ mắc từ trước và không khai báo khi đến Pháp. Chính vì thế, tôi xin nhắc lại là lồng ghép trợ cấp y tế AME vào cuộc thảo luận về kiểm soát nhập cư là điều vô nghĩa. (…) Hồi năm 2019, chúng tôi đã cải cách AME, thay đổi định mức và phạm vi chi trả. Nhờ đó đã có những tiến triển và nay, AME đã được đưa vào quy củ, hạn chế được những sự chệch hướng nghiêm trọng, chẳng hạn sự lạm dụng những dịch vụ không phải là để chữa trị bệnh tật mà thi thoảng vẫn bị mọi người nhắc tới. Việc chi trả là do bảo hiểm y tế quản lý, nên tỉ lệ kiểm tra giám sát cũng cao hơn ».  Thế nhưng, rốt cuộc, với kết quả 200 phiếu thuận và 136 phiếu chống, Thượng Viện Pháp đã thông qua việc hủy bỏ AME và thay thế bằng AMU - trợ cấp y tế khẩn cấp, siết chặt hơn chế độ trợ cấp, theo đó người thụ hưởng AMU chỉ được miễn những chi phí khám thai kỳ, tiêm chủng, chi phí kiểm tra y tế dự phòng, khám chữa cơn đau cấp, bệnh hiểm nghèo. Ngay lập tức, việc thông qua dự luật đã bị cánh tả, giới bảo vệ nhân quyền và nhiều y bác sĩ chỉ trích là « sai lầm », « đáng xấu hổ », « đi ngược lại các giá trị của nước Pháp » …Phong trào “bất tuân” trong giới y bác sĩNgày 11/11/2023, 3500 bác sĩ làm việc hưởng lương hoặc hành nghề tự do đã ký tên vào một diễn đàn, cam đoan sẽ tham gia phong trào « bất tuân » : « Là bác sĩ, tôi tuyên bố sẽ tiếp tục chăm sóc miễn phí cho bệnh nhân không giấy tờ theo nhu cầu của họ, phù hợp với Lời thề Hyppocrate mà tôi đã tuyên thệ (…) Tôi sẽ không xét theo điều kiện xã hội, tài chính, hay ngôn ngữ và quốc tịch của họ ». Các bác sĩ gọi dự luật hủy bỏ chế độ AME mà Thượng Viện vừa thông qua là một « tội lỗi về đạo đức »và« sai lầm về y tế ».   Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 12/11/2023, giáo sư Frédéric Adnet, trưởng một khoa tại Cơ quan điều phối cấp cứu SAMU tại Paris giải thích thêm:« Là bác sĩ, trước hết chúng tôi sẽ tôn trọng lời thề Hippocrate, theo đó chúng tôi phải chăm sóc cho mọi bệnh nhân không phân biệt thu nhập, chủng tộc và địa vị xã hội của họ. Đó là phần đầu tiên của lời thề Hippocrate. Cần nhắc lại là các bác sĩ làm việc là để chăm sóc mọi người và nhất là không được phân biệt đối xử với bệnh nhân theo đẳng cấp xã hội của họ. Việc loại bỏ trợ cấp này là vô đạo đức và cũng không đóng góp được gì cho sức khỏe cộng đồng. Chúng tôi biết rằng những bệnh nhân này thường mang các bệnh truyền nhiễm, chẳng hạn bệnh lao phổi, nên nếu chúng tôi không nhanh chóng chữa trị những căn bệnh đó thì thứ nhất là sẽ có nguy cơ bệnh lây lan rộng, và thứ hai là khi bệnh đã nặng hơn, việc chữa trị khi đó sẽ tốn kém hơn rất nhiều cho xã hội so với các hoạt động y tế dự phòng và việc chữa trị cho họ hay từ giai đoạn đầu của bệnh ».Đối với nhiều người, việc thay thế AME bằng AMU hạn chế khả năng được khám chữa bệnh của người nước ngoài không có giấy tờ hợp lệ, kéo theo đó là nhiều hệ lụy cho hệ thống y tế Pháp, vốn đã quá tải, nhất là ở khoa cấp cứu của các bệnh viện công.Bộ trưởng chuyên trách Tổ chức lãnh thổ và các ngành nghề y tế, Agnès Firmin Le Bodo, cũng lưu ý :« Chuyển đổi từ AME thành AMU không đơn giản chỉ là sự thay đổi mà còn kéo theo những nguy cơ thực sự cho hệ thống chăm sóc sức khỏe người dân. Tất cả chúng ta phải cùng có ý thức về những rủi ro, nguy cơ này. Trước tiên, về mặt y tế, có một nguyên tắc khá cơ bản mà chúng ta đều biết : đó là phòng bệnh hơn chữa bệnh, hay nói cách khác, tốt hơn là nên chữa trị từ khi bệnh còn nhẹ, trước khi bệnh trở nặng và thậm chí là từ trước khi mầm bệnh lây lan. Làm như vậy sẽ giảm bớt được các nguy cơ, trước tiên là đối với chính người bệnh, sau đó là đối với toàn thể cộng đồng. Chuyển đổi từ AME thành AMU tức là có nguy cơ làm tăng mạnh sức ép đối với hệ thống bệnh viện và dịch vụ cấp cứu của chúng (…) Trên thực tế, các bệnh nhân đến khoa cấp cứu có nhiều cơ hội được khám chữa hơn. Hệ quả là chi phí cho hệ thống y tế sẽ tăng, bởi vì chi phí khám chữa bệnh ở bệnh viện cao hơn so với chi phí ở các phòng khám nhỏ thông thường ».Để thể hiện nỗ lực hợp tác nhằm duy trì chế độ trợ cấp Nhà nước AME cho người nhập cư trái phép tại Pháp, chính phủ đã lập một nhóm công tác đánh giá lại để xem có cần điều chỉnh tiếp chế độ AME hay không. Báo cáo được công bố vào 04/12 đánh giá về tổng thể, AME đã được kiểm soát nhưng vẫn cần có thêm những điều chỉnh.Về phía Hạ Viện, hôm 29/11, ủy ban pháp luật đã tạm thời bác bỏ biện pháp thay thế trợ cấp y tế nhà nước cho người nhập cư trái phép bằng trợ cấp y tế khẩn cấp đã được Thượng Viện thông qua. Trong khi chờ đợi phiên họp toàn thể của Hạ Viện để dự luật chính thức được thông qua và có hiệu lực, báo thiên hữu Le Figaro nhận định cuộc đấu vẫn chưa khép lại, bởi cả đảng cánh hữu và cực hữu đều có thể sẽ đề xuất những sửa đổi mới để thuyết phục Hạ Viện khai tử AME.

Cũng giống như sau mỗi lần nước Pháp bị vụ tấn công khủng bố, vụ một thanh niên Hồi Giáo cực đoan, có tên trong "hồ sơ S" ( fichier S ), dùng dao đâm chết một thầy giáo hôm 13/10/2023 tại Arras, lại làm dấy lên tranh cãi về "hồ sơ S". Nói đến "hồ sơ S", nhiều người liên tưởng đến mối nguy hiểm tấn công, khủng bố. Chính phủ Pháp bị chỉ trích là đã để những người nguy hiểm đó « nhởn nhơ » ngoài xã hội, để rồi có cơ hội tấn công. Chữ S là viết tắt của Sécurité de l'Etat - An ninh Nhà nước, thế nhưng thực hư của "hồ sơ S", hay những người bị đánh dấu S, bị gắn thẻ S cụ thể là như thế nào ? Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 17/10/2023, luật sư, tiến sĩ về luật công Nathalie Cettina, chuyên gia về các vấn đề chống khủng bố, và cũng là nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu về Tình báo Pháp (CF2R), giải thích :« Chiến lược đã được áp dụng trong cuộc chiến chống khủng bố kể từ năm 2015 chủ yếu coi trọng mở rộng việc giám sát người dân theo các hồ sơ, danh sách. Các cá nhân có nguy cơ gây vấn đề được đưa tên vào hồ sơ chuyên biệt. Mọi người thường nói đến hồ sơ, nhưng có lẽ chúng ta cần nói rõ thế này : Có một hồ sơ liên quan đến những người bị tìm hiểu vì các lý do tư pháp hoặc hành chính. Hồ sơ này gồm 21 danh sách khác nhau, trong đó có danh sách S liên quan đến an ninh nhà nước. Danh sách S đặc biệt liên quan đến những người bị nghi ngờ là đã trở nên cực đoan. Nhưng không chỉ có vậy. Trên thực tế, trong danh sách có cả các nhà tranh đấu mang tính bạo lực, những người Black Bloc (tức là Hội Áo Đen thường có hành vi bạo lực, đập phá, gây bạo loạn trong các cuộc biểu tình) hay các cổ động viên hung hăng, quá khích (Hooligan). Nhóm đối tượng này rất rộng. Tổng cộng, danh sách S gồm khoảng 30.000 người. Và một nửa trong số đó liên quan đến vấn đề cực đoan hóa ».  Cũng trên đài RFI Pháp ngữ ngày 17/10, nhà báo điều tra độc lập Vincent Nouzille, tác giả cuốn sách « Mặt trái của quyền lực - Điều tra về sự chệch hướng của bộ Nội Vụ và cảnh sát » (NXB Flammarion, 11/10/2023), giải thích thêm :« Hồ sơ về những người bị tìm hiểu là như thế này : Chẳng hạn khi cảnh sát, hiến binh kiểm tra quý vị trên đường hoặc khi quý vị đi qua biên giới, họ sẽ kiểm tra danh tính của quý vị trên máy tính bảng của họ (…) Nếu quý vị có liên quan thì máy sẽ phát một tín hiệu ánh sáng nhỏ. Ví dụ nếu người bị kiểm tra là trẻ vị thành niên đang trốn chạy thì ký hiệu danh sách M sẽ hiện lên màn hình. Nếu đó là người nước ngoài đang bị quản thúc tại gia thì sẽ hiện lên một mã khác. Có khoảng 20 mã như vậy, trong đó có mã S. Thực ra thì đó không phải là một tệp S như tên gọi, mà thật ra là một hồ sơ rất lớn về nhiều người.Đây là một loại danh sách, hồ sơ rất lớn mang tính báo hiệu và chỉ được dùng để báo hiệu và tìm hiểu thông tin của một số người nhất định. Xin nhắc lại là trong toàn bộ hồ sơ về những người bị tìm hiểu, có tên của hơn 500.000 người. Trong số 500.000 người đó, có 30.000 người có tên trong hồ sơ S. Những người có tên trong "hồ sơ S" không phải đều liên quan đến khủng bố và cực đoan hóa.Có tên trong "hồ sơ S" cũng không phải là dấu hiệu cho thấy họ là người nguy hiểm. Có thể thấy tên một người nào đó trong "hồ sơ S", nhưng cũng có thể các thành viên trong gia đình người đó, mẹ của người đó hay những người gặp gỡ, có mối liên hệ, hay bạn học của người đó cũng được đưa tên vào "hồ sơ S". Và việc bị xếp vào "hồ sơ S" không có nghĩa là họ đã cực đoan hóa, mà cũng chẳng có nghĩa là họ là những người nguy hiểm ».Người nguy hiểm cần được theo dõi sát sao ?Hồ sơ S thường gồm thông tin về họ tên, ảnh, lý do bị đưa vào hồ sơ S, cách hành xử của cảnh sát hiến binh khi gặp đối tượng. Trên trang mạng nghiên cứu The Conversation ngày 23/10/2023, Yoann Nabat, giảng viên - nhà nghiên cứu về luật tư và tội phạm học, Đại học Bordeaux của Pháp, cho biết có 11 loại hồ sơ S, được phân loại, đánh số theo thứ tự từ S1 đến S11. Cách phân loại nói trên không hề liên quan đến lý do đối tượng bị theo dõi, hay mức độ nguy hiểm của họ, bởi không phải ai có tên trong hồ sơ S đều là người nguy hiểm, và ngược lại không phải tất cả thủ phạm các vụ tấn công khủng bố hoặc những người bị nghi có âm mưu khủng bố đều bị gắn thẻ S. Cách phân loại 11 hồ sơ S nói trên ứng với cách hành xử mà cảnh sát, hiến binh được hướng dẫn thực hiện khi kiểm tra đối tượng có liên quan. Nhìn chung thì cảnh sát, hiến binh khi kiểm tra giao thông được khuyến cáo là nếu gặp đối tượng có tên trong hồ sơ S thì không « đánh động », bởi không phải ai bị gắn thẻ S cũng được thông báo về điều đó. Tùy từng trường hợp, cảnh sát, hiến binh có thể nhận chỉ dẫn bắt ngay đối tượng, hay không làm gì hết, hoặc đơn giản là chỉ báo cáo để cơ quan tình báo biết được đối tượng đã xuất hiện ở những đâu. Nhà báo điều tra độc lập Vincent Nouzille cũng lưu ý "hồ sơ S" không phải là công cụ nhằm chủ động theo dõi, giám sát tích cực những đối tượng nguy hiểm :« Hồ sơ S được lập trên cơ sở thông tin tình báo do các cơ quan tình báo cung cấp. Có thể nói đến Tổng cục An ninh Nội địa Pháp DGSI, Cơ quan Trung ương về Tình báo Lãnh thổ SCRT, nay đổi thành Tổng cục Tình báo Lãnh thổ Quốc gia. Ngoài ra, còn có Sở Cảnh sát Paris và lực lượng Hiến binh. Tất cả các cơ quan nói trên cung cấp thông tin để xếp một người vào hồ sơ S, chẳng bị nghi ngờ có liên hệ với một người thuộc lực lượng thánh chiến Hồi Giáo đã được cơ quan an ninh ghi nhận, một người đến nhà tù thăm một người bạn thời thơ ấu đang bị cầm tù, hay người bị tòa kết án, chẳng hạn do có hành vi khủng bố … Rõ ràng là những người này bị đưa vào "hồ sơ S", nhưng điều này không có nghĩa là họ là người nguy hiểm, mà chỉ có nghĩa là tên của họ bị đưa vào hồ sơ S và về cơ bản là họ bị theo dõi từ xa. Nhưng đó là cách theo dõi, giám sát theo kiểu hoàn toàn thụ động. Những hồ sơ này chẳng để làm gì, mà chỉ là nêu thông tin và truyền tải thông tin. Đó thực sự là một công cụ làm việc của các cơ quan tình báo, và chỉ có vậy thôi. Thế nên, chúng ta không thể nói rằng họ không bị theo dõi, giám sát. Nhưng đó chỉ là theo dõi giám sát một cách thụ động ». Do không phải là người nguy hiểm nên về mặt pháp lý, không thể bắt giữ, trục xuất họ dễ dàng như nhiều người đòi hỏi. Nhà báo điều tra độc lập Vincent Nouzille nhấn mạnh :« Có tên trong "hồ sơ S" không có nghĩa là người đó đã cực đoan hóa, nguy hiểm hay đã phạm tội, vì thế ta chỉ có thể câu lưu những người bị nghi ngờ là có hành vi phạm pháp, phạm tội nhẹ, hoặc tệ hơn là phạm tội ác. Thế nên, không thể sử dụng "hồ sơ S" vào bất cứ việc gì. Hồ sơ S chỉ được dùng để phục vụ các cơ quan tình báo thu thập thông tin tình báo cho chính họ. Nếu muốn đánh giá về mức độ nguy hiểm của một ai đó, thì cơ quan tình báo đưa ra yêu cầu cụ thể, chẳng hạn như đặt máy nghe lén, định vị, cài mã nhận diện. Đây là những biện pháp ít nhiều mang tính xâm phạm vào cuộc sống của người khác, được gọi là các kỹ thuật tình báo. Khi đó, hoạt động tình báo mang tính chủ động. Cơ quan tình báo yêu cầu theo dõi người này, người kia, nghe lén, định vị họ … Chẳng hạn, hồi năm 2022 có khoảng 6.000-7000 người là đối tượng bị cơ quan tình báo chủ động theo dõi, giám sát thông qua kỹ thuật tình báo. Đó là trường hợp của thanh niên Hồi Giáo thánh chiến trong vụ khủng bố vừa qua ở Arras. Người này vừa nằm trong "hồ sơ S", vừa là đối tượng bị cơ quan tình báo chủ động theo dõi từ ít lâu nay, đơn giản là bởi vì có một vài dấu hiệu, manh mối cho thấy thanh niên này có thể đã cực đoan hóa một cách đột ngột, hoặc có nguy cơ sẽ ra tay hành động ».Dù có tên trong "hồ sơ S" không có nghĩa là người đó phạm tội, bị kết án …, nhưng chắc chắn điều này cũng ít nhiều ảnh hưởng đến đời sống của người có liên quan. Nhà nghiên cứu về luật tư và tội phạm học Yoann Nabat, cho biết là trên nguyên tắc, các nhà điều tra hành chính đều có quyền truy cập hồ sơ S và có thể bác bỏ quyết định tuyển dụng người này vào một cơ quan Nhà nước hay một công ty tư nhân trong lĩnh vực an ninh. Người có tên trong hồ sơ S cũng có thể bị từ chối cấp hộ chiếu Pháp hay một số loại giấy phép, chẳng hạn giấy phép sử dụng vũ khí …Hồ sơ S trong hệ thống FPR khác với FSPRT Những hồ sơ S như đã trình bày ở trên thuộc hệ thống FPR (Fichier des personnes recherchées), hồ sơ về những người mà các cơ quan tình báo Pháp tìm hiểu. Theo chuyên mục Những người giải mã ( Les Décodeurs ) của báo Le Monde ngày 16/10/2023, FPR đã có từ năm 1969 và nay gồm 21 loại hồ sơ khác nhau được đặt tên theo bảng chữ cái : IT (hồ sơ về những người bị cấm trên lãnh thổ Pháp), V (hồ sơ về những người trốn tù), T (hồ sơ về những người nợ tiền Nhà nước), TE (hồ sơ về những người bị cấm nhập cảnh vào Pháp), E (người nước ngoài sống bất hợp pháp tại Pháp), J và PJ (hồ sơ về những người bị tư pháp hay cảnh sát truy tìm) …Một người có thể có tên trong nhiều hồ sơ S khác nhau, thế nhưng các hồ sơ thuộc hệ thống FPR, nhất là hồ sơ S (An ninh Nhà nước), chỉ mang tính tạm thời. Nếu đối tượng có liên quan không có hành vi phạm pháp thì hồ sơ sẽ bị xóa sau 2 năm, nhưng hồ sơ về người đó cũng có thể được khôi phục bất cứ khi nào nếu họ vi phạm.Có một hệ thống khác là FSPRT (le fichier de traitement des signalements pour la prévention de la radicalisation à caractère terroriste), liên quan đến việc xử lý các báo cáo nhằm ngăn chặn sự cực đoan hóa mang tính khủng bố. Theo Le Monde, hệ thống theo dõi, giám sát FSPRT được lập từ năm 2015, sau một vụ tấn công khủng bố hồi năm 2015. Khác với hồ sơ S của FPR, hệ thống FSPRT thuộc diện bí mật - quốc phòng, bao gồm nhiều thông tin, như về nơi cư trú, nghề nghiệp, dấu hiệu cực đoan … của những người cực đoan hóa và hiện đang cư trú tại Pháp.Một điểm khác nữa là hệ thống FSPRT cho phép giám sát vĩnh viễn những người bị các cơ quan địa phương, cơ quan tình báo và thậm chí cả các cá nhân báo cáo. Những người bị xếp vào danh sách FSPRT được chia thành 6 nhóm, căn cứ vào mức độ cực đoan hóa của đối tượng và mức độ giám sát của lực lượng an ninh. Theo số liệu bộ trưởng Nội Vụ Gérald Darmanin công bố hôm 16/10, có hơn 20.100 người có tên trong hệ thống theo dõi, giám sát FSPRT, trong đó có 5.100 người đang có liên hệ với thánh chiến Hồi giáo và 1.411 người là người nước ngoài sống bất hợp pháp tại Pháp.

Ngày 13/10/2023, một giáo viên tại Arras, một thành phố nhỏ ở vùng Pas-de-Calais, miền bắc Pháp, đã thiệt mạng và 3 người khác bị thương do bị một thanh niên Hồi giáo cực đoan người gốc Kavkaz tấn công bằng dao ngay trước trường học. Chính phủ Pháp sau đó đã nâng báo động khủng bố lên mức cao nhất, triển khai 7.000 lính thuộc lực lượng Sentinelle tuần tra chống khủng bố để tăng cường an ninh. Bộ trưởng Nội Vụ Pháp Gerald Darmanin hôm thứ Bảy 14/10/2023 đề nghị giải pháp « trục xuất có hệ thống mọi người nước ngoài bị các cơ quan tình báo xem là nguy hiểm ». Để đối phó với nguy cơ khủng bố từ Hồi giáo cực đoan, chính phủ Pháp liên tục thông báo về chủ trương đẩy mạnh việc tước thẻ cư trú, trục xuất những người nước ngoài bị các cơ quan an ninh xếp vào diện nguy hiểm, nhất là những người có tư tưởng cực đoan về tôn giáo, có thể gây hại cho an ninh quốc gia.Quyết tâm của chính quyềnĐích thân tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã yêu cầu các tỉnh trưởng xem xét, rà soát hồ sơ những người cực đoan đủ điều kiện để bị trục xuất khỏi Pháp, bảo đảm rằng không « bỏ sót » bất cứ trường hợp nào, đồng thời thúc đẩy các thủ tục trục xuất. Một cố vấn của điện Elysée cho AFP biết, theo yêu cầu của tổng thống Macron, bộ trưởng Nội Vụ Gérald Darmanin phải đặc biệt chú ý đến việc trục xuất các thanh niên đến từ vùng Kavkaz của Nga trong độ tuổi 16-25.Không phải vô cớ mà chính phủ Pháp lưu ý nhiều đến nhóm đối tượng này. Theo vị cố vấn của điện Elysée, chính quyền biết rõ là nhóm người này có « một mối liên hệ đặc biệt với bạo lực », « các hình thức cực đoan hóa rất mạnh », « và một nền văn hóa Hồi giáo rất cực đoan ». Điều thường được nhắc đến là trong cả hai vụ sát hại thầy giáo Samuel Paty, cách nay 3 năm, và thầy giáo Dominique Bernard hôm 13/10, thủ phạm đều là người có xuất xứ từ vùng Kavkaz.Bộ trưởng Nội Vụ Pháp Gérard Darmanin lần này tỏ ra rất cứng rắn, kiên quyết, kể cả là phải đối mặt với Tòa án nhân quyền châu Âu, bởi theo ông, điều quan trọng hơn là bảo vệ được người dân Pháp. Câu hỏi đặt ra là chủ trương của chính phủ Pháp về trục xuất liệu có khả thi hay không ? Đây vốn là một chủ đề bị xem là « gót chân Achille trong chính sách nhập cư của Pháp », bởi bất chấp các tuyên bố cứng rắn dưới thời nhiều tổng thống, ngoài các tranh cãi, đấu đá về chính trị, việc trục xuất người nước ngoài tại Pháp vẫn bị xem là rất khó thực hiện, cả về thủ tục pháp lý và lý do nhân đạo.Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 17/10/2023, nhà báo điều tra độc lập Vincent Nouzille, tác giả cuốn sách « Mặt trái của quyền lực - Điều tra về sự chệch hướng của bộ Nội Vụ và cảnh sát » (NXB Flammarion, 2023) nêu lên vài ý kiến :« Tôi xin kể lại chuyện về những người Chechnya bị Pháp trục xuất : Từ sau vụ giết hại nhà giáo Samuel Paty cho đến khi nổ ra cuộc chiến Ukraina hồi tháng 02/2022, có vài chục người đã bị trục xuất. Nhưng không thể trục xuất người như thế về bất cứ nước nào. Thứ nhất là cần có giấy phép lãnh sự để quốc gia nơi chúng ta muốn trục xuất họ đồng ý tiếp nhận, điều này rất hiếm khi xảy ra, đặc biệt là ở Pháp. Họ có lệnh bắt buộc rời khỏi lãnh thổ Pháp nhưng không phải lúc nào cũng có thể thi hành lệnh đó, nhất là vì các nước Algerie, Maroc, Tunisie, Nga hoặc nhiều quốc gia khác từ chối tiếp nhận lại người nước họ. Ngoài ra cũng cần cân nhắc một điều thứ hai : Đó là ngay cả khi họ là người nguy hiểm tại Pháp, thì việc gửi trả họ về một nước, chẳng hạn, gửi trả về Nga những người chống đối Putin hay chống nhà độc tài Chechnya Khadirov, theo thỏa thuận đạt được giữa hai bên, thì những người này bị chuyển thẳng vào nhà tù ở Nga, họ bị tra tấn, một số đã chết. Có một cuộc điều tra tư pháp đã được mở ở Pháp về việc đưa những người này đến chỗ chết. Như vậy là dù chúng ta có thể xem việc đã thoát khỏi những người Hồi giáo cực đoan là điều tốt, nhưng thứ nhất, họ có thực sự là Hồi giáo cực đoan, thứ hai là dẫu sao thì cũng có những khái niệm về luật pháp quốc tế cần « được áp dụng ». Dẫu sao chúng ta cũng vẫn có Hiến pháp, chúng ta vẫn có Nhà nước pháp quyền, chúng ta vẫn có những công ước quốc tế cần phải tôn trọng. Nếu chúng ta xóa bỏ quy chế tị nạn đối với những người nước ngoài đó và gửi trả họ trở lại những quốc gia mà về cơ bản là họ có nguy cơ bị kết án tử hình và bị tra tấn, thì đó là một vấn đề. Tôi không nói rằng chúng ta không nên cố gắng đàm phán về một số vấn đề nhất định, nhưng như hiện này thì gửi trả người về đất nước của Putin, tôi không biết liệu đó có phải là một tính toán đúng hay không ». Những ràng buộc pháp lý từ ngay tại PhápQuả thực, có rất nhiều rào cản pháp lý. Chẳng hạn, không thể trục xuất những người chưa đến 18 tuổi, những người trưởng thành là người nước ngoài nhập cư vào Pháp trước tuổi 13 và sinh sống liên tục ở Pháp từ đó đến nay, trừ khi người này bị kết án vì có hành xử, theo Serge Slama, giáo sư luật công tại Đại học Grenoble Alpes, được Le Figaro trích dẫn ngày 16/10, « có tính chất gây tổn hại đến những lợi ích cơ bản của Nhà nước, hoặc có liên quan đến các hoạt động có tính chất khủng bố, hoặc cấu thành các hành vi khiêu khích rõ ràng và có chủ ý phân biệt đối xử, gây thù hận hoặc bạo lực » …Để khắc phục những hạn chế như trên, bộ trưởng Nội Vụ Pháp ngay tối 13/10 trên đài TF1 đã nói đến dự luật sửa đổi luật Nhập cư để có thể « thẳng tay » trục xuất những người nước ngoài « không tôn trọng các quy định của Pháp », « không tôn trọng các giá trị của nền Cộng Hòa », tạo thành « mối nguy lớn » cho nước Pháp, « kể cả khi họ bắt đầu đến Pháp sinh sống từ năm 2-3 tuổi » chứ không chỉ những ai bị kết án hình sự mới bị nhắm tới. Dự thảo luật Nhập cư mới bắt đầu được thảo luận tại Thượng Viện từ ngày 06/11/2023 và các phiên thảo luận tại Hạ Viện cũng được đẩy sớm lên, bắt đầu từ đầu tháng 12/2023 để muộn nhất là đến cuối tháng 12 sẽ được thông qua, thay vì đợi đến tháng 01/2024 như dự kiến ban đầu.Trong cuộc họp báo ngày 14/10, bộ trưởng Tư Pháp  Éric Dupond-Moretti phát biểu : « Hiện nay, chúng tôi có thể trục xuất ra khỏi lãnh thổ quốc gia những ai bị cáo buộc khủng bố nếu phớt lờ điều vẫn được gọi là bảo vệ trật tự công ở Pháp. Nếu một người đến lãnh thổ quốc gia Pháp trước tuổi 13, hoặc nếu họ kết hôn ngay tại lãnh thổ Pháp với một người Pháp, hay nếu họ có con cái sinh ra ở Pháp, thì họ được hưởng những điều khoản bảo vệ đã được nêu rất rõ trong bộ luật của Pháp, theo đó họ không thể bị trục xuất, trừ khi họ xâm hại đến các lợi ích cơ bản của quốc gia, trong đó có tội khủng bố. Trong dự luật mới, chúng tôi dự trù xóa bỏ những điều khoản bảo vệ này đối với những ai phạm tội hoặc không tôn trọng các giá trị của nền Cộng Hòa. Chẳng hạn tất cả những ai đến lãnh thổ quốc gia Pháp trước tuổi 13, hay kết hôn tại Pháp với người Pháp, hay đã sinh con tại Pháp, nếu họ buôn lậu chất gây nghiện, hay tấn công một cảnh sát, hay nếu bị cáo buộc bạo lực trong gia đình (chứ không cần là phải bị kết án), thì luật mới sẽ cho phép tước biện pháp bảo vệ nói trên để có thể trục xuất họ ». Theo Le Monde, đạo luật bảo vệ người nước ngoài tại Pháp cũng cấm trục xuất họ đến nơi mà « tính mạng hay tự do của họ bị đe dọa ».Rào cản từ bên ngoàiNhìn rộng ra châu Âu, theo luật hiện hành của Liên Hiệp Châu Âu, các thành viên không được phép gửi trả di dân về những nước mà chính quyền thường tra tấn các nhà đối lập chính trị hay người thiểu số về tôn giáo, hoặc họ có nguy cơ bị đối xử vô nhân đạo. BFMTV ngày 15/10 trích dẫn Camille Escuillié, một luật sư về quyền của người nước ngoài và quyền tị nạn, theo đó những nước thường được nhắc đến là Nga, Sudan, Afghanistan, Yemen.Pháp đã hai lần bị Tòa án nhân quyền châu Âu phạt vì trục xuất người Chechnya, nhưng đây chỉ là án phạt tiền, không mang tính ràng buộc hình sự. AFP ngày 18/10/2023 cho biết cánh hữu « đề nghị cải cách Hiến Pháp để cho phép nước Pháp không tuân thủ luật pháp quốc tế về các vấn đề di dân, nhân danh lợi ích quốc gia ». Tuy nhiên, những vướng mắc pháp lý không phải chỉ liên quan đến nước Pháp hay Liên Âu. Có thể nói là chính quyền Pháp không thể toàn quyền đơn phương thực hiện việc trục xuất. Chẳng hạn, đối với một người nước ngoài không có hộ chiếu của nước nguyên quán, chính quyền Pháp cần có được một loại « giấy thông hành » do cơ quan lãnh sự nước nguyên quán của đương sự cấp thì mới có thể gửi trả người về nước đó. Vấn đề nằm ở chỗ một số nước đang có khủng hoảng ngoại giao với Pháp sẽ từ chối cấp giấy phép đó.Đơn cử là trường hợp Algerie hồi cuối năm 2021. Theo tiết lộ từ bộ Nội Vụ, được trang mạng điều tra độc lập Mediapart và Street Press, trích dẫn, Alger đã yêu cầu các lãnh sự quán ở Pháp không cấp bất cứ giấy thông hành lãnh sự nào cho phía Pháp, cản trở việc Paris trục xuất người Algerie. Trong bài viết đăng trên báo Le Figaro ngày 23/10, François-Henri Briard, luật sư tại Tham Chính Viện và Tòa phá án cho biết Algerie chỉ cấp 22 giấy thông hành cho phép Pháp trục xuất người Algerie trong khi có tới hàng ngàn người Algerie bị Pháp ra lệnh rời khỏi Pháp. Ngoài Algerie thì các nước Bắc Phi Maroc, Tunisie cũng thiếu thiện chí hợp tác với Pháp về vấn đề này, đôi khi vì các lý do chính trị.Một điều kiện khác là phải có chuyến bay thẳng nối Pháp với nước đó. Nếu phải nối chuyến bay thì thủ tục sẽ rất phức tạp, sẽ phải xin visa quá cảnh ở một nước thứ ba, không chỉ cho người bị trục xuất mà cả phái đoàn áp giải. Ngày 16/10, Le Monde cho biết vào ngày 11/10, Tòa phúc thẩm Paris đã buộc phải trả tự do cho một người Nga vì cơ quan chịu trách nhiệm tổ chức chuyến bay trục xuất người này từ Pháp đến Nga đã không tìm được giải pháp, kể cả là chuyến bay quá cảnh tại một nước thứ ba.  Không phải cứ muốn là được ! Dù chính phủ Pháp đang rất quyết tâm trong việc đẩy mạnh khả năng trục xuất người nước ngoài nguy hiểm, nhưng trong bối cảnh hiện nay, rào cản pháp lý từ nhiều phía là không ít và cũng không dễ được khắc phục.                                           

Ý thức được là Sáng Kiến Vành Đai và Con Đường – Belt and Road Initiatives BRI không còn sức lôi cuốn ban đầu, tăng trưởng và đầu tư của Trung Quốc « có hạn », Bắc Kinh đi tìm « một làn gió mới cho Con Đường Tơ Lụa Mới ». Nhưng làm thế nào để thuyết thuyết phục các đối tác của Bắc Kinh rằng BRI không đẩy thế giới đến gần một cuộc « Chiến tranh lạnh toàn diện » như nghi nhận của kinh tế trưởng ngân hàng Pháp Natixis, Alicia Garcia Herrero ? Đánh dấu 10 năm khai sinh Con Đường Tơ Lụa Mới, dự án đã được 150 quốc gia và 30 tổ chức quốc tế hưởng ứng, Bắc Kinh tổ chức Diễn Đàn BRI trong hai ngày 17 -18/10/2023. Trong số các khách mời ngoài sự hiện diện của tổng thống Nga, nguyên thủ Indonesia, thủ tướng Hungary và của nhiều nước châu Phi, trong lúc nhiều thành viên khác như Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập hay Qatar, Nam Phi Achentina …và nhất là của hầu hết các nước châu Âu chỉ gửi phái đoàn đại diện ở cấp chuyên gia. Điều đó làm dấy lên câu hỏi : BRI có còn sức thu hút như hồi 2013 khi ông Tập Cận Bình đọc diễn văn tại Kazakhstan đã khai sinh Sáng Kiến Vành Đai và Con Đường hay còn được gọi là Sáng Kiến Một Vành Đai Một Con Đường ?Thành công về chính trị của Tập Cận BìnhCột mốc 10 năm BRI diễn ra trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại, đầu tư nước ngoài vào Hoa Lục sụt giảm, cuộc đọ sức Mỹ- Trung không có dấu hiệu thuyên giảm. Dù vậy trên đài RFI Pháp ngữ Eyck Freymann, nghiên cứu sinh trường Harvard Kennedy School, tác giả cuốn, One Belt One Road, Chinese power meets the World -Một vành Đai, Một Con Đường, Quyền Lực Trung Quốc với Thế Giới  (NXB Harvard UP, 2020) giải thích vì sao đối với ông Tập BRI là một thành công. « Theo tôi thì có ba mục tiêu. Đầu tiên và quan trọng hơn cả là ông Tập Cận Bình muốn củng cố vị trí của mình về mặt đối nội với một chương trình đầy tham vọng. Con Đường Tơ Lụa trở thành một khẩu hiệu mà tất cả các cơ quan trong guồng máy của Đảng và Nhà Nước phải quảng bá và ca tụng. Chủ đích thứ nhì nhằm áp đặt kỷ luật và trật tự vào lúc mà các ngân hàng Trung Quốc bắt đầu vươn ra quốc tế. Ông Tập vẫn muốn tiếp tục đặt các định chế ngân hàng này dưới sự lãnh đạo và kiểm soát của nhà nước và nhất là của Đảng Cộng Sản. Điểm thứ ba là Tập Cận Bình muốn thế giới hiểu rằng dưới sự lãnh đạo của ông, Trung Quốc càng lúc càng chiếm một vị trí quan trọng trên sân khấu quốc tế và Bắc Kinh muốn rằng ảnh hưởng kinh tế đó sẽ tạo dựng ảnh hưởng về chính trị của Trung Quốc với các đối tác mới, đặc biệt là với các quốc gia đang phát triển (...)  Khi thông báo dự án Một Vành Đai Một Con Đường, Tập Cận Bình và nhiều nhà lãnh đạo khác đều mặc nhiên dựa trên giả thuyết là kinh tế Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng trưởng vững mạnh trong nhiều thập niên sắp tới. Nhưng chỉ một chục năm sau, chúng ta thấy tăng trưởng của Trung Quốc đang bị chựng một cánh đáng kể. Cũng rất có thể là Trung Quốc rơi vào một chu kỳ tăng trưởng chậm trong nhiều năm. Điều đó có nghĩa là Bắc Kinh sẽ không thể tiếp tục cấp tín dụng dài hạn hàng trăm tỷ đô la cho thế giới. Ông Tập Cận Bình đã phải rà soát lại và thu hẹp những tham vọng của mình. Tuy nhiên, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và cấp tín dụng cho các đối tác chỉ chiếm một vị trí khiêm tốn trong Sáng Kiến Một Vành Đai một Con Đường. Bởi theo tôi, BRI chủ yếu theo đuổi mục đích chính trị và ông Tập có một mục tiêu kép đó là vừa mở rộng kiểm soát của Đảng và Nhà Nước đối với hệ thống tài chính ngân hàng Trung Quốc, vừa khẳng định ông là một vĩ nhân trên bàn cờ quốc tế. Hơn bao giờ hết quyền lực của ông Tập đã được củng cố tại Trung Quốc ».Trong báo cáo công bố cuối 2021 cơ quan tư vấn Mỹ AIDDATA ghi nhận đã « có tổng cộng gần 13.500 dự án đầu tư với tổng số vốn lên đến gần 1.000 tỷ đô la đã được thực hiện trong khuôn khổ Sáng Kiến Một Vành Đai Một Con Đường ». Trong Sách Trắng về BRI công bố ngày 10/10/2023 Trung Quốc tự hào đưa ra những thành tích như là « tổng kim ngạch trao đổi mậu dịch với 150 nước tham gia BRI đạt 2.900 tỷ đô la năm 2022 (…) và trong tháng 6/2023 Bắc Kinh đã ký hơn 2.000 thỏa thuận hợp tác » với các bên tham gia Con Đường Tơ Lụa Mới.Điều đó không che dấu được một thực tế đó là đầu tư của Trung Quốc trong khuôn khổ BRI giảm mạnh từ sau đại dịch Covid 19 nhất là khi nhìn vào thống kê các dự án Trung Quốc đổ đổ về châu Phi. Theo báo cáo của đại học Mỹ Boston, tín dụng cấp cho châu Phi đang từ 8,5 tỷ đô la năm 2019 đã giảm xuống còn chưa đầy một tỷ vào cuối 2022.Nhưng trong 10 năm qua, nhờ Sáng Kiến Một Vành Đai Một Con Đường Trung Quốc trở thành chủ nợ chính của nhiều quốc gia. Cũng vì những khoản nợ khổng lồ những dự án phát triển cơ sở hạ tầng, đường thủy, đường bộ …  mà nhiều nước như Sri Lanka hay Zambia và trong một chừng mực nào đó là Lào đã bị « cột chặt » vào với Bắc Kinh. Theo thống kê của AIDDATA 35 % các dự án hợp tác với Trung Quốc trong khuôn khổ BRI đã đặt ra « rất nhiều vấn đề » cho các đối tác của Bắc Kinh. Sri Lanka bị rơi vào « bẫy nợ » Trung Quốc. Pokhara thành phố lớn thứ nhì của Nepal không biết phải làm gì với phi trường quốc tế mới tinh nhưng không có bóng người qua lại.Từ BRI đến Con Đường Tơ Lụa DigitalCũng vì tránh mang tiếng là đã « giăng bẫy nợ » cho các nước nghèo với những công trình xây dựng khổng lồ nhưng vô bổ, tại diễn đàn Bắc Kinh vừa qua ông Tập Cận Bình đã nhán mạnh đến khái niệm một « Cộng đồng có chung định mệnh ». Trả lời RFI Pháp ngữ giáo sư Trần Kiến Phủ (Chen Chien Fu) giám đốc Viện Nghiên Cứu Trung Quốc -Đại Học Đạm Giang (Tamkang) Đài Loan ghi nhận nhiều thay đổi trong chính sách của Trung Quốc về dự án Con Đường Tơ Lụa Mới so với những mục tiêu ban đầu hồi 2013 :« Mười năm vừa qua dự án BRI đã có nhiều thay đổi. Trung Quốc càng vững mạnh, nhất là sau khi thành lập Ngân Hàng Đầu Tư Cơ Sở Hạ Tầng Châu Á – AIIB năm 2016, nhiều nước châu Âu bắt đầu tham gia vào ngân hàng này. Có thể nói đấy là thời kỳ vàng son của chương trình Một Vành Đai Một Con Đường, về khía cạnh ảnh hưởng của Trung Quốc. Dự án sau đó đã tiếp tục có nhiều chuyển biến khác. BRI không chỉ còn tập trung vào các chương trình phát triển cơ sử hạ tầng mà đã mở rộng đến nhiều lĩnh vực khác như là các dự án xây dựng đường ống dẫn dầu và khí tự nhiên. BRI bao gồm luôn cả các nguồn nhiên liệu hiếm. Với châu Phi chẳng hạn thì Trung Quốc chỉ có một mục tiêu đó là bảo đảm các nguồn cung cấp về khoáng sản hiếm và xây dựng căn cứ quân sự tại châu lục này ».Từ 2020 ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã bắt đầu đề cập đến « Con Đường Tơ Lụa digital (DSR Digital Silk Road) : Bắc Kinh xem việc kết nối Hoa Lục với phần còn lại của thế giới về công nghệ kỹ thuật số là « một ưu tiên trong các chương trình hợp tác » trong tương lai. Nhưng không chỉ có thế giáo sư Trần Kiến Phủ đại học Đài Loan giải thích tiếp :« Trong tương lai sẽ còn có nhiều thay đổi khác nữa. Chẳng hạn như BRI sẽ không tạo cảm giác đây là một công cụ để Bắc Kinh mở rộng ảnh hưởng về ngoại giao bằng những chương trình đầu tư hào phóng. Có thể là Trung Quốc sẽ nhắm đến những mục tiêu chính xác hơn và mang tính cách lâu dài hơn, thí dụ như là các chương trình liên quan đến quyền của phụ nữ, hay các chương trình phát triển năng lượng xanh. Rất có thể Một Vành Đai Một Con Đường không chỉ tập trung vào các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng mà sẽ chuyển hướng sang các dự án mang tính xã hội hay… Mục tiêu là nhằm cải thiện hình ảnh của Trung Quốc với các đối tác nhận tài trợ của Bắc Kinh ».BRI mượn tay doanh nghiệp Trung Quốc vì một trật tự mới ? Về phần nghiên cứu sinh trường Harvard Kennedy School Eyck Freymann thì BRI trước hết là một công cụ để ông Tập Cận Bình vừa củng cố vai trò của các doanh nghiệp Trung Quốc ở hải ngoại, vừa vẫn kềm tỏa số này trong vòng kiểm soát của Đảng và Nhà nước :« Khi ông Tập Cận bình lên cầm quyền, ông thừa hưởng chính sách đẩy mạnh đầu tư của Trung Quốc ra nước ngoài. Tuy nhiên đó cũng là cơ hội để nhiều doanh nghiệp Trung Quốc chuyển vốn ra khỏi Hoa Lục và như vậy thì đâu có phải là vì lợi ích quốc gia. Đó là lý do vì sao ông Tập Cận Bình đã nhanh chóng giành lại quyền để định hướng lại chính sách phát triển và đầu tư của Trung Quốc ở hải ngoại. Bắc Kinh đã loại bỏ những dự án không có lợi cho Nhà nước Trung Quốc (…). Trong chiều hướng đó, những mục tiêu của Sáng Kiến BRI đã thay đổi theo thời gian. Trung Quốc thích nghi, học hỏi và cũng đã phạm phải nhiều sai lầm : trong những năm đầu Con Đường Tơ Lụa Mới còn lỏng lẻo trong cách tổ chức. Giờ đây, mọi người ý thức là túi tiền của Trung Quốc cũng có hạn và Bắc Kinh thì chủ trương thu hoạch những thành quả về mặt chính trị tối đa với một số vốn phải bỏ ra ít chừng nào tối chừng nấy. Nói cách khác Trung Quốc đang mở ra mối quan hệ với các đối tác của mình dưới một góc độ khác hẳn và cũng đang tìm kiếm những dự án khác ».   Song cũng không thể chối cãi là nhiều đối tác của Bắc Kinh thất vọng vì BRI. Nhiều thành viên trong Liên Hiệp Châu Âu từng hào hứng đón nhận đầu tư của Trung Quốc, đứng đầu là Hy Lạp hay Bồ Đào Nha và nhiều nước ở Trung và Đông Âu. Phần lớn đã rất « kín tiếng » nhân lễ mừng sinh nhật BRI 10 năm tuổi. Ý thì đang chuẩn bị chia tay với dự án được ông Tập Cận Bình coi là tủ kính của nền ngoại giao Trung Quốc từ khi ông lên cầm quyền.Small is beautifulChính vì thế mà trong diễn văn khai mạc Diễn Đàn BRI ở Bắc Kinh vừa qua chủ tịch Trung Quốc cam kết tiếp tục đầu tư 100 tỷ đô la cho Sáng Kiến Một Vành Đai Một Con Đường, chú trọng nhiều hơn đến những dự án phát triển sạch, chú ý hơn đến môi trường xã hội của các đối tác cùng làm ăn với Trung Quốc. Có điều như nghiên cứu sinh Harvard Kennedy School, Eyck Freymann, rất có thể là chu kỳ tăng trưởng mạnh của kinh tế Trung Quốc đã qua do vậy Bắc Kinh hô to khẩu hiệu Small is beautiful một phần là tránh để phải tiếp tục chi ra những chương trình đầu tư hàng chục triệu đô la. Tuy nhiên theo kinh tế trưởng ngân hàng Pháp Netixis, bà Alicia Garcia Herrero, chính vì cuộc đọ sức Mỹ Trung không có dấu hiệu thuyên giảm nên BRI lại càng là công cụ để Bắc Kinh lôi kéo thêm đồng minh về phía mình. Hơn nữa Nga, Iran đang bị Hoa Kỳ và phương Tây trừng phạt, cộng đồng quốc tế đang bị chia rẽ sau hơn 600 ngày chiến tranh Ukraina. Gần đây hơn, mọi chú ý đang dồn về Trung Cận Đông nơi mà tình hình được ví như một « thùng thuốc súng » từ sau đợt tấn công phong trào Hồi Giáo Palestine Hamas tiến hành trên lãnh thổ Israel, một phần thế giới Hồi Giáo và Ả Rập đang phẫn nộ. Đây lại càng là cơ hội để ông Tập Cận Bình đã nhắc nhở rằng Trung Quốc là một « yếu tố hàn gắn » những chia rẽ trên thế giới hiện. Trong cương vị chủ nhà lãnh đạo Trung Quốc tại diễn đàn BRI vừa qua đã nhắc lại những thành tựu đã đạt được trong thập niên vừa qua trong khuôn khổ dự án Con Đường Tơ Lụa Mới. Bắc Kinh đưa ra hình ảnh một nước Trung Quốc bảo vệ mô hình kinh tế toàn cầu « rộng mở » chống lại mọi chủ trương bảo hộ, mọi biện pháp dùng đòn kinh tế, thương mại « đơn phương trừng phạt hay uy hiếp các quốc gia khác », mọi quyết định làm xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu. Một nhà ngoại giao châu Âu nhận định : với phát biểu này, không hiểu là lãnh đạo Trung Quốc muốn « chỉ trích đường lối của chính quyền Biden hay của chính ông ? »Nhà báo Alex Wang, cây bút trên tạp chí chuyên về địa chính trị Revue des Conflits đi xa hơn khi cho rằng tiếp quan khách nhân Diễn Đàn BRI lần thứ ba tuần trước, ông Tập Cận Bình để lộ rỏ những ưu tiên về kinh tế, chính trị và địa chính trị : ông không chỉ chuẩn bị công luận trước viễn cảnh « một cuộc đối đầu với Hoa Kỳ mà còn trình bày với thế giới về một mô hình phát triển khác, hấp dẫn hơn đối với các nước đang phát triển so với những gì mà phương Tây đã đề nghị với các quốc gia này từ lâu nay ».Đành rằng sau 10 đi vào hoạt động, BRI không hoàn hảo và là một « bẫy nợ » nguy hiểm nhưng Trung Quốc là một chủ nợ hiếm hoi cấp tín dụng cho những quốc gia bị các chủ nợ phương Tâ coi là những điểm đầu tư « không an toàn và những đối tác không đáng tin cậy ». 

Philippines muốn đạt được một thỏa thuận với Việt Nam nhằm tăng cường hợp tác hàng hải ở Biển Đông. Đích thân tổng thống Marcos Jr. bày tỏ mong muốn này ngày 10/08/2023 trong buổi hội đàm chia tay với đại sứ Việt Nam mãn nhiệm Hoàng Huy Chung. Mục tiêu sâu xa là đoàn kết để đối phó với đối thủ mạnh hơn là Trung Quốc. Tuy nhiên, một thỏa thuận như vậy có thể sẽ kéo theo những vấn đề chủ quyền chồng lấn giữa hai nước trong vùng quần đảo Trường Sa ở Biển Đông. Nhiều chuyên gia nước ngoài từng gợi ý rằng Việt Nam, Philippines, Malaysia - ba nước chính có tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông - nên ngồi lại đàm phán với nhau để hình thành một mặt trận chung, mạnh mẽ hơn để đối phó với Trung Quốc.Tuy nhiên, liệu Hà Nội có sẵn sàng xem lại những đòi hỏi chủ quyền không ? Những đòi hỏi chủ quyền của Việt Nam có phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển ? Việt Nam được lợi gì khi tăng cường hợp tác hàng hải với Philippines ? RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên Trường Sư phạm Lyon (Ecole normale supérieure de Lyon), Pháp.RFI : Việt Nam khẳng định chủ quyền đối với toàn bộ quần đảo Trường Sa, chồng lấn với một số đảo mà Philippines tuyên bố chủ quyền. Trước hết, xin ông giải thích Việt Nam và Philippines tranh chấp những gì ở Biển Đông ? Hai nước này có tranh chấp gì với bên thứ ba ? Laurent Gédéon : Trước tiên cần xác định được là chúng ta đang bàn về điều gì khi nhắc đến Biển Đông, đặc biệt là về quần đảo Trường Sa. Đó là một quần đảo với nhiều bãi đá ngầm mà về nguyên tắc là không phù hợp với một đời sống tự túc tại đây. Sáu quốc gia tuyên bố chủ quyền với toàn bộ hoặc một phần quần đảo, gồm Việt Nam, Trung Quốc, Đài Loan, Philippines, Brunei và Malaysia. Để khẳng định chủ quyền, những nước này đưa quân đội đến đồn trú tại một hoặc nhiều đảo, trừ Brunei.Nước đòi chủ quyền nhiều nhất là Trung Quốc với “đường 9 đoạn”, khiến quốc gia này thành đối thủ với 5 nước còn lại. Việt Nam cũng tương tự, đòi chủ quyền với toàn bộ quần đảo, giống như Đài Loan. Nhìn chung ba nước khác tuyên bố chủ quyền trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của họ.Liên quan đến Việt Nam và Philippines, cả hai nước cùng đòi chủ quyền ở quần đảo Trường Sa nhưng với quy mô khác nhau. Như đã nói, Việt Nam khẳng định chủ quyền đối với toàn bộ quần đảo Trường Sa. Những tuyên bố này được thể hiện trong các bản đồ chính thức hoặc không chính thức được xuất bản trong nước và thông qua những tuyên bố thường xuyên của các lãnh đạo chính trị.Phía Philippines chỉ đòi hỏi chủ quyền đối với những hòn đảo nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của họ. Tình trạng này tạo ra sự chồng chéo về tham vọng của Hà Nội và Manila. Và các yêu sách chồng chéo này tạo ra sự cạnh tranh giữa hai nước.RFI : Phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye (PCA) áp dụng được như nào đối với những tuyên bố chủ quyền của Việt Nam ? Laurent Gédéon : Để hiểu phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye liên quan như nào đến Việt Nam, cần phải nhắc lại là Hà Nội khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa chủ yếu dựa trên những lập luận lịch sử, trong đó có kiến ​​thức cổ xưa khẳng định sự tồn tại của hai quần đảo này là do ngư dân Việt Nam thường xuyên lui tới.Tuy nhiên, nếu như Việt Nam có thể chứng minh được rằng quần đảo Hoàng Sa được hoàng đế Gia Long trực tiếp quản lý vào năm 1816, sau đó được hoàng đế Minh Mạng xác nhận vào năm 1833 thì đối với quần đảo Trường Sa lại khó hơn. Cần nhớ rằng Pháp tuyên bố quần đảo Trường Sa là “vùng đất vô danh” (terra nullius) vào tháng 09/1930 khi chiếm hữu chúng và sau này mới trao lại cho chính quyền Việt Nam. Đọc thêm : Đưa vấn đề Biển Đông ra PCA: Việt Nam thận trọng cân nhắc thiệt, hơnNgoài ra, còn có một điểm khác cần nêu lên trước khi đề cập đến yêu sách chủ quyền của Việt Nam, đó là phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye ngày 12/07/2016 chú ý đến hai điểm rất quan trọng.Thứ nhất, Tòa nhấn mạnh đến tính vô hiệu các quyền lịch sử. Tòa cho rằng kể cả Trung Quốc cũng khẳng định có các quyền lịch sử đối với tài nguyên ở các vùng biển ở Biển Đông nhưng các quyền này đã bị vô hiệu vì chúng không phù hợp với các vùng đặc quyền kinh tế được quy định trong Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS 1982, còn gọi là công ước Montego Bay). Như vậy, rõ ràng là tòa đã vô hiệu hóa về mặt pháp lý “đường 9 đoạn” của Bắc Kinh.Điểm quan trọng thứ hai trong phán quyết, đó là không công nhận các đá ngầm là đảo. Điều 121 của UNCLOS khẳng định “những đá ngầmkhông thích hợp cho con người tựsinh sống hoặc không có đời sống kinh tế riêng sẽ không có vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa”. Khi viện dẫn điều này, Tòa Trọng Tài đã nêu rõ rằng “những cấu trúc nổi khi thủy triều lên cao tạo ra quyền ít nhất đối với lãnh hải 12 hải lý trong khi cấu trúc chìm khi thủy triều lên cao sẽ không tạo ra quyền như vậy”.Nói một cách khác, một đá ngầm với các điều kiện tự nhiên của chúng không thể trở thành một đá và càng không thể được coi là đảo theo luật pháp quốc tế. Điều này áp dụng đối với cả trường hợp Trung Quốc đã bồi đắp để một số thực thể ngầm nổi lên mặt nước. Chỉ tình trạng tự nhiên ban đầu mới có giá trị về luật. Nhìn từ lập trường của Tòa, những công trình bồi đắp do Bắc Kinh tiến hành ở Biển Đông không tạo ra các vùng đặc quyền kinh tế và càng không thể có thềm lục địa quanh những hòn đảo nhân tạo này. Tóm lại, theo Tòa Trọng Tài Thường Trực, chỉ có những vùng đặc quyền do bờ biển của các nước tạo ra là hợp pháp.Tuy nhiên, phán quyết của Tòa lại đặt ra vài vấn đề cho Việt Nam. Thứ nhất về các vùng đặc quyền kinh tế (EEZ), bởi vì khác với Trung Quốc, Việt Nam không phản đối thẩm quyền của Tòa Trọng Tài Thường Trực liên quan đến Biển Đông. Việt Nam công nhận tính hợp lệ của vùng đặc quyền kinh tế và tuyên bố quyền kiểm soát các vùng đặc quyền kinh tế của mình. Chúng ta nhớ rằng Hà Nội đã kịch liệt phản đối bất kỳ hành động thăm dò nào của tàu Trung Quốc diễn ra trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, như trường hợp của tầu Hải Dương 8 vào tháng 07/2019. Hệ quả là Việt Nam khó có thể phản đối Manila kiểm soát vùng đặc quyền kinh tế của Philippines cho dù bao gồm một số đảo thuộc quần đảo Trường Sa mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền. Đọc thêm : Hà Nội nêu đích danh tàu Trung Quốc xâm phạm vùng biển Việt NamKhó khăn thứ hai liên quan đến các đảo. Giả sử có một điều lệ cho phép Việt Nam giữ chủ quyền đối với các đảo ở quần đảo Trường Sa, phán quyết của Tòa cũng quy định rằng việc đó sẽ không bao giờ tạo ra vùng đặc quyền kinh tế. Điều này sẽ hạn chế khả năng tận dụng lợi thế của Việt Nam.Khó khăn thứ ba liên quan đến tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ quần đảo Trường Sa. Vì lập luận của Việt Nam tương tự với Trung Quốc, có nghĩa là những bằng chứng lịch sử, nên giả sử Hà Nội viện đến Tòa Trọng Tài Thường Trực thì Tòa cũng sẽ không ra phán quyết có lợi cho họ. Điều này khiến Việt Nam rơi vào tình trạng bế tắc pháp lý. Cho nên nếu muốn duy trì yêu sách và được luật pháp quốc tế công nhận, Việt Nam sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc xem xét lại lập luận của mình để đưa ra những yếu tố mới được chấp nhận về mặt pháp lý.RFI : Việt Nam luôn tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa. Việt Nam sẵn sàng « nhân nhượng » phần nào với Philippines ? Laurent Gédéon : Về yêu sách chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa có lẽ Việt Nam phải đàm phán trực tiếp với Trung Quốc trong bối cảnh cán cân vô cùng bất lợi cho Việt Nam, song đòi hỏi chủ quyền của Hà Nội đối với quần đảo Trường Sa còn phức tạp hơn nhiều, do nhiều yếu tố : Khó lập được mối liên hệ lịch sử rõ ràng của Việt Nam với Trường Sa, có nhiều nhân tố liên quan, khoảng cách địa lý không đều giữa các quốc gia với quần đảo không hẳn có lợi cho những nước nằm ở xa nhất, như trường hợp Việt Nam.Nếu bám vào khuôn khổ pháp lý mà chúng ta đã đề cập thì Việt Nam khó có thể bỏ qua đàm phán với Philippines. Nếu các cuộc đàm phán như vậy diễn ra một ngày nào đó, rất có khả năng là chúng sẽ dẫn đến việc chia sẻ các vùng chủ quyền. Thực vậy, Việt Nam khó có thể phản đối giá trị pháp lý của những tuyên bố chủ quyền của Philippines đối với các đảo nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của nước này, trừ khi đi ngược lại với luật pháp quốc tế - điều mà Hà Nội vẫn dựa vào đó để khẳng định vùng đặc quyền kinh tế mình, như chúng ta đã đề cập ở trên. Đọc thêm :Biển Đông: Việt Nam trước áp lực của Trung Quốc về đàm phán song phươngNgoài ra còn phải bổ sung thêm một điểm quan trọng về địa-chính trị. Chúng ta thấy từ vài năm nay, căng thẳng gia tăng thường xuyên ở khu vực Đài Loan. Hoa Kỳ gia tăng ủng hộ hòn đảo, đồng thời củng cố các thỏa thuận quân sự với Manila, cho phép Mỹ tiếp cận 9 căn cứ của Philippines. Trước tình hình đó, Trung Quốc liên tục nỗ lực cải thiện năng lực quân sự và thường xuyên đe dọa can thiệp vũ trang vào Đài Loan. Đến lúc nào đó, tình hình ngày càng căng thẳng này có thể sẽ dẫn tới xung đột.Trong trường hợp xảy ra xung đột Đài Loan, nếu như không có gì cho thấy Biển Đông sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp thì Philippines gần như chắc chắn sẽ có liên quan trực tiếp. Giả sử cuộc xung đột này khiến Trung Quốc yếu đi, Philippines có thể được lợi từ việc sát cánh với Hoa Kỳ, có nghĩa là Washington sẽ ủng hộ về ngoại giao đối với các yêu cầu chủ quyền của Manila. Điều này có thể sẽ xảy ra ngay cả khi lập trường chính thức của Hoa Kỳ là không đứng về bên nào trong tranh chấp chủ quyền quần đảo. Do đó có thể thấy lợi ích của một thỏa thuận sớm giữa Philippines và Việt Nam vì nếu không, vị thế cũng lợi ích của Việt Nam có thể bị suy yếu trong trường hợp xảy ra xung đột.RFI : Một thỏa thuận như vậy có thể coi là bí mật quốc gia, như Việt Nam và Trung Quốc - hai nước có hệ thống chính trị tương đồng, đã áp dụng. Tuy nhiên với Philippines thì lại khác, thỏa thuận có thể được công bố. Trong trường hợp đó, Việt Nam sẽ phải vận động người dân như thế nào trong khi Hà Nội luôn khẳng định chủ quyền đối với cả Hoàng Sa và Trường Sa ?Laurent Gédéon : Theo tôi, khó hình dung ra được là có thể giữ bí mật một thỏa thuận như vậy nếu xét tới bối cảnh chính trị - xã hội rất khác nhau giữa Việt Nam và Philippines. Tôi nghĩ là nếu có một thỏa thuận như vậy, chính quyền Việt Nam cần giảng giải cho người dân bằng cách nhấn mạnh đến việc phân chia các vùng chủ quyền sẽ không gây tổn hại đến lợi ích kinh tế và chiến lược của đất nước và sẽ tạo ra những lợi thế vồn không thể có được trong cảnh bế tắc.Ngoài ra, không có gì cấm hình dung rằng một thỏa thuận chính thức về việc phân chia chủ quyền có thể được bổ sung thêm các thỏa thuận khác cho phép hai nước sử dụng chung một số nguồn tài nguyên. Nếu mối quan hệ giữa Hà Nội và Manila là đáng tin cậy thì điều này có thể thực hiện được và sẽ cho phép dư luận Việt Nam hiểu rõ hơn về lợi ích của một cuộc đàm phán như vậy.Đó là sự đảo ngược hoàn toàn những phát biểu hiện nay, mà theo tôi, để làm được việc này đòi hỏi quyết tâm chính trị rõ ràng và cần một quá trình chuẩn bị trước kỹ lưỡng, lâu dài bởi vì dư luận Việt Nam sẽ phải mất vài năm để quen với cách nhìn nhận khác về quần đảo Trường Sa cùng với những thách thức liên quan đến chủ quyền Trường Sa. Nhưng tôi nghĩ là điều này có thể sẽ thuận lợi bởi lập trường của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, ngược lại sẽ không thay đổi.RFI : Các cuộc tập trận gần đây giữa Philippines và các nước Mỹ, Nhật Bản, Úc ở Biển Đông nhằm thể hiện cứng rắn trước những hành động quấy rối và yêu sách của Trung Quốc. Tuy nhiên, việc này cũng có tác động phần nào đến Việt Nam, một bên có tranh chấp chủ quyền ở trong vùng ?Laurent Gédéon : Đúng vậy, những sự kiện này có tác động rõ ràng đối với Việt Nam. Từ nhiều năm nay, Hoa Kỳ tìm cách tập hợp các nước trong vùng phản đối những yêu sách hàng hải của Bắc Kinh trong một cấu trúc an ninh do Washington điều hành. Nhưng cho đến giờ, Hà Nội vẫn không muốn tham gia một cơ chế như vậy. Nhưng trên bình diện địa-chính trị, hoàn toàn có thể tự hỏi là Hà Nội sẽ được gì khi xích lại gần với Hoa Kỳ trong trường hợp Mỹ-Trung xảy ra xung đột.Đây là một ván cược. Việc đặt cược vào thắt chặt quan hệ chiến lược Mỹ-Việt rõ ràng là đầy gay góc với Hà Nội với hai khả năng có thể xảy ra. Trường hợp thứ nhất, Trung Quốc ra khỏi xung đột ở thế mạnh. Trong giả thuyết này, nếu sát cánh quá lộ liễu với Washington, Việt Nam có nguy cơ phải trả giá, nhất là về kinh tế - lĩnh vực vốn kết nối chặt chẽ hai nước.Ở giả thuyết thứ hai, Trung Quốc thoát khỏi xung đột trên thế yếu. Trong trường hợp này, Việt Nam có thể được lợi từ cuộc xung đột, kể cả đối quần đảo Hoàng Sa. Còn đối với quần đảo Trường Sa, Hà Nội vẫn không thể không đàm phán với Manila. Nhưng cuộc đàm phán này có thể sẽ cân bằng hơn và Hoa Kỳ có thể sẽ đóng vai trò trọng tài hơn là ủng hộ Manila. Do đó, theo tôi, Hà Nội sẽ phải tính toán tỉ lệ thiệt/hơn khi sát cánh với Washington. Đọc thêm : Biển Đông: Philippines tăng cường liên minh với Mỹ, Nhật, ÚcTóm lại, dù là với bất kỳ kịch bản nào, chính sách thận trọng và giữ khoảng cách của Hà Nội, hợp lý trong bối cảnh hiện tại, có lẽ sẽ phản tác dụng trong trường hợp nổ ra xung đột và có điều chỉnh lớn về cân bằng địa chính trị trong vùng.Điều gần như chắc chắn là hiện nay, căn cứ vào lập trường bất di bất dịch của Bắc Kinh về Biển Đông và nhìn vào chiến lược kiềm chế Trung Quốc của Mỹ, Việt Nam có lẽ không có cơ hội nào giành lại chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa thông qua việc đàm phán với nước láng giềng và trong mọi trường hợp sẽ rơi vào thế yếu trước Philippines về Trường Sa nếu như không có đàm phán trước với Manila hoặc xích lại gần với Washington.Do đó, chừng nào những vấn đề này được Hà Nội coi là một thách thức quan trọng, tôi cho rằng việc cần điều chỉnh các trục ngoại giao của Việt Nam có lẽ việc cần thiết để nâng cao vị thế và những tuyến bố chủ quyền của Việt Nam trong trung hạn.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên Trường Sư phạm Lyon.