POPULARITY
20 episodes with rfi th
4 episodes with rfi th
3 episodes with rfi th
2 episodes with rfi th
3 episodes with rfi th
12 episodes with rfi th
7 episodes with rfi th
6 episodes with rfi th
3 episodes with rfi th
C'est une ode à la rumba congolaise, une odyssée chantante dansante mais c'est aussi l'histoire de deux frères en quête de leurs origines entre Paris, Bruxelles et Kinshasa. Opération Rumba est la dernière création de Dieudonné Nyangouna. On y croise un producteur de rumba congolo française ou de ndombolo afro-rock à la french, une cantatrice russe, un perroquet artiste, le roi Baudoin et même Muddy Waters, le bluesman américain. On y perçoit aussi des échos de l'histoire : la fin de la colonisation, l'indépendance. On s'y laisse enfin bercer par les tubes de la rumba congolaise, entre théâtre, danse concert et documentaire.Dieudonné Niangouna et Ornella Mamba sont les invités de Sur le pont des arts. Opération Rumba est à voir à la MC93 à Bobigny, en région parisienne, du 20 au 23 mars 2025. Au programme de l'émission :►Chronique Continent'ArtsOlivier Rogez nous parle de l'école de peinture populaire du Zaïre. Au début des années soixante-dix, le peintre Chéri Samba et un groupe de jeunes artistes proposent une peinture radicalement nouvelle. ►ReportageSolène Gardré nous emmène au théâtre pour Port-au-Prince et sa douce nuit mis en scène par Lucie Berelowitsch. Son autrice, Gaëlle Bien-Aimé, avait reçu le prix RFI Théâtre 2022. ► Playlist du jour- Papa Wemba - Pourquoi tu n'es pas là ?
C'est une ode à la rumba congolaise, une odyssée chantante dansante mais c'est aussi l'histoire de deux frères en quête de leurs origines entre Paris, Bruxelles et Kinshasa. Opération Rumba est la dernière création de Dieudonné Nyangouna. On y croise un producteur de rumba congolo française ou de ndombolo afro-rock à la french, une cantatrice russe, un perroquet artiste, le roi Baudoin et même Muddy Waters, le bluesman américain. On y perçoit aussi des échos de l'histoire : la fin de la colonisation, l'indépendance. On s'y laisse enfin bercer par les tubes de la rumba congolaise, entre théâtre, danse concert et documentaire.Dieudonné Niangouna et Ornella Mamba sont les invités de Sur le pont des arts. Opération Rumba est à voir à la MC93 à Bobigny, en région parisienne, du 20 au 23 mars 2025. Au programme de l'émission :►Chronique Continent'ArtsOlivier Rogez nous parle de l'école de peinture populaire du Zaïre. Au début des années soixante-dix, le peintre Chéri Samba et un groupe de jeunes artistes proposent une peinture radicalement nouvelle. ►ReportageSolène Gardré nous emmène au théâtre pour Port-au-Prince et sa douce nuit mis en scène par Lucie Berelowitsch. Son autrice, Gaëlle Bien-Aimé, avait reçu le prix RFI Théâtre 2022. ► Playlist du jour- Papa Wemba - Pourquoi tu n'es pas là ?
En Haïti, le Conseil présidentiel de transition instaure l'État d'urgence sur tout le territoire, pour un mois, à partir de dimanche. Alter Presse précise que l'objectif est de « faciliter les diverses interventions des forces de l'ordre dans la lutte contre l'insécurité et faire face à la crise agricole et alimentaire du pays ». Le Nouvelliste revient d'ailleurs sur l'impact de l'insécurité sur l'économie et l'agriculture dans le département de l'Artibonite. Le quotidien cite l'entrepreneur Garry Dalencourt qui s'exprimait jeudi dans l'émission Panel Magik : les agriculteurs peinent à accéder aux semences et aux engrais, la production agricole est en chute libre, « exacerbée par l'isolement causé par les activités des gangs ».Illustration de cette insécurité : le saccage de l'hôpital Bernard Mevs à Port-au-Prince, incendié en début de semaine par les gangs. Cet hôpital de référence était connu pour avoir les technologies d'imagerie médicale les plus performantes d'Haïti, aujourd'hui tout ou presque est parti en fumée : le laboratoire, la salle d'imagerie, la pédiatrie... Kathleen Séjour Petit, administratrice générale de l'hôpital Bernard Mevs, se dit « choquée, anéantie », particulièrement pour ce qui est de la pédiatrie : « Quand on voit les enfants qui sont vraiment défavorisés, qui n'ont pas vraiment d'endroit où aller… » Et l'administratrice de souligner que l'hôpital était une grande référence pour tous les malades, et qu'il n'y avait aucune discrimination, « qu'il soit bandit ou honnête homme, la bourgeoisie, les défavorisés ». Les 289 employés, qui étaient restés pour cette raison, souligne-t-elle, n'ont plus d'emploi.À lire aussiHaïti : les gangs armés ont incendié l'hôpital de référence de Port-au-PrinceUn Conseil national de sécurité« Enfin », soupire Le National, un Conseil national de sécurité a été établi en Haïti – il était prévu dans l'Accord du 3 avril. Ce nouvel organe, explique la Primature, « composé d'experts nationaux, de professionnels de la diaspora et d'autres personnalités qualifiées, aura pour mission d'apporter des réponses globales et coordonnées à la crise sécuritaire ».« Le Conseil présidentiel de transition et le gouvernement du Premier ministre décident de beaucoup de choses et procèdent à des nominations », estime Frantz Duval dans Le Nouvelliste. Mais pour le moment, dans les faits, « rien n'impacte la vie de la population » : « Le pays vit avec d'un côté ceux qui prennent des coups et de l'autre ceux qui ne parviennent pas à les aider. »Le National relève d'ailleurs que les camps de déplacés se multiplient à Port-au-Prince, après les attaques par les gangs de Poste Marchand et Bas Lalue – qui ont contraint des milliers de familles à quitter leurs demeures. Et dans ces camps, « les conditions de vie sont lamentables », ce qui, se désole le quotidien, « contribue à aggraver la souffrance des déplacés ».« Shutdown » en vueAux États-Unis, le chef de la majorité républicaine a tenté de faire passer un nouveau texte pour éviter une paralysie de l'État fédéral, mais qui incluait la demande du président élu Donald Trump de relever le plafond de la dette. Il a été rejeté largement, parce que, écrit le New York Times, trente-huit députés républicains « ont défié Trump » en ajoutant leurs voix à celles des démocrates, dans ce que le quotidien considère comme un test de « l'emprise du président élu sur son parti ». D'autant que cette défiance n'est pas venue des quelques républicains modérés, mais bien de conservateurs qui normalement alignent leurs vues sur les siennes. On verra l'an prochain s'il s'agit d'un simple hoquet ou si c'est tout le programme du président qui est en danger – car rappelle le New York Times, « il suffira d'une poignée de républicains pour couler son agenda à la Chambre ou au Sénat ».En tout cas, cette bataille autour du budget montre l'influence d'Elon Musk sur le gouvernement, estime USA Today, qui titre même sur le « président élu Musk ». Car c'est bien le patron de Tesla qui s'est attaqué le premier, et très violemment, à la première mouture du projet de loi de financement, « la noyant sous un tsunami de plus de 100 posts », et ce, douze heures avant que Donald Trump lui-même n'intervienne. Pour le Washington Post, cet épisode « souligne les ramifications politiques du rôle sans précédent que Musk a joué dans l'élaboration de l'administration Trump. Il s'est prononcé sur les choix de ministres, a participé à des réunions avec des chefs d'État et agit désormais en tant qu'exécutant de l'agenda politique de Trump au Capitole. »À lire aussiLes États-Unis se rapprochent de la paralysie budgétaire après l'échec d'un nouveau texteVague de licenciements en ArgentineEn Argentine, Javier Milei continue de passer l'État à la tronçonneuse… Le ministère de la Justice a annoncé le licenciement de 2 400 employés, qui s'ajoutent aux 35 000 fonctionnaires licenciés depuis le début de l'année. Ce jeudi, les syndicats de la fonction publique avaient appelé à la mobilisation en face du ministère de la Justice. Le correspondant de RFI Théo Conscience a rencontré certains des manifestants, comme Mariano, qui a appris cette semaine qu'il était licencié sans indemnités : « Nous sommes des pères et des mères de famille, nous avons des enfants et nous allons nous retrouver sans revenu le mois prochain. Donc, nous demandons que la loi soit respectée et que nous recevions une juste indemnisation. » Paula Donadio, déléguée syndicale, souligne de son côté que les politiques publiques et les services assurés par le ministère de la Justice vont être également affectés : « Les espaces de mémoire de la dictature, l'assistance juridique aux victimes de violation des droits humains, l'accès à la justice… »À lire aussiArgentine : mobilisation des fonctionnaires de la Justice face aux coupes budgétaires de Javier MileiExtorsions en ÉquateurOn l'appelle « la vacuna » en Équateur, le « vaccin » : il s'agit de l'extorsion pratiquée par des criminels – racket d'individus ou d'entreprises. Le phénomène, qui s'est étendu dans ce pays d'Amérique latine, touche toutes les catégories de population. Notre correspondant en Équateur Eric Samson a contacté Mauricio Nuñez, un des chanteurs de musique romantique les plus populaires en Équateur. « La première fois », explique-t-il, « on a accepté de payer. La deuxième, on a porté plainte auprès du parquet et ils ne nous ont plus contactés. Ils demandaient 1 000 dollars par mois ». Les villes de la côte sont particulièrement touchées : à Guayaquil, les gens doivent parfois payer pour le simple fait d'avoir une maison. Victor Pinta a une épicerie dans le sud de la ville depuis près de neuf ans. Il a décidé de ne pas payer et de témoigner : il est constamment menacé et a été attaqué à plusieurs reprises.D'autres préfèrent quitter le pays, comme cette jeune femme partie pour les États-Unis. Elle a dorénavant moins de travail et de ressources qu'en Équateur.À lire aussiÉquateur : l'extorsion, la «vacuna», l'autre raison qui pousse la population à émigrerLe Journal de la 1èreLa Martinique continue de perdre des habitants
Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong nhiều năm qua. “Trong 10 tháng năm 2024, thương mại Việt-Mỹ đạt gần 111 tỷ đô la, trong đó tăng mạnh mẽ hơn ở chiều xuất khẩu với kim ngạch gần 98,5 tỷ đô la, tăng 24,2% so với cùng kỳ”, theo báo Đầu Tư ngày 06/11. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ sẽ sớm vượt ngưỡng 100 tỷ đô la, sau khi cũng ở mức khoảng 100 tỷ năm 2023. Mỹ chiếm hơn 1/4 tổng khối lượng xuất khẩu của Việt Nam. Những con số này sẽ không làm tân tổng thống Donald Trump hài lòng. Ông vẫn tuyên bố sẽ “mang việc làm về Mỹ”, tăng thuế hải quan 20% đối với mọi mặt hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ, riêng với hàng Trung Quốc ít nhất là 60%. Việt Nam có thể sẽ là một trong những nước ở châu Á bị tác động nặng nề nhất, theo nhận định của nhiều chuyên gia, được Japan Times trích dẫn ngày 12/11, do thặng dư thương mại với Mỹ quá lớn, gấp đôi so với nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Ngoài ra, Việt Nam chưa hẳn đã được hưởng lợi lớn trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, được cho là sẽ trầm trọng hơn dưới thời ông Trump. Đọc thêm : Nếu đắc cử tổng thống, Trump sẽ lại "sờ đến" đến thặng dư thương mại của Việt Nam với MỹViệt Nam, “kẻ lạm dụng thương mại tồi tệ nhất” theo cách gọi của ông Trump, đang từng bước chuẩn bị đối sách. Ngay ngày 07/11, khi có số liệu chính xác về kết quả bầu cử, tổng bí thư Tô Lâm, chủ tịch nước Lương Cường và thủ tướng Phạm Minh Chính đã gửi điện chúc mừng, khẳng định “Việt Nam coi Hoa Kỳ là đối tác có tầm quan trọng chiến lược”. Đến ngày 11/11, theo báo Chính phủ, tổng bí thư Tô Lâm đã điện đàm với ông Donald Trump, “đánh giá cao những đóng góp của tổng thống đắc cử trong quá trình phát triển của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ”. Ông “cũng trao đổi với tổng thống đắc cử Donald Trump về một số phương hướng lớn nhằm tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư giữa hai nước trong các lĩnh vực hai bên có thế mạnh và nhu cầu”.Ngoài ra, phải kể đến một sự kiện trùng hợp, có thể giúp Việt Nam “ghi điểm” trong mắt tổng thống tân cử Mỹ: Một tháng trước cuộc bầu cử, ngày 08/10/2024, công ty Phát triển Đô thị Kinh Bắc thông báo tập đoàn Trump (Trump Organization) đã đồng ý đầu tư xây dựng tổ hợp khách sạn, sân golf cao cấp tại tỉnh Hưng Yên, quê nhà của tổng bí thư Tô Lâm cũng như của những người thân cận với ông. Đọc thêm : Dự án tỷ đô tại quê nhà của tổng bí thư Tô Lâm, lá bài trói buộc Trump của Việt Nam ? Việt Nam sẽ còn phải có những đối sách nào khác trong khi rất phụ thuộc vào thương mại trên thế giới, xuất khẩu chiếm khoảng 85% nền kinh tế và Hoa Kỳ là thị trường lớn nhất của Việt Nam ? Giáo sư Alexander Vuving, Trung tâm Nghiên cứu An ninh châu Á-Thái Bình Dương, Honolulu, Hawaii, Hoa Kỳ, trả lời một số câu hỏi của RFI Tiếng Việt về chủ đề này.RFI : Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ sẽ vượt qua 100 tỷ đô la Mỹ vào năm 2024. Ông Donald Trump từng gọi Việt Nam là “kẻ lạm dụng thương mại tồi tệ nhất” vào thời điểm mà thặng dư chỉ bằng một nửa hiện nay. Việt Nam sẽ chịu những tác động như thế nào nếu ông Trump thực hiện lời đe dọa nâng thuế nhập khẩu và “rờ” đến những nước xuất siêu sang Mỹ, trong đó có Việt Nam ?Alexander Vuving : Tôi nghĩ là nếu chính quyền Trump áp thuế xuất nhập khẩu vào hàng hóa của Việt Nam thì đương nhiên nó sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu của Việt Nam. Nhưng ảnh hưởng nhiều hay ít thì phụ thuộc vào tỉ lệ mà người ta áp thuế. Ví dụ áp thuế 1-2% khác với cả áp thuế 5-7% và khác với cả áp thuế 10-15%. Bây giờ cũng không thể biết được là chính quyền Trump sẽ áp thuế đến mức độ nào.Thứ hai, cũng không biết là họ sẽ áp thuế những mặt hàng nào. Có thể họ sẽ áp toàn bộ các mặt hàng ở một mức nào đó. Nhưng khả năng là có thể cho tất cả các nước, cũng có thể là chỉ tùy mặt hàng. Ảnh hưởng đến xuất khẩu Việt Nam chắc chắn là sẽ có, nhưng nhiều hay ít thì chưa thể nói được, vì nó còn phụ thuộc vào những số liệu cụ thể mà người ta sẽ đưa ra.Các doanh nghiệp Việt Nam, khi mà thị trường của Mỹ eo hẹp như vậy, đương nhiên sẽ phải tìm những thị trường khác. Những thị trường tương đương với Mỹ, để xuất hàng hóa tương đương với Mỹ, thì khả năng lớn sẽ là những thị trường phía châu Âu. Cũng có thể là cả một số thị trường khác ở những nước đang phát triển hoặc cũng có những nước Trung Đông, nhưng chủ yếu chắc sẽ là những thị trường châu Âu. Đọc thêm : Việt Nam mua vũ khí lớn của Mỹ: Bước ngoặt trong quan hệ quốc phòng song phương?Ngoài ra, chính phủ Việt Nam cũng sẽ có những phản ứng, chẳng hạn tìm cách xoa dịu Mỹ bằng cách có thể là hối thúc các doanh nghiệp Việt Nam mua thêm hàng của Mỹ để cân bằng lại cán cân thương mại. Hoặc là sẽ có những động thái nào đó, có thể không thuộc phạm trù kinh tế, để xoa dịu Mỹ và cho thấy là Việt Nam có những thiện chí đối với Mỹ, để từ đó làm cho họ giảm thuế suất đi chẳng hạn. Thậm chí rất có thể Việt Nam cũng nghĩ đến chuyện mua vũ khí của Mỹ và lấy cái đó để làm một đòn bẩy nhằm giảm mức độ Mỹ áp những chính sách khó khăn về kinh tế đối Việt Nam.Từ phía các nhà đầu tư chẳng hạn thì tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng mà họ sẽ phải đi tìm những nơi khác để đầu tư, bởi vì họ xem những chỗ nào đầu tư có lãi hơn. Nói chung là hoàn toàn phụ thuộc rất nhiều vào những con số cụ thể.RFI : Việt Nam bị coi trở thành trung gian cho các sản phẩm của Trung Quốc nhập khẩu vào Hoa Kỳ. Biện pháp này được sử dụng rất nhiều. Việt Nam sẽ phải đối mặt với những rủi ro nào trong trường hợp chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ xảy ra và có thể trầm trọng hơn dưới thời tổng thống Donald Trump, cùng với lời đe dọa của ông là đánh thuế hải quan lên đến 60% đối với sản phẩm của Trung Quốc?Alexander Vuving : Vâng, cái này cũng phụ thuộc vào việc chính quyền Trump sẽ nhìn nhận như thế nào. Họ sẽ đánh giá mức độ mà Việt Nam làm “trung gian” để đưa hàng Trung Quốc sang Mỹ. Tôi nghĩ là họ sẽ gây áp lực về vấn đề đó, bởi vì trên thực tế, có nhiều mặt hàng mà mức độ “xử lý” ở Việt Nam không nhiều, chủ yếu là hàng từ Trung Quốc, sau đó được xử lý một chút, rồi dán mã Việt Nam và đưa sang Mỹ. Đọc thêm : Chiến tranh thương mại với Mỹ : Những bước chuẩn bị của châu ÁThế thì người ta sẽ điều tra ra sao? Thứ nhất là nếu không điều tra được thì họ sẽ đánh thuế theo mức độ “mặc định” và nhiều khả năng là nó sẽ quá lớn, có hại cho Việt Nam. Thứ hai, trong vấn đề này, chính quyền Việt Nam cũng có thể tìm cách hợp tác với Mỹ, để cho Mỹ thấy rằng họ có thiện chí trong việc hạn chế những luồng “thương mại trung gian”, tức là đi từ Trung Quốc sang rồi xử lý phết phẩy một chút ở Việt Nam và đưa sang Mỹ, hoặc trong vấn đề “kiểm soát đầu tư” của Trung Quốc ở Việt Nam, để nâng cao tính nội địa của Việt Nam.Tôi nghĩ chắc chắn là Việt Nam sẽ tìm cách tỏ thái độ thiện chí và hợp tác với Mỹ, để từ đó phía chính quyền Trump sẽ giảm mức độ trừng phạt. Có thể thấy là còn phụ thuộc rất nhiều. Chính quyền Trump sử dụng cái gì thì mình cũng không biết được, bởi vì họ không theo những mô hình mà mình đã thấy từ trước.RFI : Việt Nam được cho là hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung trong những năm, qua nhưng cuộc chiến này có lẽ sẽ còn nghiêm trọng hơn dưới thời Trump nhiệm kỳ 2. Liệu Việt Nam có tiếp tục được hưởng lợi nữa hay không ?Alexander Vuving : Chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc khả năng rất lớn là sẽ xảy ra trong thời của ông Trump. Và như thế Việt Nam đương nhiên là sẽ hưởng lợi, bởi vì vị trí của Việt Nam khiến cho Việt Nam có thể thành một trong những nơi được hưởng lợi lớn nhất. Hễ có xung đột thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc thì Việt Nam sẽ được hưởng lợi. Đọc thêm : Việt Nam : Nắm cơ hội, sửa điểm yếu để thu hút doanh nghiệp rời Trung QuốcLợi ít hay lợi nhiều thì còn phụ thuộc vào việc Mỹ sẽ có những trừng phạt nhất định đối với những kẻ mà họ cho là hưởng lợi một cách “không chính đáng”. Cho nên điều này còn phụ thuộc vào sự trừng phạt của Mỹ là mạnh hay yếu. Cho Việt Nam đương nhiên hưởng lợi chừng nào có chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng sự hưởng lợi này sẽ đi kèm với sự “bị trừng phạt”. Và “sự trừng phạt” thì như đã nói ở trên, mức độ có thể nhiều hoặc ít.RFI : Quy chế nền kinh tế thị trường mà Việt Nam kêu gọi Mỹ trao cho từ lâu liệu sẽ không được thực hiện ngay dưới thời của ông Donald Trump ?Alexander Vuving : Vâng, tôi cũng nghĩ như vậy. Tức là về vấn đề quy chế thị trường, nếu nói về những tiêu chí một cách khách quan, thì khả năng lớn là Việt Nam không đạt được, bởi vì mức độ can thiệp của nhà nước vào thị trường ở Việt Nam là có hệ thống.Sự can thiệp này không chỉ có hệ thống mà còn nằm trong chủ trương, chính sách. Chủ trương, chính sách của Việt Nam, từ Hiến Pháp, từ nghị quyết, từ tất cả những văn bản chính thức, đều nói đến kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và ngoài ra còn nói rõ thêm về vai trò trụ cột của nền kinh tế quốc doanh. Với những điểm như vậy thì Việt Nam không thể nào đạt được những tiêu chí kinh tế thị trường như Mỹ đưa ra. Đọc thêm : Được Mỹ công nhận là kinh tế thị trường: Không đơn giản đối với Việt NamVấn đề còn lại chỉ là chính quyền Mỹ, vì những lý do khác ngoài lý do kinh tế, ví dụ do quan hệ ngoại giao, địa-chính trị hay gì đó, mà họ nới lỏng cho Việt Nam, họ công nhận Việt Nam có kinh tế thị trường, để mà có quan hệ như thế nào với Việt Nam. Liệu những lý do chính trị và ngoại giao đấy có đủ mạnh để chính quyền Mỹ chấp nhận để bên bộ Ngoại Giao, rồi phía Nhà Trắng can thiệp vào công việc của bộ Thương Mại, ép bộ Thương Mại cho Việt Nam được hưởng quy chế thị trường hay không, điều này cũng phụ thuộc vào vấn đề đó.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Alexander Vuving, Trung tâm Nghiên cứu An ninh châu Á-Thái Bình Dương, Honolulu, Hawaii, Hoa Kỳ.
Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong nhiều năm qua. “Trong 10 tháng năm 2024, thương mại Việt-Mỹ đạt gần 111 tỷ đô la, trong đó tăng mạnh mẽ hơn ở chiều xuất khẩu với kim ngạch gần 98,5 tỷ đô la, tăng 24,2% so với cùng kỳ”, theo báo Đầu Tư ngày 06/11. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ sẽ sớm vượt ngưỡng 100 tỷ đô la, sau khi cũng ở mức khoảng 100 tỷ năm 2023. Mỹ chiếm hơn 1/4 tổng khối lượng xuất khẩu của Việt Nam. Những con số này sẽ không làm tân tổng thống Donald Trump hài lòng. Ông vẫn tuyên bố sẽ “mang việc làm về Mỹ”, tăng thuế hải quan 20% đối với mọi mặt hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ, riêng với hàng Trung Quốc ít nhất là 60%. Việt Nam có thể sẽ là một trong những nước ở châu Á bị tác động nặng nề nhất, theo nhận định của nhiều chuyên gia, được Japan Times trích dẫn ngày 12/11, do thặng dư thương mại với Mỹ quá lớn, gấp đôi so với nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Ngoài ra, Việt Nam chưa hẳn đã được hưởng lợi lớn trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, được cho là sẽ trầm trọng hơn dưới thời ông Trump. Đọc thêm : Nếu đắc cử tổng thống, Trump sẽ lại "sờ đến" đến thặng dư thương mại của Việt Nam với MỹViệt Nam, “kẻ lạm dụng thương mại tồi tệ nhất” theo cách gọi của ông Trump, đang từng bước chuẩn bị đối sách. Ngay ngày 07/11, khi có số liệu chính xác về kết quả bầu cử, tổng bí thư Tô Lâm, chủ tịch nước Lương Cường và thủ tướng Phạm Minh Chính đã gửi điện chúc mừng, khẳng định “Việt Nam coi Hoa Kỳ là đối tác có tầm quan trọng chiến lược”. Đến ngày 11/11, theo báo Chính phủ, tổng bí thư Tô Lâm đã điện đàm với ông Donald Trump, “đánh giá cao những đóng góp của tổng thống đắc cử trong quá trình phát triển của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ”. Ông “cũng trao đổi với tổng thống đắc cử Donald Trump về một số phương hướng lớn nhằm tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư giữa hai nước trong các lĩnh vực hai bên có thế mạnh và nhu cầu”.Ngoài ra, phải kể đến một sự kiện trùng hợp, có thể giúp Việt Nam “ghi điểm” trong mắt tổng thống tân cử Mỹ: Một tháng trước cuộc bầu cử, ngày 08/10/2024, công ty Phát triển Đô thị Kinh Bắc thông báo tập đoàn Trump (Trump Organization) đã đồng ý đầu tư xây dựng tổ hợp khách sạn, sân golf cao cấp tại tỉnh Hưng Yên, quê nhà của tổng bí thư Tô Lâm cũng như của những người thân cận với ông. Đọc thêm : Dự án tỷ đô tại quê nhà của tổng bí thư Tô Lâm, lá bài trói buộc Trump của Việt Nam ? Việt Nam sẽ còn phải có những đối sách nào khác trong khi rất phụ thuộc vào thương mại trên thế giới, xuất khẩu chiếm khoảng 85% nền kinh tế và Hoa Kỳ là thị trường lớn nhất của Việt Nam ? Giáo sư Alexander Vuving, Trung tâm Nghiên cứu An ninh châu Á-Thái Bình Dương, Honolulu, Hawaii, Hoa Kỳ, trả lời một số câu hỏi của RFI Tiếng Việt về chủ đề này.RFI : Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ sẽ vượt qua 100 tỷ đô la Mỹ vào năm 2024. Ông Donald Trump từng gọi Việt Nam là “kẻ lạm dụng thương mại tồi tệ nhất” vào thời điểm mà thặng dư chỉ bằng một nửa hiện nay. Việt Nam sẽ chịu những tác động như thế nào nếu ông Trump thực hiện lời đe dọa nâng thuế nhập khẩu và “rờ” đến những nước xuất siêu sang Mỹ, trong đó có Việt Nam ?Alexander Vuving : Tôi nghĩ là nếu chính quyền Trump áp thuế xuất nhập khẩu vào hàng hóa của Việt Nam thì đương nhiên nó sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu của Việt Nam. Nhưng ảnh hưởng nhiều hay ít thì phụ thuộc vào tỉ lệ mà người ta áp thuế. Ví dụ áp thuế 1-2% khác với cả áp thuế 5-7% và khác với cả áp thuế 10-15%. Bây giờ cũng không thể biết được là chính quyền Trump sẽ áp thuế đến mức độ nào.Thứ hai, cũng không biết là họ sẽ áp thuế những mặt hàng nào. Có thể họ sẽ áp toàn bộ các mặt hàng ở một mức nào đó. Nhưng khả năng là có thể cho tất cả các nước, cũng có thể là chỉ tùy mặt hàng. Ảnh hưởng đến xuất khẩu Việt Nam chắc chắn là sẽ có, nhưng nhiều hay ít thì chưa thể nói được, vì nó còn phụ thuộc vào những số liệu cụ thể mà người ta sẽ đưa ra.Các doanh nghiệp Việt Nam, khi mà thị trường của Mỹ eo hẹp như vậy, đương nhiên sẽ phải tìm những thị trường khác. Những thị trường tương đương với Mỹ, để xuất hàng hóa tương đương với Mỹ, thì khả năng lớn sẽ là những thị trường phía châu Âu. Cũng có thể là cả một số thị trường khác ở những nước đang phát triển hoặc cũng có những nước Trung Đông, nhưng chủ yếu chắc sẽ là những thị trường châu Âu. Đọc thêm : Việt Nam mua vũ khí lớn của Mỹ: Bước ngoặt trong quan hệ quốc phòng song phương?Ngoài ra, chính phủ Việt Nam cũng sẽ có những phản ứng, chẳng hạn tìm cách xoa dịu Mỹ bằng cách có thể là hối thúc các doanh nghiệp Việt Nam mua thêm hàng của Mỹ để cân bằng lại cán cân thương mại. Hoặc là sẽ có những động thái nào đó, có thể không thuộc phạm trù kinh tế, để xoa dịu Mỹ và cho thấy là Việt Nam có những thiện chí đối với Mỹ, để từ đó làm cho họ giảm thuế suất đi chẳng hạn. Thậm chí rất có thể Việt Nam cũng nghĩ đến chuyện mua vũ khí của Mỹ và lấy cái đó để làm một đòn bẩy nhằm giảm mức độ Mỹ áp những chính sách khó khăn về kinh tế đối Việt Nam.Từ phía các nhà đầu tư chẳng hạn thì tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng mà họ sẽ phải đi tìm những nơi khác để đầu tư, bởi vì họ xem những chỗ nào đầu tư có lãi hơn. Nói chung là hoàn toàn phụ thuộc rất nhiều vào những con số cụ thể.RFI : Việt Nam bị coi trở thành trung gian cho các sản phẩm của Trung Quốc nhập khẩu vào Hoa Kỳ. Biện pháp này được sử dụng rất nhiều. Việt Nam sẽ phải đối mặt với những rủi ro nào trong trường hợp chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ xảy ra và có thể trầm trọng hơn dưới thời tổng thống Donald Trump, cùng với lời đe dọa của ông là đánh thuế hải quan lên đến 60% đối với sản phẩm của Trung Quốc?Alexander Vuving : Vâng, cái này cũng phụ thuộc vào việc chính quyền Trump sẽ nhìn nhận như thế nào. Họ sẽ đánh giá mức độ mà Việt Nam làm “trung gian” để đưa hàng Trung Quốc sang Mỹ. Tôi nghĩ là họ sẽ gây áp lực về vấn đề đó, bởi vì trên thực tế, có nhiều mặt hàng mà mức độ “xử lý” ở Việt Nam không nhiều, chủ yếu là hàng từ Trung Quốc, sau đó được xử lý một chút, rồi dán mã Việt Nam và đưa sang Mỹ. Đọc thêm : Chiến tranh thương mại với Mỹ : Những bước chuẩn bị của châu ÁThế thì người ta sẽ điều tra ra sao? Thứ nhất là nếu không điều tra được thì họ sẽ đánh thuế theo mức độ “mặc định” và nhiều khả năng là nó sẽ quá lớn, có hại cho Việt Nam. Thứ hai, trong vấn đề này, chính quyền Việt Nam cũng có thể tìm cách hợp tác với Mỹ, để cho Mỹ thấy rằng họ có thiện chí trong việc hạn chế những luồng “thương mại trung gian”, tức là đi từ Trung Quốc sang rồi xử lý phết phẩy một chút ở Việt Nam và đưa sang Mỹ, hoặc trong vấn đề “kiểm soát đầu tư” của Trung Quốc ở Việt Nam, để nâng cao tính nội địa của Việt Nam.Tôi nghĩ chắc chắn là Việt Nam sẽ tìm cách tỏ thái độ thiện chí và hợp tác với Mỹ, để từ đó phía chính quyền Trump sẽ giảm mức độ trừng phạt. Có thể thấy là còn phụ thuộc rất nhiều. Chính quyền Trump sử dụng cái gì thì mình cũng không biết được, bởi vì họ không theo những mô hình mà mình đã thấy từ trước.RFI : Việt Nam được cho là hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung trong những năm, qua nhưng cuộc chiến này có lẽ sẽ còn nghiêm trọng hơn dưới thời Trump nhiệm kỳ 2. Liệu Việt Nam có tiếp tục được hưởng lợi nữa hay không ?Alexander Vuving : Chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc khả năng rất lớn là sẽ xảy ra trong thời của ông Trump. Và như thế Việt Nam đương nhiên là sẽ hưởng lợi, bởi vì vị trí của Việt Nam khiến cho Việt Nam có thể thành một trong những nơi được hưởng lợi lớn nhất. Hễ có xung đột thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc thì Việt Nam sẽ được hưởng lợi. Đọc thêm : Việt Nam : Nắm cơ hội, sửa điểm yếu để thu hút doanh nghiệp rời Trung QuốcLợi ít hay lợi nhiều thì còn phụ thuộc vào việc Mỹ sẽ có những trừng phạt nhất định đối với những kẻ mà họ cho là hưởng lợi một cách “không chính đáng”. Cho nên điều này còn phụ thuộc vào sự trừng phạt của Mỹ là mạnh hay yếu. Cho Việt Nam đương nhiên hưởng lợi chừng nào có chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, nhưng sự hưởng lợi này sẽ đi kèm với sự “bị trừng phạt”. Và “sự trừng phạt” thì như đã nói ở trên, mức độ có thể nhiều hoặc ít.RFI : Quy chế nền kinh tế thị trường mà Việt Nam kêu gọi Mỹ trao cho từ lâu liệu sẽ không được thực hiện ngay dưới thời của ông Donald Trump ?Alexander Vuving : Vâng, tôi cũng nghĩ như vậy. Tức là về vấn đề quy chế thị trường, nếu nói về những tiêu chí một cách khách quan, thì khả năng lớn là Việt Nam không đạt được, bởi vì mức độ can thiệp của nhà nước vào thị trường ở Việt Nam là có hệ thống.Sự can thiệp này không chỉ có hệ thống mà còn nằm trong chủ trương, chính sách. Chủ trương, chính sách của Việt Nam, từ Hiến Pháp, từ nghị quyết, từ tất cả những văn bản chính thức, đều nói đến kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và ngoài ra còn nói rõ thêm về vai trò trụ cột của nền kinh tế quốc doanh. Với những điểm như vậy thì Việt Nam không thể nào đạt được những tiêu chí kinh tế thị trường như Mỹ đưa ra. Đọc thêm : Được Mỹ công nhận là kinh tế thị trường: Không đơn giản đối với Việt NamVấn đề còn lại chỉ là chính quyền Mỹ, vì những lý do khác ngoài lý do kinh tế, ví dụ do quan hệ ngoại giao, địa-chính trị hay gì đó, mà họ nới lỏng cho Việt Nam, họ công nhận Việt Nam có kinh tế thị trường, để mà có quan hệ như thế nào với Việt Nam. Liệu những lý do chính trị và ngoại giao đấy có đủ mạnh để chính quyền Mỹ chấp nhận để bên bộ Ngoại Giao, rồi phía Nhà Trắng can thiệp vào công việc của bộ Thương Mại, ép bộ Thương Mại cho Việt Nam được hưởng quy chế thị trường hay không, điều này cũng phụ thuộc vào vấn đề đó.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Alexander Vuving, Trung tâm Nghiên cứu An ninh châu Á-Thái Bình Dương, Honolulu, Hawaii, Hoa Kỳ.
À Port-au-Prince, la nouvelle de la victoire de Donald Trump a été accueillie comme un coup de tonnerre, entre sa promesse de mettre en œuvre « l'expulsion de masse la plus grande de l'histoire » et sa reprise, pendant la campagne, de fausses rumeurs sur les Haïtiens de Springfield. Peterson Luxama, le correspondant de RFI, a recueilli les réactions d'Haïtiens sur la promesse de campagne de Donald Trump d'expulser 20 millions d'immigrés. « Nous pourrions assister à une déportation massive des migrants haïtiens aux États-Unis, en particulier les bénéficiaires du programme humanitaire de l'administration Biden, qui n'ont pas de statut légal aux États-Unis », estime Mickerlson, étudiant à l'Université d'État d'Haïti. D'autres espèrent qu'il ne s'agit que d'un discours de campagne utilisé par le milliardaire pour gagner le scrutin. De toute façon, estiment certains, Donald Trump ou Kamala Harris, ce n'est pas cela qui va changer Haïti : les dirigeants haïtiens doivent s'entendre pour rétablir la paix et la sécuritéD'autant que, selon l'avocat Frandley Denis Julien, interrogé ce jeudi (7 novembre 2024) sur Magik 9 – et leNouvelliste s'en fait l'écho, « avec Trump, les sanctions contre les acteurs haïtiens risquent de perdre de leur force », car, juge-t-il, « les États-Unis ne feront plus la promotion de la démocratie nulle part ». Frandley Denis Julien rappelle aussi les difficultés rencontrées par les avocats spécialisés en immigration, « un domaine particulièrement ciblé sous la première administration Trump » : certains de ces avocats « qui avaient intenté des actions contre des abus au droit des migrants ont été ajoutés sur des listes de terroristes ». Textos racistesSur le sol américain, après l'élection de Donald Trump, des Afro-Américains ont reçu des textos racistes. Le Washington Post raconte comment Alyse McCall, une étudiante noire de première année à l'Université d'Alabama, a appelé en pleurs sa mère mercredi matin (6 novembre), lui disant qu'elle avait reçu un message affirmant qu'une fourgonnette allait venir la chercher pour l'emmener à la plantation de coton la plus proche. Ces textos ont été envoyés dans au moins une douzaine d'États, ainsi que la capitale Washington. Des écoliers ont aussi reçu des messages de menaces dans le Maryland et le district de San Francisco. Ces messages ont alarmé, écrit le Washington Post, « après une campagne pendant laquelle le président élu Donald Trump et son équipe de campagne ont utilisé un langage incendiaire contre les minorités ». Certains de ces messages étaient d'ailleurs signés par « un partisan de Donald Trump », ou même de « l'administration Trump » - ce qu'a énergiquement démenti l'équipe de campagne du président. Une réforme de Joe Biden sur l'immigration révoquéePendant ce temps, et alors que Donald Trump avait mis l'immigration au cœur de sa campagne, un juge du Texas révoque une des plus importantes réformes de l'immigration de Joe Biden. « Cette décision est un autre coup porté aux plans de Joe Biden de tenter de protéger des migrants illégaux contre les plans d'expulsion d'une prochaine administration », juge le conservateur Washington Times. Le nom de la mesure : « garder les familles ensemble ». Elle a été lance au mois d'août. Il s'agit, rappelle le New York Times, de permettre aux migrants sans papiers mariés à des citoyens américains et qui résident aux États-Unis depuis au moins dix ans, d'avoir une chance de récupérer la fameuse Green card sans quitter le pays. Des centaines de milliers de personnes sont concernées. Manifestations suspendues en BolivieEn Bolivie, les manifestations sont suspendues pour trois jours : une décision du syndicat à l'origine du mouvement porté par des partisans d'Evo Morales, qui affirment que le pouvoir veut mettre l'ancien président en prison.Ces blocages ont été suspendus mercredi, à la demande d'Evo Morales, qui a entamé une grève de la faim pour appeler au dialogue. Sont aussi invoquées, explique la correspondante de RFI Camille Bouju, des « raisons humanitaires » car dans tout le pays, l'accès aux biens de première nécessité, comme le poulet ou le riz, est devenu difficile. Et à La Paz, les files d'attente aux stations-service peuvent durer jusqu'à 12 heures.La situation économique difficile que connaît le pays a des racines plus anciennes, explique le politologue Franz Flores : « Le niveau des exportations a baissé, notamment les matières premières, ce qui signifie que les devises étrangères n'entrent plus sur le marché bolivien en quantité suffisante. C'est pourquoi les prix des dollars ont augmenté et cela provoque naturellement un processus inflationniste, une augmentation des prix qui se fait sentir dans les portefeuilles des gens »L'autre pan du conflit, c'est une lutte de pouvoir au sein du parti au pouvoir, le MAS, entre Evo Morales l'actuel président Luis Arce, tous les deux candidats pour la présidentielle de 2025. Justice environnementale en ArgentineEn Argentine, un jugement qui fera date dans la justice environnementale : un éleveur a été reconnu coupable ce jeudi de dommage environnemental et de cruauté animale pour avoir tué plus d'une centaine de manchots de Magellan, il y a trois ans. Le correspondant de RFI Théo Conscience explique comment cet éleveur de la province de Chubut a utilisé une pelleteuse pour défricher un terrain à côté de la réserve naturelle de Punta Tombo. Bilan : 105 manchots de Magellan tués, 292 nids détruits et des centaines d'œufs et de poussins écrasés.La justice argentine l'a donc reconnu coupable, soulignant les « dégâts irréversibles » de ses actes sur la faune et la flore autochtones. L'éleveur affirme que les manquements de l'État depuis 10 ans ne lui avaient pas laissé aucune autre option pour établir des voies d'accès et des délimitations entre son champ et la réserve. Au Guatemala, 2 860 années de prison requises contre un ex-général pour génocide« Selon le Parquet des droits humains », écrit La Hora, Benedicto Lucas Garcia, un général nonagénaire à la retraite, est responsable d'une série de disparitions forcées, au début des années 80, durant le régime de son frère, l'ex-président Romeo Lucas Garcia. Le Parquet affirme que Benedicto Lucas Garcia, avec d'autres militaires, a attaqué la population indigène Ixil, des Mayas, « prétendant qu'elle appartenait à la guérilla et, dans le cadre de plans coordonnés, a mis en place sa disparition, exécutant, possiblement, plus de la moitié de la population Ixil ». Benedicto Lucas Garcia purge déjà une peine de 58 ans de prison pour la disparition forcée d'un jeune homme et le viol et la torture de sa sœur. Le journal de la PremièreEn Guyane, État, Collectivité Territoriale et élus municipaux unissent leurs forces pour lutter contre les conséquences d'une sécheresse « historique ».
Sau khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời ngày 19/07/2024, chủ tịch nước Tô Lâm, nguyên bộ trưởng Công An, tạm giữ chức tổng bí thư, câu hỏi đang được đặt ra là chiến dịch chống tham nhũng, còn được gọi là “chiến dịch đốt lò”, do ông Trọng phát động rồi sẽ đi đến đâu? Cùng với cuộc chiến chống tham nhũng, đấu đá trong nội bộ đảng để giành chiếc ghế lãnh đạo tối cao sẽ diễn ra như thế nào từ đây đến Đại hội Đảng năm 2026? Tong phần tạp chí hôm nay, RFI Việt ngữ phỏng vấn nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ở Singapore, về chủ đề này. RFI: Thưa anh Lê Hồng Hiệp, trước hết điểm lại những gì mà tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đạt được trong cuộc chiến chống tham nhũng do chính ông phát động kể từ khi lên lãnh đạo đảng cách đây hơn 1 thập niên, anh nhận thấy có những điểm gì đáng ghi nhận?Lê Hồng Hiệp: “Có thể nói thành tựu quan trọng nhất của tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại chính là đã phát động và dẫn dắt thành công một chiến dịch chống tham nhũng có thể nói là “vô tiền khoáng hậu” nhắm vào các quan chức thuộc mọi cấp bậc.Từ năm 2011, khi bắt đầu nắm chức tổng bí thư, ông đã bắt đầu phát động chiến dịch này, nhưng do một số trở ngại, đặc biệt là có sự lãnh đạo chính phủ của ông Nguyễn Tấn Dũng thời bấy giờ, vai trò của đảng và của ông Nguyễn Phú Trọng trong việc chống tham nhũng còn hạn chế. Tuy nhiên, kể từ năm 2016, khi ông Trọng đã củng cố được quyền lực, chiến dịch này đã tăng tốc rất mạnh, tạo ra một làn sóng thanh lọc trong nội bộ đảng.Từ 2016 đến nay, có khoảng 139 ngàn đảng viên đã bị kỷ luật, trong đó có hơn 40 ủy viên trung ương đảng và 50 tướng lĩnh trong lực lượng quân đội, công an. Đặc biệt là trong khoảng thời gian từ 2021 đến nay, có 7 ủy viên Bộ Chính trị, trong đó có những vị trong “tứ trụ”, như chủ tịch nước Võ Xuân Phúc, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, chủ tịch Quốc Hội Vương Đình Huệ và nguyên Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai đã bị buộc phải thôi nhiệm vụ vì các lý do khác nhau liên quan đến các vụ tham nhũng. Để so sánh thì chúng ta thấy là từ 1986 đến 2016, không có một ủy viên Bộ Chính trị nào bị cách chức vì tham nhũng, chỉ có 9 ủy viên trung ương đảng bị kỷ luật vì các vi phạm liên quan đến tham nhũng.Trong cương vị tổng bí thư, nhiệm vụ quan trọng nhất của ông Trọng là bảo vệ sự sinh tồn của đảng, cũng như duy trì vai trò cầm quyền của đảng. Ông luôn tâm niệm tham nhũng là mối đe dọa đối với sự tồn vong và vai trò lãnh đạo của đảng, chính vì vậy ông luôn nhấn mạnh chống tham nhũng là biện pháp để duy trì vai trò của đảng. Tham nhũng đã ăn rất sâu ở Việt Nam và đã gây tác hại rất lớn, đặc biệt là trong nhiệm kỳ của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã xảy ra nhiều vụ tham nhũng mà cho tới nay người ta vẫn phải mất rất nhiều công sức để giải quyết hậu quả.Bản thân ông Trọng cũng có nhu cầu dùng chiến dịch chống tham nhũng này để nâng cao vai trò kiểm soát của đảng, đặc biệt là sau thời kỳ thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, giai đoạn mà vai trò của bên chính phủ đã lấn át vai trò của lãnh đạo đảng. Cuộc chiến chống tham nhũng này cũng là một cách để giúp khôi phục vai trò kiểm soát của đảng trong hệ thống chính trị. Qua đó gián tiếp củng cố vai trò, quyền lực cá nhân của ban lãnh đạo đảng, trong đó có tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng."RFI: Như vậy những yếu tố nào đã giúp ông Nguyễn Phú Trọng có thể mạnh tay như thế trong chiến dịch chống tham nhũng?Lê Hồng Hiệp: "Ông Trọng hơi khác chút so với các lãnh đạo khác đó là ông được tiếng trong sạch thanh liêm, trong quá trình vươn lên nắm quyền, ông không dính vào các bê bối tham nhũng, ít nhất là cho đến lúc này. Chính vì vậy là ông có thẩm quyền đạo đức, có tiếng nói đủ lớn để có thể dẫn dắt cuộc chiến chống tham nhũng này mà không gặp sự kháng cự, không có các điểm yếu mà các đối thủ của ông có thể khai thác.Mặt khác, ông cũng có khả năng tập hợp được sự ủng hộ, hợp tác của một bộ phận lãnh đạo, từ Ủy ban Kiểm tra Trung ương, cho tới bộ Công An và những cơ quan giúp thực thi chiến dịch này. Đặc biệt là ông Trọng đã đóng vai trò trong Đảng ủy Công an Trung ương, một vai trò mà các tổng bí thư trước ông Trọng chưa từng có, kiểm soát bộ Công an thành một công cụ hiệu quả trong việc chống tham nhũng. Nhờ vậy mà ông Trọng đã rất thành công trong việc thực hiện chiến dịch chống tham nhũng cho đến nay. Di sản đó được duy trì đến đâu trong thời gian tới?Đó vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.”RFI: Tuy chủ trương “Diệt chuột không để vỡ bình”, nhưng ta đã thấy là trong thời gian qua, kể cả các ủy viên Bộ Chính trị cũng bị kỹ luật, bị cách chức. Vậy thì chiến dịch chống tham nhũng do ông Nguyễn Phú Trọng phát động đã có tác động như thế nào đến thượng tầng lãnh đạo của Đảng?Lê Hồng Hiệp:“Diệt chuột không để vỡ bình tức là không để ảnh hưởng tới sự sinh tồn của chế độ, không để những người mà đảng xem là “các thế lực thù địch”, hoặc những người chống đối vai trò lãnh đạo của đảng “lợi dụng” để làm suy yếu đảng. Chính vì vậy mà trong quá trình chống tham nhũng, thay vì nâng cao vai trò của báo chí, xã hội dân sự, những thành phần có thể đóng góp vào cuộc chiến chống tham nhũng bằng cách phơi bày các quan chức tham nhũng, thì trong thời kỳ vừa qua, đảng đã thắt chặt kiểm soát đối với báo chí và xã hội dân sự. Đảng muốn chống tham nhũng theo cách của đảng và các biện pháp được thực hiện đều nằm trong sự kiểm soát của đảng, không thể ảnh hưởng đến an ninh chế độ.Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng những tác dụng phụ nhất định: Ngoài việc thắt chặt đối với không gian công cộng, không gian xã hội dân sự, không gian tự do báo chí ở Việt Nam, khi người ta nhấn mạnh đến chống tham nhũng, trong một số trường hợp, cuộc chiến chống tham nhũng biến thành công cụ tranh giành quyền lực hoặc thanh lọc các đối thủ chính trị. Rất nhiều lãnh đạo, kể cả trong “tứ trụ”, đã bị loại bỏ, bị thay thế, dẫn đến biến động trong cấu trúc thượng tầng lãnh đạo của đảng Cộng sản và nhà nước Việt Nam. Tuy nhiên, họ sẽ không cho phép những biến động này ảnh hưởng tới an ninh của chế độ. Một tác dụng phụ khác, đó là cuộc chiến chống tham nhũng này cũng tạo ra cảm giác bất an, xuống tinh thần, trong một bộ phận cán bộ, công chức, thể hiện qua việc họ thường xuyên đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, hay tránh đưa ra các quyết định về các dự án hay các quyết định đầu tư, do lo sợ trách nhiệm về mặt pháp lý khi đưa ra các quyết định mà sau này có thể bị coi là có vi phạm, ảnh hưởng tới sinh mệnh chính trị của họ. Việc đùn đẩy trách nhiệm, né tránh ra quyết định cũng ảnh hưởng đến phát triển kinh tế.Về lâu dài, những biến động về chính trị và trì trệ về kinh tế cũng là những thách thức mà đảng không thể bỏ qua, trong ngắn hạn không phải là vấn đề, nhưng nếu nó kéo dài quá lâu thì sẽ ảnh hưởng tới phát triển kinh tế, ổn định chính trị của đất nước và làm giảm uy tín của đảng. Chính vì vậy, tôi nghĩ trong tương lai có thể họ sẽ phải có một số điều chỉnh, không để các tác dụng phụ này kéo dài, ảnh hưởng quá lớn đến vai trò, uy tín của đảng, cũng như sự phát triển của đất nước.” RFI: Ngay trước khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời thì Bộ chính trị đã giao cho ông Tô Lâm tạm nắm quyền tổng bí thư, không biết ông sẽ nắm chức vụ này đến lúc nào, nhưng có vẻ như ông Tô Lâm đang có lợi thế rất lớn để tranh chức tổng bí thư sau này. Liệu có nguy cơ là kể từ nay ông có toàn quyền để tiếp tục chống tham nhũng nhưng là để củng cố thế lực cá nhân của ông? Lê Hồng Hiệp: “Hiện tại ông Tô Lâm có một số lợi thế trong việc kế nhiệm ông Nguyễn Phú Trọng. Tuy nhiên việc bầu ông Tô Lâm hay ai đó thì vẫn còn phải chờ quyết định của Bộ Chính trị và Trung ương đảng. Tuy nhiên, bất kể ai được bầu chọn thì cũng sẽ tiếp tục cuộc chiến chống tham nhũng này. Lý do thứ nhất đó là di sản ông Nguyễn Phú Trọng để lại quá lớn. Người kế nhiệm ông Trọng không thể làm ngơ trước di sản đó, không thể một sớm một chiều lật ngược di sản đó. Di sản quan trọng nhất của ông là chống tham nhũng, vì vậy người kế nhiệm sẽ gặp áp lực rất lớn, không thể không tiếp tục cuộc chiến này, để thể hiện tính chính danh của đảng, cũng như của bản thân người đó.Thứ hai, bản thân người kế nhiệm cũng thấy có lợi ích trong việc duy trì cuộc chiến chống tham nhũng này, cụ thể là sẽ tiếp tục sử dụng nó như một công cụ hiệu quả để kiểm soát nội bộ và có thể hướng tới kiểm soát các đối thủ chính trị, thông qua việc thanh trừng những người có thể là nguy cơ đối với quyền lực của họ. Cuộc chiến chống tham nhũng này vẫn sẽ tiếp tục dưới thời lãnh đạo mới. Vấn đề đặt ra là cách thức tiến hành của họ sẽ như thế nào, quy mô, cũng như cường độ của cuộc chiến sẽ ra sao. Có thể sẽ có một số điều chỉnh, ví dụ như họ có thể có những sáng kiến mới để vừa duy trì được nhiệm vụ chống tham nhũng, vừa hóa giải được một số thách thức về phát triển kinh tế xã hội phù hợp với mục tiêu của nhà lãnh đạo mới, tức là vừa duy trì được quyền lực, vừa có thể chống tham nhũng, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, cũng như duy trì được sự ổn định trong thượng tầng kiến trúc của hệ thống chính trị. Liệu ông Tô Lâm, hay một ai đó, có sẽ thay đổi cách tiếp cận hay không? Chúng ta hãy chờ xem.”
Sau khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời ngày 19/07/2024, chủ tịch nước Tô Lâm, nguyên bộ trưởng Công An, tạm giữ chức tổng bí thư, câu hỏi đang được đặt ra là chiến dịch chống tham nhũng, còn được gọi là “chiến dịch đốt lò”, do ông Trọng phát động rồi sẽ đi đến đâu? Cùng với cuộc chiến chống tham nhũng, đấu đá trong nội bộ Đảng để giành chiếc ghế lãnh đạo tối cao sẽ diễn ra như thế nào từ đây đến Đại Hội Đảng năm 2026? RFI Việt ngữ phỏng vấn nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ở Singapore, về chủ đề này. RFI: Thưa anh Lê Hồng Hiệp, trước hết điểm lại những gì mà tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đạt được trong cuộc chiến chống tham nhũng do chính ông phát động kể từ khi lên lãnh đạo Đảng cách đây hơn 1 thập niên, anh nhận thấy có những điểm gì đáng ghi nhận?Lê Hồng Hiệp: “Có thể nói thành tựu quan trọng nhất của tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại chính là đã phát động và dẫn dắt thành công một chiến dịch chống tham nhũng có thể nói là “vô tiền khoáng hậu” nhắm vào các quan chức thuộc mọi cấp bậc.Từ năm 2011, khi bắt đầu nắm chức tổng bí thư, ông đã bắt đầu phát động chiến dịch này, nhưng do một số trở ngại, đặc biệt là có sự lãnh đạo chính phủ của ông Nguyễn Tấn Dũng thời bấy giờ, vai trò của Đảng và của ông Nguyễn Phú Trọng trong việc chống tham nhũng còn hạn chế. Tuy nhiên, kể từ năm 2016, khi ông Trọng đã củng cố được quyền lực, chiến dịch này đã tăng tốc rất mạnh, tạo ra một làn sóng thanh lọc trong nội bộ Đảng.Từ 2016 đến nay, có khoảng 139 ngàn đảng viên đã bị kỷ luật, trong đó có hơn 40 ủy viên Trung ương Đảng và 50 tướng lĩnh trong lực lượng quân đội, công an. Đặc biệt là trong khoảng thời gian từ 2021 đến nay, có 7 ủy viên Bộ Chính Trị, trong đó có những vị trong “tứ trụ”, như chủ tịch nước Võ Xuân Phúc, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, chủ tịch Quốc Hội Vương Đình Huệ và nguyên Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai đã bị buộc phải thôi nhiệm vụ vì các lý do khác nhau liên quan đến các vụ tham nhũng. Để so sánh thì chúng ta thấy là từ 1986 đến 2016, không có một ủy viên Bộ Chính Trị nào bị cách chức vì tham nhũng, chỉ có 9 ủy viên Trung ương Đảng bị kỷ luật vì các vi phạm liên quan đến tham nhũng.Trong cương vị tổng bí thư, nhiệm vụ quan trọng nhất của ông Trọng là bảo vệ sự sinh tồn của Đảng, cũng như duy trì vai trò cầm quyền của Đảng. Ông luôn tâm niệm tham nhũng là mối đe dọa đối với sự tồn vong và vai trò lãnh đạo của Đảng, chính vì vậy ông luôn nhấn mạnh chống tham nhũng là biện pháp để duy trì vai trò của Đảng. Tham nhũng đã ăn rất sâu ở Việt Nam và đã gây tác hại rất lớn, đặc biệt là trong nhiệm kỳ của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã xảy ra nhiều vụ tham nhũng mà cho tới nay người ta vẫn phải mất rất nhiều công sức để giải quyết hậu quả.Bản thân ông Trọng cũng có nhu cầu dùng chiến dịch chống tham nhũng này để nâng cao vai trò kiểm soát của Đảng, đặc biệt là sau thời kỳ thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, giai đoạn mà vai trò của bên chính phủ đã lấn át vai trò của lãnh đạo Đảng. Cuộc chiến chống tham nhũng này cũng là một cách để giúp khôi phục vai trò kiểm soát của Đảng trong hệ thống chính trị. Qua đó gián tiếp củng cố vai trò, quyền lực cá nhân của ban lãnh đạo Đảng, trong đó có tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng."RFI: Như vậy những yếu tố nào đã giúp ông Nguyễn Phú Trọng có thể mạnh tay như thế trong chiến dịch chống tham nhũng?Lê Hồng Hiệp: "Ông Trọng hơi khác chút so với các lãnh đạo khác đó là ông được tiếng trong sạch thanh liêm, trong quá trình vươn lên nắm quyền, ông không dính vào các bê bối tham nhũng, ít nhất là cho đến lúc này. Chính vì vậy là ông có thẩm quyền đạo đức, có tiếng nói đủ lớn để có thể dẫn dắt cuộc chiến chống tham nhũng này mà không gặp sự kháng cự, không có các điểm yếu mà các đối thủ của ông có thể khai thác.Mặt khác, ông cũng có khả năng tập hợp được sự ủng hộ, hợp tác của một bộ phận lãnh đạo, từ Ủy ban Kiểm tra Trung ương, cho tới bộ Công An và những cơ quan giúp thực thi chiến dịch này. Đặc biệt là ông Trọng đã đóng vai trò trong Đảng ủy Công an Trung ương, một vai trò mà các tổng bí thư trước ông Trọng chưa từng có, kiểm soát bộ Công An thành một công cụ hiệu quả trong việc chống tham nhũng. Nhờ vậy mà ông Trọng đã rất thành công trong việc thực hiện chiến dịch chống tham nhũng cho đến nay. Di sản đó được duy trì đến đâu trong thời gian tới? Đó vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.”RFI: Tuy chủ trương “Diệt chuột không để vỡ bình”, nhưng ta đã thấy là trong thời gian qua, kể cả các ủy viên Bộ Chính Trị cũng bị kỷ luật, bị cách chức. Vậy thì chiến dịch chống tham nhũng do ông Nguyễn Phú Trọng phát động đã có tác động như thế nào đến thượng tầng lãnh đạo của Đảng?Lê Hồng Hiệp:“Diệt chuột không để vỡ bình tức là không để ảnh hưởng tới sự sinh tồn của chế độ, không để những người mà Đảng xem là “các thế lực thù địch”, hoặc những người chống đối vai trò lãnh đạo của Đảng “lợi dụng” để làm suy yếu Đảng. Chính vì vậy mà trong quá trình chống tham nhũng, thay vì nâng cao vai trò của báo chí, xã hội dân sự, những thành phần có thể đóng góp vào cuộc chiến chống tham nhũng bằng cách phơi bày các quan chức tham nhũng, thì trong thời kỳ vừa qua, Đảng đã thắt chặt kiểm soát đối với báo chí và xã hội dân sự. Đảng muốn chống tham nhũng theo cách của Đảng và các biện pháp được thực hiện đều nằm trong sự kiểm soát của Đảng, không thể ảnh hưởng đến an ninh chế độ.Tuy nhiên, cách tiếp cận này cũng những tác dụng phụ nhất định: Ngoài việc thắt chặt đối với không gian công cộng, không gian xã hội dân sự, không gian tự do báo chí ở Việt Nam, khi người ta nhấn mạnh đến chống tham nhũng, trong một số trường hợp, cuộc chiến chống tham nhũng biến thành công cụ tranh giành quyền lực hoặc thanh lọc các đối thủ chính trị. Rất nhiều lãnh đạo, kể cả trong “tứ trụ”, đã bị loại bỏ, bị thay thế, dẫn đến biến động trong cấu trúc thượng tầng lãnh đạo của đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam. Tuy nhiên, họ sẽ không cho phép những biến động này ảnh hưởng tới an ninh của chế độ. Một tác dụng phụ khác, đó là cuộc chiến chống tham nhũng này cũng tạo ra cảm giác bất an, xuống tinh thần, trong một bộ phận cán bộ, công chức, thể hiện qua việc họ thường xuyên đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, hay tránh đưa ra các quyết định về các dự án hay các quyết định đầu tư, do lo sợ trách nhiệm về mặt pháp lý khi đưa ra các quyết định mà sau này có thể bị coi là có vi phạm, ảnh hưởng tới sinh mệnh chính trị của họ. Việc đùn đẩy trách nhiệm, né tránh ra quyết định cũng ảnh hưởng đến phát triển kinh tế.Về lâu dài, những biến động về chính trị và trì trệ về kinh tế cũng là những thách thức mà Đảng không thể bỏ qua, trong ngắn hạn không phải là vấn đề, nhưng nếu nó kéo dài quá lâu thì sẽ ảnh hưởng tới phát triển kinh tế, ổn định chính trị của đất nước và làm giảm uy tín của Đảng. Chính vì vậy, tôi nghĩ trong tương lai có thể họ sẽ phải có một số điều chỉnh, không để các tác dụng phụ này kéo dài, ảnh hưởng quá lớn đến vai trò, uy tín của Đảng, cũng như sự phát triển của đất nước.” RFI: Ngay trước khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời, Bộ Chính Trị đã giao cho ông Tô Lâm tạm nắm quyền tổng bí thư, không biết ông sẽ nắm chức vụ này đến lúc nào, nhưng có vẻ như ông Tô Lâm đang có lợi thế rất lớn để tranh chức tổng bí thư sau này. Liệu có nguy cơ là kể từ nay ông có toàn quyền để tiếp tục chống tham nhũng nhưng là để củng cố thế lực cá nhân của ông? Lê Hồng Hiệp: “Hiện tại ông Tô Lâm có một số lợi thế trong việc kế nhiệm ông Nguyễn Phú Trọng. Tuy nhiên việc bầu ông Tô Lâm hay ai đó thì vẫn còn phải chờ quyết định của Bộ Chính Trị và Trung ương Đảng. Tuy nhiên, bất kể ai được bầu chọn thì cũng sẽ tiếp tục cuộc chiến chống tham nhũng này. Lý do thứ nhất đó là di sản ông Nguyễn Phú Trọng để lại quá lớn. Người kế nhiệm ông Trọng không thể làm ngơ trước di sản đó, không thể một sớm một chiều lật ngược di sản đó. Di sản quan trọng nhất của ông là chống tham nhũng, vì vậy người kế nhiệm sẽ gặp áp lực rất lớn, không thể không tiếp tục cuộc chiến này, để thể hiện tính chính danh của Đảng, cũng như của bản thân người đó.Thứ hai, bản thân người kế nhiệm cũng thấy có lợi ích trong việc duy trì cuộc chiến chống tham nhũng này, cụ thể là sẽ tiếp tục sử dụng nó như một công cụ hiệu quả để kiểm soát nội bộ và có thể hướng tới kiểm soát các đối thủ chính trị, thông qua việc thanh trừng những người có thể là nguy cơ đối với quyền lực của họ. Cuộc chiến chống tham nhũng này vẫn sẽ tiếp tục dưới thời lãnh đạo mới. Vấn đề đặt ra là cách thức tiến hành của họ sẽ như thế nào, quy mô, cũng như cường độ của cuộc chiến sẽ ra sao. Có thể sẽ có một số điều chỉnh, ví dụ như họ có thể có những sáng kiến mới để vừa duy trì được nhiệm vụ chống tham nhũng, vừa hóa giải được một số thách thức về phát triển kinh tế xã hội phù hợp với mục tiêu của nhà lãnh đạo mới, tức là vừa duy trì được quyền lực, vừa có thể chống tham nhũng, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, cũng như duy trì được sự ổn định trong thượng tầng kiến trúc của hệ thống chính trị. Liệu ông Tô Lâm, hay một ai đó, có sẽ thay đổi cách tiếp cận hay không? Chúng ta hãy chờ xem.”
Ngày 12/07/2024 đánh dấu tròn 8 năm Tòa Trọng Tài Quốc Tế xác định rằng các yêu sách hàng hải mở rộng của Trung Quốc ở Biển Đông là không phù hợp với luật pháp quốc tế. Phán quyết cuối cùng của Tòa đã được Việt Nam “hoan nghênh” cùng với tuyên bố “ủng hộ mạnh mẽ việc giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông bằng các biện pháp hòa bình”. Tám năm sau, Việt Nam, Philippines vẫn phải đối phó với những hành động bạo lực, hăm dọa của Trung Quốc trong chiến lược “mưa dầm thấm lâu” độc chiếm Biển Đông (1). “Các hành động của Trung Quốc phản ánh sự coi thường trắng trợn đối với luật pháp quốc tế”, theo thông cáo của ngoại trưởng Mỹ ngày 11/07. Phía Liên Hiệp Châu Âu khẳng định trong một tuyên bố ngày 12/07 rằng phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực năm 2016 có giá trị ràng buộc pháp lý đối với các bên liên quan. Tuy nhiên, đối với Bắc Kinh, chỉ có luật quốc gia của Trung Quốc mới có giá trị ở Biển Đông, theo nhận định của nhà phân tích, nghiên cứu độc lập Lénaïck Le Peutrec trong buổi phỏng vấn với RFI Tiếng Việt ngày 11/07/2024.Chiến lược này được ban thành luật về vùng lãnh hải tháng 02/1992. Thoạt nhìn định nghĩa “lãnh hải” của Bắc Kinh phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 mà Trung Quốc là thành viên. Nhưng điểm nguy hiểm nằm ở tuyên bố 1958, được nhắc lại trong bộ luật 1992, theo đó lãnh thổ đất liền của Trung Quốc bao gồm Đài Loan và các nhóm đảo khác như Sankaku/Điếu Ngư (tranh chấp với Nhật Bản), Bành Hồ, Đông Sa, Tây Sa (quần đảo Hoàng Sa), Nam Sa (quần đảo Trường Sa).RFI : Lénaïck Le Peutrec, bà là tác giả bài phân tích “Trung Quốc trong những xung đột ở Biển Đông : giải mã một trật tự mới mang màu sắc Trung Hoa”, đăng trên Asia Focus tháng 05/2024 của Viện Nghiên Cứu Quốc Tế và Chiến lược Pháp - IRIS (2). Trong bài viết, bà nhấn mạnh rằng luật về lãnh hải năm 1992 là một bộ luật quốc gia, thúc đẩy Trung Quốc tiếp tục những đòi hỏi chủ quyền ở Biển Đông theo từng chặng, để tạo thành những “chuyện đã rồi” bất chấp luật pháp quốc tế. Theo thời gian, những tích tụ đó chuyển thành một sự thay đổi chiến lược quan trọng. Vậy chiến lược của Trung Quốc là gì ? Liệu vì những yêu sách đó, Trung Quốc sẽ không bao giờ nhân nhượng ở Biển Đông ?Lénaïck Le Peutrec : Những yêu sách lãnh thổ của Bắc Kinh ở Biển Đông nằm trong nỗ lực toàn vẹn lãnh thổ rộng lớn hơn của Trung Quốc. Cho nên chúng được ghi khắc trong những lợi ích cơ bản của Trung Quốc, giống như đối với đảo Đài Loan. Bắc Kinh đưa ra lập luận đòi chủ quyền dựa vào các quyền lịch sử, nguyên tắc hiện diện lâu đời được cho là được chứng thực bằng các văn bản có từ thời nhà Tống, tức là từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ 13.Do đó, Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối với 80 đến 90% diện tích Biển Đông. Yêu sách này được chính thức ghi trong tài liệu “đường 9 đoạn”, lần đầu tiên được chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa công bố chính thức bằng một công hàm ngoại giao gửi tới Liên Hiệp Quốc vào tháng 05/2019. Bản thân tuyên bố này đã là một hành động kiểu “chuyện đã rồi”. Thêm vào đó còn có rất nhiều luật quốc gia khác củng cố cho những đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông và Bắc Kinh viện vào đó để biện minh cho hành động của họ. Đọc thêm : Biển Đông: Trung Quốc toan tính gì khi lập 2 ‘quận' mới cho ‘Tam Sa' ?Như vậy luật về vùng lãnh hải năm 1992 đã chọn định nghĩa rộng hơn về các vùng biển của Trung Quốc, trên thực tế bao gồm cả quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa, trong khi Philippines, Việt Nam và Đài Loan cũng tuyên bố chủ quyền. Chính nhờ dựa vào những quyền lịch sử từ xa xưa, không thể chối cãi ở Biển Đông và dựa trên luật pháp quốc gia xác quyết chủ quyền - được coi là “chuyện đã rồi” - mà Trung Quốc liên tục đưa tầu đánh cá vào các vùng biển có tranh chấp, thường xuyên tổ chức tuần tra hải cảnh, tiến hành hoạt động bồi đắp, xây dựng đảo và thành lập các đơn vị, cơ quan hành chính mà trên thực tế là để thiết lập chủ quyền.RFI : Tháng 03/2024, Trung Quốc thông báo xác lập đường cơ sở ở vịnh Bắc Bộ. Thêm vào đó là hành động hung hăng, ví dụ những sự cố với Philippines ở Bãi Cỏ Mây và bãi cạn Scarborough trong thời gian gần đây… Phải chăng tất cả những hành động đó nằm trong chiến lược khẳng định chủ quyền của Trung Quốc ?Lénaïck Le Peutrec : Việc phân định đường cơ sở là một chủ đề hết sức nhạy cảm ở Biển Đông để chúng ta có thể hiểu được bản chất chiến lược. Bởi vì Biển Đông là nơi chồng chéo những yêu sách chủ quyền giữa phần lớn các quốc gia ven biển. Các đường cơ sở có tính chiến lược mạnh mẽ vì chúng chi phối việc tính toán đường biên giới lãnh thổ của quốc gia ven biển, vùng nội thủy và các vùng biển nằm trong quyền tài phán của họ. Những vùng biển này là các vùng lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế. Đọc thêm : Vịnh Bắc Bộ: Trung Quốc muốn vẽ lại ranh giới khi công bố "đường cơ sở" mới?Qua đó, người ta có thể thấy đó là “cánh tay nối dài” trong hành động áp đặt chủ quyền của Trung Quốc trên thực tế. Như tôi giải thích, phương thức hoạt động của Bắc Kinh bắt đầu từ một “chuyện đã rồi”. Trường hợp này chính là một ví dụ vì Trung Quốc đơn phương tuyên bố một đường cơ sở mới. Điều đáng quan ngại là Trung Quốc tiếp tục áp dụng cách hành động duy nhất đó, có nghĩa là viện đến luật quốc gia để áp đặt cơ sở pháp lý cho những hành động của họ.Những sự cố gần đây trong khu vực Bãi Cỏ Mây và bãi cạn Scarborough nằm trong chiến lược hành động của Trung Quốc ở Biển Đông từ năm 2004. Cần phải lưu ý rằng những hành động này còn được củng cố thêm nhờ những biện pháp mới trong luật hải cảnh, có hiệu lực từ ngày 15/06/2024, cho phép bắt giữ tàu nước ngoài ở Biển Đông và giam giữ thủy thủ đoàn mà không cần xét xử.RFI : Vẫn trong bài viết trên Asia Focus của Viện IRIS, bà nhấn mạnh rằng “chính sách láng giềng hữu hảo của Trung Quốc hiện nay, được suy tính để cổ vũ việc hội nhập kinh tế trong vùng, có thể được coi là một tầm nhìn được cập nhật về hệ thống triều cống của đế quốc Trung Quốc”. Tại sao nên cảnh giác với chính sách này ? Các nước láng giềng sẽ gặp rủi ro gì trong xung đột chủ quyền ở Biển Đông với Trung Quốc ?Lénaïck Le Peutrec : Trong câu hỏi này có những yếu tố lịch sử và văn hóa mà tôi cho rằng cần phải nêu bật, song song với những yếu tố thực tế, để hiểu đầy đủ hơn về hành động của Trung Quốc.Yếu tố đầu tiên mà tôi muốn lưu ý là tầm nhìn mang tính chu kỳ về lịch sử mà Trung Quốc vẫn chia sẻ. Điều này có thể được tóm tắt hoàn hảo trong câu tục ngữ Trung Quốc, tạm dịch “thống nhất lâu dài thì phải chia cắt, chia rẽ lâu thì phải đoàn tụ”. Nền văn minh Trung Quốc được đánh dấu bằng một lập luận lịch sử, theo đó “sau phân chia sẽ là sự thống nhất”.Điểm thứ hai, tôi muốn đề cập đến cách nhìn của Trung Quốc về vị trí trung tâm. Ngay tên gọi “Trung Quốc” - có nghĩa là “vùng đất ở giữa” - đã thể hiện rõ cách nhìn đó. Xuất phát từ vị trí trung tâm, Trung Quốc sống theo cách hiểu về địa lý thế giới xung quanh được định nghĩa theo cách nhìn của họ. Có thể thấy đa số những vùng lãnh thổ mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông được đặt tên theo vị trí của chúng so với Trung Quốc, ví dụ quần đảo Hoàng Sa (Paracels) được gọi là Tây Sa, Trường Sa (Spratleys) là Nam Sa, bãi ngầm Macclesfield là Trung Sa. Đọc thêm : Khó khăn kinh tế Trung Quốc đe dọa ASEANChính sách láng giềng hữu hảo của Bắc Kinh cũng thể hiện một phần tầm nhìn về vai trò trung tâm của Trung Quốc. Trên thực tế, chính sách - được lập ra để khuyến khích hội nhập kinh tế khu vực - có thể được coi như là một quan niệm được cập nhật về hệ thống triều cống của đế chế Trung Hoa, dựa trên tính trung tâm của họ. Những điều kiện dễ dàng về kinh tế và thương mại được Trung Quốc chấp thuận thời nay thay thế cho sự bảo vệ của họ ngày trước, còn quyền lực và những lợi ích mà họ thu được thay cho những cống vật của các nước chư hầu ngày xưa. Tình thế này để lại rất ít khả năng hành động cho các nước ven biển láng giềng - những nước không có sức mạnh kinh tế hoặc năng lực tấn công quân sự như Trung Quốc.Cuối cùng phải nhắc đến việc ASEAN gần như tê liệt. Nội bộ Hiệp hội các nước Đông Nam Á bất đồng nhau trong xung đột lãnh thổ với Trung Quốc. Từ nhiều năm nay, ASEAN tìm cách thông qua một Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) mà họ muốn có tính ràng buộc về mặt pháp lý nhưng đến giờ vẫn bị Bắc Kinh một mực phản đối.RFI : Tại sao Biển Đông lại là một khu vực thử nghiệm để Trung Quốc áp đặt tầm nhìn của họ về một trật tự thế giới mới, như bà nêu trong bài phân tích ?Lénaïck Le Peutrec : Trước tiên, tôi nghĩ là cần phải hiểu được những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông hay đúng hơn là những động cơ của họ. Theo tôi, có ba động cơ.Thứ nhất về mặt khai thác, việc bảo đảm tiếp tục các hoạt động đánh bắt hải sản, bảo vệ và khai thác các nguồn năng lượng, khoáng sản là việc cần thiết cho sự thúc đẩy phát triển của Trung Quốc. Tiếp theo là phải bảo đảm các nguồn tiếp cận với các tuyến hàng hải, đặc biệt là ưu tiên tiếp cận Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương vì đây là những tuyến đường thiết yếu để dòng chảy thương mại của Trung Quốc được luân chuyển. Về mặt an ninh, việc tự do lưu thông ở Biển Đông là phương tiện quan trọng cho uy tín về năng lực răn đe trên biển của Trung Quốc. Phần lớn các căn cứ tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo của Trung Quốc nằm trên đảo Hải Nam, ở phía bắc Biển Đông. Đọc thêm : Vai trò trung tâm của ASEAN trước thách thức của cạnh tranh Mỹ - TrungCũng đừng quên sự hiện diện mạnh mẽ của Mỹ trong khu vực làm tăng thêm cảm giác bất an của Trung Quốc, cũng như việc Hoa Kỳ tăng cường rõ rệt các liên minh với các nước trong khu vực trong thời gian gần đây để công khai chống lại sự trỗi dậy ngày càng tăng của Trung Quốc. Cấu trúc địa lý của Biển Đông cũng đặt Trung Quốc vào thế bị lọt thỏm và phụ thuộc lớn vào eo biển Malacca, tuyến đường thương mại chính của nước này. Từ năm 2023, Trung Quốc đã nhấn mạnh đến sự phụ thuộc quá mức của họ vào điểm trung chuyển này, cùng với sự bấp bênh về nguồn cung năng lượng do thiếu tuyến hàng hải thay thế.Bị thúc đẩy vì cảm giác bất an, Trung Quốc quyết tâm bảo đảm các lợi ích cơ bản của họ, bao gồm cả việc thống nhất đất nước, vốn là trọng tâm trong chính sách tái sinh vĩ đại của Trung Quốc và cũng là chính sách quan trọng hàng đầu của kỷ nguyên Tập Cận Bình. Những động cơ này của Trung Quốc khiến chúng ta nghĩ rằng Bắc Kinh có lẽ sẽ thử phản ứng của cộng đồng quốc tế về Biển Đông bằng cách dần dần gặm những không gian mà họ tuyên bố thuộc về mình. Do đó, Biển Đông sẽ là địa điểm thử nghiệm đầu tiên về một trật tự mới mang màu sắc Trung Hoa, trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo, đó là thống nhất với đảo Đài Loan.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà phân tích, nghiên cứu Lénaïck Le Peutrec.(2) Lénaïck Le Peutrec, "La Chine dans les conflits en mer de Chine méridionale : décryptage d'un nouvel ordre aux caractéristiques chinoises", Asia Focus, mai 2024, IRIS.
Ngày 12/07/2024 đánh dấu tròn 8 năm Tòa Trọng Tài Quốc Tế xác định rằng các yêu sách hàng hải mở rộng của Trung Quốc ở Biển Đông là không phù hợp với luật pháp quốc tế. Phán quyết cuối cùng của Tòa đã được Việt Nam “hoan nghênh” cùng với tuyên bố “ủng hộ mạnh mẽ việc giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông bằng các biện pháp hòa bình”. Tám năm sau, Việt Nam, Philippines vẫn phải đối phó với những hành động bạo lực, hăm dọa của Trung Quốc trong chiến lược “mưa dầm thấm lâu” độc chiếm Biển Đông (1). “Các hành động của Trung Quốc phản ánh sự coi thường trắng trợn đối với luật pháp quốc tế”, theo thông cáo của ngoại trưởng Mỹ ngày 11/07. Phía Liên Hiệp Châu Âu khẳng định trong một tuyên bố ngày 12/07 rằng phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực năm 2016 có giá trị ràng buộc pháp lý đối với các bên liên quan. Tuy nhiên, đối với Bắc Kinh, chỉ có luật quốc gia của Trung Quốc mới có giá trị ở Biển Đông, theo nhận định của nhà phân tích, nghiên cứu độc lập Lénaïck Le Peutrec trong buổi phỏng vấn với RFI Tiếng Việt ngày 11/07/2024.Chiến lược này được ban thành luật về vùng lãnh hải tháng 02/1992. Thoạt nhìn định nghĩa “lãnh hải” của Bắc Kinh phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 mà Trung Quốc là thành viên. Nhưng điểm nguy hiểm nằm ở tuyên bố 1958, được nhắc lại trong bộ luật 1992, theo đó lãnh thổ đất liền của Trung Quốc bao gồm Đài Loan và các nhóm đảo khác như Sankaku/Điếu Ngư (tranh chấp với Nhật Bản), Bành Hồ, Đông Sa, Tây Sa (quần đảo Hoàng Sa), Nam Sa (quần đảo Trường Sa).RFI : Lénaïck Le Peutrec, bà là tác giả bài phân tích “Trung Quốc trong những xung đột ở Biển Đông : giải mã một trật tự mới mang màu sắc Trung Hoa”, đăng trên Asia Focus tháng 05/2024 của Viện Nghiên Cứu Quốc Tế và Chiến lược Pháp - IRIS (2). Trong bài viết, bà nhấn mạnh rằng luật về lãnh hải năm 1992 là một bộ luật quốc gia, thúc đẩy Trung Quốc tiếp tục những đòi hỏi chủ quyền ở Biển Đông theo từng chặng, để tạo thành những “chuyện đã rồi” bất chấp luật pháp quốc tế. Theo thời gian, những tích tụ đó chuyển thành một sự thay đổi chiến lược quan trọng. Vậy chiến lược của Trung Quốc là gì ? Liệu vì những yêu sách đó, Trung Quốc sẽ không bao giờ nhân nhượng ở Biển Đông ?Lénaïck Le Peutrec : Những yêu sách lãnh thổ của Bắc Kinh ở Biển Đông nằm trong nỗ lực toàn vẹn lãnh thổ rộng lớn hơn của Trung Quốc. Cho nên chúng được ghi khắc trong những lợi ích cơ bản của Trung Quốc, giống như đối với đảo Đài Loan. Bắc Kinh đưa ra lập luận đòi chủ quyền dựa vào các quyền lịch sử, nguyên tắc hiện diện lâu đời được cho là được chứng thực bằng các văn bản có từ thời nhà Tống, tức là từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ 13.Do đó, Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền đối với 80 đến 90% diện tích Biển Đông. Yêu sách này được chính thức ghi trong tài liệu “đường 9 đoạn”, lần đầu tiên được chính phủ nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa công bố chính thức bằng một công hàm ngoại giao gửi tới Liên Hiệp Quốc vào tháng 05/2019. Bản thân tuyên bố này đã là một hành động kiểu “chuyện đã rồi”. Thêm vào đó còn có rất nhiều luật quốc gia khác củng cố cho những đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông và Bắc Kinh viện vào đó để biện minh cho hành động của họ. Đọc thêm : Biển Đông: Trung Quốc toan tính gì khi lập 2 ‘quận' mới cho ‘Tam Sa' ?Như vậy luật về vùng lãnh hải năm 1992 đã chọn định nghĩa rộng hơn về các vùng biển của Trung Quốc, trên thực tế bao gồm cả quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa, trong khi Philippines, Việt Nam và Đài Loan cũng tuyên bố chủ quyền. Chính nhờ dựa vào những quyền lịch sử từ xa xưa, không thể chối cãi ở Biển Đông và dựa trên luật pháp quốc gia xác quyết chủ quyền - được coi là “chuyện đã rồi” - mà Trung Quốc liên tục đưa tầu đánh cá vào các vùng biển có tranh chấp, thường xuyên tổ chức tuần tra hải cảnh, tiến hành hoạt động bồi đắp, xây dựng đảo và thành lập các đơn vị, cơ quan hành chính mà trên thực tế là để thiết lập chủ quyền.RFI : Tháng 03/2024, Trung Quốc thông báo xác lập đường cơ sở ở vịnh Bắc Bộ. Thêm vào đó là hành động hung hăng, ví dụ những sự cố với Philippines ở Bãi Cỏ Mây và bãi cạn Scarborough trong thời gian gần đây… Phải chăng tất cả những hành động đó nằm trong chiến lược khẳng định chủ quyền của Trung Quốc ?Lénaïck Le Peutrec : Việc phân định đường cơ sở là một chủ đề hết sức nhạy cảm ở Biển Đông để chúng ta có thể hiểu được bản chất chiến lược. Bởi vì Biển Đông là nơi chồng chéo những yêu sách chủ quyền giữa phần lớn các quốc gia ven biển. Các đường cơ sở có tính chiến lược mạnh mẽ vì chúng chi phối việc tính toán đường biên giới lãnh thổ của quốc gia ven biển, vùng nội thủy và các vùng biển nằm trong quyền tài phán của họ. Những vùng biển này là các vùng lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế. Đọc thêm : Vịnh Bắc Bộ: Trung Quốc muốn vẽ lại ranh giới khi công bố "đường cơ sở" mới?Qua đó, người ta có thể thấy đó là “cánh tay nối dài” trong hành động áp đặt chủ quyền của Trung Quốc trên thực tế. Như tôi giải thích, phương thức hoạt động của Bắc Kinh bắt đầu từ một “chuyện đã rồi”. Trường hợp này chính là một ví dụ vì Trung Quốc đơn phương tuyên bố một đường cơ sở mới. Điều đáng quan ngại là Trung Quốc tiếp tục áp dụng cách hành động duy nhất đó, có nghĩa là viện đến luật quốc gia để áp đặt cơ sở pháp lý cho những hành động của họ.Những sự cố gần đây trong khu vực Bãi Cỏ Mây và bãi cạn Scarborough nằm trong chiến lược hành động của Trung Quốc ở Biển Đông từ năm 2004. Cần phải lưu ý rằng những hành động này còn được củng cố thêm nhờ những biện pháp mới trong luật hải cảnh, có hiệu lực từ ngày 15/06/2024, cho phép bắt giữ tàu nước ngoài ở Biển Đông và giam giữ thủy thủ đoàn mà không cần xét xử.RFI : Vẫn trong bài viết trên Asia Focus của Viện IRIS, bà nhấn mạnh rằng “chính sách láng giềng hữu hảo của Trung Quốc hiện nay, được suy tính để cổ vũ việc hội nhập kinh tế trong vùng, có thể được coi là một tầm nhìn được cập nhật về hệ thống triều cống của đế quốc Trung Quốc”. Tại sao nên cảnh giác với chính sách này ? Các nước láng giềng sẽ gặp rủi ro gì trong xung đột chủ quyền ở Biển Đông với Trung Quốc ?Lénaïck Le Peutrec : Trong câu hỏi này có những yếu tố lịch sử và văn hóa mà tôi cho rằng cần phải nêu bật, song song với những yếu tố thực tế, để hiểu đầy đủ hơn về hành động của Trung Quốc.Yếu tố đầu tiên mà tôi muốn lưu ý là tầm nhìn mang tính chu kỳ về lịch sử mà Trung Quốc vẫn chia sẻ. Điều này có thể được tóm tắt hoàn hảo trong câu tục ngữ Trung Quốc, tạm dịch “thống nhất lâu dài thì phải chia cắt, chia rẽ lâu thì phải đoàn tụ”. Nền văn minh Trung Quốc được đánh dấu bằng một lập luận lịch sử, theo đó “sau phân chia sẽ là sự thống nhất”.Điểm thứ hai, tôi muốn đề cập đến cách nhìn của Trung Quốc về vị trí trung tâm. Ngay tên gọi “Trung Quốc” - có nghĩa là “vùng đất ở giữa” - đã thể hiện rõ cách nhìn đó. Xuất phát từ vị trí trung tâm, Trung Quốc sống theo cách hiểu về địa lý thế giới xung quanh được định nghĩa theo cách nhìn của họ. Có thể thấy đa số những vùng lãnh thổ mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông được đặt tên theo vị trí của chúng so với Trung Quốc, ví dụ quần đảo Hoàng Sa (Paracels) được gọi là Tây Sa, Trường Sa (Spratleys) là Nam Sa, bãi ngầm Macclesfield là Trung Sa. Đọc thêm : Khó khăn kinh tế Trung Quốc đe dọa ASEANChính sách láng giềng hữu hảo của Bắc Kinh cũng thể hiện một phần tầm nhìn về vai trò trung tâm của Trung Quốc. Trên thực tế, chính sách - được lập ra để khuyến khích hội nhập kinh tế khu vực - có thể được coi như là một quan niệm được cập nhật về hệ thống triều cống của đế chế Trung Hoa, dựa trên tính trung tâm của họ. Những điều kiện dễ dàng về kinh tế và thương mại được Trung Quốc chấp thuận thời nay thay thế cho sự bảo vệ của họ ngày trước, còn quyền lực và những lợi ích mà họ thu được thay cho những cống vật của các nước chư hầu ngày xưa. Tình thế này để lại rất ít khả năng hành động cho các nước ven biển láng giềng - những nước không có sức mạnh kinh tế hoặc năng lực tấn công quân sự như Trung Quốc.Cuối cùng phải nhắc đến việc ASEAN gần như tê liệt. Nội bộ Hiệp hội các nước Đông Nam Á bất đồng nhau trong xung đột lãnh thổ với Trung Quốc. Từ nhiều năm nay, ASEAN tìm cách thông qua một Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) mà họ muốn có tính ràng buộc về mặt pháp lý nhưng đến giờ vẫn bị Bắc Kinh một mực phản đối.RFI : Tại sao Biển Đông lại là một khu vực thử nghiệm để Trung Quốc áp đặt tầm nhìn của họ về một trật tự thế giới mới, như bà nêu trong bài phân tích ?Lénaïck Le Peutrec : Trước tiên, tôi nghĩ là cần phải hiểu được những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông hay đúng hơn là những động cơ của họ. Theo tôi, có ba động cơ.Thứ nhất về mặt khai thác, việc bảo đảm tiếp tục các hoạt động đánh bắt hải sản, bảo vệ và khai thác các nguồn năng lượng, khoáng sản là việc cần thiết cho sự thúc đẩy phát triển của Trung Quốc. Tiếp theo là phải bảo đảm các nguồn tiếp cận với các tuyến hàng hải, đặc biệt là ưu tiên tiếp cận Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương vì đây là những tuyến đường thiết yếu để dòng chảy thương mại của Trung Quốc được luân chuyển. Về mặt an ninh, việc tự do lưu thông ở Biển Đông là phương tiện quan trọng cho uy tín về năng lực răn đe trên biển của Trung Quốc. Phần lớn các căn cứ tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo của Trung Quốc nằm trên đảo Hải Nam, ở phía bắc Biển Đông. Đọc thêm : Vai trò trung tâm của ASEAN trước thách thức của cạnh tranh Mỹ - TrungCũng đừng quên sự hiện diện mạnh mẽ của Mỹ trong khu vực làm tăng thêm cảm giác bất an của Trung Quốc, cũng như việc Hoa Kỳ tăng cường rõ rệt các liên minh với các nước trong khu vực trong thời gian gần đây để công khai chống lại sự trỗi dậy ngày càng tăng của Trung Quốc. Cấu trúc địa lý của Biển Đông cũng đặt Trung Quốc vào thế bị lọt thỏm và phụ thuộc lớn vào eo biển Malacca, tuyến đường thương mại chính của nước này. Từ năm 2023, Trung Quốc đã nhấn mạnh đến sự phụ thuộc quá mức của họ vào điểm trung chuyển này, cùng với sự bấp bênh về nguồn cung năng lượng do thiếu tuyến hàng hải thay thế.Bị thúc đẩy vì cảm giác bất an, Trung Quốc quyết tâm bảo đảm các lợi ích cơ bản của họ, bao gồm cả việc thống nhất đất nước, vốn là trọng tâm trong chính sách tái sinh vĩ đại của Trung Quốc và cũng là chính sách quan trọng hàng đầu của kỷ nguyên Tập Cận Bình. Những động cơ này của Trung Quốc khiến chúng ta nghĩ rằng Bắc Kinh có lẽ sẽ thử phản ứng của cộng đồng quốc tế về Biển Đông bằng cách dần dần gặm những không gian mà họ tuyên bố thuộc về mình. Do đó, Biển Đông sẽ là địa điểm thử nghiệm đầu tiên về một trật tự mới mang màu sắc Trung Hoa, trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo, đó là thống nhất với đảo Đài Loan.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà phân tích, nghiên cứu Lénaïck Le Peutrec.(2) Lénaïck Le Peutrec, "La Chine dans les conflits en mer de Chine méridionale : décryptage d'un nouvel ordre aux caractéristiques chinoises", Asia Focus, mai 2024, IRIS.
Dans les rues de Buenos Aires, les manifestants ont affronté ce mercredi (12 juin 2024) les forces de l'ordre. Des milliers de personnes campaient devant le Parlement pour dénoncer la réforme « Omnibus » de Javier Milei : une libéralisation à marche forcée de toute l'économie du pays, et des coupes budgétaires majeures dans les services publics. Le vote de ces mesures ce mercredi au Sénat et les violences qui ont marqué les manifestations font la Une de la presse argentine. Clarin et Rio Negro montrent une même voiture enflammée devant le Parlement – Clarin rajoute que le président Javier Milei dénonce une tentative de coup d'État. Le quotidien dénonce en pages intérieures des « activistes kirchneristes et de la gauche, les agresseurs au visage dissimulé » qui ont « incendié des voitures et des poubelles » et ont lancé des « cocktails molotov et des pierres contre la police ». Et parle d'un « voyage soudain dans le passé, dans une Argentine qu'une minorité violente veut continuer à faire vivre ». « Les limites de la démocratie sont franchies », tonne El Dia.En Une, Hoy et ElCiudadano montrent eux des policiers –et le discours n'est pas le même : « Répression et barbarie », titre Hoy. El Ciudadano poursuit : « des bâtons, des gaz et des camions dotés de lances à eau, c'est la voie qu'a choisie le gouvernement pour obtenir l'approbation de la loi ». Et le quotidien remet les propos de Javier Milei sur une tentative de coup d'État dans le cadre de ce qu'il appelle l'« habituel show de l'horreur (du président) sur les réseaux sociaux ». « Comme si le droit à manifester avait été effacé en un instant de la Constitution, le message traitait aussi les manifestants de ‘terroristes' », se désole Pagina 12. « Son discours », affirme le quotidien dans un éditorial, « tend à atteindre l'impunité en augmentant constamment le niveau de violence ». Il « rejette la volonté populaire » - en écho, El Ciudadano rappelle que des députés qui allaient se joindre à la manifestation ont été frappés et gazés.Pendant ce temps, loin, très loin de là, au Vatican, raconte le quotidien, le pape argentin François se faisait prendre en photo avec une banderole soutenant Aerolinas Argentinas, une des entreprises publiques que Javier Milei veut privatiser – le pape venait de rencontrer des membres du syndicat des aiguilleurs du ciel.Une mobilisation très large mais sans effet : après 11h de débat, les sénateurs ont voté toutes les réformes voulues par le président ultra-libéral. Quelles en seront les conséquences ? Sur RFI Valeria Brusco, professeure à l'Université Nationale de Córdoba et membre du réseau de femmes politologues #NoSinMujeres, « pas sans les femmes », explique que « dans cette loi, ce qui aura les conséquences les plus importantes pour le gouvernement, c'est le régime dit « d'investissement », qui rend très faciles, très pratiques et très attractifs les investissements. Ce qui pourrait être positif, sauf que ce sont des investissements sans aucune régulation, sans aucun impôt, sans aucune contribution au pays. » Elle ajoute que « le FMI exige depuis les débuts de ce gouvernement qu'il fasse des lois qui régulent ces régimes. Et c'est ce que le gouvernement n'avait pas jusqu'ici réussi à faire. »Le président argentin contre les soupes populaires Javier Milei a aussi dans le collimateur un certain nombre d'organisations sociales. Des distributions d'aide alimentaire aux soupes populaires ont déjà été interdites, en raison d'un audit, à la demande du président qui dénonce ce qu'il appelle le négoce de la pauvreté. Pourtant, des millions de personnes ont besoin de ces aides alimentaires dans les quartiers populaires où s'est rendu le correspondant de RFI Théo Conscience.Dans le quartier Carlos Mugica, le plus grand bidonville de Buenos Aires, il est allé dans la maison de Viviana Rodriguez, qui organise une distribution de repas. Sandra, mère de famille, explique qu'elle a commencé à venir il y a peu de temps, « à cause de la situation sociale et économique. Je travaille sur le marché du quartier mais cela ne suffit pas, j'ai des enfants et je dois les nourrir ».De fait, depuis l'élection de Javier Milei, la récession économique et la politique d'austérité du gouvernement ont fait tomber près de trois millions d'Argentins dans la pauvreté en six mois, selon l'Université catholique argentine. Javier Milei a pourtant suspendu en décembre dernier (2023) l'aide alimentaire aux quelque 45 000 soupes populaires du pays, sous prétexte de mener un audit des organisations sociales qui les font fonctionner.La justice argentine est finalement intervenue pour obliger le gouvernement à distribuer sans délai l'aide alimentaire en sa possession – qu'il bloquait dans des entrepôts.En Haïti, Garry Conille installéEn Haïti, le Premier ministre de transition a officiellement été installé ce mercredi (12 juin 2024) lors d'une cérémonie à la Villa d'Accueil. Dans son discours, il a dépeint la réalité d'Haïti : violences, insécurité, crise humanitaire, instabilité politique... Le premier des chantiers, c'est la sécurité. Mais Garry Conille veut également s'attaquer à un autre grand défi : « pour assurer la pérennité de notre démarche, en vue de sécuriser notre nation, nos institutions étatiques doivent être assainies et renforcées. »« Le Premier ministre a eu les mots justes, maintenant on attend les actes justes », commente Frantz Duval, rédacteur en chef du quotidien haïtien Le Nouvelliste : « hier il y a eu tout ce qu'il fallait sauf une annonce, n'importe laquelle, concrète, qui pourrait soulager le sort de la population ».Ce discours se tenait sous les yeux de la communauté internationale, qui salue la mise en place de cette nouvelle équipe. « C'est le piège pour Garry Conille », estime Frantz Duval : « est-ce qu'il va faire plaisir à la communauté internationale, les ambassadeurs qui applaudissent à tout et à n'importe quoi – c'était le cas avec Ariel Henry, c'était déjà le cas avec Jovenel Moïse, ou est-ce qu'il va se mettre au service de la population, et se mettre à résoudre deux ou trois problèmes qui affectent le quotidien des Haïtiens ».« Nouvel après-midi de terreur » en HaïtiDes Haïtiens ont été tués et blessés dans une nouvelle embuscade de de gangs armés à Delmas 24 (périphérie nord), rapporte Alterpresse. Une attaque menée par le gang Viv ansanm, selon les témoignages recueillis par l'agence de presse en ligne. Les bandits qui s'étaient abrités dans une maison ont ouvert le feu sur « une foule de citoyens et citoyennes qui sillonnaient la zone ». Des tirs sporadiques ont aussi paralysé les transports dans plusieurs zones, entre autres les environs du quartier Christ Roi à Port-au-Prince.Des grands chantiers envolésLe National se demande de son côté où sont passés les grands chantiers des travaux publics.Le quotidien liste ces chantiers prévus par l'ancien gouvernement d'Ariel Henry, particulièrement des routes ou des traçons de route, sur la nationale 3 ou la 1. « Aucune avancée », « promesse non tenue », déplore Le National qui poursuit : « En somme, où sont passés ces montants alloués à la reconstruction et la réhabilitation des routes prévues par le gouvernement ? Où sont passés également les frais de construction d'environ d'une vingtaine de lycées prévus à travers le pays dont dans la région métropolitaine de Port-au-Prince ? » Et le quotidien d'appeler le nouveau gouvernement à enquêter.Lula, pétrole et environnementAu Brésil, le président Lula fait l'objet de vives critiques, après avoir annoncé le lancement d'un grand projet d'exploration pétrolière en mer, près de l'embouchure du fleuve Amazone. Les critiques viennent des organisations écologistes du pays, mais aussi de la ministre de l'Environnement - et l'agence brésilienne de la protection de l'environnement l'avait bloqué, il y a un an, considérant que toutes les études d'impact n'étaient pas réalisées.« Nous voulons faire tout ça de manière légale, en respectant l'environnement, en respectant toutes les règles. Mais nous n'allons pas laisser passer la moindre opportunité de favoriser la croissance de ce pays, » a affirmé ce mercredi le président Lula.Le Journal de la 1èreA-t-on oublié les Territoires d'Outre-Mer en convoquant des législatives anticipées en France ?
Chuẩn bị khép lại 20 năm thời kỳ Lý Hiển Long, Singapore với 5,6 triệu dân là một trung tâm nghiên cứu uy tín trong khu vực, là một trong những quốc gia có cơ sở hạ tầng phát triển đầy đủ nhất, là một trong 5 nước « giàu nhất » thế giới, là bãi đáp của nhiều tập đoàn đa quốc gia không quá xa Hoa Lục. Thành công đó gắn kết với một chính sách ngoại giao tinh tế giữa hai siêu cường thế giới là Mỹ và Trung Quốc, với vai trò đầu tàu của ASEAN. Singapore đã dễ dàng qua mặt Hồng Kông trở thành tâm tài chính, thương mại năng động nhất của châu Á. Tôn trọng những giá trị của một nhà nước pháp quyền, Singapore là điểm đầu tư có uy tín với phương Tây.RFI tiếng Việt mời nhà báo Nguyễn Giang, cựu biên tập viên BBC hiện nghiên cứu tại viện Đông Nam Á ISEAS- Yusof Ishak – Singapore cùng nhìn lại 20 năm thủ tướng Lý Hiển Long cầm quyền.*****Vào lúc ông Lý Hiển Long nhường lại chiếc ghế thủ tướng cho thế hệ lãnh đạo thứ tư là ông Hoàng Tuần Tài (Lawrence Wong), các nhà quan sát đồng loạt đánh giá rất cao những thành tích kinh tế của Singpapore trong 2 thập niên qua và không quên nhắc lại thân thế của thủ tướng mãn nhiệm. Kinh tế Singapore sau 20 năm cầm quyền của PAPLà con trai cả của cố thủ tướng Lý Quang Diệu, trước khi lên lãnh đạo chính phủ, ông Lý Hiển Long từng điều hành các bộ Thương Mại và Công Nghiệp và cũng từng đảm nhiệm vai trò phó thủ tướng. Nhờ kinh nghiệm dày dặn đó, Singapore nay đang tiên phong trong nhiều lĩnh vực chứ không đơn thuần là một trung tâm tài chính của châu Á.Về nội trị; ông Lý Hiển Long cổ vũ cho các giá trị châu Á, được ghi vào Cương lĩnh của Đảng Nhân dân Hành động (PAP) cầm quyền. Chính sách của chính phủ là nâng cao vị thế của Singapore trong toàn cầu hóa, nhấn lạnh tính thực tiễn, thực dụng, vì sự hài hòa sắc tộc, văn hóa của các nhóm cư dân chính : người gốc Hoa, Mã Lai, Ấn Độ và hai nhóm nhập cư: giới chuyên gia có tay nghề cao và lao động phổ thông. Nguyễn Giang : « Về kinh tế, ông Lý Hiển Long được ghi nhận là để lại một di sản đáng nể cho Singapore nhờ chiến lược đầu tư khôn ngoan, dài hạn và tạo vị thế đặc biệt về thương mại quốc tế thời Toàn cầu hóa. Ông dẫn dắt Singapore bước vào thế kỷ 21 trở thành một nền kinh tế hàng đầu thế giới về kỹ thuật số, dịch vụ tài chính, tiền tệ quốc tế, hải cảng quan trọng nhất Đông Nam Á. Khi ông rời vị trí lãnh đạo, Singapore có trong tay 1,77 nghìn tỷ USD trong các quỹ chủ quyền (sovereign funds) và 480 tỷ USD trong kho dự trữ ngoại tệ (tính đến tháng 2/2024).Đặc biệt là sau đại dịch Covid, Singaopore không hề hụt đi đồng nào mà còn có thặng dư ngân sách liên tiếp. Giới quan sát nói ông Lý Hiển Long đã khéo léo dẫn dắt Singapore chống chọi đại dịch Covid bằng chính sách trợ cấp cho dân, giãn thuế cho doanh nghiệp, đẩy mạnh số hóa, tiêm vaccine đại trà và linh hoạt trong cách phong tỏa chống Covid, rồi nhanh chóng mở lại sinh hoạt kinh tế.Có thể nói, sau đại dịch, Hong Kong vì bị Trung Quốc bắt đóng cửa lâu đã mất luôn vị thế một trung tâm tài chính quan trọng của châu Á. Cùng lúc Singapore giành được cơ hội đó để vươn lên, thu hút thêm nguồn đầu tư và nhận cả một phần nguồn nhân lực cao cấp của Hồng Kông di chuyển sang Singapore sinh sống, làm ăn ».Thách thức về kinh tế và dân sốRFI : Thủ tướng Lý Hiển Long, thế hệ lãnh đạo thứ ba từ khi Singapore giành được độc lập năm 1965, để lại không ít thách thức cho đảo quốc này : Singapore nổi tiếng là nơi có đời sống đắt đỏ, thanh niên khó mà tìm được một mái nhà, dân số đang trên đà lão hóa và phải tuyển dụng 40 % lao động nhập cư. Hơn thế nữa những lợi thế của Singapore về thuế doanh nghiệp, về có sở hạ tầng đang bị một vài nơi khác như Dubai đuổi kịp… Tăng trưởng và sức hấp dẫn của Singpore có bị đe dọa hay không ?Nguyễn Giang : « Thứ nhất là trong 5,6 triệu người sống tại hòn đảo nhỏ thì dân số bản địa chỉ có 3,6 triệu người đang bị già đi nhanh, sinh suất giảm và nền kinh tế phải dựa vào 40% nhân khẩu nhập cư, bằng hai triệu người, gồm là giới chuyên gia và lao động phổ thông.Thứ nhì, sau đại dịch Covid, nền kinh tế dựa vào xuất khẩu là chính gặp vấn đề về tăng trưởng, chỉ đạt 1,1% năm 2023 vì nhu cầu hàng hóa, dịch vụ từ các thị trường lớn là Hoa Kỳ và Liên Âu giảm. Cuộc thương chiến Mỹ-Trung cũng đặt Singapore vào tình thế khó khăn khi muốn cân bằng quan hệ làm ăn để hưởng lợi từ cả hai thị trường này ».Nền ngoại giao linh hoạt, gắn chặt lợi ích an ninh với Phương TâyRFI : Những thành công kinh tế vừa nêu có được, chủ yếu nhờ chính sách đối ngoại rất « uyển chuyển » của Singapore dưới thời thủ tướng Lý Hiển Long, nhất là trong bối cảnh Trung Quốc và Mỹ tranh giành ảnh hưởng về nhiều mặt, đặc biệt là tại châu Á-Thái Bình Dương.Nguyễn Giang : « Nói về nền ngoại giao Singapore thì thời kỳ cầm quyền của ông Lý Hiển Long đánh dấu việc Singapore nêu quan điểm mạnh mẽ, nhất quán vì một ASEAN tôn trọng luật chơi quốc tế. Cùng với nền ngoại giao mềm mỏng của Indonesia, Singapore đã giúp ASEAN có tiếng nói rõ ràng hơn trên trường quốc tế, như trong vấn đề ủng hộ Ukraina khi nước này bị Nga xâm lăng. Ông Lý Hiển Long cũng tạo dấu ấn khác cha ông, cố Thủ tướng Lý Quang Diệu, người tuy ký kết an ninh chặt chẽ với Hoa Kỳ, vẫn cố gắng không làm mất lòng lãnh đạo Trung Quốc. Còn ông Lý Hiển Long, người học ở Harvard về, ngay sau khi lên nhậm chức thủ tướng năm 2004 đã sang thăm Đài Loan, gây phản ứng mạnh từ phía Trung Quốc.Singapore cũng kiên trì với chính sách không cô lập Đài Bắc mà còn giúp TQ và Đài Loan đối thoại thay vì đối đầu, bằng việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh Tập Cận Bình và Mã Anh Cửu ở Singapore năm 2015. Một năm sau, ông Lý Hiển Long thay mặt Singapore, nước chủ tịch luân phiên của ASEAN, phê phán việc quân sự hóa ở Biển Đông của Trung Quốc, gây căng thẳng với Bắc Kinh.Tuy thế, quan hệ thương mại Singapore-Trung Quốc tiếp tục được nâng cao từ khi ký Hiệp định Tự do Mậu dịch song phương năm 2009. Cùng lúc, từ 2005, Singapore là đối tác an ninh quốc phòng của Hoa Kỳ, tuy không phải là đồng minh quân sự (security partner, not US treaty ally) và quan hệ này được thắt chặt liên tục những năm qua ».RFI : Mỹ điểm tựa quân sự cốt yếu của Singapore ?Nguyễn Giang : « Thủ tướng Lý Hiển Long có nhiều chuyến thăm Hoa Kỳ liên tiếp mấy năm qua, vào các năm 2022, 2023, 2024, để dự các hội nghị APEC, LHQ, thăm các đại công ty công nghệ ở California và tới Washington DC hội đàm với lãnh đạo Hoa Kỳ. Singapore ủng hộ viễn kiến ‘Ấn Độ -Thái Bình Dương mở' (Open Indo-Pacific) của chính phủ Biden. Singapore có quân cảng Changi để đón các tàu chiến, gồm cả hàng không mẫu hạm của Mỹ và Anh và đầu năm nay đã quyết định mua 8 chiếc F-35, chiến đấu cơ thế hệ mới từ Hoa Kỳ ».Singapore và ASEANRFI : Là một trong 5 thành viên ban đầu của Hiệp Hội Đông Nam Á từ năm 1967, Singpore cùng với Indonesia hiện là hai đầu tàu của toàn khối ASEAN, có tiếng nói mạnh mẽ và rõ ràng trên nhiều hồ sơ quốc tế, từ khủng hoảng ở Miến Điện đến chính sách đối với Nga trong cuộc chiến Ukraina … Riêng quan hệ giữa Singapore với Việt Nam thì sao ? Nguyễn Giang : « Trong những năm cuối ở vị trí thủ tướng, ông Lý Hiển Long đưa Singapore trở thành quốc gia ASEAN duy nhất tung ra lệnh cấm vận trừng phạt Nga vì cuộc chiến của Kremlin ở Ukraina. Theo đánh giá của GS Michael Barr, một chuyên gia về chính trị Singapore ở Úc thì ông Lý Hiển Long đã chọn cách nói thẳng, dựa trên những giá trị quốc tế phổ quát trước các câu hỏi mà Đông Nam Á và Singapore đối mặt, “vứt bỏ chiếc áo choàng mờ ảo, nước đôi” (cloak of ambiguity).Năm ngoái, Singapore nói sẽ tuân thủ mọi lệnh trừng phạt nếu có của Liên Hiệp Quốc với các tướng lĩnh Miến Điện và đã rà soát, ra lệnh cho các ngân hàng cắt giao thương tài chính với Liên bang Myanmar nhằm ngăn giới quân sự ở Naypyidaw mua vũ khí từ bên ngoài.Còn trong quan hệ với Việt Nam, chính phủ của ông Lý Hiển Long đã ký Đối tác chiến lược trong chuyến thăm của ông năm 2013 tới Hà Nội. Singapore và Việt Nam chia sẻ quan điểm bảo vệ tự do hàng hải ở Biển Đông. Đón thủ tướng Việt Nam, ông Phạm Minh Chính sang thăm Singapore năm ngoái, lãnh đạo Singapore nhấn mạnh về ba lĩnh vực hợp tác mới với VN là chuyển đổi năng lượng xanh, nền kinh tế số và công nghệ cao. Ngoài ra, Việt Nam cũng là nước cung cấp nguồn lao động chủ yếu trong lĩnh vực dịch vụ ăn uống, bán lẻ cho Singapore. Mô hình cải cách bộ máy công quyền của Singapore được Việt Nam quan tâm tìm hiểu.Tuy thế, trong ASEAN, Indonesia hiện là đối tác quan trọng nhất của Singapore và trong chuyến thăm mới đây tới Bogor, cuối tháng 4/2024 ông Lý Hiển Long đã cùng tổng thống sắp mãn nhiệm của Indonesia Joko Widodo (Jokowi) cùng quan chức hai bên ký kết bốn thỏa thuận hợp tác song phương quan trọng. Đó là các thỏa thuận cấp nhà nước về lãnh hải, quân sự, an ninh và chính sách thông tin, với sự chứng kiến của hai nhà lãnh đạo kế tiếp, Phó Thủ tướng Singapore Hoàng Tuần Tài và tổng thống tân cử của Indonesia Prabowo Subianto.Đây chính là những gì ông Lý Hiển Long và ông Jokowi để lại cho những người kế nhiệm chăm lo vào những năm tới. Mối quan hệ này sẽ giúp hai quốc gia chủ chốt ở ASEAN có chỗ dựa vào nhau tốt hơn để đối phó với các biến động trên thế giới, nhất là xung khắc Mỹ-Trung trong cuộc cạnh tranh đại cường của thế kỷ ».RFI : Xin cảm ơn nhà báo Nguyễn Giang, cựu biên tập viên BBC World Service, Luân Đôn, hiện nghiên cứu tại Viện ISEAS-Yusof Ishak, Singapore.
Enfin une date pour l'installation du Conseil présidentiel de transition : ce sera ce jeudi (24 avril 2024), avec une cérémonie à la Villa d'accueil. La Villa d'accueil a servi, entre autres, de bureau des Premiers ministres ou de la primature, rappelle Alter Presse. Ce ne sera donc pas au Palais national - toujours en ruines depuis le tremblement de terre de 2010 - à cause des gangs. Ce qui illustre, écrit le site d'information, « l'immensité du défi sécuritaire que doit affronter le Conseil ». Pas de Palais national mais, affirme Le Nouvelliste, « le symbolisme du pouvoir » viendra après, « un jour. La légitimité aussi. Pour le moment, l'urgence pour le Conseil est de prendre charge et de poser les premières actions avec les moyens du bord. »Haïti toujours, avec un témoignage personnel imbriqué dans l'histoire récente du pays : le récit d'un jeune homme rencontré à Cap-Haïtien par nos envoyés spéciaux Vincent Souriau et Boris Vichith. On y retrouve l'incertitude économique, la violence des gangs, la fuite, la traversée paniquée des faubourgs de Port-au-Prince et la nouvelle vie marquée par un sentiment d'abandon très profond, par la confiance rompue envers les dirigeants du pays par l'absence de perspective. Les déplacés climatiquesUne première en Colombie : la justice reconnaît désormais les déplacés climatiques. Elle estime que certaines conséquences du réchauffement sont une cause de déplacement forcé. Et la Cour constitutionnelle va plus loin : elle estime que l'État doit protéger les droits fondamentaux, en l'occurrence ceux d'un couple de personnes âgées contraint de quitter leur terre à cause des conditions climatiques. Selon les juges, l'État leur doit la même protection qu'aux déplacés ayant fui le conflit armé ces dernières décennies. Vers un traité mondial contre la pollution plastiqueAu Canada, coup d'envoi ce mardi (23 avril 2024) des négociations mondiales pour un traité contre les déchets plastiques : des délégués de 175 pays sont réunis à Ottawa cette semaine, « pour participer à la quatrième ronde de négociations (sur cinq) de l'ONU sur la question », écrit La Presse, qui précise : « Recycler ou réduire la production : deux visions s'affrontent ». L'association canadienne de l'industrie de la chimie, par exemple, veut mettre l'accent sur la pollution, « qui est le problème ». Or, 350 millions de tonnes de plastique seraient jetées chaque année, pointele Toronto Star. Le ministre canadien de l'Environnement Steven Guibault affirme donc qu'un « traité global ambitieux nécessite une limitation de la production » des plastiques. L'ONG Greenpeace demande une réduction de la production de 75% d'ici 2040. Manifestation monstre en ArgentineEn Argentine, ce mardi (23 avril) c'était la plus grosse mobilisation depuis l'élection de Javier Milei, à travers tout le pays. Objectif : défendre l'université publique et gratuite, asphyxiée par les coupes budgétaires drastiques du président ultralibéral. Le correspondant de RFI Théo Conscience était dans le cortège à Buenos Aires. Les manifestants qu'il a rencontrés parlent d'une université publique et gratuite qui leur a permis de faire des études – un ascenseur social qui évite de s'endetter, et d'avoir, comme aux États-Unis, des difficultés à rembourser même après avoir trouvé du travail. Le Journal de la 1èreCe mercredi (24 avril), nouvelle journée rouge en Martinique, avec un indice de qualité de l'air très mauvais.
Pháp và Việt Nam đã có 50 năm quan hệ ngoại giao và 1 thập kỷ quan hệ đối tác chiến lược. Về văn hóa, sự hợp tác Pháp - Việt liên quan đến nhiều lĩnh vực, như âm nhạc, nhiếp ảnh, tổ chức các sự kiện nghệ thuật … Đại sứ quán Pháp tại Hà Nội không chỉ muốn quảng bá văn hóa Pháp đến người dân Việt Nam, nhất là văn hóa đương đại, mà còn muốn giúp Việt Nam tôn cao các giá trị và di sản văn hóa của chính đất nước mình, cũng như khích lệ giới trẻ Pháp đến với đất nước Việt Nam đương đại.Để hiểu thêm về chiến lược hợp tác văn hóa song phương và những dự án hợp tác ngay tại Việt Nam, trong đó có nhiều dự án mà các địa phương Pháp hỗ trợ đối tác Việt Nam, ngày 08/03/2024, RFI Tiếng Việt đã cuộc phỏng vấn đại sứ Olivier Brochet. RFI : Thưa đại sứ Olivier Brochet, ông có thể cho thính giả, độc giả của đài RFI tiếng Việt biết đâu là lĩnh vực văn hóa mà Pháp và Việt Nam hợp tác chặt chẽ nhất và có thể nói là mang tính chiến lược nhất ? Đại sứ Olivier Brochet : Kể từ khi hai nước chúng ta thiết lập quan hệ ngoại giao, và đặc biệt là từ 30 năm trở lại đây, từ đầu những năm 1990, khi Pháp dốc sức và là nước phương Tây đầu tiên làm như vậy để đồng hành cùng Việt Nam, hỗ trợ Việt Nam trong quá trình chuyển đổi, chúng tôi vẫn luôn có cùng cách tiếp cận, theo đó không chỉ đơn giản là làm cho văn hóa Pháp được biết đến ở Việt Nam mà còn là thực sự tạo ra những sự hợp tác để giúp Việt Nam làm nổi bật nền văn hóa của chính mình. Đối với chúng tôi, đây là một thách thức thiết yếu trong hợp tác văn hóa.Tôi xin nêu vài ví dụ. Chúng tôi đang tích cực hợp tác để quảng bá di sản văn hóa Việt Nam. Chẳng hạn, năm ngoái, chúng tôi đã khép lại năm kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao bằng một sự kiện đặc biệt ở Huế. Sự kiện « Hue By Night » đã thu hút hơn 10.000 khán giả và chương trình mới đây đã được phát sóng trên truyền hình Việt Nam. Tôi tin rằng đó là một thời điểm rất quan trọng và mới mẻ trong việc đề cao giá trị di sản văn hóa và năm nay chúng tôi sẽ tiếp tục tổ chức Lễ Hội Ánh Sáng, cũng ở cố đô Huế. Chúng tôi cũng hợp tác trong các lĩnh vực khác. Tôi xin lấy ví dụ về việc quy hoạch vườn quốc gia Cúc Phương.Đường hướng hợp tác của chúng tôi là nhằm giúp Việt Nam phát triển các sự kiện mới trong lĩnh vực nghệ thuật, ví dụ điển hình là chương trình nhiếp ảnh quốc tế Hà Nội hai năm một lần (Photo Hanoi'23 – Biennale). Sự kiện nhiếp ảnh này diễn ra hồi năm ngoái và chúng tôi cũng đã bắt tay vào hợp tác với các đối tác Việt Nam để chuẩn bị cho sự kiện nhiếp ảnh năm 2025.Tiếp theo, trong lĩnh vực âm nhạc, tất nhiên là chúng tôi có rất nhiều trao đổi. Tôi xin lưu ý là vào tháng 06 năm 2024 một nhạc trưởng của Pháp sẽ đến Việt Nam. Nhạc trưởng này sẽ chỉ huy Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia Việt Nam tại Hà Nội. Đây sẽ là cơ hội hỗ trợ các nhạc sĩ vốn dĩ đã là những người xuất sắc. Tôi đã có cơ hội nghe họ trình diễn nhiều lần. Họ sẽ đặc biệt tập luyện với các tiết mục âm nhạc Pháp với một nhạc trưởng người Pháp. Đây là một ví dụ điển hình về tinh thần hợp tác của chúng tôi.RFI : Thưa Đại sứ, đâu là những ưu tiên trong năm 2024 của đại sứ quán Pháp tại Hà Nội về hợp tác văn hóa song phương, và đặc biệt là về phía Pháp ? Theo đại sứ, đâu là nét văn hóa Pháp đặc biệt thu hút người Việt Nam ? Đại sứ Olivier Brochet : Mục tiêu của chúng tôi rõ ràng cũng là đáp ứng được phần nào sự mong đợi của công chúng Việt Nam vốn rất gắn bó với những sự kiện mà chúng tôi tổ chức trong khuôn khổ hợp tác văn hóa Pháp - Việt. Nhưng đôi khi chúng tôi cũng tạo ra một chút bất ngờ, và đúng ra là nhằm hiện đại hóa hình ảnh mà mọi người có thể có về nền văn hóa Pháp, để họ có những cảm nhận về văn hóa đương đại.Chính vì thế mà ở Hà Nội, cũng như tại thành phố Hồ Chí Minh và nhiều thành phố khác, có nhiều tác giả, nhà văn được mời đến. Tôi không thể liệt kê hết tất cả, nhưng chẳng hạn, chúng tôi mời một nữ họa sĩ truyện tranh, người đã viết một cuốn sách kể về cuộc đời của mẹ cô. Bà ấy là người đã tham gia kháng chiến trong những năm 1960-1970 tại Việt Nam. Đó là một cuốn truyện tranh rất hay, có thể nói là mang phong cách Pháp-Việt, bởi vì đó là tác phẩm của một họa sĩ truyện tranh người Pháp và một một tác giả người Việt Nam.Chúng tôi cũng hợp tác về múa đương đại, cả về nhảy Break Dance, đặc biệt với một sự kiện được lên kế hoạch tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 6 tới đây. Tại sao lại là về Break Dance ? Bởi vì đó vừa là một lối thể hiện, biểu đạt thực sự rất hiện đại dành cho giới trẻ, nhưng đó cũng là vì Break Dance sẽ là một môn thi đấu tại Thế Vận Hội Olympic Paris sắp tới. Đó là một số ví dụ về các hoạt động hợp tác.Tôi xin mời quý thính giả của đài theo dõi các chương trình của chúng tôi trên trang web của Viện Pháp tại Việt Nam. Trên trang đó, hàng ngày, hàng tuần chúng tôi đều đăng tải thông tin về các hoạt động sắp diễn ra.RFI : Hợp tác cấp địa phương giữa hai nước Pháp và Việt Nam được xem là giữ một vai trò có thể nói là tiên phong trong hợp tác văn hóa song phương ? Đại sứ Olivier Brochet : Như quý vị biết đấy, mối quan hệ giữa Pháp và Việt Nam rõ ràng là mối quan hệ mang tính định chế, ý tôi là quan hệ giữa hai Nhà nước, và có nhiều điều được thực hiện ở cấp Nhà nước. Thế nhưng ngay từ đầu thì đã có những mối quan hệ gắn kết chặt chẽ với nhau về con người, trước hết dựa trên mong muốn của người dân ở cả hai bên là cùng nhau làm nhiều điều và một cách rất tự nhiên, thoải mái và điều này đã được thể hiện qua việc hợp tác phi tập trung (Hợp tác giữa các địa phương), bởivì từ phía Pháp, có nhiều thành phố, nhiều vùng đã muốn thiết lập các mối quan hệ như vậy với các đối tác Việt Nam. Điều này cũng giúp thường xuyên phối hợp, kết nối cộng đồng người Việt, người gốc Việt ở Pháp tham gia vào các dự án này.Có đủ loại dự án, nhưng tôi không thể kể hết mọi dự án hợp tác cấp địa phương giữa hai nước chúng ta. Tôi chỉ xin nêu một ví dụ : Cách nay ít lâu ở Huế chẳng hạn, tôi đã thấy những điều mà các thành phố của Pháp như Cergy, Poitiers, Rennes đã hợp tác với Huế, trong nhiều lĩnh vực, như trong lĩnh vực giáo dục, trong lĩnh vực văn hóa, với nhiều dự án chung.Cũng xin nói rõ là trong những dự án hợp tác cấp địa phương này, thường thì không đơn giản chỉ là về hợp tác trong lĩnh vực văn hóa. Những chương trình hợp tác này mang đến những điều rất cụ thể và rất hữu ích. Tôi xin nêu ví dụ ngay tại Hà Nội về sự hợp tác với vùng Ile-de-France (tức là thủ đô Paris và vùng phụ cận). Quan hệ hợp tác này thì đã có từ rất lâu rồi và có rất nhiều. Và hiện tại thì đang có dự án chung mang tên « Moov'Hanoi ». Đây là dự án để phát triển kế hoạch giao thông bền vững ở Hà Nội, dĩ nhiên là với sự phát triển của các tuyến tàu điện, nhưng tất cả đều phải xoay quanh việc cải thiện giao thông công cộng.Một ví dụ khác : Cách nay vài ngày, tôi đã đến Quy Nhơn, miền nam Việt Nam. Tôi đã đi tham quan những dự án rất cụ thể do Cơ quan quản lý nước Rhin-Meuse ở miền đông nước Pháp, thực hiện. Đó là những dự án liên quan đến làm sạch nước và là những dự án rất cụ thể. Và tôi cũng đã đến thăm những trường học mà các khu nhà vệ sinh đã được cải tạo lại hoàn toàn nhờ sự hợp tác ở cấp địa phương với nhau, để bảo đảm tiện nghi cho các em và nhân viên của các trường.RFI : Theo đại sứ, những điểm mạnh nào trong quan hệ Pháp - Việt đã tạo thuận lợi cho hợp tác văn hóa giữa hai nước ? Và những trở ngại ? Đại sứ Olivier Brochet : Điểm mạnh, dĩ nhiên là ở chỗ giữa hai nước chúng ta đã chia sẻ một giai đoạn lịch sử chung, với những thời điểm bi thảm, nhưng lịch sử đã khiến chúng ta có sự thấu hiểu lẫn nhau về nhiều chủ đề. Tôi đã có thể nhận ra điều đó từ khi tôi nhậm chức ở Việt Nam. Có những cơ sở để chúng ta hiểu nhau hơn và tôi tin rằng đó là một lợi thế.Lợi thế thứ hai, điểm mạnh thứ hai đối với chúng tôi là tất cả những việc chúng ta đã làm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao. Và đặc biệt là từ 30 năm trở lại đây, chúng ta đã tạo ra được một sự tin tưởng lẫn nhau thực sự, giữa hai dân tộc và giữa giới lãnh đạo của hai nước. Và sự tin tưởng đạt được đã khiến đôi bên có mong muốn chung là thực sự củng cố, tăng cường quan hệ đối tác Pháp - Việt. Đó cũng là ý nghĩa của cuộc trao đổi giữa tổng thống Pháp với tổng bí thư đảng Cộng Sản Việt Nam hồi tháng 10 năm ngoái, theo đó, tổng thống Pháp đã yêu cầu chúng tôi tiến hành hợp tác trong tất cả các lĩnh vực, tất nhiên là trong đó có lĩnh vực văn hóa. Chúng tôi hiện giờ đang ở đúng tâm điểm mong muốn tiếp tục cuộc phiêu lưu đặc biệt trong quan hệ giữa Pháp và Việt Nam. cản, tôi tin rằng có rào cản về khoảng cách địa lý. Chắc chắn đây là một khó khăn. Mỗi trao đổi, mỗi dự án hợp tác đều cần có sự quyết tâm của cả đôi bên để có thể tìm ra các phương tiện để phát triển các mối quan hệ. Hiện nay thì đã có các công cụ khác cho phép chúng tôi làm việc với nhau dễ dàng hơn, kể cả từ xa. Chúng ta cần tận dụng điều này.Tiếp theo là về ngôn ngữ, chắc chắn đó cũng có thể là một rào cản tiềm tàng. Vì thế, tất cả những gì có thể được thực hiện để phát triển việc sử dụng tiếng Pháp ở Việt Nam đều sẽ là hữu ích. Và cũng vì thế mà chúng tôi đã khích lệ giới trẻ Pháp học tiếng Việt.Xin nói để quý vị biết là về phía chúng tôi, điều đại sứ quán chúng tôi muốn và chúng tôi đang khởi động dự án này, là tái thúc đẩy các nghiên cứu sinh trẻ của Pháp hay các sinh viên Pháp quan tâm hơn đến Việt Nam trong các lĩnh vực văn hóa, lịch sử, kinh tế … từ đó khiến ngày càng có thêm nhiều thanh niên Pháp đến Việt Nam để thực sự hiểu hơn về Việt Nam đương đại.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm đại sứ Pháp tại Việt Nam, ông Olivier Brochet, đã tham gia chương trình !
Pháp và Việt Nam đã có 50 năm quan hệ ngoại giao và 1 thập kỷ quan hệ đối tác chiến lược. Về văn hóa, sự hợp tác Pháp - Việt liên quan đến nhiều lĩnh vực, như âm nhạc, nhiếp ảnh, tổ chức các sự kiện nghệ thuật … Đại sứ quán Pháp tại Hà Nội không chỉ muốn quảng bá văn hóa Pháp đến người dân Việt Nam, nhất là văn hóa đương đại, mà còn muốn giúp Việt Nam tôn cao các giá trị và di sản văn hóa của chính đất nước mình, cũng như khích lệ giới trẻ Pháp đến với đất nước Việt Nam đương đại.Để hiểu thêm về chiến lược hợp tác văn hóa song phương và những dự án hợp tác ngay tại Việt Nam, trong đó có nhiều dự án mà các địa phương Pháp hỗ trợ đối tác Việt Nam, ngày 08/03/2024, RFI Tiếng Việt đã cuộc phỏng vấn đại sứ Olivier Brochet. RFI : Thưa đại sứ Olivier Brochet, ông có thể cho thính giả, độc giả của đài RFI tiếng Việt biết đâu là lĩnh vực văn hóa mà Pháp và Việt Nam hợp tác chặt chẽ nhất và có thể nói là mang tính chiến lược nhất ? Đại sứ Olivier Brochet : Kể từ khi hai nước chúng ta thiết lập quan hệ ngoại giao, và đặc biệt là từ 30 năm trở lại đây, từ đầu những năm 1990, khi Pháp dốc sức và là nước phương Tây đầu tiên làm như vậy để đồng hành cùng Việt Nam, hỗ trợ Việt Nam trong quá trình chuyển đổi, chúng tôi vẫn luôn có cùng cách tiếp cận, theo đó không chỉ đơn giản là làm cho văn hóa Pháp được biết đến ở Việt Nam mà còn là thực sự tạo ra những sự hợp tác để giúp Việt Nam làm nổi bật nền văn hóa của chính mình. Đối với chúng tôi, đây là một thách thức thiết yếu trong hợp tác văn hóa.Tôi xin nêu vài ví dụ. Chúng tôi đang tích cực hợp tác để quảng bá di sản văn hóa Việt Nam. Chẳng hạn, năm ngoái, chúng tôi đã khép lại năm kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao bằng một sự kiện đặc biệt ở Huế. Sự kiện « Hue By Night » đã thu hút hơn 10.000 khán giả và chương trình mới đây đã được phát sóng trên truyền hình Việt Nam. Tôi tin rằng đó là một thời điểm rất quan trọng và mới mẻ trong việc đề cao giá trị di sản văn hóa và năm nay chúng tôi sẽ tiếp tục tổ chức Lễ Hội Ánh Sáng, cũng ở cố đô Huế. Chúng tôi cũng hợp tác trong các lĩnh vực khác. Tôi xin lấy ví dụ về việc quy hoạch vườn quốc gia Cúc Phương.Đường hướng hợp tác của chúng tôi là nhằm giúp Việt Nam phát triển các sự kiện mới trong lĩnh vực nghệ thuật, ví dụ điển hình là chương trình nhiếp ảnh quốc tế Hà Nội hai năm một lần (Photo Hanoi'23 – Biennale). Sự kiện nhiếp ảnh này diễn ra hồi năm ngoái và chúng tôi cũng đã bắt tay vào hợp tác với các đối tác Việt Nam để chuẩn bị cho sự kiện nhiếp ảnh năm 2025.Tiếp theo, trong lĩnh vực âm nhạc, tất nhiên là chúng tôi có rất nhiều trao đổi. Tôi xin lưu ý là vào tháng 06 năm 2024 một nhạc trưởng của Pháp sẽ đến Việt Nam. Nhạc trưởng này sẽ chỉ huy Dàn nhạc Giao hưởng Quốc gia Việt Nam tại Hà Nội. Đây sẽ là cơ hội hỗ trợ các nhạc sĩ vốn dĩ đã là những người xuất sắc. Tôi đã có cơ hội nghe họ trình diễn nhiều lần. Họ sẽ đặc biệt tập luyện với các tiết mục âm nhạc Pháp với một nhạc trưởng người Pháp. Đây là một ví dụ điển hình về tinh thần hợp tác của chúng tôi.RFI : Thưa Đại sứ, đâu là những ưu tiên trong năm 2024 của đại sứ quán Pháp tại Hà Nội về hợp tác văn hóa song phương, và đặc biệt là về phía Pháp ? Theo đại sứ, đâu là nét văn hóa Pháp đặc biệt thu hút người Việt Nam ? Đại sứ Olivier Brochet : Mục tiêu của chúng tôi rõ ràng cũng là đáp ứng được phần nào sự mong đợi của công chúng Việt Nam vốn rất gắn bó với những sự kiện mà chúng tôi tổ chức trong khuôn khổ hợp tác văn hóa Pháp - Việt. Nhưng đôi khi chúng tôi cũng tạo ra một chút bất ngờ, và đúng ra là nhằm hiện đại hóa hình ảnh mà mọi người có thể có về nền văn hóa Pháp, để họ có những cảm nhận về văn hóa đương đại.Chính vì thế mà ở Hà Nội, cũng như tại thành phố Hồ Chí Minh và nhiều thành phố khác, có nhiều tác giả, nhà văn được mời đến. Tôi không thể liệt kê hết tất cả, nhưng chẳng hạn, chúng tôi mời một nữ họa sĩ truyện tranh, người đã viết một cuốn sách kể về cuộc đời của mẹ cô. Bà ấy là người đã tham gia kháng chiến trong những năm 1960-1970 tại Việt Nam. Đó là một cuốn truyện tranh rất hay, có thể nói là mang phong cách Pháp-Việt, bởi vì đó là tác phẩm của một họa sĩ truyện tranh người Pháp và một một tác giả người Việt Nam.Chúng tôi cũng hợp tác về múa đương đại, cả về nhảy Break Dance, đặc biệt với một sự kiện được lên kế hoạch tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 6 tới đây. Tại sao lại là về Break Dance ? Bởi vì đó vừa là một lối thể hiện, biểu đạt thực sự rất hiện đại dành cho giới trẻ, nhưng đó cũng là vì Break Dance sẽ là một môn thi đấu tại Thế Vận Hội Olympic Paris sắp tới. Đó là một số ví dụ về các hoạt động hợp tác.Tôi xin mời quý thính giả của đài theo dõi các chương trình của chúng tôi trên trang web của Viện Pháp tại Việt Nam. Trên trang đó, hàng ngày, hàng tuần chúng tôi đều đăng tải thông tin về các hoạt động sắp diễn ra.RFI : Hợp tác cấp địa phương giữa hai nước Pháp và Việt Nam được xem là giữ một vai trò có thể nói là tiên phong trong hợp tác văn hóa song phương ? Đại sứ Olivier Brochet : Như quý vị biết đấy, mối quan hệ giữa Pháp và Việt Nam rõ ràng là mối quan hệ mang tính định chế, ý tôi là quan hệ giữa hai Nhà nước, và có nhiều điều được thực hiện ở cấp Nhà nước. Thế nhưng ngay từ đầu thì đã có những mối quan hệ gắn kết chặt chẽ với nhau về con người, trước hết dựa trên mong muốn của người dân ở cả hai bên là cùng nhau làm nhiều điều và một cách rất tự nhiên, thoải mái và điều này đã được thể hiện qua việc hợp tác phi tập trung (Hợp tác giữa các địa phương), bởivì từ phía Pháp, có nhiều thành phố, nhiều vùng đã muốn thiết lập các mối quan hệ như vậy với các đối tác Việt Nam. Điều này cũng giúp thường xuyên phối hợp, kết nối cộng đồng người Việt, người gốc Việt ở Pháp tham gia vào các dự án này.Có đủ loại dự án, nhưng tôi không thể kể hết mọi dự án hợp tác cấp địa phương giữa hai nước chúng ta. Tôi chỉ xin nêu một ví dụ : Cách nay ít lâu ở Huế chẳng hạn, tôi đã thấy những điều mà các thành phố của Pháp như Cergy, Poitiers, Rennes đã hợp tác với Huế, trong nhiều lĩnh vực, như trong lĩnh vực giáo dục, trong lĩnh vực văn hóa, với nhiều dự án chung.Cũng xin nói rõ là trong những dự án hợp tác cấp địa phương này, thường thì không đơn giản chỉ là về hợp tác trong lĩnh vực văn hóa. Những chương trình hợp tác này mang đến những điều rất cụ thể và rất hữu ích. Tôi xin nêu ví dụ ngay tại Hà Nội về sự hợp tác với vùng Ile-de-France (tức là thủ đô Paris và vùng phụ cận). Quan hệ hợp tác này thì đã có từ rất lâu rồi và có rất nhiều. Và hiện tại thì đang có dự án chung mang tên « Moov'Hanoi ». Đây là dự án để phát triển kế hoạch giao thông bền vững ở Hà Nội, dĩ nhiên là với sự phát triển của các tuyến tàu điện, nhưng tất cả đều phải xoay quanh việc cải thiện giao thông công cộng.Một ví dụ khác : Cách nay vài ngày, tôi đã đến Quy Nhơn, miền nam Việt Nam. Tôi đã đi tham quan những dự án rất cụ thể do Cơ quan quản lý nước Rhin-Meuse ở miền đông nước Pháp, thực hiện. Đó là những dự án liên quan đến làm sạch nước và là những dự án rất cụ thể. Và tôi cũng đã đến thăm những trường học mà các khu nhà vệ sinh đã được cải tạo lại hoàn toàn nhờ sự hợp tác ở cấp địa phương với nhau, để bảo đảm tiện nghi cho các em và nhân viên của các trường.RFI : Theo đại sứ, những điểm mạnh nào trong quan hệ Pháp - Việt đã tạo thuận lợi cho hợp tác văn hóa giữa hai nước ? Và những trở ngại ? Đại sứ Olivier Brochet : Điểm mạnh, dĩ nhiên là ở chỗ giữa hai nước chúng ta đã chia sẻ một giai đoạn lịch sử chung, với những thời điểm bi thảm, nhưng lịch sử đã khiến chúng ta có sự thấu hiểu lẫn nhau về nhiều chủ đề. Tôi đã có thể nhận ra điều đó từ khi tôi nhậm chức ở Việt Nam. Có những cơ sở để chúng ta hiểu nhau hơn và tôi tin rằng đó là một lợi thế.Lợi thế thứ hai, điểm mạnh thứ hai đối với chúng tôi là tất cả những việc chúng ta đã làm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao. Và đặc biệt là từ 30 năm trở lại đây, chúng ta đã tạo ra được một sự tin tưởng lẫn nhau thực sự, giữa hai dân tộc và giữa giới lãnh đạo của hai nước. Và sự tin tưởng đạt được đã khiến đôi bên có mong muốn chung là thực sự củng cố, tăng cường quan hệ đối tác Pháp - Việt. Đó cũng là ý nghĩa của cuộc trao đổi giữa tổng thống Pháp với tổng bí thư đảng Cộng Sản Việt Nam hồi tháng 10 năm ngoái, theo đó, tổng thống Pháp đã yêu cầu chúng tôi tiến hành hợp tác trong tất cả các lĩnh vực, tất nhiên là trong đó có lĩnh vực văn hóa. Chúng tôi hiện giờ đang ở đúng tâm điểm mong muốn tiếp tục cuộc phiêu lưu đặc biệt trong quan hệ giữa Pháp và Việt Nam. cản, tôi tin rằng có rào cản về khoảng cách địa lý. Chắc chắn đây là một khó khăn. Mỗi trao đổi, mỗi dự án hợp tác đều cần có sự quyết tâm của cả đôi bên để có thể tìm ra các phương tiện để phát triển các mối quan hệ. Hiện nay thì đã có các công cụ khác cho phép chúng tôi làm việc với nhau dễ dàng hơn, kể cả từ xa. Chúng ta cần tận dụng điều này.Tiếp theo là về ngôn ngữ, chắc chắn đó cũng có thể là một rào cản tiềm tàng. Vì thế, tất cả những gì có thể được thực hiện để phát triển việc sử dụng tiếng Pháp ở Việt Nam đều sẽ là hữu ích. Và cũng vì thế mà chúng tôi đã khích lệ giới trẻ Pháp học tiếng Việt.Xin nói để quý vị biết là về phía chúng tôi, điều đại sứ quán chúng tôi muốn và chúng tôi đang khởi động dự án này, là tái thúc đẩy các nghiên cứu sinh trẻ của Pháp hay các sinh viên Pháp quan tâm hơn đến Việt Nam trong các lĩnh vực văn hóa, lịch sử, kinh tế … từ đó khiến ngày càng có thêm nhiều thanh niên Pháp đến Việt Nam để thực sự hiểu hơn về Việt Nam đương đại.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm đại sứ Pháp tại Việt Nam, ông Olivier Brochet, đã tham gia chương trình !
Trong 50 năm qua, ngoại trừ một khoảng thời gian bị ngắt quảng do hoàn cảnh gia đình, tiếng hát của Hoa Mi vẫn vang lên thánh thót tại Việt Nam, tại Pháp và tại nhiều tiếng Pháp. Trở về hát ở Việt Nam từ năm 2015, nữ ca sĩ đã quay lại Paris cuối tháng 3 năm nay để tham gia trình diễn trong một số chương trình. Nhân dịp này, mời quý vị cùng với chúng tôi gặp gỡ Họa Mi tại phòng thu của đài RFI. RFI: Xin chào chị Họa Mi.Họa Mi: Họa Mi xin chào Thanh Phương và khán thính giả RFI.RFI: Thưa chị Họa Mi, hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau gợi nhắc lại những kỷ niệm đã đánh dấu cuộc đời của chị tại Paris. Nhưng trước hết, đã 50 năm đứng trên sân khấu, bây giờ khi hồi tưởng lại những ngày đầu bước vào nghề, chị có những kỷ niệm gì, những cảm xúc gì? Họa Mi: Hôm trước Họa Mi có được trình diễn trong một show của ca sĩ Thanh Thanh đánh dấu 30 năm ca hát, lúc đó Họa Mi nhớ lại mình đã có được 50 năm trong nghề! Họa Mi bắt đầu hát chuyên nghiệp vào năm 1974 tại Sài Gòn. Họa Mi được may mắn thi vào Trường Quốc gia Âm nhạc năm 1972, là một trong 8 người đầu tiên luyện về thanh nhạc và học ký xướng âm tại trường này.RFI: Trước đó không có ai dạy thanh nhạc ở Sài Gòn?Họa Mi: Không. Trước đó Trường Quốc gia Âm nhạc chỉ dạy đàn thôi. Lần đầu tiên có một môn mới là môn dạy hát và luyện giọng về thanh nhạc và Họa Mi được là người đầu tiên đậu vào khóa đầu tiên của trường. RFI: Vậy những người thầy nào đã dạy thanh nhạc cho chị vào thời gian đó?Họa Mi: Thời gian đó thì Họa Mi học thầy Đoàn Chính, con của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn, một nhạc sĩ nhạc tiền chiến rất nổi tiếng.RFI: Thời đó thì đa số các ca sĩ là xuất thân từ các lò nhạc như lò Nguyễn Đức, trong khi chị được học thanh nhạc hẳn hoi. Nhưng chúng tôi được biết là trước đó, Họa Mi cũng đã đi hát rồi. Thế thì trước đó chị hát trong những chương trình gì? Họa Mi: Họa Mi đã mê hát từ lúc còn nhỏ. năm 15 tuổi, Họa Mi có tham gia một ban hợp xướng. Hồi xưa ở Viện Pasteur có một ông bác sĩ là Bùi Duy Tâm sáng lập ra một ca đoàn gọi là ca đoàn Gió Khơi, tập hợp những người amateur thích nhạc và có một số ca sĩ có tiếng, lâu lâu đến tham gia hát những bài hợp xướng. Ca đoàn mời những nhạc sĩ nổi tiếng đến hòa âm và tập cho những người amateur hát những bài hát nổi tiếng ngày xưa, cũng như rất nhiều bản trường ca. Họa Mi được hát trong "nhóm bè soprano" và được lĩnh xướng vì có giọng tốt, được lên TV!.Nhạc sĩ Đoàn Chính có được mời đến để hát trong ca đoàn đó và hát đơn ca nữa. Nhờ cơ hội đó, ông mới gặp Họa Mi và nói là Họa Mi có giọng rất tốt, nên thi vào trường nhạc, vì có một lớp thanh nhạc đầu tiên để học, luyện về giọng, ký xướng âm, nhạc lý. Họa Mi đồng ý đi thi và đậu vào năm 1972.RFI: Một trong những nhạc sĩ để lại nhiều dấu ấn trong cuộc đời nghệ thuật của chị, đó là nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ. Chính ông đã đặt nghệ danh Họa Mi cho chị. Chị bắt đầu làm việc cho Hoàng Thi Thơ như thế nào?Họa Mi: Phải nói là nghề ca hát tìm đến Họa Mi, chứ Họa Mi chỉ là một người yêu âm nhạc thôi, cũng giống như mọi người, tức là thích hát, thích tham gia các chương trình âm nhạc để thoả ước muốn của mình. Nhưng một hôm, Hoàng Thi Thơ tìm đến Họa Mi qua một người nhạc sĩ là anh Bùi Thiện. Bùi Thiện lúc đó làm việc cho chương trình Maxim của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ, một chương trình đại nhạc hội, ca múa rất nổi tiếng của Sài Gòn hồi xưa, trình diễn mỗi đêm ở nhà hàng Maxim.Ông Hoàng Thi Thơ coi đài truyền hình mới thấy Họa Mi hát trong các chương trình amateur. Trường nhạc cũng được lên, trường Gia Long mà Họa Mi học cũng được lên và Họa Mi đều được hát solo hết. Rồi Ban Gió Khơi cũng lên truyền hình. Ông Hoàng Thi Thơ thích giọng hát của Họa Mi nên tìm đến Họa Mi. Ông muốn đưa Họa Mi vào chương trình Maxim với tư cách một ca sĩ chuyên nghiệp và ông đã lăng-xê Họa Mi. Hồi xưa Họa Mi hát lấy tên là Trường My, chứ chưa phải là Họa Mi. Chính nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đã mời Họa Mi và đặt tên là ca sĩ Họa Mi năm 1974.RFI: Kể từ năm 75, sau một thời ngắn, chị cũng đã trở lại sân khấu ở Việt Nam với tư cách ca sĩ chuyên nghiệp. Nhưng trong cuộc đời của chị, năm 1988 là một bước ngoặt rất lớn, bởi vì lúc đó chị sang trình diễn Paris và đã quyết định ở lại Pháp. Những năm sau đó chị có tiếp tục đi hát?Họa Mi: Từ năm 88, Họa Mi có đi hát một thời gian khoảng 3 - 4 năm, vì nghề của mình là ca sĩ. Vừa mới định cư tại Pháp thì Họa Mi bắt đầu đi hát cho trung tâm Thúy Nga vì được mời. Sau đó thì Họa Mi đi khắp các nước ở châu Âu và hát tất cả các show của Paris by Night, hát cho mấy nhà hàng để có thu nhập cho mình. Nhưng từ lúc gia đình Họa Mi qua, thì Họa Mi tạm ngưng công việc ca hát thường xuyên để lo cho các con. RFI: Thưa chị Họa Mi, chị gắn bó với Paris không phải chỉ vì chị đã sống lâu năm ở thủ đô nước Pháp, mà cũng bởi vì đây là nơi đã ra đời một ca khúc gắn liền với tên tuổi của chị đó là ca khúc “Em đi rồi” của nhạc sĩ Lam Phương. Bài hát đó ra đời trong hoàn cảnh như thế nào?Họa Mi: Thật sự thì một kỷ niệm mang dấu ấn trong cuộc đời Họa Mi chính là bài hát “Em đi rồi”. Khi Họa Mi ở lại Pháp, tất cả các báo đều đăng tin tức của cô ca sĩ định cư tại Pháp. Hoàn cảnh của Họa Mi lúc đó là có gia đình, 3 đứa con và ông xã thì bị bệnh mắt, không nhìn rõ được, phải đi trị bệnh. Cho nên Họa Mi ở lại Pháp để lo cho chồng và con sang, chồng thì được trị bệnh và các con được ăn học. Anh Lam Phương thì có một kỷ niệm rất là lạ với Họa Mi tại vì anh ấy không hề biết Họa Mi. Khi anh Lam Phương đã là một nhạc sĩ rất nổi tiếng ở Việt Nam thì Họa Mi còn trẻ. Họa Mi biết những bài hát của anh ấy, nhưng không bao giờ có dịp để diện kiến được vì anh ấy là một nhạc sĩ lớn, còn Họa Mi là một đứa trẻ 15-16 tuổi thì làm sao. Nhưng vì yêu âm nhạc, Họa Mi đều biết tất cả những nhạc phẩm hồi xưa của Lam Phương. Khi qua bên đây năm 1998 thì Họa Mi lúc đó đã 33 tuổi, khi đọc được câu chuyện của Họa Mi trên báo chí thì anh Lam Phương có cảm xúc và viết bài hát “Em đi rồi”. Anh ấy đã tìm gặp Họa Mi và tặng cho Họa Mi bài hát này: “ Anh viết bài này để tặng cho em”. Và anh đem đàn guitar đến để đàn cho Họa Mi hát tại nhà một người bạn, đó là chị Thảo. Một kỷ niệm có thể nói là Họa Mi không bao giờ quên. Trong một căn bếp, anh đàn guitar và đàn melody của bài hát đó, rồi anh cho Họa Mi xem những lời anh viết. Họa Mi phải nói là rất cảm động. Thật sự thì anh không quen Họa Mi, cho nên những lời hát đó chưa có sát lắm với cuộc sống của Họa Mi, cho nên Họa Mi có xin phép Lam Phương sửa một vài câu để cho nó gần gũi hơn và tình cảm hơn khi mình trình diễn một bài hát nói về cuộc đời của mình. Anh đồng ý và nói :” Em cứ việc sửa theo ý của em!”RFI: Trong khung cảnh đơn sơ đó, tức là trong căn nhà bếp với tiếng đàn của Lam Phương, khi hát những câu đầu tiên trong bài hát, cảm xúc của chị như thế nào?Họa Mi: Rất cảm động, vì Họa Mi tự nghĩ là mình có may mắn được một người nhạc sĩ nổi tiếng viết cho mình một bài hát về mình. Có nhiều người ca sĩ, nhưng đâu phải ca sĩ nào cũng được nhạc sĩ viết riêng cho mình như vậy? Họa Mi may mắn gặp được Lam Phương và anh cũng ở Paris, thấy Họa Mi đến Paris thì anh ấy cảm động và viết một bài hát để tỏ lòng thương cảm với cuộc sống và hoàn cảnh của Họa Mi. Họa Mi rất cám ơn anh ấy.Sau đó, Lam Phương đề nghị cho Trung tâm Thúy Nga lần đầu tiên quay Họa Mi bài hát đó trong chương trình Paris by Night 6.RFI: Khi chị trình diễn bài hát “Em đi rồi” lần đầu tiên, khán giả khắp nơi đã đón nhận như thế nào?Họa Mi: Rất là ngạc nhiên. Sau khi chương trình đó được phát hành, tất cả những người Việt Nam sống ở nước ngoài đều mủi lòng và bài hát đó trở thành một hiện tượng trong năm 1988 đó và Họa Mi được yêu mến rất nhiều. RFI: Có lẽ đó là bởi vì nội dung bài hát phù hợp với hoàn cảnh của khá nhiều người vào thời gian đó?Họa Mi: Thì một thời gian Họa Mi đi hát khắp nơi gặp những khán giả nói với Họa Mi: "Chị ơi, chị hát bài đó em rất là cảm động vì sao mà giống hoàn cảnh của em quá vậy!". Cho nên Họa Mi nghĩ rằng vì hoàn cảnh của mình cũng giống như của nhiều người khác, nhưng mình là người đã hát lên tâm tình của chính mình và của chính những người cùng cảnh ngộ, cho nên mình được yêu thương. Nhờ vậy bài hát đó gắn liền với tên tuổi của Họa Mi cho đến bây giờ.RFI: Ngoài ca khúc “Em đi rồi” mà nhạc sĩ Lam Phương sáng tác riêng cho chị, chị có giữ những kỷ niệm nào khác với Lam Phương khi anh còn ở Paris?Họa Mi: Sau buổi gặp anh hôm đó thì anh nói: “Bây giờ có đài RFI mời anh em mình lên phỏng vấn và em sẽ hát một bài nhe. Em hát một bài của anh đi”. Họa Mi nói :" Dạ". Thế là hai anh em được mời lên đài RFI. Lam Phương cầm cây đàn guitar, nhưng Họa Mi không hát bài “Em đi rồi” mà hát bài “Trăm nhớ ngàn thương” của anh Lam Phương. Chính anh đã đệm đàn cho Họa Mi hát direct. Đó chính là kỷ niệm đáng nhớ của Họa Mi với anh Lam Phương tại Paris. RFI: Sau đó hai anh em có thường xuyên gặp nhau không?Họa Mi: Sau đó, anh Lam Phương vẫn ở Paris và chúng tôi rất thường xuyên gặp nhau. Ở Paris, như Thanh Phương cũng biết, nghệ sĩ khó mà sống bằng nghề của mình thường xuyên được. Anh Lam Phương có làm việc trong một restaurant. Mỗi week-end, anh có một buổi dành cho những người yêu nhạc, tối thứ bảy hay tối chủ nhật. Anh là người đàn guitar, bạn bè tới ăn cơm ở đó, ai muốn hát thì anh đàn cho hát. Rất đơn giản, nhưng rất ấm cúng. Anh Lam Phương có làm việc đó trong một thời gian và Họa Mi có đến chơi thường để gặp anh. RFI: Sau nhiều năm vắng mặt ở thủ đô Pháp, lần đầu tiên quay lại Paris, chị có cảm xúc như thế nào. Tất cả những hình ảnh của Paris có gợi nhớ chị những kỷ niệm trước đây?Họa Mi: Họa Mi đã ở Pháp 36 năm. Sau một thời gian ngưng công việc khác rồi thì Họa Mi trở lại nghề của mình từ 2015. Hoa Mi rất là vui và khi trở lại Paris, Họa Mi đem tiếng hát để gặp gỡ lại anh chị em, các khán giả tại Pháp, tại Paris, nơi mà Họa Mi rất yêu mến, nơi đã cưu mang mình trong 36 năm.Họa Mi rất cảm động, tại vì sau một vài show thì mọi người đều nhớ Họa Mi, rất thương Họa Mi và rất muốn Họa Mi tiếp tục nghề này. Họa Mi hứa là từ đây về sau Họa Mi chỉ có ca hát thôi, không làm gì khác nữa!RFI: Hiện nay phần lớn thời gian là chị sống ở Việt Nam. Vì sao chị đã quyết định quay về Việt Nam để tiếp tục nghề ca sĩ?Họa Mi: Tại sao Họa Mi về Việt Nam để trình diễn thường hơn? Như Thanh Phương nói, đó cũng là một bước ngoặt của cuộc đời. Năm 1988 khi Họa Mi sang Pháp thì vẫn còn ca hát, nhưng vài năm sau thì mình không thể tiếp tục. Cho đến 2015, rất là lâu, thì Họa Mi có một lời mời từ Việt Nam thông qua chị Bạch Yến. Bên đó, đài truyền hình muốn vinh danh những người ca sĩ nổi tiếng đã có cuộc đời ca hát lâu dài, trong đó có Họa Mi. Họ đã nhờ Bạch Yến liên lạc với Họa Mi bên Pháp và Họa Mi đã đồng ý trở về làm chương trình đó tại nhà hát Hòa Bình, trước từ 2.000 đến 2.500 khán giả. Rất là ngạc nhiên. Sau một thời gian rất lâu Họa Mi mới trở về Việt Nam, thì đêm đó đã có rất nhiều khán giả từ xa đến. Họa Mi rất cảm động, nghĩ rằng mình được yêu thương như vậy, khán giả nhớ mình như vậy, mà mình đã bỏ phí biết bao nhiêu thời gian, cả hơn 10 năm không tiếp tục nghề này, Họa Mi cảm thấy thật sự mình có lỗi với chính mình và với khán giả. Khán giả trách: “ Tại sao chị không đi hát nữa? Chị vẫn có giọng ca như thế này, chị vẫn được chúng tôi chờ đợi, yêu mến, mà tại sao chị không hát nữa?". Họa Mi rất áy náy và quyết định từ đó Họa Mi sẽ trở lại nghề hát và tiếp tục tới bây giờ là đã 9 năm rồi.RFI: Ngoài việc hát cho những chương trình đó thì chúng tôi được biết chị cũng có những hoạt động văn nghệ mang tính chất từ thiện. Chị vẫn tiếp tục công việc đó?Họa Mi: Từ năm 2015, khi trở về Việt Nam, Họa Mi vẫn tiếp tục làm cho hội "Tiếng hát vì người nghèo", do một cha thành lập mười mấy năm rồi. Khi Họa Mi về nước thì cha đã mời Họa Mi tham gia, đi đến những vùng xâu, vùng xa, gặp tất cả những đồng bào nghèo, cho họ gạo, mắm muối, mì, nước, rồi hát cho họ nghe, không bán vé. Khi xem chương trình này thì các mạnh thường quân trên thế giới gởi tiền ủng hộ cha, để cha xây những ngôi nhà tình thương, cho những người già neo đơn. Họa Mi còn nhớ có một lần, một mạnh thường quân ở Mỹ gởi cho cha 1.000 chiếc xe đạp gởi tặng những trẻ em nghèo ở vùng quê miền Tây. Cha đã phân phát những xe đạp đó để các em có phương tiện đi học. Họa Mi rất vui là được cộng tác với chương trình "Tiếng hát vì người nghèo", vì Họa Mi được làm một cái gì đó có ý nghĩa. Còn những chương trình lớn, hát để lấy tiền, thì thỉnh thoảng Họa Mi mới tham gia, chứ không tham gia nhiều như những người khác. Họa Mi tham gia hoạt động từ thiện nhiều hơn, ngoài việc hát trên đài truyền hình hoặc làm giám khảo để góp ý, truyền kinh nghiệm cho các ca sĩ trẻ.Bây giờ Họa Mi hát khi mình thích, làm những gì mà mình cảm thấy có ý nghĩa cho cuộc đời, làm cho mình vui, hạnh phúc và đem hạnh phúc cho những người xung quanh mình. Đó là điều Họa Mi mong muốn nhất.RFI: Chúng tôi rất cám ơn chị Họa Mi đã tham gia chương trình hôm nay và xin chúc chị được nhiều sức khỏe và niềm vui trong cuộc sống, để tiếp tục sự nghiệp âm nhạc của mình.Họa Mi: Cám ơn Thanh Phương đã mời Họa Mi đến đây để nói chuyện tâm tình với Thanh Phương, cũng như với các khán thính giả đã từng biết đến Họa Mi. Họa Mi hy vọng sẽ có sức khỏe lâu dài để còn cống hiến cho đời và cho nền âm nhạc của Việt Nam, cho đến khi nào mình không còn làm được nữa!
Bắc Triều Tiên muốn “tăng cường hợp tác và thúc đẩy quan hệ song phương với Việt Nam lên một tầm cao mới”. Sau nhiều năm đóng cửa chống dịch Covid-19, Bình Nhưỡng dường như đang nối lại hoạt động ngoại giao với các nước bằng hữu trong vùng và ASEAN, trong bối cảnh “bị cô lập”, một phần là do phải đóng cửa nhiều cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài. Khi chọn đến thăm ba nước, Trung Quốc - đối tác hàng đầu, Việt Nam - nước có cùng hệ tư tưởng và Lào - nước chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2024, chính quyền Bình Nhưỡng muốn khẳng định “vẫn còn bạn”. Trưởng đoàn Kim Song Nam, ủy viên dự khuyết bộ Chính Trị kiêm trưởng ban Đối ngoại Trung ương đảng Lao Động Triều Tiên, nhấn mạnh mục đích chuyến thăm Việt Nam từ 25-28/03 là “nhằm tăng cường phát triển hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa hai đảng, hai nước”.Vấn đề hợp tác kinh tế được đề cập ở quy mô địa phương khi phái đoàn Bắc Triều Tiên thăm thành phố Hồ Chí Minh ngày 27/03. Theo trang Chính sách & Cuộc sống, bí thư thành ủy Nguyễn Văn Nên bày tỏ “mong muốn hợp tác”, “mở rộng đầu tư giữa các doanh nghiệp, nhà đầu tư và nhân dân thành phố Hồ Chí Minh với các địa phương Triều Tiên”. Theo dự kiến, vào tháng 06, một phái đoàn của thành phố Hồ Chí Minh sẽ đi thăm và làm việc tại Bắc Triều Tiên.Tuy nhiên, Hà Nội có thể hợp tác với Bình Nhưỡng trên những lĩnh vực nào trong bối cảnh Bắc Triều Tiên bị trừng phạt quốc tế, còn Việt Nam thắt chặt hợp tác với hai đối thủ của chế độ Kim Jong Un là Hàn Quốc và Hoa Kỳ ? Liệu Bắc Triều Tiên có thể trông cậy vào Việt Nam để phá vỡ bớt thế cô lập trên trường quốc tế ?RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang, trường Đại học Boston (Boston College), Hoa Kỳ, để hiểu thêm về vấn đề này.*RFI : Việt Nam là một trong ba nước (Trung Quốc và Lào) nằm trong chuyến công du của phái đoàn Bắc Triều Tiên do ông Kim Song Nam dẫn đầu. Mục đích của chuyến công du này là gì ? Vũ Xuân Khang : Bắc Triều Tiên vào cuối năm 2023 đã đóng cửa ít nhất 7 cơ quan đại diện ở nước ngoài, trong đó có một số cơ quan đóng ở các đối tác truyền thống như Uganda và Angola, hai quốc gia mà Bắc Triều Tiên duy trì hiện diện ở châu Phi. Tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, Bắc Triều Tiên cũng đóng cửa lãnh sự quán ở Hồng Kông.Việc đóng cửa các cơ quan đại diện ở nước ngoài cho thấy Bắc Triều Tiên đang gặp những khó khăn về kinh tế do cấm vận quốc tế và họ không còn nguồn tiền để duy trì các cơ quan đại diện được cho là không mang lại đủ lợi ích kinh tế cho đất nước. Cũng cần hiểu rằng do Bắc Triều Tiên bị cấm vận quốc tế nên từ trước đến nay, họ luôn dựa vào những cơ quan đại diện ở nước ngoài để mang ngoại tệ về nước. Cho nên việc đóng cửa những cơ quan này là một chỉ dấu cho thấy những biện pháp cấm vận của Liên Hiệp Quốc đang có hiệu quả rõ rệt và làm giảm số lượng cơ quan đại diện nước ngoài của Bắc Triều Tiên xuống còn 44. Đọc thêm : Hàn Quốc và Cuba thiết lập quan hệ ngoại giao Có thể thấy là việc đóng cửa hàng loạt cơ quan đại diện đang đẩy Bắc Triều Tiên vào tình thế bị cô lập, trong khi nước đối địch là Hàn Quốc ngày càng mở rộng mạng lưới ngoại giao. Gần đây nhất, Seoul đã thành công trong việc thiết lập quan hệ ngoại giao với Cuba, một đồng minh ý thức hệ quan trọng của Bắc Triều Tiên. Nếu nhìn rộng hơn, khi so sánh giữa số lượng các nước mà Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên có quan hệ ngoại giao hoặc là có trụ sở đại diện nước ngoài thì Hàn Quốc có khoảng 180, trong khi Bắc Triều Tiên hiện chỉ còn 44.Việc Bắc Triều Tiên không đóng cửa cơ quan đại diện ở Việt Nam, cũng như Việt Nam nằm trong chuyến công du ba nước của phái đoàn Bắc Triều Tiên cho thấy rằng Bình Nhưỡng vẫn rất coi trọng mối quan hệ truyền thống với Hà Nội, rộng hơn là đối với các nước Cộng sản châu Á khác khi phái đoàn Bắc Triều Tiên cũng đến thăm Trung Quốc và Lào. Mục đích chính của chuyến thăm này là nhằm giảm bớt sự cô lập của chính quyền Bình Nhưỡng sau khi phải đóng cửa hàng loạt cơ quan đại diện ở nước ngoài.RFI : Vậy Bắc Triều Tiên đặt kỳ vọng gì khi thăm Việt Nam ? Vũ Xuân Khang : Quan hệ Việt Nam và Bắc Triều Tiên trên đà phát triển trong giai đoạn từ cuối năm 2018 đến đầu năm 2019 khi Bắc Triều Tiên có những chuyến thăm cấp cao đến Việt Nam và đỉnh điểm là chuyến thăm của chủ tịch Kim Jong Un đến Hà Nội vào cuối tháng 02/2019 để tham dự thượng đỉnh Mỹ - Bắc Triều Tiên với tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump. Đó cũng là lần đầu tiên một lãnh tụ tối cao của Bắc Triều Tiên đến thăm Việt Nam kể từ chuyến thăm Hà Nội năm 1964 của chủ tịch Kim Nhật Thành.Hai nước đã có những chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm về đổi mới kinh tế, cũng như tăng cường giao lưu văn hóa và du lịch. Bắc Triều Tiên mong muốn thúc đẩy du lịch với Việt Nam và hai nước đã có những cuộc đối thoại về mở đường bay thẳng. Chương trình Cuộc đua kỳ thú phiên bản Việt Nam năm 2019 đã được Bắc Triều Tiên cấp phép quay một chặng đua ở Bình Nhưỡng để quảng bá hình ảnh Bắc Triều Tiên rộng rãi hơn đến khán giả Việt Nam. Đây cũng là một sự kiện chưa từng có tiền lệ khi mà Bắc Triều Tiên cho phép một chương trình truyền hình thực tế nước ngoài quay phim ở Bình Nhưỡng. Mặc dù chương trình truyền hình thực tế này không phải là quay trực tiếp nhưng đó cũng là một chỉ dấu rất lớn cho thấy Bắc Triều Tiên muốn mở cửa với thế giới và ít nhất là đối với những đối tác truyền thống như Việt Nam. Đọc thêm : Việt Nam – Bắc Triều Tiên : Tham vọng hợp tác văn hóa và đào tạo Nhưng sau đó, quan hệ Việt Nam-Bắc Triều Tiên bị chững lại sau năm 2019 do đại dịch Covid-19 khi cả hai nước đóng cửa biên giới. Bắc Triều Tiên mới chỉ mở lại biên giới một cách hạn chế từ giữa năm 2023 để đón phái đoàn từ Nga và Trung Quốc đến tham dự 70 năm ký kết hiệp định đình chiến hai miền Triều Tiên. Đầu năm nay (2024), Bắc Triều Tiên đã đón những đoàn khách du lịch quốc tế đầu tiên đến từ Nga sau hơn 4 năm chống dịch. Hiện giờ Bắc Triều Tiên cũng chỉ mới cấp lại visa đối với những thương nhân của Trung Quốc để nối lại kinh tế giữa hai nước.Bắc Triều Tiên cũng đang đẩy mạnh xây dựng các khu du lịch trong nước để sớm có thể mở rộng công nghiệp du lịch để đón khách nước ngoài. Cần phải nhắc lại rằng công nghiệp du lịch là một trong những nguồn thu không bị Liên Hiệp Quốc cấm vận, nhờ đó Bắc Triều Tiên có thể thu được ngoại tệ từ nước ngoài một cách hợp pháp.Có thể thấy Bắc Triều Tiên mong muốn nối lại hợp tác kinh tế và du lịch, được hai nước đã thỏa thuận trước dịch 2019, thông qua chuyến thăm của phái đoàn Bắc Triều Tiên do ông Kim Song Nam, ủy viên dự khuyết bộ Chính Trị, dẫn đầu. Với việc Bắc Triều Tiên đã đóng cửa một lượng lớn các cơ quan đại diện ở nước ngoài thì những nước mà họ vẫn còn giữ đại diện, như Việt Nam, sẽ càng trở nên quan trọng hơn trong chính sách ngoại giao của Bắc Triều Tiên trong thời gian tới.RFI : Hà Nội có thể làm được gì cho Bình Nhưỡng trong bối cảnh chế độ Kim Jong Un đang chịu lệnh trừng phạt của quốc tế, còn Việt Nam lại thắt chặt quan hệ với Mỹ, Hàn Quốc ? Vũ Xuân Khang : Thực ra, quan hệ Việt Nam - Bắc Triều Tiên đã không còn được như giai đoạn kháng chiến chống Mỹ khi Bắc Triều Tiên giúp đỡ chính quyền Hà Nội bảo vệ không phận miền Bắc trong các cuộc ném bom của Mỹ. Đặc biệt hơn, chính chủ tịch Kim Nhật Thành còn ngỏ ý với chính quyền Hà Nội lúc bấy giờ rằng Bắc Triều Tiên sẵn sàng gửi cả lính đánh bộ nếu như Hà Nội cho phép.Sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc và Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao với Hàn Quốc vào năm 1992, quan hệ Việt - Hàn đã phát triển nhanh chóng nhờ chia sẽ lợi ích về kinh tế. Trái lại, quan hệ Việt Nam - Bắc Triều Tiên bị chững lại do Bắc Triều Tiên gặp khủng hoảng kinh tế và họ theo đuổi chương trình vũ khí hạt nhân. Khủng hoảng kinh tế của Bắc Triều Tiên tồi tệ đến mức Bình Nhưỡng không đủ tiền để trả những khoản nợ mua gạo của Việt Nam vào năm 1996. Chính những điều này đã làm tổn hại đến quan hệ giữa hai nước. Đọc thêm : Mô hình kinh tế Việt Nam chưa hẳn có hấp lực với Bắc Triều TiênViệt Nam nhận thấy có thể phát triển quan hệ kinh tế với Bắc Triều Tiên và giúp đỡ nước này tránh được các lệnh trừng phạt quốc tế nhờ sử dụng cảng biển của Việt Nam để trao đổi hàng hóa bị Liên Hiệp Quốc cấm vận, như than đá, dầu mỏ. Tuy nhiên, những triển vọng này đang ngày càng giảm khi cả Mỹ và Hàn Quốc đều nỗ lực thuyết phục Hà Nội thi hành các lệnh cấm vận của Liên Hiệp Quốc đối với Bắc Triều Tiên trong các cuộc gặp cấp cao với lãnh đạo Việt Nam.Đơn cử là vào chuyến thăm của tổng thống Hàn Quốc vào tháng 06/2023, ông Yoon Suk Yeol đã trực tiếp kêu gọi Việt Nam, cũng như các nước Đông Nam Á khác, coi chương trình vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên là một mối đe dọa cho an ninh của khu vực. Tổng thống Hàn Quốc cũng mong muốn tăng cường hợp tác với Việt Nam để kiềm chế mối đe dọa an ninh từ Bắc Triều Tiên.Trong hoàn cảnh hiện nay, Việt Nam cần phải “cân đo đong đếm” quan hệ, lợi ích kinh tế với Hàn Quốc và Mỹ so với Bắc Triều Tiên. Và rõ ràng hiện giờ mối quan hệ kinh tế của Việt Nam đối với Hàn Quốc vẫn mang lại nhiều lợi ích hơn là lợi ích kinh tế của Việt Nam với Bắc Triều Tiên. Do vậy, khả năng cao là Hà Nội vẫn sẽ chỉ giúp đỡ được Bình Nhưỡng trong khuôn khổ không làm tổn hại đến lợi ích kinh tế Việt Nam và Hàn Quốc.RFI : Thành phố Hồ Chí Minh sẽ cử một phái đoàn đến Bình Nhưỡng vào tháng 06, có thể nhằm tăng cường hợp tác kinh tế. Việc cử một phái đoàn cấp địa phương liệucó phải để nhằm tránh ảnh hưởng đến mối quan hệ của Việt Nam với các nước đối tác như Mỹ, Hàn Quốc ? Vũ Xuân Khang : Thực ra, nếu như chính phái đoàn từ thành phố Hồ Chí Minh đến thăm Bình Nhưỡng thì cũng giống như một cuộc gặp đáp lễ cho chuyến công du của phái đoàn Bắc Triều Tiên do ông Kim Song Nam dẫn đầu. Thay vì chính quyền Hà Nội gửi một phái đoàn đến Bắc Triều Tiên mà chỉ là một phái đoàn từ thành phố Hồ Chí Minh có thể cho thấy rằng Việt Nam không muốn phá hoại quan hệ kinh tế giữa Việt Nam với Hàn Quốc hoặc là quan hệ Việt Nam với Mỹ.Cần phải nói rõ việc gửi phái đoàn từ thành phố Hồ Chí Minh cho thấy Việt Nam ưu tiên phát triển kinh tế, nhất là về du lịch giữa Việt Nam và Bắc Triều Tiên và không gửi bất kỳ một tín hiệu nào là Hà Nội ủng hộ chương trình phát triển vũ khí hạt nhân hay tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang, Đại học Boston (Boston College), Hoa Kỳ.
Bắc Triều Tiên muốn “tăng cường hợp tác và thúc đẩy quan hệ song phương với Việt Nam lên một tầm cao mới”. Sau nhiều năm đóng cửa chống dịch Covid-19, Bình Nhưỡng dường như đang nối lại hoạt động ngoại giao với các nước bằng hữu trong vùng và ASEAN, trong bối cảnh “bị cô lập”, một phần là do phải đóng cửa nhiều cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài. Khi chọn đến thăm ba nước, Trung Quốc - đối tác hàng đầu, Việt Nam - nước có cùng hệ tư tưởng và Lào - nước chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2024, chính quyền Bình Nhưỡng muốn khẳng định “vẫn còn bạn”. Trưởng đoàn Kim Song Nam, ủy viên dự khuyết bộ Chính Trị kiêm trưởng ban Đối ngoại Trung ương đảng Lao Động Triều Tiên, nhấn mạnh mục đích chuyến thăm Việt Nam từ 25-28/03 là “nhằm tăng cường phát triển hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa hai đảng, hai nước”.Vấn đề hợp tác kinh tế được đề cập ở quy mô địa phương khi phái đoàn Bắc Triều Tiên thăm thành phố Hồ Chí Minh ngày 27/03. Theo trang Chính sách & Cuộc sống, bí thư thành ủy Nguyễn Văn Nên bày tỏ “mong muốn hợp tác”, “mở rộng đầu tư giữa các doanh nghiệp, nhà đầu tư và nhân dân thành phố Hồ Chí Minh với các địa phương Triều Tiên”. Theo dự kiến, vào tháng 06, một phái đoàn của thành phố Hồ Chí Minh sẽ đi thăm và làm việc tại Bắc Triều Tiên.Tuy nhiên, Hà Nội có thể hợp tác với Bình Nhưỡng trên những lĩnh vực nào trong bối cảnh Bắc Triều Tiên bị trừng phạt quốc tế, còn Việt Nam thắt chặt hợp tác với hai đối thủ của chế độ Kim Jong Un là Hàn Quốc và Hoa Kỳ ? Liệu Bắc Triều Tiên có thể trông cậy vào Việt Nam để phá vỡ bớt thế cô lập trên trường quốc tế ?RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang, trường Đại học Boston (Boston College), Hoa Kỳ, để hiểu thêm về vấn đề này.*RFI : Việt Nam là một trong ba nước (Trung Quốc và Lào) nằm trong chuyến công du của phái đoàn Bắc Triều Tiên do ông Kim Song Nam dẫn đầu. Mục đích của chuyến công du này là gì ? Vũ Xuân Khang : Bắc Triều Tiên vào cuối năm 2023 đã đóng cửa ít nhất 7 cơ quan đại diện ở nước ngoài, trong đó có một số cơ quan đóng ở các đối tác truyền thống như Uganda và Angola, hai quốc gia mà Bắc Triều Tiên duy trì hiện diện ở châu Phi. Tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, Bắc Triều Tiên cũng đóng cửa lãnh sự quán ở Hồng Kông.Việc đóng cửa các cơ quan đại diện ở nước ngoài cho thấy Bắc Triều Tiên đang gặp những khó khăn về kinh tế do cấm vận quốc tế và họ không còn nguồn tiền để duy trì các cơ quan đại diện được cho là không mang lại đủ lợi ích kinh tế cho đất nước. Cũng cần hiểu rằng do Bắc Triều Tiên bị cấm vận quốc tế nên từ trước đến nay, họ luôn dựa vào những cơ quan đại diện ở nước ngoài để mang ngoại tệ về nước. Cho nên việc đóng cửa những cơ quan này là một chỉ dấu cho thấy những biện pháp cấm vận của Liên Hiệp Quốc đang có hiệu quả rõ rệt và làm giảm số lượng cơ quan đại diện nước ngoài của Bắc Triều Tiên xuống còn 44. Đọc thêm : Hàn Quốc và Cuba thiết lập quan hệ ngoại giao Có thể thấy là việc đóng cửa hàng loạt cơ quan đại diện đang đẩy Bắc Triều Tiên vào tình thế bị cô lập, trong khi nước đối địch là Hàn Quốc ngày càng mở rộng mạng lưới ngoại giao. Gần đây nhất, Seoul đã thành công trong việc thiết lập quan hệ ngoại giao với Cuba, một đồng minh ý thức hệ quan trọng của Bắc Triều Tiên. Nếu nhìn rộng hơn, khi so sánh giữa số lượng các nước mà Hàn Quốc và Bắc Triều Tiên có quan hệ ngoại giao hoặc là có trụ sở đại diện nước ngoài thì Hàn Quốc có khoảng 180, trong khi Bắc Triều Tiên hiện chỉ còn 44.Việc Bắc Triều Tiên không đóng cửa cơ quan đại diện ở Việt Nam, cũng như Việt Nam nằm trong chuyến công du ba nước của phái đoàn Bắc Triều Tiên cho thấy rằng Bình Nhưỡng vẫn rất coi trọng mối quan hệ truyền thống với Hà Nội, rộng hơn là đối với các nước Cộng sản châu Á khác khi phái đoàn Bắc Triều Tiên cũng đến thăm Trung Quốc và Lào. Mục đích chính của chuyến thăm này là nhằm giảm bớt sự cô lập của chính quyền Bình Nhưỡng sau khi phải đóng cửa hàng loạt cơ quan đại diện ở nước ngoài.RFI : Vậy Bắc Triều Tiên đặt kỳ vọng gì khi thăm Việt Nam ? Vũ Xuân Khang : Quan hệ Việt Nam và Bắc Triều Tiên trên đà phát triển trong giai đoạn từ cuối năm 2018 đến đầu năm 2019 khi Bắc Triều Tiên có những chuyến thăm cấp cao đến Việt Nam và đỉnh điểm là chuyến thăm của chủ tịch Kim Jong Un đến Hà Nội vào cuối tháng 02/2019 để tham dự thượng đỉnh Mỹ - Bắc Triều Tiên với tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump. Đó cũng là lần đầu tiên một lãnh tụ tối cao của Bắc Triều Tiên đến thăm Việt Nam kể từ chuyến thăm Hà Nội năm 1964 của chủ tịch Kim Nhật Thành.Hai nước đã có những chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm về đổi mới kinh tế, cũng như tăng cường giao lưu văn hóa và du lịch. Bắc Triều Tiên mong muốn thúc đẩy du lịch với Việt Nam và hai nước đã có những cuộc đối thoại về mở đường bay thẳng. Chương trình Cuộc đua kỳ thú phiên bản Việt Nam năm 2019 đã được Bắc Triều Tiên cấp phép quay một chặng đua ở Bình Nhưỡng để quảng bá hình ảnh Bắc Triều Tiên rộng rãi hơn đến khán giả Việt Nam. Đây cũng là một sự kiện chưa từng có tiền lệ khi mà Bắc Triều Tiên cho phép một chương trình truyền hình thực tế nước ngoài quay phim ở Bình Nhưỡng. Mặc dù chương trình truyền hình thực tế này không phải là quay trực tiếp nhưng đó cũng là một chỉ dấu rất lớn cho thấy Bắc Triều Tiên muốn mở cửa với thế giới và ít nhất là đối với những đối tác truyền thống như Việt Nam. Đọc thêm : Việt Nam – Bắc Triều Tiên : Tham vọng hợp tác văn hóa và đào tạo Nhưng sau đó, quan hệ Việt Nam-Bắc Triều Tiên bị chững lại sau năm 2019 do đại dịch Covid-19 khi cả hai nước đóng cửa biên giới. Bắc Triều Tiên mới chỉ mở lại biên giới một cách hạn chế từ giữa năm 2023 để đón phái đoàn từ Nga và Trung Quốc đến tham dự 70 năm ký kết hiệp định đình chiến hai miền Triều Tiên. Đầu năm nay (2024), Bắc Triều Tiên đã đón những đoàn khách du lịch quốc tế đầu tiên đến từ Nga sau hơn 4 năm chống dịch. Hiện giờ Bắc Triều Tiên cũng chỉ mới cấp lại visa đối với những thương nhân của Trung Quốc để nối lại kinh tế giữa hai nước.Bắc Triều Tiên cũng đang đẩy mạnh xây dựng các khu du lịch trong nước để sớm có thể mở rộng công nghiệp du lịch để đón khách nước ngoài. Cần phải nhắc lại rằng công nghiệp du lịch là một trong những nguồn thu không bị Liên Hiệp Quốc cấm vận, nhờ đó Bắc Triều Tiên có thể thu được ngoại tệ từ nước ngoài một cách hợp pháp.Có thể thấy Bắc Triều Tiên mong muốn nối lại hợp tác kinh tế và du lịch, được hai nước đã thỏa thuận trước dịch 2019, thông qua chuyến thăm của phái đoàn Bắc Triều Tiên do ông Kim Song Nam, ủy viên dự khuyết bộ Chính Trị, dẫn đầu. Với việc Bắc Triều Tiên đã đóng cửa một lượng lớn các cơ quan đại diện ở nước ngoài thì những nước mà họ vẫn còn giữ đại diện, như Việt Nam, sẽ càng trở nên quan trọng hơn trong chính sách ngoại giao của Bắc Triều Tiên trong thời gian tới.RFI : Hà Nội có thể làm được gì cho Bình Nhưỡng trong bối cảnh chế độ Kim Jong Un đang chịu lệnh trừng phạt của quốc tế, còn Việt Nam lại thắt chặt quan hệ với Mỹ, Hàn Quốc ? Vũ Xuân Khang : Thực ra, quan hệ Việt Nam - Bắc Triều Tiên đã không còn được như giai đoạn kháng chiến chống Mỹ khi Bắc Triều Tiên giúp đỡ chính quyền Hà Nội bảo vệ không phận miền Bắc trong các cuộc ném bom của Mỹ. Đặc biệt hơn, chính chủ tịch Kim Nhật Thành còn ngỏ ý với chính quyền Hà Nội lúc bấy giờ rằng Bắc Triều Tiên sẵn sàng gửi cả lính đánh bộ nếu như Hà Nội cho phép.Sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc và Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao với Hàn Quốc vào năm 1992, quan hệ Việt - Hàn đã phát triển nhanh chóng nhờ chia sẽ lợi ích về kinh tế. Trái lại, quan hệ Việt Nam - Bắc Triều Tiên bị chững lại do Bắc Triều Tiên gặp khủng hoảng kinh tế và họ theo đuổi chương trình vũ khí hạt nhân. Khủng hoảng kinh tế của Bắc Triều Tiên tồi tệ đến mức Bình Nhưỡng không đủ tiền để trả những khoản nợ mua gạo của Việt Nam vào năm 1996. Chính những điều này đã làm tổn hại đến quan hệ giữa hai nước. Đọc thêm : Mô hình kinh tế Việt Nam chưa hẳn có hấp lực với Bắc Triều TiênViệt Nam nhận thấy có thể phát triển quan hệ kinh tế với Bắc Triều Tiên và giúp đỡ nước này tránh được các lệnh trừng phạt quốc tế nhờ sử dụng cảng biển của Việt Nam để trao đổi hàng hóa bị Liên Hiệp Quốc cấm vận, như than đá, dầu mỏ. Tuy nhiên, những triển vọng này đang ngày càng giảm khi cả Mỹ và Hàn Quốc đều nỗ lực thuyết phục Hà Nội thi hành các lệnh cấm vận của Liên Hiệp Quốc đối với Bắc Triều Tiên trong các cuộc gặp cấp cao với lãnh đạo Việt Nam.Đơn cử là vào chuyến thăm của tổng thống Hàn Quốc vào tháng 06/2023, ông Yoon Suk Yeol đã trực tiếp kêu gọi Việt Nam, cũng như các nước Đông Nam Á khác, coi chương trình vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên là một mối đe dọa cho an ninh của khu vực. Tổng thống Hàn Quốc cũng mong muốn tăng cường hợp tác với Việt Nam để kiềm chế mối đe dọa an ninh từ Bắc Triều Tiên.Trong hoàn cảnh hiện nay, Việt Nam cần phải “cân đo đong đếm” quan hệ, lợi ích kinh tế với Hàn Quốc và Mỹ so với Bắc Triều Tiên. Và rõ ràng hiện giờ mối quan hệ kinh tế của Việt Nam đối với Hàn Quốc vẫn mang lại nhiều lợi ích hơn là lợi ích kinh tế của Việt Nam với Bắc Triều Tiên. Do vậy, khả năng cao là Hà Nội vẫn sẽ chỉ giúp đỡ được Bình Nhưỡng trong khuôn khổ không làm tổn hại đến lợi ích kinh tế Việt Nam và Hàn Quốc.RFI : Thành phố Hồ Chí Minh sẽ cử một phái đoàn đến Bình Nhưỡng vào tháng 06, có thể nhằm tăng cường hợp tác kinh tế. Việc cử một phái đoàn cấp địa phương liệucó phải để nhằm tránh ảnh hưởng đến mối quan hệ của Việt Nam với các nước đối tác như Mỹ, Hàn Quốc ? Vũ Xuân Khang : Thực ra, nếu như chính phái đoàn từ thành phố Hồ Chí Minh đến thăm Bình Nhưỡng thì cũng giống như một cuộc gặp đáp lễ cho chuyến công du của phái đoàn Bắc Triều Tiên do ông Kim Song Nam dẫn đầu. Thay vì chính quyền Hà Nội gửi một phái đoàn đến Bắc Triều Tiên mà chỉ là một phái đoàn từ thành phố Hồ Chí Minh có thể cho thấy rằng Việt Nam không muốn phá hoại quan hệ kinh tế giữa Việt Nam với Hàn Quốc hoặc là quan hệ Việt Nam với Mỹ.Cần phải nói rõ việc gửi phái đoàn từ thành phố Hồ Chí Minh cho thấy Việt Nam ưu tiên phát triển kinh tế, nhất là về du lịch giữa Việt Nam và Bắc Triều Tiên và không gửi bất kỳ một tín hiệu nào là Hà Nội ủng hộ chương trình phát triển vũ khí hạt nhân hay tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Vũ Xuân Khang, Đại học Boston (Boston College), Hoa Kỳ.
Là thành viên lâu năm của Cộng đồng Pháp ngữ, cộng với các yếu tố lịch sử để lại, hiện nay tại Việt Nam vẫn có nhiều người học tiếng Pháp, không chỉ ở hai thành phố lớn là Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, mà còn ở nhiều tỉnh thành, từ cấp tiểu học đến bậc đại học, sau đại học. Số sinh viên, nghiên cứu sinh hàng năm đi du học tại Pháp hoặc tại các nước nói tiếng Pháp cũng không phải là ít. Tuy nhiên, không thể phủ nhận một điều là tiếng Pháp cũng phải cạnh tranh với nhiều ngoại ngữ khác ở Việt Nam. Chính vì vậy, đại quán Pháp tại Việt Nam rất quan tâm cải thiện vị thế của tiếng Pháp, nhất là thu hút giới trẻ đến với ngôn ngữ Pháp. Để hiểu thêm về tình hình, ít ngày trước tuần Quốc tế Pháp ngữ, RFI Tiếng Việt ngày 08/03 đã có cuộc phỏng vấn ôngOlivier Brochet, đại sứ Pháp tại Hà Nội.RFI : Kính chào đại sứ Olivier Brochet ! Xin ông cho biết về những dự án của đại sứ quán CH Pháp tại Hà Nội để quảng bá và thúc đẩy việc học tiếng Pháp ở đất nước Việt Nam! Theo ông, đâu là dự án quan trọng nhất trong năm 2024 ? Đại sứ Olivier Brochet : Năm nay có hai dự án mà chúng tôi đặc biệt quan tâm. Trước hết, có một dự án nhằm cố gắng hiện đại hóa và tăng cường sự kết nối của chúng tôi với những người trẻ tuổi để giúp họ nhận thức được lợi ích của việc học tiếng Pháp. Chúng tôi có một dự án webtoon sẽ sớm được triển khai vào tháng 5. Webtoon, như quý vị biết, là một phương tiện truyền thông hỗ trợ vốn được những người trong độ tuổi 15-30 đánh giá cao, nhất là ở châu Á.Đó là một cuốn truyện tranh số hóa mà họ có thể xem trên điện thoại hoặc máy tính bảng. Webtoon sẽ ra mắt từ tháng 05 tới đây, gồm 12 phần nói về cuộc phiêu lưu của 2 thanh niên Việt Nam, Tiên và Minh. Họ là 2 sinh viên, và nhờ biết tiếng Pháp, họ sẽ tìm thấy được cho mình cơ hội phát triển cả trong cuộc sống riêng tư và việc học hành, và cuốn truyện tranh số hóa này đặc biệt cho mọi người thấy mối liên hệ giữa việc biết tiếng Pháp với sự nghiệp là rất quan trọng và thể hiện điều đó thông qua những công cụ hiện đại thời nay, để cho giới trẻ Việt Nam thấy tầm quan trọng, lợi ích của việc học tiếng Pháp ngày nay.Và năm nay cũng là năm diễn ra Thế Vận Hội Olympic, tôi cũng muốn công bố việc mà chúng tôi đang thực hiện với Ủy ban Olympic Quốc gia Việt Nam. Dĩ nhiên cũng cần nhắc lại là tiếng Pháp là ngôn ngữ Thế Vận Hội, là một trong 2 ngôn ngữ của Thế Vận hội bởi vì chính từ Pháp mà Thế Vận Hội Olympic hiện đại đã được phục sinh, hồi cuối thế kỷ 19.Trong bối cảnh này (sắp có Thế Vận Hội), chúng tôi tổ chức hội thảo vào ngày 12/03 với Ủỷ ban Olympic quốc gia Việt Nam để trao đổi kiến thức chuyên môn về các vấn đề về thể thao đỉnh cao. Và tôi hy vọng rằng buổi hội thảo này cũng như công việc mà chúng tôi đang thực hiện sẽ dẫn đến những hợp tác mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực thể thao. Đó là mong muốn của chúng tôi và của Ủy ban Olympic Quốc gia Việt Nam.RFI : Theo nhận định của ông, thưa đại sứ, hiện nay tiếng Pháp có vị trí thế nào ở Việt Nam ? So với trước đây và so với ở các nước khác trong Cộng đồng các nước nói tiếng Pháp ? Đại sứ Olivier Brochet : Về vị thế của tiếng Pháp, dĩ nhiên là chúng tôi mong muốn tiếng Pháp được phát triển hơn nữa, giống như trước đây đã từng như vậy. Nhưng chúng tôi cũng có cách tiếp cận thực tế, bởi vì trong giới trẻ, chúng tôi thấy tiếng Pháp đang đứng trước sự cạnh tranh rất khó khăn. Đồng thời, chúng tôi cũng nhận thấy có nhiều bạn trẻ Việt Nam quan tâm đến lợi ích của việc học tiếng Pháp và chúng tôi tạo cơ hội cho họ.Việt Nam là một quốc gia lớn thuộc Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ, nhận thức được lợi ích của việc hỗ trợ tiếng Pháp và nếu có thể là phát triển tiếng Pháp. Chúng tôi sát cánh, đồng hành cùng Việt Nam trong những nỗ lực nói trên, sát cánh cùng các trường đại học nói riêng, và cả ở các trường phổ thông. Quý vị biết đấy, có một số trường có chương trình học song ngữ tiếng Pháp, chúng tôi hỗ trợ các trường này và chúng tôi muốn hỗ trợ họ thêm nữa bằng cách giúp họ đạt được danh hiệu Giáo dục Pháp - France Éducation. France Éducation một nhãn hiệu công nhận chất lượng, giá trị của chương trình giảng dạy bằng tiếng Pháp, nhờ thế mang lại tiềm năng cho các em học sinh trong việc học hành.Và tất nhiên, cũng có rất nhiều việc cần phải làm để hỗ trợ các trường đại học. Chẳng hạn, tôi xin lưu ý là Học viện Ngoại giao Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong 3 năm vừa qua để đưa trở lại chương trình giảng dạy tiếng Pháp cho tất cả những người muốn làm việc trong môi trường quốc tế. Năm nay, hiện đang có 500 sinh viên theo học chương trình tiếng Pháp cấp tốc tại Học viện Ngoại giao. Đối với chúng tôi, đó là dấu hiệu cho thấy có niềm mong mỏi tăng cường, củng cố sự hiện diện của tiếng Pháp tại một quốc gia lớn trong Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ.RFI : Vậy theo đại sứ, đâu là những điểm mạnh và những điểm cần cải thiện trong việc dạy - học tiếng Pháp tại Việt Nam ? Đại sứ quán có những chương trình mới nào về giảng dạy Pháp ngữ ?Đại sứ Olivier Brochet : Quả thực là cần phân biệt rõ ràng những nỗ lực và mục tiêu đề ra cho một bên là giáo dục tiểu học và trung học, và bên kia là giáo dục đại học.Đối với giáo dục tiểu học và trung học, mục tiêu thực sự của chúng tôi là củng cố và phát huy giá trị của tất cả các trường hiện đang giảng dạy tiếng Pháp. Tôi muốn nói đến các lớp học song ngữ, và mục tiêu của chúng tôi thực sự là hướng tới chất lượng, giá trị cho các em học sinh, bởi vì những bậc phụ huynh chọn chương trình song ngữ tiếng Pháp cho con mình, thường thì chính bản thân họ cũng là người sử dụng tiếng Pháp và họ muốn con cái họ cũng vậy, hoặc vì họ muốn con họ được hưởng sự tiến bộ trong giáo dục, nói cách khác là chất lượng đào tạo, là sự thành công xuất sắc.Và quả đúng là những tố chất mà các học sinh học tiếng Pháp ngay từ khi còn rất nhỏ, phát triển được, thường được các cơ sở đào tạo tốt nhất ở Việt Nam công nhận. Vì thế mà đối với chúng tôi, thách thức đặt ra là phải hỗ trợ được tất cả các trường học có chương trình giáo dục song ngữ để họ tiếp cận được càng nhiều học sinh càng tốt. Điều này không loại trừ các chương trình khác, đặc biệt chúng tôi đã thảo luận với bộ Giáo Dục Việt Nam về tất cả các khả năng tăng cường việc giảng dạy tiếng Pháp như một sinh ngữ thứ hai 2.Về cấp đại học, thì vừa có những sinh viên đã được theo học tiếng Pháp từ trường tiểu học và trung học, nhưng cũng có nhiều sinh viên chưa từng tiếp xúc với tiếng Pháp. Thế nên, thách thức đối với chúng tôi, liên quan đến tất cả các trường đại học mà chúng tôi có mối liên hệ, là phát huy tiếng Pháp trong vai trò một sinh ngữ thứ hai và chứng tỏ rằng việc học tiếng Pháp sẽ là một điểm cộng trong công việc sau này, vì sử dụng được nhiều ngôn ngữ là điều được đề cao ở mọi doanh nghiệp và trong suốt sự nghiệp.Điều này cũng là để cho sinh viên thấy rằng họ sẽ có thể dễ dàng tiếp cận với các bậc học cao hơn, chẳng hạn ở Pháp hay các nước nói tiếng Pháp, tôi đặc biệt muốn nói đến các chương trình đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ. Dù họ không bắt buộc phải học bằng tiếng Pháp, kể cả ở nước Pháp, nhưng dĩ nhiên là có kiến thức tối thiểu về tiếng Pháp trước khi đi du học cũng là một điểm cộng. Chẳng hạn như ngay tại Hà Nội, Đại học Khoa học và Công nghệ (USTH) là một trường Đại học Pháp ngữ, dù chương trình học ở Hà Nội được giảng dạy bằng tiếng Anh nhưng tất cả sinh viên của trường đều học tiếng Pháp, họ có thể theo khóa học cấp tốc, dù ít dù nhiều. Điều này cho phép họ, sau khi có bằng tốt nghiệp, có thể sang Pháp tiếp tục bậc học cao hơn, có nghĩa là theo học một chương trình có chất lượng nhưng với mức phí đại học hoàn toàn là phải chăng.RFI : Thưa ông Brochet, là đại sứ Pháp tại Việt Nam, ông nghĩ rằng đâu là những lý do chính thúc đẩy người Việt Nam theo học tiếng Pháp ? Họ học tiếng với hy vọng sau này sang Pháp du học ? Để có các cơ hội nghề nghiệp trong tương lai ? Hay đơn giản là vì tình yêu nước Pháp và văn hóa Pháp ? Đại sứ Olivier Brochet : Dĩ nhiên là nhiều sinh viên học tiếng Pháp, kể cả những người còn ít tuổi, đều gắn tiếng Pháp với hình ảnh về văn hóa. Rõ ràng điều này khiến chúng tôi rất cảm động, bởi có mối quan tâm mạnh mẽ thường trực dành cho văn hóa, nhưng theo tôi thì không chỉ về di sản văn hóa của nước Pháp và khối Pháp ngữ từ trước để lại, mà đó còn là mối quan tâm dành cho những yếu tố văn hóa mà thế giới Pháp ngữ tạo ra mỗi ngày.Tất nhiên, mục tiêu của chúng tôi là tiếp tục phát huy khía cạnh văn hóa này, nhưng là để bảo đảm rằng giới trẻ và gia đình họ hiểu rằng tiếng Pháp không phải là ngôn ngữ của quá khứ mà là ngôn ngữ của hiện tại và đặc biệt là ngôn ngữ của tương lai.Tầm quan trọng của việc sử dụng tiếng Pháp trên thế giới không ngừng tăng. Số lượng người nói tiếng Pháp cũng tăng không ngừng. Do vậy, chúng tôi muốn cho giới trẻ thấy rằng học tiếng Pháp cũng là một việc rất hữu ích cho họ cả về mặt nghề nghiệp cũng như khả năng tiếp cận với sự sáng tạo, và cũng là nhằm tạo nên nét khác biệt để cạnh tranh với những người khác. Việc sử dụng tiếng Pháp chắc chắn sẽ là một điểm cộng đối với họ. Nhiều công ty đã nhận ra điều đó, có thể không phải tất cả, nhưng tôi chắc chắn rằng ở Việt Nam, cũng như tại các nước khác có giảng dạy tiếng Pháp, xu hướng này sẽ tiếp tục gia tăng.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn đại sứ Pháp tại Việt Nam, Olivier Brochet !
Triển lãm tại bảo tàng nghệ thuật châu Á Cernuschi ở Paris giới thiệu với công chúng ở Pháp những bức họa phụ nữ Việt của các nghệ sĩ thế hệ đầu tiên xuất thân từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Các bức vẽ phụ nữ thể hiện những khát khao thay đổi, đánh dấu bước chuyển hiện đại của nghệ thuật Việt Nam : Đông-Tây kết hợp. Khoảng 10 bức họa về phụ nữ Việt Nam, người thổi sáo, người nấu cơm, người chải tóc, của các danh họa như Mai Thứ và Phan Văn Chánh, hay Bùi Văn Âu,… thấm nhuần chủ nghĩa lãng mạn Pháp thế kỷ 19, được trưng bày tại bảo tàng nghệ thuật châu Á Cernuschi ở Paris (19/12/2023-17/03/2024). Họ là những sinh viên khóa đầu của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, hay Trường Mỹ thuật Gia Định. Dưới nét bút của các nghệ sĩ, những cô gái trong trang phục áo nâu hay áo dài, với dáng vẻ thanh thoát, thể hiện một sự hòa trộn giữa truyền thống và hiện đại.Các bức tranh được vẽ vào những năm 1930 chủ yếu là tranh lụa và in thạch bản, vốn là những loại chất liệu cần được bảo quản cẩn thận. Do vậy, bảo tàng Cernuschi cho biết không thể trưng bày các bức tranh đó quá 3 tháng mặc dù được đặt trong phòng điều hòa, có hệ thống hút ẩm và ít ánh sáng. Tất cả các tác phẩm tại triển lãm lần này đến từ các bộ sưu tập cá nhân hay từ người thân của họa sĩ tặng cho bảo tàng. Ví dụ như những tác phẩm của Mai Thứ do con gái của họa sĩ là Mai Lan Phương trao tặng, hoặc bức vẽ cô gái đội nón lá quai thao của Bùi Văn Âu đến từ Marcel Schneider, con trai của một quan chức cấp cao Nam Kỳ, hay toàn bộ các tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh là quà tặng của Jacques-Paul Dauriac, mà ông nội từng là Giám đốc Bưu chính Đông Dương.Anne Fort, giám tuyển của triển lãm, chuyên gia về nghệ thuật Việt Nam, nhận định đó là những bức vẽ mà ngày nay được định giá lên đến hàng trăm ngàn euro, nhưng mục đích của bảo tàng là “làm sao đưa các tác phẩm nghệ thuật này đến với đông đảo công chúng” một cách miễn phí.RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn bà Anne Fort, giám tuyển của triển lãm, để hiểu rõ hơn về những lựa chọn của bảo tàng cũng như các tác phẩm của các nghệ sĩ lấy phụ nữ làm chủ thể chính.***RFI : Tại sao bảo tàng lại chọn chủ đề về hình ảnh phụ nữ được các họa sĩ những năm 1930 thể hiện ? Anne Fort : Trên thực tế, đã có một làn gió hiện đại thổi qua Việt Nam trong giai đoạn này, với nhiều tác phẩm được dịch sang tiếng Việt từ cuối thế kỷ 19. Lúc đó, các học giả Việt Nam, thường theo chủ nghĩa hiện đại, muốn tận dụng những kiến thức từ phương Tây, qua Pháp để tìm phương cách hiện đại hóa đất nước, nhằm giành được độc lập. Trong phong trào hiện đại hóa này, phụ nữ có một vị trí đặc biệt. Lúc đó, chúng ta có thể thấy phong trào giải phóng phụ nữ được thể hiện qua các cuốn tiểu thuyết, mang tính cá nhân, hoặc những người phụ nữ tìm kiếm tình yêu cho chính mình.Điều thú vị ở đây đó là sự hiện đại được thể hiện qua trang phục truyền thống. Trước đó, áo dài thường là dáng rộng, nhưng từ những năm 1930, trang phục này được may sát vào cơ thể phụ nữ, để nêu bật hơn hơn hình dáng và các đường nét. Không ai biết rõ người nào đã tạo ra khuynh hướng này, nhưng nhiều học sinh Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, thuộc thế hệ của Mai Thứ hay Nguyễn Phan Chánh, khẳng định chính họ là những người đã phát minh ra loại áo dài kiểu dáng mới, qua các bức vẽ của họ những năm 1930. Và cũng kể từ đó mà người ta thấy nhiều bức vẽ phụ nữ mặc áo kiểu cách tân.RFI : Phong cách của các họa sĩ trong giai đoạn này có gì đặc biệt ? Anne Fort : Các họa sĩ trong giai đoạn này là những người Việt đầu tiên theo học nghệ thuật phong cách châu Âu, tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, hay Trường Mỹ thuật Gia định. Có thể thấy rằng họ đã nhanh chóng tiếp nhận kiến thức mới và tạo ra một phong cách riêng rất Việt Nam. Và thật kỳ lạ, đó là phụ nữ chiếm 80 % các chủ đề được lựa chọn. Các bức vẽ được đóng khung, thay vì là những loại tranh cuộn như trước kia.Các họa sĩ đã thể hiện được sự pha trộn Đông Tây một cách rõ ràng, đặc biệt là trong tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh, được đóng khung kiểu phương Tây nhưng lại là tranh lụa, vốn là nét đặc trưng của hội họa châu Á. Người mẫu là châu Á, nhưng lại có vóc dáng đậm đà, theo phong cách của châu Âu.RFI : Tại sao phụ nữ lại được lựa chọn làm chủ thể chính trong các bức vẽ ?Anne Fort : Bởi vì cho đến thời điểm đó, phụ nữ không được phác họa trong những bức vẽ vô danh như vậy ở Việt Nam. Về mặt truyền thống, tại một đất nước chịu ảnh hưởng của tư tưởng Khổng Tử, các bức chân dung thể hiện địa vị xã hội. Người ta có thể thấy các bức chân dung để thờ cúng tổ tiên, hoặc các bức họa đàn ông hay phụ nữ trong tư thế uy nghiêm, vẻ mặt khá nghiêm nghị, thường là thuộc giới quý tộc, quyền quý, hay những bức tranh trong các đền chùa vẽ những vị thần linh… Trong gian triển lãm này, phải nói rằng tất cả các bức vẽ đều thể hiện những người phụ nữ vô danh, với những nét đẹp duyên dáng vốn có. Các họa sĩ có tư tưởng nghệ thuật vị nghệ thuật, nên đơn giản là muốn vẽ về phụ nữ, vẽ về cái đẹp. Đó là một nét hiện đại.RFI : Thế nào là những phụ nữ vô danh, bà có thể giải thích thêm được không ?Anne Fort : Mọi người có thể thấy trong các tác phẩm này là ánh mắt của các cô gái đều không hướng về phía người xem. Họ dường như đều chìm đắm trong suy nghĩ của riêng họ, như thể là đang ở trong một thế giới hoàn toàn khác. Điều này cho thấy các họa sĩ Việt chỉ trong vài năm đã hiểu phong cách của các bức họa kiểu phương Tây, tức là những bức vẽ giống như một cánh cửa mở ra một thế giới khác không tồn tại, mà người xem có thể tưởng tượng. Điều này được thể hiện qua khoảng cách của ánh nhìn xa xăm như trong thiền định của mỗi phụ nữ trong tác phẩm của họ.RFI :Trong một xã hội mang đậm tư tưởng Khổng Tử mà vị trí của phụ nữ không được coi trọng, phải chăng khi chọn vẽ về phụ nữ, các họa sĩ cũng thể hiện một mong muốn gì đó ?Anne Fort : Có hai lý do giải thích tại sao phụ nữ lại xuất hiện nhiều trong các sáng tác của các họa sĩ giai đoạn này. Thứ nhất là vì Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương lúc đó đã đưa phụ nữ vào làm mẫu trong các tiết học, nên họ có thể tự do khai thác chủ thể này.Ngoài ra, có khả năng là khi đưa phụ nữ làm chủ thể trong các tác phẩm của mình, các họa sĩ Việt trong giai đoạn này muốn thể hiện khát vọng thay đổi xã hội, cố gắng cởi mở hơn, hướng tới những giá trị bình đẳng hơn và trao cho phụ nữ một vị trí xứng đáng. RFI : Dường như triển lãm muốn tạo một điểm nhấn đối với những tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh. Vị họa sĩ này có gì đặc biệt ?Anne Fort : Nguyễn Phan Chánh là họa sĩ chưa từng đến Pháp và chỉ sống ở Việt Nam. Thế nhưng, những năm 1930, các bức tranh của ông được giám đốc của trường mỹ thuật mà ông theo học gửi đến Paris, quảng bá các tác phẩm của các học sinh nhằm tiếp cận thị trường.Ông đã đạt được rất nhiều thành công. Lần đầu tiên tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh được trưng bày ở Pháp là nhân cuộc triển lãm thuộc địa năm 1931, ở Bois de Vincennes, Paris. Có nguồn tin cho biết ông là người đã bán được nhiều tranh nhất tại đó. Nguyễn Phan Chánh nổi tiếng vì đã tạo ra được một sự pha trộn thú vị giữa một phụ nữ tâm hồn Việt, với tông màu nâu trầm. Họa sĩ Nguyễn Phan Chánh thường muốn truyền tải tính cách khiêm tốn của người dân Việt trong các tác phẩm của mình. Ông thường vẽ cảnh phụ nữ làm việc, nhưng lại không tạo ra một bối cảnh hay bố cục rộng, mà thay vào đó, tạo chiều sâu cho bức tranh, với những hậu cảnh là các đường nét ngang dọc, có phần giống với các bức tranh truyền thống của châu Á.Sau giai đoạn 1930, Nguyễn Phan Chánh tiếp tục sáng tác tại Việt Nam. Ông đã nắm giữ một vị trí quan trọng một ủy ban nghệ thuật của Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Lúc đó, ông tiếp tục vẽ về phụ nữ dù ít vẽ cận cảnh hơn, những đó vẫn là những người phụ nữ làm việc, người phụ nữ của nhân dân, ví dụ như những bức vẽ các cô gái tiếp nhận ca trực canh gác…
Triển lãm tại bảo tàng nghệ thuật châu Á Cernuschi ở Paris giới thiệu với công chúng ở Pháp những bức họa phụ nữ Việt của các nghệ sĩ thế hệ đầu tiên xuất thân từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Các bức vẽ phụ nữ thể hiện những khát khao thay đổi, đánh dấu bước chuyển hiện đại của nghệ thuật Việt Nam : Đông-Tây kết hợp. Khoảng 10 bức họa về phụ nữ Việt Nam, người thổi sáo, người nấu cơm, người chải tóc, của các danh họa như Mai Thứ và Phan Văn Chánh, hay Bùi Văn Âu,… thấm nhuần chủ nghĩa lãng mạn Pháp thế kỷ 19, được trưng bày tại bảo tàng nghệ thuật châu Á Cernuschi ở Paris (19/12/2023-17/03/2024). Họ là những sinh viên khóa đầu của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, hay Trường Mỹ thuật Gia Định. Dưới nét bút của các nghệ sĩ, những cô gái trong trang phục áo nâu hay áo dài, với dáng vẻ thanh thoát, thể hiện một sự hòa trộn giữa truyền thống và hiện đại.Các bức tranh được vẽ vào những năm 1930 chủ yếu là tranh lụa và in thạch bản, vốn là những loại chất liệu cần được bảo quản cẩn thận. Do vậy, bảo tàng Cernuschi cho biết không thể trưng bày các bức tranh đó quá 3 tháng mặc dù được đặt trong phòng điều hòa, có hệ thống hút ẩm và ít ánh sáng. Tất cả các tác phẩm tại triển lãm lần này đến từ các bộ sưu tập cá nhân hay từ người thân của họa sĩ tặng cho bảo tàng. Ví dụ như những tác phẩm của Mai Thứ do con gái của họa sĩ là Mai Lan Phương trao tặng, hoặc bức vẽ cô gái đội nón lá quai thao của Bùi Văn Âu đến từ Marcel Schneider, con trai của một quan chức cấp cao Nam Kỳ, hay toàn bộ các tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh là quà tặng của Jacques-Paul Dauriac, mà ông nội từng là Giám đốc Bưu chính Đông Dương.Anne Fort, giám tuyển của triển lãm, chuyên gia về nghệ thuật Việt Nam, nhận định đó là những bức vẽ mà ngày nay được định giá lên đến hàng trăm ngàn euro, nhưng mục đích của bảo tàng là “làm sao đưa các tác phẩm nghệ thuật này đến với đông đảo công chúng” một cách miễn phí.RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn bà Anne Fort, giám tuyển của triển lãm, để hiểu rõ hơn về những lựa chọn của bảo tàng cũng như các tác phẩm của các nghệ sĩ lấy phụ nữ làm chủ thể chính.***RFI : Tại sao bảo tàng lại chọn chủ đề về hình ảnh phụ nữ được các họa sĩ những năm 1930 thể hiện ? Anne Fort : Trên thực tế, đã có một làn gió hiện đại thổi qua Việt Nam trong giai đoạn này, với nhiều tác phẩm được dịch sang tiếng Việt từ cuối thế kỷ 19. Lúc đó, các học giả Việt Nam, thường theo chủ nghĩa hiện đại, muốn tận dụng những kiến thức từ phương Tây, qua Pháp để tìm phương cách hiện đại hóa đất nước, nhằm giành được độc lập. Trong phong trào hiện đại hóa này, phụ nữ có một vị trí đặc biệt. Lúc đó, chúng ta có thể thấy phong trào giải phóng phụ nữ được thể hiện qua các cuốn tiểu thuyết, mang tính cá nhân, hoặc những người phụ nữ tìm kiếm tình yêu cho chính mình.Điều thú vị ở đây đó là sự hiện đại được thể hiện qua trang phục truyền thống. Trước đó, áo dài thường là dáng rộng, nhưng từ những năm 1930, trang phục này được may sát vào cơ thể phụ nữ, để nêu bật hơn hơn hình dáng và các đường nét. Không ai biết rõ người nào đã tạo ra khuynh hướng này, nhưng nhiều học sinh Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, thuộc thế hệ của Mai Thứ hay Nguyễn Phan Chánh, khẳng định chính họ là những người đã phát minh ra loại áo dài kiểu dáng mới, qua các bức vẽ của họ những năm 1930. Và cũng kể từ đó mà người ta thấy nhiều bức vẽ phụ nữ mặc áo kiểu cách tân.RFI : Phong cách của các họa sĩ trong giai đoạn này có gì đặc biệt ? Anne Fort : Các họa sĩ trong giai đoạn này là những người Việt đầu tiên theo học nghệ thuật phong cách châu Âu, tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, hay Trường Mỹ thuật Gia định. Có thể thấy rằng họ đã nhanh chóng tiếp nhận kiến thức mới và tạo ra một phong cách riêng rất Việt Nam. Và thật kỳ lạ, đó là phụ nữ chiếm 80 % các chủ đề được lựa chọn. Các bức vẽ được đóng khung, thay vì là những loại tranh cuộn như trước kia.Các họa sĩ đã thể hiện được sự pha trộn Đông Tây một cách rõ ràng, đặc biệt là trong tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh, được đóng khung kiểu phương Tây nhưng lại là tranh lụa, vốn là nét đặc trưng của hội họa châu Á. Người mẫu là châu Á, nhưng lại có vóc dáng đậm đà, theo phong cách của châu Âu.RFI : Tại sao phụ nữ lại được lựa chọn làm chủ thể chính trong các bức vẽ ?Anne Fort : Bởi vì cho đến thời điểm đó, phụ nữ không được phác họa trong những bức vẽ vô danh như vậy ở Việt Nam. Về mặt truyền thống, tại một đất nước chịu ảnh hưởng của tư tưởng Khổng Tử, các bức chân dung thể hiện địa vị xã hội. Người ta có thể thấy các bức chân dung để thờ cúng tổ tiên, hoặc các bức họa đàn ông hay phụ nữ trong tư thế uy nghiêm, vẻ mặt khá nghiêm nghị, thường là thuộc giới quý tộc, quyền quý, hay những bức tranh trong các đền chùa vẽ những vị thần linh… Trong gian triển lãm này, phải nói rằng tất cả các bức vẽ đều thể hiện những người phụ nữ vô danh, với những nét đẹp duyên dáng vốn có. Các họa sĩ có tư tưởng nghệ thuật vị nghệ thuật, nên đơn giản là muốn vẽ về phụ nữ, vẽ về cái đẹp. Đó là một nét hiện đại.RFI : Thế nào là những phụ nữ vô danh, bà có thể giải thích thêm được không ?Anne Fort : Mọi người có thể thấy trong các tác phẩm này là ánh mắt của các cô gái đều không hướng về phía người xem. Họ dường như đều chìm đắm trong suy nghĩ của riêng họ, như thể là đang ở trong một thế giới hoàn toàn khác. Điều này cho thấy các họa sĩ Việt chỉ trong vài năm đã hiểu phong cách của các bức họa kiểu phương Tây, tức là những bức vẽ giống như một cánh cửa mở ra một thế giới khác không tồn tại, mà người xem có thể tưởng tượng. Điều này được thể hiện qua khoảng cách của ánh nhìn xa xăm như trong thiền định của mỗi phụ nữ trong tác phẩm của họ.RFI :Trong một xã hội mang đậm tư tưởng Khổng Tử mà vị trí của phụ nữ không được coi trọng, phải chăng khi chọn vẽ về phụ nữ, các họa sĩ cũng thể hiện một mong muốn gì đó ?Anne Fort : Có hai lý do giải thích tại sao phụ nữ lại xuất hiện nhiều trong các sáng tác của các họa sĩ giai đoạn này. Thứ nhất là vì Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương lúc đó đã đưa phụ nữ vào làm mẫu trong các tiết học, nên họ có thể tự do khai thác chủ thể này.Ngoài ra, có khả năng là khi đưa phụ nữ làm chủ thể trong các tác phẩm của mình, các họa sĩ Việt trong giai đoạn này muốn thể hiện khát vọng thay đổi xã hội, cố gắng cởi mở hơn, hướng tới những giá trị bình đẳng hơn và trao cho phụ nữ một vị trí xứng đáng. RFI : Dường như triển lãm muốn tạo một điểm nhấn đối với những tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh. Vị họa sĩ này có gì đặc biệt ?Anne Fort : Nguyễn Phan Chánh là họa sĩ chưa từng đến Pháp và chỉ sống ở Việt Nam. Thế nhưng, những năm 1930, các bức tranh của ông được giám đốc của trường mỹ thuật mà ông theo học gửi đến Paris, quảng bá các tác phẩm của các học sinh nhằm tiếp cận thị trường.Ông đã đạt được rất nhiều thành công. Lần đầu tiên tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh được trưng bày ở Pháp là nhân cuộc triển lãm thuộc địa năm 1931, ở Bois de Vincennes, Paris. Có nguồn tin cho biết ông là người đã bán được nhiều tranh nhất tại đó. Nguyễn Phan Chánh nổi tiếng vì đã tạo ra được một sự pha trộn thú vị giữa một phụ nữ tâm hồn Việt, với tông màu nâu trầm. Họa sĩ Nguyễn Phan Chánh thường muốn truyền tải tính cách khiêm tốn của người dân Việt trong các tác phẩm của mình. Ông thường vẽ cảnh phụ nữ làm việc, nhưng lại không tạo ra một bối cảnh hay bố cục rộng, mà thay vào đó, tạo chiều sâu cho bức tranh, với những hậu cảnh là các đường nét ngang dọc, có phần giống với các bức tranh truyền thống của châu Á.Sau giai đoạn 1930, Nguyễn Phan Chánh tiếp tục sáng tác tại Việt Nam. Ông đã nắm giữ một vị trí quan trọng một ủy ban nghệ thuật của Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Lúc đó, ông tiếp tục vẽ về phụ nữ dù ít vẽ cận cảnh hơn, những đó vẫn là những người phụ nữ làm việc, người phụ nữ của nhân dân, ví dụ như những bức vẽ các cô gái tiếp nhận ca trực canh gác…
Đồ chơi vốn dĩ không chỉ mang tính giải trí mà còn mang tính giáo dục, gắn liền với sự phát triển của trẻ nhỏ. Các cửa hàng đồ chơi vì thế vẫn đón khách quanh năm. Thế nhưng, thị trường đồ chơi cũng là một trong những thị trường mang tính mùa vụ rất cao. Tại Pháp và các nước phương Tây, đặc biệt là các nước có truyền thống đón Giáng Sinh và tặng quà Giáng Sinh cho trẻ nhỏ, dịp lễ tết cuối năm chính là mùa đồ chơi lên ngôi, được tiêu thụ ồ ạt. Qua mùa lễ tết cuối năm, bước sang năm mới, đây là lúc để tổng kết doanh thu hay xu hướng trong lĩnh vực đồ chơi, chẳng hạn đồ chơi thân thiện với môi trường, hay các loại đồ chơi cũ được bán lại …Tại Pháp, hiện nay, đa phần đồ chơi vẫn là « made in China ». Báo Le Figaro ngày 05/09/2023 cho biết đồ chơi nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm tới 80% thị trường Pháp. Thế nhưng, nhưng nhìn lại lịch sử, nước Pháp cũng đã có thời nổi tiếng với nhiều loại đồ chơi, chẳng hạn búp bê Jumeau và hiện nay, 50% doanh thu đồ chơi « made in France » là nhờ xuất khẩu. Để hiểu thêm về lịch sử đồ chơi tại Pháp, ngày 07/11/2023, RFI Tiếng Việt đã có cuộc phỏng vấn ông Lucas Marchel, phụ trách công chúng tại Bảo tàng Đồ chơi ở Colmar,vùng Grand Est, miền đông bắc nước Pháp.RFI : Xin chào Lucas Marchel. Xin ông cho thính giả, độc giả của RFI Tiếng Việt biết tại Pháp, bắt đầu từ khi nào người ta nói đến thị trường đồ chơi và đồ chơi phát triển nhất vào giai đoạn nào ?Thị trường đồ chơi là một khái niệm hơi phức tạp, bởi vì ngay từ thuở ban đầu, đồ chơi không hẳn là được sản xuất. Khi nói về thị trường đồ chơi thì hiện nay người ta muốn nói đến ý tưởng về thị trường, về một quá trình công nghiệp hóa sản xuất khá lớn. Tất cả những chuyện này bắt đầu từ thế kỷ 19. Nói vậy có thể là hơi sớm nhưng dẫu sao đi chăng nữa thì thế kỷ 19 cũng là thời kỳ hoàng kim của đồ chơi. Chúng ta thực sự có những nhà sản xuất lớn, họ đã thành lập công ty và rồi các công ty đã phát triển, có chỗ đứng quan trọng trên thị trường châu Âu.Chúng ta có một nhà sản xuất búp bê lớn, đó là công ty Jumeau. Ngoài ra, còn có công ty Petitcollin sản xuất đồ chơi bằng chất liệu celluloid (nhựa dẻo) vào thế kỷ 20, và công ty Vilac vào đầu thế kỷ 20 phát triển loại đồ chơi từ chất liệu gỗ. Tất cả những công ty lớn, những nhà sản xuất lớn này đều hình thành hồi thế kỷ 19.Và thời kỳ hoàng kim này càng được củng cố nhờ thói quen tặng quà nhân dịp đầu năm mới dần dần có sự biến chuyển. Đến cuối năm, đầu năm mới thì mọi người tặng quà cho người thân. Người ta tặng quà cho nhau và đặc biệt là tặng đồ chơi cho trẻ em. Các đồ chơi, đặc biệt là đồ chơi cơ khí được phát triển ở Pháp từ thế kỷ 19 và giữ vị trí rất quan trọng ở thị trường châu Âu cho đến năm 1960.RFI : Vậy theo ông, đâu là những mốc thời gian nổi bật nhất trong lịch sử phát triển đồ chơi tại Pháp ? Lucas Marchel : Ở Pháp nói riêng thì hơi khó nói, nhưng chủ yếu là khi Đệ nhị Thế chiến chấm dứt. Quả thực, giai đoạn mà chúng ta gọi là 30 năm huy hoàng đã thực sự mở ra một hình thức xã hội tiêu dùng mà ngành công nghiệp đồ chơi tham gia mạnh mẽ. Trên thực tế, đã diễn ra quá trình công nghiệp hóa quy trình sản xuất.Cũng trong thời kỳ này, người ta thấy có sự phát triển ồ ạt trong việc sử dụng các loại nhựa khác nhau, có nhiều sáng chế mới nên đồ chơi cũng phát triển mạnh mẽ. Quả thực, nhựa celluloid chắc bền hơn nhưng cũng nguy hiểm vì dễ bắt lửa, dễ cháy, đã bị loại bỏ dần. Có những vật liệu mới, những loại đồ chơi mới đã được phát triển.Vào năm 1949 chúng ta bắt đầu có, chẳng hạn những miếng ghép Lego bằng nhựa đầu tiên, những thương hiệu lớn rất nổi tiếng cũng được thành lập trong giai đoạn này và ngày càng trở nên phổ thông. Quả đúng là đối với nước Pháp, dẫu sao đi nữa thì giai đoạn 30 năm huy hoàng cũng ghi nhận nhiều tiến bộ xã hội.Lần đầu tiên tại Pháp chúng ta có kỳ nghỉ phép được trả lương là vào năm 1936. Điều này khuyến khích việc sáng tạo ra nhiều loại đồ chơi mới vì trẻ em được đến những không gian mới, khi gia đình đi du lịch. Đó cũng là giai đoạn chúng ta có rất nhiều loại đồ chơi mang tính thể thao chẳng hạn.Như vậy là Pháp, đặc biệt là trong giai đoạn 30 năm huy hoàng, thậm chí nhìn rộng ra hơn là vào thế kỷ 19, đã có một sự phát triển vô cùng lớn về sáng tạo các loại đồ chơi, với các nhà sản xuất như tôi đã nêu ở trên. Chẳng hạn, Petit Colin, Vilac và nhất là Jumeau đã phát triển vào thế kỷ 19 và là một công ty rất quan trọng, rất nổi tiếng về chất lượng đồ chơi.RFI : Đồ chơi do Pháp sản xuất có nổi tiếng trên thế giới hay châu Âu không ? Lucas Marchel : Câu hỏi này hơi khó trả lời. Toàn bộ vấn đề nằm ở chỗ ngày nay, với toàn cầu hóa, chẳng hạn công ty Petitcollin vẫn tồn tại, nhưng các nhà máy không nhất thiết được đặt ngay trên lãnh thổ Pháp. Các thương hiệu cũng đã có rất nhiều sự chuyển đổi. Chẳng hạn, một thương hiệu của Pháp, Joustra, trước đây chỉ tập trung vào đồ chơi cơ khí, nhưng nay hướng nhiều hơn tới các loại đồ chơi khoa học. Nhìn ra toàn thế giới, cũng khó để nói liệu có món đồ chơi nào của Pháp thực sự nổi tiếng.Nhưng Pháp từng nổi tiếng với ngành công nghiệp thế kỷ 19, đến nay vẫn còn được các nhà sưu tập biết đến, đặc biệt là búp bê Jumeau mà tôi đã nói đến ở trên, với chất lượng rất cao, mang tính sáng chế. Đúng vậy, có những con búp bê biết nói, những con búp bê đang ngủ. Và trên thực tế, hồi thế kỷ 19, Pháp đã có nhiều bằng sáng chế. Quả thực, những con búp bê Jumeau này rất nổi tiếng và hiện nay vẫn được nhiều nhà sưu tập, người Nhật hay Anh, Pháp săn lùng, nhất là thời gian gần đây.Hiện nay cũng có sự quay trở lại của các đồ chơi bằng gỗ vì được coi như sản phẩm thân thiện với môi trường hơn. Đây là đồ chơi truyền thống khá phổ biến ở tỉnh Jura của Pháp.RFI : Thế giới đồ chơi có phải là tấm gương phản chiếu xã hội và lịch sử ? Lucas Marchel : Trên thực tế, đồ chơi gắn liền với mọi tiến bộ và phát minh của con người, và trên hết phản ánh những cách thực hành khác nhau. Ban đầu, đồ chơi không hẳn là được thiết kế như một đồ vật để giải trí, mà được thiết kế như một đồ vật mang tính giáo dục, dạy cho trẻ em những cách thực hành cụ thể. Chúng ta biết rằng từ thời Cổ đại, trẻ em đã vui chơi, chẳng hạn như chơi gậy đầu ngựa, hình thức bắt chước người lớn cưỡi ngựa. Những đồ chơi này từng được nhắc đến trong các văn bản thời cổ đại, người ta cũng tìm thấy rất nhiều hình ảnh thể hiện trò chơi này trong các bức tranh thời Phục Hưng.Và những hình thức đồ chơi này đã phát triển theo các hình thức mang tính giải trí cao hơn, chẳng hạn với sự xuất hiện của xe đạp thì người ta phối hợp xe đạp và gậy đầu ngựa và tạo ra kiểu đồ chơi ngựa - xe đạp. Đó là vào thế kỷ 19.Về khía cạnh đồ chơi là tấm gương phản chiếu xã hội thì điều này chủ yếu liên quan đến các đồ chơi mang tính khoa học. Đó là kiểu đồ chơi rất gần với những phát minh, sáng chế của con người theo dòng thời gian, nhất là từ thế kỷ 19-20. Ngay khi những chiếc xe hơi đầu tiên ra đời, người ta cũng bắt đầu phát triển các loại ô-tô có bàn đạp cho trẻ em. Như vậy là trẻ em có thể bắt chước hoạt động của các bậc phụ huynh.Và các đồ chơi khoa học đặc biệt được tạo ra để dạy cho trẻ em nắm bắt môi trường, hiểu, quan sát, phân tích môi trường. Các đồ chơi mô phỏng lại các loại máy móc đã có, ví dụ như máy phát tĩnh điện Wimshurst được dùng trong thí nghiệm vật lý chẳng hạn. Đó là những chiếc máy được sản xuất với phiên bản thu nhỏ để trẻ em có thể tiếp cận. Cũng có những chiếc máy hơi nước mini để trẻ em có thể hiểu cách thức vận hành của máy và các công nghệ mới. Đồ chơi khoa học được tái tạo và mang tính giải trí hơn từ thế kỷ 20. Một trong số các đồ chơi khoa học tuyệt vời đó là điện thoại.Vậy đấy, đồ chơi gắn liền với lịch sử của chúng ta, gắn liền với hành vi, xu hướng và thị hiếu của các xã hội khác nhau trong suốt chiều dài lịch sử. Đồ chơi cũng thích ứng với đặc điểm văn hóa và các công nghệ mới xuất hiện.RFI : Ông là người phụ trách công chúng của bảo tàng đồ chơi ở thành phố Colmar của Pháp. Để kết thúc chương trình hôm nay, ông có thể giới thiệu cho thính giả, độc giả của RFI Tiếng Việt về bảo tàng đồ chơi Colmar ? Lucas Marchel : Đây là một bảo tàng khoảng 30 năm tuổi, kỷ niệm ngày thành lập vào ngày 03/12/2023. Bảo tàng ra đời theo mong muốn của một nhà sưu tập ở Colmar, vốn cũng là một họa sĩ vẽ rất nhiều về chủ đề đua ngựa, về tàu lửa và ông ấy có một bộ sưu tập rất nhiều đồ chơi. Ông đã liên hệ với chính quyền thành phố Colmar và đề xuất thành lập một bảo tàng đồ chơi, với một phần lấy từ bộ sưu tập của chính ông.Và thế là thành phố đã quyết định mua lại một phần bộ sưu tập của người đàn ông này. Tên ông là Georges Trincot. Trên cơ sở bộ sưu tập mà thành phố có được này và với bộ sưu tập của hiệp hội do Georges Trincot lập ra và từ các nhà sưu tập đồ chơi khác, từ hiệp hội Majette và bảo tàng mô hình tàu hỏa, bảo tàng đồ chơi Colmar được thành lập, đặt tại một rạp chiếu phim cũ và mở cửa vào ngày 03/12/1993. Cho đến nay, bảo tàng vẫn trưng bày các hiện vật từ bộ sưu tập ban đầu của Trincot và các bộ sưu tập do hiệp hội Majette mua dần theo thời gian. Hiệp hội đến nay vẫn tồn tại và đóng góp rất nhiều vào sự phát triển của bảo tàng và quản lý bảo tàng suốt những năm qua.Bảo tàng chủ yếu tập trung vào đồ chơi từ thế kỷ 19 đến nay. Hàng năm, chúng tôi đều có phần triển lãm về các chủ đề khác nhau.RFI Tiếng Việt chân thành cảm ơn ông Lucas Marchel đã tham gia chương trình !
Khi đến thăm Tòa Tổng Giám Mục Huế ngày 14/12/2023, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã thông báo với Tổng Giám mục Tổng giám phận Huế Giuse Nguyễn Chí Linh là ông vừa ký Thư mời giáo hoàng Phanxicô sang thăm Việt Nam để “chứng kiến sự phát triển về kinh tế-xã hội và đời sống tôn giáo ở Việt Nam.” Đối với Giáo hội Công Giáo và giáo dân Việt Nam, đây quả là một tin vui giữa mùa Giáng Sinh 2023, vì từ rất lâu họ vẫn ước ao được đón tiếp một vị giáo hoàng đến thăm một quốc gia tuy chỉ có khoảng 8% theo Công Giáo ( 7,2 triệu giáo dân ), nhưng đây là một cộng đồng mà đức tin được thể hiện rất mạnh mẽ và Giáo hội vẫn rất tuân phục Tòa Thánh.Ngày giờ chuyến viếng thăm của giáo hoàng Phanxicô chưa được xác định, nhưng trong chuyến thăm Tòa Tổng Giám Mục Huế, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã bày tỏ mong muốn cộng đồng Công giáo Việt Nam cùng phối hợp với các cơ quan nhà nước để sớm có cơ hội được đón giáo hoàng tới thăm Việt Nam “trong một ngày không xa.”Trong lịch sử, thật ra quan hệ ngoại giao giữa Tòa Thánh Vatican với Việt Nam chưa bao giờ được thiết lập. Cho tới hiện nay, cấp bậc cao nhất trong mối quan hệ giữa Tòa Thánh và Việt Nam mới chỉ là Khâm sứ Tòa Thánh, nhưng sau năm 1975, Vatican không còn Khâm sứ nào ở Việt Nam.Sau nhiều thăng trầm, quan hệ giữa hai bên đã đạt được một bước tiến lớn với việc thông qua “Thỏa thuận Quy chế hoạt động của Đại diện thường trú và Văn phòng Đại diện thường trú Tòa thánh tại Việt Nam”, khi ông Võ Văn Thưởng thăm Tòa Thánh và gặp giáo hoàng Phanxicô vào tháng 7 vừa qua. Đến ngày 23/12 vừa qua, Tòa thánh Vatican đã chính thức công bố việc Tổng Giám mục Marek Zalewski được giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm làm Đại diện thường trú đầu tiên của Tòa thánh tại Việt Nam. Tổng Giám mục Marek Zalewski nguyên là Sứ thần Tòa thánh tại Singapore và đã kiêm nhiệm Đặc phái viên không Thường trú của Tòa thánh tại Việt Nam từ năm 2018.Tuy vậy, hãy còn quá sớm để nêu lên khả năng Hà Nội và Tòa Thánh bình thường hóa bang giao. Nhân ngày Lễ Giáng Sinh hôm nay, chúng tôi xin mời quý vị nghe tâm tình của Đức cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp, nguyên Giám mục Giáo phận Vinh và Giáo phận Hà Tĩnh và cũng đã từng là Chủ tịch Ủy ban Công Lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam. Bài phỏng vấn qua điện thoại được thực hiện ngày 20/12/2023.RFI: Thưa Đức Cha Nguyễn Thái Hợp, sau khi nghe tin chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã chính thức ký thơ mời giáo hoàng sang thăm Việt Nam, tâm trạng của Đức cha nói riêng và của Giáo hội Công Giáo Việt Nam nói chung là như thế nào?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Đó là một niềm vui rất lớn đối với các vị lãnh đạo Giáo hội và tất cả giáo dân Việt Nam, vì nhiều lần chúng tôi đã nói là giáo dân Việt Nam rất gắn bó và yêu mến các Đức Thánh Cha, đặc biệt là những vị lãnh đạo Giáo hội trong thời gian gần đây. Chúng tôi nhiều khi rất buồn khi thấy Đức Thánh Cha có thể đi thăm khắp nơi, kể cả sang Mông Cổ, nơi mà số giáo dân chỉ hơn 1.000 người. Trong khi đó, có lẽ ít có nơi nào có một thành phần giáo dân tận tụy với đạo Chúa và hy sinh nhiều cho đạo Chúa như là ở Việt Nam. Thế mà ước nguyện được đón Đức Thánh Cha bao nhiêu năm rồi vẫn chưa được thành tựu. Thành thử chúng tôi rất vui, với tư cách là người Công Giáo Việt Nam, khi chủ tịch nước thông báo chính phủ Việt Nam chấp nhận Đức Thánh Cha sẽ được sang thăm Việt Nam. Tiến trình chuẩn bị chắc là phải chờ lâu và đến khi đó thì hai bên mới xác định năm nào, ngày nào và những nơi nào Đức Thánh Cha sẽ ghé thăm, thì lúc đó mới có sự chuẩn bị.RFI: Thưa Đức cha, trước mắt, trong quan hệ giữa Việt Nam với Vatican đã có một bước tiến đáng kể, đó là Việt Nam chấp nhận cho Tòa Thánh bổ nhiệm một đại diện thường trú ở Việt Nam. Việc thành lập chức vụ đó hiện đang được tiến hành đến đâu, thưa Đức cha?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Cho đến nay, thật sự thì Việt Nam có đại diện không thường trú của Vatican. Đó là đẳng cấp thấp nhất trong lĩnh vực ngoại giao. Bây giờ mới thực hiện đẳng cấp cuối cùng của ngành ngoại giao. Đó là một niềm vui. Chính vì vậy chúng tôi cũng hy vọng là trong tương lai thì quan hệ giữa Việt Nam với nhà nước Vatican sẽ được bình thường hơn. Đó cũng là để có thể cải chính điều mà dư luận ở ngoại quốc vẫn nói là Việt Nam luôn luôn hành động theo Trung Quốc, Trung Quốc làm gì thì lúc đó Việt Nam mới làm vậy. Phải chăng bây giờ nên có một dấu hiệu để chứng tỏ rằng trong quan hệ với Vatican, Việt Nam cũng làm khác hơn Trung Quốc. Với tư cách là một người Việt Nam, một người Công Giáo Việt Nam, chúng tôi rất vui mừng, hoan hỉ trước thông tin đó. Còn có rất nhiều chuyện trong thực tế lúc đó thì mới giải quyết. Đây mới là trên nguyên tắc. Chắc chắn là lúc đó phải tạo cơ hội để Tòa Thánh có một trụ sở. Trước đây Tòa Thánh không có trụ sở ở Hà Nội hay Sài Gòn. Trong tương lai thì thế nào cũng phải có văn phòng của vị đại diện. Chắc chắn rằng trên thực tế phải có thời gian để giải quyết : văn phòng đặt ở nơi nào và có diện tích như thế nào. Đó sẽ là những đàm phán cụ thể giữa hai bên, bây giờ chưa thể nói được. RFI: Thưa Đức cha, từ việc bổ nhiệm đại diện thường trú cho đến việc bình thường hóa bang giao giữa Hà Nội với Vatican thì còn những cản ngại nào? Cho tới nay vẫn có một vấn đề gây rắc rối trong quan hệ giữa Việt Nam với Vatican, đó là bổ nhiệm các giám mục. Hiện nay vấn đề có đã được khai thông so với trước đây chưa?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Tôi cũng không rõ. Đó là vấn đề nguyên tắc giữa Tòa Thánh với nhà nước. Trước đây nói rằng nhà nước chủ động trong vấn đề bổ nhiệm các giám mục thì cũng không đúng. Nguyên tắc tới đây thì bổ nhiệm là do Tòa Thánh quyết định, rồi sau đó thì thông báo lại cho nhà nước. Đức Khâm sứ hiện tại cũng đã một lần nói một cách công khai là cho đến thời gian cách đây vài năm, nhà nước Việt Nam chỉ có veto ( phủ quyết ) trong một trường hợp. Như vậy là đa số các trường hợp mà Giáo hội đề nghị thì nhà nước đã chấp nhận, nếu đúng theo tuyên bố của vị đại diện Tòa Thánh cách đây không lâu.RFI: Theo quan sát của Đức cha, thì Giáo hội Công Giáo nói và các giáo xứ năm nay đón mừng Lễ Giáng Sinh trong bầu không khí như thế nào?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Cho đến hôm nay, mặc dù Lễ Giáng Sinh không phải là một ngày nghỉ lễ, tuy nhiên, chúng tôi vẫn hãnh diện và vui mừng rằng có lẽ trong cả năm, ở Việt Nam không có ngày lễ nào nhộn nhịp và vui tươi như Lễ Giáng Sinh. Đó là một đêm của ánh sáng, một mùa mà mọi người đều cảm nhận bầu không khí Giáng Sinh, dù là người Công Giáo hay người không Công Giáo. Khi đến Lễ Giáng Sinh thì những làng xóm, những khu phố luôn có ánh sao, có đèn. Trong vài năm trở lại đây thì ngay cả chương trình phát thanh, truyền hình của nhà nước vẫn có những bài hát thánh ca. Trong dân gian thì có thể nói, trong cả một năm Dương lịch và Âm lịch, không có lễ nào lớn hay vui tươi, với bầu không khí đặc biệt như Lễ Giáng Sinh. Chúng tôi thấy càng ngày, ngay cả những giới ngoài Công Giáo cũng cảm thấy có một cái gì đó đặc biệt trong ngày Lễ Giáng Sinh. Năm nay, với những thông tin mà chủ tịch nước vừa thông báo, thì chắc chắn niềm vui đó, đêm Giáng Sinh và ánh sáng Giáng Sinh sẽ ngày càng lan tỏa. RFI: Với tư cách cựu chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình, Đức cha có một thông điệp nào nhắn gởi đến thính giả của RFI?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Với tư cách một giám mục đã về hưu, đã nghỉ những chức vụ mà Hội đồng Giám mục giao phó, tôi không thể phát biểu với tư cách chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam. Nhưng với tính cách một người Công Giáo, một cựu giám mục, tôi vẫn ước mong đêm Giáng Sinh là một đêm ánh sáng. Ánh sáng đó không chỉ là ánh sáng bên ngoài, của đèn, nến, mà là ánh sáng của tâm hồn. Ước mong là với tin vui mà chủ tịch nước gởi đến cựu chủ tịch Hội đồng Giám mục, người Công Giáo chúng tôi biểu hiện tin vui đó không chỉ bằng niềm vui tâm hồn, mà còn phải làm sao cuộc đời của chúng tôi cũng trở thành ánh sáng của niềm vui. Chúng tôi ước mong rằng người Công Giáo, qua cuộc sống của mình, qua niềm tin của mình, càng biểu lộ được niềm vui của đêm Giáng Sinh và hy vọng niềm vui đó lan tỏa cho những anh chị em chúng tôi, mặc dù họ chưa chia sẽ niềm tin tôn giáo với chúng tôi.Nhân dịp này, xin được chúc mừng tất cả quý vị thính giả của đài RFI một Giáng sinh an bình và ước mong rằng quý vị cũng chia sẽ niềm vui với chúng tôi. Xin chân thành cảm ơn.RFI: RFI Việt ngữ xin cám ơn Đức cha Nguyễn Thái Hợp và xin kính chúc Đức cha một mùa Giáng sinh thật an lành và thật nhiều sức khỏe.
Khi đến thăm Tòa Tổng Giám Mục Huế ngày 14/12/2023, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã thông báo với Tổng Giám mục Tổng giám phận Huế Giuse Nguyễn Chí Linh là ông vừa ký Thư mời giáo hoàng Phanxicô sang thăm Việt Nam để “chứng kiến sự phát triển về kinh tế-xã hội và đời sống tôn giáo ở Việt Nam.” Đối với Giáo hội Công Giáo và giáo dân Việt Nam, đây quả là một tin vui giữa mùa Giáng Sinh 2023, vì từ rất lâu họ vẫn ước ao được đón tiếp một vị giáo hoàng đến thăm một quốc gia tuy chỉ có khoảng 8% theo Công Giáo ( 7,2 triệu giáo dân ), nhưng đây là một cộng đồng mà đức tin được thể hiện rất mạnh mẽ và Giáo hội vẫn rất tuân phục Tòa Thánh.Ngày giờ chuyến viếng thăm của giáo hoàng Phanxicô chưa được xác định, nhưng trong chuyến thăm Tòa Tổng Giám Mục Huế, chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã bày tỏ mong muốn cộng đồng Công giáo Việt Nam cùng phối hợp với các cơ quan nhà nước để sớm có cơ hội được đón giáo hoàng tới thăm Việt Nam “trong một ngày không xa.”Trong lịch sử, thật ra quan hệ ngoại giao giữa Tòa Thánh Vatican với Việt Nam chưa bao giờ được thiết lập. Cho tới hiện nay, cấp bậc cao nhất trong mối quan hệ giữa Tòa Thánh và Việt Nam mới chỉ là Khâm sứ Tòa Thánh, nhưng sau năm 1975, Vatican không còn Khâm sứ nào ở Việt Nam.Sau nhiều thăng trầm, quan hệ giữa hai bên đã đạt được một bước tiến lớn với việc thông qua “Thỏa thuận Quy chế hoạt động của Đại diện thường trú và Văn phòng Đại diện thường trú Tòa thánh tại Việt Nam”, khi ông Võ Văn Thưởng thăm Tòa Thánh và gặp giáo hoàng Phanxicô vào tháng 7 vừa qua. Đến ngày 23/12 vừa qua, Tòa thánh Vatican đã chính thức công bố việc Tổng Giám mục Marek Zalewski được giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm làm Đại diện thường trú đầu tiên của Tòa thánh tại Việt Nam. Tổng Giám mục Marek Zalewski nguyên là Sứ thần Tòa thánh tại Singapore và đã kiêm nhiệm Đặc phái viên không Thường trú của Tòa thánh tại Việt Nam từ năm 2018.Tuy vậy, hãy còn quá sớm để nêu lên khả năng Hà Nội và Tòa Thánh bình thường hóa bang giao. Nhân ngày Lễ Giáng Sinh hôm nay, chúng tôi xin mời quý vị nghe tâm tình của Đức cha Phaolô Nguyễn Thái Hợp, nguyên Giám mục Giáo phận Vinh và Giáo phận Hà Tĩnh và cũng đã từng là Chủ tịch Ủy ban Công Lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam. Bài phỏng vấn qua điện thoại được thực hiện ngày 20/12/2023.RFI: Thưa Đức Cha Nguyễn Thái Hợp, sau khi nghe tin chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã chính thức ký thơ mời giáo hoàng sang thăm Việt Nam, tâm trạng của Đức cha nói riêng và của Giáo hội Công Giáo Việt Nam nói chung là như thế nào?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Đó là một niềm vui rất lớn đối với các vị lãnh đạo Giáo hội và tất cả giáo dân Việt Nam, vì nhiều lần chúng tôi đã nói là giáo dân Việt Nam rất gắn bó và yêu mến các Đức Thánh Cha, đặc biệt là những vị lãnh đạo Giáo hội trong thời gian gần đây. Chúng tôi nhiều khi rất buồn khi thấy Đức Thánh Cha có thể đi thăm khắp nơi, kể cả sang Mông Cổ, nơi mà số giáo dân chỉ hơn 1.000 người. Trong khi đó, có lẽ ít có nơi nào có một thành phần giáo dân tận tụy với đạo Chúa và hy sinh nhiều cho đạo Chúa như là ở Việt Nam. Thế mà ước nguyện được đón Đức Thánh Cha bao nhiêu năm rồi vẫn chưa được thành tựu. Thành thử chúng tôi rất vui, với tư cách là người Công Giáo Việt Nam, khi chủ tịch nước thông báo chính phủ Việt Nam chấp nhận Đức Thánh Cha sẽ được sang thăm Việt Nam. Tiến trình chuẩn bị chắc là phải chờ lâu và đến khi đó thì hai bên mới xác định năm nào, ngày nào và những nơi nào Đức Thánh Cha sẽ ghé thăm, thì lúc đó mới có sự chuẩn bị.RFI: Thưa Đức cha, trước mắt, trong quan hệ giữa Việt Nam với Vatican đã có một bước tiến đáng kể, đó là Việt Nam chấp nhận cho Tòa Thánh bổ nhiệm một đại diện thường trú ở Việt Nam. Việc thành lập chức vụ đó hiện đang được tiến hành đến đâu, thưa Đức cha?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Cho đến nay, thật sự thì Việt Nam có đại diện không thường trú của Vatican. Đó là đẳng cấp thấp nhất trong lĩnh vực ngoại giao. Bây giờ mới thực hiện đẳng cấp cuối cùng của ngành ngoại giao. Đó là một niềm vui. Chính vì vậy chúng tôi cũng hy vọng là trong tương lai thì quan hệ giữa Việt Nam với nhà nước Vatican sẽ được bình thường hơn. Đó cũng là để có thể cải chính điều mà dư luận ở ngoại quốc vẫn nói là Việt Nam luôn luôn hành động theo Trung Quốc, Trung Quốc làm gì thì lúc đó Việt Nam mới làm vậy. Phải chăng bây giờ nên có một dấu hiệu để chứng tỏ rằng trong quan hệ với Vatican, Việt Nam cũng làm khác hơn Trung Quốc. Với tư cách là một người Việt Nam, một người Công Giáo Việt Nam, chúng tôi rất vui mừng, hoan hỉ trước thông tin đó. Còn có rất nhiều chuyện trong thực tế lúc đó thì mới giải quyết. Đây mới là trên nguyên tắc. Chắc chắn là lúc đó phải tạo cơ hội để Tòa Thánh có một trụ sở. Trước đây Tòa Thánh không có trụ sở ở Hà Nội hay Sài Gòn. Trong tương lai thì thế nào cũng phải có văn phòng của vị đại diện. Chắc chắn rằng trên thực tế phải có thời gian để giải quyết : văn phòng đặt ở nơi nào và có diện tích như thế nào. Đó sẽ là những đàm phán cụ thể giữa hai bên, bây giờ chưa thể nói được. RFI: Thưa Đức cha, từ việc bổ nhiệm đại diện thường trú cho đến việc bình thường hóa bang giao giữa Hà Nội với Vatican thì còn những cản ngại nào? Cho tới nay vẫn có một vấn đề gây rắc rối trong quan hệ giữa Việt Nam với Vatican, đó là bổ nhiệm các giám mục. Hiện nay vấn đề có đã được khai thông so với trước đây chưa?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Tôi cũng không rõ. Đó là vấn đề nguyên tắc giữa Tòa Thánh với nhà nước. Trước đây nói rằng nhà nước chủ động trong vấn đề bổ nhiệm các giám mục thì cũng không đúng. Nguyên tắc tới đây thì bổ nhiệm là do Tòa Thánh quyết định, rồi sau đó thì thông báo lại cho nhà nước. Đức Khâm sứ hiện tại cũng đã một lần nói một cách công khai là cho đến thời gian cách đây vài năm, nhà nước Việt Nam chỉ có veto ( phủ quyết ) trong một trường hợp. Như vậy là đa số các trường hợp mà Giáo hội đề nghị thì nhà nước đã chấp nhận, nếu đúng theo tuyên bố của vị đại diện Tòa Thánh cách đây không lâu.RFI: Theo quan sát của Đức cha, thì Giáo hội Công Giáo nói và các giáo xứ năm nay đón mừng Lễ Giáng Sinh trong bầu không khí như thế nào?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Cho đến hôm nay, mặc dù Lễ Giáng Sinh không phải là một ngày nghỉ lễ, tuy nhiên, chúng tôi vẫn hãnh diện và vui mừng rằng có lẽ trong cả năm, ở Việt Nam không có ngày lễ nào nhộn nhịp và vui tươi như Lễ Giáng Sinh. Đó là một đêm của ánh sáng, một mùa mà mọi người đều cảm nhận bầu không khí Giáng Sinh, dù là người Công Giáo hay người không Công Giáo. Khi đến Lễ Giáng Sinh thì những làng xóm, những khu phố luôn có ánh sao, có đèn. Trong vài năm trở lại đây thì ngay cả chương trình phát thanh, truyền hình của nhà nước vẫn có những bài hát thánh ca. Trong dân gian thì có thể nói, trong cả một năm Dương lịch và Âm lịch, không có lễ nào lớn hay vui tươi, với bầu không khí đặc biệt như Lễ Giáng Sinh. Chúng tôi thấy càng ngày, ngay cả những giới ngoài Công Giáo cũng cảm thấy có một cái gì đó đặc biệt trong ngày Lễ Giáng Sinh. Năm nay, với những thông tin mà chủ tịch nước vừa thông báo, thì chắc chắn niềm vui đó, đêm Giáng Sinh và ánh sáng Giáng Sinh sẽ ngày càng lan tỏa. RFI: Với tư cách cựu chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình, Đức cha có một thông điệp nào nhắn gởi đến thính giả của RFI?Giám mục Nguyễn Thái Hợp: Với tư cách một giám mục đã về hưu, đã nghỉ những chức vụ mà Hội đồng Giám mục giao phó, tôi không thể phát biểu với tư cách chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam. Nhưng với tính cách một người Công Giáo, một cựu giám mục, tôi vẫn ước mong đêm Giáng Sinh là một đêm ánh sáng. Ánh sáng đó không chỉ là ánh sáng bên ngoài, của đèn, nến, mà là ánh sáng của tâm hồn. Ước mong là với tin vui mà chủ tịch nước gởi đến cựu chủ tịch Hội đồng Giám mục, người Công Giáo chúng tôi biểu hiện tin vui đó không chỉ bằng niềm vui tâm hồn, mà còn phải làm sao cuộc đời của chúng tôi cũng trở thành ánh sáng của niềm vui. Chúng tôi ước mong rằng người Công Giáo, qua cuộc sống của mình, qua niềm tin của mình, càng biểu lộ được niềm vui của đêm Giáng Sinh và hy vọng niềm vui đó lan tỏa cho những anh chị em chúng tôi, mặc dù họ chưa chia sẽ niềm tin tôn giáo với chúng tôi.Nhân dịp này, xin được chúc mừng tất cả quý vị thính giả của đài RFI một Giáng sinh an bình và ước mong rằng quý vị cũng chia sẽ niềm vui với chúng tôi. Xin chân thành cảm ơn.RFI: RFI Việt ngữ xin cám ơn Đức cha Nguyễn Thái Hợp và xin kính chúc Đức cha một mùa Giáng sinh thật an lành và thật nhiều sức khỏe.
Quan hệ giữa Hội Tam Điểm ( Franc-maçonnerie) với Việt Nam là một đề tài cho tới nay ít được nhắc đến trong các sách về lịch sử đương đại của Việt Nam. Một trong số hiếm hoi các nhà nghiên cứu quan tâm đến đề tài này là tiến sĩ Trần Thu Dung, hiện sống tại Pháp. Tháng 6 vừa qua, cuốn sách bằng tiếng Pháp của bà "Les Frères Francs-Maçons vietnamiens oubliés en Indochine" ( Các huynh đệ Việt Nam bị lãng quên của Hội Tam Điểm ở Đông Dương ) vừa được nhà xuất bản L'Harmattan phát hành. Đây là một tài liệu quý hiếm và rất thú vị đối với những độc giả Pháp muốn tìm hiểu về sự hình thành và phát triển của Hội Tam Điểm ở Việt Nam vào thời kỳ Đông Dương còn thuộc Pháp.Hội Tam Điểm nói chung là tập hợp các hội mà việc tuyển chọn là theo nguên tắc hội viên chọn giới thiệu các hội viên mới ( cooptaion ) và các nghi lễ gia nhập có liên hệ tới những ẩn dụ về nghề thợ nề. Tên gọi theo tiếng Việt Hội Tam Điểm được giải thích là do các hội viên người Pháp khi viết thư cho nhau thường gọi nhau là Sư huynh/Sư đệ (frère), hay Sư phụ (maître), viết tắt F hay M và thêm vào phía sau 3 chấm như 3 đỉnh hình tam giác vuông cân.Hội Tam Điểm truyền bá một lối giáo dục dựa trên những biểu tượng và nghi lễ, khuyến khích hội viên hành động vì sự tiến bộ nhân loại, nhưng để cho mỗi người lựa chọn cách để thực hiện điều đó.Cho tới nay, các học giả vừa chưa xác định được chính xác thời điểm ra đời của Hội Tam Điểm, mà chỉ tạm xem Hội đã xuất hiện vào cuối thế kỷ 16 ở Scotland, sau đó là ở Anh Quốc rồi dần dần lan ra các quốc gia khác, trong đó có Pháp, từ đó được du nhập vào Việt Nam. Vậy những tư tưởng của Hội Tam Điểm đã được truyền bá ở Việt Nam như thế nào và những nhân vật nào đã là những hội viên nổi bật của Hội vào thời đó? Hôm nay, chúng tôi xin mời quý vị theo dõi bài phỏng vấn với, tác giả của cuốn sách “Các huynh đệ Việt Nam bị lãng quên của Hội Tam Điểm ở Đông Dương”. RFI: Thưa tiến sĩ Trần Thu Dung, cuốn sách của chị có tựa "Les Frères Francs-Maçons vietnamiens oubliés en Indochine" ( Các huynh đệ Việt Nam bị lãng quên của Hội Tam Điểm ở Đông Dương ) là để nói về những nhân vật lịch sử đã từng là hội viên Tam Điểm, nhưng cho tới nay ít ai biết đến điều đó. Nhưng trước tiên xin chị cho biết là Hội Tam Điểm đã được du nhập vào Việt Nam như thế nào trong bối cảnh Đông Dương lúc ấy còn thuộc Pháp?Trần Thu Dung: Lúc đó, những người Pháp đầu tiên sang Đông Dương làm thuộc địa, như Bộ trưởng Bộ Thuộc địa, là thành viên của Hội tam Điểm, thành ra đại đa số trong ê kíp của ông cũng là hội viên Tam Điểm. Họ muốn khoa trương thời kỳ “hoàng kim” lúc ấy của Hội Tam Điểm, vì thế chúng ta thấy nóc Nhà Đông Dương là hình kim tự tháp, mà kim tự tháp là biểu tượng của Hội Tam Điểm. Khi đến Việt Nam, họ cũng có nhu cầu sinh hoạt bắt buộc. Họ tụ tập lại, nhưng ban đầu là ở Cochinchine, tức là Nam Kỳ, nơi thành lập đầu tiên các Hội Tam Điểm. Ngay cả cha của nhà văn Marguerite Duras cũng là hội viên của những Hội Tam Điểm đầu tiên. Tên của những hội này thay đổi liên tục cho phù hợp với từng giai đoạn lịch sử, ví dụ như họ đổi thành hội Tonkinoise, hay trước kia có tên là Những anh em huynh đệ Bác Ái, nhưng sau này cũng đổi tên thành chẳng hạn như Ánh Sáng Bắc Kỳ. Lúc đó bắt đầu họ chiến thắng, đi đến tận Bắc Kỳ. Đến khoảng 1886, hội ngày càng phát triển mạnh và sau đó họ ra công khai, nhưng những hội đầu tiên đó là dành cho người Pháp, chứ người thuộc địa chưa được vào. RFI: Vậy thì kể từ thời gian nào người bản xứ ở Đông Dương mới bắt đầu được thâu nhận vào các Hội Tam Điểm?Trần Thu Dung: Hầu hết các lãnh đạo của Hội Tam Điểm thời đó đã đề nghị “Pháp Việt đề huề”. Khi ra chính sách “Pháp Việt đề huề”, thì bắt buộc phải đưa những người bản xứ vào hội.Nhưng vào năm 1917 hay 1919 ( tôi không nhớ chính xác, phải xem lại lịch sử ), Pháp bắt đầu xóa kỳ thi của Việt Nam theo hệ thống Khổng Tử, tức là hệ thống theo ảnh hưởng của Trung Quốc, áp đặt kỳ thi tuyển theo Pháp. Thành ra chúng ta mới có câu thơ: “ Trên ghế bà đầm ngoi đít vịt, Dưới sân, ông cử ngỏng đầu rồng”. Pháp bắt đầu áp đặt rằng tất cả những người lãnh đạo đều phải biết tiếng Pháp và do Pháp đào tạo.Bắt đầu từ đó, khoảng đầu thế kỷ 20, mới xuất hiện người Việt Nam trong Hội Tam Điểm. Nhưng các hội viên đầu tiên là được kết nạp bên Pháp. Đó là những sinh viên đi du học nhưng rất yêu nước, muốn tìm một con đường để đi cứu nước. Họ vào những hội mà họ nghĩ là theo đúng phương châm Tự do Bình đẳng Bác ái, đảng nào vào cũng được, vì hội là phi chính trị, phi đảng phái, phi tôn giáo. Họ nghĩ đó là cái hay nhất, bởi vì như thế là anh có theo đảng nào, theo tôn giáo nào thì tôi cũng không cấm, miễn là tôi bình đẳng với anh, bình đẳng trong suy nghĩ, tôn trọng kiến thức của nhau.Rất nhiều trí thức Việt Nam lúc ấy đã đi theo con đường này, đầu tiên là ở bên Pháp, rồi họ trở về Việt Nam. Trở về Việt Nam thì phải có nhu cầu họp hàng tháng, nên họ kiến nghị lên trên để đòi hỏi: Chúng tôi về Việt Nam thì sẽ được hoạt động ở đâu? Ban đầu những người Pháp thuộc địa không muốn nhận, nhưng rồi cũng phải chấp nhận những huynh đệ người Việt từ Pháp trở về. Cho nên bắt đầu xuất hiện những người Việt Nam trong các Hội Tam Điểm. Sau này thì kết nạp rất nhiều, chẳng hạn như Phạm Quỳnh và Nguyễn Văn Vĩnh. Lúc ấy có Hội chợ Thuộc địa ở Pháp, các cụ mới sang và được giới thiệu gặp những hội viên Tam Điểm bên đây. Bao giờ khi kết nạp thì cũng phải có 2 hay 3 người giới thiệu. Nhưng khi còn ở Việt Nam thì rất khó. Tôi có đọc được thư của những hội viên Tam Điểm người Pháp không muốn kết nạp người Việt, cho nên những hội viên Tam Điểm tiến bộ hơn đã đưa những người Việt này sang Pháp để gặp lại những người Tam Điểm này, bắt buộc họ giới thiệu và kết nạp những hội viện mới là người Việt. Những người như Phạm Quỳnh và Nguyễn Văn Vĩnh là những người nổi tiếng, có rất nhiều bạn bè, thì họ mới đưa những người bạn đến để được kết nạp ở Việt Nam.RFI: Như vậy là nhờ nguyên tắc hoạt động là kết nạp qua giới thiệu, thành ra mới mở rộng được số thành viên người Việt trong các Hội Tam Điểm?Trần Thu Dung: Đúng vậy, tức là phải có 2 hoặc 3 người, và có một người gọi là điều tra viên đến xem tư tưởng của anh là như thế nào, nhưng anh phải đề cao tính nhân đạo, phải tôn trọng ý kiến của người khác và đấu tranh trực diện bằng tư tưởng của anh. Người Việt vào được là vì họ cũng bắt đầu đấu tranh, đấu tranh từng bước một, chứ không phải tự nhiên là được vào. Chẳng hạn như khi bầu bán lãnh đạo hội hai năm một lần, người Việt hầu như không được bầu, vì họ vẫn bị xem như là subalterne ( cấp thấp ), giống như là bù nhìn. Nhưng khi người Việt vào đông, bắt đầu có người Việt ứng cử trong các cuộc bầu cử hai năm một lần một người phụ trách thay phiên nhau, ai cũng có thể làm người phụ trách, theo hình tam giác: làm thầy rồi làm thợ, làm thợ rồi làm thầy, bởi vì thầy cũng phải vươn lên, học những người giỏi hơn. Chính là lúc đó mà ông Phạm Huy Lục được bầu, nhưng tôi đã đọc được những lá thư chống đối vì không muốn người Pháp đứng dưới một người Việt trong một hội như thế, nhưng cuối cùng họ cũng phải chấp nhận. Phạm Huy Lục cũng đã từng là dân biểu Pháp tại Việt Nam. RFI: Vấn đề Hội Tam Điểm ở Việt Nam cho tới nay vẫn còn là một đề tài tế nhị, ít ai nhắc đến. Nhờ cuốn sách của chị mà chúng ta biết được là một số nhân vật chính trị nổi tiếng của Việt Nam như Nguyễn Ái Quốc, tức là Hồ Chí Minh, hay cựu thủ tướng Trần Trọng Kim, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, luật sư Trịnh Đình Thảo, hay nhà báo Nguyễn Văn Vĩnh, nhà trí thức Phạm Quỳnh đã từng là hội viên Tam Điểm. Họ đã tiếp thu các tư tưởng của Hội Tam Điểm như thế nào và áp dụng những tư tưởng đó như thế nào trong cuộc đấu tranh ở Việt Nam?Trần Thu Dung: Lúc ấy đã bắt đầu có sự mâu thuẫn với nhau, bởi vì có những người cho rằng đi theo Hội Tam Điểm là con đường đấu tranh không đổ máu nhất cho dân, vì kinh tế, chính trị, vũ khí mình đều thua Pháp. Họ nghĩ là không thể làm một cuộc cách mạng lớn, nên phải đi theo con đường ôn hòa, tức là ủng hộ “Pháp Việt đề huề”.Trước năm 1945, không có người Việt nào làm thị trưởng thành phố Hà Nội, chỉ sau 45, mới bắt đầu xuất hiện, mà ban đầu bao gồm đến 2 phần 3 là người Tam Điểm, thay phiên nhau nắm quyền, như ông Trần Văn Lai, rồi Thẩm Hoàng Tín, những thị trưởng do Pháp chỉ định. Lúc đó, Pháp đã rút, nhưng vẫn cứ muốn nắm quyền ở Đông Dương, cho nên lúc đấy mới sử dụng người Việt để trị người Việt, để tiếp tục “Pháp Việt đề huề”, nhưng không thành bởi vì có một số mâu thuẫn, chẳng hạn như Hồ Chí Minh thì theo Nga, tức là theo một hướng khác. Nhưng lúc ấy, những đảng ở Việt Nam nằm trong liên minh Việt Nam Độc lập Đồng minh, tức Việt Minh, thì các trưởng đảng như tổng thư ký hay phó thường cũng là hội viên Tam Điểm. Hồ Chí Minh cũng là thành viên Tam Điểm, nhưng dù đều là huynh đệ, nhưng họ chọn những con đường khác nhau để đi đến giành độc lập, chứ tất cả không thống nhất với nhau. Cho nên đã có những cái hiểu nhầm nhau.Người ta nói là đã có sự thanh trừng lẫn nhau ( giữa các huynh đệ Tam Điểm ), tôi không nắm được chuyện đó, nhưng chắc là cũng có. Nhưng có một chuyện này là chuyện rất thật: con của cụ Phạm Huy Lục, người được bầu là “đại sư” của Hội Tam Điểm có đông người Việt, kể lại khi có bạo loạn, lúc ấy ông mới 18 tuổi: “ Tôi biết là bố tôi cám ơn ông Hoàng Minh Giám ( bộ trưởng Ngoại Giao của Hồ Chí Minh ) đã báo cho bố tôi phải đi ngay đi vì có thể sẽ bị hiểu nhầm và bị ám sát, cho nên cụ đã bỏ đi vào Nam, rồi sang Pháp”Đã có những cái mâu thuẫn trong anh em: theo Pháp, “Pháp Việt đề huề”, hay giành độc lập một cách tuyệt đối bằng một cuộc cách mạng.RFI: Như vậy là bối cảnh chính trị lúc ấy làm cho Hội Tam Điểm Việt Nam bị phân hóa. Thành ra có những người phục vụ cho chính phủ Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, những người khác thì phục vụ cho các chính phủ ở miền nam, mà đầu tiên là chính phủ lâm thời do Pháp dựng nên?Trần Thu Dung: Đúng như thế. Tôi nghĩ rằng đã có những mâu thuẫn rất lớn, đã có những chia rẽ. Đi đến hòa hợp hay không là tùy suy nghĩ chính trị của từng người. Vì thế tôi mới viết cuốn sách này để cho thấy là trong cuộc đấu tranh đó, có rất nhiều hướng đi khác nhau.RFI: Vì sao cho tới nay, Hội Tam Điểm ở Việt Nam vẫn còn là một chủ đề tế nhị? Thậm chí xuất bản một cuốn sách về đề tài này ở Việt Nam cũng không phải là đơn giản?Trần Thu Dung: Vì ngày xưa, họ cứ gọi là “theo gót Tây”, “xỏ nhầm giày, để nói về những người ủng hộ Pháp, họ muốn xóa nhòa tất cả những gì dính đến Pháp. Chẳng hạn như vào năm 1945, ông Trần Văn Lai là người của Hội Tam Điểm, nhưng chính ông là người đầu tiên đứng ra giựt các tượng mà Hội Tam Điểm tặng, tức là tượng Nữ thần Tự do, đổi hết tên các con đường của Pháp thành tên những anh hùng. Họ muốn xóa hết những dấu vết và hầu như thanh trừng những người còn ủng hộ Pháp, hay dính đến Pháp.Trong quyển sách này tôi đưa ra các bằng chứng về một khía cạnh lịch sử, về cuộc đấu tranh mà không ai biết đến, các cụ đều tham gia, nhưng đấy là một con đường mà họ đi tìm để giành độc lập dân tộc. Bây giờ lớp trẻ đọc được họ mới hiểu đấy là một con đường, chứ không phải cái gì dính đến Pháp là xấu.
La Villa Saint-Louis Ndar est la première résidence d'artistes et de chercheurs en Afrique subsaharienne. Quelles différences entre les autres villas d'artistes en résidence ? Comment fonctionnent-elles ? Comment permettent-elles la création ? Avec- Fatima Fall, directrice du Centre de recherches et de Documentation du Sénégal à Saint-Louis- Victor Faye, coordinateur de la Villa Saint-Louis-Ndar- Gaëlle Bien-Aimé, autrice de théâtre haïtienne, (prix RFI Théâtre 2022), artiste en résidence.
La Villa Saint-Louis Ndar est la première résidence d'artistes et de chercheurs en Afrique subsaharienne. Quelles différences entre les autres villas d'artistes en résidence ? Comment fonctionnent-elles ? Comment permettent-elles la création ? Avec- Fatima Fall, directrice du Centre de recherches et de Documentation du Sénégal à Saint-Louis- Victor Faye, coordinateur de la Villa Saint-Louis-Ndar- Gaëlle Bien-Aimé, autrice de théâtre haïtienne, (prix RFI Théâtre 2022), artiste en résidence.
Nhiều nhà báo và chính trị gia tại châu Âu đã bị do thám thông qua một tài khoản Twitter (@Joseph_Gordon16) có liên hệ chặt chẽ với Việt Nam và được cho là hoạt động cho chính quyền Việt Nam, hoặc một số nhóm lợi ích Việt Nam. Phát hiện này được tổ chức Ân Xá Quốc Tế ( Amnesty International ) cùng với nhiều cơ quan truyền thông châu Âu thuộc tổ hợp Hợp tác Điều tra châu Âu (European Investigative Collaborations, EIC) đồng loạt công bố ngày 09/10/2023 trong khuôn khổ vụ « Predator Files ». Trong thông cáo ngày 09/10, Ân Xá Quốc Tế nhấn mạnh đến sai sót về quản lý bán phầm mềm do thám (1). Liên minh các doanh nghiệp phát triển và bán phần mềm do thám Predator khẳng định là có trụ sở ở Liên Hiệp Châu Âu. Các nhà báo, chính trị gia bị nhắm đến cũng ở trong khối 27 nước, trong khi mỗi nước thành viên Liên Âu phải chịu trách nhiệm kiểm tra việc bán và chuyển giao công nghệ theo dõi.Trường hợp của Việt Nam được nhiều báo đồng loạt đưa tin ngày 09/10 (2). Nhà báo điều tra Yann Philippin của báo mạng độc lập Pháp Mediapart tham gia cuộc điều tra của EIC, song song với tổ chức Amnesty International, là tác giả bài báo « Predator Files » : des élus français, européens et américains visés par le logiciel espion (Vụ « Predator Files » : Nhiều dân biểu Pháp, châu Âu và Mỹ bị phần mềm gián điệp nhắm đến). Theo đó, « Việt Nam đã sử dụng phần mềm gián điệp Predator, do tập đoàn Nexa bán, để thực hiện âm mưu do thám thông qua mạng Twitter (hiện là mạng X). Dân biểu châu Âu Pierre Karleskind của Pháp bị nhắm đến, cũng như đài truyền hình France 24, nữ chủ tịch Nghị Viện Châu Âu, nhiều dân biểu Mỹ, nhà báo và nhà ngoại giao ». Nhà báo Yann Philippin dành cho RFI Tiếng Việt buổi phỏng vấn ngày 11/10/2023.RFI : Ông tham gia điều tra về vụ « Predator Files » do tổ hợp Hợp tác Điều tra châu Âu - EIC điều phối cùng với tổ chức Ân Xá Quốc Tế. Xin ông giải thích mục đích của cuộc điều tra này ! Nhà báo Yann Philippin : Cuộc điều tra tiết lộ lần đầu tiên từ bên trong những phương pháp của một liên minh doanh nghiệp thiết kế và bán các hệ thống giám sát thâm nhập, trong đó có Predator, một phần mềm gián điệp giúp đánh cắp được hết dữ liệu của điện thoại bị xâm nhập (hack) và sử dụng điện thoại đó làm công cụ gián điệp, vì Predator có khả năng kích hoạt từ xa micro, máy ảnh, máy quay phim và như vậy có thể ghi hình mọi người hoặc thu âm những gì họ nói mà không hay biết. Cuộc điều tra « Predator Files » đã tiết lộ cách làm của hai công ty Intellexa và Nexa. Intellexa là công ty thiết kế phần mềm gián điệp Predator, còn Nexa là một công ty Pháp, từng liên kết với Intellexa và giúp Intellexa bán phần mềm này ra nước ngoài, trong đó có Việt Nam. RFI : Dựa vào những dấu hiệu nào mà nhóm điều tra kết luận rằng có khả năng Việt Nam có liên quan đến các chiến dịch thâm nhập, do thám ? Yann Philippin : Cuộc điều tra của chúng tôi mang lại nhiều bằng chứng vững chắc. Chúng tôi phối hợp với Security Lab của tổ chức Ân Xá Quốc Tế. Cuộc điều tra được tiến hành trên hai phương diện : kỹ thuật và kinh tế. Tổ chức Ân Xá Quốc Tế tiến hành điều tra về mặt kỹ thuật. Họ đã phân tích các máy chủ, có nghĩa là các máy tính chứa các trang web nhằm truy cập, hack điện thoại. Những máy chủ này được đặt ở nhiều nơi do công ty Intellaxa quản lý cho nhiều khách hàng, trong đó có Việt Nam. Predator hoạt động như sau : Người ta gửi một đường link, thường là bắt chước một bài báo nào đó, người xem thấy quan tâm, nhấn vào đó và sẽ bị đưa đến máy chủ chứa trang web giả và máy chủ sẽ gửi phần mềm gián điệp vào điện thoại của người đó để thâm nhập. Tổ chức Ân Xá Quốc Tế điều tra rất tỉ mỉ về cơ sở kỹ thuật thâm nhập điện thoại với phần mềm Predator này. Họ xác định được rằng một phần cơ sở hạ tầng kỹ thuật này có liên quan đến Việt Nam, một mặt nhờ vào hoạt động tin học của những máy chủ đó, mặt khác là do các đối tượng bị nhắm đến có liên quan đến Việt Nam, ví dụ các nhà đối lập Việt Nam. Song song đó là cuộc điều tra kỹ thuật, với độ chắc chắn cao, cho thấy những máy chủ gửi virus độc đó là dành cho Việt Nam. Báo mạng Mediapart và tổ hợp Hợp tác Điều tra châu Âu - EIC của chúng tôi đã nhận được nhiều tài liệu mật chứng minh rằng công ty Pháp Nexa bán phần mềm Predator cho chính phủ Việt Nam, cụ thể là cho bộ Công An. RFI : Theo các tài liệu đó, thỏa thuận mua bán được đúc kết vào thời điểm nào ? Yann Philippin : Thỏa thuận mua bán này được ký chính xác ngày 31/12/2020. Sau đó còn phải cần thời gian vận chuyển, lắp đặt thiết bị, rất có thể Predator bắt đầu hoạt động cho chính quyền Việt Nam vào khoảng cuối năm 2021. RFI : Theo báo cáo của tổ chức Ân Xá Quốc Tế và bài báo của nhiều cơ quan truyền thông châu Âu tham gia điều tra, nhiều chính trị gia châu Âu, Mỹ, Đài Loan và một số nhà đối lập Việt Nam dường như bị nhắm tới ! Yann Philippin : Cuộc tấn công được tổ chức Ân Xá Quốc Tế, cũng như nhiều tổ chức khác như Citizen Lab hay Google, quy cho Việt Nam. Cách tấn công cũng rất thú vị vì sử dụng mạng Twitter, nay là mạng X. Thông thường, những vụ tin tặc kiểu này thường nhắm đến một cá nhân cụ thể, như gửi tin nhắn chứa mã độc, hoặc gửi tin qua WhatsApp. Thế nhưng họ lại để công khai trên Twitter khi sử dụng tài khoản giả mang tên @Joseph_Gordon16 trả lời tin nhắn Twitter của đối tượng bị nhắm đến. Nếu truy cập bằng điện thoại và nhấn vào đường link đó thì điện thoại bị nhiễm mã độc và bị truy cập. Chính nhờ vậy mà chiến dịch đã bị phát hiện bởi vì cách làm không được kín đáo cho lắm, do họ sử dụng Twitter, mà các tin nhắn trên Twitter đều công khai. RFI :Thành phần bị nhắm đến là những ai và nhằm mục đích gì ? Yann Philippin : Chúng tôi đã xác định được ba kiểu đối tượng bị nhắm đến. Thứ nhất là một số nhà đối lập với chế độ Việt Nam như Lê Trung Khoa, sống ở Đức, rất nổi tiếng và phụ trách trang thông tin Thời báo được người Việt sống ở trong và ngoài nước biết nhiều. Việt Nam định hack điện thoại của ông qua chiến dịch này. Ngoài ra, còn có nhiều tổ chức, nhà báo Việt Nam hoặc một số tổ chức chính trị ở nước ngoài cũng bị chiến dịch này nhắm đến. Đối tượng thứ hai là Liên Hiệp Châu Âu với 12 cơ quan và cá nhân bị nhắm đến, trong số đó có nhiều chính trị gia cấp cao, Ủy Ban Châu Âu, nữ chủ tịch Nghị Viện Châu Âu và ông Pierre Karleskind, chủ tịch Ủy ban đánh bắt (PECH) của Nghị Viện Châu Âu. Sau cuộc điều tra, chúng tôi suy luận rằng có lẽ Việt Nam lo lắng vì Liên Hiệp Châu Âu đã phạt « thẻ vàng » về tình trạng đánh bắt bất hợp pháp của Việt Nam, vì Bruxelles cho rằng Việt Nam chưa cố gắng đủ để chống tình trạng đó. Hiện giờ chưa có hậu quả, nhưng nếu vấn đề không được giải quyết thì « thẻ vàng » có thể sẽ thành « thẻ đỏ », đồng nghĩa với việc cấm xuất khẩu hải sản sang thị trường Liên Âu. Đó sẽ là một rủi ro lớn cho Việt Nam. Mọi người đều biết rằng đánh bắt là một nguồn thu nhập lớn cho nền kinh tế Việt Nam. Vì thế có thể là Việt Nam muốn do thám một số chính trị gia và các cơ quan Liên Hiệp Châu Âu phụ trách đánh bắt để nắm bắt tình hình và xem liệu các biện pháp trừng phạt hoặc cảnh cáo có tiếp tục hay không và liệu có cách nào để hủy « thẻ vàng » đó. Đối tượng cuối cùng trong đợt do thám mà chúng tôi xác định được có liên quan đến Biển Đông. Chúng ta biết đó là một khu vực phức tạp, đầy căng thẳng, nhất là liên quan đến chủ quyền đối với nhiều hòn đảo trong vùng, giữa Việt Nam, Trung Quốc, Đài Loan và Philippines. Đợt tấn công nhắm đồng thời vào nhiều chính trị gia, cũng như chuyên gia, nhà báo liên quan đến địa-chính trị hoặc Biển Đông. Mục tiêu quan trọng nhất là tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn. Nhiều dân biểu, thượng nghị sĩ Mỹ cũng bị nhắm đến trong cuộc tấn công nhắm vào chính quyền Đài Loan. RFI : Các « nạn nhân » phản ứng như thế nào về kết quả điều tra của tổ hợp Hợp tác Điều tra châu Âu - EIC và Ân Xá Quốc Tế ? Yann Philippin : Chúng tôi nhận được phản ứng của một vài nạn nhân. Chuyện khá phức tạp vì phần lớn các chính trị gia không muốn bình luận, phần nào vì lý do an ninh. Phản ứng mạnh nhất là của nhà phụ trách trang Thời báo ở Đức. Ông ấy kinh sợ vì bị nhắm đến. May là ông ấy không nhấn vào đường dẫn. Ông ấy giải thích với chúng tôi là nhiều người hợp tác với trang Thời báo đã phải lấy bút danh để không bị nhắm đến, vì nếu danh tính thật bị lộ và chính phủ Việt Nam biết thì có thể họ sẽ gặp nhiều hậu quả kinh khủng. Ông ấy lo ngại và thấy bất thường khi Liên Hiệp Châu Âu đã không ngăn được việc bán phần mềm gián điệp Predator cho Việt Nam, một Nhà nước chuyên quyền, một quốc gia không có dân chủ. Ngoài ra, chúng tôi cũng nhận được phản hồi mạnh của dân biểu châu Âu Pierre Karleskind, thuộc đảng của tổng thống Pháp, rằng vụ tấn công tin tặc mà ông ấy là nạn nhân là điều hoàn toàn bất thường. Ông đã cho kiểm tra điện thoại thì thấy là điện thoại không bị nhiễm độc. Theo ông, dù vụ tấn công bất thành nhưng vẫn là chuyện đáng xấu hổ. Ông cho biết là có ý định triệu mời đại sứ Việt Nam bên cạnh Liên Hiệp Châu Âu lên để đề nghị giải thích. RFI : Chiến dịch tấn công và phần mềm Predator còn hoạt động không ? Yann Philippin : Không thể biết được là phần mềm đó còn hoạt động hay không. Thường thì trong mọi cuộc điều tra báo chí, người ta vẫn gửi câu hỏi cho những người có liên quan trong các bài báo trước khi công bố. Chúng tôi đã gửi câu hỏi đến chính phủ Việt Nam, nhưng họ không hồi âm. Chúng tôi cũng gửi câu hỏi tới Intellexa, tức là công ty khai thác phần mềm Predator, nhưng cũng không nhận được câu trả lời. Tuy nhiên, chúng tôi có câu trả lời, có thể nói là « gián tiếp », đó là chúng tôi phát hiện ra rằng phần lớn các máy chủ được dùng để phát tán virus thông qua phần mềm Predator bỗng dưng bị đóng hết, ngay sau khi chúng tôi gửi câu hỏi đến. Có thể là do bị phát hiện nên họ lo ngại và đóng các máy chủ đó. Có thể là họ tạm ngừng hoạt động, nhưng cũng có thể là họ lắp đặt các máy mới, cơ sở mới và sẽ tiếp tục trong tương lai. Còn chiến địch mà chúng tôi phát hiện thì đã chấm dứt, bởi vì tài khoản Twitter @Joseph_Gordon16 không còn tồn tại, tất cả đã bị xóa. Nhưng trong tương lai, hoàn toàn có thể có những vụ tấn công khác, bằng các phương tiện khác và có thể kín đáo hơn. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà báo điều tra Yann Philippin, báo mạng Pháp Mediapart. (1) Theo báo cáo của Amnesty International, « […] Từ tháng 02 đến tháng 06/2023, ít nhất 50 tài khoản thuộc 27 cá nhân và 23 định chế bị công khai nhắm đến trên các nền tảng mạng xã hội X (trước là Twitter) và Facebook. Vũ khí giám sát mạng được sử dụng để nhắm đến các tài khoản này có tên là Predator, một phần mềm gián điệp thâm nhập do liên minh Intellexa phát triển và kinh doanh. Khẳng định là « có trụ sở tại Liên Hiệp Châu Âu và tuân theo quy định của châu Âu », liên minh này được hình thành từ một nhóm các công ty phức tạp và liên tục thay đổi, chuyên thiết kế và bán các sản phẩm giám sát, bao gồm cả phần mềm gián điệp Predator […] ». (2) Trang Mediapart : « Predator Files » : des élus français, européens et américains visés par le logiciel espion (Vụ « Predator Files » : Nhiều dân biểu Pháp, châu Âu và Mỹ bị phần mềm gián điệp nhắm đến) Trang Le Soir của Bỉ : Predator Files : les manœuvres du Vietnam pour espionner l'Europe, dont la présidente du Parlement européen (Predator Files : các cách Việt Nam do thám châu Âu, trong đó có nữ chủ tịch Nghị Viện Châu Âu). Trang mạng Đức Spiegel : Wie Vietnam eine deutsch Botschafterin zu hacken versuchte (Việt Nam đã cố hack đại sứ Đức như thế nào). Nhật báo Pháp Le Monde : Logiciel espion Predator : le Vietnam a tenté de pirater des journalistes et des responsables politiques en Europe (Phần mềm gián điệp Predator : Việt Nam cố tìm cách tấn công các nhà báo và quan chức chính trị ở châu Âu). Trang Capital : «Predator Files» : des élus européens victimes de tentatives d'espionnage par le Vietnam (Vụ «Predator Files» : nhiều dân biểu châu Âu là nạn nhân âm mưu do thám do Việt Nam thực hiện). Trang RFI : Le Vietnam au cœur d'une campagne d'espionnage visant des personnalités américaines(Việt Nam trong tâm điểm một chiến dịch do thám nhắm vào nhiều nhân vật Mỹ). Trang Washington Post : Vietnam tried to hack U.S. officials, CNN with posts on X, probe finds (Việt Nam tìm cách hack quan chức Mỹ, CNN bằng các bài đăng trên X, theo phát hiện của một cuộc điều tra).
Nhân chuyến viếng thăm của tổng thống Mỹ Joe Biden tại Việt Nam hai ngày 10 và 11/09, Washington và Hà Nội đã nâng cấp quan hệ song phương lên thành “Đối tác chiến lược toàn diện”. Đặc biệt, trong bản tuyên bố về nâng cấp quan hệ, hai nước đã thiết lập “Quan hệ đối tác mới về bán dẫn nhằm hỗ trợ phát triển chuỗi cung ứng bán dẫn bền vững, linh hoạt cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và người lao động Hoa Kỳ”. Theo bản tuyên bố, Hoa Kỳ công nhận "tiềm năng của Việt Nam với vai trò quan trọng trong việc thiết lập chuỗi cung ứng bán dẫn”. Trong khuôn khổ Quỹ Đổi mới sáng tạo và An ninh Công nghệ Quốc tế (Quỹ ITSI), Hoa Kỳ sẽ hợp tác với Việt Nam “để phát triển hơn nữa hệ sinh thái bán dẫn, khung pháp lý, cũng như lực lượng lao động và nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng hiện nay của Việt Nam.”Nói chung, Mỹ có kế hoạch biến Việt Nam thành cường quốc về chip bán dẫn và giúp Việt Nam đa dạng hóa chuỗi cung ứng chất bán dẫn. Nhưng vấn đề là Việt Nam phải cấp tốc đào tạo một đội ngũ chuyên gia, kỹ sư để đáp ứng nhu về nhân lực của ngành này.RFI Tiếng Việt phỏng vấn chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan về vấn đề này.RFI: Thưa chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, hợp tác giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong lĩnh vực bán dẫn quan trọng đến mức đã được lãnh đạo hai nước nêu lên ngay trong phần đầu tiên của bản tuyên bố về nâng cấp quan hệ lên thành “đối tác chiến lược toàn diện”. Vậy theo bà, vì sao Hoa Kỳ đánh giá Việt Nam là một quốc gia "có tiềm năng lớn" để tham gia vào chuỗi cung ứng bán dẫn cho ngành công nghiệp Mỹ?Phạm Chi Lan: Chắc phía Mỹ cũng đã căn cứ vào việc theo dõi sự phát triển của Việt Nam trong những năm gần đây, đặc biệt là từ khi tập đoàn Intel vào Việt Nam năm 2003 để đầu tư vào dự án đầu tiên về công nghệ cao ở Việt Nam. Vào thời gian đó, Intel đã bỏ ra mấy năm trời để đàm phán với Việt Nam, tham khảo rất kỹ thị trường Việt Nam về các mặt, làm việc với chính phủ trung ương, với chính quyền các cấp, các bộ ngành liên quan, kể cả với các trường, là những nơi đào tạo nguồn nhân lực, rồi mới đi đến quyết định đó.Lúc đó tôi có được thủ tướng Phan Văn Khải đưa vào tổ công tác đặc biệt để làm việc với Intel, đứng đầu là ông Nguyễn Mại, từng là phó chủ nhiệm Ủy ban nhà nước về đầu tư, rất thông thạo về đầu tư nước ngoài. Chúng tôi đàm phán với Intel trên cơ sở là xem xét tất cả các yêu cầu của Intel, đối chiếu với khả năng của Việt Nam, xem có thể đáp ứng được gì. Bất cứ những gì mà trong phạm vi quyền hạn của chính phủ có thể tạo điều kiện được, thì theo chỉ đạo của thủ tướng Phan Văn Khải, chúng tôi cố gắng làm tối đa. Thậm chí có những gì luật chưa quy định rõ thì chính phủ có thể đề nghị thêm với Quốc Hội để làm rõ về pháp luật, để từ đó Intel có thể đầu tư vào Việt Nam. Còn về những mặt mà Việt Nam còn thiếu hụt, như nguồn nhân lực, thì thúc đẩy các trường cố gắng đáp ứng được cho Intel.Chính vì thấy năng lực và thiện chí của phía Việt Nam tích cực giải quyết các vấn đề như vậy, cho nên Intel đã quyết định chọn Việt Nam trong, khi họ có 3 sự lựa chọn khác đang cân nhắc trong khu vực: Hàng Châu ( Trung Quốc ), Thái Lan và Ấn Độ. Cả ba đều có ưu thế so với Việt Nam, nhưng cuối cùng Intel chọn Việt Nam. Sau Intel, các tập đoàn công nghệ của các nước, nhất là Nhật Bản và Hàn Quốc, đã vào Việt Nam khá nhiều. Các công ty Hoa Kỳ trong những năm gần đây cũng đã quan tâm và có nhiều cuộc trao đổi với Việt Nam. Như vậy, càng ngày càng thấy rõ hơn khả năng của Việt Nam trong ngành công nghiệp như điện tử, mà điển hình là thành công của Samsung ở Việt Nam, có thể cho thấy Việt Nam có năng lực về lĩnh vực này. Trong những năm gần đây, lực lượng lao động của Việt Nam, với những người trẻ, đi học ở các nước rất nhiều, kể cả Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc, Hàn Quốc, các nước châu Âu, tức là những nước có nền tảng công nghệ cao. Từ đó, Việt Nam có cả một lực lượng những người trẻ là một nguồn nhân lực bổ sung rất tốt cho Việt Nam.Trong nước cũng vậy, ở các trường, nhiều em học sinh trẻ tham gia vào các ngành công nghệ thông tin cũng như công nghiệp điện tử đang chiếm tỷ lệ ngày càng cao. RFI: Thưa bà Phạm Chi Lan, có một vấn đề mà nhiều chuyên gia đã nêu lên đó là tình trạng thiếu nhân lực cho các ngành công nghệ cao như bán dẫn. Chủ tịch của tập đoàn FPT, ông Trương Gia Bình đã cho biết là Việt Nam cần phải đào tạo gấp từ 30.000 đến 50.000 chuyên gia bán dẫn để đáp ứng nhu cầu của ngành này. Theo bà thì liệu Việt Nam có thể nhanh chóng giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực đó?Phạm Chi Lan: Các tập đoàn về công nghệ cũng thường hay nói như vậy. Nhưng trên thực tế, một khi đã có hướng rõ ràng, có nhà đầu tư vào làm, cần nguồn nhân lực trong lĩnh vực này, thì nguồn nhân lực đó ở Việt Nam có thể xuất hiện nhanh chóng trong vòng vài năm. Trong thời gian xây dựng nhà máy, chuẩn bị các cơ sở vật chất, những người muốn tham gia gia vào ngành đó sẽ tự chuẩn bị cho họ, ráo riết đi học cho kịp thời gian. Đó cũng là cơ hội công việc với tương lai tốt mà họ đã khát khao chờ đợi từ lâu. Họ sẽ không bỏ lỡ thời cơ. Các doanh nghiệp có thể yên tâm là Việt Nam sẽ nhanh chóng đáp ứng được.Những con số như ông Trương Gia Bình đưa ra thì cũng có cơ sở thôi, nhưng đó là bởi vì lâu nay ở Việt Nam đã có doanh nghiệp nào thật sự làm trong lĩnh vực này đâu! Chưa có ai đặt ra nhu cầu về nhân lực với một tiến độ rõ ràng: bao giờ cần, cần một nguồn nhân lực như thế nào. Nếu có nhà đầu tư nào đưa ra như vậy thì cái sự sẵn sàng đó sẽ cao hơn.Tôi nghĩ là thật ra các trường cũng đã học được bài học đầu tiên từ việc Intel vào Việt Nam. Tôi nhớ mãi lúc ấy Intel đã gặp 7 trường ở Sài Gòn để tìm khoảng 2.000 người làm việc cho Intel, nhưng trong đợt đầu tiên chỉ tuyển chọn được 90 người, số còn lại thiếu về mặt này hay mặt khác, hoặc về tiếng Anh, hoặc là về kỹ năng chuyên môn, cần thời gian đào tạo thêm. Nhưng đó là khi họ vừa bước chân vào, đang chuẩn bị nhà máy, nhưng sau đó, khi hình thành nhà máy thì dần dần Intel có đủ nguồn nhân lực cần thiết.Samsung sau này cũng vậy: Khi chính phủ khuyến khích Samsung lập cơ sở R&D ( Nghiên cứu và Phát triển ) ở Việt Nam, ban đầu họ cũng có chút ngần ngại, không biết có đủ nguồn nhân lực không. Nhưng bây giờ khi cơ sở đó hình thành thì nguồn nhân lực đó ở Việt Nam đã có đầy đủ, sẵn sàng làm việc cho Samsung. RFI: Thưa bà Phạm Chi Lan, ý định của Hoa Kỳ rõ ràng biến Việt Nam thành một nơi cung ứng sản phẩm bán dẫn cho thị trường Mỹ, nhằm bớt phụ thuộc vào nguồn cung ứng của Trung Quốc. Nhưng phải làm sao để Việt Nam không tiếp tục chỉ là một nơi sản xuất hàng hóa cho nước khác, tức là phải làm sao bảo đảm việc chuyển giao công nghệ thông qua hợp tác với Mỹ, để Việt Nam có thể dần dần nâng cao giá trị của nền kinh tế trong chuỗi cung ứng quốc tế?Phạm Chi Lan: Tôi nghĩ là phía Việt Nam đã thấm bài học của việc thu hút đầu tư nước ngoài trong mấy chục năm qua. Rất nhiều dự án đầu tư ban đầu đều cam kết chuyển giao công nghệ, nhưng trên thực tế không làm được bao nhiêu. Tổng kết 30 năm đầu tư nước ngoài ở Việt Nam, hay nghị quyết về FDI của Bộ Chính trị của khóa 12 cũng đã nêu lên khá rõ điều đó và đã yêu cầu có những chỉnh sửa để làm sao thu hút được chuyển giao công nghệ, đòi hỏi được các nhà đầu tư đã cam kết chuyển giao công nghệ phải thực hiện cam kết của họ thì mới được nhận ưu đãi. Đây không chỉ là yêu cầu lớn của các lãnh đạo mà còn của người dân Việt Nam, nhất là những người trẻ. Họ sẽ không chấp nhận Việt Nam chỉ là nơi cung cấp lao động giá rẻ, chuyên làm thuê cho bên ngoài. Bây giờ gia đình những người trẻ ở Việt Nam rất chịu khó cho con em đi học ở các nơi để tiếp nhận các nguồn công nghệ, các kỹ năng tốt hơn, cũng với mục tiêu là sau này về các em sẽ làm những vị trí khác so với trước và có thể tham gia vào quá trình đổi mới, sáng tạo của chính người Việt Nam. Chẳng hạn như bạn Lương Việt Quốc đã về lập công ty RealTime Robotics, chế tạo những drone rất thành công ở Việt Nam, với những kỹ sư trè hoàn toàn được đào tạo ở Việt Nam, tạo những tấm gương rất tốt cho những người trẻ ở Việt Nam, chứng minh Việt Nam có thể tự mình nghiên cứu làm chủ được các sáng tạo công nghệ. Trong giai đoạn hiện nay của sự phát triển, rõ ràng Việt Nam vẫn cần tham gia tiếp vào chuỗi cung ứng trên toàn cầu và với một vị trí tốt hơn, cao hơn so với trước đây là chỉ làm trên cơ sở lao động giá rẻ, kỹ năng rất thấp và giá trị gia tăng không bao nhiêu, rồi tiến dần đến việc người Việt Nam làm chủ được một số lĩnh vực.RFI: Như vậy, theo bà, Việt Nam có thể tận dụng được những thế mạnh của Hoa Kỳ để xây dựng một ngành công nghiệp bán dẫn trình độ cao?Phạm Chi Lan: Hoa Kỳ có thế mạnh rất lớn, kỹ năng rất lớn và cách thức chuyển gao công nghệ của Hoa Kỳ cũng có những cái cởi mở và rõ ràng hơn so với một số quốc gia khác, cho nên tôi tin là sẽ làm được. Tôi nghĩ là các công ty Hoa Kỳ đến Việt Nam với một tinh thần hợp tác tốt và nhất là hiệp định mới có cam kết nhất cả ở cấp nhà nước với nhau, chắc chắn sẽ tạo thuận lợi cho các công ty, các doanh nghiệp và cá nhân những người lao động, những người trẻ tham gia vào quá trình cũng sẽ biết cách làm việc với nhau để tạo được lợi ích cao nhất cho cả hai bên.
Nhân chuyến viếng thăm của tổng thống Mỹ Joe Biden tại Việt Nam hai ngày 10 và 11/09, Washington và Hà Nội đã nâng cấp quan hệ song phương lên thành “Đối tác chiến lược toàn diện”. Đặc biệt, trong bản tuyên bố về nâng cấp quan hệ, hai nước đã thiết lập “Quan hệ đối tác mới về bán dẫn nhằm hỗ trợ phát triển chuỗi cung ứng bán dẫn bền vững, linh hoạt cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và người lao động Hoa Kỳ”. Theo bản tuyên bố, Hoa Kỳ công nhận "tiềm năng của Việt Nam với vai trò quan trọng trong việc thiết lập chuỗi cung ứng bán dẫn”. Trong khuôn khổ Quỹ Đổi mới sáng tạo và An ninh Công nghệ Quốc tế (Quỹ ITSI), Hoa Kỳ sẽ hợp tác với Việt Nam “để phát triển hơn nữa hệ sinh thái bán dẫn, khung pháp lý, cũng như lực lượng lao động và nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng hiện nay của Việt Nam.”Nói chung, Mỹ có kế hoạch biến Việt Nam thành cường quốc về chip bán dẫn và giúp Việt Nam đa dạng hóa chuỗi cung ứng chất bán dẫn. Nhưng vấn đề là Việt Nam phải cấp tốc đào tạo một đội ngũ chuyên gia, kỹ sư để đáp ứng nhu về nhân lực của ngành này.RFI Tiếng Việt phỏng vấn chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan về vấn đề này.RFI: Thưa chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, hợp tác giữa Hoa Kỳ và Việt Nam trong lĩnh vực bán dẫn quan trọng đến mức đã được lãnh đạo hai nước nêu lên ngay trong phần đầu tiên của bản tuyên bố về nâng cấp quan hệ lên thành “đối tác chiến lược toàn diện”. Vậy theo bà, vì sao Hoa Kỳ đánh giá Việt Nam là một quốc gia "có tiềm năng lớn" để tham gia vào chuỗi cung ứng bán dẫn cho ngành công nghiệp Mỹ?Phạm Chi Lan: Chắc phía Mỹ cũng đã căn cứ vào việc theo dõi sự phát triển của Việt Nam trong những năm gần đây, đặc biệt là từ khi tập đoàn Intel vào Việt Nam năm 2003 để đầu tư vào dự án đầu tiên về công nghệ cao ở Việt Nam. Vào thời gian đó, Intel đã bỏ ra mấy năm trời để đàm phán với Việt Nam, tham khảo rất kỹ thị trường Việt Nam về các mặt, làm việc với chính phủ trung ương, với chính quyền các cấp, các bộ ngành liên quan, kể cả với các trường, là những nơi đào tạo nguồn nhân lực, rồi mới đi đến quyết định đó.Lúc đó tôi có được thủ tướng Phan Văn Khải đưa vào tổ công tác đặc biệt để làm việc với Intel, đứng đầu là ông Nguyễn Mại, từng là phó chủ nhiệm Ủy ban nhà nước về đầu tư, rất thông thạo về đầu tư nước ngoài. Chúng tôi đàm phán với Intel trên cơ sở là xem xét tất cả các yêu cầu của Intel, đối chiếu với khả năng của Việt Nam, xem có thể đáp ứng được gì. Bất cứ những gì mà trong phạm vi quyền hạn của chính phủ có thể tạo điều kiện được, thì theo chỉ đạo của thủ tướng Phan Văn Khải, chúng tôi cố gắng làm tối đa. Thậm chí có những gì luật chưa quy định rõ thì chính phủ có thể đề nghị thêm với Quốc Hội để làm rõ về pháp luật, để từ đó Intel có thể đầu tư vào Việt Nam. Còn về những mặt mà Việt Nam còn thiếu hụt, như nguồn nhân lực, thì thúc đẩy các trường cố gắng đáp ứng được cho Intel.Chính vì thấy năng lực và thiện chí của phía Việt Nam tích cực giải quyết các vấn đề như vậy, cho nên Intel đã quyết định chọn Việt Nam trong, khi họ có 3 sự lựa chọn khác đang cân nhắc trong khu vực: Hàng Châu ( Trung Quốc ), Thái Lan và Ấn Độ. Cả ba đều có ưu thế so với Việt Nam, nhưng cuối cùng Intel chọn Việt Nam. Sau Intel, các tập đoàn công nghệ của các nước, nhất là Nhật Bản và Hàn Quốc, đã vào Việt Nam khá nhiều. Các công ty Hoa Kỳ trong những năm gần đây cũng đã quan tâm và có nhiều cuộc trao đổi với Việt Nam. Như vậy, càng ngày càng thấy rõ hơn khả năng của Việt Nam trong ngành công nghiệp như điện tử, mà điển hình là thành công của Samsung ở Việt Nam, có thể cho thấy Việt Nam có năng lực về lĩnh vực này. Trong những năm gần đây, lực lượng lao động của Việt Nam, với những người trẻ, đi học ở các nước rất nhiều, kể cả Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc, Hàn Quốc, các nước châu Âu, tức là những nước có nền tảng công nghệ cao. Từ đó, Việt Nam có cả một lực lượng những người trẻ là một nguồn nhân lực bổ sung rất tốt cho Việt Nam.Trong nước cũng vậy, ở các trường, nhiều em học sinh trẻ tham gia vào các ngành công nghệ thông tin cũng như công nghiệp điện tử đang chiếm tỷ lệ ngày càng cao. RFI: Thưa bà Phạm Chi Lan, có một vấn đề mà nhiều chuyên gia đã nêu lên đó là tình trạng thiếu nhân lực cho các ngành công nghệ cao như bán dẫn. Chủ tịch của tập đoàn FPT, ông Trương Gia Bình đã cho biết là Việt Nam cần phải đào tạo gấp từ 30.000 đến 50.000 chuyên gia bán dẫn để đáp ứng nhu cầu của ngành này. Theo bà thì liệu Việt Nam có thể nhanh chóng giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực đó?Phạm Chi Lan: Các tập đoàn về công nghệ cũng thường hay nói như vậy. Nhưng trên thực tế, một khi đã có hướng rõ ràng, có nhà đầu tư vào làm, cần nguồn nhân lực trong lĩnh vực này, thì nguồn nhân lực đó ở Việt Nam có thể xuất hiện nhanh chóng trong vòng vài năm. Trong thời gian xây dựng nhà máy, chuẩn bị các cơ sở vật chất, những người muốn tham gia gia vào ngành đó sẽ tự chuẩn bị cho họ, ráo riết đi học cho kịp thời gian. Đó cũng là cơ hội công việc với tương lai tốt mà họ đã khát khao chờ đợi từ lâu. Họ sẽ không bỏ lỡ thời cơ. Các doanh nghiệp có thể yên tâm là Việt Nam sẽ nhanh chóng đáp ứng được.Những con số như ông Trương Gia Bình đưa ra thì cũng có cơ sở thôi, nhưng đó là bởi vì lâu nay ở Việt Nam đã có doanh nghiệp nào thật sự làm trong lĩnh vực này đâu! Chưa có ai đặt ra nhu cầu về nhân lực với một tiến độ rõ ràng: bao giờ cần, cần một nguồn nhân lực như thế nào. Nếu có nhà đầu tư nào đưa ra như vậy thì cái sự sẵn sàng đó sẽ cao hơn.Tôi nghĩ là thật ra các trường cũng đã học được bài học đầu tiên từ việc Intel vào Việt Nam. Tôi nhớ mãi lúc ấy Intel đã gặp 7 trường ở Sài Gòn để tìm khoảng 2.000 người làm việc cho Intel, nhưng trong đợt đầu tiên chỉ tuyển chọn được 90 người, số còn lại thiếu về mặt này hay mặt khác, hoặc về tiếng Anh, hoặc là về kỹ năng chuyên môn, cần thời gian đào tạo thêm. Nhưng đó là khi họ vừa bước chân vào, đang chuẩn bị nhà máy, nhưng sau đó, khi hình thành nhà máy thì dần dần Intel có đủ nguồn nhân lực cần thiết.Samsung sau này cũng vậy: Khi chính phủ khuyến khích Samsung lập cơ sở R&D ( Nghiên cứu và Phát triển ) ở Việt Nam, ban đầu họ cũng có chút ngần ngại, không biết có đủ nguồn nhân lực không. Nhưng bây giờ khi cơ sở đó hình thành thì nguồn nhân lực đó ở Việt Nam đã có đầy đủ, sẵn sàng làm việc cho Samsung. RFI: Thưa bà Phạm Chi Lan, ý định của Hoa Kỳ rõ ràng biến Việt Nam thành một nơi cung ứng sản phẩm bán dẫn cho thị trường Mỹ, nhằm bớt phụ thuộc vào nguồn cung ứng của Trung Quốc. Nhưng phải làm sao để Việt Nam không tiếp tục chỉ là một nơi sản xuất hàng hóa cho nước khác, tức là phải làm sao bảo đảm việc chuyển giao công nghệ thông qua hợp tác với Mỹ, để Việt Nam có thể dần dần nâng cao giá trị của nền kinh tế trong chuỗi cung ứng quốc tế?Phạm Chi Lan: Tôi nghĩ là phía Việt Nam đã thấm bài học của việc thu hút đầu tư nước ngoài trong mấy chục năm qua. Rất nhiều dự án đầu tư ban đầu đều cam kết chuyển giao công nghệ, nhưng trên thực tế không làm được bao nhiêu. Tổng kết 30 năm đầu tư nước ngoài ở Việt Nam, hay nghị quyết về FDI của Bộ Chính trị của khóa 12 cũng đã nêu lên khá rõ điều đó và đã yêu cầu có những chỉnh sửa để làm sao thu hút được chuyển giao công nghệ, đòi hỏi được các nhà đầu tư đã cam kết chuyển giao công nghệ phải thực hiện cam kết của họ thì mới được nhận ưu đãi. Đây không chỉ là yêu cầu lớn của các lãnh đạo mà còn của người dân Việt Nam, nhất là những người trẻ. Họ sẽ không chấp nhận Việt Nam chỉ là nơi cung cấp lao động giá rẻ, chuyên làm thuê cho bên ngoài. Bây giờ gia đình những người trẻ ở Việt Nam rất chịu khó cho con em đi học ở các nơi để tiếp nhận các nguồn công nghệ, các kỹ năng tốt hơn, cũng với mục tiêu là sau này về các em sẽ làm những vị trí khác so với trước và có thể tham gia vào quá trình đổi mới, sáng tạo của chính người Việt Nam. Chẳng hạn như bạn Lương Việt Quốc đã về lập công ty RealTime Robotics, chế tạo những drone rất thành công ở Việt Nam, với những kỹ sư trè hoàn toàn được đào tạo ở Việt Nam, tạo những tấm gương rất tốt cho những người trẻ ở Việt Nam, chứng minh Việt Nam có thể tự mình nghiên cứu làm chủ được các sáng tạo công nghệ. Trong giai đoạn hiện nay của sự phát triển, rõ ràng Việt Nam vẫn cần tham gia tiếp vào chuỗi cung ứng trên toàn cầu và với một vị trí tốt hơn, cao hơn so với trước đây là chỉ làm trên cơ sở lao động giá rẻ, kỹ năng rất thấp và giá trị gia tăng không bao nhiêu, rồi tiến dần đến việc người Việt Nam làm chủ được một số lĩnh vực.RFI: Như vậy, theo bà, Việt Nam có thể tận dụng được những thế mạnh của Hoa Kỳ để xây dựng một ngành công nghiệp bán dẫn trình độ cao?Phạm Chi Lan: Hoa Kỳ có thế mạnh rất lớn, kỹ năng rất lớn và cách thức chuyển gao công nghệ của Hoa Kỳ cũng có những cái cởi mở và rõ ràng hơn so với một số quốc gia khác, cho nên tôi tin là sẽ làm được. Tôi nghĩ là các công ty Hoa Kỳ đến Việt Nam với một tinh thần hợp tác tốt và nhất là hiệp định mới có cam kết nhất cả ở cấp nhà nước với nhau, chắc chắn sẽ tạo thuận lợi cho các công ty, các doanh nghiệp và cá nhân những người lao động, những người trẻ tham gia vào quá trình cũng sẽ biết cách làm việc với nhau để tạo được lợi ích cao nhất cho cả hai bên.
Le comédien et auteur Rolaphton Mercure fait partie de la présélection de la 10è édition du Prix RFI Théâtre. Pandémonium, le texte du dramaturge, met le projecteur sur la situation des détenus au pénitencier national. Programmation musicale - BIC & Wesli – An tranzit - Rolaphton Mercure – La tête dans le ciel, je tutoie les étoiles, une production de Haïti Inter.
Pour sa 11e édition de « Ça va, ça va le monde ! », RFI propose de découvrir six textes d'écrivains africains ou haïtiens qui décrivent un continent aux prises avec les démons de la modernité. Les lectures sont enregistrées à Avignon, puis diffusées dans le monde sur les ondes de la radio internationale pendant l'été. Invitées: Gaëlle Bien-Aimé, journaliste, comédienne, humoriste et auteure haïtienne. Sa pièce « Port-au-Prince et sa douce nuit » a reçu le prix RFI Théâtre 2022 Jeanne Diama, auteure et metteuse en scène et comédienne malienne. « Cousu-main / Coups humains » sur la scène de La Respélid' le 16 juillet 2023 à Avignon.
Ngày 12/04/2023, Việt Nam và Pháp kỉ niệm tròn 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Năm 2023 cũng đánh dấu tròn 10 năm quan hệ đối tác chiến lược Pháp-Việt. Nhân dịp này, ngài Đại sứ Pháp tại Việt Nam Nicolas Warnery đã trả lời phỏng vấn RFI Tiếng Việt qua điện thoại ngày 07/04/2023. RFI : Thưa ngài Đại sứ, trong buổi họp báo ngày 14/03, ông đã giới thiệu rất nhiều hoạt động kỉ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Pháp - Việt và 10 năm quan hệ đối tác chiến lược trong năm 2023. Những sự kiện rất đa dạng này, từ văn hóa ngoại giao, quốc phòng đến kinh tế, có phản ánh được tầm quan trọng của mối quan hệ giữa hai nước ? Cột mốc này sẽ đánh dấu cho sức bật mới cho quan hệ song phương ? Đại sứ Nicolas Warnery : Mối quan hệ Pháp-Việt có điều gì đó rất đặc biệt bởi vì đó là thành quả của một quá trình lịch sử chung giữa hai nước chúng ta, với những thời điểm đau thương, tăm tối, sau đó là những lúc tươi sáng, hạnh phúc. Đó là mối quan hệ chính trị, mà chúng ta đều thấy ở cấp cao giữa các nhà lãnh đạo, mối quan hệ đa dạng với những hợp tác ở cấp địa phương, giữa các trường đại học, bệnh viện, doanh nghiệp. Đó là chưa kể những mối quan hệ cá nhân nhờ vào những người sống ở Pháp hoặc ở Việt Nam do nguồn gốc xuất thân của họ, do quá trình học tập, do sự nghiệp hoặc từ những chuyến đi, đóng vai trò cầu nối giữa hai nước. Từ 50 năm nay, chúng ta đã có những thành công tốt đẹp về thương mại-đầu tư, về phát triển bền vững và bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu, về giáo dục đại học, nghiên cứu, y tế, quản trị, hành chính và trong nhiều lĩnh vực có thể ít được biết đến hơn như an ninh và quốc phòng. Điều mà tôi thấy hữu hiệu và mạnh mẽ, đó là những mối quan hệ hợp tác cụ thể, đáp ứng những ưu tiên mà hai nước chúng ta cùng chia sẻ. Chúng ta không tuyên bố suông mà tiến hành cụ thể. Và những năm gần đây, chúng ta đã cố nâng tầm mối quan hệ đối tác này qua việc thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, được ký cách đây 10 năm. Do đó, năm nay, chúng tôi cố gắng thực hiện một chương trình hành động đa dạng, phong phú để kỉ niệm sự kiện này, đồng thời cho thấy mọi mặt của mối quan hệ rất đặc biệt với khẩu hiệu bên dưới logo mà chắc quý vị đã thấy, đó là « Các nền văn hóa được chia sẻ ». Gọi là « Các nền văn hóa » để chứng minh rằng chúng ta chia sẻ thực sự hai nền văn hóa với nhau. Tất cả các sự kiện được nêu trên trang web và mạng xã hội Facebook của Đại sứ quán Pháp.Để có thể hình dung ra phần nào, tôi xin nêu một vài sự kiện, ví dụ triển lãm tại Văn Miếu về di sản và lịch sử, triển lãm trên đường phố và tại nhiều gallery ảnh về Hà Nội bắt đầu khoảng 15 ngày tới, lễ hội ẩm thực ngoài phố « Dạo chơi nước Pháp » ở Hà Nội, tuần lễ ẩm thực ở thành phố Hồ Chí Minh, buổi diễn nhạc kịch về chủ đề Hoàng tử bé ở nhà hát Hà Nội vào tháng 05, tuần lễ thiết kế thời trang ở Sài Gòn, giải thưởng Goncourt của sinh viên Việt Nam vào mùa thu tới và cuối cùng là màn pháo hoa, trình diễn ánh sáng ở kinh thành Huế dự kiến vào tháng 12.Có thể thấy một năm rất sinh động. Chúng tôi không những muốn nhớ về quá khứ mà còn hướng đến hiện tại và tương lai với nhiều ước vọng lớn. Chúng tôi muốn phát triển trao đổi thương mại và đầu tư giữa hai nước dựa trên thỏa thuận tự do thương mại giữa Liên Hiệp Châu Âu và Việt Nam. Chúng tôi cũng muốn tập trung sức lực vào mảng chống biến đổi khí hậu, đồng hành với Việt Nam trong quá trình chuyển đổi năng lượng. Và chúng tôi cũng muốn tăng cường hợp tác quốc phòng. Quý vị có thể thấy đây là một năm kỉ niệm, nhưng cũng là bàn đạp để hướng đến tương lai gần.RFI : Nhân nói về văn hóa, Việt Nam đã đàm phán thành công với nhà bán đấu giá Pháp Millon và hồi hương ấn vàng của vua Minh Mạng nhờ một nhà sưu tập Việt Nam. Rất nhiều người nổi tiếng đề nghị chính phủ Việt Nam lập một ủy ban thống kê cổ vật Việt Nam được bảo quản ở nước ngoài, trong đó có Pháp. Pháp sẽ hỗ trợ và hợp tác với Việt Nam trong dự án này không ?Đại sứ Nicolas Warnery : Chúng tôi đã rất chú ý theo dõi quãng thời gian đàm phán hồi hương ấn vàng của vua Minh Mạng mà cựu hoàng Bảo Đại sở hữu. May là quãng thời gian này rất ngắn. Chúng tôi được thông báo về việc này rất sớm. Lúc đó, chúng tôi đã báo ngay cho Paris về thực chất của vấn đề, tiếp theo là kết nối chính quyền Việt Nam với nhà bán đấu giá để bên muốn có được ấn vàng có thể thỏa thuận mua và tránh bán công khai. Phải nhắc lại là đây là một cổ vật quý giá, đầy ý nghĩa lịch sử xúc động. Tôi rất vui vì mọi chuyễn đã diễn ra tốt đẹp và ấn vàng đã có thể được đưa về Việt Nam. Ở điểm thứ hai liên quan đến ủy ban thống kê bảo vật, đúng là chúng tôi đã nghe nói nhưng hiện giờ chúng tôi chưa được đề nghị hỗ trợ.RFI : Trong lĩnh vực du lịch, năm 2021, chính phủ Pháp công bố kế hoạch « Destination France » để đưa Pháp thành điểm du lịch hàng đầu thế giới và du lịch bền vững. Đại sứ quán Pháp và các đối tác giới thiệu nước Pháp đến với người Việt như thế nào ? Có phải do thành công mà thời hạn xử lý hồ sơ xin thị thực bị kéo dài trong thời gian gần đây ? Cơ quan lãnh sự nhận được rất nhiều đơn xin visa du lịch ?Đại sứ Nicolas Warnery : Đúng là có rất nhiều đơn xin thị thực. Tôi xác nhân điều đó. Giờ Pháp mở cửa trở lại và cuộc khủng hoảng đại dịch đã lùi xa, « Điểm đến nước Pháp » lại thu hút đông đảo người Việt Nam. Chúng tôi thấy số lượng đơn xin thị thực du lịch bùng nổ từ mùa hè năm ngoái và rất vui về điều này. Nhưng đó không phải là lý do khiến việc cấp thị thực bị trễ mà do thời hạn xử lý hồ sơ kéo dài hơn. Thêm vào đó, chúng tôi mới triển khai một cổng dịch vụ mới, một hệ thống mới hiệu quả hơn. Như quý vị vẫn biết, thỉnh thoảng có chút vấn đề trong giai đoạn chạy thử.Vì thế, lời khuyên của chúng tôi là quý vị dự tính xin visa càng sớm càng tốt. Khi quý vị biết là sẽ đi du lịch thì nên sớm xin thị thực, có thể xin ngay cả trước khi có vé máy bay, trước cả khi biết ngày khởi hành chính xác. Phải tính xa càng sớm càng tốt. Đó thực sự là thông điệp chính của chúng tôi.Về phần mình, dĩ nhiên chúng tôi tiếp tục quảng bá các sự kiện, hình ảnh về nước Pháp. Chúng tôi cũng tiếp tục thông tin về những sự kiện được tổ chức ở Việt Nam nhân dịp kỉ niệm 50 năm này, cũng như những sự kiện có thể diễn ra ở Pháp. Chúng tôi muốn cho thấy hình ảnh một nước Pháp biết rõ những điểm mạnh của mình và nổi tiếng về ẩm thực và di sản. Ngoài ra, chúng tôi cũng tìm cách làm nổi bật những thế mạnh khác, đôi khi ít được biết đến hơn, như tính hiện đại, đổi mới, khoa học và công nghệ cao, cũng là những chủ đề tham quan, như khu khoa học Cité des Sciences có rất nhiều địa điểm ở Pháp, dù là ở vùng Paris hay ở tỉnh, hướng đến tương lai, khoa học, phát triển kiến thức. Đó cũng là những thế mạnh du lịch của Pháp, tương tự với du lịch bền vững, du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp… Chúng tôi muốn đề cao giá trị của tất cả những hình thức này. Cho nên, khách có thể đến Pháp với những chương trình du lịch rất khác nhau. RFI : Điểm thứ ba liên quan đến quốc phòng, tuần dương hạm Prairial vừa mới kết thúc chuyến thăm cảng Hải Phòng để khẳng định hợp tác quốc phòng song phương và cam kết của Pháp trong việc tôn trọng luật pháp quốc tế và tự do lưu thông ở những khu vực chung. Vào đầu tháng 12/2022, nhiều công ty Pháp đã tham dự Triển lãm Quốc phòng Quốc tế lần đầu tiên do Việt Nam tổ chức. Qua đó liệu có thể nghĩ đến một mối quan hệ hợp tác chặt chẽ hơn, rộng hơn trong khi Việt Nam đang tìm cách đa dạng mạng lưới đối tác quốc phòng kể từ khi xảy ra chiến tranh Ukraina ? Đại sứ Nicolas Warnery : Tuần dương hạm Prairial dừng ở Hải Phòng bốn ngày và đã rời cảng hôm qua (06/04) hướng ra Biển Đông (đại sứ Pháp sử dụng từ « Mer de l'Est » - Biển Đông) nơi tầu đang hoạt động. Đây là một chuyến cập cảng xã giao truyền thống và hợp tác nhưng cũng là một chuyến thăm đặc biệt vì là chuyến thăm đầu tiên từ sau đại dịch Covid. Còn những lần cập cảng trước đều diễn ra trong bối cảnh rất đặc biệt, đúng lúc phong tỏa, thủy thủ đoàn được đưa thẳng đến khách sạn để nghỉ ngơi và không có bất kì tiếp xúc trực tiếp nào với các đồng nhiệm, đối tác và người dân Việt Nam. Vì thế, chuyến thăm lần này thực sự diễn ra tốt đẹp với nhiều hoạt động tương tác, được gọi là « PASSEX » giữa tầu và Hải quân Việt Nam. Hải quân Việt Nam lên thăm tầu Prairial, còn thủy thủ Pháp lên thăm một tầu thủy đạc Việt Nam. Ngoài ra, còn có nhiều hoạt động giao lưu hữu nghị và thể thao khác, như đội ngũ y tế trên tầu đã gặp lãnh đạo trường Đại học Y Dược Hải Phòng. Sự kiện cho thấy tinh thần vô cùng tích cực, nhất là lại diễn ra vào dịp đặc biệt kỉ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao mà chúng ta đề cập ở trên.Ngoài tính chất đặc biệt của chuyến cập cảng lần này, mỗi chuyến thăm của tầu Pháp là một dấu ấn của Pháp về sự hợp tác chặt chẽ với Việt Nam trong việc bảo vệ luật biển quốc tế, quyền tự do lưu thông trên không và trên biển ở Biển Đông và bảo vệ những khu vực chung thuộc vùng biển quốc tế. Pháp và Việt Nam đang cùng nhau bảo vệ chủ nghĩa đa phương, hòa bình, tự do lưu thông, tôn trọng luật pháp quốc tế. Và đối với chúng tôi, những chuyến ghé thăm cảng như này thể hiện cho mong muốn cùng nhau hành động vì hòa bình, ổn định, an ninh trong khu vực.Chị nhắc đến hợp tác quốc phòng ở trên. Tôi xin nhấn mạnh là vào tháng 11/2021, khi thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính thăm Paris, lãnh đạo chính quyền hai nước đã nhất trí phát triển nhiều dự án cơ cấu trong lĩnh vực quốc phòng, trong đó có những dự án cung cấp trang thiết bị, bởi vì cùng phối hợp vì hòa bình thường đi đôi với hợp tác công nghiệp và về mặt trang thiết bị.RFI : Có nghĩa là sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp công nghiệp quốc phòng Pháp hiện diện ở Việt Nam ? Đại sứ Nicolas Warnery : Đúng vậy. Điều mà tôi giải thích ở đây đó là chính sách của Pháp. Việc này đi kèm với sự hiện diện liên tục của công ty cung cấp thiết bị quân sự. Họ đã có mặt ở Việt Nam trước đại dịch Covid, giữ liên lạc trong giai đoạn đại dịch. Họ tham gia Triển lãm Quốc Phòng mà chị nói ở trên và họ hoàn toàn sẵn sàng làm việc với bộ Quốc Phòng Việt Nam, với những đối tác Việt Nam có thẩm quyền trong những lĩnh vực này. RFI : Nhóm G7 và Liên Hiệp Châu Âu, trong đó có Pháp, đã ký với các nhà lãnh đạo Việt Nam một thỏa thuận đối tác đầy tham vọng về chuyển đổi năng lượng ngày 14/12/2022. Pháp có những dự án hỗ trợ Việt Nam như nào ? Đổi lại, Pháp trông đợi gì từ phía các đối tác Việt Nam ?Đại sứ Nicolas Warnery : Chị có lý khi nhắc đến Thỏa thuận Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) ký ở Bruxelles ngày 14/12/2022, bởi vì đó là một thỏa thuận vô cùng quan trọng, được ký chỉ hơn một năm sau khi Việt Nam đưa ra những cam kết tại Hội nghị về Biến đổi Khí hậu của Liên Hiệp Quốc - COP 26 ở Glasgow mà chúng tôi hết sức ủng hộ, cổ vũ, và sau chuyến thăm Paris của thủ tướng Phạm Minh Chính. Pháp và Việt Nam cam kết nỗ lực hoàn toàn trong cuộc chiến chung này để bảo vệ hành tinh, chống biến đổi khí hậu và dĩ nhiên là có chuyện chuyển đổi năng lượng vì hai mảng này liên hệ mật thiết với nhau.Hiện giờ, điện là lĩnh vực phát thải nhiều khí carbon nhất ở Việt Nam. Đây là điểm phải cần nhiều nỗ lực. Trong thỏa thuận JETP này, có khoảng 15,5 tỉ đô la ngân sách công và tư được dự trù và sẽ được huy động để chủ yếu tăng cường mạng lưới điện Việt Nam, triển khai các năng lượng tái tạo trên cả nước. Đây là cách chúng ta loại trừ khí thải trong quá trình sản xuất điện ở Việt Nam và hoạt động tăng trưởng của Việt Nam về mặt năng lượngThực ra, Pháp đã tham gia rất tích cực vào lĩnh vực năng lượng ở Việt Nam. Cơ quan Phát triển Pháp - AfD (Agence française de développement) đã được giao nhiệm vụ « 100% Khí hậu » - theo cách chúng tôi vẫn gọi. Có nghĩa là tất cả các dự án này đều cam kết giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Tôi xin đưa ra một vài ví dụ, nhà máy thủy điện Huội Quảng (Sơn La) với khoản đầu tư 100 triệu euro từ năm 2010, nhà máy điện mặt trời Sê San (Gia Lai) 24 triệu euro từ năm 2019, mở rộng nhà máy thủy điện Yali (Kon Tum) 75 triệu euro năm 2021, thủy điện Hòa Bình 70 triệu euro năm 2021. Đó là nỗ lực liên tục và đã được cam kết.Điều thay đổi với thỏa thuận JETP là chúng tôi sẽ gia tăng nỗ lực. Thông qua một thỏa thuận đối tác ba bên, gồm AfD (Cơ quan Phát triển Pháp) - EDF (Công ty Điện lực Pháp) - EVN (Công ty Điện lực Việt Nam), chúng tôi sẽ tăng cường quan hệ đối tác để giúp Việt Nam lập kế hoạch chuyển đổi năng lượng. Phải chuẩn bị cho cả quá trình này vì việc đó đòi hỏi rất nhiều công sức trước khi thực hiện các dự án và để tài trợ cho các khoản đầu tư cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng.Dự định là vậy : Làm tất cả để Việt Nam có thể giữ được mọi cam kết. Về phần mình, chính phủ Việt Nam cần đưa ra những dự án cụ thể, những tài trợ cụ thể và chương trình tài chính cụ thể. Chính phủ cũng cần tạo ra một môi trường pháp lý hấp dẫn để các doanh nghiệp, vì có cả lĩnh vực tư nhân như tôi nói ở trên, có tầm nhìn tốt hơn về các dự án phát triển năng lượng tái tạo và có thể đến đầu tư một cách an toàn, ví dụ xây dựng những trang trại điện mặt trời hoặc điện gió.RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn ngài đại sứ Nicolas Warnery.
Chiến tranh Ukraina làm thay đổi cục diện thị trường năng lượng thế giới, đói kém đe dọa một phần nhân loại, lạm phát tăng cao. Kinh tế Nga hứng đòn trừng phạt của Âu Mỹ với những tác động tới nay vẫn là một ẩn số. Tại châu Á, vì Covid, Trung Quốc không còn là đầu tàu tăng trưởng của thế giới, nền công nghệ cao của nước này tiếp tục lãnh đòn của Washington. Bất chấp những cam kết giảm khí thải carbon, thế giới vẫn lệ thuộc nhiều vào năng lượng hóa thạch. Châu Âu điêu đứng vì mất 155 tỷ mét khối khí đốt của Nga một năm, tương đương với 40 % nhu cầu tiêu thụ của toàn khối. Đường ống Nord Stream 2 « chết yểu » khi vừa hoàn tất. Nord Stream 1 chỉ còn hoạt động cầm chừng. Hậu quả kèm theo là từ đầu năm đến nay, từ chủ tịch Ủy Ban Châu Âu đến chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, từ tổng thống Pháp đến thủ tướng Ý, Đức liên tục viếng thăm các quốc gia sản xuất dầu hỏa và khí đốt như Qatar, Ả Rập Xê Út, Algérie hay Azerbaijan… Mỹ thắng lớn Na Uy đã nhanh chóng trở thành « nguồn cung cấp khí đốt số 1 » cho Lục Địa Già. Trong chưa đầy 10 tháng, một mình Oslo bảo đảm đến gần ¼ nhu cầu tiêu thụ của 27 nước trong Liên Hiệp Châu Âu. Algérie cũng được coi là một nhà sản xuất hưởng lợi nhiều dưới tác động địa chính trị do chiến tranh Ukraina gây nên. Nhờ có dầu khí, một số căng thẳng chính trị giữa Alger với Paris đã dễ dàng được giải tỏa. Azerbaijan chiếm thế thượng phong nhờ hệ thống đường ống dẫn khí đốt SGC mới được khánh thành cuối 2020, đưa khí đốt từ mỏ Shah Deniz trong vùng biển Caspi đến tận nam Âu, giải tỏa bớt áp lực về năng lượng cho Ý và Hy Lạp. Kim ngạch xuất khẩu năng lượng của Bakou sang Liên Hiệp Châu Âu tăng 31 % so với 2021. Đổi lại, Liên Âu kín tiếng trong xung đột vũ trang giữa Azerbaijan và Armenia ở vùng Thượng Karabakh. Nhưng bên thắng lớn là Hoa Kỳ, chủ yếu là với khí hóa lỏng LNG. Tính đến tháng 9/2022, xuất khẩu của Mỹ sang châu Âu tăng 60 % và gần ¾ sản xuất của Mỹ là để bán cho Liên Hiệp Châu Âu. Trả lời RFI Việt ngữ, Philippe Sébille Lopez, chuyên gia về năng lượng và địa chính trị, thuộc cơ quan tư vấn Géopolia, Pháp, nhìn nhận chiến tranh Ukraina là một cơ hội bằng vàng cho các nhà sản xuất ở Mỹ : Philippe Sébille Lopez : « Hoa Kỳ luôn có tiềm năng khai thác khí đốt rất lớn, mà chủ yếu là khí đá phiến. Tuy nhiên, để phát triển mảng công nghiệp này, các nhà sản xuất Mỹ cần được bảo đảm họ phải có một thị trường rộng lớn. Khủng hoảng Ukraina là một cơ hội. Châu Âu quay lưng lại với Nga và phải cần đến khí đốt của Mỹ, bỗng chốc trở thành một thị trường vô cùng to lớn và đang phát triển thêm nữa theo chiều hướng này. Mỹ đang nhòm ngó để thay thế vào chỗ trống của Nga, bởi từ khi chiến tranh Ukraina bùng nổ, Matxcơva không còn muốn bán khí đốt cho châu Âu, mà bản thân Bruxelles cũng không muốn để Matxcơva dùng dầu khí như một vũ khí để bắt chẹt Liên Âu ». RFI : Thế nhưng cả bên cung lẫn bên cầu đều đang gặp nhiều giới hạn. Philippe Sébille Lopez : « Khả năng sản xuất tại Hoa Kỳ tiếp tục tăng thêm. Vấn đề đặt ra là các nhà sản xuất tư nhân của Mỹ cần được bảo đảm là họ sẽ cung cấp khí đốt cho châu Âu trong một thời gian dài. Chẳng hạn đấy phải là những hợp đồng trên 15 năm, bởi vì khai thác khí hóa lỏng đòi hỏi nhiều đầu tư vào công nghệ mới. Trong khi đó, với chính sách chuyển đổi năng lượng, Liên Hiệp Châu Âu đề ra mục tiêu giảm bớt mức độ lệ thuộc vào năng lượng hóa thạch vào ngưỡng 2035. Điều đó có nghĩa là châu Âu ký hợp đồng với Mỹ trong giai đoạn từ 10 đến 12 năm mà thôi. Do vậy Liên Âu tiến thoái lưỡng nan : Bruxelles muốn từ bỏ một phần năng lượng hóa thạch để thay thế bằng các loại năng lượng tái tạo. Nhưng trước mắt Liên Âu lại chưa thể trông cậy vào khí đá phiến của Mỹ, bởi vì các nhà sản xuất ở bên kia Bắc Đại tây Dương muốn được bảo đảm rằng họ phải ký được những hợp đồng dài hạn với châu Âu. Nói cách khác, cả bên cung lẫn bên cầu đều lâm vào thế kẹt ». RFI : Nhưng trong mọi trường hợp, Liên Hiệp Châu Âu vẫn lệ thuộc vào các nguồn cung cấp năng lượng « bên ngoài », thay đổi duy nhất trong năm là chuyển từ quỹ đạo của Nga để ngả về phía các nhà cung cấp Mỹ. Philippe Sébille Lopez : « Liên Hiệp Châu Âu luôn và vẫn sẽ phải phụ thuộc vào các nguồn cung cấp nước ngoài về năng lượng hóa thạch, bởi trên châu lục này gần như không còn dầu khí, ngoại trừ ở vùng Biển Bắc. Ngay cả tại đây, thật ra thời kỳ vàng son đã qua, những năm tháng phồn thịnh nhất đã thuộc về quá khứ. Dầu và khí đốt ở Biển Bắc đang cạn dần. Đó chính là lý do khiến Liên Âu đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo và chuyển hướng về hydrogen. Nhưng đừng quên rằng, để có hydrogen, chúng ta cũng cần có điện vậy ! Năng lượng gió hay Mặt trời không phải là những giải pháp lý tưởng, vì đây không phải là những nguồn năng lượng mà mức sản xuất có thể điều chỉnh tùy theo nhu cầu tiêu thụ trên thị trường. Liên Âu càng lúc càng phải phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng, mặc dù có thể thay thế nguồn cung cấp của Nga bằng các tập đoàn của Mỹ. Vấn đề đối với Liên Hiệp Châu Âu vẫn nguyên vẹn: Châu lục này càng lúc càng cần nhiều phương tiện để cung cấp điện lực cho thị trường nội địa, nhưng kết quả thì lại không có gì là chắc chắn trong những điều kiện nghiên cứu hiện nay ». Nga trước những đợt trừng phạt liên tiếp của phương Tây Tính đến ngày 15/12/2022 sau gần 10 tháng chiến tranh Ukraina, Liên Hiệp Châu Âu ban hành tổng cộng 9 đợt trừng phạt Nga. Ngay từ khi Vladimir Putin đưa quân xâm chiếm nước láng giềng sát cạnh, Hoa Kỳ và Liên Âu đã ban hành nhiều biện pháp mạnh với mục đích duy nhất : cắt nguồn thu nhập của Matxcơva qua đó ngăn cản Nga tài trợ cỗ máy chiến tranh. Phương Tây đã khai trừ Nga ra khỏi hệ thống SWIFT, phong tỏa dự trữ ngoại tệ của Ngân Hàng Trung ương Nga ; cấm vận than đá, dầu hỏa của Nga, cấm xuất khẩu cho Nga công nghệ cao và trang thiết bị có thể phục vụ các mục tiêu quân sự … Hậu quả đối với kinh tế Nga từ tháng 2 đến giờ ra sao ? Thứ nhất, Nga vẫn có được một điểm tựa khá tốt là Trung Quốc và trong một chừng mực nào đó là Ấn Độ. Hai quốc gia châu Á này đã phần nào thay thế vào chỗ trống của châu Âu để mua dầu khí của Nga với giá rẻ và thậm chí là một phần trong số ấy đã được dành để bán lại cho châu Âu. Thứ hai, theo phân tích của Serguei Alexachenko, cựu phó thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Nga, sau đợt trừng phạt đầu tiên hồi tháng 3/2022, lạm phát đã tăng gần 20 % nhưng rồi ba tháng sau đó đã rơi xuống còn 10 %. Mãi lực của dân Nga có giảm mạnh (-10 %), nhưng tiền vẫn đều đặn được chuyển vào công quỹ của nước Nga để điện Kremlin tùy nghi sử dụng. Theo nghiên cứu của trung tâm về năng lượng CREA, kể từ khi xâm lược Ukraina, nhờ gây nên một cơn sốt dầu khí trên thị trường quốc tế, Matxcơva đã thu về 250 tỷ đô la. Chỉ một mình Liên Hiệp Châu Âu đã rót cho Liên Bang Nga 125 tỷ. CREA kết luận : Các biện pháp trừng phạt Âu Mỹ ban hành không làm cạn kiệt nguồn thu nhập của nước Nga, ít ra là trong ngắn hạn. Kinh tế Trung Quốc bên bờ vực thẳm ? Với tỷ lệ chưa đến 3 % được dự báo, liệu Trung Quốc có còn là đầu máy tăng trưởng của thế giới nữa hay không ? Năm 2022 là một năm đầy biến động trên thị trường bất động sản : Evergrande, Shimao hay Sunak là 3 trong số 6 đại công ty bất động sản Trung Quốc bị khai trừ khỏi bảng nêm yết giá trên sàn chứng khoán Hồng Kông. Các tập đoàn tên tuổi trong ngành lần lượt tuyên bố vỡ nợ. Hàng trăm ngàn người làm cuộc cách mạng, ngừng đóng tiền cho các chủ nợ cho tới khi nào được trao nhà. Cuối tháng 11/2022, Bắc Kinh ra lệnh cho các ngân hàng bơm thêm hơn 160 tỷ đô la hỗ trợ ngành địa ốc. Tại một quốc gia mà 70 % tài sản của các hộ gia đình là căn nhà, hơn nữa ngành xây dựng và các chi nhánh liên quan (vật liệu xây dựng …) và giao dịch địa ốc, trang trí nội thất …. chiếm đến gần 30 % GDP, hiện tượng thị trường bất động sản « đổ giàn » như ở Hoa Kỳ hồi 2007-2008 sẽ là một tai họa. Không chỉ có thế. Sau gần đúng ba năm xuất hiện tại Vũ Hán, siêu vi SARS-Cov-2 vẫn chưa buông tha Trung Quốc. Một số nghiên cứu gần đây nhất dự phóng sẽ có từ 1 đến 1 triệu rưỡi người tử vong và khủng hoảng y tế sẽ kéo dài ít nhất là đến tháng 3-4/2023. Nhật báo tài chính Asia Nikkei hôm 07/12/2022 báo động nợ công của Trung Quốc hiện cao hơn gấp ba lần so với GDP của nền kinh tế thứ hai toàn cầu. Một phần lớn trong số đó là nợ của các chính quyền địa phương : Ba năm qua số này đã mất đi nguồn thu nhập lớn do các dự án xây dựng bị đóng băng, cùng lúc thì các chính quyền địa phương đã phải đài thọ các phí tổn về thuốc men và nhất là các chiến dịch xét nghiệm hầu như hàng ngày cho hàng chục triệu dân. Tính ra từ cuối 2019, Trung Quốc đã chi ra một số tiền tương đương với ngân sách quốc phòng của cả nước chỉ để thực hiện các đợt xét nghiệm Covid trên diện rộng. Chủ nợ của những nước nghèo Những khó khăn chồng chất vừa nêu không cấm cản Trung Quốc tiếp tục là chủ nợ của thế giới và nhất là các nước nghèo càng lúc càng mang nợ Bắc Kinh. Ngân Hàng Thế Giới báo động : trong chưa đầy 10 năm, nợ của các nước nghèo đã « tăng lên gần gấp ba lần ». Chủ nợ chính là Trung Quốc. Năm 2010, Bắc Kinh nắm giữ 18 % nợ của các nước nghèo. Tỷ lệ đó vọt lên tới 49 % vào năm 2021. Chỉ riêng trong năm 2022, các nước nghèo đã phải thanh toán 17 tỷ đô la cho Trung Quốc, với 66 % trong số đó là tiền lãi. Vẫn căng trên mặt trận thương mại với Mỹ Về đối ngoại, trong hai năm qua, quan hệ giữa Bắc Kinh với Washington không mấy được cải thiện. Mãi đến thượng đỉnh APEC đầu tháng 11/2022, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden mới trực tiếp bắt tay nhau lần đầu từ khi ông Biden bước vào Nhà Trắng. Tương tự như người tiền nhiệm Donald Trump, ông Biden vẫn duy trì các biện pháp bảo hộ nhắm vào Trung Quốc. Cuộc đọ sức về công nghệ cao giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới này có khuynh hướng gia tăng cường độ. Ngày 07/10/2022, Phòng Công Nghiệp và An Ninh (BIS), thuộc bộ Thương Mại Mỹ, đã công bố danh sách được cập nhật các biện pháp nhằm « kiểm soát các hoạt động xuất khẩu » có liên hệ trực tiếp đến an ninh quốc gia và quyền lợi của Hoa Kỳ. Gần đây hơn, hôm 15/12/2022, bộ Thương Mại đang chuẩn bị đưa thêm hơn 30 công ty của Trung Quốc vào « sổ đen » để ngăn cản những con chim đầu đàn trong ngành công nghệ bán dẫn hay trí thông minh nhân tạo của Trung Quốc tiếp cận với công nghệ sử dụng thiết bị của Mỹ.
Việt Nam và Hàn Quốc nâng cấp quan hệ lên « Đối tác chiến lược toàn diện » ngày 05/12/2022 nhân chuyến công Seoul của chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc. Hàn Quốc trở thành nước đồng minh đầu tiên của Mỹ thiết lập mối quan hệ ở mức cao nhất với Việt Nam. Trước đó, Hà Nội chỉ duy trì quan hệ « Đối tác chiến lược toàn diện » với ba nước có truyền thống hợp tác là Nga, Trung Quốc và Ấn Độ. Hà Nội và Seoul có một điểm chung giữa là đều « tìm cách giữ thế cân bằng tế nhị giữa hai đại cường » Trung Quốc và Hoa Kỳ. Theo giới chuyên gia, việc chọn Hàn Quốc, thay vì Nhật Bản - một nước hỗ trợ lớn cho Việt Nam nhưng có đường lối cứng rắn với Bắc Kinh - được cho là để « tránh gây nghi ngờ vô ích từ phía Trung Quốc ». Việt Nam cũng được Hàn Quốc coi là một trong những đối tác quan trọng nhất trong « Chiến lược hướng Nam » của nước này, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế, đầu tư và thương mại. Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 09/12/2022, nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, chuyên về an ninh hàng hải và các vấn đề hải quân, Đại học New South Wales, cho rằng thắt chặt quan hệ với Hàn Quốc là một giải pháp giúp Việt Nam tự chủ hơn về quốc phòng, đa dạng nguồn cung vũ khí và hợp tác quân sự. RFI : Việt Nam và Hàn Quốc đã nâng quan hệ đối tác từ chiến lược lên thành quan hệ chiến lược toàn diện. Mối quan hệ này có ý nghĩa như nào với Việt Nam ? Nguyễn Thế Phương : Nhìn ở dưới tất cả góc độ, việc nâng cấp quan hệ thể hiện chính sách đối ngoại của Việt Nam là « đa phương hóa, đa dạng hóa ». Hiện nay, đối với Việt Nam, chỉ có ba nước ở tầm « Đối tác chiến lược toàn diện » là Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, giờ thêm Hàn Quốc là bốn và năm sau (2023) có thể là Úc. Nhóm đối tác chiến lược toàn diện là nhóm những quốc gia có mối quan hệ đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam. Hàn Quốc sẽ đặc biệt quan trọng ở mặt kinh tế, giao lưu văn hóa, thương mại. Một số nhà quan sát cho rằng khi đã nâng cấp được mối quan hệ Việt-Hàn lên đối tác chiến lược toàn diện, hy vọng trong tương lai ngắn, hai bên sẽ đẩy mạnh mảng quốc phòng và an ninh. Trước đây, yếu tố đó chỉ khu biệt ở trong một số mảng, ví dụ hàng hải. Sắp tới cũng hy vọng mảng đó được đẩy mạnh hơn và giúp cho Việt Nam có thể đa dạng hóa hơn hợp tác, đặc biệt trong an ninh quốc phòng. RFI : Thời gian gần đây, Hàn Quốc nổi lên là nhà xuất khẩu vũ khí lớn trên trường quốc tế, đặc biệt là hợp đồng vũ khí với Ba Lan. Liệu Hàn Quốc có thể trở thành một nguồn cung vũ khí mới cho Việt Nam, trong bối cảnh Việt Nam đang gặp một chút khó khăn khi nguồn cung chính là Nga đang lâm chiến ở Ukraina ? Nguyễn Thế Phương : Thực ra không phải là một chút khó khăn, mà là khá nhiều khó khăn trong vấn đề nhập khẩu một số loại vũ khí quan trọng. Vũ khí Nga chiếm khoảng 60-70% vũ khí Việt Nam hiện có, cho nên cuộc chiến của Nga ở Ukraina khiến cho quá trình nhập khẩu một số loại vũ khí của Nga, ví dụ máy bay, tầu chiến, bị ngừng trệ. Việt Nam đã lường trước được việc này bởi vì toàn bộ quá trình đa dạng hóa nguồn cung vũ khí đã xuất phát cách đây khoảng 5 năm, thậm chí là còn xa hơn. Việc nâng cấp mối quan hệ chiến lược toàn diện với Hàn Quốc mở ra một triển vọng rất lớn về ngắn hạn và trung hạn với việc Hàn Quốc có thể trở thành một trong những đối tác về quốc phòng và an ninh lớn của Việt Nam. Ở đây sẽ có nhiều mảng khác nhau. Thứ nhất về mặt vũ khí, Việt Nam sẽ có thêm lựa chọn cho việc nhập khẩu vũ khí. Một ví dụ điển hình ở ngay Đông Nam Á là Philippines. Hiện tại, Philippines đã mua một số loại vũ khí, khí tài lớn, ví dụ máy bay tấn công TA-50 của Hàn Quốc. Đối với việc hiện đại hóa hải quân Philippines, nước này cũng đã đặt đóng một số tầu chiến loại lớn ở Hàn Quốc. Đó là ví dụ cụ thể để Việt Nam có thể xem xét các loại vũ khí phù hợp với nhu cầu và nguyện vọng của Việt Nam. Thứ hai, không chỉ về buôn bán vũ khí, mà là một yếu tố quan trọng hơn rất nhiều, đó là có khả năng nâng cấp sức mạnh của công nghiệp quốc phòng Việt Nam lên một chút, ví dụ chuyển giao công nghệ hoặc cả hai bên có khả năng thành lập một công ty chung để sản xuất các loại vũ khí quốc phòng hoặc đóng tầu. Như chúng ta biết, Hàn Quốc là một trong những quốc gia có ngành công nghiệp đóng tầu rất lớn, đứng thứ 3 hay thứ 4 trên thế giới. Ví dụ công ty đóng tầu lớn Hyundai của Hàn Quốc cũng xuất hiện ở Việt Nam hay Samsung, ngoài điện thoại là sản phẩm mà chúng ta dễ dàng nhận biết, cũng là một trong những nhà thầu quốc phòng lớn của Hàn Quốc và họ tập trung phát triển những loại vũ khí công nghệ cao. Với lịch sử hiện diện ở Việt Nam như vậy, có thể hy vọng trong tương lai ngắn, hai bên có thể tìm cách nào đó kết hợp với nhau để phát triển năng lực công nghiệp quốc phòng của Việt Nam. Yếu tố đó cũng giúp Việt Nam hạn chế bớt việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn cung nước ngoài. Bởi vì về căn bản, khi có xung đột xảy ra, việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn cung nước ngoài sẽ khiến cho khả năng thành công trên chiến trường bị hạn chế. Điểm này có thể thấy rõ qua cuộc chiến Nga-Ukraina. Yếu tố thứ ba là những vấn đề mềm hơn một chút, liên quan tới an ninh hàng hải. Trước đây, Việt Nam và Hàn Quốc cũng có một số hợp tác về an ninh hàng hải, trong đó điểm rõ ràng nhất là Hàn Quốc chuyển giao hai tầu chiến đã qua sử dụng cho Việt Nam. Hy vọng rằng trong khoảng 1-2 năm sắp tới, họ cũng chuyển giao thêm một tầu chiến nữa cho Việt Nam. Ngoài ra, trong tương lai, khi mối quan hệ được nâng lên tầm chiến lược toàn diện, cũng hy vọng là hai bên có thể tìm thấy những điểm chung để từ đó tăng cường hợp tác, ví dụ có thể chia sẻ một số thông tin, như thông tin tình báo, hoặc có thể kết hợp huấn luyện chung, tuần tra chung hoặc những vấn đề có tầm mức quan trọng tương tự. Nhưng còn có một yếu tố cần phải nhấn mạnh, đó là mối quan hệ Việt Nam - Hàn Quốc đặt trong bối cảnh khu vực. Hiện nay, khi Mỹ tập trung vào khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương và họ mong muốn tăng cường năng lực của các đồng minh và đối tác của Mỹ, rõ ràng mối quan hệ giữa Việt Nam và Hàn Quốc trong an ninh biển sẽ đặt trong tư duy đó của cả khu vực. Trong một số lĩnh vực, đặc biệt là an ninh quốc phòng, nhiều người nói rằng Việt Nam và Mỹ, trong một số trường hợp cụ thể, khó có thể ngồi nói chuyện song phương và nâng cấp điều đó. Cho nên có thể có trường hợp đi vòng, thông qua một nước thứ ba - có thể là Ấn Độ, Úc (Úc năm sau có thể nâng lên đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam), Nhật Bản (vừa rồi Nhật Bản đã bỏ quy tắc xuất khẩu vũ khí của họ) và bây giờ là Hàn Quốc - Việt Nam có thể phần nào đó tăng cường mối quan hệ hợp tác với các đồng minh của Mỹ, với mạng lưới an ninh của Mỹ nói chung và với Mỹ nói riêng. Đó là một trong những phần mềm mà Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Hàn Quốc. Một điểm nữa cũng cần lưu ý trong hợp tác kỹ thuật quân sự, mới đây (ngày 09/12), Mỹ cũng tuyên bố sẽ bán 12 máy bay huấn luyện cho Việt Nam. Có thể nói đây là hợp đồng mua sắm vũ khí lớn nhất giữa Việt Nam và Mỹ, từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ, nếu không tính phần Mỹ hỗ trợ cho Việt Nam một số tầu đã qua sử dụng cho cảnh sát biển. Đây sẽ là một tiền đề để Việt Nam và Hàn Quốc mở rộng hơn nữa hợp tác, bởi vì Hàn Quốc có kinh nghiệm trong việc tích hợp các loại vũ khí hệ châu Âu. Mối quan hệ an ninh quốc phòng với Hàn Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực vũ khí, sẽ được mở rộng hơn, nếu như đã có tiền lệ hợp tác an ninh và mua sắm khí tài giữa Việt Nam và Mỹ. Nói tóm lại, về ngắn hạn và trung hạn, tức là trong vòng 10 năm nữa, triển vọng hợp tác an ninh quốc phòng, đặc biệt là về mặt vũ khí, khí tài và chuyển giao công nghệ quốc phòng giữa Việt Nam và Hàn Quốc, sẽ rất có tiềm năng trong bối cảnh cả hai đều cần có nhau và trong bối cảnh Việt Nam đang cần đa dạng hóa nguồn cung vũ khí, khí tài hiện nay. RFI : Như vừa đề cập là Việt Nam đang tìm cách nâng cao tự chủ quốc phòng. Ở Hà Nội diễn ra Triển lãm Quốc phòng Quốc tế 2022, lần đầu tiên Việt Nam tổ chức. Đây là cách để Việt Nam đa dạng hóa nguồn cung và khẳng định phần nào khả năng tự chủ quốc phòng ? Nguyễn Thế Phương : Thông điệp đó là đúng. Đối với nhiều người nước ngoài, họ sẽ thấy đó là vấn đề mang tính tự chủ nhưng nếu phân tích rõ ra, sẽ thấy có nhiều chiều hướng khác nhau về đối nội và đối ngoại. Về đối nội, rõ ràng là một triển lãm quốc phòng lớn như vậy mang thông điệp gửi đến người dân trong nước rằng quân đội Việt Nam hiện nay có đủ khả năng để bảo vệ an ninh và chủ quyền quốc gia trong một giai đoạn bất ổn như hiện nay, được thể hiện qua vũ khí, khí tài và thông qua thông điệp trên báo chí. Về đối ngoại, có hai ý. Ý thứ nhất muốn nói : Việt Nam đang muốn đa dạng hóa và chúng tôi không muốn phụ thuộc quá nhiều vào Nga nữa. Và chúng tôi mở thị trường an ninh trong nước, thị trường vũ khí ra với tất cả những nhà thầu, đối tác quốc phòng nào có nhu cầu. Thông điệp thứ hai liên quan đến trình độ phát triển của ngành công nghiệp quốc phòng nội địa Việt Nam sau khoảng 10 năm bắt đầu và khoảng 5 năm sau Đại hội Đảng lần thứ 12. Lúc đó, đảng Cộng Sản Việt Nam ra một nghị quyết về phát triển tổ hợp công nghiệp quốc phòng mang tính lưỡng dụng mà Viettel là cánh chim đầu đàn. Rõ ràng là trong vòng 5 năm trở lại đây, Viettel và các tổ hợp công nghiệp quốc phòng Việt Nam cũng đã có khả năng sản xuất ra được một số loại vũ khí, khí tài, đặc biệt là những loại mang tính công nghệ cao, ví dụ các loại thiết bị không người lái, radar phát hiện máy bay. Triển lãm quốc phòng lần này là cách để thể hiện rằng công nghiệp quốc phòng Việt Nam có khả năng chế tạo được một số loại vũ khí, khí tài và có khả năng xuất khẩu những vũ khí, khí tài đó. Nói cách khác, đây là cơ hội để Việt Nam quảng bá sản phẩm cho một số khách hàng tiềm năng và cố gắng phát triển thị trường cho các tổ hợp quốc phòng trong tương lai. Ví dụ một số nước ở Đông Nam Á, vì gần đây có một số thông tin Philippines cũng quan tâm tới một số loại vũ khí của Việt Nam, hoặc một số nước ở châu Phi. Điều này cũng thể hiện rõ qua một tuyên bố của Viettel tại Triển lãm Quốc phòng lần này rằng họ mong muốn tới năm 2025 và sau đó, Viettel có thể xuất khẩu được các vũ khí « made in Vietnam ». Đó là những thông điệp không chỉ về đa dạng hóa mà còn về mặt bán vũ khí và cũng là thông điệp gửi tới một bộ phận trong nước rằng ngành công nghiệp quốc phòng và quân đội Việt Nam hiện nay có đủ khả năng để làm rất nhiều việc, không chỉ để bảo vệ tổ quốc mà còn xuất khẩu vũ khí nữa. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, Đại học New South Wales, Úc.
Việt Nam và Hàn Quốc nâng cấp quan hệ lên « Đối tác chiến lược toàn diện » ngày 05/12/2022 nhân chuyến công Seoul của chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc. Hàn Quốc trở thành nước đồng minh đầu tiên của Mỹ thiết lập mối quan hệ ở mức cao nhất với Việt Nam. Trước đó, Hà Nội chỉ duy trì quan hệ « Đối tác chiến lược toàn diện » với ba nước có truyền thống hợp tác là Nga, Trung Quốc và Ấn Độ. Hà Nội và Seoul có một điểm chung giữa là đều « tìm cách giữ thế cân bằng tế nhị giữa hai đại cường » Trung Quốc và Hoa Kỳ. Theo giới chuyên gia, việc chọn Hàn Quốc, thay vì Nhật Bản - một nước hỗ trợ lớn cho Việt Nam nhưng có đường lối cứng rắn với Bắc Kinh - được cho là để « tránh gây nghi ngờ vô ích từ phía Trung Quốc ». Việt Nam cũng được Hàn Quốc coi là một trong những đối tác quan trọng nhất trong « Chiến lược hướng Nam » của nước này, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế, đầu tư và thương mại. Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 09/12/2022, nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, chuyên về an ninh hàng hải và các vấn đề hải quân, Đại học New South Wales, cho rằng thắt chặt quan hệ với Hàn Quốc là một giải pháp giúp Việt Nam tự chủ hơn về quốc phòng, đa dạng nguồn cung vũ khí và hợp tác quân sự. RFI : Việt Nam và Hàn Quốc đã nâng quan hệ đối tác từ chiến lược lên thành quan hệ chiến lược toàn diện. Mối quan hệ này có ý nghĩa như nào với Việt Nam ? Nguyễn Thế Phương : Nhìn ở dưới tất cả góc độ, việc nâng cấp quan hệ thể hiện chính sách đối ngoại của Việt Nam là « đa phương hóa, đa dạng hóa ». Hiện nay, đối với Việt Nam, chỉ có ba nước ở tầm « Đối tác chiến lược toàn diện » là Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, giờ thêm Hàn Quốc là bốn và năm sau (2023) có thể là Úc. Nhóm đối tác chiến lược toàn diện là nhóm những quốc gia có mối quan hệ đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam. Hàn Quốc sẽ đặc biệt quan trọng ở mặt kinh tế, giao lưu văn hóa, thương mại. Một số nhà quan sát cho rằng khi đã nâng cấp được mối quan hệ Việt-Hàn lên đối tác chiến lược toàn diện, hy vọng trong tương lai ngắn, hai bên sẽ đẩy mạnh mảng quốc phòng và an ninh. Trước đây, yếu tố đó chỉ khu biệt ở trong một số mảng, ví dụ hàng hải. Sắp tới cũng hy vọng mảng đó được đẩy mạnh hơn và giúp cho Việt Nam có thể đa dạng hóa hơn hợp tác, đặc biệt trong an ninh quốc phòng. RFI : Thời gian gần đây, Hàn Quốc nổi lên là nhà xuất khẩu vũ khí lớn trên trường quốc tế, đặc biệt là hợp đồng vũ khí với Ba Lan. Liệu Hàn Quốc có thể trở thành một nguồn cung vũ khí mới cho Việt Nam, trong bối cảnh Việt Nam đang gặp một chút khó khăn khi nguồn cung chính là Nga đang lâm chiến ở Ukraina ? Nguyễn Thế Phương : Thực ra không phải là một chút khó khăn, mà là khá nhiều khó khăn trong vấn đề nhập khẩu một số loại vũ khí quan trọng. Vũ khí Nga chiếm khoảng 60-70% vũ khí Việt Nam hiện có, cho nên cuộc chiến của Nga ở Ukraina khiến cho quá trình nhập khẩu một số loại vũ khí của Nga, ví dụ máy bay, tầu chiến, bị ngừng trệ. Việt Nam đã lường trước được việc này bởi vì toàn bộ quá trình đa dạng hóa nguồn cung vũ khí đã xuất phát cách đây khoảng 5 năm, thậm chí là còn xa hơn. Việc nâng cấp mối quan hệ chiến lược toàn diện với Hàn Quốc mở ra một triển vọng rất lớn về ngắn hạn và trung hạn với việc Hàn Quốc có thể trở thành một trong những đối tác về quốc phòng và an ninh lớn của Việt Nam. Ở đây sẽ có nhiều mảng khác nhau. Thứ nhất về mặt vũ khí, Việt Nam sẽ có thêm lựa chọn cho việc nhập khẩu vũ khí. Một ví dụ điển hình ở ngay Đông Nam Á là Philippines. Hiện tại, Philippines đã mua một số loại vũ khí, khí tài lớn, ví dụ máy bay tấn công TA-50 của Hàn Quốc. Đối với việc hiện đại hóa hải quân Philippines, nước này cũng đã đặt đóng một số tầu chiến loại lớn ở Hàn Quốc. Đó là ví dụ cụ thể để Việt Nam có thể xem xét các loại vũ khí phù hợp với nhu cầu và nguyện vọng của Việt Nam. Thứ hai, không chỉ về buôn bán vũ khí, mà là một yếu tố quan trọng hơn rất nhiều, đó là có khả năng nâng cấp sức mạnh của công nghiệp quốc phòng Việt Nam lên một chút, ví dụ chuyển giao công nghệ hoặc cả hai bên có khả năng thành lập một công ty chung để sản xuất các loại vũ khí quốc phòng hoặc đóng tầu. Như chúng ta biết, Hàn Quốc là một trong những quốc gia có ngành công nghiệp đóng tầu rất lớn, đứng thứ 3 hay thứ 4 trên thế giới. Ví dụ công ty đóng tầu lớn Hyundai của Hàn Quốc cũng xuất hiện ở Việt Nam hay Samsung, ngoài điện thoại là sản phẩm mà chúng ta dễ dàng nhận biết, cũng là một trong những nhà thầu quốc phòng lớn của Hàn Quốc và họ tập trung phát triển những loại vũ khí công nghệ cao. Với lịch sử hiện diện ở Việt Nam như vậy, có thể hy vọng trong tương lai ngắn, hai bên có thể tìm cách nào đó kết hợp với nhau để phát triển năng lực công nghiệp quốc phòng của Việt Nam. Yếu tố đó cũng giúp Việt Nam hạn chế bớt việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn cung nước ngoài. Bởi vì về căn bản, khi có xung đột xảy ra, việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn cung nước ngoài sẽ khiến cho khả năng thành công trên chiến trường bị hạn chế. Điểm này có thể thấy rõ qua cuộc chiến Nga-Ukraina. Yếu tố thứ ba là những vấn đề mềm hơn một chút, liên quan tới an ninh hàng hải. Trước đây, Việt Nam và Hàn Quốc cũng có một số hợp tác về an ninh hàng hải, trong đó điểm rõ ràng nhất là Hàn Quốc chuyển giao hai tầu chiến đã qua sử dụng cho Việt Nam. Hy vọng rằng trong khoảng 1-2 năm sắp tới, họ cũng chuyển giao thêm một tầu chiến nữa cho Việt Nam. Ngoài ra, trong tương lai, khi mối quan hệ được nâng lên tầm chiến lược toàn diện, cũng hy vọng là hai bên có thể tìm thấy những điểm chung để từ đó tăng cường hợp tác, ví dụ có thể chia sẻ một số thông tin, như thông tin tình báo, hoặc có thể kết hợp huấn luyện chung, tuần tra chung hoặc những vấn đề có tầm mức quan trọng tương tự. Nhưng còn có một yếu tố cần phải nhấn mạnh, đó là mối quan hệ Việt Nam - Hàn Quốc đặt trong bối cảnh khu vực. Hiện nay, khi Mỹ tập trung vào khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương và họ mong muốn tăng cường năng lực của các đồng minh và đối tác của Mỹ, rõ ràng mối quan hệ giữa Việt Nam và Hàn Quốc trong an ninh biển sẽ đặt trong tư duy đó của cả khu vực. Trong một số lĩnh vực, đặc biệt là an ninh quốc phòng, nhiều người nói rằng Việt Nam và Mỹ, trong một số trường hợp cụ thể, khó có thể ngồi nói chuyện song phương và nâng cấp điều đó. Cho nên có thể có trường hợp đi vòng, thông qua một nước thứ ba - có thể là Ấn Độ, Úc (Úc năm sau có thể nâng lên đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam), Nhật Bản (vừa rồi Nhật Bản đã bỏ quy tắc xuất khẩu vũ khí của họ) và bây giờ là Hàn Quốc - Việt Nam có thể phần nào đó tăng cường mối quan hệ hợp tác với các đồng minh của Mỹ, với mạng lưới an ninh của Mỹ nói chung và với Mỹ nói riêng. Đó là một trong những phần mềm mà Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Hàn Quốc. Một điểm nữa cũng cần lưu ý trong hợp tác kỹ thuật quân sự, mới đây (ngày 09/12), Mỹ cũng tuyên bố sẽ bán 12 máy bay huấn luyện cho Việt Nam. Có thể nói đây là hợp đồng mua sắm vũ khí lớn nhất giữa Việt Nam và Mỹ, từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ, nếu không tính phần Mỹ hỗ trợ cho Việt Nam một số tầu đã qua sử dụng cho cảnh sát biển. Đây sẽ là một tiền đề để Việt Nam và Hàn Quốc mở rộng hơn nữa hợp tác, bởi vì Hàn Quốc có kinh nghiệm trong việc tích hợp các loại vũ khí hệ châu Âu. Mối quan hệ an ninh quốc phòng với Hàn Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực vũ khí, sẽ được mở rộng hơn, nếu như đã có tiền lệ hợp tác an ninh và mua sắm khí tài giữa Việt Nam và Mỹ. Nói tóm lại, về ngắn hạn và trung hạn, tức là trong vòng 10 năm nữa, triển vọng hợp tác an ninh quốc phòng, đặc biệt là về mặt vũ khí, khí tài và chuyển giao công nghệ quốc phòng giữa Việt Nam và Hàn Quốc, sẽ rất có tiềm năng trong bối cảnh cả hai đều cần có nhau và trong bối cảnh Việt Nam đang cần đa dạng hóa nguồn cung vũ khí, khí tài hiện nay. RFI : Như vừa đề cập là Việt Nam đang tìm cách nâng cao tự chủ quốc phòng. Ở Hà Nội diễn ra Triển lãm Quốc phòng Quốc tế 2022, lần đầu tiên Việt Nam tổ chức. Đây là cách để Việt Nam đa dạng hóa nguồn cung và khẳng định phần nào khả năng tự chủ quốc phòng ? Nguyễn Thế Phương : Thông điệp đó là đúng. Đối với nhiều người nước ngoài, họ sẽ thấy đó là vấn đề mang tính tự chủ nhưng nếu phân tích rõ ra, sẽ thấy có nhiều chiều hướng khác nhau về đối nội và đối ngoại. Về đối nội, rõ ràng là một triển lãm quốc phòng lớn như vậy mang thông điệp gửi đến người dân trong nước rằng quân đội Việt Nam hiện nay có đủ khả năng để bảo vệ an ninh và chủ quyền quốc gia trong một giai đoạn bất ổn như hiện nay, được thể hiện qua vũ khí, khí tài và thông qua thông điệp trên báo chí. Về đối ngoại, có hai ý. Ý thứ nhất muốn nói : Việt Nam đang muốn đa dạng hóa và chúng tôi không muốn phụ thuộc quá nhiều vào Nga nữa. Và chúng tôi mở thị trường an ninh trong nước, thị trường vũ khí ra với tất cả những nhà thầu, đối tác quốc phòng nào có nhu cầu. Thông điệp thứ hai liên quan đến trình độ phát triển của ngành công nghiệp quốc phòng nội địa Việt Nam sau khoảng 10 năm bắt đầu và khoảng 5 năm sau Đại hội Đảng lần thứ 12. Lúc đó, đảng Cộng Sản Việt Nam ra một nghị quyết về phát triển tổ hợp công nghiệp quốc phòng mang tính lưỡng dụng mà Viettel là cánh chim đầu đàn. Rõ ràng là trong vòng 5 năm trở lại đây, Viettel và các tổ hợp công nghiệp quốc phòng Việt Nam cũng đã có khả năng sản xuất ra được một số loại vũ khí, khí tài, đặc biệt là những loại mang tính công nghệ cao, ví dụ các loại thiết bị không người lái, radar phát hiện máy bay. Triển lãm quốc phòng lần này là cách để thể hiện rằng công nghiệp quốc phòng Việt Nam có khả năng chế tạo được một số loại vũ khí, khí tài và có khả năng xuất khẩu những vũ khí, khí tài đó. Nói cách khác, đây là cơ hội để Việt Nam quảng bá sản phẩm cho một số khách hàng tiềm năng và cố gắng phát triển thị trường cho các tổ hợp quốc phòng trong tương lai. Ví dụ một số nước ở Đông Nam Á, vì gần đây có một số thông tin Philippines cũng quan tâm tới một số loại vũ khí của Việt Nam, hoặc một số nước ở châu Phi. Điều này cũng thể hiện rõ qua một tuyên bố của Viettel tại Triển lãm Quốc phòng lần này rằng họ mong muốn tới năm 2025 và sau đó, Viettel có thể xuất khẩu được các vũ khí « made in Vietnam ». Đó là những thông điệp không chỉ về đa dạng hóa mà còn về mặt bán vũ khí và cũng là thông điệp gửi tới một bộ phận trong nước rằng ngành công nghiệp quốc phòng và quân đội Việt Nam hiện nay có đủ khả năng để làm rất nhiều việc, không chỉ để bảo vệ tổ quốc mà còn xuất khẩu vũ khí nữa. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nghiên cứu sinh Nguyễn Thế Phương, Đại học New South Wales, Úc.
Cette semaine, nous accordons la parole à l'autrice et comédienne haïtienne Gaëlle Bien-Aimé qui a reçu, le dimanche 25 septembre 2022, le prix RFI Théâtre 2022 pour sa pièce Port-au-Prince et sa douce nuit. À travers Port-au-Prince et sa douce nuit, Gaëlle Bien-Aimé raconte une histoire d'amour entre deux personnes, et entre elles et la ville de Port-au-Prince sombrée dans le chaos. Elles s'aiment comme pour ne pas mourir, elles s'aiment pour habiter cette ville. C'est une pièce profonde qui prend forme dans la sombre réalité de Port-au-Prince, une pièce destinée à tuer l'oubli. Gaëlle Bien-Aimé est autrice, metteuse en scène, comédienne, actrice, humoriste et activiste. Son théâtre est un outil politique, un exutoire, dit-elle. Programmation musicale : Vanessa Jeudi – Sa je pa wè Riva Nyri Précil – Batala.
Émission spéciale présentation du festival Zébrures d'automne 2022 ! Pour cette première émission : entretien et échanges avec son directeur, Hassane Kassi Kouyaté. Mais aussi avec le Prix RFI Théâtre ! Et avec la création de la pièce « La Cargaison », de Souleymane Bah, lauréat du Prix RFI Théâtre 2020 et la nouvelle lauréate 2022 ! Invité.e.s : - Hassane Kassi Kouyaté, metteur en scène, poète et acteur burkinabè. Directeur du Festival des Francophonies en Limousin à Limoges - Souleymane Bah, auteur guinéen, lauréat du prix RFI Théâtre 2020 pour son texte « La cargaison », qui sera mis en scène pour la première fois, lors de cette édition. Pour revoir la captation réalisée en 2021 au Festival d'Avignon dans le cadre du cycle «Ça va, ça va le monde!» c'est ici ! Et Gaëlle Bien-Aimé, autrice et metteuse en scène haïtienne, lauréate du prix RFI Théâtre 2022 pour son texte «Port-au-Prince et sa douce nuit».
Émission spéciale présentation du festival Zébrures d'automne 2022 ! Pour cette première émission : entretien et échanges avec son directeur, Hassane Kassi Kouyaté. Mais aussi avec le Prix RFI Théâtre ! Et avec la création de la pièce « La Cargaison », de Souleymane Bah, lauréat du Prix RFI Théâtre 2020 et la nouvelle lauréate 2022 ! Invité.e.s : - Hassane Kassi Kouyaté, metteur en scène, poète et acteur burkinabè. Directeur du Festival des Francophonies en Limousin à Limoges - Souleymane Bah, auteur guinéen, lauréat du prix RFI Théâtre 2020 pour son texte « La cargaison », qui sera mis en scène pour la première fois, lors de cette édition. Pour revoir la captation réalisée en 2021 au Festival d'Avignon dans le cadre du cycle «Ça va, ça va le monde!» c'est ici ! Et Gaëlle Bien-Aimé, autrice et metteuse en scène haïtienne, lauréate du prix RFI Théâtre 2022 pour son texte «Port-au-Prince et sa douce nuit».
Trong giới nghệ sĩ Việt Nam ở hải ngoại, có thể là không có người nào mà sự nghiệp nghệ thuật đầy những thăng trầm và kéo dài như nữ tài tử Kiều Chinh. Cuộc đời của ngôi sao điện ảnh sinh vào năm 1937 tại Hà Nội đã trải qua cùng với nhiều biến động của đất nước, kể từ khi bà bước vào nghệ thuật thứ bảy vào thập niên 1950 cho đến năm 1975, khi Sài Gòn thất thủ, phải sang Hoa Kỳ tị nạn và sống lưu vong cho tới nay. Nhưng ở xứ người, Kiều Chinh không chỉ tiếp tục con đường của một nghệ sĩ, mà bà còn là một nhà hoạt động xã hội hết mình không chỉ với đồng hương, mà với mọi thân phận bất hạnh. Cuộc đời với biết bao diễn biến đầy kịch tính như trong một cuốn tiểu thuyết đã được Kiều Chinh tái hiện trong cuốn hồi ký “ Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong”. Cuốn sách đã được phát hành tại Hoa Kỳ từ tháng 9 năm 2021 bằng hai ấn bản tiếng Việt và tiếng Anh. Theo dự kiến ấn bản tiếng Pháp sẽ ra mắt độc giả vào khoảng tháng 9 hoặc tháng 10 năm nay. Hôm nay, chúng tôi rất hân hạnh được tiếp chuyện qua điện thoại với nữ tài tử Kiều Chinh, một nữ diễn viên mà tên tuổi đã gắn liền với nền điện ảnh Việt Nam từ bao thập niên và có lẽ là nữ tài tử người Việt được làng điện ảnh Hollywood biết đến nhiều nhất. RFI: Xin chào chị Kiều Chinh. Thưa chị trước khi nói về cuốn hồi ký mà bản tiếng Pháp sẽ ra mắt độc giả trong nay mai, xin được hỏi là hiện giờ chị có tiếp tục có những sinh hoạt trong giới văn hóa nghệ thuật, cũng như các hoạt động xã hội? Kiều Chinh: Thưa Thanh Phương, mình cứ tưởng về già sẽ có nhiều thời gian ở nhà làm vườn, trồng cây cảnh. Nhưng không biết tại sao số phận Kiều Chinh càng già càng quá bận rộn! Thứ nhất, sau khi cuốn hồi ký ra đời, Kiều Chinh được đón nhận ở khắp mọi nơi, cho nên phải đi ra mắt sách ở khắp các tiểu bang trên đất Mỹ, ở các thành phố bên Canada. Hiện giờ Kiều Chinh vẫn còn đang đóng phim, vừa đi thành phố Kentucky, Louisville đóng phim hai tuần lễ, mới về cách đây hai ngày và còn hai dự án làm phim, tháng 10 sẽ qua Úc để đóng phim một tháng, thành ra rất là bận rộn. Ngoài việc đóng phim và ra mắt sách, lại còn những hoạt động xã hội, cộng đồng nữa. RFI: Hiện nay chị vẫn tiếp tục đi các nơi để giới thiệu cuốn hồi Ký " Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong", cho thấy độc giả, ít ra là tại Hoa Kỳ, đã đón nhận nồng nhiệt cuốn sách này? Kiều Chinh: Vâng, xin lỗi lại nói về “le moi” ( cái tôi ), mà “le moi est haissable” ( cái tôi thì đáng ghét ). Nhưng theo lời nhà Đinh Quang Anh Thái, nhà sách Tự Lực, đây là một cuốn sách “make history”, tức là cuốn sách thành công nhất trong lịch sử làm sách ở Hoa Kỳ, bởi vì mới ra mắt có mấy tháng mà đã có mấy ngàn ấn bản phát hành khắp mọi nơi. Những buổi ra mắt sách rất thành công. Thật sự thì cuộc đời của Kiều Chinh cũng giống cuộc đời của hàng triệu người Việt Nam lưu vong trên thế giới, ai cũng có một câu chuyện để kể lại. Kiều Chinh chỉ là một trong hàng triệu câu chuyện đó, nhưng có được may mắn là cuốn sách " Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong" được đón nhận rất là nồng nhiệt. RFI: Thưa chị Kiều Chinh, chị đã đặt tên cho cuốn hồi ký là “Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong”. Như vậy đối với chị, quảng đời mà chị sống nơi đất khách quê người là thời gian mà có nhiều sự kiện, nhiều biến cố ghi dấu sự nghiệp, cũng như cuộc sống của chị? Kiều Chinh: Vâng. Thật sự thì cũng có những người không đồng ý với chữ “lưu vong”, nhưng đối với Kiều Chinh, khi mình không sống ở quê hương mình, thì đó là một sự lưu vong. Cuốn hồi ký, nhất là ấn bản tiếng Anh, được đón nhận rất là nồng nhiệt, vì Kiều Chinh nghĩ là sau cuộc chiến Việt Nam, sau 1975, đã có rất nhiều sách, phim ảnh nói về chiến tranh Việt Nam, về Việt Nam. Nhưng những sách và phim đó là từ point de vue ( quan điểm ) của người ngoại cuộc, qua con mắt của những người không phải là người Việt Nam, không phải là của những người đã sống ở Việt Nam. Còn Kiều Chinh là người sinh ra ở đất Bắc, lớn lên ở miền Nam và sống quá nửa đời người ở quê hương và đã trải qua ba cuộc chiến, từ thời Đệ nhị Thế chiến tới thời kỳ chiến tranh Đông Dương kết thúc, chứng kiến quân đội Pháp rời bỏ Việt Nam và quân đội Mỹ bắt đầu đi vào Việt Nam. Trong những năm tháng đó, mình giống như là những nhân chứng sống, mình là người trong cuộc, kể lại câu chuyện về lịch sử của quê hương. Mình cũng là một nghệ sĩ nữa, cho nên đã trải qua rất nhiều rất nhiều biến động của đất nước, cũng như đã được đi đây đi đó rất nhiều trong suốt thời gian làm diễn viên điện ảnh, đã đại diện cho điện ảnh miền Nam đi khắp các vùng Đông Nam Á và cũng được đóng phim ở khắp vùng Đông Nam Á, từ Philippines cho tới Singapore, Malaysia, Hồng Kông, Đài Loan và cả Ấn Độ nữa. RFI: Thưa chị Kiều Chinh. Đúng là cuộc đời nghệ thuật điện ảnh của chị gắn liền với những thăng trầm của lịch sử đất nước, nhất là ở miền nam trong thời gian chiến tranh, cho nên chị đã có một vai diễn nhớ đời trong bộ phim nổi tiếng “ Người tình không chân dung”. Kiều Chinh: Phim “ Người tình không chân dung” hãng phim Giao Chỉ sản xuất. Hãng phim Giao Chỉ là của Kiều Chinh. Kiều Chinh là executive producer và diễn viên chính, phim do đạo diễn Hoàng Vĩnh Lộc viết cốt chuyện và dàn dựng. Đó cũng là cuốn phim đầu tiên dự đại hội điện ảnh ở Đài Loan và cuốn phim đầu tiên được hai giải thưởng tại sự kiện đó: giải cho phim chiến tranh và giải cho nữ diễn viên chính là Kiều Chinh. Nếu có cuốn phim nào để lại cho Kiều Chinh nhiều kỷ niệm nhất thì có lẽ đó là phim “ Người Tình Không Chân Dung”, bởi vì phim không quay trong một phim trường, mà được quay “live” ở khắp các vùng có mặt trận. Thành ra Kiều Chinh đã có dịp gặp rất nhiều anh em. Phim đã để lại nhiều dấu ấn, đặc biệt là với hai nam diễn viên chính là anh Vũ Xuân Thông và anh Minh Trường Sơn. Với Kiều Chinh, đó là hai người bạn thân nhất trong đời thường. Mới đây là kỷ niệm 50 năm bộ phim đó, đài Jimmy TV ở Mỹ đã có một cuộc phỏng vấn dài với ba diễn viên chính và chúng tôi lại gặp nhau. Cuốn phim đã để lại nhiều kỷ niệm và cũng nhân đây cám ơn tất cả quý vị đã có cảm tình với phim “ Người Tình Không Chân Dung” trong 50 năm qua và cũng xin chắp tay tưởng nhớ biết bao nhiêu người trong phim đó đã ra đi. RFI: Ngay từ thời gian còn đóng phim ở Việt Nam, chị cũng đã có dịp sang Mỹ và tiếp xúc với giới điện ảnh Hoa Kỳ. Từ khi phải rời Việt Nam để sang Mỹ sống chị đã có những vai diễn gì ưng ý nhất trong làng điện ảnh Hollywood, một môi trường mà thật ra không xa lạ lắm đối với chị, những vai diễn đánh dấu cuộc đời nghệ thuật của chị ở hải ngoại? Kiều Chinh: Lần đầu tiên Kiều Chinh qua Mỹ là vào năm 1968, khi có một hãng phim dự tính quay cuốn phim "Doctor Tom Dooley", họ mời Kiều Chinh sang Hollywood để sửa soạn, nhưng chẳng may là dự án đó không thành. Nhưng thời gian đó, qua đây Kiều Chinh cũng được mời tham dự bộ phim mà Kiều Chinh yêu thích vô cùng, đó là "Doctor Jivago" và cũng làm quen một vài nhân vật ở đây. Còn phim nào để lại nhiều ấn tượng nhất cho Kiều Chinh? Nếu nói về TV thì phải nói đến chương trình MASH, show truyền hình đầu tiên Kiều Chinh được làm việc ở Hollywood. MASH là show nổi tiếng nhất thời đấy ở nước Mỹ và trên toàn thế giới, với đạo diễn là tài tử Alan Adam. Nếu nói về phim ảnh thì sau cuốn phim "The letter" với nữ tài tử Lee Remick thì phải nói đến phim của nhà văn Amy Tan "The Joy Luck Club" ( 1993 ). Bộ phim đã đưa Kiều Chinh đi khắp nơi trên nước Mỹ, cũng như là ở châu Âu để ra mắt phim. Đi đâu họ cũng nhận ra mình đóng trong phim "The Joy Luck Club"! RFI: Đó là nói về lĩnh vực điện ảnh. Nhưng trong cuộc đời ghệ sĩ lưu vong, dường như là số phận cũng đã đưa đẩy chị đến các hoạt động xã hội, từ thiện, mà trên hết là những hoạt động trợ giúp cho đồng bào tị nạn Việt Nam tại Hoa Kỳ, nhất là trong những năm đầu tiên? Có lẽ chính những hoạt động đó đã làm cho cuộc sống nghệ thuật của chị thêm phong phú, thêm ý nghĩa? Kiều Chinh: Thưa Thanh Phương, đa số các thính giả biết Kiều Chinh là một nghệ sĩ đóng phim, thật sự công việc bận rộn thứ hai, ngoài đóng phim, Kiều Chinh còn là một diễn giả, đi gần như là khắp các trường đại học trên nước Mỹ để nói chuyện. Ngoài trường đại học, Kiều Chinh còn được đi rất nhiều ở rất nhiều tổ chức về văn hóa, phụ nữ và xã hội. Ở những nơi dừng chân để nói chuyện, Kiều Chinh cũng đã được gặp rất nhiều người. Nhất là thời gian vào khoảng năm 1980, khi có sự hiện diện của thuyền nhân Việt Nam, Kiều Chinh đã bay sang Philippines cùng đệ nhất phu nhân Philippines Imelda Marcos để chào đón đồng bào thuyền nhân tại trại Palawan. Đồng thời Kiều Chinh cũng đi khắp các trại tị nạn ở Đông Nam Á, Hồng Kông, để thăm đồng bào tị nạn. Đó cũng chính là nhờ những lần đi nói chuyện các nơi. Có một lần được mời đến bức tường đá đen mà ở Hoa Thịnh Đốn ( Washington ), nơi ghi tên 58.000 binh sĩ Mỹ tử trận ở Việt Nam, Kiều Chinh có đọc một bài diễn văn. Trên nửa triệu người có mặt hôm đó nhân kỷ niệm 10 năm bức tường đá đen. Họ tổ chức 3 ngày 3 đêm liền để đọc tên từng người một trên bức tường đó. Khi đến lượt Kiều Chinh là người thứ tư lên đọc tên, Kiều Chinh nói: “ Hôm nay, tôi là một công dân Mỹ, nhưng là gốc Việt. Khi đọc những tên như là Smith, Johnson, thì trong lòng tôi không khỏi nghĩ đến những người họ Trần, họ Lê đã gục ngã trong cuộc chiến đó. Đã có đến hơn 2 triệu người gục ngã. Tôi ước mong một ngày sẽ làm được gì để vinh danh những người đó, nhất là trẻ em.” Khi nói điều đó, Kiều Chinh đã được những Vietnam Vet ( Cựu chiến binh Mỹ ở Việt Nam ) hưởng ứng. Sau đó, Kiều Chinh được tiếp tay với nhà báo nổi tiếng Terry Anderson, người đã bị giữ làm con tin ở Trung Đông và ông Lewis Puller, một cựu chiến binh nổi tiếng của Mỹ, cùng sáng lập một hội từ thiện lấy tên là "The Vietnam Children Fund" vào năm 1993. Hội chỉ làm một công việc là xây những ngôi trường tiểu học tại các làng mạc đã bị chiến tranh tàn phá, giúp các em có chỗ học và hy vọng các em sẽ có một tương lai tốt đẹp hơn. Hội có may mắn là được rất nhiều sự ủng hộ, đặc biệt từ phía các cựu quân nhân Mỹ. Một trong những người đầu tiên đứng lên ủng hộ cũng là một Vietnam Vet, Jim Kimsey . Sau khi giải ngũ, ông đã sang Việt Nam hai lần trong thời gian chiến tranh. Khi về, ông thành lập công ty America Online. Chính ông là người tài trợ cho ngôi trường đầu tiên của hội, mà Kiều Chinh đã đề nghị xây tại Đông Hà, tức vĩ tuyến 17, nơi chia đôi đất nước trong thời chiến. Năm 1995, ngôi trường được xây xong. Ông Terry Anderson, tức là đồng chủ tịch với Kiều Chinh cùng với ông Jim Kimsey, người tài trợ, đã về cắt băng khánh thành trường. Từ đó cho đến nay, hội đã xây được 52 ngôi trường tại khắp các vùng trên quê hương, từ Bắc, Trung tới Nam. Người tài trợ nhiều nhất và lâu dài nhất cũng là một người cựu chiến binh Mỹ ở Việt Nam, đó là ông Fred Smith, chủ tịch của công ty FedEx, đã tài trợ cho hội 5 ngôi trường. Ngôi trường cuối cùng Kiều Chinh về cắt băng khánh thành, hình như vào năm 2016 là ở Quảng Nam. Cho tới nay, 52 ngôi trường đó đã đủ chỗ cho các em đi học, giúp cho khoảng 40 chục ngàn em mỗi năm có nơi đi học. RFI: Thưa chị Kiều Chinh, cuộc đời của chị quả là có nhiều thăng trầm, nhiều biến cố đau thương. Nhìn lại những năm tháng đã qua, điều gì đã giúp cho chị vượt qua được những thử thách, những tai nạn để vẫn đứng vững cho đến ngày hôm nay, để tiếp tục đi đóng phim, tiếp tục hoạt động xã hội? Kiều Chinh: Đúng như anh nói. Cuộc đời của Kiều Chinh có những may mắn, nhưng cũng có những cái kém may mắn, cũng gặp rất nhiều thăng trầm. Mỗi lần một sự việc không máy mắn xảy ra thì mình cứ tưởng như là trời sụp, là mình chịu đựng không nổi. Nhiều lúc cũng muốn nổi điên! Nhưng cũng nhờ là tại những nơi mà mình đã đi, chẳng hạn như các trại tị nạn, mình đã gặp biết bao nhiêu người, đã nhìn thấy, đã chứng kiến và đã được nghe những thảm kịch. Mình nhìn lại thì mình thấy: “ Chao ôi, chuyện của mình thấm thía gì so với chuyện mà những người khác đã trải qua. Hãy nhìn lại mà xem, đồng bào mình cũng như là khắp mọi nơi, biết bao nhiêu người khổ đau, biết bao chuyện ghê gớm. Vậy thì chuyện của mình có gì đâu, đừng té ngã như vậy, hãy đứng thẳng lên và đi tới, để tiếp tục công việc của mình và hãy mạnh mẽ để còn làm được nhiều việc cho người khác". Đó là sức mạnh giúp cho Kiều Chinh RFI : Thưa chị Kiều Chinh, nếu không có gì trục trặc thì ấn bản tiếng Pháp cuốn hồi ký “ Kiều Chinh Nghệ sĩ lưu vong” sẽ được xuất bản trong tháng 9, tháng 10. Trước khi kết thúc cuộc nói chuyện, chị có những lời tâm sự, nhắn gởi gì đến đồng bào người Việt ở Pháp nói riêng, và đồng bào người Việt nói chung? Kiều Chinh: Cám ơn Thanh Phương. Cuốn sách của Kiều Chinh bản tiếng Việt cũng như bản tiếng Anh đã được đón nhận rất nồng nhiệt ở Hoa Kỳ. Rất nhiều người bên Đức, bên Úc, cả ở Việt Nam và đặc biệt bên Pháp cũng đòi Kiều Chinh gởi sách đi rồi ra mắt sách. Đó là lý do mà Kiều Chinh đã quyết định cho cuốn sách được sang Pháp ngữ. Hiện giờ, cuốn sách dự kiến là tháng 9, tháng 10 sẽ xong và rất mong có một buổi ra mắt sách để gặp gỡ đồng bào ở bên Pháp sau khi cuốn sách bằng tiếng Pháp được phát hành. Cho tới giờ cũng chưa biết ai sẽ giúp mình đứng ra tổ chức một buổi ra mắt sách như vậy. Ước mong sẽ có một người nào đó bên Pháp đứng ra tổ chức cho Kiều Chinh. RFI : Xin cám hơn chị Kiều Chinh.
Trong giới nghệ sĩ Việt Nam ở hải ngoại, có thể là không có người nào mà sự nghiệp nghệ thuật đầy những thăng trầm và kéo dài như nữ tài tử Kiều Chinh. Cuộc đời của ngôi sao điện ảnh sinh vào năm 1937 tại Hà Nội đã trải qua cùng với nhiều biến động của đất nước, kể từ khi bà bước vào nghệ thuật thứ bảy vào thập niên 1950 cho đến năm 1975, khi Sài Gòn thất thủ, phải sang Hoa Kỳ tị nạn và sống lưu vong cho tới nay. Nhưng ở xứ người, Kiều Chinh không chỉ tiếp tục con đường của một nghệ sĩ, mà bà còn là một nhà hoạt động xã hội hết mình không chỉ với đồng hương, mà với mọi thân phận bất hạnh. Cuộc đời với biết bao diễn biến đầy kịch tính như trong một cuốn tiểu thuyết đã được Kiều Chinh tái hiện trong cuốn hồi ký “ Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong”. Cuốn sách đã được phát hành tại Hoa Kỳ từ tháng 9 năm 2021 bằng hai ấn bản tiếng Việt và tiếng Anh. Theo dự kiến ấn bản tiếng Pháp sẽ ra mắt độc giả vào khoảng tháng 9 hoặc tháng 10 năm nay. Hôm nay, chúng tôi rất hân hạnh được tiếp chuyện qua điện thoại với nữ tài tử Kiều Chinh, một nữ diễn viên mà tên tuổi đã gắn liền với nền điện ảnh Việt Nam từ bao thập niên và có lẽ là nữ tài tử người Việt được làng điện ảnh Hollywood biết đến nhiều nhất. RFI: Xin chào chị Kiều Chinh. Thưa chị trước khi nói về cuốn hồi ký mà bản tiếng Pháp sẽ ra mắt độc giả trong nay mai, xin được hỏi là hiện giờ chị có tiếp tục có những sinh hoạt trong giới văn hóa nghệ thuật, cũng như các hoạt động xã hội? Kiều Chinh: Thưa Thanh Phương, mình cứ tưởng về già sẽ có nhiều thời gian ở nhà làm vườn, trồng cây cảnh. Nhưng không biết tại sao số phận Kiều Chinh càng già càng quá bận rộn! Thứ nhất, sau khi cuốn hồi ký ra đời, Kiều Chinh được đón nhận ở khắp mọi nơi, cho nên phải đi ra mắt sách ở khắp các tiểu bang trên đất Mỹ, ở các thành phố bên Canada. Hiện giờ Kiều Chinh vẫn còn đang đóng phim, vừa đi thành phố Kentucky, Louisville đóng phim hai tuần lễ, mới về cách đây hai ngày và còn hai dự án làm phim, tháng 10 sẽ qua Úc để đóng phim một tháng, thành ra rất là bận rộn. Ngoài việc đóng phim và ra mắt sách, lại còn những hoạt động xã hội, cộng đồng nữa. RFI: Hiện nay chị vẫn tiếp tục đi các nơi để giới thiệu cuốn hồi Ký " Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong", cho thấy độc giả, ít ra là tại Hoa Kỳ, đã đón nhận nồng nhiệt cuốn sách này? Kiều Chinh: Vâng, xin lỗi lại nói về “le moi” ( cái tôi ), mà “le moi est haissable” ( cái tôi thì đáng ghét ). Nhưng theo lời nhà Đinh Quang Anh Thái, nhà sách Tự Lực, đây là một cuốn sách “make history”, tức là cuốn sách thành công nhất trong lịch sử làm sách ở Hoa Kỳ, bởi vì mới ra mắt có mấy tháng mà đã có mấy ngàn ấn bản phát hành khắp mọi nơi. Những buổi ra mắt sách rất thành công. Thật sự thì cuộc đời của Kiều Chinh cũng giống cuộc đời của hàng triệu người Việt Nam lưu vong trên thế giới, ai cũng có một câu chuyện để kể lại. Kiều Chinh chỉ là một trong hàng triệu câu chuyện đó, nhưng có được may mắn là cuốn sách " Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong" được đón nhận rất là nồng nhiệt. RFI: Thưa chị Kiều Chinh, chị đã đặt tên cho cuốn hồi ký là “Kiều Chinh - Nghệ sĩ lưu vong”. Như vậy đối với chị, quảng đời mà chị sống nơi đất khách quê người là thời gian mà có nhiều sự kiện, nhiều biến cố ghi dấu sự nghiệp, cũng như cuộc sống của chị? Kiều Chinh: Vâng. Thật sự thì cũng có những người không đồng ý với chữ “lưu vong”, nhưng đối với Kiều Chinh, khi mình không sống ở quê hương mình, thì đó là một sự lưu vong. Cuốn hồi ký, nhất là ấn bản tiếng Anh, được đón nhận rất là nồng nhiệt, vì Kiều Chinh nghĩ là sau cuộc chiến Việt Nam, sau 1975, đã có rất nhiều sách, phim ảnh nói về chiến tranh Việt Nam, về Việt Nam. Nhưng những sách và phim đó là từ point de vue ( quan điểm ) của người ngoại cuộc, qua con mắt của những người không phải là người Việt Nam, không phải là của những người đã sống ở Việt Nam. Còn Kiều Chinh là người sinh ra ở đất Bắc, lớn lên ở miền Nam và sống quá nửa đời người ở quê hương và đã trải qua ba cuộc chiến, từ thời Đệ nhị Thế chiến tới thời kỳ chiến tranh Đông Dương kết thúc, chứng kiến quân đội Pháp rời bỏ Việt Nam và quân đội Mỹ bắt đầu đi vào Việt Nam. Trong những năm tháng đó, mình giống như là những nhân chứng sống, mình là người trong cuộc, kể lại câu chuyện về lịch sử của quê hương. Mình cũng là một nghệ sĩ nữa, cho nên đã trải qua rất nhiều rất nhiều biến động của đất nước, cũng như đã được đi đây đi đó rất nhiều trong suốt thời gian làm diễn viên điện ảnh, đã đại diện cho điện ảnh miền Nam đi khắp các vùng Đông Nam Á và cũng được đóng phim ở khắp vùng Đông Nam Á, từ Philippines cho tới Singapore, Malaysia, Hồng Kông, Đài Loan và cả Ấn Độ nữa. RFI: Thưa chị Kiều Chinh. Đúng là cuộc đời nghệ thuật điện ảnh của chị gắn liền với những thăng trầm của lịch sử đất nước, nhất là ở miền nam trong thời gian chiến tranh, cho nên chị đã có một vai diễn nhớ đời trong bộ phim nổi tiếng “ Người tình không chân dung”. Kiều Chinh: Phim “ Người tình không chân dung” hãng phim Giao Chỉ sản xuất. Hãng phim Giao Chỉ là của Kiều Chinh. Kiều Chinh là executive producer và diễn viên chính, phim do đạo diễn Hoàng Vĩnh Lộc viết cốt chuyện và dàn dựng. Đó cũng là cuốn phim đầu tiên dự đại hội điện ảnh ở Đài Loan và cuốn phim đầu tiên được hai giải thưởng tại sự kiện đó: giải cho phim chiến tranh và giải cho nữ diễn viên chính là Kiều Chinh. Nếu có cuốn phim nào để lại cho Kiều Chinh nhiều kỷ niệm nhất thì có lẽ đó là phim “ Người Tình Không Chân Dung”, bởi vì phim không quay trong một phim trường, mà được quay “live” ở khắp các vùng có mặt trận. Thành ra Kiều Chinh đã có dịp gặp rất nhiều anh em. Phim đã để lại nhiều dấu ấn, đặc biệt là với hai nam diễn viên chính là anh Vũ Xuân Thông và anh Minh Trường Sơn. Với Kiều Chinh, đó là hai người bạn thân nhất trong đời thường. Mới đây là kỷ niệm 50 năm bộ phim đó, đài Jimmy TV ở Mỹ đã có một cuộc phỏng vấn dài với ba diễn viên chính và chúng tôi lại gặp nhau. Cuốn phim đã để lại nhiều kỷ niệm và cũng nhân đây cám ơn tất cả quý vị đã có cảm tình với phim “ Người Tình Không Chân Dung” trong 50 năm qua và cũng xin chắp tay tưởng nhớ biết bao nhiêu người trong phim đó đã ra đi. RFI: Ngay từ thời gian còn đóng phim ở Việt Nam, chị cũng đã có dịp sang Mỹ và tiếp xúc với giới điện ảnh Hoa Kỳ. Từ khi phải rời Việt Nam để sang Mỹ sống chị đã có những vai diễn gì ưng ý nhất trong làng điện ảnh Hollywood, một môi trường mà thật ra không xa lạ lắm đối với chị, những vai diễn đánh dấu cuộc đời nghệ thuật của chị ở hải ngoại? Kiều Chinh: Lần đầu tiên Kiều Chinh qua Mỹ là vào năm 1968, khi có một hãng phim dự tính quay cuốn phim "Doctor Tom Dooley", họ mời Kiều Chinh sang Hollywood để sửa soạn, nhưng chẳng may là dự án đó không thành. Nhưng thời gian đó, qua đây Kiều Chinh cũng được mời tham dự bộ phim mà Kiều Chinh yêu thích vô cùng, đó là "Doctor Jivago" và cũng làm quen một vài nhân vật ở đây. Còn phim nào để lại nhiều ấn tượng nhất cho Kiều Chinh? Nếu nói về TV thì phải nói đến chương trình MASH, show truyền hình đầu tiên Kiều Chinh được làm việc ở Hollywood. MASH là show nổi tiếng nhất thời đấy ở nước Mỹ và trên toàn thế giới, với đạo diễn là tài tử Alan Adam. Nếu nói về phim ảnh thì sau cuốn phim "The letter" với nữ tài tử Lee Remick thì phải nói đến phim của nhà văn Amy Tan "The Joy Luck Club" ( 1993 ). Bộ phim đã đưa Kiều Chinh đi khắp nơi trên nước Mỹ, cũng như là ở châu Âu để ra mắt phim. Đi đâu họ cũng nhận ra mình đóng trong phim "The Joy Luck Club"! RFI: Đó là nói về lĩnh vực điện ảnh. Nhưng trong cuộc đời ghệ sĩ lưu vong, dường như là số phận cũng đã đưa đẩy chị đến các hoạt động xã hội, từ thiện, mà trên hết là những hoạt động trợ giúp cho đồng bào tị nạn Việt Nam tại Hoa Kỳ, nhất là trong những năm đầu tiên? Có lẽ chính những hoạt động đó đã làm cho cuộc sống nghệ thuật của chị thêm phong phú, thêm ý nghĩa? Kiều Chinh: Thưa Thanh Phương, đa số các thính giả biết Kiều Chinh là một nghệ sĩ đóng phim, thật sự công việc bận rộn thứ hai, ngoài đóng phim, Kiều Chinh còn là một diễn giả, đi gần như là khắp các trường đại học trên nước Mỹ để nói chuyện. Ngoài trường đại học, Kiều Chinh còn được đi rất nhiều ở rất nhiều tổ chức về văn hóa, phụ nữ và xã hội. Ở những nơi dừng chân để nói chuyện, Kiều Chinh cũng đã được gặp rất nhiều người. Nhất là thời gian vào khoảng năm 1980, khi có sự hiện diện của thuyền nhân Việt Nam, Kiều Chinh đã bay sang Philippines cùng đệ nhất phu nhân Philippines Imelda Marcos để chào đón đồng bào thuyền nhân tại trại Palawan. Đồng thời Kiều Chinh cũng đi khắp các trại tị nạn ở Đông Nam Á, Hồng Kông, để thăm đồng bào tị nạn. Đó cũng chính là nhờ những lần đi nói chuyện các nơi. Có một lần được mời đến bức tường đá đen mà ở Hoa Thịnh Đốn ( Washington ), nơi ghi tên 58.000 binh sĩ Mỹ tử trận ở Việt Nam, Kiều Chinh có đọc một bài diễn văn. Trên nửa triệu người có mặt hôm đó nhân kỷ niệm 10 năm bức tường đá đen. Họ tổ chức 3 ngày 3 đêm liền để đọc tên từng người một trên bức tường đó. Khi đến lượt Kiều Chinh là người thứ tư lên đọc tên, Kiều Chinh nói: “ Hôm nay, tôi là một công dân Mỹ, nhưng là gốc Việt. Khi đọc những tên như là Smith, Johnson, thì trong lòng tôi không khỏi nghĩ đến những người họ Trần, họ Lê đã gục ngã trong cuộc chiến đó. Đã có đến hơn 2 triệu người gục ngã. Tôi ước mong một ngày sẽ làm được gì để vinh danh những người đó, nhất là trẻ em.” Khi nói điều đó, Kiều Chinh đã được những Vietnam Vet ( Cựu chiến binh Mỹ ở Việt Nam ) hưởng ứng. Sau đó, Kiều Chinh được tiếp tay với nhà báo nổi tiếng Terry Anderson, người đã bị giữ làm con tin ở Trung Đông và ông Lewis Puller, một cựu chiến binh nổi tiếng của Mỹ, cùng sáng lập một hội từ thiện lấy tên là "The Vietnam Children Fund" vào năm 1993. Hội chỉ làm một công việc là xây những ngôi trường tiểu học tại các làng mạc đã bị chiến tranh tàn phá, giúp các em có chỗ học và hy vọng các em sẽ có một tương lai tốt đẹp hơn. Hội có may mắn là được rất nhiều sự ủng hộ, đặc biệt từ phía các cựu quân nhân Mỹ. Một trong những người đầu tiên đứng lên ủng hộ cũng là một Vietnam Vet, Jim Kimsey . Sau khi giải ngũ, ông đã sang Việt Nam hai lần trong thời gian chiến tranh. Khi về, ông thành lập công ty America Online. Chính ông là người tài trợ cho ngôi trường đầu tiên của hội, mà Kiều Chinh đã đề nghị xây tại Đông Hà, tức vĩ tuyến 17, nơi chia đôi đất nước trong thời chiến. Năm 1995, ngôi trường được xây xong. Ông Terry Anderson, tức là đồng chủ tịch với Kiều Chinh cùng với ông Jim Kimsey, người tài trợ, đã về cắt băng khánh thành trường. Từ đó cho đến nay, hội đã xây được 52 ngôi trường tại khắp các vùng trên quê hương, từ Bắc, Trung tới Nam. Người tài trợ nhiều nhất và lâu dài nhất cũng là một người cựu chiến binh Mỹ ở Việt Nam, đó là ông Fred Smith, chủ tịch của công ty FedEx, đã tài trợ cho hội 5 ngôi trường. Ngôi trường cuối cùng Kiều Chinh về cắt băng khánh thành, hình như vào năm 2016 là ở Quảng Nam. Cho tới nay, 52 ngôi trường đó đã đủ chỗ cho các em đi học, giúp cho khoảng 40 chục ngàn em mỗi năm có nơi đi học. RFI: Thưa chị Kiều Chinh, cuộc đời của chị quả là có nhiều thăng trầm, nhiều biến cố đau thương. Nhìn lại những năm tháng đã qua, điều gì đã giúp cho chị vượt qua được những thử thách, những tai nạn để vẫn đứng vững cho đến ngày hôm nay, để tiếp tục đi đóng phim, tiếp tục hoạt động xã hội? Kiều Chinh: Đúng như anh nói. Cuộc đời của Kiều Chinh có những may mắn, nhưng cũng có những cái kém may mắn, cũng gặp rất nhiều thăng trầm. Mỗi lần một sự việc không máy mắn xảy ra thì mình cứ tưởng như là trời sụp, là mình chịu đựng không nổi. Nhiều lúc cũng muốn nổi điên! Nhưng cũng nhờ là tại những nơi mà mình đã đi, chẳng hạn như các trại tị nạn, mình đã gặp biết bao nhiêu người, đã nhìn thấy, đã chứng kiến và đã được nghe những thảm kịch. Mình nhìn lại thì mình thấy: “ Chao ôi, chuyện của mình thấm thía gì so với chuyện mà những người khác đã trải qua. Hãy nhìn lại mà xem, đồng bào mình cũng như là khắp mọi nơi, biết bao nhiêu người khổ đau, biết bao chuyện ghê gớm. Vậy thì chuyện của mình có gì đâu, đừng té ngã như vậy, hãy đứng thẳng lên và đi tới, để tiếp tục công việc của mình và hãy mạnh mẽ để còn làm được nhiều việc cho người khác". Đó là sức mạnh giúp cho Kiều Chinh RFI : Thưa chị Kiều Chinh, nếu không có gì trục trặc thì ấn bản tiếng Pháp cuốn hồi ký “ Kiều Chinh Nghệ sĩ lưu vong” sẽ được xuất bản trong tháng 9, tháng 10. Trước khi kết thúc cuộc nói chuyện, chị có những lời tâm sự, nhắn gởi gì đến đồng bào người Việt ở Pháp nói riêng, và đồng bào người Việt nói chung? Kiều Chinh: Cám ơn Thanh Phương. Cuốn sách của Kiều Chinh bản tiếng Việt cũng như bản tiếng Anh đã được đón nhận rất nồng nhiệt ở Hoa Kỳ. Rất nhiều người bên Đức, bên Úc, cả ở Việt Nam và đặc biệt bên Pháp cũng đòi Kiều Chinh gởi sách đi rồi ra mắt sách. Đó là lý do mà Kiều Chinh đã quyết định cho cuốn sách được sang Pháp ngữ. Hiện giờ, cuốn sách dự kiến là tháng 9, tháng 10 sẽ xong và rất mong có một buổi ra mắt sách để gặp gỡ đồng bào ở bên Pháp sau khi cuốn sách bằng tiếng Pháp được phát hành. Cho tới giờ cũng chưa biết ai sẽ giúp mình đứng ra tổ chức một buổi ra mắt sách như vậy. Ước mong sẽ có một người nào đó bên Pháp đứng ra tổ chức cho Kiều Chinh. RFI : Xin cám hơn chị Kiều Chinh.
Cette année, le cycle de lectures « Ça va, ça va le monde ! » fêtait sa dixième édition. Invité.e.s : Jean d'Amérique, auteur et metteur en scène haïtien, prix RFI Théâtre 2021 pour sa pièce Opéra Poussière et Nathalie Hounvo Yekpe, comédienne béninoise, autrice et metteure en scène. Sa pièce « Course aux noces » fait partie des lectures du cycle « Ça va, ça va le monde ! » 2022. ► Pour suivre les lectures : rendez-vous sur la page de « Ça va, ça va le monde ! », à partir du 30 juillet.
Cette année, le cycle de lectures « Ça va, ça va le monde ! » fêtait sa dixième édition. Invité.e.s : Jean d'Amérique, auteur et metteur en scène haïtien, prix RFI Théâtre 2021 pour sa pièce Opéra Poussière et Nathalie Hounvo Yekpe, comédienne béninoise, autrice et metteure en scène. Sa pièce « Course aux noces » fait partie des lectures du cycle « Ça va, ça va le monde ! » 2022. ► Pour suivre les lectures : rendez-vous sur la page de « Ça va, ça va le monde ! », à partir du 30 juillet.
Được biết đến bởi tiềm năng du lịch chứ không phải là khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên, các đảo quốc Nam Thái Bình Dương lại trở thành đấu trường mới nhất cho cuộc tranh đua quyền lực giữa Trung Quốc và Úc cùng các đồng minh. Đặc biệt, trong tuần qua, sự cạnh tranh trở thành tâm điểm chú ý khi một đề xuất thỏa thuận hợp tác thương mại và an ninh sâu rộng của Trung Quốc với 10 đảo quốc bất thành (26/05/2022 - 04/06/2022). Trong khi, để đối đầu sát cánh với Bắc Kinh tại khu vực này, đảng Lao động - tân nội các của Úc cũng đồng thời truyền đi nguồn năng lượng mới, mạnh mẽ dành cho các quốc đảo. Để tìm hiểu vấn đề này, xin mời quý vị theo dõi cuộc phỏng vấn của RFI Tiếng Việt với Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang. ********* RFI: Thưa ông, thỏa thuận đầy tham vọng mà ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị mang theo trong chuyến công du xuyên Thái Bình Dương đã bị đình hoãn khi một số quốc gia trong khu vực bày tỏ quan ngại vì nó có thể châm ngòi một cuộc Chiến tranh Lạnh mới giữa Trung Quốc và các nước dân chủ phương Tây. Cụ thể, thỏa thuận mà Bắc Kinh đang theo đuổi là gì và đang tiến triển như thế nào cho đến thời điểm hiện tại? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Có lẽ được khuyến khích bởi thành quả ký kết mật ước với Đảo quốc Solomon (19/04/2022), ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã đến Suva, thủ đô Fiji ngày 28/05/2022 để thực hiện chuyến công du 8 ngày. Mục đích chính là gặp gỡ thảo luận mặt đối mặt hoặc qua mạng điện tử với ngoại trưởng 10 đảo quốc đã công nhận và có quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh về một thỏa hiệp đa phương (Solomon Islands, Kiribati, Samoa, Fiji, Tonga, Vanuatu, Papua New Guinea, Cook Islands, Niue và Federated States of Micronesia). Đây cũng là một tham vọng rất lớn và đánh dấu một sự xoay chiều, vì Trung Quốc thường ưa chuộng thỏa hiệp song phương (chẳng hạn như trong vấn đề Biển Đông). Đầy tự tin, ông Vương Nghị nghĩ rằng có thể thuyết phục được 10 đối tác ký kết thỏa hiệp hợp tác và an ninh. Nếu thành công, thỏa hiệp này sẽ tạo cơ hội cho Trung Quốc bành trướng ảnh hưởng sâu rộng trong vùng, nơi được coi có tầm quan trọng chiến lược cho Úc, New Zealand và Hoa Kỳ. Dự thảo Thỏa Hiệp được giữ bí mật và chúng ta chỉ biết một phần nội dung qua bản thảo của Thông cáo chung được chuẩn bị sẵn và bị rò rỉ. Tài liệu này cho thấy, Bắc Kinh muốn thay đổi nguyên trạng tại Nam Thái Bình Dương để mở rộng hợp tác xuyên suốt các đảo quốc với Bắc Kinh trong nhiều lĩnh vực, bao gồm: an ninh cảnh sát, an ninh mạng, ngư nghiệp và phát triển kinh tế. Thế nhưng, ngay trong ngày họp đầu tiên 30/05/2022, các đại diện không có lập trường thuần nhất. Theo đó, một số ủng hộ cuộc thảo luận và một số khác tỏ ra hoài nghi. Vì, thỏa hiệp này có thể đặt các đảo quốc vào cuộc tranh chấp giữa Trung Quốc và các quốc gia phương Tây. Tổng thống Liên bang Micronesia mô tả, đây có thể là nguy cơ một cuộc chiến tranh lạnh mới. Trong khi, các đảo quốc chỉ cần đối tác thật sự chứ không cần đại cường tranh nhau quyền lực. Mặc dù thất bại, nhưng trong chuyến công du này, ông Vương Nghị cũng đạt được một thỏa hiệp song phương mới với đảo quốc Samoa. Bắc Kinh tạm thời rút lại đề nghị để nguyên cứu thêm, nhưng Trung Quốc có lẽ sẽ không từ bỏ mục đích dài hạn và có thể bắt đầu lại với việc gây áp lực trên từng đảo quốc. RFI: Thoạt nhìn, các quốc đảo trải dài trên Nam Thái Bình Dương không phải là một giải pháp địa chính trị quan trọng. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, Trung Quốc lại tích cực quan tâm và ra sức hỗ trợ các quốc gia này. Theo ông, hành động của Bắc Kinh xuất phát từ những nguyên nhân nào? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Trung Quốc có tầm nhìn chiến lược dài hạn. Ít nhất trong 3 thập niên qua, Bắc Kinh đã năng động xâm nhập và tạo ảnh hưởng tại vùng Nam Thái Bình Dương với 3 mục tiêu rõ rệt. Thứ nhất, Trung Quốc muốn cô lập Đài Loan. Từ sau năm 1972, khi Trung hoa Dân quốc mất tư cách thành viên Liên Hiệp Quốc, Đài Loan theo đuổi chính sách “hướng về Phương Nam” để duy trì quan hệ với các đảo quốc Nam Thái Bình Dương. Bắc Kinh đã thành công với mục tiêu này. Trong số 14 đảo quốc, nay chỉ còn 4 quốc gia công nhận và duy trì quan hệ với Đài Loan (Tuvalu, Palau, The Marshall Islands và Nauru). Năm 2019, Solomon Islands và Kiribati bỏ rơi Đài Bắc và công nhận Bắc Kinh. Thứ hai, Bắc Kinh muốn giữ quân bình về mặt chiến lược với Mỹ tại Nam Thái Bình Dương. Sự quan trọng của vùng này đã thể hiện rõ rệt trong Thế chiến Thứ hai giữa hải quân Mỹ-Úc và Nhật Bản. Vùng này không còn được Mỹ quan tâm đúng mức và Mỹ đóng cửa đại sứ quán tại Solomon Islands trong thập niên 1990. Gần đây, Mỹ loan báo tái lập đại sứ quán này khi Solomon Islands ký kết thỏa hiệp an ninh với Trung Quốc. Cuối cùng, Trung Quốc muốn làm suy yếu ảnh hưởng của Úc và New Zealand. Đây là hai cường quốc kinh tế trong vùng nhưng họ đã không tích cực bảo vệ thế đứng cho đến khi đã quá trễ. Úc tăng cường quan hệ với các đảo quốc Nam Thái Bình Dương năm 2017 dưới chính sách “Step-Up” và New Zealand dưới chính sách “Reset”. Nhưng cả hai đều không ngăn cản được mật ước an ninh giữa Trung Quốc và Solomon Islands. RFI: Đề xuất bị gác lại, tuy nhiên, Bắc Kinh cho biết, Trung Quốc vẫn tự tin có thể đạt được thỏa thuận với 10 đảo quốc Nam Thái Bình Dương. Ông Tập Cận Bình dựa trên cơ sở nào để có thể thực hiện được tham vọng này, thưa ông? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Với tư cách là đại cường đang lên,Trung Quốc muốn phá vỡ tình trạng mà Bắc Kinh coi như vòng vây của Mỹ và đồng minh. Thiết lập căn cứ hải quân bên ngoài nằm trong tầm nhìn này tại Djibouti, tại Ream của Campuchia và tại Solomon Islands cho dù rằng Bắc Kinh phủ nhận 2 địa điểm sau. Cá nhân ông Tập Cận Bình cũng cần chứng tỏ, ông thành công với chiến lược này trước hoặc sau Đại hội Đảng Cộng Sản Trung Quốc lần thứ 20 dự trù vào cuối năm nay, 2022 và 5 năm sắp tới trong nhiệm kỳ Tổng Bí Thư lần thứ 3. Nhu cầu nhà nước và nhu cầu cá nhân sẽ thúc đẩy ông Tập Cận Bình vận dụng phương tiện tài chính và ngoại giao, chẳng hạn như “Sáng Kiến Vành đai và Con đường (BRI)”, để đạt được mục tiêu chiến lược. Bắc Kinh có thể chi tiêu chính thức và không chính thức tại Nam Thái Bình Dương – một việc mà các quốc gia dân chủ phương Tây không thể làm. Cho đến nay, Hoa Kỳ chỉ mới phát động Khung hợp tác Kinh tế (President Biden's Indo-Pacific Economic Framework) để đối trọng sức mạnh của Trung Quốc trong lĩnh vực này, qua các Thỏa hiệp CPTPP (TPP-11) mà Mỹ đã rời khỏi dưới thời tổng thống Donald Trump mà nay Trung Quốc đang xin gia nhập, và RCEP do Trung Quốc chủ động và Mỹ chưa bao giờ là thành viên. Mỹ đã mời nhiều quốc gia Đông Nam Á, Bắc Á, Úc và New Zealand tham dự và Fiji, quốc gia Nam Thái Bình Dương duy nhất được mời. RFI: Các đảo quốc Nam Thái Bình Dương được coi là “đại gia đình” và là “sân sau” của Úc. Trong những tuần qua, một nguồn năng lượng mới len lỏi mạnh mẽ vào chính sách Thái Bình Dương khi đảng Lao động Úc thiết lập nội các. Cụ thể, chính phủ mới của ông Albanese có những phản ứng và hành động như thế nào để đối đầu với Trung Quốc trong khu vực? Cách tiếp cận khu vực này của tân thủ tướng có gì khác biệt so với cựu thủ tướng Morrison dưới thời Liên Đảng Tự Do - Quốc gia, thưa ông? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Trong tầm nhìn của đảng Lao Động Úc, khi ở thế đối lập, đặc biệt trong cuộc vận động tranh cử vừa qua, chính sách Nam Thái Bình Dương của chính phủ Liên Đảng-Tự Do Quốc Gia đã bị coi là thất bại. Cụ thể, cựu thủ tướng Scott Morrison đã không thể ngăn cản việc thủ tướng Sogavare ký kết mật ước an ninh giữa Solomon Islands và Trung Quốc. Trong khi, mặc dù New Zealand và Hoa Kỳ cũng có vận động tương tự nhưng đã không thành công. Sau khi thắng cử ngày 21/05/2022, chính phủ Lao Động Albanese thực hiện lời cam kết theo đuổi một chính sách năng động hơn và tăng ngân sách dành cho các đảo quốc Nam Thái Bình Dương mà Úc vẫn thường gọi là đại gia đình “Pacific Family”, từ 1,4 tỷ lên gần 2 tỉ Úc kim. Ngay tuần lễ đầu tiên sau khi nhậm chức ngày 23/05/2022, tân ngoại trưởng Penny Wong bay đến Fiji để hội kiến với nhiều lãnh đạo đảo quốc lần đầu tiên. Và, bà Penny Wong trở lại Nam Thái Bình Dương lần hai ngay trong thời gian Ngoại trưởng Vương Nghị đang có mặt tại đây. Trong các cuộc hội kiến mặt đối mặt, ngoại trưởng Penny Wong nhấn mạnh sự khác biệt của chính phủ Lao Động mới tại Úc về chính sách biến đổi khí hậu, vốn là mối quan tâm sâu xa của các đảo quốc. Chính phủ Albanese cam kết giảm 43% khí thải CO2 của năm 2005 vào năm 2030 để đạt mức net zero vào năm 2050. Nhiều chính phủ Đảo quốc đã thất vọng với cựu thủ tướng Morrison khi ông từ chối cam kết cụ thể vào năm 2030 tại Hội nghị Biến đổi Khí hậu COP 26 ở Glasgow, năm 2021. Cũng trong chuyến công du lần thứ hai, ngoại trưởng Penny Wong thăm viếng Samoa và Solomon Islands, theo sát gót chân ông Vương Nghị. Tại Samoa, bà Penny Wong đạt thỏa hiệp hợp tác 8 năm để Úc huấn luyện tài nguyên nhân lực cho Đảo quốc này. Đồng thời, viện trợ ngay một chiến hạm tuần duyên để Samoa cải thiện khả năng bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Tại Solomon Islands, ngoại trưởng Penny Wong hội kiến song phương với thủ tướng Sagavare. Ông Sagavare một lần nữa cam kết, Solomon sẽ không có căn cứ hải quân của Trung Quốc. Đây cũng là xác quyết mà thủ tướng Sagavare đã chuyển đến cựu thủ tướng Úc Scott Morrison trong thời gian Úc có vận động tranh cử. Ngoài việc tăng ngân sách viện trợ và chính sách Biến đổi Khí hậu, Chính phủ Albanese theo đuổi chính sách của chính phủ tiền nhiệm tại Nam Thái Bình Dương cũng như chính sách đối ngoại nói chung, kể cả chính sách đối với Trung Quốc. RFI: Nếu nhìn một cách tổng thể, ông đánh giá thế nào về chính sách đối ngoại với Trung Quốc của Đảng Lao động - tân nội các Úc? Điều này có ý nghĩa ra sao đối với các vấn đề tại Thái Bình Dương, đặc biệt là khu vực phía Nam và vùng Biển Đông? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Nói chung, đối ngoại là lĩnh vực mà chính phủ và đảng đối lập tại Úc thường chia sẻ. Khác biệt, nếu có, là về mặt ngôn ngữ hơn là vấn đề nội dung. Đối với Trung Quốc, sau hơn 2 năm bế tắc về ngoại giao và giao thương, phó thủ tướng kiêm bộ trưởng Quốc Phòng Richard Marles đã có cơ hội hội kiến song phương với bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa tại Singapore, bên lề Đối thoại Chiến lược Shangri-La (06/2022). Tuy nhiên, cả hai đều cho rằng, đây chỉ là bước đầu và con đường bình thường hoá bang giao vẫn còn dài. Về Biển Đông, chính sách của chính phủ Lao Động cũng sẽ không có gì khác biệt với chính phủ Úc tiền nhiệm và chính sách của Mỹ. Theo tôi, Nam Thái Bình Dương là một chính sách riêng biệt của Trung Quốc và sẽ ít khi bị ảnh hưởng bởi chính sách tại các khu vực khác. RFI Tiếng Việt cảm ơn Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang.
“Việt Nam sẵn sàng trở thành “cứ điểm” sản xuất quan trọng của thế giới”, theo khẳng định ngày 25/05/2022 của chính phủ trên trang thông tin Facebook. Tuy nhiên, từ một nước gia công cho thế giới, Việt Nam muốn thu hút những nguồn đầu tư mang tính công nghệ cao, phát triển thị trường tài chính sau khi gây dựng được uy tín trong các ngành sản xuất điện tử, công nghệ cao từ vài năm gần đây. Ngoài việc tham dự hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ-ASEAN tại Washington - mục đích chính của chuyến công du Mỹ (11-17/05/2022), thủ tướng Phạm Minh Chính đã gặp gỡ quan chức của nhiều tập đoàn lớn, định chế Hoa Kỳ để giới thiệu triển vọng đầu tư vào Việt Nam. Đặc biệt, ba lĩnh vực : tăng trưởng xanh, đổi mới công nghệ - chuyển đổi số và đa dạng chuỗi cung ứng, được thủ tướng Việt Nam nhấn mạnh là tiềm năng cho hợp tác song phương khi phát biểu tại Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược Quốc Tế Mỹ (CSIS) chiều 11/05. Kể từ khi bình thường hóa quan hệ năm 1995, kim ngạch thương mại Việt - Mỹ đã tăng 248 lần sau 27 năm, theo trang VnExpress ngày 23/05. Trong những năm gần đây, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của Mỹ vào Việt Nam đã tăng nhiều nhưng tập trung chủ yếu ở những lĩnh vực dịch vụ. Hà Nội muốn các doanh nghiệp Mỹ đầu tư nhiều hơn vào các ngành công nghệ cao. Tiềm năng thúc đẩy hợp tác với Mỹ còn được tăng cường khi cả Washington và Hà Nội tham gia Khuôn Khổ Kinh Tế Ấn Độ-Thái Bình Dương (IPEF), được khởi động ngày 23/05 tại Tokyo. Trên đây là một số điểm chính được giáo sư Eric Mottet, Đại học Công giáo Lille, Pháp, nhận định khi trả lời RFI Tiếng Việt ngày 27/05. ******* RFI : Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN ngày 12-13/05. Trang Facebook Thông tin Chính phủ và truyền thông Việt Nam cập nhật liên tục hoạt động của phái đoàn chính phủ Việt Nam, cũng như các cuộc gặp gỡ với các nhà ngoại giao, chủ các tập đoàn lớn của Mỹ. Theo ông, chiến dịch truyền thông này nhằm quảng bá ở trong nước ? Hay đây là mong muốn của chính phủ Việt Nam hướng đến hợp tác với Mỹ nhiều hơn về kinh tế và công nghệ ? G.S. Éric Mottet : Mọi hoạt động truyền thông của một chính phủ thường nhắm đến hai đối tượng trong và ngoài nước. Trường hợp này lại đặc biệt đúng đối với Việt Nam. Chúng ta thấy từ cuộc họp thượng đỉnh gần đây giữa Hoa Kỳ và ASEAN, chính phủ Việt Nam liên tục đưa tin, dĩ nhiên là về tăng cường hợp tác với Mỹ trong nhiều khuôn khổ. Việt Nam muốn chứng minh năng lực mới, được coi là một quốc gia quan trọng ở châu Á-Thái Bình Dương, là một nhân tố có trách nhiệm về mặt ngoại giao và địa-chính trị. Chiến lược truyền thông đó cũng để cho người dân Việt Nam thấy là hiện giờ, Hà Nội có khả năng đàm phán, trao đổi với cường quốc số 1 thế giới, trong khi đây là điều không thể trong lịch sử đau thương, khó khăn trước đây giữa Mỹ và Việt Nam. Về đối nội, chiến dịch truyền thông cũng cho phép nâng tính chính danh của đảng Cộng Sản Việt Nam, đặc biệt là các vấn đề quốc tế. Trong thời gian dài, đảng Cộng Sản Việt Nam bị coi là thiếu kinh nghiệm đối ngoại. Thế nhưng ở đây, người ta thấy là đảng và dĩ nhiên là chính phủ, bắt đầu có năng lực và cũng thấy rằng uy tín quốc tế của Việt Nam chưa bao giờ cao như vậy. Đối với Việt Nam, cũng như phần lớn các nước trong ASEAN, chiến lược đa dạng hóa đối tác không có gì là mới. Việt Nam muốn có quan hệ đối tác với nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là với các cường quốc. Nếu nhìn vào mối quan hệ đối tác giữa Hà Nội và Washington trong những năm gần đây, có thể thấy là mối quan hệ này được tăng cường mạnh mẽ về mặt thương mại. Năm 2021, thương mại song phương đã tăng gần 25%. Đúng là Hà Nội muốn đầu tư nước ngoài trực tiếp của Mỹ tăng tại Việt Nam và Hoa Kỳ đầu tư vào một số ngành công nghệ, đặc biệt là các ngành năng lượng, y tế, công nghệ số. Hà Nội trông đợi rất nhiều vào Hoa Kỳ trong tất cả những lĩnh này. RFI : Việt Nam không bỏ phiếu lên án cuộc xâm lược Ukraina của Nga, cũng như không loại Nga khỏi Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc. Sự bất đồng với lập trường của Mỹ có ảnh hưởng đến mối quan hệ song phương ? Éric Mottet : Chuyện đó có làm thay đổi mối quan hệ với Mỹ hay không ? Tôi nghĩ là không vì thực ra Việt Nam ở cùng thế với Ấn Độ. Quốc gia Nam Á này cố tỏ ra trung lập phần nào về cuộc khủng hoảng Ukraina khi không muốn liên kết với Nga hay Trung Quốc hoặc Hoa Kỳ. Ngoài ra, Hoa Kỳ cần ASEAN, cần Việt Nam để triển khai chính sách Ấn Độ-Thái Bình Dương. Như tôi đã đề cập ở trên, Việt Nam đã trở thành một yếu tố, một động cơ quan trọng trong ASEAN về mặt chính trị và kinh tế. Chúng ta thấy rõ là Hà Nội và Washington ngày cách xích lại gần nhau từ nhiều năm qua, từ thời tổng thống Trump và tiếp tục được củng cố với chính quyền Joe Biden. Xin nhắc lại là Mỹ chú ý đến Việt Nam về mặt kinh tế và dĩ nhiên là cả mặt chính trị trong tương lai. RFI : Thủ tướng Việt Nam nhiều lần nhắc đến “đối tác chiến lược toàn diện” trong bài tham luận tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế - CSIS trước khi tham dự hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN. Liệu có thay đổi nào sau chuyến thăm Hoa Kỳ của ông Phạm Minh Chính không ? Éric Mottet : Đúng là từ nhiều năm nay, người ta vẫn nói về mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Mỹ và Việt Nam. Ở đây có thể có hai giả thuyết. Thứ nhất, như chúng ta biết, Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Nga, và câu hỏi mà tôi thắc mắc trong thời gian gần đây là việc thủ tướng Việt Nam nhấn mạnh đến quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ liệu có phải là để mọi người quên đi rằng Việt Nam đang có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Nga. Giả thuyết thứ hai là từ khoảng hai năm nay, Mỹ rất muốn Việt Nam gia nhập Bộ Tứ mở rộng (QUAD +), một diễn đàn về các vấn đề an ninh và quốc phòng. Trong bối cảnh này, có thể Việt Nam gửi một thông điệp đến Trung Quốc, kiểu : “Thấy đấy, chúng tôi cũng có khả năng ký một thỏa thuận đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ”. Đây được coi như một kiểu bảo đảm về an ninh và phòng thủ trước Trung Quốc. RFI : Việt Nam nằm trong số 7 nước ASEAN tham gia Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ-Thái Bình Dương (IPEF) của Mỹ. Khuôn khổ này có tầm quan trọng như thế nào đối với Việt Nam ? Việc Hà Nội tham gia có khiến Bắc Kinh tức giận không trong khi Trung Quốc không được mời ? Éric Mottet : Trước tiên phải nói rằng hiện chúng ta không biết gì nhiều về IPEF, cũng như nội dung của IPEF, vì vẫn đang trong quá trình đàm phán. Ngược lại có hai điểm mà chúng ta biết. Thứ nhất, IPEF sẽ không phải là một thỏa thuận tự do thương mại vì dù sao chính quyền Joe Biden sẽ không có được sự ủng hộ từ đa số đảng Dân Chủ nếu như chính quyền Mỹ ký một thỏa thuận tự do thương mại với các nước châu Á-Thái Bình Dương. Điểm thứ hai, IPEF sẽ bao gồm 4 đến 5 lĩnh vực chủ đạo, gồm kinh tế kỹ thuật số, chuỗi logistic, kinh tế xanh, minh bạch và chống tham nhũng. Nhìn chung IPEF có thể sẽ là một thỏa thuận ít vững chắc hơn rất nhiều so với Hiệp Định Đối Tác Kinh Tế Toàn Diện Khu Vực (RECEP) hay Hiệp Định Đối Tác Toàn Diện và Tiến Bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), hoặc so với Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Tuy nhiên, đây sẽ là một thỏa thuận có lợi cho Việt Nam bởi vì IPEF có cả Mỹ và Ấn Độ tham gia, trong khi hai nền kinh tế rất năng động này không tham gia vào RCEP hay CPTPP. Việc Việt Nam tham gia IPEF có khiến Trung Quốc tức giận không ? Chưa chắc ! Trung Quốc coi IPEF là một quan hệ đối tác vô cùng lỏng lẻo, ít tương lai vì sẽ không có bất kỳ ràng buộc pháp lý nào giữa các nước tham gia. Hơn nữa, đó cũng không phải là một thỏa thuận tự do thương mại theo đúng nghĩa nên Trung Quốc không mấy lo lắng về kế hoạch kinh tế của IPEF. Ngược lại, Bắc Kinh quan ngại về các vấn đề quốc phòng và an ninh nếu như IPEF có thể có thêm một mảng thiên về an ninh và quốc phòng. Nhưng hiện giờ khả năng này chưa xảy ra nên Bắc Kinh không lo lắng lắm. Xin nhắc lại là Việt Nam và Trung Quốc cũng có rất nhiều thỏa thuận đối tác kinh tế không ngừng được tăng cường trong 10 năm gần đây. Thậm chí, khối lượng xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đã tăng gấp 10 lần trong nhiều năm qua. Tôi cho rằng Bắc Kinh quan sát bởi vì hiện giờ IPEF không đủ sức thuyết phục, có thể chỉ là một vỏ ốc và không dẫn đến kết quả lớn. Vì thế Trung Quốc không thấy vị thế kinh tế của họ bị đe dọa. RFI : Washington lần lượt thông báo Chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương, sau đó là Khuôn khổ IPEF. Mỹ có thể trông cậy vào vai trò như thế nào của Việt Nam ? Éric Mottet : Phải nhắc lại là khó biết được nội dung của IPEF vì vẫn đang trong quá trình đàm phán. Điều mà Việt Nam mong muốn, đó là Hoa Kỳ, thông qua IPEF, đầu tư vào các đặc khu kinh tế, củng cố các chuỗi cung ứng, như Google, Microsoft hay Apple đã làm một chút trong những năm vừa qua, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử. Việt Nam cũng muốn Hoa Kỳ đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng xanh. Hà Nội cũng muốn các doanh nghiệp Mỹ, trong đó có nhiều công ty đi đầu trong lực này, chia sẻ các phương tiện và công nghệ của họ với Việt Nam. Chúng ta cũng thấy là Hoa Kỳ và tất cả các nước châu Á-Thái Bình Dương ngày càng tìm các giải pháp thay thế cho Trung Quốc nên Việt Nam có thể đóng vai trò tiếp nhận quan trọng nguồn đầu tư Mỹ vào châu Á-Thái Bình Dương trong khuôn khổ IPEF. Cuối cùng, việc này cũng có thể sẽ tăng cường thêm cho các khoản đầu tư của Mỹ vào Việt Nam trong những năm vừa qua. Tuy nhiên, nếu nhìn vào đầu tư nước ngoài của Mỹ hiện giờ ở Việt Nam, có thể thấy chúng tập trung chủ yếu vào ngành khách sạn, nhà hàng, sản phẩm chế biến, nhưng vẫn còn vắng bóng trong lĩnh vực công nghệ cao. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Eric Mottet, trường Đại Học Công Giáo Lille tại Pháp.
“Việt Nam sẵn sàng trở thành “cứ điểm” sản xuất quan trọng của thế giới”, theo khẳng định ngày 25/05/2022 của chính phủ trên trang thông tin Facebook. Tuy nhiên, từ một nước gia công cho thế giới, Việt Nam muốn thu hút những nguồn đầu tư mang tính công nghệ cao, phát triển thị trường tài chính sau khi gây dựng được uy tín trong các ngành sản xuất điện tử, công nghệ cao từ vài năm gần đây. Ngoài việc tham dự hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ-ASEAN tại Washington - mục đích chính của chuyến công du Mỹ (11-17/05/2022), thủ tướng Phạm Minh Chính đã gặp gỡ quan chức của nhiều tập đoàn lớn, định chế Hoa Kỳ để giới thiệu triển vọng đầu tư vào Việt Nam. Đặc biệt, ba lĩnh vực : tăng trưởng xanh, đổi mới công nghệ - chuyển đổi số và đa dạng chuỗi cung ứng, được thủ tướng Việt Nam nhấn mạnh là tiềm năng cho hợp tác song phương khi phát biểu tại Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược Quốc Tế Mỹ (CSIS) chiều 11/05. Kể từ khi bình thường hóa quan hệ năm 1995, kim ngạch thương mại Việt - Mỹ đã tăng 248 lần sau 27 năm, theo trang VnExpress ngày 23/05. Trong những năm gần đây, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của Mỹ vào Việt Nam đã tăng nhiều nhưng tập trung chủ yếu ở những lĩnh vực dịch vụ. Hà Nội muốn các doanh nghiệp Mỹ đầu tư nhiều hơn vào các ngành công nghệ cao. Tiềm năng thúc đẩy hợp tác với Mỹ còn được tăng cường khi cả Washington và Hà Nội tham gia Khuôn Khổ Kinh Tế Ấn Độ-Thái Bình Dương (IPEF), được khởi động ngày 23/05 tại Tokyo. Trên đây là một số điểm chính được giáo sư Eric Mottet, Đại học Công giáo Lille, Pháp, nhận định khi trả lời RFI Tiếng Việt ngày 27/05. ******* RFI : Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN ngày 12-13/05. Trang Facebook Thông tin Chính phủ và truyền thông Việt Nam cập nhật liên tục hoạt động của phái đoàn chính phủ Việt Nam, cũng như các cuộc gặp gỡ với các nhà ngoại giao, chủ các tập đoàn lớn của Mỹ. Theo ông, chiến dịch truyền thông này nhằm quảng bá ở trong nước ? Hay đây là mong muốn của chính phủ Việt Nam hướng đến hợp tác với Mỹ nhiều hơn về kinh tế và công nghệ ? G.S. Éric Mottet : Mọi hoạt động truyền thông của một chính phủ thường nhắm đến hai đối tượng trong và ngoài nước. Trường hợp này lại đặc biệt đúng đối với Việt Nam. Chúng ta thấy từ cuộc họp thượng đỉnh gần đây giữa Hoa Kỳ và ASEAN, chính phủ Việt Nam liên tục đưa tin, dĩ nhiên là về tăng cường hợp tác với Mỹ trong nhiều khuôn khổ. Việt Nam muốn chứng minh năng lực mới, được coi là một quốc gia quan trọng ở châu Á-Thái Bình Dương, là một nhân tố có trách nhiệm về mặt ngoại giao và địa-chính trị. Chiến lược truyền thông đó cũng để cho người dân Việt Nam thấy là hiện giờ, Hà Nội có khả năng đàm phán, trao đổi với cường quốc số 1 thế giới, trong khi đây là điều không thể trong lịch sử đau thương, khó khăn trước đây giữa Mỹ và Việt Nam. Về đối nội, chiến dịch truyền thông cũng cho phép nâng tính chính danh của đảng Cộng Sản Việt Nam, đặc biệt là các vấn đề quốc tế. Trong thời gian dài, đảng Cộng Sản Việt Nam bị coi là thiếu kinh nghiệm đối ngoại. Thế nhưng ở đây, người ta thấy là đảng và dĩ nhiên là chính phủ, bắt đầu có năng lực và cũng thấy rằng uy tín quốc tế của Việt Nam chưa bao giờ cao như vậy. Đối với Việt Nam, cũng như phần lớn các nước trong ASEAN, chiến lược đa dạng hóa đối tác không có gì là mới. Việt Nam muốn có quan hệ đối tác với nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là với các cường quốc. Nếu nhìn vào mối quan hệ đối tác giữa Hà Nội và Washington trong những năm gần đây, có thể thấy là mối quan hệ này được tăng cường mạnh mẽ về mặt thương mại. Năm 2021, thương mại song phương đã tăng gần 25%. Đúng là Hà Nội muốn đầu tư nước ngoài trực tiếp của Mỹ tăng tại Việt Nam và Hoa Kỳ đầu tư vào một số ngành công nghệ, đặc biệt là các ngành năng lượng, y tế, công nghệ số. Hà Nội trông đợi rất nhiều vào Hoa Kỳ trong tất cả những lĩnh này. RFI : Việt Nam không bỏ phiếu lên án cuộc xâm lược Ukraina của Nga, cũng như không loại Nga khỏi Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc. Sự bất đồng với lập trường của Mỹ có ảnh hưởng đến mối quan hệ song phương ? Éric Mottet : Chuyện đó có làm thay đổi mối quan hệ với Mỹ hay không ? Tôi nghĩ là không vì thực ra Việt Nam ở cùng thế với Ấn Độ. Quốc gia Nam Á này cố tỏ ra trung lập phần nào về cuộc khủng hoảng Ukraina khi không muốn liên kết với Nga hay Trung Quốc hoặc Hoa Kỳ. Ngoài ra, Hoa Kỳ cần ASEAN, cần Việt Nam để triển khai chính sách Ấn Độ-Thái Bình Dương. Như tôi đã đề cập ở trên, Việt Nam đã trở thành một yếu tố, một động cơ quan trọng trong ASEAN về mặt chính trị và kinh tế. Chúng ta thấy rõ là Hà Nội và Washington ngày cách xích lại gần nhau từ nhiều năm qua, từ thời tổng thống Trump và tiếp tục được củng cố với chính quyền Joe Biden. Xin nhắc lại là Mỹ chú ý đến Việt Nam về mặt kinh tế và dĩ nhiên là cả mặt chính trị trong tương lai. RFI : Thủ tướng Việt Nam nhiều lần nhắc đến “đối tác chiến lược toàn diện” trong bài tham luận tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế - CSIS trước khi tham dự hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN. Liệu có thay đổi nào sau chuyến thăm Hoa Kỳ của ông Phạm Minh Chính không ? Éric Mottet : Đúng là từ nhiều năm nay, người ta vẫn nói về mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Mỹ và Việt Nam. Ở đây có thể có hai giả thuyết. Thứ nhất, như chúng ta biết, Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Nga, và câu hỏi mà tôi thắc mắc trong thời gian gần đây là việc thủ tướng Việt Nam nhấn mạnh đến quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ liệu có phải là để mọi người quên đi rằng Việt Nam đang có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Nga. Giả thuyết thứ hai là từ khoảng hai năm nay, Mỹ rất muốn Việt Nam gia nhập Bộ Tứ mở rộng (QUAD +), một diễn đàn về các vấn đề an ninh và quốc phòng. Trong bối cảnh này, có thể Việt Nam gửi một thông điệp đến Trung Quốc, kiểu : “Thấy đấy, chúng tôi cũng có khả năng ký một thỏa thuận đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ”. Đây được coi như một kiểu bảo đảm về an ninh và phòng thủ trước Trung Quốc. RFI : Việt Nam nằm trong số 7 nước ASEAN tham gia Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ-Thái Bình Dương (IPEF) của Mỹ. Khuôn khổ này có tầm quan trọng như thế nào đối với Việt Nam ? Việc Hà Nội tham gia có khiến Bắc Kinh tức giận không trong khi Trung Quốc không được mời ? Éric Mottet : Trước tiên phải nói rằng hiện chúng ta không biết gì nhiều về IPEF, cũng như nội dung của IPEF, vì vẫn đang trong quá trình đàm phán. Ngược lại có hai điểm mà chúng ta biết. Thứ nhất, IPEF sẽ không phải là một thỏa thuận tự do thương mại vì dù sao chính quyền Joe Biden sẽ không có được sự ủng hộ từ đa số đảng Dân Chủ nếu như chính quyền Mỹ ký một thỏa thuận tự do thương mại với các nước châu Á-Thái Bình Dương. Điểm thứ hai, IPEF sẽ bao gồm 4 đến 5 lĩnh vực chủ đạo, gồm kinh tế kỹ thuật số, chuỗi logistic, kinh tế xanh, minh bạch và chống tham nhũng. Nhìn chung IPEF có thể sẽ là một thỏa thuận ít vững chắc hơn rất nhiều so với Hiệp Định Đối Tác Kinh Tế Toàn Diện Khu Vực (RECEP) hay Hiệp Định Đối Tác Toàn Diện và Tiến Bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), hoặc so với Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Tuy nhiên, đây sẽ là một thỏa thuận có lợi cho Việt Nam bởi vì IPEF có cả Mỹ và Ấn Độ tham gia, trong khi hai nền kinh tế rất năng động này không tham gia vào RCEP hay CPTPP. Việc Việt Nam tham gia IPEF có khiến Trung Quốc tức giận không ? Chưa chắc ! Trung Quốc coi IPEF là một quan hệ đối tác vô cùng lỏng lẻo, ít tương lai vì sẽ không có bất kỳ ràng buộc pháp lý nào giữa các nước tham gia. Hơn nữa, đó cũng không phải là một thỏa thuận tự do thương mại theo đúng nghĩa nên Trung Quốc không mấy lo lắng về kế hoạch kinh tế của IPEF. Ngược lại, Bắc Kinh quan ngại về các vấn đề quốc phòng và an ninh nếu như IPEF có thể có thêm một mảng thiên về an ninh và quốc phòng. Nhưng hiện giờ khả năng này chưa xảy ra nên Bắc Kinh không lo lắng lắm. Xin nhắc lại là Việt Nam và Trung Quốc cũng có rất nhiều thỏa thuận đối tác kinh tế không ngừng được tăng cường trong 10 năm gần đây. Thậm chí, khối lượng xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đã tăng gấp 10 lần trong nhiều năm qua. Tôi cho rằng Bắc Kinh quan sát bởi vì hiện giờ IPEF không đủ sức thuyết phục, có thể chỉ là một vỏ ốc và không dẫn đến kết quả lớn. Vì thế Trung Quốc không thấy vị thế kinh tế của họ bị đe dọa. RFI : Washington lần lượt thông báo Chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương, sau đó là Khuôn khổ IPEF. Mỹ có thể trông cậy vào vai trò như thế nào của Việt Nam ? Éric Mottet : Phải nhắc lại là khó biết được nội dung của IPEF vì vẫn đang trong quá trình đàm phán. Điều mà Việt Nam mong muốn, đó là Hoa Kỳ, thông qua IPEF, đầu tư vào các đặc khu kinh tế, củng cố các chuỗi cung ứng, như Google, Microsoft hay Apple đã làm một chút trong những năm vừa qua, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử. Việt Nam cũng muốn Hoa Kỳ đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng xanh. Hà Nội cũng muốn các doanh nghiệp Mỹ, trong đó có nhiều công ty đi đầu trong lực này, chia sẻ các phương tiện và công nghệ của họ với Việt Nam. Chúng ta cũng thấy là Hoa Kỳ và tất cả các nước châu Á-Thái Bình Dương ngày càng tìm các giải pháp thay thế cho Trung Quốc nên Việt Nam có thể đóng vai trò tiếp nhận quan trọng nguồn đầu tư Mỹ vào châu Á-Thái Bình Dương trong khuôn khổ IPEF. Cuối cùng, việc này cũng có thể sẽ tăng cường thêm cho các khoản đầu tư của Mỹ vào Việt Nam trong những năm vừa qua. Tuy nhiên, nếu nhìn vào đầu tư nước ngoài của Mỹ hiện giờ ở Việt Nam, có thể thấy chúng tập trung chủ yếu vào ngành khách sạn, nhà hàng, sản phẩm chế biến, nhưng vẫn còn vắng bóng trong lĩnh vực công nghệ cao. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Eric Mottet, trường Đại Học Công Giáo Lille tại Pháp.
Ngày 20/1/2022 đánh dấu một năm tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden lên cầm quyền. Đây là dịp để tổng kết một năm quan hệ Mỹ - Việt dưới thời vị tổng thống Dân Chủ này. Nhìn chung, trong một năm qua, quan hệ giữa Hà Nội và Washington vẫn tiếp tục phát triển. Tổng thống Biden đã không thay đổi một cách căn bản chính sách của người tiền nhiệm Donald Trump đối với Việt Nam, kể từ nay được xem là đối tác chiến lược quan trọng của Mỹ ở khu vực Đông Nam Á. Quan hệ Việt-Mỹ một năm qua đã được đánh dấu bằng hai chuyến viếng thăm quan trọng đến Việt Nam: Chuyến thăm của phó tổng thống Kamala Harris trong tháng 8/2021 và chuyến thăm của bộ trưởng Quốc Phòng Lloyd Austin trước đó một tháng. Như nhận định của Chander Shekhar, trong một bài viết đề ngày 20/09/2021 trên trang web của Hội Chính sách châu Á-Thái Bình Dương của Úc, hai chuyến thăm này, cùng với việc ngoại trưởng Antony Blinken dự hội nghị trực tuyến các ngoại trưởng Thượng đỉnh Đông Á trong tháng 8 cho thấy tầm quan trọng chiến lược ngày càng tăng của khu vực Đông Nam Á trong chính sách ngoại giao của Mỹ kể từ khi tổng thống Biden lên cầm quyền. Riêng đối với Việt Nam, chính sách của tổng thống Joe Biden tuy không có nhiều thay đổi so với thời Donald Trump, nhưng chính quyền của ông có cách tiếp cận mềm dẻo, linh hoạt hơn, bớt gay gắt hơn. Đó là nhận định chung của nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, Singapore, trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ ngày 10/01/2022. RFI: Xin kính chào nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp. Theo anh, nhìn chung, trong năm cầm quyền đầu tiên, tổng thống Joe Biden đã đưa ra những bước gì mới trong chính sách đối với Việt Nam, hay là trước mắt, ông vẫn theo chính sách của chính quyền tiền nhiệm Donald Trump? Lê Hồng Hiệp: Nhìn tổng thể, trong một năm cầm quyền vừa qua của ông Joe Biden, ta có thể chia ra thành hai giai đoạn. Giai đoạn từ tháng 1 cho đến khoảng tháng 6, 7. Trong giai đoạn đầu này, chính quyền Biden có quá nhiều vấn đề đối nội phải giải quyết, từ đối phó với dịch Covid-19 đến phục hồi kinh tế, cho nên họ không có nhiều thời gian và sức lực cho mặt trận đối ngoại. Chính vì vậy đã có một số trục trặc trong chính sách đối ngoại của Mỹ, cũng như là trong quan hệ giữa Mỹ với một số đối tác, trong đó có các đối tác Đông Nam Á. Ví dụ như ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã không dự hội nghị trực tuyến với các ngoai trưởng ASEAN. Điều này đã bị chỉ trích, coi như là một sự không nghiêm túc hay là sự lơ là của chính quyền Biden đối với các nước ASEAN nói riêng và khu vực châu Á nói chung. Tuy nhiên, kể từ tháng 7 đến nay, có lẽ là sau khi đã giải quyết ổn thỏa bước đầu các vấn đề đối nội, chính quyền Biden mới dành nhiều nguồn lực hơn, nhiều sự quan tâm hơn cho các vấn đề đối ngoại, trong đó có quan hệ với các nước ASEAN và Việt Nam. Trong bối cảnh như vậy, quan hệ Việt-Mỹ cũng đã bắt đầu có những chuyển động kể từ khoảng giữa năm vừa qua. Cho tới nay, chính quyền Biden nhìn chung vẫn giữ đường lối cơ bản đối với Việt Nam của chính quyền Trump, tiêu biểu là coi trọng vai trò của Việt Nam trong chiến lược về vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương và ở khu vực Đông Nam Á nói riêng. Hồi đầu năm 2021, chính quyền Mỹ có giải mật chiến lược của Mỹ đối với vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương, đề cập đến một số đối tác chủ chốt của Mỹ ở khu vực. Riêng ở Đông Nam Á, có một điều thú vị là tài liệu này không hề nhắc đến Thái Lan và Philippines, hai đồng minh hiệp ước của Mỹ trong khu vực, mà chỉ nhắc tới Indonesia và Việt Nam. Đây được coi là chỉ dấu cho thấy chính quyền Trump thời bấy giờ đã coi trọng vai trò của Việt Nam trong chiến lược khu vực. Sang chính quyền Biden thì xu hướng đấy vẫn được duy trì, tiêu biểu là phát biểu tại một sự kiện của Viện Hòa bình Hoa Kỳ tổ chức vào ngày 19/11 vừa rồi, ông Kurt Campbell, điều phối viên của Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ về vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương, cũng nói rằng Ấn Độ, Việt Nam và một vài nước khác sẽ là các quốc gia trọng yếu, sẽ định hình cho tương lai châu Á. Do vậy, Hoa Kỳ sẽ coi trọng phát triển quan hệ với Việt Nam. Điều đó cho thấy vai trò của Việt Nam trong chính sách của Mỹ đối với khu vực dưới thời Biden không có thay đổi nhiều. Tuy nhiên, chính quyền Biden có một sự điều chỉnh nhất định, giảm mức độ căng thẳng, gay gắt, đối đầu trong một số vấn đề, thay vào đó là cách tiếp cận linh hoạt, mềm dẻo hơn.” RFI: Thưa anh Lê Hồng Hiệp, điểm lại một năm quan hệ Mỹ Việt dưới thời tổng thống Biden, có những sự kiện nào nổi bật, đánh dấu mối quan hệ này? Lê Hồng Hiệp: Thứ nhất là có một số chuyến thăm cấp cao của giới chức hai bên: Chuyến thăm của bộ trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin và của phó tổng thống Kamala Harris tới Việt Nam mùa hè vừa rồi. Về phía Việt Nam thì có chuyến đi làm việc của chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dự phiên họp của Liên Hiệp Quốc, dù không đi thăm song phương, nhưng trong thời gian dự họp Liên Hiệp Quốc, ông cũng đã có một số hoạt động bên lề nhằm tăng cường quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Việc thứ hai cho thấy sự quan tâm của Mỹ đối với Việt Nam, đó là Mỹ viện trợ vac-xin ngừa Covid-19 quy mô lớn cho Việt Nam. Cho tới nay, Mỹ là nước viện trợ vac-xin nhiều nhất cho Việt Nam, với hơn 20 triệu liều. Đó là sự hỗ trợ rất kịp thời, giúp Việt Nam có được tốc độ phủ vac-xin nhanh hơn, đối phó tốt hơn với đại dịch này. Thứ ba là Mỹ và Việt Nam tiếp tục tăng cường quan hệ chiến lược, đặc biệt là an ninh biển. Mỹ đã tiếp tục hỗ trợ Việt Nam tăng cường năng lực an ninh hàng hải. Tháng sáu vừa rồi, Mỹ đã chuyển cho Việt Nam tàu cảnh sát biển 8021, tàu tuần duyên lớn thứ hai mà Mỹ chuyển giao cho Việt Nam. Điều này là một ví dụ mới cho thấy tầm quan trọng của hợp tác an ninh biển trong quan hệ song phương trong bối cảnh hai bên có chung các mối lo ngại về an ninh trên biển, đặc biệt là ở Biển Đông. Điểm thứ tư là vào tháng 04/2021, bộ Tài Chính Hoa Kỳ đã thông báo là không có đủ bằng chứng để kết luận Việt Nam thao túng tiền tệ và như vậy là Mỹ đã đưa Việt Nam ra khỏi danh sách các quốc gia mà chính quyền Donald Trump cho là thao túng tỷ giá hối đoái để làm lợi cho các hoạt động thương mại. Điều này cũng cho thấy là dưới thời tổng thống Biden, Mỹ áp dụng một cách tiếp cận ít gay gắt hơn so với chính quyền Trump, một cách tiếp cận linh hoạt, mềm dẻo hơn với các đối tác, trong đó có Việt Nam. Có lẻ nhờ sự điều chỉnh như vậy và nhờ áp lực trong quan hệ song phương không còn lớn như trước, một điều đáng ghi nhận là trong năm 2021, Việt Nam tiếp tục có mức xuất siêu lớn sang Mỹ. Mỹ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch ước tính là 95,6 tỷ đôla. Quan hệ song phương, đặc biệt là về mặt kinh tế, thương mại, tiếp tục có những bước phát triển vững chắc. RFI: Mặc dù quan hệ Mỹ-Việt trong năm đầu tiên dưới thời tổng thống Biden vẫn tiếp tục được thắt chặt như anh vừa trình bày, nhưng Việt Nam có vẻ như vẫn cố duy trì thế cân bằng trong quan hệ với Hoa Kỳ và với Trung Quốc. Vì sao Việt Nam cho tới nay vẫn không đáp ứng yêu cầu của Mỹ nâng cấp quan hệ song phương lên thành đối tác chiến lược? Lê Hồng Hiệp: Thứ nhất, đối với Việt Nam, Mỹ là quan trọng, nhưng Trung Quốc cũng quan trọng không kém. Quan hệ thương mại giữa Việt Nam với Trung Quốc thậm chí còn lớn hơn. Trung Quốc lâu nay vẫn là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam. Việt Nam cũng rất muốn duy trì quan hệ tốt với Trung Quốc để giúp phát triển kinh tế trong nước. Việt Nam rất muốn thúc đẩy quan hệ với Mỹ, nhưng đồng thời không muốn làm ảnh hưởng đến quan hệ với Trung Quốc. Thứ hai, trong bối cảnh căng thẳng chiến lược giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc ngày càng tăng, Việt Nam cũng muốn duy trì một sự cân bằng để làm sao có thể duy trì sự tự chủ về chiến lược, mà không bị lôi kéo vào sự cạnh tranh giữa hai cường quốc. Việt Nam cũng có thể muốn có một đòn bẫy để mặc cả hay đàm phán với Mỹ trên một số vấn đề khác. Thứ ba, cũng có nhiều người cho rằng danh xưng không quan trọng. Cho dù quan hệ giữa hai nước hiện chỉ là đối tác toàn diện, nhưng nhiều người ở phía Mỹ cũng như ở phía Việt Nam nghĩ rằng trên thực tế đó đã là quan hệ đối tác chiến lược rồi. Vừa rồi tôi có tổ chức một cuộc tọa đàm với sự tham gia của ông Ted Osius, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam và ông Osius cũng đã nhấn mạnh điều này. Quan điểm này cũng được một số quan chức hay cựu quan chức của Việt Nam chia sẽ, ví dụ như cựu thứ trưởng Ngoại Giao Phạm Quang Vinh cũng cho rằng quan hệ Việt Nam thực chất đã là đối tác chiến lược rồi, nên không nhất thiết đưa lên danh nghĩa chiến lược. Nhưng quan điểm của tôi là mặc dù đúng là danh xưng không quan trọng bằng chuyển động thực chất trong quan hệ song phương, tuy nhiên vẫn cần khuôn khổ pháp lý, danh chính ngôn thuận cho quan hệ song phương, tại vì có một số hoạt động vẫn cần có khuôn khổ pháp lý làm nền tảng. Ví như các ngân sách cho quan hệ song phương muốn được Quốc Hội Mỹ thông qua thì cũng cần phải có một cơ sở nào đấy để lý giải cho ngân sách đó. Như vậy, nếu có một khuôn khổ đối tác chiến lược thì vấn đề đó sẽ được giải quyết một cách ổn thỏa hơn. Chính vì vậy,tôi cũng nghe một số quan điểm cho rằng, việc nâng cấp đối tác chiến lược không phải là Việt Nam không muốn thực hiện, mà là chỉ chọn một thời điểm thích hợp để thực hiện. Cũng có ý kiến cho rằng, thời điểm thích hợp là năm 2023, khi Việt Nam và Hoa Kỳ kỷ niệm 10 năm ký tuyên bố quan hệ đối tác toàn diện. Tôi cũng tin rằng đó là thời điểm thích hợp và Việt Nam không nên bỏ lỡ dịp ký đối tác chiến lược với Mỹ trước k hi mọi thứ trở nên phức tạp hơn và bất lợi hơn cho Việt Nam. RFI: Thưa anh Lê Hồng Hiệp, tuy rằng Việt Nam chưa thể là đồng minh của Mỹ giống như một số nước khác, nhưng trong cuộc đối đầu với Trung Quốc trên vấn đề Biển Đông, Việt Nam có thể trông chờ những gì từ phía Hoa Kỳ? Lê Hồng Hiệp: Mối lo ngại chung về sự đối địch của Trung Quốc cũng như sự lấn lướt ngày càng gia tăng của Trung Quốc trên Biển Đông có thể được coi là một trong những động lực chính cho sự phát triển quan hệ Mỹ-Việt trong thời gian qua. Trong thời gian tới, tôi nghĩ là vấn đề Biển Đông sẽ vẫn là một trong những động lực quan trọng cho quan hệ song phương. Phía Việt Nam thì muốn có một sự cân bằng chiến lược trong khu vực và có sự can dự của các cường quốc bên ngoài để cân bằng lại sức mạnh của Trung Quốc, trong bối cảnh mà các nước trong khu vực có sự chênh lệch quá lớn về sức mạnh với Trung Quốc. Chính vì vậy sự tham gia của những nước như Hoa Kỳ hay các đồng minh của Hoa Kỳ ở bên ngoài vào khu vực Biển Đông thì sẽ có lợi cho Việt Nam. Việt Nam trông chờ thứ nhất là sự tiếp tục hiện diện của Hoa Kỳ ở khu vực, đặc biệt là về mặt quân sự. Thứ hai là Việt Nam trông chờ việc duy trì trật tự khu vực dựa trên luật lệ mà Hoa Kỳ và các nước đồng minh rất muốn, đặc biệt là bảo đảm luật pháp quốc tế ở Biển Đông, tại vì điều này có lợi cho Việt Nam. Thứ ba là Việt Nam mong chờ Hoa Kỳ ủng hộ Việt Nam trong các diễn đàn quốc tế, để nâng cao vị thế của Việt Nam trong việc ứng phó với sức ép của Trung Quốc. Thứ tư, Việt Nam cũng trông chờ Hoa Kỳ giúp Việt Nam tăng cường năng ực hàng hải. Thứ năm, cũng rất là quan trọng, Việt Nam muốn Hoa Kỳ duy trì các hoạt động trên thực địa để có thể kiểm soát các hành vi của Trung Quốc. Một trong những hoạt động đó có thể là tiếp tục duy trì các chiến dịch đảm bảo tự do hàng hải ở Biển Đông.
Tại phiên họp cuối cùng của năm 2021 ở Nghị Viện Châu Âu, các nghị sỹ đã tranh luận căng thẳng về việc nên nói « kỳ nghỉ lễ Giáng sinh » hay « lễ cuối năm », xoay quanh quyển hướng dẫn sử dụng từ ngữ do uỷ viên châu Âu phụ trách về quyền bình đẳng đề xuất. Sự việc đặt ra hai vấn đề : nguồn gốc Thiên Chúa Giáo ở Liên Âu và ảnh hưởng của luồng tư tưởng mới « wokisme » - bảo vệ nhóm thiểu số. « Merry Chrismast », « Joyeux Noel »,« Giáng sinh vui vẻ » hay « Chúc mừng kỳ nghỉ lễ cuối năm ». Chưa bao giờ vào phiên họp cuối cùng của năm tại Nghị Viện Châu Âu, các nghị sỹ khi kết thúc bài phát biểu của mình bằng những lời chúc chứa đầy sự tức giận và mỉa mai đến vậy. Cuộc chiến từ vựng tại Nghị Viện xảy ra Hôm thứ tư, 15/12/2021, sau khi bà Helena Dalli, ủy viên châu Âu, phụ trách về quyền bình đẳng, đã đề xuất quyển hướng dẫn giao tiếp nội bộ với ngôn ngữ thể hiện tính bình đẳng và mang tính bao trùm. Mục đích là để phản ánh sự đa dạng trong văn hoá châu Âu và tôn vinh các giá trị, chống lại sự bất bình đẳng về tôn giáo, giới tính, hay chủng tộc. Được ví như quyển « Hồng bảo thư », đề xuất của bà Helena Dalli đưa ra một loạt danh sách các từ ngữ nên tránh hoặc cấm sử dụng. Cụ thể là, khi đề cập đến giới tính, thay vì nói « Thưa Quý ông, Thưa quý bà », thì nên sử dụng từ « Thưa quý đồng nghiệp », và viện lý do là cộng đồng LGBT gia tăng. Điều gây tranh cãi nhiều nhất trong công luận Liên Âu và tại Nghị Viện đó là đề xuất loại bỏ tất cả các tham chiếu liên quan đến từ Noel hay còn gọi là Giáng sinh trong ngôn ngữ giao tiếp nội bộ của Liên Âu. Ví dụ như thay vì nói là kỳ nghỉ lễ Giáng sinh thì nên sử dụng từ “ kỳ nghỉ lễ cuối năm', để xoá bỏ các khía cạnh ám chỉ tôn giáo được cho là thống trị ở châu Âu. Bà Helena Dalli cũng đề xuất tránh sử dụng các tên có nguồn gốc Thiên Chúa Giáo, và đưa ra ví dụ như thay tên « Marie và John » bằng « Malika và Julio ». Việc loại bỏ nguồn gốc Thiên Chúa Giáo đã khiến các nghị sỹ châu Âu của đảng Dân Chủ Thiên Chúa Giáo (PPE) của Liên Âu bất bình. Đối với nghị sỹ François-Xavier Bellamy của đảng PPE, điều này quả thực là « sự điên rồ », và « đả kích lòng căm thù nhắm đến cội rễ đã làm nên châu Âu ». Theo ông, Giáng sinh không chỉ là một cái cớ cho kỳ nghỉ lễ. Đây là ngày mà « thế giới mà chúng ta thừa hưởng được sinh ra » (...). « Từ chối những gì kết nối chúng ta là phá hủy mọi khả năng thuộc về một nền văn hóa chung, mọi hy vọng về sự đồng hóa và do đó mở đường cho sự tan rã của xã hội chúng ta ». Ủy viên Helena Dalli cho rằng tham chiếu liên quan đến Thiên Chúa Giáo được xem như là một sự « xúc phạm đối với các tôn giáo khác », và nên tránh việc giả định tất cả những người trong Liên Âu đều theo đạo Thiên Chúa. « Không phải tất cả mọi người đều mừng lễ Noel và không phải tất cả những người theo đạo Thiên Chúa nào cũng mừng lễ Giáng Sinh cùng một ngày. Chính vì thế cần phải nhạy cảm với việc mọi người theo tôn giáo và bộ lịch khác nhau ». Đề xuất được đưa ra từ cuối tháng 10/2021, quyển hướng dẫn giao tiếp bằng từ ngữ bao trùm đã bị bà Ursula Von Der Leyen, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu thu hồi vào cuối tháng 11, ngay sau khi báo chí châu Âu chỉ trích những đề xuất này. Nhưng không vì thế mà cuộc chiến từ vựng này bị chôn vùi. Một cuộc tranh luận đã được đưa vào chương trình làm việc của phiên họp cuối cùng ở Nghị Viện Châu Âu vào tuần trước. Thế nhưng, tác giả của bản « Hồng bảo thư » lại vắng mặt, thay vào đó là phó chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, ông Margarítis Schinás phải lên tiếng khẳng định rằng Ủy ban không có ý định xoá bỏ lễ Giáng Sinh, cũng như xoá bỏ nguồn gốc 2000 năm của Do Thái - Thiên Chúa và nhấn mạnh việc quyển hướng dẫn sử dụng từ ngữ bao trùm « chưa từng được đọc qua » bởi Ủy Ban. Việc thu hồi là do không tuân thủ các chỉ tiêu về chất lượng của Ủy ban. Theo báo Le Point, các giải thích này quá hời hợt, bởi vì trước đó một số thông tin cho biết, các chương trình đào tạo sử dụng từ ngữ mới này đã được lên kế hoạch đối với một số ban bệ trong Ủy Ban Châu Âu. Trong một bài đăng trên Twitter, bà Helena Dalli cho biết sẽ đưa ra các chỉnh sửa phù hợp, quyển hướng dẫn sử dụng ngôn ngữ bao trùm gây nhiều tranh cãi vẫn nằm trên trang mạng của Ủy Ban Châu Âu Về việc này, RFI Tiếng Việt đã trao đổi với ông Olivier Roy, nhà khoa học chính trị, giảng viên tại Viện Đại học châu Âu tại Ý, chuyên nghiên cứu mối quan hệ giữa chính trị và tôn giáo. RFI Tiếng Việt xin kính chào ông Olivier Le Roy. Như đã trình bày ở trên, theo ông, việc đề xuất xoá bỏ từ Noel khỏi hệ thống từ vựng dùng trong nội bộ Liên Âu có đáp ứng được việc bảo vệ nhóm thiểu số tôn giáo như mục đích mà quyển hướng dẫn sử dụng từ ngữ bao trùm hướng đến : Đầu tiên phải nói rằng, đây không phải là yêu cầu của nhóm tôn giáo thiểu số nào cả. Nghĩa là những người theo đạo Hồi chưa bao giờ yêu cầu không mừng lễ Noel cả, trong các gia đình Hồi giáo, thậm chí họ có cả cây thông Noel, tôi nói là thông thường chứ không phải lúc nào cũng vậy. Điều này rất vô lý khi yêu cầu thay thế từ kỳ nghỉ Noel bằng từ kỳ nghỉ cuối năm. Bởi vì người dân sẽ vẫn tiếp tục trang trí cây thông Noel để mừng Noel. Vì thế, thay đổi một từ mà không thay đổi thực tế của nó, điều này rất vô lý. RFI : Trong cuộc tranh luận tại Nghị Viện Châu Âu, chủ tịch của đảng Dân Chủ Thiên Chúa Giáo, ông Manfred Weber, nhắc đến việc bảo vệ ADN của châu Âu, và giá trị Thiên Chúa giáo mà châu Âu kế thừa, liên quan đến 300 triệu người Liên Âu. Một số nghị sỹ châu Âu khác cũng phản đối mạnh mẽ việc đề xuất sử dụng từ ngữ trung lập, muốn loại bỏ từ Noel và đưa ra lập luận về cội rễ của đạo Thiên Chúa là giá trị chung của châu Âu, nhất là vai trò của lễ Giáng sinh đối với công dân Liên Âu. Vậy ông đánh giá các nhận định này như thế nào ? Điều này đặt ra hai vấn đề. Nếu nói vậy có nghĩa là "lễ Giáng sinh" là của châu Âu, trong khi điều đó là không đúng. Tức là họ giả định rằng đạo Thiên Chúa xuất phát từ châu Âu. Nhưng họ bỏ qua tính phổ cập của đạo Thiên Chúa. Không sai, lễ Noel là lễ của đạo Thiên Chúa, và không ai nghi vấn điều này cả, đó là ngày chúa Jesus sinh ra. Nhưng Noel trở nên toàn cầu hoá với hình ảnh ông già Noel. Ngay cả người Hồi giáo và người theo đạo Do Thái cũng mừng lễ Noel. Đó là trường hợp ở Israel, với sự xuất hiện của ông già Noel trong dịp này, mặc dù xã hội Israel chủ yếu là người Do Thái. Và cả ở Trung Quốc, Nhật Bản hay Hồng Kông cũng tương tự, họ cũng mừng lễ giáng sinh. Điều mà tôi thấy nực cười ở đây đó chính là lập trường của các nghị sỹ, giống như là lập trường của « chủ nghĩa đế quốc » khi cho rằng đạo Thiên Chúa là của châu Âu. Thế nhưng nguồn gốc của đạo Thiên Chúa lại xuất phát từ Trung Đông. Rồi sau đó được thế tục hoá qua hình ảnh ông già Noel. RFI : Thưa ông Olivier Roy ông cũng là tác giả của tiểu luận ‘l'Europe est-t-elle chrétienne ? tạm dịch là «châu Âu có phải là Thiên Chúa », vậy nhận định thế nào về việc phải bảo vệ “bản sắc Thiên Chúa” mà một số nghị sỹ châu Âu đề cập đến trong buổi tranh luận, và ảnh hưởng của tôn giáo này tại châu Âu ngày nay, ngay cả khi Giáo hội và một số lãnh đạo tại châu Âu không công nhận điều đó ? Về mặt giá trị, châu Âu không còn là Thiên Chúa giáo nữa. Mặc dù đó là tôn giáo thống trị tại châu Âu vẫn là Thiên Chúa giáo, nhưng người dân không còn là tín đồ nữa. Người ta không đến nhà thờ nữa. Thiên Chúa giáo đã kết thúc. Tại Pháp, 5% dân số đi đến nhà thờ, tại Đức là 5,6 %. Giáo Hội cũng không ngừng nhắc đến việc châu Âu không còn những giá trị Thiên Chúa giáo. Giáo Hội cũng không ngừng đấu tranh chống lại Nghị Viện, do Nghị Viện không ngừng thông qua các luật chống lại các giá trị của tôn giáo này. Ví dụ như việc cho phép hôn nhân đồng giới, đó không phải là giá trị Thiên Chúa. Theo tôi, dù sao thì cũng rất phi lý khi đấu tranh lại điều này (như đề xuất của ủy viên châu Âu). Phi lý khi áp đặt trở lại một tôn giáo mà người ta không còn là tín đồ nữa, nhưng cũng phi lý khi đấu tranh chống lại những gì mà « văn hóa tôn giáo » còn sót lại. RFI : Một số tờ báo như Figaro và Le Point chỉ ra rằng việc đề xuất sử dụng từ ngữ thể hiện sự bình đẳng và mang tính bao trùm, xuất phát từ chủ nghĩa wokisme, du nhập từ Mỹ sau phong trào đấu tranh đòi quyền bình đẳng cho người da đen Black Lives Matters. Phong trào wokisme sau đó được mở rộng ra, thể hiện sự nhận thức về các bất bình đẳng gây ra một cách có hệ thống bởi hệ thống chính trị và xã hội, hướng tới bảo vệ quyền lợi của nhóm thiểu số, trong mọi lĩnh vực như tôn giáo, sắc tộc, hay giới tính. Vậy ông có đồng ý với nhận định rằng châu Âu đang dần bị xâm lấn bởi chủ nghĩa mới này, dẫn đến vụ việc gây tranh cãi xung quanh quyển hướng dẫn sử dụng ngôn ngữ hòa nhập ? Phong trào wokisme mới rộ lên cách đây không lâu, thế nên theo tôi, phong trào này nằm trong một nhận thức mới về tư tưởng, giá trị mới. Nhưng phong trào wokisme không phải là nguyên nhân dẫn đến đề xuất về từ ngữ mang tính bao trùm của bà Dalli. Những đề xuất tương tự bắt đầu rất lâu trước đó. Theo tôi, đó là chủ nghĩa đa văn hoá, bắt đầu từ những năm 1990, đã có nhiều cuộc tranh luận. Và sự phát triển của chủ nghĩa đa văn hoá hướng đến thay vì ca ngợi những nền văn hoá khác nhau thì không ca ngợi bất kỳ nền văn hoá nào. Logic của chủ nghĩa đa văn hóa là đặt các nền văn hóa ngang nhau. Phải nhắc đến đề xuất của Hội đồng Stasi vào năm 2004, khuyến nghị việc không nên chỉ tổ chức mừng lễ Giáng sinh, mà cũng phải mừng các lễ tôn giáo khác như lễ Hanuka, lễ hội cừu của ngườii do Thái, nhưng sau đó người ta nhận ra rằng điều này không khả thi vì còn có rất nhiều lễ khác như lễ Rửa Tội, lễ Phục Sinh, lễ Ấn Độ...vv Theo hướng này, thì logic của chủ nghĩa đa văn hoá đó là làm các nền văn hoá biến mất, hay trung hoà văn hoá. Tức là sự chấm dứt của tất cả các tham chiếu văn hoá, và đó là không khả thi vì tất cả xã hội đều được xây dựng trên một nền văn hoá sẻ chia. RFI : Một số nhà quan sát cho rằng phong trào wokisme đang xâm lấn châu Âu. Vào tháng 10, bộ trưởng bộ Giáo Dục Pháp, ông Jean Michel Blanquer, đã lập ra một tổ chức tư vấn với mục tiêu chính là cuộc chiến chống lại chủ nghĩa wokism. Thậm chí, trong một cuộc phỏng vấn với Le Monde, ông Balnquer giải thích rằng “Nước Pháp và giới trẻ cần phải thoát khỏi hệ tư tưởng này, đồng thời nói thêm rằng Cộng hòa là hai cực ngoài chủ nghĩa “wokism”. Theo ông liệu chủ nghĩa tư tưởng mới wokisme nói có thể trở thành một xu hướng ảnh hưởng mới tại châu Âu ? Đây là một hình thức đấu tranh bảo vệ các nhóm thiểu số, và bên trong đó thì có rất nhiều trường phái khác nhau. Trước kia người ta nói đến chủ nghĩa cộng sản, sau đó là chủ nghĩa đạo Hồi, và bây giờ là chủ nghĩa wokism, vì thế cần phải nhìn nhận rõ luồng tư tưởng mới này là gì. Chủ nghĩa wokism là một phong trào văn hoá, nhưng không manh tính toàn diện. Luồng tư tưởng mới này không có liên quan gì tới sinh thái học, kinh tế cũng như quan hệ quốc tế. Nó chỉ là một nỗ lực hướng đến về việc xem xét lại quyền lợi của các nhóm thiểu số. Nó chỉ là một hình thức đấu tranh chứ không tạo ra một quan điểm toàn thể về thế giới. RFI xin cảm ơn ông Olivier Roy, nhà khoa học chính trị, giảng viên tại Viện Đại học châu Âu tại Ý, và cũng là tác giả của cuốn " Liệu châu Âu có là Thiên Chúa" ?
L'écrivain haïtien Jean D'Amérique a reçu, le dimanche 26 septembre 2021, le prix RFI Théâtre 2021 pour son texte «Opéra poussière». À travers cette pièce, l'écrivain de 26 ans propose une réhabilitation poétique de Sanite Bélair, révolutionnaire anticolonialiste haïtienne oubliée sous la poussière. L'«Opéra poussière» de Jean D'Amérique, sans vouloir être biographique, par la force de la poésie, fait revenir Sanite Bélair d'outre-tombe pour hanter la vie, pour raconter son histoire et revendiquer sa place loin de la poussière. La révolutionnaire haïtienne, morte en martyr en 1802, assassinée par les colonisateurs français, est restée, elle et ses exploits pour la libération, à la tombe. «Opéra poussière» est donc un hommage à une combattante ayant participé largement à la bataille pour briser les chaînes de l'esclavage. Interview avec Jean D'Amérique. Retrouvez également dans ce numéro la chronique «Culture des mots», toujours dans le registre de la mort, pour parler un peu de l'expression créole «peyi san chapo», littéralement «pays sans chapeau» en français. Musiques utilisées : Rodrigue Milien – Mwen ta renmen konnen Az – Demen mwen prale
Du 22 septembre au 2 octobre 2021, pour le Festival Les Zébrures d'automne, des artistes venus du monde entier se donnent rendez-vous dans les salles et les rues de Limoges pour 10 jours de théâtres, de danses et de musique. Pour cette première émission enregistrée à Limoges aux Zébrures d'automne, festival des francophonies, des écritures à la scène, nous donnons la parole à l'auteur haïtien Jean d'Amérique, lauréat du prix RFI Théâtre 2021 pour son œuvre «Opéra Poussière». Il échangera avec Odile Sankara, actrice et metteuse en scène burkinabè pour la mise en scène de Et que mon règne arrive sur un texte de l'auteure Léonora Miano.
Vai trò trung tâm của ASEAN, chủ nhân của vùng chiến lược địa chính trị Đông Nam Á, là chủ đề thu hút sự quan tâm của giới phân tích trong thời gian qua, đặc biệt khi ASEAN đứng trước một Trung Quốc bạo quyền và các quốc gia dân chủ trở lại mạnh mẽ trong cuộc đối đầu với Trung Quốc; cùng các vấn đề như đại dịch COVID-19, khủng hoảng chính trị Miến Điện, hay biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, ASEAN có thật sự tồn tại dưới một thể thống nhất; giữ vững được vai trò trung tâm? Những cơ hội cũng như thách thức nào cho ASEAN trước sự cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc? Xin mời quý vị nghe nhận định của Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang trong cuộc trả lời phỏng vấn đài RFI Tiếng Việt*. RFI: Thưa ông, nói về Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), có lẽ chúng ta bắt đầu từ tôn chỉ hoạt động của nó. Thực tế, các quốc gia thành viên có thống nhất thực hiện đúng như những gì đã đề ra nhằm khẳng định vai trò trung tâm và lợi ích của khối này trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Đọc qua hầu hết những phát biểu của các Chủ tịch luân phiên ASEAN (Chairman's Statement) trong nhiều năm qua, chúng ta thường thấy một chi tiết quen thuộc, đó là vai trò trung tâm của ASEAN (ASEAN centrality). Với tư cách Chủ tịch ASEAN năm 2020, ông Nguyễn Xuân Phúc đã nói: “Chúng tôi - tức là những trưởng nhiệm hành pháp của 10 nước hội viên, xác nhận lại sự quan trọng của việc duy trì vị thế trung tâm của ASEAN, tính nhất quán trong nỗ lực xây dựng cộng đồng, tiếp cận với các đối tác nước ngoài và cấu trúc khu vực” (“We reaffirmed the importance of maintaining ASEAN centrality and unity in our community-building efforts, engagement with external partners and the regional architecture”). Cũng như những chủ tịch tiền nhiệm và kế nhiệm, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc không hề định nghĩa vai trò trung tâm của ASEAN là gì. Nhìn qua những phát biểu, chúng ta có thể hình dung bối cảnh mà vai trò trung tâm được coi là thiết yếu, đó là tiến trình xây dựng cộng đồng ASEAN (thành phần cốt lõi trong sinh hoạt nội bộ ASEAN), giao tiếp với các đối tác nước ngoài, và tổ chức khu vực. Thành công lớn nhất của ASEAN là đã biến một tổ chức nguyên thủy chống cộng (1967) thành một tổ chức mở rộng phát triển kinh tế và có một thế đứng nhất định về chính trị, ngoại giao khu vực. Hiện nay, ASEAN là một thị trường gồm 650 triệu dân với tổng sản lượng nội địa chung là 2.8 tỷ Mỹ kim. ASEAN tự đặt cho mình hai nguyên tắc sinh hoạt, đó là quyết định trên căn bản đồng thuận và không can thiệp vào chính trị nội bộ của nhau. Cả hai nguyên tắc này có thể thích hợp với hai thập niên trước đây. Tuy nhiên, hiện nay, chính nó có thể đẩy ASEAN vào tình trạng bị động, thậm chí bất lực và gây chia rẽ nội bộ mà một đại cường khu vực dễ dàng khai thác. Thí dụ điển hình: Vì nguyên tắc không can thiệp nội bộ (và phần nào vì lý do quyền lợi đầu tư như Singapore và Việt Nam), mà ASEAN bất động đối với hai cuộc khủng hoảng tại Miến Điện dưới thời hai chính quyền quân phiệt. Một thí dụ khác: Vào năm 2012, khi Cam Bốt làm Chủ tịch, Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN đã không thể phổ biến Thông cáo chung, vì thủ tướng Hun Sen không đồng ý với đoạn nói về tranh chấp Biển Đông mà giới quan sát coi là không làm vừa lòng Bắc Kinh. RFI: Có thể nói, Đông Nam Á là sàn đầu tư đem lại lợi nhuận tương đối an toàn cho sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Bắc Kinh, nhưng khu vực này cũng là sân chơi lý tưởng mà các nước dân chủ sử dụng để đối kháng Trung Quốc. Đó cũng là một trong những nguyên nhân chính yếu thành lập Bộ tứ An ninh (The Quad). Diễn đàn đối thoại này chủ trương hành động dựa trên sự tự do và mở rộng của “Khung Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương” (2007) và Tuyên bố chung ("The Spirit of the Quad", 03/2021). Vậy, hai sách lược này có gì khác nhau và tác động thế nào lên khu vực Đông Nam Á? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Khởi thủy của The Quad là sáng kiến của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe khi ông đọc diễn văn tại New Delhi năm 2007 về giao thoa giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Từ đó, nảy sinh ra khái niệm một tập hợp thân hữu giữa 4 quốc gia dân chủ: Ấn, Mỹ, Nhật, Úc, mà tổng thống Mỹ George W Bush đã từng gợi ý. Theo đó, bất cứ sự hợp tác nào giữa các quốc gia dân chủ trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương đều bị Trung Quốc phản đối. Bắc Kinh xem đây là một nỗ lực bao vây Trung Quốc theo tư duy của một cuộc chiến tranh lạnh mới. The Quad phiên bản 1-0 này chết yểu sau khi tại Úc có sự thay đổi chính trị. Thủ tướng Đảng Lao Động Kevin Rudd tuyên bố Úc sẽ không tiếp tục tham dự “The Quad” trong năm 2008. Lý do là vì Bắc Kinh đã tạo áp lực lên thủ tướng mới của nước Úc, mặc dầu ông Kevin Rudd đã phủ nhận việc này. Với sự rút lui của Úc, The Quad đã phải ngưng hoạt động cho đến năm 2017, khi tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) tại Manila. Với sự có mặt đầy đủ lãnh đạo của 4 nước, The Quad phiên bản 2-0 được chính thức ra đời. Về mặt tổng thể, chủ đích của “The Quad 1.0” (2007) và “The Quad 2.0” (2021) hầu như tương đồng. “Khung chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương” là chỉ vùng không gian địa lý và “The Spirit of the Quad” là nói về nội dung, về tinh thần hợp tác để duy trì vùng địa lý này được tự do, rộng mở và hòa bình. Điểm khác biết rõ rệt nhất trong khoảng cách 10 năm này là Trung Quốc. Dưới thời chủ tịch Hồ Cẩm Đào (2003 – 2013) có rất nhiều khác biệt so với Trung Quốc dưới thời Tổng Bí Thư - Chủ tịch Tập Cận Bình. Dưới thời Ông Hồ Cẩm Đào, Trung Quốc chưa đủ mạnh về quân sự và kinh tế, chưa xác quyết chủ quyền đường Lưỡi Bò 9 đoạn, và chưa quân sự hoá quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Và, có lẽ quan trọng hơn cả về mặt chiến lược toàn cầu là chưa có Sáng kiến “Vành đai và Con đường” (BRI, 2013). Nhóm Tứ Cường Kim Cương cũng đã có một bước tiến cụ thể gọi là The Quad Plus (The Quad +) khi Việt Nam, New Zealand và Nam Hàn được mời tham dự thảo luận kế hoạch phòng chống đại dịch COVID-19 vào tháng 3/2021. Trong số các nước khu vực Đông Nam Á, có lẽ Việt Nam gặp nhiều khó khăn để đáp ứng, vì Việt Nam đã công bố theo đuổi chính sách Bốn Không (trước kia gọi là Ba Không). Theo ý tôi, đây là chính sách mà Việt Nam không thể tự do lựa chọn, vì áp lực từ phía Bắc Kinh. Cũng vì lý do đó, Việt Nam chưa dám đồng ý nâng cấp bang giao với Mỹ từ mức “Đối tác Toàn diện” lên mức “Đối tác Chiến lược”. Trong khi đó, mối bang giao giữa Hà Nội và Bắc Kinh đã ở mức “Đối tác Chiến lược Toàn diện” từ nhiều năm qua. Trong bối cảnh mới của thập niên thứ 3, thế kỷ 21, khu vực Đông Nam Á, nếu không phải là tổ chức ASEAN, vì ASEAN chia rẽ và không có tầm nhìn chiến lược chung, còn có vai trò quan trọng hơn đối với The Quad. Chúng ta có thể nhìn thấy phần nào sự phân biệt giữa khu vực địa lý Đông Nam Á và tổ chức ASEAN, căn cứ vào những sinh hoạt ngoại giao dồn dập từ Washington và New Delhi trong thời gian gần đây. RFI: Nhìn chung, Ấn Độ - Thái Bình Dương là khu vực lý tưởng cho sự đối đầu giữa các quốc gia dân chủ và Trung Quốc nhằm tranh quyền ảnh hưởng lên các quốc gia sở tại. Các quốc gia thành viên của khối ASEAN được hưởng lợi gì từ sự cạnh tranh giữa hai thái cực địa chính trị này? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Trong ngắn hạn, cuộc thương chiến giữa Washington và Bắc Kinh, đặc biệt là dưới thời tổng thống Donald Trump, có thể tạo cơ hội thuận lợi cho các nước ASEAN. Thuận lợi chính thức và không vi phạm quy luật của Tổ chức Thương Mại Quốc Tế (WTO), đó là sự di chuyển cơ sở công nghệ, nguồn đầu tư từ Trung Quốc sang các nước Đông Nam Á, vì nhân công rẻ hơn và để tránh sự trừng phạt kinh tế của Mỹ. Đồng thời, cũng có các cơ hội thuận lợi không chính thức, thậm chí mang tính bất hợp pháp, đó là khi hàng hoá sản xuất tại Hoa lục được sửa đổi nhãn hiệu và gán nhãn mác xuất xứ tại các nước trung chuyển. Chính phủ Mỹ đã từng phát hiện những trường hợp này và đã có biện pháp chế tài thích hợp. Tuy vậy, đây không phải là lợi nhuận lâu dài. Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày nay, nền kinh tế thế giới tùy thuộc vào sự phát triển thương mại của nhiều nước, đặc biệt là của Mỹ và Trung Quốc. Nếu vì cuộc thương chiến giữa Washington và Bắc Kinh nói riêng, hay vì cuộc tranh chấp lãnh đạo giữa Mỹ và Hoa Lục, mà sinh hoạt kinh tế tại hai cường bị trì trệ, toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực. Tình trạng tốt nhất là nếu cuộc tranh chấp có thể được giải quyết mà không có chiến tranh và trật tự thế giới pháp quyền tồn tại. Có như vậy, các quốc gia Đông Nam Á mới giữ được tình trạng khá tốt đẹp hiện nay, như được thể hiện qua các dữ liệu thống kê. Trong năm 2019, trị giá thương mại hai chiều giữa ASEAN và Hoa Kỳ là 206.3 tỷ Mỹ kim. Trong số này, Mỹ bán cho ASEAN 86.1 tỷ Mỹ kim và nhập siêu từ ASEAN là 120.2 tỷ Mỹ kim. ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ 10 của Mỹ. Đối với Trung Quốc, khi ASEAN có quan hệ Hiệp định Thương mại Tự do FTA, trong năm 2020, trị giá giao thương hai chiều là 731.9 tỷ Mỹ kim. Hai bên trở thành đối tác thương mại lớn nhất của nhau, nhưng Bắc Kinh thường là bên nhập siêu. Riêng đối với Việt Nam, giao thương hai chiều với Trung Quốc trong năm 2020 là 100 tỷ Mỹ Kim, mà Việt Nam là nước nhập siêu (mua 65.6 tỷ Mỹ kim từ Trung Quốc). Ngược lại, Việt Nam lợi nhuận nhiều hơn trong giao thương với Mỹ, có trị giá hai chiều là 90 tỷ Mỹ kim, khi Mỹ là nước nhập siêu với 79.6 tỷ Mỹ kim. RFI: Khi đề cập ASEAN, vấn đề biển Đông được coi là một mặt trận gay cấn và lôi kéo nhiều sự quan tâm nhất, khi mà Trung Quốc bất chấp luật pháp quốc tế, trật tự chung của an ninh hàng hải, ngang nhiên xâm lấn, tăng cường các hoạt động quân sự tại đây. Cuộc đối đầu của các khối nước mà dẫn đầu là Mỹ và Trung Quốc diễn ra ngày càng mạnh mẽ và quyết đoán trên vùng biển Đông. Vậy ASEAN thể hiện phản ứng thế nào trước sự xung đột leo thang của các cường quốc bên ngoài khu vực? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Trên lập trường cơ bản, Bắc Kinh chủ trương giải quyết tranh chấp song phương và không chấp nhận sự can thiệp của bất cứ quốc gia nào ngoài khu vực, cụ thể là Hoa Kỳ. Trong khi đó, quan điểm của Washington là Mỹ có thể làm bất cứ điều gì tại Biển Đông mà luật quốc tế cho phép, kể cả quyền tự do lưu thông hàng hải và hàng không. Nước Anh, nước Pháp (cũng như nước Đức và Ấn Độ) gần đây cũng đã quyết định đưa nhóm tàu chiến hàng không mẫu hạm HMS Queen Elizabeth và Charles de Gaulle đến Biển Đông mà Bắc Kinh đã lên tiếng phản đối. Ngược lại, nhìn chung, ASEAN với tư cách là một tổ chức, đã không có phản ứng chính thức. Nếu chúng ta có thể rút ngắn tiến trình lịch sử rất dài về chủ quyền của Việt Nam tại Hoàng Sa và Trường Sa, thì mốc điểm đương đại quan trọng có thể là Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS, 1982), mà tất cả các quốc gia có tranh chấp tại Biển Đông đều là thành viên kết ước (ngoại trừ Đài Loan). Phán quyết cụ thể dựa vào UNCLOS là quyết định của Tòa Trọng tài Quốc tế (Permanent Court of Arbitration, PCA) ngày 12/07/2016 trong vụ Philippines kiện Trung Quốc (The Philippines vs The People's Republic of China). PCA đã bác bỏ lập luận của Bắc Kinh về quyền lịch sử (historic rights) và xác quyết chủ quyền của Bắc Kinh về Đường Lưỡi Bò 9 đoạn là không có cơ sở pháp lý. Tuy phán quyết này là sau cùng, có tính cách cưỡng hành, nhưng Bắc Kinh đã từ chối chấp nhận. Và phán quyết PCA được ủng hộ mạnh mẽ nhất không phải bởi ASEAN, mà từ 4 thành viên của nhóm Tứ Cường Kim Cương. Một diễn tiến khác mà tổ chức ASEAN đã góp phần đáng kể, ít nhất về mặt tiến trình, là cuộc thương thuyết kéo dài nhiều năm với Bắc Kinh về bộ Quy tắc Ứng xử (Code of Conduct, COC) để thay thế cho bản Tuyên bố Ứng xử (Declaration of Conduct, DOC, 2002). Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị loan báo triệu tập phiên họp vào tháng 7/2021, nhưng cho đến nay vẫn chưa thấy tiến triển gì. Trong bối cảnh địa lý chính trị, Ấn Độ - Thái Bình Dương và trong tình trạng căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, 10 nước ASEAN có vẻ không công khai ngả về đại cường nào. Nhưng thực tế, nhất là trong vấn đề Biển Đông, ASEAN là một tổ chức bị chia rẽ. Cam Bốt và Lào ủng hộ lập trường của Bắc Kinh, trong khi Thái Lan và Miến Điện ít nhiều cũng có thiện cảm hơn với Trung Quốc. Cả 4 nước này đều không có tranh chấp tại Biển Đông. Do đó, họ không quan tâm đến tiến trình thương thuyết bộ Quy tắc Ứng xử (Code of Conduct – COC) mà Bắc Kinh đang nắm thế chủ động. Vấn đề cốt lõi nhất là từ quan điểm của Việt Nam, COC phải có tính ràng buộc và áp dụng cho tranh chấp quần đảo Hoàng Sa mà Bắc Kinh đã chiếm đóng bất hợp pháp bằng vũ lực hồi tháng 01/1974 sau một cuộc hải chiến với Việt Nam Cộng Hòa. Tuy nhiên, theo ý tôi, thà không có một COC, hơn là có một COC mà Việt Nam bị mất vĩnh viễn Hoàng Sa và Trường Sa. Tôi không tin một tổ chức ASEAN chia rẽ như hiện nay có thể đạt được một COC thuận lợi cho đất nước Việt Nam. RFI: Theo giới phân tích, trước sự bành trướng bất chấp luật lệ của Trung Quốc và sự trở lại mạnh mẽ của Bộ tứ Kim cương (QUAD), đã xuất hiện làn sóng hoài nghi về tính trung tâm của ASEAN trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Liệu rằng, một ASEAN còn thể hiện những yếu kém tương đối, thiếu sự đồng nhất và nhất quán giữa các quốc gia thành viên có bảo vệ được cột mốc thành trì trung tâm; trong khi phải chống chọi trước những thách thức lớn như đương đầu ứng phó đại dịch COVID-19 và những hệ lụy của nó, tàn dư của cuộc khủng hoảng chính trị ở Miến Điện, trật tự an ninh hàng hải qua vùng biển Đông, hay vấn đề biến đổi khí hậu? Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang: Như là một kết luận tạm thời, tôi tin rằng Tổ chức ASEAN sẽ tồn tại khi chứng tỏ khả năng tự diễn tiến để thích nghi với những thay đổi lớn từ năm 1967 đến nay. Tuy nhiên, đề xướng và phát huy vai trò ‘trung tâm' có thể là một tham vọng quá lớn, nhất là trong bối cảnh trỗi dậy không hòa bình của Trung Quốc. Có thể là một nghịch lý, dù thiếu vắng tính nhất quán, nhưng ASEAN chưa bị sẻ làm đôi. Từ một tổ chức chống cộng với 5 thành viên ban đầu, 10 thành viên ngày nay rất thực tế. Họ hợp tác với nhau trong phạm vi có thể được, tuy vậy lúc nào cũng sẵn sàng đi theo hướng quyền lợi riêng. Cụ thể, trường hợp Cam Bốt hợp tác quân sự với Bắc Kinh (mặc dù Thủ tướng Hun Sen luôn phủ nhận) tại các quân cảng vùng Sihanoukville ở bờ biển phía Nam; hay nước Lào nhỏ bé xây dựng hàng chục đập thủy điện trên dòng chính sông Mekong; và ASEAN đã không giải quyết được hai cuộc khủng hoảng tại Miến Điện. Ngoài ra, trong vấn đề biến đổi khí hậu hay sách lược đối phó với đại dịch COVID-19, ASEAN cũng có cơ cấu nghiên cứu, phối hợp kế hoạch, nhưng trong thực tế, các nước tự lo cho quyền lợi của chính mình. Những ai lạc quan có thể nghĩ rằng ASEAN vào một lúc nào đó có thể trở thành một Liên Âu thu nhỏ tại Đông Nam Á. Viễn tượng này còn rất xa vời, không những bởi sự khác biệt giữa 10 thành viên về lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ, nền kinh tế cạnh tranh thay vì bổ túc cho nhau; mà còn vì áp lực từ cường quốc bên ngoài. Trong thực tế, ASEAN có thể không còn là một tổ chức thuần nhất. RFI Tiếng Việt cảm ơn Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang. ********** * Ghi chú: Luật sư - Nhà báo Lưu Tường Quang có mối quan tâm đặc biệt đến các vấn đề chính trị, ngoại giao tại Úc và các nước trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Ông là cựu Trưởng nhiệm SBS Radio (Head of SBS Radio), một Cơ quan Truyền thông Văn hóa Đa nguyên của Úc Châu.
C'est le cinquantenaire de l'Indépendance dans un village d'Afrique. Le pouvoir en place s'est organisé, comme d'habitude, pour que la commémoration ne soit que réjouissances, oubliant que les vents ont tourné. Le peuple, pour une fois, prendra soin de sa parole. Un texte écrit en 2016 par un maître de la palabre, en réaction à la censure du pouvoir camerounais. Une commission de vérification a interrompu les répétitions de deux spectacles prévus pour ces fêtes du Cinquantenaire, et a commandé à un de ses membres d'écrire une autre pièce qui plairait au président en exercice. De cette colère, naît Nuit de veille qui donne la parole au peuple : Ne nous oubliez pas, nous les délaissés de la grande Histoire, ne nous oubliez pas ! Ce texte ayant une durée de 4 heures, l'auteur a bien voulu en faire un montage. Lu par Aminata Abdoulaye, Tom Adjibi, Vincent Minne, Babetida Sadjo, Ibrahima Diokine Sambou, Sophie Sénécaut. La vidéo teaser ⇒ La vidéo, l'intégrale. Kouam Tawa Auteur dramatique, poète et metteur en scène, Kouam Tawa est né en 1974 à Bafoussam à l'ouest du Cameroun. Il réside dans sa ville natale et se consacre à la littérature, au théâtre et à l'animation des ateliers d'écriture. Auteur d'une vingtaine de livres dont une quinzaine pour la jeunesse, il est de nombre d'aventures au Festival des Francophonies, au 104, pour la saison Africa2020, ou encore pour chaque édition des Recréâtrales à Ouagadougou. On l'a vu aussi acteur dans le spectacle d'Andréya Ouamba De quoi sommes-nous faits ? Ses quatre dernières pièces, Sita, Nuit de veille, Mille et une femmes et Et caetera, ont été finalistes du prix RFI Théâtre et il a obtenu de nombreux soutiens, dont celui du fonds Des mots à la scène de l'Institut Français. Kouam Tawa est lauréat 2020 du dispositif Des Mots à la Scène. Ça va ça va le monde ! Le cycle est coordonné par Pascal Paradou, adjoint à la directrice de RFI en charge des opérations culturelles et de la Francophonie, et dirigé par le metteur en scène Armel Roussel dont la compagnie (e)utopia participe à la production avec le soutien de Wallonie Bruxelles International. Il bénéficie aussi du soutien de la SACD, dans le cadre de son action culturelle radiophonique et de l'Institut Français. Diaporama Mise en ondes Présentation : Pascal Paradou. Réalisation et prise de son : Jérémie Besset et Thibault Baduel. Coordination technique : Benjamin Avayou Mise en ligne Rédaction et coordination sur rfi.fr : Siegfried Forster (avec la collaboration de Sonia Borelva). Photos : Pascal Gély. Vidéos : Dominique Fiant, Romain Ferré, Leo Bernard, Christophe Valette. Pour écouter les autres lectures de « Ça va, ça va le monde ! » ⇒ cliquez ici
Dans beaucoup de spectacles, la musique sert de porte d'entrée ou de sortie, elle peut instiller une atmosphère, accompagner les changements de décor, mais elle participe aussi souvent à la dramaturgie. Dans « Lamenta », des chorégraphes Rosalba Torres Guerrero et Koen Augustijnen, et pour « 8 novembre » mis en scène par Cédric Brossard, elle est tout simplement essentielle. Elle raconte des histoires, les petites et la grande. Les chorégraphes Rosalba Torres Guerrero et Koen Augustijnen, des « Ballets C de la B », la compagnie créée par Alain Platel en 1984 ont réuni neuf danseurs pour « Lamenta », une création à voir dans la Cour Minérale de l'Université d'Avignon. Le point de départ de ce spectacle est une danse traditionnelle grecque, le Miroloi de l'Epire, région de l'ouest de la Grèce, région de montagnes reculée et rurale, riche de danses et de musiques ancestrales. Des chants et des danses qui racontent le drame du départ et préparent à l'absence. Après avoir déjà monté l'Ivoirien Koffi Kwahulé, la Canadienne Emma Hache, le Togolais Gustave Akakpo, Cédric Brossard, qui s'est toujours intéressé aux écritures francophones, et notamment africaines, présente jusqu'au 31 juillet dans le cadre du Festival Off d'Avignon avec la Compagnie Acétés, la création « 8 novembre », d'Hakim Bah lauréat du prix RFI-Théâtre 2016 à l'Entrepôt. Une création qui réunit le beatboxer MicLee, le danseur Andy Adrianasolo et le comédien Achille Gwem. Reportage : Aujourd'hui, nous commémorons la naissance du plus illustre des fabulistes français : Jean de La Fontaine, né il y a 400 ans, le 8 juillet 1621. Plusieurs compagnies du Festival d'Avignon lui rendent hommage, comme avec ce spectacle jeune public, intitulé « Fables – Miniatures lyriques ». Fanny Bleichner nous en donne un aperçu.
Việt Nam hiện đang đối mặt với một đợt dịch Covid-19 mới bùng phát từ cuối tháng 4, dữ dội hơn những lần trước, chủ yếu do sự lây lan nhanh chóng của biến thể virus Ấn Độ, khiến số ca nhiễm liên tục phá kỷ lục. Theo báo chí trong nước, số ca nhiễm cộng đồng tính từ ngày 27/4 đến sáng nay, 31/05/2021 đã lên tới 4.096 ca, được ghi nhận ở 34 tỉnh thành. Tình hình dịch bệnh lại càng đáng lo ngại sau khi bộ trưởng Y Tế Việt Nam Nguyễn Thanh Long hôm thứ Bảy tuần trước thông báo vừa phát hiện ở Việt Nam một biến chủng virus Covid-19 mới kết hợp hai biến chủng Anh Quốc và Ấn Độ, “ rất nguy hiểm” và “ lây lan nhanh chóng qua không khí”. Thật ra so với nhiều nước trên thế giới, số ca nhiễm ở Covid-19 ở Việt Nam còn rất ít, tổng cộng chỉ khoảng hơn 6.700 ca, nhưng chính quyền đã nhanh chóng thi hành những biện pháp hạn chế nghiêm ngặt ở những nơi có dịch, cho phong tỏa, cách ly nhiều nơi ở miền Bắc, đặc biệt là các tỉnh công nghiệp ở miền bắc, như Bắc Giang và Bắc Ninh. Hôm nay, đến lượt toàn bộ Sài Gòn phải thực hiện “giãn cách xã hội” nghiêm ngặt trong 2 tuần, người dân chỉ được phép ra đường khi thật sự cần thiết, mọi cuộc tập hợp nơi công cộng quá 5 người bị cấm. Riêng quận Gò Vấp và một phường ở quận 12 thì coi như bị “phong tỏa”. Chính quyền địa phương ở Sài Gòn thậm chí dự trù xét nghiệm toàn bộ 9 triệu dân thành phố này, theo tờ Vietnam News. Đồng thời, chính phủ Việt Nam đang ráo riết tìm mua vac-xin để có thể đẩy mạnh chiến dịch tiêm phòng. Trong số khoảng 97 triệu dân của Việt Nam, hiện chỉ mới có hơn 1 triệu người được chích ngừa Covid-19. Trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ qua điện thoại từ Hà Nội ngày 26/05/2021, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng Việt Nam phải cấp thiết ngăn chận dịch lan sang các khu vực kinh tế quan trọng khác, nhất là ở phía nam, đồng thời phải tạo mọi điều kiện hỗ trợ cho những nơi chưa có dịch, để bù đắp những thiệt hại ở những vùng đang bị dịch nặng nề. RFI: Thưa bà Phạm Chi Lan, với tư cách một chuyên gia kinh tế, bà đánh giá thế nào về tầm mức và tác động của đợt dịch lần này, mà hiện đang lây lan rất nhanh do sự xuất hiện của biến thể virus Ấn Độ? Phạm Chi Lan: Thật ra ngay từ đầu năm, chính phủ cũng đã có chủ trương là trong năm nay phải vừa chống dịch vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trên thực tế thì chính phủ chưa hề buông lơi mục tiêu phòng chống dịch. Nhưng đáng tiếc là khi bệnh dịch bùng phát mạnh ở các nước xung quanh Việt Nam, thì cũng đã thấy nguy cơ rất lớn ở Việt Nam và Việt Nam đã tìm mọi cách để tránh cho dịch đó lan sang Việt Nam, nhưng rốt cuộc cũng bị. Thật ra, với đường biên giới dài với nhiều nước xung quanh, với lượng người đi lại, chính thức lẫn phi chính thức, trong đó có cả những người Việt đi làm việc ở những nước xung quanh có dịch trở về, tình hình trở nên rất phức tạp. Điều mà mọi người lo sợ nhất là biến chủng Ấn Độ, đang gây ra những tác hại ghê gớm ở Ấn Độ, có thể lan sang Việt Nam, thì bây giờ nó đang sang. Thứ hai là cách lây lan của dịch lần này là vừa rất nhanh, khó khống chế hơn, vừa rơi vào một số khu công nghiệp, những nơi có những nhà máy, có những sản phẩm công nghiệp quan trọng, kể cả của đầu tư nước ngoài. Đó chính là những khu vực mà Việt Nam rất kỳ vọng sẽ đóng góp nhiều cho tăng trưởng kinh tế trong năm nay, mà nay lại bị dịch khá nặng nề. Chính phủ đang dồn hết sức lực, ngành y tế đang tập trung rất cao vào những vùng như Bắc Giang, Bắc Ninh để hỗ trợ cho các vùng đó và tìm cách khắc phục càng sớm càng tốt, để khoanh vùng hiệu quả hơn nữa. Nhưng dầu sao đây cũng là một cú mạnh cho cả hai mục tiêu: phòng chống dịch và tăng trưởng kinh tế. RFI: Trước tình hình này, theo bà, chính phủ Việt Nam nên đối phó ra sao để vừa kềm chế được dịch bệnh, vừa không ảnh hưởng đến sản xuất, phát triển kinh tế? Phạm Chi Lan: Theo tôi, có lẽ vào lúc này mục tiêu phòng chống dịch phải được đặt lên hàng đầu. Có phải tốn kém bao nhiêu chi phí thì cũng phải đổ dồn vào đấy để bảo vệ sức khỏe người dân, cũng như bảo vệ các khu vực tăng trưởng của nền kinh tế, không để cho bị ảnh hưởng quá nặng nề. Điều này thì chính phủ đang làm hết sức và đang tăng tốc, với việc mua vac-xin về, để sớm phổ biến rộng rãi hơn việc tiêm phòng cho người dân trong nước. Tôi nghĩ biện pháp tiêm phòng sẽ là biện pháp về lâu dài phải làm và cố gắng làm càng sớm càng tốt. Cũng hơi tiếc là giá như Việt Nam triển khai sớm hơn việc tiêm vac-xin thì có lẽ nó cũng đã phần nào giúp cho sự lây không lớn như vậy và đỡ gây mối lo ngại lớn như vậy trong xã hội. Mặt khác, về kinh tế, những nơi có dịch thì phải ngừng hoạt động lại, đóng cửa các nhà máy, kể cả những nhà máy chưa có dịch, nhưng ở các vùng đang có dịch, thì cũng phải cảnh giác cao, chứ không nên chủ quan, vẫn cứ hoạt động bình thường. Bởi vì nếu dịch bùng phát trở lại thì hàng ngàn người, thậm chí hàng vạn người bị lây và như vậy tình hình sẽ phức tạp hơn rất nhiều. Nhưng rõ ràng là lần này dịch tập trung chủ yếu ở các tỉnh phía bắc, cho nên ở miền nam, đầu tàu kinh tế, một khu vực kinh tế hết sức quan trọng của Việt Nam, tình hình dịch bệnh chưa đến nỗi phức tạp, và vẫn còn có khả năng tiến hành các hoạt động kinh tế bình thường. Tôi cho rằng nên dốc sức tạo mọi thuận lợi để khu vực phía nam vẫn có thể hoạt động kinh tế được tốt. Cũng mừng là vừa rồi chính phủ đã có những quyết định, ví dụ như đối với thành phố Hồ Chí Minh thì sẽ nâng tỷ lệ ngân sách để lại cho thành phố, có thể đóng góp vào việc cải thiện tốt hơn cơ sở hạ tầng và các mặt khác của thành phố. Đó là một chủ trương tốt. Hoặc là thủ tướng cũng đã nhấn mạnh đến sự phát triển cơ sở hạ tầng cho các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Đấy cũng là một chủ trương tốt để hỗ trợ cho vùng đồng bằng sông Cửu Long phát triển lên. Tôi cho rằng đối với những nơi mà dịch bệnh chưa lây lan lên, thì một mặt phải hết sức ngăn chận, không để lây lan đến đây, mặt khác phải hạn chế tối đa việc đi lại với các vùng, thúc đẩy và tạo điều kiện thuận lợi về ngân sách, về đầu tư, dồn các nguồn lực cần thiết để những nơi đó phát triển tốt hơn. Đấy cũng là một cách để giảm bớt những thua thiệt về kinh tế trong năm nay. Với tình hình dịch bệnh như thế này thì khó có thể kỳ vọng đạt được mục tiêu tốc độ tăng trưởng đã đề ra cho năm nay. Tôi cho là không nên chạy theo thành tích, bởi vì mục tiêu số một phải là bảo vệ sức khỏe cho người dân. Đối với người dân ở các vùng dịch bệnh thì phải có những biện pháp kịp thời hơn để hỗ trợ cho cuộc sống của họ, nhất là những người lao động ở các nhà máy phải ngừng hoạt động. Các tỉnh cũng đã chủ động có những sự hỗ trợ rồi, nhưng ngân sách của các tỉnh cũng có hạn, cho nên khả năng hỗ trợ có hạn, nên phải huy động các nguồn lực khác của chính phủ hoặc của các tỉnh khác để hỗ trợ cho người dân ở các vùng dịch. RFI: Thưa bà Phạm Chi Lan, liệu có nguy cơ là các nhà đầu tư nước ngoài chuyển các cơ sở sản xuất sang các nước khác, chẳng hạn như sang Trung Quốc, nếu tình hình dịch bệnh kéo dài và ảnh hưởng đến các khu công nghiệp có nhiều đầu tư ngoại quốc? Phạm Chi Lan: Trước mắt có thể sẽ có một số nhà đầu tư đang tính vào Việt Nam thì họ sẽ trì hoãn một chút tiến trình chuyển đầu tư đến Việt Nam. Đây cũng là điều tất yếu, hoàn toàn có thể hiểu được về phía các nhà đầu tư. Không ai lại đi vào những vùng dịch bệnh đang trầm trọng. Nhưng tôi tin các nhà đầu tư sẽ thấy là Việt Nam có khả năng phòng chống dịch bệnh và ngăn chận được. Đỉnh dịch ở Việt Nam được xem là sẽ lên cao nhất vào khoảng tháng 6 và sau đó hạ nhiệt dần, mọi thứ sẽ trở lại bình thường. Thứ hai là đà nhập vac-xin vào Việt Nam đang tăng cao. Năm nay, Việt Nam đã ký được hợp đồng với các hãng lớn trên thế giới, các doanh nghiệp cũng đã chủ động đóng góp nhiều để nhà nước có tiền mua thêm vac-xin. Hiện nay thậm chí có những đơn vị đề nghị cho họ tự thu xếp tài chính để mua vac-xin về. Đấy đều là những cách tốt để có thể có vac-xin về sớm. Khi mà Việt Nam đạt được một tỷ lệ tiêm chủng như ở các nước, 60 hay 70% chẳng hạn, lúc bấy giờ có thể nói là đầu tư nước ngoài sẽ yên tâm vào Việt Nam. Như vậy các điều kiện khác của Việt Nam sẽ trở lại như bình thường để có thể thu hút tiếp đầu tư ngoại quốc. Tôi cho là các nhà đầu tư sẽ không mất niềm tin đến mức rút nhà máy ra khỏi Việt Nam. RFI: Riêng về ngành du lịch chỉ mới cách đây vài tuần Việt Nam đã hy vọng sẽ có thể sớm mở cửa trở lại để đón du khách quốc tế, với điều kiện những du khách đó không bị nhiễm, hoặc đã được chích ngừa. Nhưng trong tình hình hiện nay thì liệu Việt Nam có thể mở cửa trở lại thị trường du lịch? Phạm Chi Lan: Tôi nghĩ là trong tình hiện hiện nay Việt Nam không nên nhanh chóng mở cửa trở lại ngành du lịch. Thực ra, đối với những người tiêm phòng vac-xin đủ ở những quốc gia lớn, có những nguồn thông tin đáng tin cậy, hoặc chứng từ của họ có thể tin cậy được, thì Việt Nam có thể yên tâm để cho họ vào Việt Nam để làm việc, như đề nghị của AmCham ( Phòng thương mại Hoa Kỳ ) với chính phủ. Nhưng còn về du lịch thì nên trì hoãn lại, chứ còn mở cửa bây giờ thì một là Việt Nam có mở thì chưa chắc người ta đã dám vào, khi bản thân người ta đã tiêm phòng rồi, nhưng ở Việt Nam thì dịch bệnh lan với tốc độ khá nhanh. Thứ hai là vac-xin ở Việt Nam chưa được phổ biến rộng rãi, người dân chưa được tiêm chủng với một tỷ lệ đủ để cho họ yên tâm. Cũng đáng tiếc là sau đợt nghỉ 4 ngày liền nhân dịp 30/04 và 01/05, khá nhiều người đã đi lại trong nước và chính điều đó là nhân tố góp phần làm cho dịch bệnh lan nhanh lần này. Mình phải rất cần rút kinh nghiệm, không nên nóng vội và chủ quan, để rồi có thể lại để xảy ra tình huống bất ngờ.
Ngày 30/04/2021, ông Joe Biden đã đánh dấu 100 ngày đầu của nhiệm kỳ tổng thống Hoa Kỳ bằng một bài phát biểu đọc trước Quốc Hội lưỡng viện vào hôm trước, 29/04. Phần lớn bài phát biểu này nói về những kế hoạch cải tổ và đầu tư mà ông muốn thực hiện để nâng cao tiềm lực của nước Mỹ, với tham vọng giành chiến thắng trong cuộc tranh đua với Trung Quốc. Về chính sách đối ngoại, tổng thống Biden đã tỏ một thái độ cứng rắn đối với Trung Quốc ( cũng như đối với Nga), tuy không hoàn toàn khép lại cánh cửa đối thoại với cường quốc số hai thế giới. Thật ra thì chính sách về châu Á của chính quyền Biden hiện vẫn trong giai đoạn được cụ thể hóa, nhưng tổng thống Dân Chủ đã thể hiện sự khác biệt căn bản với người tiền nhiệm Donald Trump, đó là ông sẽ liên kết chặt chẽ với các đồng minh và đối tác trong khu vực để cùng nhau đối đầu với Bắc Kinh. Theo chiều hướng này, Việt Nam vẫn được xem là một đối tác quan trọng của Hoa Kỳ trong chiến lược về một vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Trong phần tạp chí hôm nay, mời quý vị nghe ý kiến của luật sư Nguyễn Hoàng Dũng tại Orange County, California, nguyên là ủy viên Ủy ban Cố vấn của Tổng thống George W. Bush về các vấn đề liên quan đến người Mỹ gốc Á và cư dân các đảo thuộc Thái Bình Dương, trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ qua điện thoại ngày 05/05/2021. RFI: Thưa luật sư Nguyễn Hoàng Dũng, kể từ khi ông Biden lên làm tổng thống Hoa Kỳ, chính sách châu Á của ông đã bắt đầu được định hình rõ ràng chưa, hay là trước mắt ông vẫn đi theo đường lối của người tiền nhiệm Donald Trump? LS Nguyễn Hoàng Dũng: Khi ông Biden đã nhậm chức được 100 ngày thì chính sách về châu Á của ông đã hơi được định hình, nhưng vẫn chưa rõ ràng. Nó cũng có phần rõ và phần chưa rõ. Chiến lược của ông Biden khác với tổng thống Trump ở chổ là ông sẽ kết hợp nhiều với các đồng minh của Hoa Kỳ, cụ thể là ở châu Á thì liên kết với những nước lớn là Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc, kế tiếp là với khối ASEAN, mà trong đó có Việt Nam, để cùng đối phó với hai nước, mình không gọi là kẻ thù, mà là hai lực lượng thù địch và xấu đối với Mỹ, đó là Trung Quốc và Bắc Triều Tiên. Chính sách của ông Biden khác ở chổ là kết hợp lại chặt chẽ với các đồng minh, chứ không tự đơn độc như ông Trump trong việc đối phó với Trung Quốc hay Bắc Triều Tiên trong những năm ông còn tại chức. Tuy nhiên, có những điều vẫn chưa rõ ràng, cụ thể là con đường đó sẽ đi như thế nào. Chỉ có gần đây, cách nay một vài tuần, chiến lược đối phó với Bắc Triều Tiên mới được cụ thể hóa một chút. Nhưng tổng thống Biden vẫn áp dụng các chính sách mà tổng thống Trump đã đặt ra, chẳng hạn như đặt Trung Quốc vào tình huống khó khăn hơn, hoặc vẫn có những đòi hỏi đối với Nhật Bản và Hàn Quốc, nhưng sẽ không khó khăn như ông Trump. RFI: Riêng đối với Việt Nam, trước đây chính quyền tổng thống Trump đã thắt chặt thêm quan hệ với Hà Nội, để lôi kéo Việt Nam về phía Hoa Kỳ trong cuộc đối đầu với Trung Quốc, nhất là tại vùng Biển Đông. Theo ông, tổng thống Biden có sẽ tiếp tục chính sách này hay không? LS Nguyễn Hoàng Dũng: Chắc chắn là có. Việt Nam là một yếu tố quan trọng trong chính sách của nhiều đời tổng thống Mỹ. Từ sau khi ông Clinton bình thường hóa quan hệ với Hà Nội vào năm 1995, cho tới đời tổng thống George W. Bush, tổng thống Obama, tổng thống Trump, Việt Nam lúc nào cũng là một yếu tố quan trọng trong chiến lược của họ, nhất là trong cuộc đối đầu với Trung Quốc ở châu Á -Thái Bình Dương. Mối quan hệ này càng lúc càng chặt chẽ và càng tốt đẹp hơn, chứ không thể xấu đi được, nhất là tổng thống Biden và những người cộng tác với ông, từ bộ trưởng Ngoại Giao đến bộ trưởng Quốc Phòng, cho đến những chỉ huy các lực lượng Ấn Độ - Thái Bình Dương đều có những phát biểu cho rằng Việt Nam là một yếu tố quan trọng, và nhiều khi họ so sánh vị trí của Việt Nam với Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc trong việc đối phó với Trung Quốc. RFI: Nhưng trong lịch sử Hoa Kỳ, một chính phủ Dân Chủ thường có chính sách đặt nặng với đề nhân quyền hơn đối với các nước đối tác. Theo ông thì chính quyền Biden có sẽ đặt nặng vấn đề nhân quyền hơn so với thời Donald Trump, trong quan hệ với Việt Nam? LS Nguyễn Hoàng Dũng: Chắc chắn là tổng thống Biden, một người thuộc đảng Dân Chủ, sẽ đặt vấn đề nhân quyền với Việt Nam nhiều hơn là thời Donald Trump. Tuy nhiên, đặt vấn đề là một chuyện, đó là về lý thuyết, còn thực tế sẽ có những biện pháp chế tài gì hay không. Tổng thống Donald Trump xuất thân là một nhà kinh doanh, thành ra đôi khi ông không đặt vấn đề nhân quyền. Thật ra thì tổng thống Trump đã nhấn mạnh vấn đề tự do tôn giáo rất nhiều, bởi vì ông được hậu thuẫn của các nhà hoạt động tôn giáo, nên lúc nào cũng nêu vấn đề đó lên hàng đầu. Nhưng thường thì ông Trump đặt vấn đề thương mại nặng hơn các vấn đề khác, nhất là vấn đề nhân quyền. Với tổng thống Biden thì chắc chắn là ngược lại, sẽ có những vấn đề nhân quyền được đặt ra, nhưng có lẽ quan trọng hơn vẫn là sự hợp tác với Việt Nam. Thành ra có thể vấn đề nhân quyền sẽ không ảnh hưởng nhiều đến quan hệ giữa hai nước. Đặt vấn đề là một chuyện, nhưng giải quyết vấn đề như thế nào thì sẽ cũng không có gì nặng nề, nghiêm trọng, bởi vì dù gì đi nữa Việt Nam vẫn là một yếu tố quan trọng trong chính sách của Mỹ đối với các nước châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là đối với Trung Quốc. RFI: Riêng về quan hệ kinh tế, gần đây chính phủ của tổng thống Biden đã không còn xếp vào danh sách các quốc gia "thao túng tiền tệ". Như vậy, phải chăng là ông Biden sẽ có một chính sách thương mại và kinh tế mềm dẽo hơn chứ không quá cứng nhắc như tổng thống Trump, trước đây vẫn đòi các nước khác, trong đó có Việt Nam, phải giảm thâm thủng mậu dịch của Hoa Kỳ? LS Nguyễn Hoàng Dũng: Chúng tôi nghĩ là chính quyền Biden sẽ tiếp tục nêu ra vấn đề về thâm thủng mậu dịch. Tuy nhiên, dù mậu dịch có bị thâm thủng, không nhất thiết các nước đối tác là sai luật. Có thể có những yếu tố cho thấy Việt Nam không thao túng tiền tệ, nhưng sẽ có những biện pháp để thay đổi vấn đề đó. Hai bên vẫn có thể thương thuyết để giảm sự thâm thủng mậu dịch, nhưng không có nghĩa là Hoa Kỳ sẽ kết tội và sẽ có những biện pháp chế tài đối với các nước gây thâm thủng. Cụ thể là gần đây, bà bộ trưởng Tài Chính của Mỹ đã làm việc với bộ trưởng bộ Công Thương Việt Nam để có những biện pháp làm giảm sự thâm thủng đó. Nói tóm lại, tổng thống Biden sẽ tiếp tục đặt ra vấn đề thâm thủng mậu dịch của Mỹ, nhưng chắc sẽ không có biện pháp chế tài, nếu bên đối phương, mà trong trường hợp này là Việt Nam, có những động tác tích cực để giảm đi thâm thủng đó.
Vùng đồng bằng sông Cửu Long đang tiếp tục bị sụt lún, mà nguyên nhân chủ yếu là nạn khai thác nước ngầm quá mức, tiêu biểu là trường hợp của thành phố Cần Thơ, nơi mà tình trạng đường phố ngập nước ngày càng nặng nề. Sau nhiều thập niên xây dựng và phát triển, thành phố (TP) Cần Thơ đã có nhiều thay đổi theo chiều hướng tích cực, góp phần- nếu không nói là đóng vai trò nòng cốt - trong sản xuất nông nghiệp để Việt Nam trở thành quốc gia xuất khẩu gạo nhất nhì trên thế giới. Cũng trong khoảng thời gian này, Cần Thơ đã thực hiện được vai trò trung tâm vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) về thương mại, sản xuất - chế biến, dịch vụ, giáo dục - đào tạo và khoa học công nghệ. TP Cần Thơ đã tổ chức hội thảo, nghiên cứu kế hoạch xây dựng để trở thành một đô thị hạt nhân của ĐBSCL, với một trung tâm khoa học-công nghệ về nông nghiệp của quốc gia và khu vực. Tuy nhiên, Cần Thơ là một đô thị của ĐBSCL, một trong 3 châu thổ trên thế giới bị tác động trầm trọng nhất của biến đổi khí hậu (BĐKH). Như vậy, thử hỏi có thể nào xây dựng Cần Thơ trở thành đô thị hạt nhân của ĐBSCL với những hình ảnh của hơn phân nửa diện tích thành phố bị ngập nước? Đó chính là mối ưu tư rất lớn của tiến sĩ Huỳnh Long Vân, nhóm nghiên cứu Văn Hóa Đồng Nai Cửu Long Úc châu, trong bài trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ từ Sydney ngày 27/04/2021. RFI: Thưa tiến sĩ Huỳnh Long Vân, trước hết xin ông cho biết là tình trạng sụt lún của thành phố Cần Thơ nói riêng và của vùng đồng bằng sông Cửu Long nói chung là do những nguyên nhân gì? TS Huỳnh Long Vân: Thành phố ( TP ) Cần Thơ bị ngập nước do hai nguyên nhân: Sụt lún gây ra bởi khai thác nước ngầm thiếu kiểm soát. Nền đất bị sụt lún, tương tác với thủy triều, nước lũ sông Mêkông, và hệ thống đê bao khép kín ở các vùng nông thôn phụ cận khiến TP Cần Thơ bị ngập úng. Công trình thoát nước vốn đã kém chất lượng, lại xuống cấp, thiếu hoành chỉnh, được dùng để tháo rút nước thải lẫn nước mưa. Bên cạnh đó phát triển đô thị thiếu kiểm soát, cho phép xây nhà ở những vùng đất ngập nước, đô thị bị bê tông hoá làm giảm đi mức độ thấm rút nước mưa, do đó khi mực nước sông dâng lên bởi triều cường kết hợp với mưa lớn, thì đường phố bị ngập. RFI: Như vậy, thưa ông, tình trạng sụt lún của đồng bằng sông Cửu Long đã bắt đầu từ khi nào? TS Huỳnh Long Vân: Hơn 10 năm trước đây, người dân ĐBSCL sử dụng nguồn nước mặt (nước sông) và nước mưa là chính cho mọi sinh hoạt, nước ngầm chỉ dùng trong mùa khô. Nhưng hiện nay nước mặt ở ĐBSCL đang bị ô nhiễm trầm trọng, nên mỗi ngày khoảng 2 triệu mét khối (m3) nước ngầm, hay nhiều hơn, được bơm hút để dùng trong sinh hoạt, trồng trọt, nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi, gây ra những hậu quả trầm trọng: sạt lở bờ biển, bờ sông và nhiều nơi ngập sâu với tần suất và cường độ ngày càng tăng. Những kết quả nghiên cứu và khảo sát của Bộ Tài Nguyên và Môi Trường (TN&MT) cho thấy, trong khi mực nước biển dâng cao do BĐKH chỉ khoảng 3mm/năm, thì mức độ sụt lún của toàn vùng ĐBSCL gây ra bởi khai thác nước ngầm là 10-13mm/năm và tốc độ sụt lún riêng của TP Cần Thơ trong khoảng thời gian 2005-2017 là 43,5mm/năm. Huyện Cờ Đỏ, hai khu công nghiệp Trà Nóc và Thốt Nốt là những địa điểm bơm hút nước ngầm nhiều nhất ở TP Cần Thơ. RFI: Tình trạng sụt lún này gây ra những tác động gì đến vùng đồng bằng sông Cửu Long, nhất là đến đời sống của người dân Cần Thơ? TS Huỳnh Long Vân: Ngoài việc gây ra ngập nước, sụt lún còn ảnh hưởng đến các công trình xây cất, nhà ở của người dân và rất dễ được nhận ra, như nứt tường, cơ sở nghiêng ngả, đường phố phải tráng thêm nhiều lớp nhựa để nâng cao, khiến cho nhà cửa dọc theo hai bên đường thấp hơn mặt lộ và bị ngập nước lúc triều cường đạt đỉnh. Theo những tính toán của Ngân Hàng Thế Giới, tình trạng ngập nước theo mùa của phân nửa TP Cần Thơ trong nhiều ngày, gây thiệt hại khoảng 11% (650 đôla/gia đình/năm) mức thu nhập trung bình của mỗi hộ gia đình. Nếu các hoạt động khai thác nước ngầm tiếp tục theo kịch bản kinh doanh như hiện nay, thì đến năm 2100, phần lớn TP Cần Thơ có thể mất toàn bộ độ cao so với mặt biển. RFI: Các chính quyền địa phương cho đến nay đã thi hành những biện pháp nào để kiểm soát khai thác nước ngầm và hạn chế sụt lún như vậy? TS Huỳnh Long Vân: Trước những hậu quả nghiêm trọng của khai thác nước ngậm thiếu kiểm soát, chính phủ đã ban hành Nghị định 167/2018/ND-CP quy định việc khai thác nước dưới đất ở các vùng chứa nước ngọt thuộc lãnh thổ của nước CHXHCNVN. Ý thức rõ tầm quan trọng của việc thực hiện nghiêm túc Nghị định 167, Sở Tài Nguyên & Môi Trường (TN&MT) TP Cần Thơ đang thực hiện các kế hoạch kiểm soát và khoanh vùng để hạn chế khai thác nước ngầm. Cụ thể, họ quy định khai thác nước ngầm từ 10m3-3.000m3/ngày phải được Ủy Ban Nhân Dân (UBND) thành phố cấp phép, trên 3.000m3/ngày, như ở khu công nghiệp Trà Nóc và Thốt Nốt, cần được Bộ TN&MT cấp phép (Phải chăng đây là một động thái nhằm chối bỏ một phần trách nhiệm của TP Cần Thơ trong việc kiểm soát và hạn chế khai thác nước ngầm?). Đồng thời, họ đề nghị UBND thành phố thu tiền cấp phép khai thác nước ngầm. Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn TP Cần Thơ chọn 4 nơi làm thí điểm chuyển đổi từ khai thác nước ngầm sang nước mặt và bố trí các trạm quan trắc theo dõi diễn biến nguồn nước ngầm. Ngoài ra, TP Cần Thơ còn tăng cường hợp tác quốc tế, như tham gia dự án “Quản trị sụt lún đất và quản lý nước ngầm tại khu vực ÐBSCL”, do nhóm nghiên cứu của Ðại Sứ Quán Hà Lan tài trợ và hợp tác với Ðại Học Cần Thơ thực hiện. Dự án bắt đầu từ tháng 1/2020 kéo dài 15 tháng và chọn Cần Thơ và Kiên Giang, Bến Tre và Sóc Trăng là 4 địa điểm nghiên cứu điển hình của dự án. Dựa trên các kinh nghiệm và bài học rút ra từ 4 địa phương này, nhóm nghiên cứu sẽ xây dựng các giải pháp quản lý và lộ trình cho quản lý khai thác nước ngầm và sụt lún đất ở ÐBSCL và riêng cho TP Cần Thơ. RFI: Nhưng theo ông, những giải pháp mà thành phố này đang thi hành liệu có thể mang lại hiệu quả mong muốn? Liệu chúng ta có thể cấm tuyệt đối việc khai thác nước ngầm ở Cần Thơ để ngăn chận tình trạng sụt lún? TS Huỳnh Long Vân: Trong khi ĐBSCL chưa có được hệ thống cung cấp đầy đủ nhu cầu nước sạch, thì việc ngăn cấm tuyệt đối khai thác nước ngầm là điều không khả thi. Qua những kinh nghiệm và nhận định của các chuyên gia nghiên cứu về những tác động tiêu cực của khai thác nước ngầm như P. Minderhoud, G. Erkens, L. Erban, thì giảm khai thác nước ngầm ở ĐBSCL 50% so với hiện nay cũng không chận đứng được, mà chỉ làm giảm mức độ sụt lún. Vì thế, chúng ta không nên quá lạc quan về những giải pháp mà TP Cần Thơ đang áp dụng và vội tin rằng sẽ quản trị được sụt lún và Cần Thơ sẽ không còn bị ngập nước. Ngoài ra, cũng không nên quá trông đợi vào dự án nghiên cứu của nhóm Hà Lan như một chiếc đũa thần, mà phải đề ra một giải pháp căn cơ để ứng phó với những thách thức gây ra bởi khai thác nước ngầm thiếu kiểm soát. RFI : Theo ông thì trong khi chờ đợi có một hệ thống cung cấp đủ nước sạch toàn vùng ĐBSCL, chính quyền của thành phố Cần Thơ nói riêng và toàn vùng ĐBSCL phải thi hành ngay những giải pháp nào để tình trạng sụt lún không tiếp diễn? TS Huỳnh Long Vân: Ngoài việc kiểm soát và hạn chế khai thác nước ngầm, giới hữu trách ở Cần Thơ và ĐBSCL trước hết cần giải thích để thay đổi nhận thức của người sử dụng nước ngầm, theo hướng nước ngầm là “tài nguyên chiến lược”, nên không thể sử dụng trong sinh hoạt và sản xuất hằng ngày, mà cần phải tồn trữ để sử dụng trong những trường hợp hạn hán như năm 2016, hay hạn hán trong tương lai ở ĐBSCL gây ra bởi BĐKH Ngoài ra, cần cung cấp cho người sử dụng nước ngầm những thông tin về những tác hại khác gây ra bởi khai thác nước ngầm quá mức, ngoài sụt lún nền đất: Bơm hút quá mức nước ngầm khiến cho nguốn nước ngầm bị nhiễm mặn, nền đất bị mặn lây, ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ nước, chất dinh dưỡng và năng suất của cây trồng và gián tiếp ảnh hưởng đến thu nhập của người dân Thói quen bơm hút nước, hết ở tầng nông (tầng trấm tích Holocene) rồi xuống đến tầng sâu (tầng trầm tích Pleistocene) về lâu về dài sẽ làm nguồn nước ngầm bị nhiễm Arsenic rò rỉ từ tầng nông. Nước ngầm nhiễm Arsenic có hại cho sức khỏe con người và vật nuôi. Trong giai đoạn chuyển tiếp, trước khi xây dựng được môt hệ thống cung cấp đầy đủ nước sạch cho toàn vùng ĐBSCL, các chính quyền địa phương cần phải tiết kiệm nguồn nước, ví dụ như bằng cách xây dựng phương án dự trữ nước mưa (triển khai từ những kinh nghiệm của Bến Tre đào các ao mương trữ nước ngọt để dùng trong mùa khô). Cần tiết kiệm nước trong tưới trồng (trồng rau cải, hoa màu trong nhà kính nơi độ ẩm được kiểm soát và duy trì; ứng dụng công nghệ tưới nhỏ giọt v.v…) Cần nghiên cứu kỹ thuật bổ cập nhân tạo nước ngầm, như trước đây ở Hoa Kỳ từng có 6 dự án: (Water Factory 21, Orange County, California; Montebello Forebay, California; Phoenix, Arizona; El Paso, Texas; Long Island, New York; Orlando, Florida). Đặc biệt là dự án Dan của Do Thái, đã được sử dụng trong suốt 20 năm qua và không gây ô nhiễm nguồn nước ngầm Cũng cần nghiên cứu những kỹ thuật tái tạo nguồn nước đã được dùng qua để sau đó dùng tưới trồng cây kiểng, sân cỏ, trong công nghệ giặt ủi, vệ sinh hay trong những dịch vụ công nghệ không liên quan đến sức khỏe của con người (như CRC Technologies của Hoa Kỳ, những kỹ thuật hiện được dùng ở Australia và Nambia v.v…) Chấm dứt hẳn tình trạng sụt lún ở Cần Thơ và ĐBSCL chỉ có thể đạt được khi ĐBSCL có được hệ thống cung cấp đầy đủ nước sạch cho sinh hoạt và sản xuất. Vì thế giới hữu trách trung ương và địa phương cần phối hợp tiến hành càng sớm càng tốt kế hoạch cấp nước sạch cho toàn vùng ĐBSCL. Kế hoạch này cần được xây dựng dựa vào nguồn nước mặt lấy từ sông Tiền và sông Hậu và chỉ cho phép sử dụng nước ngầm tại những vùng xa không có nguồn nước mặt. Đặc biệt, ở vùng ven biển nên ứng dụng công nghệ Nano và RO để xây dựng những nhà máy biến chế nước mặn thành nước ngọt. Nếu vì lý do nào đó mà kế hoạch cung cấp nước sạch không thể thực hiện được, và để TP Cần Thơ và các đô thị khác ở ĐBSCL khỏi bị ngập nước theo mùa, thì có lẽ cần phải nghĩ đến giải pháp từ bỏ hẳn trồng lúa vụ 3, tháo gỡ các đê bao ở vùng nông thôn và ngược lại xây dựng các bờ kè, con đê, để bao bọc khép kín các khu dân cư đông đúc. Kiểm soát-hạn chế khai thác nước ngầm, tiết kiệm lượng nước sử dụng và xây dựng hệ thống cung cấp nước sạch đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng là những việc làm và kế hoạch cần được triển khai khẩn trương và đồng bộ trong tiến trình thoạt tiên làm giảm dần sụt lún trước khi hoàn toàn chận đứng. Là người dân sinh ra và lớn lên ở Cần Thơ, cá nhân tôi thành tâm mong mõi TP Cần Thơ được phát triển bền vững, sớm trở thành một đô thị văn minh, nơi đây một số sinh hoạt và dịch vụ thiết yếu cho đời sống con người không còn bị gián đoạn, giao thông không tắc nghẽn và người dân không phải bì bõm trong biển nước để lo cho miếng cơm manh áo trong những ngày mà phân nữa diện tích của thành phố bị ngập nước.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, 9 trên 10 ca tử vong do Covid-19 là xảy ra ở những quốc gia có tỷ lệ béo phì cao. Một nghiên cứu của Liên đoàn Béo phì Thế giới WOF cho thấy tại những nước có ít nhất 50% dân số thừa cân, béo phì, tỷ lệ tử vong do Covid-19 cao hơn gấp 10 lần. Nói cách khác, đại dịch Covid-19 càng làm nổi bật nguy cơ của nạn béo phì đối với nhiều nước trên thế giới, kể cả đối với Việt Nam. Theo các thông tin được đưa ra tại Hội nghị công bố kết quả Tổng Điều tra Dinh dưỡng toàn quốc 2019- 2020 do Viện Dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế) tổ chức ngày 15/04, tỷ lệ người thừa cân, béo phì tại Việt Nam đã tăng thêm hơn 10% trong vòng 10 năm, cụ thể là từ 8,5% năm 2010 lên thành 19,0% năm 2020. Trong khu vực thành thị thì tỷ lệ thừa cân, béo phì lên tới 26,8%, ở nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%. Tỷ lệ thừa cân, béo phì nơi trẻ em Việt Nam cũng đang tăng nhanh một cách đáng ngại, đặc biệt là ở các vùng đô thị, nhất là hai thành phố lớn nhất Hà Nội và Sài Gòn. Những nguyên nhân nào khiến tỷ lệ béo phì của trẻ em Việt Nam lại tăng nhanh như vậy và nên có những giải pháp nào để giải quyết tình trạng này. Trong phần tạp chí hôm nay, mời quý vị theo dõi phần phỏng vấn tiến sĩ, bác sĩ Huỳnh Nam Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo dinh dưỡng và thực phẩm (Viện Dinh dưỡng Quốc gia – Bộ Y tế). RFI: Xin chào tiến sĩ Huỳnh Nam Phương, trước hết xin chị cho biết là hiện nay tỷ lệ béo phì của trẻ em Việt Nam là bao nhiêu và đặc biệt là tại các vùng đô thị? TS Huỳnh Nam Phương: Hiện nay Việt Nam đang chịu một gánh nặng "ba lần" về dinh dưỡng trẻ em. "Ba lần" là vì vẫn còn tồn tại nạn thiếu dinh dưỡng, thiếu những chất dinh dưỡng, nhưng thừa cân, béo phì và nhất là thừa cân, béo phì trẻ em lại đang gia tăng với tốc độ chóng mặt mà chúng ta chưa có giải pháp gì để giải quyết. Điều tra quốc gia 2019-2020 cho thấy trẻ em Việt Nam dưới 5 tuổi có tỷ lệ thừa cân, béo phì tính bình quân trên toàn quốc là 7,4%, riêng ở các thành phố thì lên đến 9,8% và ở trẻ em nông thôn thì là 5,7%. Ở một số thành phố lớn, tỷ lệ này còn cao hơn, ví dụ như Hà Nội là 11,5% và TP Hồ Chí Minh là 14,4%. Những con số đó đã vượt qua con số mà chúng ta mong muốn duy trì là dưới 10% ở thành phố và dưới 5% ở nông thôn. Một số tỉnh có kinh tế khá hơn như Lâm Đồng, Bình Dương, thì tỷ lệ này cũng xấp xỉ 10%. Tỷ lệ này còn cao hơn nữa ở trẻ em lứa tuổi học sinh, như phổ thông trung học cấp 2 và cấp 3. Ở cấp tiểu học, tỷ lệ này ở thành phố là 29% và ở nông thôn cũng khá là cao. Còn trẻ em ở trung học cơ sở thì lên đến 30% ở thành phố và ở nông thôn là 11,2%. Những con số gần đây cho thấy tỷ lệ thừa cân, béo phì của trẻ em lứa tuổi học đường là 41% ở Hà Nội và đến 50% TP Hồ Chí Minh. Đó là những con số thật đáng lo ngại. RFI: Thế thì những nguyên nhân nào khiến cho tỷ lệ béo phì ở trẻ em tăng nhanh như vậy, đặc biệt là tại các vùng đô thị? TS Huỳnh Nam Phương: Theo nghiên cứu thì những nguyên nhân của nạn thừa cân, béo phì đó là chế độ ăn, hoạt động thể lực, cũng như là vấn đề chi tiêu cho ăn uống, nhận thức của người dân về dinh dưỡng như thế nào cho hợp lý. Những thói quen của trẻ con như ăn nhanh, ăn các bữa phụ trước khi đi ngủ, ăn nhiều thức ăn chế biến, xào, ráng, chiên, ăn nhiều mỡ, nhiều đường, nhiều trứng, uống sửa, uống nước ngọt hàng ngày. Đó là những yếu tố nguy cơ về ăn uống dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì tăng nhanh ở trẻ em Việt Nam cũng như trẻ em ở rất nhiều quốc gia khác. Trẻ em ở các gia đình khá giả, hay những gia đình bố mẹ lo buôn bán, vắng nhà nhiều, thì thường các em không có chế độ ăn lành mạnh, hợp lý như những trẻ em khác, ăn nhiều thức ăn đường phố hay fast-food nhiều, uống nước ngọt có gaz, ăn nhiều chất ngọt, khiến cho những trẻ em đó có tỷ lệ thừa cân, béo phì cao hơn những trẻ em khác. Có một nghiên cứu cho thấy nếu trẻ nhỏ không được nuôi bằng sữa mẹ mà được nuôi bằng sữa bột thì tỷ lệ thừa cân, béo phì của những trẻ em này cũng cao hơn. Bên cạnh đó còn có hoạt động thể lực. Những đứa trẻ ít hoạt động thể lực thì cũng thừa cân, béo phì nhiều hơn, đặc biệt là trẻ em ở thành phố. Nhà ở thành phố thì thường là chật chội, không có điều kiện để cho các em ra ngoài chơi. Và các em cũng không có thời gian vì bận học. Bố mẹ ép đi học nhiều quá, hết học ở trường lại còn học thêm, rồi học âm nhạc và các thứ khác, mà ít chơi thể thao. Điều kiện cơ sở vật chất cũng không có để các em tăng các hoạt động thể chất. Ngồi xem tivi nhiều, mà lại kèm theo các đồ ăn nhanh, ấy là chưa kể các em bị ảnh hưởng bởi những quảng cáo trên tivi. RFI : Vâng, thưa chị, tình trạng trẻ em béo phì như vậy gây ra những vấn đề gì về mặt y tế công cộng, vì nó gây ra những chứng bệnh và nhất là nó ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em, trẻ em béo phì sau này có thể sẽ là những người lớn béo phì ? TS Huỳnh Nam Phương : Đó là cái vòng lẫn quẫn : những đứa trẻ lúc bé mà thừa cân béo phì thì lớn lên có rất nhiều nguy cơ trở thành những vị thành niên béo phì, rồi thành người lớn béo phì. Đặc biệt là những phụ nữ thừa cân, béo phì thì có nguy cơ là đứa trẻ từ trong bụng mẹ đã có nguy cơ thừa cân, béo phì và nó cứ lẫn quẫn từ thế hệ này sang thế hệ khác. Thừa cân, béo phì có nguy cơ gây ra các bệnh không lây nhiễm như bệnh tim mạch, ung thư, bệnh hô hấp, bệnh tiểu đường…Hiện nay Việt Nam đang chịu một gánh nặng về các bệnh không lây nhiễm với 77% số ca tử vong hiện nay là liên quan đến các bệnh không lây nhiễm. Việt Nam có đến 12,5 triệu người cao huyết áp, 3,5 triệu người bị đái tháo đường và hàng năm có đến 75 ngàn ca ung thư bị tử vong. Hiện nay các bệnh không lây nhiễm này ngày càng trẻ hóa. Đó là vấn nạn cho cả kinh tế và cả ngành y tế. Bên cạnh đó là nó ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ, bởi vì những đứa trẻ thừa cân, béo phì khi đi học sẽ thiếu tự tin, mặc cảm. Khả năng tiếp nhận của các em ở trường học cũng bị hạn chế, do đó nó cũng ảnh hưởng đến của các em sau này khi lớn lên. RFI : Như vậy thì trước vấn nạn đó, xã hội, những người đặc trách về y tế và đặc biệt là bậc phụ huynh nên có những biện pháp nào để giúp cho trẻ có một chế độ ăn uống lành mạnh hơn, tránh tình trạng béo phì ? TS Huỳnh Nam Phương : Trong thời gian này, chúng tôi, được sự chỉ đạo của nhà nước, cũng đã xây dựng rất nhiều chương trình, đề án về chiến lược dinh dưỡng quốc gia, phối hợp với ngành giáo dục đào tạo, cũng như với các ngành có liên quan để làm sao đưa ra những chính sách và chương trình phù hợp, để làm sao cải thiện nhận thức của người dân. Nhưng bên cạnh đó phải tạo ra những hành lang pháp lý về mặt chính sách để tạo ra những điều kiện sống, cũng như các chương trình ở nhà trường để làm sao có chế độ dinh dưỡng hợp lý, hướng tới việc sử dụng những thực phẩm đa dạng, sẳn có tại địa phương cho bữa ăn, tăng cường tiêu thụ rau củ, hạn chế các thức ăn chế biến sẳn, có nhiều đường, nhiều muối, nhiều chất béo. Ngoài việc nâng cao chất lượng bữa ăn học đường, còn phải khuyến khích các hoạt động thể lực và duy trì lối sống lành mạnh. Cả bên phía sản xuất cũng phải làm sao tạo ra nhiều thực phẩm lành mạnh, xây dựng quy định dán nhãn dinh dưỡng cho thực phẩm, để hạn chế những thực phẩm có hại cho sức khỏe. Như vậy thì ngành giáo dục trước hết phải cải thiện giáo dục thể chất, bởi vì giáo dục thể chất ở rất nhiều trường chỉ mang tính chất hình thức và chưa có những điều kiện cơ sở vật chất phù hợp để có thể khuyến khích giáo dục thể chất tại nhà trường. Về vấn đề cải thiện bữa ăn học đường cũng là lĩnh vực quan trọng, bởi vì bây giờ các em lứa tuổi mầm non cũng như lứa tuổi tiểu học ở nhiều nơi đã học bán trú ở nhà trường, nhưng chất lượng bữa ăn chưa được nhà trường cũng như gia đình và xã hội nói chung quan tâm. Ngành y tế đang tham mưu với ngành giáo dục để ra những chính sách phù hợp, phối hợp với gia đình để giáo dục con.
Tập đoàn Samsung của Hàn Quốc đóng cửa nhà máy ở Trung Quốc và chuyển hầu hết hoạt động sang Việt Nam do lợi ích về giá nhân công và để tránh bị “vạ lây” trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Ngày 31/12/2020, Hà Nội và Seoul ký thỏa thuận đối tác chiến lược toàn diện để thúc đẩy hợp tác thương mại và đầu tư song phương trong khuôn khổ hàng loạt thỏa thuận được ký kết trong tháng 12. Mục tiêu hai nước đề ra là đạt mức trao đổi thương mại song phương lên tới 100 tỉ đô la từ nay đến năm 2023, tăng thêm 30 tỉ đô la so thống kê năm 2018. Kế hoạch hành động được Seoul và Hà Nội đề ra còn nhắm đến việc trao đổi công nghệ mũi nhọn, lập nhiều trung tâm nghiên cứu và phát triển, hợp tác và phát triển nhiều khu công nghiệp tại Việt Nam… nhằm thu hút thêm đầu tư của doanh nghiệp Hàn Quốc. Đối với trường hợp Samsung, trong chuyến thăm Hà Nội ngày 20/10/2020 và được thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tiếp đón, phó chủ tịch tập đoàn Lee Jae Yong (người thừa kế tập đoàn bị kết án 30 tháng tù vào ngày 18/01/2021) khẳng định Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển lớn nhất Đông Nam Á, được Samsung khởi công từ tháng 03/2020 tại Hà Nội, sẽ đi vào hoạt động vào năm 2022. Với hơn 3.000 kĩ sư, Trung tâm tại Hà Nội sẽ là cơ sở Nghiên cứu và Phát triển chính của cả tập đoàn (1). Phối hợp và đa dạng hóa đối tác thương mại là chiến lược được cả Việt Nam và Hàn Quốc theo đuổi để tránh phụ thuộc vào nước láng giềng khổng lồ Trung Quốc. Đây là nhận định của nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, chuyên gia về Đông Á tại Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp (Fondation pour la Recherche stratégique, FRS), điều hành Chương trình Triều Tiên về an ninh và ngoại giao (FRS-KF Programme Corée sur la sécurité et la diplomatie) khi trả lời phỏng vấn RFI Tiếng Việt. ***** RFI : Ngày 31/12/2020, Việt Nam và Hàn Quốc đã ký thỏa thuận hợp tác chiến lược toàn diện để thúc đẩy hợp tác về thương mại và đầu tư. Khi tăng cường hợp tác song phương, Việt Nam có thể nhận được gì từ phía Hàn Quốc và ngược lại ? Antoine Bondaz : Trước hết, phải nhấn mạnh đến việc trong số những nước ASEAN, Việt Nam thực sự là đối tác ưu tiên của Hàn Quốc. Giao thương giữa Việt Nam và Hàn Quốc rất phát triển vì tổng trao đổi thương mại song phương đã vượt ngưỡng 70 tỉ đô la vào năm 2018, nhờ đó Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ 4 của Hàn Quốc, đứng sau Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nhật Bản. Có thể nói là quá trình đầu tư của Hàn Quốc vào Việt Nam đã có từ khá lâu vì ngay từ khi Việt Nam mở cửa và cải cách vào đầu những năm 1990, Hàn Quốc, đặc biệt là những tập đoàn lớn của nước này, nằm trong số những doanh nghiệp đầu tiên đầu tư hàng loạt vào Việt Nam. Điều này giải thích tại sao hiện nay những đại tập đoàn, như Samsung, Daewoo và nhiều tập đoàn khác, đều hiện diện ở Việt Nam. Vì vậy, tiếp tục và thúc đẩy phát triển quan hệ kinh tế với Việt Nam là điều vô cùng quan trọng đối với chính quyền Seoul. Thêm vào đó, từ vài năm gần đây, Hàn Quốc đã triển khai một chiến lược dành riêng cho khu vực Đông Nam Á, có tên là « New Southern Policy » (Chính sách hướng Nam mới). Mục tiêu mà Hàn Quốc đề ra rất đơn giản : tăng cường mối quan hệ kinh tế với các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, để bớt phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Cuối cùng, ngoài đơn thuần về kinh tế và thương mại, còn có một mặt khác liên quan đến « hỗ trợ phát triển ». Rõ ràng là Việt Nam nằm trong chiến lược hỗ trợ cho các nước đang phát triển của Hàn Quốc. Chính quyền Seoul ưu tiên Việt Nam, cho nên có rất nhiều việc được tiến hành giữa Hàn Quốc và Việt Nam. Và dĩ nhiên, thỏa thuận được ký ngày 31/12/2020 góp phần tăng cường cho quá trình đang diễn ra. RFI : Có thể nhận thấy là cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã đẩy nhiều doanh nghiệp Hàn Quốc, đặc biệt là tập đoàn Samsung, chuyển dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam. Liệu làn sóng tẩy chay sản phẩm Hàn Quốc vào những năm 2016-2017 tại Trung Quốc sau khi chính quyền Seoul quyết định lập hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD trên lãnh thổ Hàn Quốc, có góp phần thúc đẩy tiến trình di dời sản xuất này hay không ? Phải chăng không nên « vuốt râu hùm » Trung Quốc ? Antoine Bondaz : Cần phải nói rõ rằng việc các doanh nghiệp Hàn Quốc tìm cách đa dạng hóa về thị trường, về các nước sản xuất đã bắt đầu trước cả cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Dĩ nhiên quá trình này được tăng tốc vào năm 2016-2017 khi mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Seoul trở nên xấu đi. Hàn Quốc hoàn toàn ý thức được rằng nhờ dựa vào nền kinh tế Trung Quốc, cũng như về mặt xuất khẩu, các doanh nghiệp của nước này đã kiếm được rất nhiều tiền trong những thập niên qua, nhưng cũng là một « tai họa » nếu như sự phụ thuộc trở nên quá lớn. Vì thế trong những năm gần đây, Seoul, hay chính xác hơn là các doanh nghiệp Hàn Quốc, đề ra chiến lược khá rõ ràng, đó là đa dạng hóa đối tác. Điều này được thấy qua việc nhiều nhà máy của Hàn Quốc bị đóng cửa ở Trung Quốc và được mở ở Việt Nam. Quá trình này được thúc đẩy hoàn toàn vì lợi ích kinh tế, do giá nhân công ở Trung Quốc tăng cao nên Việt Nam trở nên cạnh trạnh hơn về nhân công. Do đó, nhiều doanh nghiệp nước ngoài, kể cả châu Á dù là của Hàn Quốc, Nhật Bản hay những nước khác, đã chuyển hoạt động sang Việt Nam, một quốc gia có giá nhân công rẻ hơn, môi trường chính trị được coi là tốt, nơi người dân được đào tạo và hệ thống cơ sở hạ tầng ngày càng vững chắc. Nhờ đó, Việt Nam ngày càng có khả năng thu hút đầu tư nước ngoài, kể cả Hàn Quốc. RFI : Thị trường chung châu Âu có ý nghĩa như nào đối với Việt Nam và Hàn Quốc, trong khi cả hai nước này đều có thỏa thuận tự do thương mại riêng với Liên Hiệp Châu Âu ? Antoine Bondaz : Liên Hiệp Châu Âu là một nhân tố không thể thiếu đối với bất kỳ cường quốc thương mại nào hiện nay. Liên Hiệp Châu Âu là cường quốc thương mại hàng đầu, là thị trường có hơn 450 triệu người có mức sống trung bình và cao. Vì thế, đối với bất kỳ quốc gia nào muốn giao thương đều muốn trở thành đối tác của Liên Hiệp Châu Âu. Đó là điều mà Hàn Quốc đã làm, với việc ký Hiệp định Thương mại Tự do với Bruxelles cách đây hơn 10 năm (thỏa thuận có hiệu lực từ năm 2010). Và gần đây là trường hợp Hiệp định Thương mại Tự do giữa Liên Hiệp Châu Âu và Việt Nam (EVFTA). Đây là điểm tích cực cho các doanh nghiệp và nền kinh tế châu Âu, khu vực luôn tìm cách tăng cường trao đổi thương mại với những nước này. Cần phải nhắc lại rằng đây cũng là cơ hội tốt cho cả Hàn Quốc lẫn Việt Nam trong việc đa dạng hóa đối tác, giảm phụ thuộc vào nước láng giềng Trung Quốc. Đây chính là mục tiêu kinh tế và chính trị quan trọng, không chỉ đối với các chính phủ mà còn đối với cả các doanh nghiệp của những nước liên quan. RFI : Trong Hiệp định Thương mại Tự do giữa Liên Hiệp Châu Âu và Việt Nam có một số quy định về nguồn gốc nguyên liệu, ví dụ như vải, phải sử dụng sản phẩm của Hàn Quốc để xuất sang thị trường chung châu Âu. Xin ông giải thích thêm mối liên hệ trong điểm này ! Antoine Bondaz : Trong thỏa thuận giữa Hàn Quốc và Việt Nam, mục tiêu rõ ràng là để cả hai nền kinh tế đều được lợi. Nếu Hàn Quốc có thể có được độc quyền về một số sản phẩm hoặc độc quyền về mặt sản phẩm trong một số chuỗi sản xuất hoặc chuỗi giá trị, dĩ nhiên là họ sẽ làm. Về phía Việt Nam, đây cũng là điểm quan trọng vì như tôi đã nói ở trên, 70 tỉ đô la trao đổi thương mại là khoản tiền vô cùng lớn. Đối với Việt Nam, đây là cơ hội có một không hai và có thể là chính quyền Hà Nội, cũng như các doanh nghiệp Việt Nam, sẵn sàng nhân nhượng một số điểm với chính phủ, cũng như các tập đoàn Hàn Quốc. Điều này có thể đẩy mạnh trao đổi thương mại và như vậy không chỉ góp phần vào phát triển kinh tế của Việt Nam mà còn làm tăng mức sống của người dân. RFI : Việt Nam vẫn bị chỉ trích thiếu hoạt động công đoàn độc lập. Dường như đây cũng không phải là điểm mạnh của Hàn Quốc. Liệu có cần lo ngại về việc quyền lợi của người lao động bị tác động trong khi ưu tiên của chính phủ Việt Nam là thu hút đầu tư nước ngoài, dĩ nhiên là cả từ Hàn Quốc ? Antoine Bondaz : Đúng là quan ngại này có từ lâu và vấn đề còn rộng hơn cả việc giữa một bên là phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân, và bên kia là việc phát triển và tăng cường các quyền, kể cả các quyền lợi xã hội, trong đó có quyền lợi lao động. Dĩ nhiên, một số chính phủ có xu hướng hạn chế các quyền lợi xã hội để gia tăng đầu tư nước ngoài. Chính vì thế mà một số cường quốc thương mại, như trường hợp của Liên Hiệp Châu Âu, rất chú tâm đến việc quyền lợi xã hội, quyền của người lao động phải được nêu trong các thỏa thuận thương mại. Tôi lấy ví dụ Hiệp định Thương mại Tự do được Bruxelles và Hà Nội ký có một chương tên là « Phát triển bền vững ». Chương này không chỉ liên quan đến vấn đề môi trường mà còn đề cập đến những vấn đề xã hội, nhân quyền… Chính điều này đã hối thúc Việt Nam phê chuẩn Công ước số 105 xóa bỏ Lao động cưỡng bức của Tổ Chức Lao Động Quốc Tế (ILO). Việt Nam đã ký Công ước này vào ngày 14/07/2020 và sẽ có hiệu lực vào ngày 14/07/2021. Có nghĩa là Hà Nội đưa ra những cam kết, trong đó có cam kết về loại bỏ lao động cưỡng bức, để cải thiện tình hình. Vấn đề nghiệp đoàn thì phức tạp hơn. Người ta nhận thấy tác động của những thỏa thuận ký với Liên Hiệp Châu Âu vẫn có một hạn chế tiềm năng. Ví dụ trong trường hợp giữa Bruxelles và Seoul, Hiệp định Thương mại Tự do song phương lẽ ra gắn liền với điều kiện quyền của người lao động phải được bảo vệ tốt hơn ở Hàn Quốc. Trên thực tế là 10 năm sau (từ năm 2010 khi thỏa thuận tự do trao đổi thương mại với Liên Hiệp Châu Âu có hiệu lực), Hàn Quốc mới phê chuẩn một số Công ước của Tổ Chức Lao Động Quốc Tế (2), khác với Việt Nam. Chính quyền Seoul còn không đưa ra những biện pháp mạnh mẽ mang tầm quốc gia để cổ vũ cho quyền của người lao động. Mục tiêu hiện giờ là thông qua các cuộc tham vấn và thảo luận để đốc thúc Seoul thực hiện việc này vì lợi ích lâu dài của Hàn Quốc. Bởi vì, việc bảo đảm cho các quyền lợi xã hội hoặc quyền lao động được tốt hơn có thể giúp gia tăng hiệu năng của một đất nước, nhờ đó tăng tốc cho quá trình phát triển quốc gia và cuối cùng là nâng cao đời sống của người dân. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, chuyên gia về Đông Á của Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp (FRS), điều hành Chương trình Triều Tiên về an ninh và ngoại giao (FRS-KF). ***** (1) Theo Le Courrier du Vietnam, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tiếp phó chủ tịch tập đoàn Samsung ngày 20/10/2020. Ông Lee Jae Yong nêu kế hoạch xây dựng Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển tại Hà Nội của tập đoàn Samsung trong buổi làm việc này. (2) Theo hãng tin Yonhap, ngày 26/02/2021, Quốc Hội Hàn Quốc đã phê chuẩn các công ước chính của Tổ Chức Lao Động Quốc Tế (ILO) về các quyền của người lao động và lao động cưỡng bức. Hàn Quốc gia nhập cơ quan này của Liên Hiệp Quốc năm 1991 nhưng chưa thông qua bốn trong số những công ước chính của tổ chức này.
Một ngôi nhà cổ Việt Nam mà sau này có thể sẽ là một địa điểm tham quan để tìm hiểu về truyền thống văn hóa dân tộc, một khu phố Sài Gòn được tái hiện với tiêu điểm là ngôi chợ mang dáng dấp chợ Bến Thành. Đó là hai dự án mà chúng tôi đã có dịp tìm hiểu nhân chuyến đi Quận Cam, California, Hoa Kỳ, đầu tháng Hai vừa qua vào trước Tết Nguyên Đán. Bác sĩ Quỳnh Kiều và Kiều Quang Chẩn là những người vẫn tham gia rất nhiều vào các hoạt động thiện nguyện, đặc biệt là những chương trình y tế cộng đồng ở Việt Nam trong khuôn khổ tổ chức Project VietNam Foundation. Nhưng từ lâu họ cũng mong muốn tạo dựng một góc truyền thống văn hóa Việt Nam ở nơi đất khách quê người. Nay mong ước đã thành hiện thực với căn nhà cổ Việt Nam, được xây trong khu vườn rất rộng bao quanh tư gia của họ tại thành phố Santa Ana, nằm ở đầu một con đường rất yên tĩnh và gồm toàn những nhà lớn và đẹp. Trả lời RFI Việt ngữ, bác sĩ Quỳnh Kiều trước hết giải thích: BS Quỳnh Kiều: " Vợ chồng chúng tôi rất trọng những gì là văn hóa Việt Nam và nhất là sau khi qua bên này, mình lại cần có nhu cầu đem về những vật gì làm cho mình nghĩ đến văn minh và văn hóa Việt Nam. Chúng tôi có may mắn là đã mua được căn nhà này, vì nhà có miếng đất rộng. Thứ hai là căn nhà này nằm ở khu di tích lịch sử của Santa Ana. Căn nhà chánh này là căn nhà duy nhất ở Orange County do một ông tiểu vương Ấn Độ xây dựng, thành ra nó đã là một căn nhà mang tính lịch sử. Đem thêm lịch sử Việt Nam với căn nhà cổ này thì rất là phù hợp. Từ năm 1975, khi qua đây, chúng tôi đã có ý định kiến tạo một góc nào của quê hương cho con cháu biết được, chiêm ngưỡng và tham gia được. Khi chúng tôi kiếm được căn nhà này cách đây hơn 20 năm thì chúng tôi mới có kế hoạch mua và đến năm 2004 thì tạo dựng xong ( căn nhà cổ ). Tổng cộng đã mất khoảng hai năm, từ lúc kiếm được nhà cho đến khi làm tất cả các thủ tục, đem qua và xây dựng lại, ráp nối trở lại. RFI : Thủ tục xin phép có khó khăn không, thưa bác sĩ, vì đây là những cổ vật của Việt Nam? BS Quỳnh Kiều : Hồi đó rất là đơn giản, tại vì con cháu ông cai tổng ở làng Quỳnh Lưu đang ở trong tình trạng là lúc đó chính phủ muốn mở đường, cho nên họ phải di chuyển cái nhà này, nếu không thì phải phá đi. Chúng tôi trong tư thế là người mua, còn họ thì phải bán, chứ không có cách nào khác. Nhờ những lý lẽ đó mà họ mới được sự ưng thuận của địa phương và chúng tôi đã đem về được. RFI: Đem được sang đây rồi, làm cách nào mà hai vợ chồng bác sĩ tìm được những người thợ có thể ráp nối lại nhà cổ này giống như ông cha ta đã là trước đây? BS Quỳnh Kiều: Rất may là trong nhóm đọc kinh của chúng tôi, có một ông cụ 70 tuổi mà gia đình có nghề xây dựng nhà cổ. Ông có bốn người con trai trong nghề xây dựng và vì ông có sự hãnh diện của gia đình, nên muốn hướng dẫn cho các con trai nghề của gia đình và văn hóa nhà cổ Việt Nam. Nhờ vậy mà chúng tôi có nguyên một ê kíp ngay tại đây. Chứ ban đầu chúng tôi tưởng là không biết cách nào mà mướn thợ từ Việt Nam để ráp nối cho đúng, chứ nếu ráp sai thì nhà mình sẽ đổ mất! RFI: Vậy những người thợ đó đã mất bao nhiêu thời gian để tái tạo căn nhà cổ này? BS Quỳnh Kiều: Hơn một năm, là vì họ làm từng bước một, theo phương pháp cổ truyền, tức là hoàn toàn không dùng máy móc. Họ làm những đòn bẩy để kéo những cái đà lên, y hệt như là xây dựng ở Việt Nam. RFI: Ngoài ngôi nhà cổ, chúng tôi thấy trong vườn còn có tháp chuông và một bộ cồng chiêng. BS Quỳnh Kiều: Cồng chiêng này họ đang sử dụng ở Tây Nguyên, chúng tôi mua và chuyên chở qua, còn các chuông của tháp này thì chúng tôi mua của các đền mà họ bỏ, chuông hoàn toàn là do những người dân làm. Vì cần một ít vốn, nên họ đã đồng ý bán, thay vì để ở đây không có ai sử dụng. Họ biết mình là những người tôn trọng nó, để cho nó có một ý nghĩa gì đối với con cháu Việt Nam, thành ra họ rất hào hứng tiếp tay để mình có thể chuyên chở về đây. RFI: Vào những dịp nào, chúng ta có thể nghe được những tiếng chuông và tiếng cồng chiêng này? BS Quỳnh Kiều: Thường thường vào những dịp lễ truyền thống Việt Nam thì mình sẽ đánh những nhạc cụ đó, ví dụ như gần đây có những buổi thi gói bánh chưng, hay những ngày Tết sắp tới, cũng như Trung Thu hay những dịp khác. Chúng tôi có ước vọng là sẽ sử dụng đều đặn những nhạc cụ đó cho những trẻ nhỏ, cho những thế hệ sau ở Cali này, cũng như cho tất cả những ai từ nơi khác đến thăm. RFI: Thưa bác sĩ, nhưng với bộ cồng chiêng này thì phải có một nghệ sĩ biết sử dụng nó? BS Quỳnh Kiều: Thưa có, ví dụ như ở miền Bắc Cali có chị Vân Ánh, đã học trường quốc gia âm nhạc ở Hà Nội, chuyên về các nhạc cụ và âm nhạc truyền thống Việt Nam. Chị ấy đã đến đây để đánh nhạc cụ đó, và cũng đã có những concert ( buổi hòa nhạc ) với những nhạc sĩ người Mỹ ở vùng này, rất là hay. RFI: Chắc là hai vợ chồng bác sĩ không dừng lại ở đây, mà có tham vọng lớn hơn, tức là biến khu nhà cổ này thành một khu di tích để khách phương xa đến tham quan khi ghé qua vùng Cali này? BS Quỳnh Kiều: Đúng thế. Chúng tôi thấy có một cơ hội như vậy. Chúng tôi hiện cũng đang làm việc với bên Việt Nam để kiếm một số gỗ xưa, có những người thợ tạc gỗ đẹp nhất để xây, ví dụ như lầu vọng nguyệt nhỏ, có hai tầng, để vừa ngắm trăng vừa uống trà, và những nhà cỗ nhỏ hơn mà mình sẽ từ mình đem sang. Chắc là từ giờ cho đến năm tới, chúng tôi mong là có thể hoàn thành tất cả. Người Mỹ có tính hiếu khách và họ rất hào hứng khi thấy có sự đóng góp của những văn hóa khác, nhất là những người từ Á Đông như chúng ta, có một nền văn hóa lâu năm, 4 ngàn năm. Đã hai lần chúng tôi mở cửa vườn đón những người Mỹ trong khu xóm ở đây, trong một dịp gọi là "Home and Garden". Họ tới rất là đông và rất hào hứng khi biết là có những vật di tích ở đây. *** Một dự án cho tương lai, nhưng cũng là nhằm tái hiện một phần kiến trúc xưa của Việt Nam, đó là dự án khu phố Sài Gòn của nhà doanh nghiệp Phạm Hoàng Bắc, đang được xây dựng tại một khu đất ở góc đường Brookhurst và đại lộ Bolsa, thành phố Westminster, ngay giữa lòng nơi được mệnh danh là Little Saigon. Sau khi dẫn chúng tôi đi tham quan một vòng công trường, nơi mà những người thợ đang ráo riết xây dựng khu chung cư 8 tầng, ông Phạm Hoàng Bắc cho biết: Phạm Hoàng Bắc: " Khi mua được miếng đất này, chúng tôi muốn xây theo kiến trúc của Sài Gòn hồi xưa, trong đó có chợ Bến Thành, có khách sạn Continental. Khi đô hộ Việt Nam, người Pháp đã xây dựng các công trình như Nhà thờ Đức Bà, khách sạn Continental, chợ Sài Gòn, tòa án, tất cả đều là kiến trúc của Pháp. May mắn là Việt Nam giữ lại các kiến trúc đó, tuy rằng sau này có đập bỏ một ít, như khu thương xá Tax, nhưng tôi hy vọng họ giữ được các kiến trúc khác, tại vì đó là nét tiêu biểu của thành phố Sài Gòn, thành phố mà tôi sinh ra và lớn lên. Chúng tôi đã mua miếng đất đã trên 5 năm. Sau đó chúng tôi xin giấy phép của bang California. Chúng tôi đã bắt đầu xây khu chung cư 200 căn hộ cao cấp. Hy vọng trong 6 tháng nữa chúng tôi sẽ bắt đầu xây hotel và khu chợ Bến Thành. RFI: Chúng tôi thấy là chung quanh đây nhà cửa đều xây rất thấp. Làm cách nào mà ông có được giấy phép để xây một khu chung cư cao đến 8 tầng, nhất là tại California, nơi dễ xảy ra động đất? Phạm Hoàng Bắc : Miếng đất này nằm trong khu thương mại, mà lại nằm giữa hai đường lớn là đường Brookhurst và đại lộ Bolsa, là con đường huyết mạch của khu Little Saigon. Chiều cao của building là tùy theo chiều rộng của con đường. Nếu con đường rộng thì họ sẽ cho xây cao, còn nếu nằm trong đường hẽm thì không được xây cao. May mắn cho chúng tôi là mua được khu đất nằm trong khu buôn bán mà lại nằm giữa hai con đường lớn. Theo quy hoạch của thành phố, chúng tôi được xây lên tới 120 feet, tức là tương đương với 11, 12 tầng. Xây 8 tầng thì không có gì đặc biệt. RFI: Vậy thì khu chung cư 8 tầng này anh sẽ nhắm vào những đối tượng nào? Phạm Hoàng Bắc: Chúng tôi hy vọng nhắm vào những người từ những tiểu bang khác, đã có nhà cửa, có con cái, bây giờ thay vì dọn về Việt Nam sống, thì họ có thể mua căn hộ ở Cali. Ở đây có khí hậu rất tốt và lại có những bảo đảm y tế. Ví dụ như những người về hưu ở New York ( hiện đang lạnh âm mấy chục đô ) có thể dọn về đây. Chung quanh đây sẽ có rất nhiều nhà hàng, khu thương mại. Họ chỉ cần bước xuống nhà là có tiệm phở, tiệm cơm, tiệm làm tóc, tiệm nữ trang, rồi còn có một food court, tức khu ăn uống ngoài trời, giống như là night market. RFI: Bên cạnh khu chợ Bến Thành tương lai thì sẽ có một khách sạn 5 sao. Khách phương xa đến sẽ thật sự có nhu cầu để hưởng một khách sạn 5 sao đầu tiên tại khu Little Saigon này? Phạm Hoàng Bắc: Chúng tôi đã làm khách sạn từ năm 2003, hiện nay chúng tôi có 2 khách sạn, một khách sạn 2 sao ở Westminster và một khách sạn 3 sao ở Garden Grove. Khách sạn 5 sao này sẽ có tên là Wyndham Grand.Tôi nghĩ rằng người Việt sẽ có nhu cầu về một khách sạn cao cấp hơn, vì người Việt ở đây ngày càng giầu hơn, họ có thể đến khách sạn 5 sao để hưởng các tiện nghi của khách sạn. Theo tôi phỏng đoán, đa số khách sẽ là những người Việt từ các tiểu bang khác, muốn về đây chơi, mua sắm, hoặc là những người Việt từ bên châu Âu, từ trên toàn thế giới. Đặc biệt hơn nữa, nếu Việt Nam và Mỹ mở cửa hơn nữa thì chúng tôi luôn luôn chào đón những người từ Việt Nam qua đây chơi, thăm con hoặc đưa con đến đây học. RFI : Theo kế hoạch, tất cả các công trình này khi nào sẽ hoàn thành? Phạm Hoàng Bắc: Hiện nay khu chung cư 200 căn hộ thì đã làm được phân nữa rồi và sẽ hoàn thành vào khoảng tháng 4 hay tháng 5 năm 2022. Còn khách sạn và khu chợ Bến Thành thì chúng tôi hy vọng sẽ bắt đầu trong 5 tháng nữa và thời gian hoàn thành sẽ mất thêm 2 năm nữa. Tức là hai năm rưỡi nữa sẽ xong, khoảng giữa năm 2023.
Năm 2019, phó giáo sư - tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp được bình chọn là một trong 100 nhà khoa học hàng đầu châu Á, theo tạp chí Asian Scientist của Singapore. Một năm trước, chị nằm trong số 14 nhà khoa học nữ xuất sắc dưới 40 tuổi được trao Giải thưởng Nhà khoa học trẻ tài năng của thế giới 2018, nằm trong khuôn khổ Giải thưởng Vì sự phát triển của phụ nữ trong khoa học của Quỹ L’Oréal và UNESCO. Một điểm chung trong những công trình nghiên cứu kỹ thuật y sinh của chị, lần lượt được nhận giải thưởng quốc tế từ năm 2016 đến 2019, là có tính ứng dụng cao, đóng góp nổi bật cho cộng đồng: keo kháng khuẩn giúp làm lành vết thương - một giải pháp sơ cứu hữu hiệu cho người sống xa bệnh viện; nghiên cứu những phát hiện mới của loại vật liệu Titanium trong ngành nha khoa phục hồi; giải pháp giảm áp lực lên các thành phố đô thị hóa nhanh… và gần đây là sản phẩm Antiviral colloidal silver có thể phòng nhiễm virus trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, hiện được lưu hành trong nội bộ trường. Gần 10 năm kể từ khi tốt nghiệp tiến sĩ về y học tái tạo ở Hàn Quốc và trở về nước năm 2012, chị có 107 công trình khoa học, khoảng 100 bài báo trên các tạp chí khoa học quốc tế và trong nước, đặc biệt là 4 bằng sáng chế. Trả lời phỏng vấn RFI Tiếng Việt ngày 04/03/2021, phó giáo sư-tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp, trưởng Khoa Kỹ thuật Y sinh, Đại học Quốc tế thuộc Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, cho biết thêm về hành trình từ “ba không” - không tài trợ, không dự án, không máy móc - đến những thành công hiện nay. ***** RFI : Thưa phó giáo sư-tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp, chị học thạc sĩ rồi tiến sĩ ở Hàn Quốc, đã quen với môi trường nghiên cứu hiện đại, cùng với trang thiết bị tối tân, nhưng rồi chị từ chối một mức lương cao và bảo đảm một cuộc sống ổn định tại Hàn Quốc để về nước giảng dạy từ năm 2012. Lúc đó, chị có thấy mình “liều” khi đưa ra quyết định như vậy không ? PGS-TS Nguyễn Thị Hiệp : Đối với tôi, ngày xưa cũng như bây giờ, quyết định đó không có gì là liều lĩnh, mà là một quyết định rõ ràng, có định hướng cho tương lai của tôi. Đối với tôi, hoặc với bất kỳ người Việt Nam nào khi đi học ở nước ngoài, điều quan trọng nhất là nền tảng gia đình và văn hóa người Việt, thì với tôi, điều cốt lõi đó còn mạnh mẽ hơn, lôi cuốn tôi trở về để được làm việc và sống trong tình thương của gia đình, của hàng xóm, của láng giềng và trong môi trường làm việc trong điều kiện người Việt Nam. Cho nên, ngay cả bây giờ, tôi thấy đó là quyết định rất sáng suốt, không “liều lĩnh”. Tôi nghĩ rằng với khả năng thực sự, thì người Việt khi về nước cũng có khả năng làm tốt như ở nước ngoài, chứ không phải có điều kiện vật chất tốt như nước ngoài thì mới thuận lợi trong làm việc. Còn về lương bổng bảo đảm điều kiện sống, mỗi người có một nhu cầu cuộc sống khác nhau. Đối với tôi, điều đó không quá quan trọng, nên tôi có thể giảm bớt nhu cầu sinh hoạt cá nhân để có thể làm nghiên cứu, đam mê của mình trong điều kiện ở Việt Nam. RFI :Chị có một câu nói ấn tượng khi nói về bốn công trình nghiên cứu của chị đăng ký ở Hàn Quốc, đều trở thành tài sản của nước này. Dù thế, vào thời điểm đó, đã có khi nào chị nghĩ rằng nếu tiếp tục ở lại Hàn Quốc, tương lai nghiên cứu khoa học của chị sẽ rộng mở hơn là về nước chưa ? Thực ra đây cũng là trăn trở của rất nhiều du học sinh. PGS-TS Nguyễn Thị Hiệp : Thật sự mà nói trong điều kiện tốt hơn thì mình sẽ làm được nghiên cứu tốt hơn. Với những trang thiết bị máy móc tối tân hơn thì mình sẽ ra được những kết quả chính xác, cũng như là là có cái nhìn sâu hơn về khoa học. Tuy nhiên, làm nghiên cứu cũng phải căn cứ vào mục tiêu. Ví dụ những máy móc tối tân đó sẽ giúp mình hiểu sâu về khoa học, nhưng thực sự đời sống cần những sản phẩm khoa học không quá sâu như vậy. Nghiên cứu khoa học được chia thành hai mảng : nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng. Khi trở về nước, tôi thấy rằng điều kiện nghiên cứu ở Việt Nam không bằng ở nước ngoài, đặc biệt là trang thiết bị, nhiều thiết bị không thể nào có ở Việt Nam, cho nên tôi suy nghĩ là nhu cầu ở trong nước đang cần cái gì và đặt mình vào cuộc sống trong một nước đang phát triển, thì làm nghiên cứu khoa học phục vụ cho đời sống người dân trong nước. Điều đó có nghĩa là mình đã hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu khoa học. Tôi không nghĩ là ở nước ngoài tôi sẽ là tốt hơn như hiện tại bởi vì đôi khi việc nghiên cứu cơ bản ở nước ngoài với những thiết bị tối tân đó, không phải là sở trường của mình, không phải là đam mê của mình. Mà đam mê của mình là làm ra những sản phẩm cho đời sống, không cần quá cao siêu, không cần đến những trang thiết bị quá hiện đại, mà đặt cái tâm của mình vào người dân, họ đang cần gì và mình nghiên cứu để phục vụ đời sống. Nghiên cứu khoa học phục vụ cho đời sống là một nghiên cứu có ý nghĩa. Như vậy, đối với tôi là thành công, chứ tôi không cảm thấy hối tiếc về quyết định trở về mà không ở lại để được sống trong môi trường nghiên cứu tốt hơn so với ở Việt Nam ngay thời điểm lúc đó. RFI : Quãng thời gian 5 năm, kể từ khi về nước năm 2012 cho đến những năm 2016-2017 khi các công trình nghiên cứu của chị bắt đầu được công nhận qua nhiều giải thưởng lớn của quốc tế và trong nước, đó có phải là giai đoạn khó khăn đối với chị không ? PGS-TS Nguyễn Thị Hiệp : Thật ra mà nói rất là khó khăn, chứ không phải chỉ khó khăn thôi. Nếu mọi người đọc báo thì thấy là khi tôi trở về nước, vào làm việc tại Khoa Kỹ thuật Y sinh hiện tại, trước đó là bộ môn Kỹ thuật Y sinh, lúc đó chuyên ngành khoa học y khoa không hề có trang thiết bị, bộ môn Kỹ thuật Y sinh chỉ phát triển thiết bị y tế. Tôi trở về làm những thí nghiệm về Khoa học Y khoa đầu tiên và xây dựng bộ môn Y học tái tạo. Tôi là người đặt những viên gạch đầu tiên, nền móng để phát triển hướng y học tái tạo cho Khoa Kỹ thuật Y sinh hiện tại. Như người đi khai hoang, tôi thấy trước mặt mình giống như một vùng đất khô cằn, hoang sơ và tôi nghĩ là có khả năng cải tiến vùng đất đó trở nên đơm hoa kết trái. Có nhiều khi tôi thực sự khóc trước những khó khăn. Tuy nhiên, tôi vẫn cố động viên bản thân là có thể làm được. Và điều đó đã trả lại cho tôi một kết quả tốt sau khoảng thời gian 5 năm, từ ngày về nước. Về những khó khăn, thực ra mà nói, khi di chuyển từ một môi trường làm việc rất tốt sang môi trường không có gì, tôi nghĩ rằng điều đầu tiên mà nhà khoa học cần phải đối mặt đó là phải vượt qua tâm lý. Nếu như có tâm lý sẵn sàng chiến đấu với khó khăn đó, thì mình sẽ có thêm sức mạnh về tâm lý. Tâm lý có hai dạng, hoặc làm cho mình trở nên mạnh mẽ hơn, hoặc làm cho mình trở nên yếu đuối hơn. Nếu cứ mang tâm lý kiểu: Điều kiện ở đây không đủ, không thể nào làm việc được, thì điều đó có nghĩa là mình không thể nào làm việc được. Tuy nhiên, nếu mình mang một tâm lý: Ờ, mình phải cải tiến chỗ này, làm việc được ở chỗ này, thì lúc này, mình mang được sức, ngoài sức về thể xác, còn có thêm một sức về tinh thần. Và tôi nghĩ rằng sức về tinh thần này mạnh hơn rất nhiều so với sức về thể xác để giúp mình vượt qua những khó khăn. Mình phải tự chất vấn bản thân về hoàn cảnh làm việc của mình mỗi ngày, mỗi tuần, mỗi tháng để cải tiến nó. Tôi nghĩ rằng khó khăn sẽ không còn là khó khăn sau một quãng thời gian. RFI : Có một số bài báo nói là chị là người đi “săn” giải thưởng. Thực ra, trong môi trường nghiên cứu, danh tiếng của một Khoa hoặc một Bộ môn có ý nghĩa rất lớn cho các công trình nghiên cứu sau này. Có phải 5 năm này là giai đoạn chị gây tiếng cho Khoa không ? PGS-TS Nguyễn Thị Hiệp : May mắn là khoa Kỹ thuật Y sinh là một khoa nghiên cứu về những cái mới, ứng dụng vào đời sống sức khỏe của con người, vì thế, các cán bộ ở đây làm việc rất hăng say. Ngoài tôi lãnh giải thưởng còn có các thầy cô khác cũng lãnh rất nhiều giải thưởng từ trong nước cho đến quốc tế. Tôi nghĩ rằng điều đó rất thuận lợi cho Khoa và dường như cán bộ ở đây cũng rất năng nổ. Tôi không phải là một cá nhân được lãnh thưởng từ Khoa. Và tiếng tăm của Khoa không chỉ được xây dựng từ riêng một mình tôi. Tôi nghĩ rằng thành công của Khoa ngày hôm nay là sự đóng góp của rất nhiều thành viên, thầy cô và những người đi trước, cũng như là những người trẻ sau này. RFI : Những công trình nghiên cứu của chị đều mang ý nghĩa và lợi ích lớn cho cộng đồng. Để có những ý tưởng này, nguồn gốc xuất phát từ đâu ? PGS-TS Nguyễn Thị Hiệp : Thường tôi hay lên mạng xem đời sống người dân Việt Nam ở đây ở đó. Sau đó, tôi lấy ý tưởng từ những chuyến đi thực tế, để xem thực tế ở đó có giống như trên mạng không. Rồi từ những thực tế đó, tôi suy nghĩ về cách để cải thiện nó. Có nghĩa là tôi nhìn vào những gì người dân đang phải chịu và những người xung quanh tôi phải chịu đựng, vì bản thân mình làm trong kỹ thuật ngành Y, nên tôi lấy cảm hứng nghiên cứu từ những cảm xúc, đặt mình vào vị trí của người dân không được tiếp cận với ngành y tế hiện đại như những nước phát triển để tôi ra nội dung nghiên cứu. RFI : Giáo sư Võ Văn Tới là người đặt nền móng cho Bộ môn Kỹ thuật Y sinh, tiền thân của Khoa Kỹ thuật Y sinh hiện nay. Chị tiếp tục công trình này như thế nào ? Làm thế nào để Khoa được biết đến ở quy mô quốc gia và quốc tế ? PGS-TS Nguyễn Thị Hiệp : Khoa Kỹ thuật Y sinh là khoa nghiên cứu về những giải pháp, những phương pháp, những thiết bị để có thể cải thiện sức khỏe đời sống của người dân. Khoa được thành lập và xây dựng bởi giáo sư Võ Văn Tới, một Việt kiều Mỹ, trở về, đặt tâm huyết xây khoa này cho trường Đại học Quốc Tế tại Đại học Quốc Gia thành phố Hồ Chí Minh. Thầy đã tạo ra một nền móng rất tốt để cho những cán bộ trẻ như tôi được cộng tác, được làm việc và phát triển trên đó. Để phát triển được Khoa Kỹ thuật Y sinh ngang tầm với thế giới, tôi nghĩ rằng ngoài sức trẻ và những nhà nghiên cứu làm việc hăng say như hiện tại, thì cần phải có sự ủng hộ của Nhà nước về cơ chế. Có nghĩa là Nhà nước cung cấp một cơ chế thoáng về tài chính, xây dựng những hướng dẫn rõ ràng về đầu ra của sản phẩm nghiên cứu tại Khoa. Ví dụ ở nước ngoài, những trung tâm về Kỹ thuật Y sinh như này sẽ được Nhà nước xem xét bằng cách họ đầu tư thẳng một cơ chế cho trung tâm để nghiên cứu và tạo ra những sản phẩm phục vụ đời sống người dân. Họ sẽ tập trung tài trợ cho những nghiên cứu đó, những sáng chế, những sản phẩm thật, sau đó là giúp cấp giấy tờ, giúp tìm nhà đầu tư để đưa sản phẩm ra thị trường. Tôi hy vọng là Nhà nước tương lai sẽ xem xét chuyện này và hỗ trợ cho Khoa Kỹ thuật Y sinh để phát triển mạnh mẽ hơn nữa. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn phó giáo sư-tiến sĩ Nguyễn Thị Hiệp, trưởng Khoa Kỹ thuật Y sinh, trường Đại học Quốc Tế tại Đại học Quốc Gia thành phố Hồ Chí Minh.
Do đại dịch Covid-19 mà từ gần một năm qua, nữ ca sĩ Hương Lan đã không thể về Việt Nam để trình diễn. Tuy nhiên, nhờ chương trình Music Box của Trung tâm Thúy Nga, phát trên mạng Youtube, mà Hương Lan vơi đi phần nào nỗi nhớ khán giả. Trong chuyến đi Hoa Kỳ vừa qua, RFI Việt ngữ đã có dịp gặp và trò chuyện với Hương Lan tại tư gia của ca sĩ ở Garden Grove, Orange County, California. RFI: Xin chào nữ ca sĩ Hương Lan. Cám ơn chị đã nhận trả lời phỏng vấn. Thưa chị Hương Lan, như vậy là gần một năm rồi, chị đã không thể về Việt Nam, cũng như không thể xuất hiện trên sân khấu, do tình hình đại dịch Covid-19. Hiện nay, tâm trạng chị ra sao? Hương Lan: Trước hết chị xin cám ơn quý vị nghe đài, cám ơn em đã đến đây để tạo cơ hội cho chị nói chuyện với khán giả để khán giả biết thêm về cuộc sống của nghệ sĩ. Một năm mà không đi hát thì rất là buồn, tuy nhiên chị vẫn làm việc với Trung tâm Thúy Nga, làm những chương trình Music Box cho Youtube và làm những chương trình cho trang Youtube Official của Hương Lan. Hàng tháng vẫn có chương trình làm và vẫn có thời gian để thâu thanh những chương trình đặc biệt riêng, để khi hết dịch rồi từ từ sẽ phát hành. RFI: Tức là tranh thủ những lúc không thể đi lưu diễn các nơi thì chị có nhiều thời giờ hơn để chăm chút cho các dĩa CD của chị? Hương Lan: Các CD thì cũng giống như hàng năm, bây giờ không bán nhiều nữa, mà chỉ bán khi đi show cho các khán giả ủng hộ. Thường thường là làm hai năm một cuốn. Trong năm qua thì tê liệt hết, không có hát show, nhưng mình vẫn thực hiện CD, để mà mai mốt mình sẽ phát hành cái mới, và cũng để bớt đi phần nào sự trống vắng khi nằm buồn ở nhà. Riêng Hương Lan thì có một hạnh phúc khác: trong thời gian không đi hát, cô con dâu lại mới sinh một đứa cháu gái, bây giờ đã được 9 tháng, cho nên cũng bận rộn với cháu, giữ cháu từ lúc mới sinh. Cũng rất là vui, vì có nhiều thời giờ hơn cho cháu. RFI: Chị có tham gia chương trình Music Box của Trung tâm Thúy Nga, nhưng trong điều kiện hiện nay, việc tập hợp các ca sĩ, nhạc sĩ để tập với nhau có bị trở ngại nhiều hay không, vì chúng ta phải tuân thủ giản cách xã hội, cũng như đeo khẩu trang? Hương Lan: Khẩu trang thì ở đâu mình cũng phải đeo hết. Tất cả nhạc sĩ, ca sĩ khi vào phòng quay ( phòng quay nhỏ lắm ), đều phải có giấy chứng nhận mình có kết quả xét nghiệm không bị bệnh gì hết, mà thời gian thâu cũng chỉ hơn một tiếng thôi. Thành ra cũng OK lắm. Dĩ nhiên là Hương Lan cũng mong cơn dịch này qua mau, để mình được về gặp khán giả, nhưng hiện tại vẫn chưa tính được và cũng chưa nhận lời. Ở Việt Nam họ vẫn hoạt động, mới bị cấm gần đây thôi. Cách đây vài tháng cũng có chương trình mời mình về hát, nhưng mình nghĩ là, thứ nhất, về cũng không thoải mái, cứ lo sợ, mà mình thì chưa được chích ngừa, thứ hai là về tới Việt Nam lại bị hai tuần cách ly, xong rồi trở sang đây lại bị cách ly 2 tuần, tổng cộng là đúng một tháng! Mình thấy vô lý quá, nên không tính đến chuyện về Việt Nam. Ngay cả trong năm 2021 này cũng chưa có định về. Có thể thoải mái hơn là về vào năm 2022. RFI: Trong thời gian qua, chị Hương Lan có tiếp xúc, liên lạc thường xuyên với các đồng nghiệp bên Hoa Kỳ, trong điều kiện dịch bệnh hiện nay? Hương Lan: Trong thời gian dịch bệnh này thì các ca sĩ của Trung tâm Thúy Nga cũng ít có dịp gặp nhau, mà chỉ gặp nhau trong chương trình Music Box. Mình hát với người nào, thì chỉ có mình với người đó thôi, vì chương trình Music Box chỉ có 2 hoặc là 3 ca sĩ, chứ không đông mấy chục người. Mới đây Thúy Nga có quay chương trình PBN 131 Xuân Hy Vọng. Khi quay thì một người vào hát xong, đi ra, thì người khác mới vào, cho nên có một sự xa cách lắm, không được gần nhau. Mình phải giữ khoảng cách cho đúng, để giữ sức khỏe cho nhau. RFI: Thời gian dịch bệnh là thời gian mọi chuyện đều dừng lại, có thể đây là thời gian để chị Hương Lan nhìn lại những chặng đường đã qua. Chị là một nghệ sĩ đã có một hành trình rất dài, những điều gì chị cảm thấy đã thỏa mãn và những điều gì chị thấy cần làm thêm nữa khi đại dịch chấm dứt? Hương Lan: Nếu nói về lãnh vực sân khấu thì mình muốn nhiều lắm, mà làm chưa bao giờ thấy hết, mình vẫn phải cố gắng để làm sao lần tới sẽ hay hơn. Chưa bao giờ mình cảm thấy hài lòng về những gì mình làm trong những năm tháng qua. Tuy nhiên mình cũng cám ơn khán giả là nhờ có sự thương yêu của khán giả mình mới kéo dài được cho tới hôm nay. RFI: Bây giờ nếu dịch bệnh chấm hết, ngoài việc trở lại Việt Nam, chị Hương Lan có dự án nào mới, những chương trình đặc biệt? Hương Lan: Thật sự thì một năm rồi làm mình ngưng đọng hết, chưa muốn làm gì hết, tại vì nếu có tính toán gì thì chưa biết lúc nào thực hiện được. Cái bệnh này đúng là làm cả thế giới tê liệt. Cái ngành entertainment ( giải trí ), ngành sân khấu sân khấu coi như đã ngưng hẳn luôn, tại vì không cho đám đông thì làm sao ai đi coi hát được. Đó là điều rất là buồn. Ở bên đây, không có tiền vô, nhưng chính phủ cũng cho tiền trợ cấp thất nghiệp, mình sống eo hẹp một chút nhưng vẫn OK. Nhưng về tinh thần thì buồn lắm, mình nhớ khán giả, mình nhớ sân khấu. Chương trình Music Box của Thúy Nga cũng đỡ phần nào cho khán giả, có chương trình xem để đở nhớ ca sĩ, chứ còn ca sĩ vẫn chưa thỏa mãn nỗi nhớ khán giả. RFI: Qua chương trình Music Box, chị đã nhận được những phản hồi gì từ phía khán giả? Họ có suy nghĩ gì khi thấy Hương Lan xuất hiện trở lại trên sân khấu, mặc dù là qua mạng xã hội Hương Lan: Music Box thì có một cái là nó không giống như một sân khấu lớn và đẹp, mà là trong phạm vi nhỏ hẹp. Ca sĩ thì phải hát "live", chứ không phải thâu trước và hát "lip-sync" ( hát nhép) như trong các chương trình lớn. Nhiều khán giả rất là thích, tại vì họ thấy rất gần gũi, chứ còn trên sân khấu, tuy nhìn rất đẹp nhưng phải nhìn từ xa, vì đâu có nhiều người ngồi gần. Ngoài ra, Music Box còn có những chương trình rất đặc biệt, ví dụ như chương trình chủ đề nhạc Lam Phương, chủ đề nhạc Nhật Ngân. Nói chung đó là những chương trình ngắn gọn. Chương trình Lam Phương thì chỉ có một mình Hương Lan hát mười mấy, hai chục bài, rồi chương trình Nhật Ngân thì có thêm Ngọc Ngữ và Băng Tâm. Còn chương trình Mẹ thì có Hương Lan và Ý Lan. Đó là những chương trình đặc biệt, có lẽ khán giả thích hơn, tại vì mình được hát nhiều, chứ không phải như những chương trình lớn, mình chỉ hát một bài, có khi song ca, thì coi như chỉ hát nữa bài. Mình rất thích những chương trình này, mặc dù hát rất là mệt, vì một mình hát mười mấy bài, nhưng là hát live, cho nên mình có cái cảm hứng khác và mình nghĩ là những khán giả yêu mến mình cũng thích vì được nghe mình hát nhiều. RFI: Hiện nay thì mình bắt buộc phải trải nghiệm hình thức âm nhạc on line, nhưng trong tương lai biết đâu chị có thể duy trì hình thức âm nhạc đó, mới hơn và độc đáo hơn, một cách tương đối thường xuyên, ngoài việc xuất hiện trên sân khấu thật? Hương Lan: Hương Lan cũng nghĩ đó là một cái rất hay. Khi làm tiếp tục các chương trình Youtube Official, Hương Lan có lẽ sẽ làm về các tác phẩm của những nhạc sĩ nổi tiếng và hát một mình cho những khán giả riêng của mình thưởng thức. RFI: Cơn đại dịch này đã cướp đi sinh mạng của nhiều tên tuổi trong giới âm nhạc Việt Nam, mà gần đây nhất là nữ ca sĩ Lệ Thu. Khi nghe những tin như vậy, tâm trạng của chị như thế nào? Hương Lan: Rất là buồn, bởi vì Hương Lan và chị Lệ Thu rất là thân. Hai chị em đã có nhiều dịp đi hát chung với nhau, nhất là ở nước ngoài. Mình thấy buồn, nhưng làm sao bây giờ? Đó là số mạng. Căn bệnh này một phần là rất nguy hiểm, nhưng một phần cũng có tiền bệnh của những người lớn tuổi, nên nó dễ lấy mạng sống của người ta hơn. Chị Lệ Thu cũng đã đến nhà này để ăn bún mắm một lần rồi. Chị thích lắm và có dặn: "Khi nào mà em làm nữa thì nhớ gọi chị nhe". Mình cũng dự tính là sau mùa bầu cử này mình sẽ rủ lại nhà ăn uống. Mình có gọi nhưng lúc ấy chị đã bệnh, không gặp nhau được nữa. RFI: Chị Hương Lan còn giữ những kỷ niệm nào đáng nhớ nhất về Lệ Thu? Hương Lan: Đối với Hương Lan, Lệ Thu là người đàn chị rất dễ thương. Tính tình của chị rất thẳng thắn, nhẹ nhàng, thoải mái lắm, không để ý chuyện lặt vặt, lúc nào cũng coi mình như em út trong nhà, lúc nào cũng hỏi chuyện, vui lắm. Nói chung là giữa chị Hương Lan với Lệ Thu có một tình cảm rất đặc biệt. Hầu như những ca sĩ trẻ biết chị Lệ Thu thì ai cũng mến hết. Chị là người rất vui và sống rất thật tình. RFI: Cám ơn ca sĩ Hương Lan đã dành cho RFI cuộc phỏng vấn này và nhân đây cũng xin chúc chị cùng gia đình nhiều sức khỏe và may mắn trong năm mới. Hương Lan: Cũng nhân dịp năm mới Hương Lan xin kính chúc quý vị bình an, sức khỏe và gia đình hạnh phúc. Hương Lan xin gởi lời chào đến tất cả các quý vị thân thương. Hương Lan cũng hy vọng sẽ được trở lại sân khấu, để gặp lại quý vị, hát cho quý vị nghe trong một ngày rất gần.
Do tình hình dịch Covid-19, cũng như bao đồng nghiệp khác ở Hoa Kỳ, nam danh ca Nguyên Khang, hiện sống tại Quận Cam, California, không còn sinh hoạt văn nghệ nào nữa từ gần một năm nay, toàn bộ các show đều đã bị hủy. Với niềm đam mê âm nhạc, với sự khao khát được đến với khán giả, nam ca sĩ với chất giọng trầm ấm, quyến rũ này đã phải tự tạo ra một "sân khấu" ngay tại nhà riêng, với chương trình " Câu chuyện âm nhạc" do chính anh thực hiện, với sự tham gia của một số bạn bè ca nhạc sĩ. Sau đây là những tâm tình của Nguyên Khang với đặc phái viên Thanh Phương tại Westminster, Quận Cam, California, trong cuộc phỏng vấn ngày 07/02/2021: RFI: Xin chào ca sĩ Nguyên Khang, đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng như thế nào đến sinh hoạt của giới ca nhạc sĩ ở hải ngoại và đến bản thân Nguyên Khang ? Nguyên Khang : Ảnh hưởng rất là nhiều. Bản thân em và các đồng nghiệp tại Mỹ cũng như trong nước đều bị hủy các show, không được trình diễn, nói chung là tụi em thất nghiệp từ tháng 3 cho đến bây giờ, gần một năm ! Không chỉ về kinh tế, mà về tâm lý thì cũng xáo trộn rất nặng nề. Em không biết nói gì hơn là chỉ cầu mong là đại dịch qua sớm, hoặc có một thuốc gì đó để trị bệnh này, cho mọi người an tâm hơn mà trở lại cuộc sống bình thường. RFI: Ngoài tác động kinh tế, tức là không được trình diễn, nên mất một nguồn thu nhập rất lớn, còn có vấn đề tâm lý như Nguyên Khang nói, một người nhạc sĩ, ca sĩ mà không có đất dụng võ trong suốt một thời gian khá dài như vậy, thì chắc rất là khó chịu. Cụ thể tâm trạng của Nguyên Khang hiện nay như thế nào ? Nguyên Khang: Thưa anh, thường thường ít nhất là cứ hai tuần hoặc ba tuần là mình xách giỏ lên máy bay, đi đây đi đó, mình được hát, mình được gặp khán giả, mình được thỏa mãn niềm đam mê của mình, mình đi phục vụ. Khi mà không có những cái đó, thì mình mất nhiều lắm, khiến cho mình có cảm giác là bị « vô dụng ». Vô dụng tại vì thú thật với anh cũng như quý vị, hầu hết ca sĩ như tụi em chỉ biết làm nghề đó thôi, không biết làm nghề nào khác để kiếm sống hoặc để quên đi tình hình này. RFI: Trung tâm Thúy Nga thì có chương trình Music Box, nhóm của Quốc Khanh thì MMG, còn Nguyên Khang thì có « đất dụng võ » nào trên mạng để tiếp tục cống hiến cho khán giả ? Nguyên Khang: Trong suốt thời gian ở nhà, em buồn quá, không biết làm gì, thế là em mở một sân khấu tại nhà, làm chương trình « Câu chuyện âm nhạc », livestream trên Facebook cho mọi người xem, thứ nhất cho mình đỡ nhớ nghề và thứ hai là được gặp gỡ khán giả qua mạng, để có cái tương tác, giúp giải tỏa phần nào tâm lý của mình. Em đã làm chương trình đó được 12 số, chiếu trên kênh Youtube của em và trên đài truyền hình SBTN. Cái đó phần nào giải tỏa tâm lý của mình. Đỡ nhiều lắm anh. Mình hát thấy « feel good » lắm. Sang đây anh thấy là Tết năm nay không sung túc như những năm trước, bằng chứng là Chợ Hoa rất là vắng, không ai buôn bán nhiều cho 3 ngày Tết. Về ca nhạc Tết thì Thúy Nga đã lên một chương trình, MMG cũng đã chiếu một chương trình, nhưng làm với tính cách phục vụ nhẹ nhẹ thôi, chứ không làm cái gì « ghê gớm » như những gì mà họ đã từng làm. Em cũng vậy, production của em rất là nhỏ, chỉ có vài anh em ngồi đàn với nhau, em là người hát chính, rồi em mời vài người bạn làm « guest ». Tất cả các bạn đều đến với em vì âm nhạc, không ai lấy một đồng nào hết, cho nên cũng dễ cho em làm. Em chỉ cần một tí sponsor, SBTN đã bảo trợ cho em một ít để trang trải một số chi phí production cho anh em. Em hy vọng sẽ tiếp tục làm được như vậy để phục vụ cho khán giả, cho đến khi mọi việc trở lại bình thường thì em sẽ ngưng, hoặc là nếu quý vị vẫn thích và vẫn có bảo trợ, thì em sẽ tiếp tục làm. RFI: Thời gian này chúng ta không có hoạt động gì khác, Nguyên Khang có thấy rằng mình có thể lợi dụng thời gian này để trau dồi thêm khả năng chuyên môn, hay tìm tòi những gì mới về âm nhạc để sau này khi đại dịch hết, ta có thể xuất hiện trở lại với một trình độ cao hơn? Nguyên Khang: Thật sự thì trong đầu em lúc nào cũng có nhạc, cũng nghĩ đến nhạc hoặc là một bài hát nào đó. Đó là cái mà em trao dồi thường xuyên. Chương trình của em cũng tạo một pressure (áp lực) để mình tập làm producer (nhà sản xuất):Chương trình này mình làm như vậy nhe anh em, rồi mình hát làm sao, tập làm sao, đèn này nó như vậy hả em, đàn kia mướn bao nhiêu. Có nghĩa là em học về producer hơn là học hát! Làm sao tạo ra một cái show theo ý mình muốn, với số tiền chỉ có bao nhiêu đó. RFI: Tức là nhờ đại dịch Covid-19 mà Nguyên Khang học thêm nghề mới. Trong chương trình của Nguyên Khang thì Nguyên Khang còn có vai trò mới là MC. Nguyên Khang: MC là bất đắc dĩ, tại vì chương trình của mình nên mình bắt buộc phải nói. Em muốn tạo một không khí gần gũi, có nghĩa là em làm trong phòng khách nhà em, thì khán giả nhìn qua màn ảnh sẽ cảm thấy gần gũi. Em nói trước, đây không phải là một sân khấu chuyên nghiệp. Đây là những gì mà Nguyên Khang muốn chia sẻ từ tấm lòng của mình đối với âm nhạc và sự nhớ nhung của Nguyên Khang đối với khán giả của mình. Mình chia sẻ những tâm tình về bài hát đó, về kỷ niệm của bài hát đó. Và cái quan trọng hơn hết, đó là để mình được sống trong âm nhạc. Quý vị có thể xem chương trình " Câu chuyện âm nhạc" của Nguyên Khang trên trang Nguyên Khang Singer Official: https://www.youtube.com/channel/UCvn3qxsjI8PFmVG7-7DY0jw/featured
Từ 2021, mỗi năm Việt Nam sẽ thiếu hàng tỉ kWh điện. Cơ sở hạ tầng vừa thiếu vừa yếu, đặc biệt là tình trạng thiếu năng lượng, sẽ tác động đến sản xuất trong nước và có thể kìm hãm nguồn đầu tư nước ngoài trong khi Việt Nam được cho là một trong những điểm đến hấp dẫn trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Tình trạng này đã được bộ Công Thương xác nhận với Reuters ngày 29/07/2019 và tiếp tục được các cơ quan truyền thông trong nước phản ánh trong những tháng cuối năm 2020. Việt Nam có nguy cơ thiếu 6,6 tỉ kWh vào năm 2021, 11,8 tỉ kWh vào năm 2022 và 15 tỉ kWh vào năm 2023. Trước hết, Việt Nam vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nhiệt điện, chiếm đến đến 38,1% tổng sản lượng điện. Thế nhưng, ngoài vấn đề ô nhiễm môi trường, các nhà máy nhiệt điện không có đủ nguồn than, theo thẩm định phải nhập thêm 680 triệu tấn than từ 2016 đến 2030 để bổ sung cho 720 triệu tấn than trong nước được sử dụng hàng năm. Nguyên nhân thứ hai là 47 trên tổng số 62 dự án điện theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh (2011-2020) bị chậm tiến độ, ít nhất là hai năm, do nhiều lý do : kêu gọi vốn, quy hoạch cơ sở hạ tầng… Khoảng 260 doanh nghiệp đăng ký các dự án về năng lượng tái tạo chưa thể triển khai do những vướng mắc trong Luật Quy hoạch. Theo thẩm định năm 2018 của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam cần đầu tư đến 150 tỉ đô la cho đến năm 2030, tăng gần gấp đôi so với mức 80 tỉ đô la đầu tư vào lĩnh vực điện từ năm 2010. Để tạm giải quyết tình trạng thiếu hụt trước mắt, Việt Nam dự kiến mua điện từ Trung Quốc và Lào : 3,6 tỉ kWh năm 2021 và 9 tỉ kWh năm 2023, theo cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo Phương Hoàng Kim, được trang VnExpress trích dẫn tháng 07/2019. Về lâu dài, Việt Nam đưa ra Chiến lược Phát triển Năng lượng Quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, theo nghị quyết N°55-NQ/TW được Bộ Chính Trị công bố ngày 11/02/2020. Chiến lược này tập trung vào năng lượng tái tạo, khí tự nhiên, tiết kiệm năng lượng và lưu trữ năng lượng có nhiều tiềm năng thu hút đầu tư tư nhân. Kế hoạch phát triển năng lượng tái tạo đã cho những kết quả khả quan. Theo trang Nhân Dân điện tử ngày 31/10/2020, đến cuối tháng 08/2020, tổng sản lượng của năng lượng gió và mặt trời là khoảng 23.000 MW (điện mặt trời là khoảng 11.200 MW và điện gió khoảng 11.800 MW). Việt Nam đã tiến hành 102 dự án năng lượng mặt trời tính đến tháng 10/2020. Ngoài ra, ngày 28/10, Việt Nam đã ký với ba tập đoàn Mỹ Delta Offshore Energy, Bechtel Corporation, General Electric và McDermott, một thỏa thuận phát triển dự án điện từ khí hóa lỏng Bạc Liêu với tổng trị giá hơn 3 tỉ đô la. Theo trang Vneconomy, dự án này sẽ cung cấp 3.200 MW điện cho tỉnh Bạc Liêu và Việt Nam, có thể tạo ra hơn 20 TWh điện hàng năm, giúp giải quyết nhu cầu năng lượng sạch, ổn định với giá cả cạnh tranh. Cuối cùng, ngoài những giải pháp mang tính vĩ mô, một biện pháp thiết thực trước mắt giúp giải quyết tình trạng thiếu điện là toàn dân tiết kiệm điện. Ngoài kêu gọi, thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã ra Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 07/05/2020 về tăng cường tiết kiệm điện giai đoạn 2020-2025. Để hiểu rõ hơn về giải pháp này, RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với tiến sĩ Phạm Thị Thu Hà, chuyên gia hệ thống điện, đang làm việc tại tập đoàn Schneider Electric, Grenoble (Pháp). RFI : Thưa chị Thu Hà, trước tình trạng thiếu điện tại Việt Nam, ngoài những giải pháp mang tính vĩ mô, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc kêu gọi tiết kiệm điện để có nguồn bền vững, lâu dài. Xin chị giải thích là những hình thức nào được coi là sử dụng điện lãng phí ? TS. Thu Hà : Với sự phát triển của Việt Nam hiện nay, phần lớn người dân sống ở độ thị rất hiếm khi bị cắt điện. Khi nhìn xung quanh, tất cả các thiết bị xung quanh đang được bật, TV, các thiết bị điện tử, đèn, điều hòa, quạt, bếp..., chúng ta có thực sự cần dùng đến chúng lúc này không ? Đã bao giờ chúng ta từng mở cửa sổ cho thoáng mà quên tắt điều hòa chưa ? Một máy điều hòa tiêu thụ 3 số điện/giờ. Nếu để mở cửa sổ thì mỗi giờ 2 số điện được dùng để thổi mát ra ngoài trời. Những ví dụ như thế này hẳn là nhiều lắm. Có điều từ lúc chúng ta quên tắt điều hòa đến lúc phải trả hóa đơn điện là khá lâu. Nên đa phần cuối tháng chúng ta chỉ kêu « sao tháng này tiền điện nhiều thế ! » rồi sau đó lại quên tiếp. Cho nên, có thể nói hình thức lãng phí đầu tiên là ở cách sử dụng điện, khi chúng ta tiêu thụ điện năng để… không để làm gì ! Hình thức lãng phí điện đầu tiên là do ý thức của người sử dụng. Một hình thức lãng phí thứ hai là sử dụng thiết bị có hiệu năng kém. Ở châu Âu, một trong những tiêu chí cơ bản khi người dân chọn thiết bị điện, đó là tiêu chí hiệu năng, thiết bị tiêu thụ điện chất lượng A, A+ A++. Đó là những tiêu chí xếp hạng về mức tiêu thụ điện năng ít cho công năng cao. Những thiết bị ghi hiệu năng B, C, D là hoàn toàn bị hạn chế lưu hành. Vì vậy, tổn thất trong thiết bị cũng là một vấn đề mà các nhà sản xuất đặc biệt lưu ý cho đến hiện nay. Ngoài các thiết bị tăng tiêu chí hiệu năng, người ta còn nghiên cứu tạo điều kiện thuận lợi cho người sử dụng đóng và tắt một cách dễ dàng. Cuối cùng là tổn thất điện trong hệ thống lưới cũ. Ở Việt Nam, một bộ phận cáp điện đã được chôn ngầm, trong khi vẫn còn rất nhiều nơi có mạng lưới cột điện chằng chịt. Những tổn thất ở trên lưới là điều hoàn toàn có thể tránh nếu hệ thống đó được cải tạo. Hiện có thể thấy ở nhiều đô thị, đường điện hoàn toàn được chôn ngầm và chất lượng sử dụng của lưới được cải thiện. RFI : Liệu lời kêu gọi tiết kiệm điện này có khả thi ở Việt Nam không ? TS. Thu Hà : Theo tôi biết, những biện pháp tiết kiệm điện, rồi những chiến dịch tuyên truyền tiết kiệm điện, đa phần mọi người đều biết hết. Có điều là khi chuyển từ đèn sợi đốt sang đèn LED trong chiếu sáng thì dùng cả ngày không hết 1 số điện, nên việc tắt đèn hay không tắt đèn đối với người dân, khi sử dụng đèn LED, thì thấy là « cũng chẳng đáng bao nhiêu ». Nhưng khi tăng điều hòa từ 19° lên 22°, người dùng thậm chí sẽ không cảm nhận được sự thay đổi nhiệt độ, nhưng lại có thể giảm được đến 30% hóa đơn tiền điện. Vì thế, chỉ riêng chuyện người sử dụng để ý hơn đến việc sử dụng một cách hợp lý và chỉ dùng khi cần, thì có thể hoàn toàn tiết kiệm đáng kể mức độ tiêu thụ điện trong dân, cũng như trong các cơ sở sản xuất kinh doanh. RFI : Chị tham gia nhiều dự án sử dụng điện thông minh tại Pháp và một số nước khác. Sử dụng điện thông minh được hiểu và được thực hiện như thế nào ? Những biện pháp này có thể áp dụng được ở Việt Nam không ? TS. Thu Hà : Muốn sử dụng điện hợp lý và hiệu quả, trước tiên chúng ta phải biết chúng ta phải biết chúng ta đang tiêu thụ như thế nào, phân tích xem chỗ nào chưa hợp lý và sau đó đưa ra điều chỉnh thích hợp. Chỉ riêng việc chúng ta biết đang dùng như thế nào thì đã có thể tối ưu hóa được việc sử dụng. Nguyên tắc này có thể áp dụng ở bất cứ cho hệ thống nào : từ hộ tiêu thụ gia đình, đến cơ sở kinh doanh, tòa nhà, nhà máy, khu đô thị … cho đến hệ thống cung cấp điện thành phố hay của vùng. Một hệ thống sử dụng điện thông minh chính là hệ thống có sử dụng công nghệ thông tin để thực hiện nguyên tắc này một cách hoàn toàn tự động. Tất nhiên đối với hộ gia đình thì đây là vấn đề đơn giản. Ví dụ ở châu Âu, các nhà riêng được trang bị đồng hồ (compteur) điện thông minh. Mức độ tiêu thụ điện của mỗi gia đình được cập nhật và đưa thông tin lên những trang web mà người dân có thể kiểm tra mức độ tiêu thụ theo thời gian thực. Đối với những hệ thống lớn như một tòa nhà, một nhà máy hay một đô thị, thành phố, thì không thể cử người theo dõi liên tục đồng hồ đó, cho nên họ sử dụng một hệ thống sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông để theo dõi tự động. Đó chính là điện thông minh, bao gồm ba cơ sở chính. Thứ nhất là thu thập thông tin thông qua các cảm biến theo thời gian thực về mức độ tiêu thụ, nhiệt độ môi trường. Sau đó là tổng hợp phân tích dữ liệu nhờ những công nghệ hiện đại về phân tích, về thuật toán để đưa ra những quyết định điều khiển thiết bị một cách hợp lý nhất, hiệu quả nhất. Cuối cùng là điều khiển tự động. Hiện nay, mô hình sử dụng điện thông minh mới xuất hiện rất nhiều trong các khu đô thị cao cấp ở Việt Nam. Mô hình này chưa thực sự phổ biến ở châu Âu hay nhiều nơi trên thế giới. Thực ra, mô hình này mới được phát triển một cách khá mạnh mẽ trong vòng 5 năm gần đây và người ta vẫn đang tìm những mô hình để số hóa hệ thống, điều khiển sao cho hợp lý. Bởi vì, chúng ta cần biết là với những điều kiện về môi trường, phát triển bền vừng hiện nay, rất khó để phát triển những đường dây mới, những nhà máy mới, cho nên phát triển điện thông minh là một trong những xu hướng rất cần thiết trong tương lai. RFI : Ngoài tiết kiệm điện, còn có những biện pháp nào khác được cho là thực hiện khả quan trước mắt ? TS. Thu Hà : Tiết kiệm điện đầu tiên là có lợi cho người tiêu dùng. Như tôi đã nói ở trên, tiết kiệm điện là chỉ cần sử dụng hợp lý mà vẫn không ảnh hưởng đến điều kiện sinh hoạt. Nhưng quan trọng hơn, tiết kiệm điện nói riêng và năng lượng nói chung là nền tảng của sự phát triển bền vững. Để sản xuất ra 1 đơn vị điện năng thì cần đến 4 đơn vị năng lượng đầu vào như than đá, dầu khí… Vậy mỗi đơn vị điện năng không tiêu thụ đúng cách đồng nghĩa với việc lãng phí 4 đơn vị năng lượng được dự trữ cho phát triển tương lai. Cho nên tiết kiệm điện là điều tiên quyết, cơ bản, cần thiết cho phát triển bền vững. Đây là xu hướng phát triển chung của toàn thế giới và Việt Nam không phải là ngoại lệ. Ngoài tiết kiệm điện, cần phải nói đến xu thế chuyển dịch dần sang sử dụng năng lượng mới, năng lượng tái tạo. Xu thế này không còn ở mức nghiên cứu mà ở mức độ triển khai và ngày càng phổ biến trên thế giới. Ở Việt Nam cũng có rất nhiều dự phát năng lượng mặt trời. Tuy nhiên, xu thế hiện nay khác với xu thế thời kỳ đầu là phát triển những trang trại năng lượng mặt trời với quy mô lớn. Xu thế trong tương lai có lẽ sẽ hướng tới những quy mô nhỏ hơn và kết hợp với công nghệ lưới điện thông minh nhằm sử dụng hợp lý năng lượng sẵn có tại chỗ để giảm tải cho lưới điện quốc gia. Cụ thể tại nhiều khu đô thị có những tòa nhà có thể lắp pin mặt trời tạo nên những nguồn năng lượng tại chỗ. Sử dụng những nguồn năng lượng tại chỗ đó, trực tiếp cho khu đô thị đó thông qua điện thông minh, kết hợp sử dụng điện hợp lý trong phạm vi khu vực đó, sẽ làm giảm nhu cầu lấy điện từ lưới, nhờ vậy sẽ giảm sức ép cho lưới điện quốc gia và sẽ làm giảm nguy cơ thiếu điện trên phạm vi cả nước. Đây là xu thế trong tương lai gần trong việc phát triển hệ thống điện. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn tiến sĩ Phạm Thị Thu Hà, chuyên gia hệ thống điện tại tập đoàn Schneider Electric, Grenoble (Pháp).
Hoa Kỳ là thị trường lớn nhất của Việt Nam tính đến tháng 08/2020 theo báo mạng Le Courrier du Vietnam. Nằm trong số 10 đối tác thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ, Việt Nam đứng hàng thứ 4 về thặng dư thương mại với Mỹ, lên đến 37,7 tỉ đô la, trong 8 tháng đầu năm 2020, so với 29,8 tỉ đô la cùng kỳ năm 2019. Từ năm 1995, Việt Nam luôn xuất siêu sang Hoa Kỳ. Năm 2016, trong năm đầu tiên nhiệm kỳ tổng thống, ông Donald Trump đã « lưu ý » Việt Nam về thâm hụt thương mại. Đến tháng 01/2020, bộ Ngân Khố Mỹ liệt Việt Nam vào danh sách các quốc gia thao túng tiền tệ do mức thặng dư ngày càng lớn. Washington yêu cầu Hà Nội « giảm can thiệp và cho phép các biến động tỷ giá hối đoái phản ánh các nguyên tắc cơ bản của nền kinh tế, bao gồm cả việc nâng cao dần tỷ giá hối đoái thực tế ». Đến tháng 08/2020, khi thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam tăng lên mức kỷ lục, cũng là lúc chính quyền tổng thống Trump công bố mở điều tra Việt Nam thao túng tiền tệ và nguồn gốc gỗ Việt Nam xuất sang Mỹ. Ngày 02/10, đại diện Thương Mại Mỹ Robert Lighthizer thông báo đang tiến hành điều tra Việt Nam thao túng tiền tệ, chiểu theo Điều 301 của Bộ Luật Thương Mại 1974 -Trade Act). Ngày 08/10, trên trang Công báo Chính phủ, Văn phòng Đại diện Thương Mại Mỹ (USTR) công bố mở điều tra về « luật lệ, chính sách và biện pháp của Việt Nam liên quan đến định giá tiền tệ », trong đó công chúng có thể đóng góp ý kiến cho đến hết ngày 12/11, sau ngày bầu cử tổng thống Mỹ 03/11. RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với giáo sư Eric Mottet, Viện Quan hệ Quốc tế, đại học Québec ở Montréal (UQAM), Canada. **** RFI : Thưa giáo sư Eric Mottet, chính quyền Mỹ quyết định mở điều tra việc định giá tiền tệ của Việt Nam và nguồn gốc gỗ xuất từ Việt Nam sang Mỹ. Nguyên nhân nào khiến Washington đưa ra quyết định này ? GS. Eric Mottet : Từ năm 2018, trong khuôn khổ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, Việt Nam được lợi nhờ việc nhiều doanh nghiệp Mỹ rời sản xuất khỏi Trung Quốc. Nhưng tiếc là chúng ta đang thấy mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Việt Nam hiện cũng hứng chịu những lo lắng của Washington, giống như từng xảy ra với Trung Quốc và vấn đề lớn giữa hai bên hiện nay là thâm hụt thương mại, không ngừng tăng lên, nghiêng về phía Việt Nam. Việt Nam xuất siêu sang Mỹ gần 56 tỉ đô la vào năm 2019 và một vài đánh giá gần đây nêu lên con số gần 70 tỉ đô la cho Việt Nam vào năm 2020. Mức thặng dư này hiện trở thành một nguy cơ lớn cho Hà Nội vì chính quyền của tổng thống Trump rất cứng rắn trong cuộc chiến chống gian lận thương mại, gây thiệt hại cho người lao động và doanh nghiệp Mỹ. Vì thế, chính quyền tổng thống Trump đã yêu cầu bộ Ngân Khố Hoa Kỳ xem xét kĩ lưỡng 6 tháng một lần tình hình với các quốc gia mà Mỹ bị thâm hụt thương mại nghiêm trọng. Theo kết quả được công bố cách đây vài tháng, dường như Việt Nam đã thao túng tiền tệ. Bộ Ngân Khố Hoa Kỳ còn thẩm định rằng tiền “đồng” Việt Nam đã bị hạ khoảng 5% vào năm 2019. Có nghĩa là có hai vấn đề cùng lúc, thứ nhất là thặng dư thương mại nghiêng về phía Việt Nam, thứ hai là tiền “đồng” bị giảm giá trị. Điều này khiến Việt Nam nhập khẩu ít hàng hóa và dịch vụ của Mỹ hơn vì quá đắt. Ngoài cuộc điều tra về tiền tệ của Việt Nam, còn phải lưu ý đến 2 cuộc điều tra phụ, được tiến hành song song. Cuộc điều tra phụ thứ nhất nhắm vào gỗ của Việt Nam. Chúng ta biết hiện nay, về mặt xuất khẩu đồ nội thất gỗ sang Mỹ, Hoa Kỳ là khách hàng lớn nhất, mua nhiều gỗ của Việt Nam nhất. Cuộc điều tra được tiến hành để tìm hiểu xem gỗ xuất từ Việt Nam có đúng là được khai thác ở Việt Nam hay không, chứ không phải là gỗ nhập lậu, ví dụ từ Cam Bốt. Cuộc điều tra phụ thứ hai có từ mùa hè 2020, cũng do bộ Thương Mại tiến hành, về chống bán phá giá và chống trợ cấp ống đồng của Việt Nam xuất sang Hoa Kỳ. Như vậy, có thể thấy Mỹ đang tiến hành cùng lúc ba cuộc điều tra liên quan đến quy tắc thương mại nhắm vào Việt Nam. RFI : Trong trường hợp bị cáo buộc thao túng tiền tệ, Việt Nam sẽ phải chịu những hậu quả gì ? GS. Eric Mottet : Cần nhắc lại rằng Việt Nam không phải là nước duy nhất bị Hoa Kỳ điều tra, mà có khoảng 10 nước, từ Đức, Ý đến Nhật Bản hay Malaysia và Singapore. Có nghĩa là Mỹ sẽ tổ chức điều tra nếu thâm hụt thương mại vượt ngưỡng 1 tỉ đô la. Một điểm cần nhớ khác là các bộ luật của Mỹ liên quan đến hình thức thương mại thường có lợi cho Hoa Kỳ, cho phép tổng thống đưa ra những biện pháp trả đũa thuế quan đối với những nước không tôn trọng luật pháp Mỹ, có nghĩa là Bộ Luật Thương Mại (US Trade Act), được thông qua năm 1974, mà người ta vẫn nhắc đến Điều 301, từng được sử dụng nhắm vào Trung Quốc từ năm 2018. Dĩ nhiên, Việt Nam có thể bị trả đũa thuế quan hoặc phi thuế quan, hơi giống như mô hình áp dụng với Trung Quốc. Nhưng hiện tại, một điểm quan trọng cần được lưu ý là cuộc điều tra sẽ kéo dài nhiều tháng, ví dụ trong trường hợp Trung Quốc, cuộc điều tra kéo dài 6 tháng, trước khi kết thúc báo cáo và công bố. Sau đó phải chờ thêm 3 đến 4 tháng để các biện pháp trừng phạt có hiệu lực. Ngoài ra, dù có kết luận thế nào về phương pháp của Việt Nam thì báo cáo cũng sẽ đến sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 03/11. Vì thế, mọi chuyện đối với Việt Nam còn tùy thuộc vào việc Mỹ sẽ có tổng thống mới là Trump hay Biden. RFI : Liệu Hà Nội có một giải pháp nào đó để giải quyết vấn đề này, cũng như tránh để xảy ra đối đầu trực tiếp, trong khi Hoa Kỳ hiện đang đóng vai trò đối trọng quan trọng với Trung Quốc ở Biển Đông ? GS. Eric Mottet : Theo tôi, hiện giờ Việt Nam không có lựa chọn mà phải hợp tác với bộ Ngân Khố Hoa Kỳ và trả lời những câu hỏi của phía Washington về việc có thao túng tiền tệ hay không. Tôi nghĩ là Việt Nam cần kéo dài thời gian, có nghĩa là Hà Nội nên đợi, bình tĩnh trước hoàn cảnh này, chờ xem những ý định thực của Washington. Cũng không hẳn là không có khả năng rằng gây chút sức ép với Việt Nam nằm trong chiến lược của tổng thống Trump để được tái đắc cử. Sau đó cũng chờ xem, nếu Joe Biden được bầu làm tổng thống, liệu ông ấy có bỏ cuộc điều tra hay không. Ở thời điểm hiện tại, chỉ có thể đưa ra lời khuyên là Việt Nam bình tĩnh, hợp tác với bộ Ngân Khố Hoa Kỳ, chờ kết quả bầu cử tổng thống Mỹ. Ngoài ra, không nên quên là mối quan hệ song phương trong khoảng 10 năm gần đây đã được thắt chặt rất nhiều bởi vì Việt Nam trở thành một đối tác chiến lược rất quan trọng của Mỹ, trong đó có cả việc chống lại những tham vọng của Trung Quốc. Tiếp theo, về phương diện chiến lược của Mỹ, Việt Nam có vai trò quan trọng, đặc biệt là ở Biển Đông, khu vực mà Hoa Kỳ đã thông qua một ngân sách để tái đầu tư vào kế hoạch quân sự và an ninh và dĩ nhiên Việt Nam nằm trong chiến lược này của Hoa Kỳ. Vì thế, tôi nghĩ rằng không cần quá lo lắng lúc này, nên hợp tác và chờ kết quả bầu cử tổng thống Mỹ để biết ai sẽ là tân chủ nhân Nhà Trắng trong vài tuần tới, cũng như không nên quên tất cả những nỗ lực, tiến bộ đạt được trong mối quan hệ Mỹ-Việt Nam từ vài năm gần đây. RFI : Có nghĩa là tạm thời không cần phải lo rằng cuộc điều tra này, cũng như trong trường hợp Việt Nam bị cáo buộc, sẽ tác động đến quan hệ song phương ? GS. Eric Mottet : Tôi không nghĩ là sẽ có tác động. Chưa biết được ! Vì một lần nữa cần nhắc lại là mối quan hệ song phương hiện rất tốt, trong khi cách đây không lâu, thì không được như vậy. Việt Nam có mối quan hệ tốt với Mỹ dưới nhiệm kỳ tổng thống Trump. Hai chuyến đến Việt Nam của ông Donald Trump, vào năm 2017 và 2019, đã thắt chặt thêm mối quan hệ này. Theo một thăm dò mà tôi đọc gần đây, người Việt Nam ủng hộ ông Donald Trump vì ông kịch liệt chống Trung Quốc, cũng như sự ủng hộ của Mỹ trong vấn đề Biển Đông. Ngoài ra, giữa hai nước có nhiều thỏa thuận đối tác chiến lược, hợp tác trong nhiều lĩnh vực quan trọng, như về thương mại mà tôi đề cập ở trên. Trong lĩnh vực năng lượng, hai bên vừa mới ký nhiều thỏa thuận để Mỹ xuất khẩu khí hóa lỏng sang Việt Nam, trong khi Việt Nam đang rất cần để đối phó với tình trạng thiếu năng lượng ngày càng nghiêm trọng. Mối quan hệ song phương hiện rất tốt, dù đúng là đang có điều tra. Có lẽ Việt Nam sẽ điều chỉnh một chút về thặng dư thương mại với Mỹ. Và nếu xảy ra căng thẳng hay xung đột giữa Việt Nam và Hoa Kỳ thì cũng sẽ không đến mức độ gay gắt như giữa Trung Quốc và Mỹ. Thực vậy, bất bình và bực tức nhỏ hiện nay giữa Việt Nam và Hoa Kỳ chỉ liên quan đến lĩnh vực thương mại và cán cân thương mại song phương, chứ không liên quan đến việc cung cấp công nghệ hay quy mô an ninh và quân sự. Vì vậy, nếu xảy ra thì xung đột cũng chỉ ở cấp độ nhẹ và có thể giải quyết bằng cách áp dụng một thỏa thuận song phương mới giữa Mỹ và Việt Nam. RFI : Theo giáo sư, mối quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ trở nên như thế nào sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 03/11 ? GS. Eric Mottet : Cần phải nói là chính chính quyền Trump đã thúc đẩy tiến trình xích lại gần với Việt Nam nhiều hơn so với dưới thời Obama, thuộc đảng Dân Chủ. Đúng là có những bất đồng trên phương diện thương mại, nhưng tôi nghĩ rằng Việt Nam và Hoa Kỳ hiện có cùng suy nghĩ trong lĩnh vực an ninh và an toàn ở Biển Đông, cũng như trên nhiều vấn đề và hợp tác khác, đặc biệt là về quản lý sông Mêkông, năng lượng… Đúng là có một chút căng thẳng về thương mại, nhưng tôi không nghĩ là, nếu được bầu lại, chính quyền Trump sẽ gia tăng sức ép và xung đột trực diện ở mức độ trung bình với Việt Nam vì những lý do mà tôi nêu ở trên và hơn nữa, chính chính quyền Trump đã thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ hợp tác với Hà Nội trên nhiều lĩnh vực trong những năm gần đây. Cuối cùng, cũng cần chú ý là chính quyền Trump, nếu tái đắc cử, hay chính quyền Biden, nếu được bầu, đều cần đến Việt Nam để triển khai chiến lược kinh tế, năng lượng, công nghệ chống lại sức mạnh của Trung Quốc. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn giáo sư Mottet, Viện Quan hệ Quốc tế, đại học Québec ở Montréal (UQAM), Canada.
L'auteur guinéen Souleymane Bah est le lauréat du « Prix Théâtre RFI » 2020, remis ce dimanche à Limoges dans le cadre du festival francophone Les Zébrures d’automne. Il remporte ce tromphée pour sa dernière pièce « La Cargaison » écrite durant le confinement en France en mars dernier. Une véritable danse macabre dont les personnages sont des morts en mal de sépulture, des corbillards fatigués de faire leur boulot, des balles se plaignant de loger dans des corps, des cimetières las de recevoir des dépouilles.
Hiệp định thương mại tự do Liên Hiệp Châu Âu – Việt Nam EVFTA, chính thức có hiệu lực kể từ ngày 01/08/2020, đang mở ra cho gạo Việt Nam một thị trường xuất khẩu mới, cụ thể là LHCA dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo/năm. Như vậy là sắp tới đây, gạo Việt Nam sẽ xuất hiện ngày càng nhiều trong các siêu thị ở châu Âu. Nhưng để có thể xuất khẩu sang châu Âu và từ đó đi sang các thị trường khác, gạo Việt Nam phải đáp ứng những tiêu chuẩn gắt gao về chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm, nhất là nông dân trồng lúa ở Việt Nam phải dần dần từ bỏ việc sử dụng các loại phân hóa học để chuyển sang sử dụng phân hữu cơ, phân vi sinh, để cho gạo Việt Nam “sạch” hơn. Trong phần tạp chí hôm nay, RFI trao đổi về vấn đề này với giáo sư Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng Đại học Nam Cần Thơ. RFI: Kính thưa giáo sư Võ Tòng Xuân. Thưa ông, nhờ hiệp định EVFTA mà gạo của Việt Nam sẽ xuất khẩu nhiều hơn sang châu Âu, nhưng phía Liên Hiệp Châu Âu EU đặt ra những tiêu chuẩn gì cụ thể cho gạo nhập từ Việt Nam? GS Võ Tòng Xuân: Việt Nam sẽ có một ưu đãi rất lớn của phía EU, tức là sẽ xuất khẩu nông sản sang châu Âu với thuế suất 0%, nhưng không phải vì thế mà chúng ta không có sự chuẩn bị cho kỹ càng. Họ biết là nông dân Việt Nam vốn thích năng suất cao, nên phải dùng rất nhiều hóa chất trong phân bón, cũng như thuốc bảo vệ thực vật. Cũng vì thế mà nông sản Việt Nam không thể nào đạt được yêu cầu của EU. Họ rất gắt gao về mặt các hóa chất độc hại hoặc là các hóa chất không được phía EU chấp thuận. Đồng thời, phía EU cũng đòi hỏi là mọi sản phẩm từ Việt Nam phải có chứng chỉ xuất xứ từ Việt Nam, không thể nào có một sản phẩm xuất xứ không rõ ràng. Vì lý do đó mà tôi đã làm việc với rất nhiều hợp tác xã và các doanh nghiệp có ý muốn tham gia xuất khẩu nông sản sang châu Âu. Tôi đã khuyến cáo bà con nông dân là chúng ta không thể nào sản xuất với năng suất quá cao như trước đây bằng cách bón phân hóa học. RFI: Thưa giáo sư, như vậy cụ thể thì việc sử dụng quá nhiều phân hóa học có tác hại như thế nào đối với cây lúa và đất trồng lúa? GS Võ Tòng Xuân: Nhất là khi bà con sử dụng phân urê thôi, một cách không cân đối với các loại dưỡng chất khác trong đất, thì sẽ làm cho đất càng ngày càng chay đi. Chỉ có urê mà thôi thì các chất khác ban đầu lấy ra từ trong đất nhưng từ từ sẽ không còn để mà lấy ra nữa, từ đó đất sẽ rất là nghèo nàn, về các dưỡng chất cho cây trồng, về các vi sinh vật giúp cho rễ cây có thể chống cự được các loại vi sinh vật phá hoại rễ, đồng thời đất cũng không còn những vi sinh vật có ích mà rễ hút lên thân cây để cây có thể chống cự các sâu, bệnh. Nông dân mình bây giờ đã hiểu điều đó, nhưng do họ không biết doanh nghiệp nào sẽ xuất khẩu sang bên châu Âu, nên vẫn sản xuất theo kiểu của họ, tức là sản xuất cho năng suất cao, bằng cách bón phân hóa học. RFI: Như ông có nói ở trên thì cho tới nay nông dân Việt Nam ưa dùng phân hóa học để lúa có được năng suất cao, bây giờ muốn họ chuyển sang dùng phân hữu cơ, phân vi sinh, thì chắc là năng suất sẽ thấp hơn. Nhưng phải làm sao để bảo đảm cho họ là gạo “sạch” đó sẽ có nơi tiêu thụ ở châu Âu và họ sẽ có lợi khi từ bỏ phân hóa học? GS Võ Tòng Xuân: Muốn làm được như thế thì phải có doanh nghiệp đứng ra hợp tác, ký hợp đồng với bà con nông dân, để bao tiêu các sản phẩm của bà con nông dân, để họ có thể, thứ nhất là có được xuất xứ, nơi trồng ra nguyên liệu để làm sản phẩm xuất sang châu Âu. Ở đồng bằng sông Cửu Long cũng có nhiều nhà xuất khẩu như công ty Trung An ở Thốt Nốt hoặc công ty Cỏ May ở Cao Lãnh, Đồng Tháp, đã đi trước, hợp đồng với bà con nông dân, xuống tận vùng mà họ hợp đồng để phổ biến về quy trình sản xuất gạo sạch, có chất lượng và an toàn. Vì vậy mà từ ngày 1/8, công ty Trung An đã xuất khẩu và đạt được tiêu chuẩn khắt khe mà EU đòi hỏi. Tôi thấy rõ ràng là bà con nông dân bây giờ biết thị trường châu Âu là rất khó khăn và họ phải sản xuất như thế nào mà không có sử dụng các hoá chất mà bên người mua không muốn. Hiện nay, phân hữu cơ và phân vi sinh đang được phổ biến ở Việt Nam. Những nông dân đi đầu, những hợp tác xã đi đầu, cùng với doanh nghiệp của họ, đã làm ra những hạt gạo rất là sạch, ngon, thơm. Tôi rất mừng là vừa qua công ty Trung An đã xuất khẩu được gạo rất là tốt. Tôi nghĩ là sắp tới đây các doanh nghiệp khác cũng sẽ bắt chước làm như Trung An. Nói cách khác, nông dân hiện nay đã thức tỉnh. Nhờ xuất khẩu sang châu Âu, được thị trường rất khó tính này chấp nhận, thì việc mở thị trường sang những nước khác cũng sẽ dễ dàng hơn nhiều. Đây là một lợi thế mà Việt Nam hiện nay đang cố gắng thực hiện. Chính phủ Việt Nam, cụ thể là bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn, đã đưa ra hướng đi mà tất cả nông dân đồng bằng sông Cửu Long cần phải theo : bớt lượng hóa chất đưa vào đồng ruộng của mình, đặc biệt là phân urê, tăng cường sử dụng các phân hữu cơ và phân vi sinh. Những nông dân đi đầu trong việc sử dụng các chế phẩm mới, thích hợp với thời đại ngày nay, cũng thấy rõ ràng là giảm lượng phân hóa học, thậm chí tới 70%, thì vẫn có một năng suất tương đối là có thể chấp nhận được, mà giá thành sản xuất lại thấp hơn, vì khi mà vùng rễ của cây lúa nhận đủ các vi sinh vật trong hợp chất vi sinh và phân hữu cơ, thì cây lúa sẽ mạnh hơn, hấp thụ lên thân cây lúa những loại vi sinh vật giúp cho cây lúa được miễn nhiễm với các loại sâu bệnh. Tôi chắc chắn là chỉ trong vòng một năm nữa thì hầu hết nông dân sẽ phải chuyển sang phương pháp sử dụng phân bón vi sinh, phân bón hữu cơ. Như vậy là nhờ có hiệp ước với EU mà nông dân và doanh nghiệp Việt Nam phải đổi mới tư duy, sửa lại cung cách sản xuất, theo một quy trình an toàn và chất lượng. RFI: Thưa giáo sư, như vậy hiệp định EVFTA là cánh cửa mở ra cho gạo Việt Nam sang châu Âu, nhưng cũng sẽ giúp gạo Việt Nam, một khi được nâng cao chất lượng, đi sang các thị trường khác? GS Võ Tòng Xuân: Thị trường châu Âu tuy là khó khăn như thế, nhưng dự kiến chỉ nhập 80.000 tấn gạo/năm mà thôi. Trong khi đó, các hệ thống siêu thị của Mỹ có thể tiêu thụ đến 550.000 tấn gạo thơm/năm. Hiện nay, giống gạo Việt Nam được quốc tế vinh danh là giống gạo ngon nhất, nhờ nó vừa thơm, vừa ngon, khi được trồng trong điều kiện vi sinh và hữu cơ, không sử dụng nhiều hóa chất, thì chất lượng rất là ngon, khác xa gạo sử dụng hóa chất. Tôi rất tin tưởng là sau khi đạt được chỉ tiêu với châu Âu, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ mở mạnh sang Mỹ cũng như sang Trung Đông và châu Phi, để làm cho ngành sản xuất và chế biến gạo của Việt Nam có thể tham gia cung cấp cho các nước trên thế giới gạo vừa ngon, vừa có giá thành thấp hơn gạo của Thái Lan. Chúng ta làm được như thế là vì gạo ngon của Việt Nam khác với gạo ngon của Thái Lan ở chỗ Thái Lan chỉ trồng một vụ/năm, còn Việt Nam nếu cần có thể trồng 3 vụ/năm. Nhưng chúng tôi cũng khuyến cáo các doanh nghiệp và nông dân là chỉ nên trồng hai vụ, còn một vụ đất bỏ không thì chúng ta nuôi cá hoặc là nuôi tôm.
Quel a été le parcours du Congo-Brazzaville depuis la proclamation d'indépendance du 15 août 1960 ? Pour en parler, nous recevons le grand historien congolais Téophile Obenga. Cet intellectuel appelle à un examen de conscience des autorités et à une lutte contre le tribalisme. Il est interrogé par notre correspondant à Brazzaville. Rfi: Théophile Obenga, comment les Congolais en sont-ils venus à demander et à obtenir leur indépendance vis-à-vis de la France en 1960 ? Téophile Obenga: Historiquement, je crois que les Congolais n’ont pas demandé réellement l’indépendance. Il y a un mouvement d’indépendance au niveau planétaire et la métropole a vite compris cela. Ils ont fait les lois de Defferre en disant: « Comme la gestion est difficile, on vous fait une autonomie et petit à petit vous aurez votre indépendance, votre autodétermination ». (On appelait cela comme ça). Jusqu’à ce que, pour éviter les guerres, etc., la France a accepté d’accorder l’indépendance qu’on appelle « indépendance formelle ». Administrativement, je ne gère plus la colonie. Je m’en vais, mais j’ai quand même mon influence qui reste. Est-ce que d’après vous l’indépendance a eu quelques ratés ? C’est très compliqué cette affaire d’indépendance, parce que le Français qui commande n’a pas de tribu. Lui parti, le Congolais qui commande a le Trésor public à sa portée, il organise, il nomme, etc… Et du coup, comme nous sommes plusieurs ethnies, quand il y a le pouvoir, chaque fois on veut travailler plus avec les siens qu’avec les autres. Cela crée des crispations. C’est ça qui est un peu né dans l’indépendance. Quelques mois après, c’était la guerre civile pour ainsi dire. Cela a continué. Les guerres civiles ne sont pas motivées par les idéologies politiques. Les guerres civiles au Congo sont fondamentalement motivées par le tribalisme. C’est tout. Téophile Obenga, pourquoi le tout Premier président congolais, l’abbé Fulbert Youlou, entretient-il des relations si fortes avec les autorités françaises ? Mais c’est normal. On fait l’indépendance, donc les Africains dirigent, mais c’est la France qui finance. Le budget de Youlou n’était pas plus de 3 milliards, donc c’est la France qui donnait. La sécurité, la police, le renseignement, c’était monsieur Delarue qui faisait cela à Brazzaville pour Youlou. Un blanc. Donc il y avait des gens comme ceux-là pour la gestion. C’est normal. Et puis il y avait les intérêts ! Les fonds marins de Pointe Noire pour le pétrole, ça commençait… En fait les hommes sont guidés par les intérêts. Pas seulement au Congo, mais partout. Ils ne peuvent pas laisser le diamant, l’uranium, le caoutchouc, le bois… Ils ne peuvent pas laisser des choses comme celles-là. Donc d’une manière ou d’une autre, on reste quand même présents et on fait ce que l’on appelle dans le cas de la France - de Gaulle -, la Communauté franco-africaine. Vous êtes indépendants, on a chacun son président, mais nous formons quand même une communauté pour préserver les intérêts de la France, en gros. Et cela a continué avec la Francophonie, la Françafrique… Ce sont des structures néocoloniales qui maintiennent l’influence de la France dans les anciennes colonies. Donc il n’y a même pas d’indépendance. Y-at-il un moment où les autorités congolaises rompent avec Paris et quelles ont été les conséquences de cette évolution ? Quand Youlou est parti, beaucoup de jeunes sont rentrés. Quand ils sont rentrés, ils ont vu le vide de Massamba Debat. Ils ont pris le pouvoir. Ils ont chassé Massamba Debat qui faisait le socialisme bantou, eux, ils faisaient le socialisme scientifique. Donc on l’a écarté et puis finalement ils ont fait le marxisme, mais avec plusieurs courants. Il y a les cheguevaristes, les castristes, les maoïstes… C’était un fouillis de tout. Il n’y avait pas quelqu’un de très fort, qui dominait idéologiquement au-dessus de la mêlée. C’était le pouvoir au bout du fusil. Le PCT, à l’époque, a développé un langage extrêmement violent politiquement parlant. Si tu recules, nous t’abattons ! Et c’est arrivé ! Le premier agrégé de médecine du Congo, on lui a fait manger l’herbe à Makala. On l’a battu jusqu’à ce que son tympan soit cassé. C’est le marxisme, cela ? C’était la violence ! Il faut le dire carrément. Les Chinois nous ont donné l’infrastructure. On faisait les légumes, on faisait les habits. Quel est le parti politique qui a géré ce patrimoine qui est tombé à l’eau sans compte rendu, sans explications, sans rien du tout ? C’est le PCT qui a géré cela. Il faut faire l’autocritique pour avancer ! À vous entendre parler, on a comme le sentiment que, sur les soixante ans de l’indépendance du Congo, une bonne partie a été plus marquée par la violence. Mais bien sûr ! La Conférence nationale a compté combien de morts ? Il y a eu à peu près 33 000 morts, d’après ce qu’ils disaient. Donc ce sont des Congolais qui ont tué des Congolais. Pourquoi ? Pour la politique. Pour faire quelle politique ? Pour la conservation du pouvoir… Pour tourner en rond, c’est tout ! Il faut que l’on fasse le diagnostic. C’est à nous, c’est notre diagnostic… On le fait pour ne plus faire. Parce que, c’est bien beau de parler de la paix, de la paix… Mais tant que ce virus tribal n’est pas encore évacué, la paix c’est un truc factif.
Sau hơn ba tháng không có ca nhiễm mới nào trong cộng đồng, và sau một thời gian dài được cả thế giới khen ngợi về thành tích phòng chống dịch Covid-19 giỏi đến mức không có một ca tử vong nào (theo thông báo chính thức), Việt Nam nay phải đối phó với một làn sóng dịch thứ hai, đến bất ngờ và dữ hội hơn lần trước, với tâm chấn là thành phố du lịch Đà Nẵng. Tính đến sáng hôm nay, 03/08/2020, tại Việt Nam đã có đến 6 người chết vì dịch Covid -19, tuổi từ 53 đến 86, tất cả trước đó đều đã có những bệnh mãn tính và đều có liên quan đến Đà Nẵng. Điều đáng nói là số tử vong có vẻ đang tăng nhanh, vì chỉ riêng trong ngày Chủ nhật đã có 3 người chết vì Covid-19. Số tử vong rất có thể sẽ còn tăng nữa vì hiện có 13 bệnh nhân đang trong tình trạng nguy kịch. Cũng tính đến sáng hôm nay, Việt Nam ghi nhận tổng cộng 621 ca nhiễm Covid-19, trong đó có 242 bệnh nhân vẫn đang được điều trị. Như vậy là sau hơn ba tháng không phát hiện ca nào (ngoài những ca ngoại nhập), dịch Covid-19 lại xuất hiện trong cộng đồng, chính thức là kể từ ngày 25/07 ở Việt Nam. Từ đó cho đến nay, đã có hơn 174 ca nhiễm mới được ghi nhận, trong đó có 120 ca ở Đà Nẵng, phần còn lại là ở các tỉnh thành khác: Quảng Nam với 35 ca, Sài Gòn 8 ca, và Quãng Ngãi và Đắc Lắk mỗi nơi 3 ca, Hà Nội 2 ca, Thái Bình, Hà Nam và Đồng Nai mỗi nơi 1 ca. Trước tình hình dịch Covid-19 từ Đà Nẵng đang lan rộng như vậy, chính quyền Việt Nam thông báo sẽ xét nghiệm toàn bộ 1,1 triệu dân của thành phố này. Vấn đề là kể từ ngày 01/07 đã có hơn 800.000 người đến Đà Nẵng và sau đó trở về nơi ở của họ tại các tỉnh thành khác. Ngoài ra còn có khoảng 41.000 người đã từng đến chữa bệnh tại các bệnh viện của Đà Nẵng, nơi tập trung phần lớn các ca nhiễm mới. Thân nhân của người bệnh cũng bị lây nhiễm. Chẳng hạn như ca mới nhất được thông báo hôm nay là một phụ nữ 60 tuổi, cư dân tỉnh Quảng Ngãi, đến chăm sóc người thân ở Bệnh viện Đà Nẵng, từ ngày 18 đến 22. Đến ngày 31/07 bà bắt đầu bị ho và sốt cao, rồi được xét nghiệm cho kết quả dương tính với virus corona. Mặt khác, chính quyền Việt Nam hôm qua thừa nhận là rất khó truy ra nguồn gốc của đợt dịch lần này, vì tại Đà Nẵng có nhiều nguồn virus và có rất nhiều người bị lây nhiễm trong cộng đồng. Còn theo lời quyền bộ trưởng Y Tế Nguyễn Thành Long, virus corona gây ra đợt dịch lần này là “một chủng virus mới xâm nhập vào Việt Nam có đột biến làm tăng khả năng cảm nhiễm, dẫn tới tỷ lệ lây nhiễm cao.” Ông Long cho biết chỉ số lây nhiễm của virus mới này là khoảng 5-6, tức là một người có thể lây cho 5-6 người, trong khi chỉ số lây nhiễm của virus trong đợt dịch trước chỉ khoảng 1,8-2,2. Trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ ngày 30/07/2020, vào lúc mà Việt Nam chưa ghi nhận ca tử vong, bác sĩ Trương Hữu Khanh, trưởng khoa Nhiễm-Thần Kinh Bệnh viện Nhi đồng 1, đã nhấn mạnh đến nguy cơ lây nhiễm từ những người nhập cảnh trái phép và nguy cơ từ các bệnh viện. RFI: Thưa bác sĩ Trương Hữu Khanh, với tư cách một người làm trong ngành y tế, bác sĩ có ngạc nhiên về sự bùng phát của đợt dịch lần này? BS Trương Hữu Khanh: Dịch xảy ra như thế này thì mình có thể tiên đoán được, tại vì những nước chung quanh vẫn còn, thì khả năng ca ngoại lại xâm nhập là có thể xảy ra. Vấn đề là mình biết lúc nào nó tới. Về nguyên tắc, một nước đã khống chế được nội tại, nhưng không kiểm soát được nguồn ngoại lai xâm nhập, thì mình sẽ bị. Ở Việt Nam, chỉ có sân bay, đường hàng không là kiểm soát được tốt, chứ còn đường bộ, đường sông thì mình không thể kiểm soát được. Theo tôi, nếu mình không kiểm soát được nhập cư, thì mình sẽ bị như thế này. RFI: Dịch đã bùng phát đầu tiên ở Đà Nẵng và đã có nhiều người bị nhiễm từ Đà Nẵng đến một số thành phố khác, vậy theo bác sĩ làm cách nào để ngăn dịch lây lan thêm nữa? BS Trương Hữu Khanh: Việc quan trọng nhất là mình phát hiện và sàng lọc những người ở các tỉnh khác, nếu phát hiện ra một ca thì mình sẽ vẽ đường đi của họ, xem họ đã đi đến những nơi nào, mình phải đuổi theo trước con virus, có nghĩa là họ đã đi đến đó thì có khả năng là con virus tồn tại ở khu vực đó. Muốn kiểm soát dịch này thì mình phải chặn trước con virus. Mình phải khoanh vùng và tầm soát những người đến khu vực đó, thông báo cho họ phải tiếp xúc với cơ quan y tế và tự cách ly mình. Việt Nam đang làm như vậy. RFI: Thưa bác sĩ, Việt Nam có đã rút những kinh nghiệm từ đợt dịch trước hay không, tức là áp dụng những biện pháp đã được thực hiện trước đây? BS Trương Hữu Khanh: Chắc chắc là phải áp dụng quyết liệt hơn là đối với những trường hợp trước đây, bởi vì thời gian mà mình phát hiện ca đầu tiên thì tương đối là trễ: có bệnh nhân nặng có nghĩa là ngoài cộng đồng đã có rồi. Thường thường cộng đồng phải có bệnh nhẹ trước, rồi mới có bệnh nặng. Thứ hai là phát hiện rồi mình mới thấy ổ dịch là nằm ở các bệnh viện, có nghĩa là những nơi giao lưu rất nhiều. Đó lại là những bệnh viện lớn, giao lưu từ các tỉnh rất là nhiều. Đây lại là một tỉnh thành du lịch, giao lưu rất là nhiều. Cho nên có khả năng là mình phải làm quyết liệt hơn và thời gian để khống chế dịch có thể sẽ dài hơn. RFI : Thưa bác sĩ, những thành phố khác mà có nguy cơ là có những người đến từ Đà Nẵng thì phải thi hành những biện pháp nào để ngăn chận dịch Covid-19 bùng phát mạnh? BS Trương Hữu Khanh: Thứ nhất là phải khai báo y tế. Tất cả những người từ thành phố Đà Nẵng về, tính theo khoảng thời gian mà họ mang mầm bệnh từ nơi đó, về đều phải khai báo y tế. Từ khai báo y tế đó, người ta mới hướng dẫn cho họ những phương pháp phòng ngừa tại chổ, khi phát hiện thì phải làm như thế nào. Hiện Việt Nam cũng đang dần dần lấy mẫu tất cả những nhóm người đó, để xem trong người họ có mang virus hay không. Nếu không mang virus thì kêu gọi họ tự cách ly. Còn nếu họ có mang virus thì phải cách ly tập trung. Đó là biện pháp khoanh vùng. Còn riêng trong tỉnh mà mình đã phát hiện ca bệnh thì phải dò đường đi của ca bệnh đó, đuổi theo ca bệnh đó và khoanh vùng tiếp tục, để giám sát xem những người ở vùng đó có mang virus hay không, thì mới có thể khống chế được. RFI: Vẫn theo nguyên tắc phòng bệnh hơn chữa bệnh, thì có lẽ Việt Nam sẽ phải tiến hành xét nghiệm đại trà. Việt Nam có đủ phương tiện để tiến hành xét nghiệm hàng loạt đó? BS Trương Hữu Khanh: Việt Nam có đủ phương tiện, bởi vì năng lực xét nghiệm của Việt Nam hiện nay được mở ra khá là nhiều rồi. Năng lực phát hiện ban đầu, cũng bằng phương pháp PCR, để phát hiện ca âm tính, thì đủ. Còn nếu là ca dương tính thì mình phải check lại một lần nữa. Cái này Việt Nam cũng đủ năng lực. Về sinh phẩm, Việt Nam cũng tự sản xuất được và cũng nhập khẩu được, bởi vì hiện nay nguồn sinh phẩm để chẩn đoán không phải là khó kiếm như lúc ban đầu. Thứ hai là trong suốt thời gian vừa rồi, Việt Nam đã tập huấn cho những cơ sở xét nghiệm khác nhau để nâng năng lực của họ lên, tăng số nơi xét nghiệm lên. Cái Việt Nam hiện nay khởi động nhiều hơn, đó là khối điều trị. Lúc trước ca bệnh nặng không nhiều, chỉ là bệnh nhẹ thôi. Bây giờ có những ca bệnh nặng nên phải khởi động một số nơi điều trị bệnh nặng, để chia sẻ cho các vùng chưa có kinh nghiệm. Lúc trước chỉ tập trung các ca bệnh nặng ở hai nơi là bệnh viện Chợ Rẫy, Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh và Nhiệt Đới Trung Ương. Bây giờ người ta đang mở ra những nơi khác như Bệnh viện Trung ương Huế, rồi dần dần sẽ mở ra thêm để đủ năng lực điều trị bệnh nặng, trải đều ra. RFI: Thưa bác sĩ, với tình hình dịch Covid-19 đang bùng phát trở lại, chắc là Việt Nam sẽ phải tiếp tục đóng cửa biên giới, tức là khoan đón nhận trở lại du khách nước ngoài, đề phòng những ca ngoại nhập? BS Trương Hữu Khanh: Khi đã có những ca du nhập mà không kiểm soát được và ở các nước khác đang có đợt dịch mới, chắc chắn là Việt Nam chưa thể mở cửa du lịch thoải mái, có thể chỉ mở cửa chọn lọc cho một số chuyên gia vào làm việc. Những người này phải tuân thủ cách ly 14 ngày, rồi xét nghiệm lại. RFI: Nếu đợt dịch kỳ này quá lớn so với kỳ trước, bệnh viện của bác sĩ đang chuẩn bị như thế nào để tiếp nhận bệnh nhân? BS Trương Hữu Khanh: Bệnh viện Nhi Đồng 1 khoảng 1 tuần nay đã khởi động rồi và đã tiếp nhận bệnh nhân rồi, nhưng đó là những ca mà mình nghi ngờ thôi. Những nhân viên bệnh viện đi từ Đà Nẵng về hoặc đã đến những bệnh viện có ca bệnh thì cũng đã được xét nghiệm và cách ly theo dõi. May mắn là những người đó đều được xét nghiệm âm tính. Đối với bệnh viện Nhi Đồng 1, nếu phát hiện các ca dương tính thì chúng tôi chia thành hai nhóm. Nếu là người lớn thì mình chuyển sang Bệnh Viện Nhiệt Đới hoặc bệnh viện dã chiến, còn trẻ nhỏ thì mình chuyển sang Bệnh Viện Nhi Đồng Thành Phố, vì bệnh viện Nhi Đồng 1 đang trong giai đoạn xây dựng.
Được xem là một trong những thành phố năng động nhất, có sức thu hút cao nhất tại vùng phụ cận Paris, Massy với 50.000 dân là nơi 80 sắc dân dễ dàng chung sống. Từng sống và làm việc tại Việt Nam, thị trưởng thành phố, Nicolas Samsoen giải thích rằng tạo đối thoại giữa các tôn giáo, đẩy mạnh các sinh hoạt trong các lĩnh vực thể thao và văn hóa là chìa khóa giúp chính sách hội nhập dễ thành công. Bốn mươi bảy triệu cử tri Pháp được kêu gọi bầu lại lãnh đạo cấp thành phố. Cuộc bỏ phiếu gồm 2 vòng được tổ chức vào các ngày 15 và 22/3/2020. Trên toàn quốc có 34.979 "communes", bao gồm từ những thành thành phố lớn như Paris, Marseille, Lille... đến các thị trấn nhỏ chừng vài chục ngàn dân hay thâậm chí là những thôn xã có chưa tới 1.000 dân cư. Theo thống kê của bộ Nội Vụ Pháp, trong cuộc bầu cử lần này, có tổng cộng 20.765 danh sách ra tranh cử, với hơn 900.000 ứng cử viên và trong số này sẽ có khoảng 500.000 được bầu vào các hội đồng thành phố, xã hay thôn. Tạp chí của RFI hôm nay đưa thính giả đến Massy, ngoại ô phía nam Paris. Với 50.000 dân cư, bao gồm 80 quốc tịch khác nhau, Massy là một thành phố có cuộc sống êm ả với những sinh hoạt về văn hóa, thể thao phong phú. Đó là điều khiến thị trưởng Nicolas Samsoen rất tự hào về thành phố được mệnh danh là lá phổi kinh tế của tỉnh Essonne, nằm trong khu vực Ile de France bao gồm Paris và các vùng phụ cận. Massy có nhiều lợi thế : Thứ nhất là về hạ tầng cơ sở. Hai nhà ga xe lửa nối liền thành phố này với trung tâm thủ đô Paris, một nhà ga dành cho các tuyến tàu cao tốc đi về các thành phố lớn như Lyon, Rennes hay Nantes. Người dân ở Massy cũng rất hài lòng về hệ thống chuyên chở công cộng với khá nhiều tuyến xe buýt phục vụ các thành phố ở ngoại ô Paris. Trong tương lai không xa Massy sẽ trực tiếp nối vào Paris với hệ thống tàu điện Tramway và metro. Nhờ hệ thống giao thông đa dạng này Massy đã thu hút được nhiều hãng lớn của Pháp và không dưới 2.600 doanh nghiệp tư nhân, đem lại công việc cho 31.000 người. Lợi thế nhứ nhì của thành phố là 160 hecta – tương đương với 17 % diện tích của thành phố, được dành cho không gian cây xanh. Massy có nhiều ao, hồ, công viên cây xanh, và những khu vực dành riêng cho người đi bộ... Về văn hóa, Massy đã có nhà hát Opéra và sắp tới đây một chi nhánh của trung tâm văn hóa Pompidou Paris sẽ được khánh thành tại Massy. Trả lời RFI tiếng Việt, thị trưởng Massy, Nicolas Samsoen trước hết nhắc lại về vai trò của người đứng đầu thành phố, về những khó khăn ông gặp phải trong công việc quản lý Massy thường ngày : Nicolas Samsoen : Vai trò của một ông thị trưởng là bảo đảm trong cuộc sống hàng ngày mọi việc diễn ra suôn sẻ cho dân thành phố hay thị xã mình quản lý. Công tác của chúng tôi là lo từ việc bảo đảm đường phố phải sạch sẽ, rồi cùng với nhà nước, bảo đảm an ninh tại những nơi công cộng. Thành phố có trách nhiệm bảo trì tất cả những con đường, những trục lộ. Chúng tôi cũng phải lo luôn cả các trường học, phải có những sân vận động, trung tâm văn hóa, thư viện, những địa điểm để các hiệp hội tập hợp và sinh hoạt… Mỗi thành phố đều độc lập với nhau và có ngân sách riêng, có chính sách chi tiêu riêng. Ngoài ra, thị trưởng là người có tiếng nói trên những dự án lớn nhằm phát triển thành phố hay xã họ điều hành. Sau cùng ở chức vụ này, ông hay bà thị trưởng là chiếc cầu nối giữa nhà nước với người dân. Họ đại diện cho dân cư trong thị xã đó khi cần có tiếng nói trên những hồ sơ liên quan trực tiếp đến dân cư trong vùng, đồng thời họ phải bảo vệ quyền lợi cho những người này. Khó khăn mà thường ở cương vị thị trưởng chúng tôi phải vượt qua, đó là mỗi quyết định của mình đều phải có hiệu quả. Đó là khó khăn chung của tất cả những ai làm công tác phục vụ cộng đồng. Bên cạnh đó đương nhiên là chúng tôi phải cẩn thận trong việc chi tiêu, bởi vì ở đây là tiền của dân đóng thuế. Điểm thứ ba đòi hỏi ở người đại diện cho thành phố là họ vừa phải biết lắng nghe ý kiến của những người khác, vừa phải biết lấy quyết định khi cần. Chỉ nghe thôi mà không làm gì hết thì thành phố không thể vận hành được. Trái lại, độc quyền quyết đoán mà không nghe những tiếng nói đối lập thì không thể có hiệu quả trong việc quản lý một thành phố. RFI : Thưa ông, trong bối cảnh dịch Covid-19 đang hoành hành, thành phố có thể làm được những gì ? Hội đồng thành phố Massy có những biện pháp cụ thể nào nhằm ngăn ngừa dịch bệnh lây lan ? Nicolas Samsoen : Đây chính là một điểm tiêu biểu cho thấy phải có một sự phối hợp, không thể mạnh ai nấy làm. Để chống dịch một cách có hiệu quả, không thể nào 36.000 thành phố lớn và nhỏ trên toàn quốc đưa ra 36.000 giải pháp khác nhau. Chúng ta cần thi hành nghiêm chỉnh những chỉ thị của chính phủ, truyền tải thông tin đến từng nhà. Có nghĩa là không cho phép các cuộc tập hợp quá 1.000 người, khuyên dân chúng thường xuyên rửa tay, tránh những nơi đông người… Thực ra tại Massy, những sự kiện quy tụ hơn 1000 người rất hiếm, ngoại trừ các trận bóng bầu dục Rugby. Để đối phó với virus corona, thành phố Massy thi hành đúng những quy định của chính phủ ban hành, và chỉ dừng lại ở đó. RFI: Như trong phần giới thiệu mà chúng tôi vừa đề cập đến, Massy là thành phố đông người nhập cư, có đến 80 quốc tịch khác nhau chung sống. Vậy làm thế nào để thành phố tạo được một bầu không khí và không gian sống hài hoà giữa rất nhiều sắc tộc, văn hóa khác nhau ? Nicolas Samsoen : Chưa bao giờ đây là việc dễ làm. Tôi từng sống hai năm tại Việt Nam và hiểu thế nào là tâm trạng của một người luôn cảm thấy xa lạ với nơi mình đang cư ngụ. Cho nên khi trở thành thị trưởng, tôi cố gắng vượt lên trên những khó khăn. Đúng là tại Massy có nhiều khác biệt về nguồn gốc văn hóa. Có những người ngoại quốc họ chỉ đến đây sống một thời gian rồi lại trở về nguyên quán, ngược lại một số khác thì họ định cư lâu dài ở Massy. Nhưng tôi tin vào đối thoại, vào việc mình tìm cách để mọi người cùng chung sống với nhau một cách hài hoà. Thành phố của chúng tôi bằng mọi giá tránh lập ra những khu giành cho người giàu, hay những khu cho người nghèo ở. Thế rồi trong thời gian ở Việt Nam, tôi đã học được một bài học quý giá. Hồi đó có một cuộc nghiên cứu ở quy mô quốc tế cho thấy là người Việt Nam lạc quan bậc nhất trên thế giới. Ngược lại người Pháp lại rất bi quan. Tôi nghĩ rằng sự lạc quan đó cho phép chúng ta làm được nhiều việc lắm và đó là một phương tiện rất tốt để chúng ta cùng chung sống với nhau. Trong tiểu thuyết Le Prophète – Nhà Tiên Tri của tác giả Khalil Gibran có câu : tình yêu không phải là khi hai kẻ bốn mắt nhìn nhau. Yêu có nghĩa là ta cùng nhìn về một hướng. Giữa các sắc tộc rất khác nhau cũng vậy thôi. Bất luận màu da và văn hóa, chúng ta cùng chia sẻ những dự án chung, cùng đồng hành để xây dựng một tương lai thì tất nhiên mọi việc sẽ dễ dàng hơn RFI : Ông có thể nêu một vài thí dụ cụ thể về cách chung sống hài hòa đó ở Massy ? Nicolas Samsoen : Có ba thí dụ cụ thể : thứ nhất là các sinh hoạt của nhiều hiệp hội từ thể thao đến văn hóa. Đó là những điểm hội ngộ để giao lưu, đối thoại. Thứ hai là thành phố khuyến khích dân cư ở các khu phố làm quen với nhau, nói chuyện với nhau, tổ chức ăn uống với nhau…, qua đó kết nối những liên hệ gần gũi với nhau hơn. Điểm thứ ba là thành phố tuy rằng tuân thủ đúng quy định của một nhà nước thế tục nhưng điều đó không cấm cản chúng tôi khuyến khích các tôn giáo đối thoại với nhau. Ở đây tôi muốn nhấn mạnh rằng các hiệp hội đóng một vai trò hết sức quan trọng. Đó có thể là một câu lạc bộ thể thao, một hội hoạt động về văn hóa, hội của những người muốn tìm hiểu về lịch sử của thành phố Massy hay những hội của người ngoại quốc họ làm một công tác có liên hệ với quê quán của họ … Tất cả những hiệp hội này khiến đời sống văn hóa và cộng đồng trở nên phong phú rất nhiều. RFI : Chủ Nhật này, diễn ra cuộc bầu cử địa phương ở vòng 1. Cử tri Pháp được kêu gọi bầu lại thị trưởng, xã trưởng và thậm chí đối với nhiều nơi là trưởng làng ... Sau nhiều lần giả thuyết dời lại ngày bầu cử do dịch Covid-19 đang hoành hành, cuối cùng, tránh để gián đoạn đời sống chính trị ở Pháp, tổng thống Macron đã quyết định duy trì cuộc bỏ phiếu ngày 15 tháng Ba. Một số cuộc thăm dò cho thấy có khả năng, tỷ lệ cử tri không đi bầu sẽ cao do lo ngại lây nhiễm virus corona. Thưa ông, để trấn an cử tri và bảo đảm vệ sinh cho tất cả những người đến phòng phiếu thi hành bổn phận công dân, thành phố Massy đã có những bước chuẩn bị nào ? Nicolas Samsoen : Chúng tôi áp dụng các chỉ thị của chính phủ : Đó là chuẩn bị sẵn dung dịch rửa tay khử trùng tại các phòng phiếu, yêu cầu cử tri tôn trọng khoảng cách 1 mét khi xếp hàng để tránh truyền vi trùng cho nhau. Thành phố yêu cầu cử tri tự mang theo bút để ký tên ở phòng phiếu, chúng tôi sẽ thường xuyên khử trùng thùng phiếu. Không bắt tay khi chào hỏi nhau… Tôi nghĩ rằng vào thời điểm này chúng ta cần có thái độ nghiêm chỉnh, đề phòng rủi ro lây lan dịch, nhưng cũng cần tránh rơi vào tình trạng hoảng hốt. Ngoài thách thức bất ngờ do virus corona gây nên, bầu cử cấp địa phương tại Pháp lần này diễn ra trong bối cảnh công luận kém tin tưởng hơn vào chính giới. Tuy nhiên, theo kết quả thăm dò của viện OpionWay được công bố hôm 09/03/2020, trong số tất cả những chính trị gia do dân bầu lên, ông hay bà thị trưởng chiếm được nhiều cảm tình của người dân hơn cả, bởi họ là chiếc gạch nối giữa nền cộng hòa và những người dân bình thường, bởi họ gần gũi với dân. 68 % những người được hỏi quan niệm thị trưởng là người hiểu hoàn cảnh của dân hơn ai hết và có tới 65 % hài lòng về nhiệm kỳ sắp hết của người đứng đầu thành phố. 79 % trả lời viện thăm dò OpinionWay đánh giá cao chất lượng cuộc sống nơi họ cư ngụ.
Une pièce sur la dépossession de la terre que l'auteure a commencé à écrire dans une résidence à Conakry. Découvrez en exclusivité, à partir de ce dimanche 1er septembre 2019 à 12h10, à l'antenne et sur rfi.fr, « Memento Mori », de l'auteure libanaise Hala Moughanie. Une création radiophonique de RFI dans le cadre de Ça va, ça va le monde ! L'histoire :Un étranger arrive sur une place de village. Il doit y acquérir un terrain qu'il prévoit de transformer en rizière ; mais le vendeur tarde à arriver. En attendant, sur cette place où la végétation meurt sans explication, il discute avec celle qu'il croit être la gardienne des lieux. Femme rebelle à la langue énigmatique, celle-ci entretient avec la terre un lien viscéral – incompatible avec le projet de l'étranger – et qu'il lui faudra transmettre. Cette fable tellurique questionne la possibilité d'une rencontre vraie entre deux êtres qui s'opposent par la recomposition de liens de sens qui passent par une double reconnaissance : celle de l'autre comme élément aléatoire, mais précieux du monde et celle de la terre hôte de l'humanité. Distribution :Lu par Louis Arene et Alvie Bitemo. Conception et coordination : Pascal ParadouMise en voix : Armel RousselCollaboration artistique : Koumarane ValavaneCréation sonore : Pierre-Alexandre Lampert L'auteure :Hala Moughanie vit au Liban. Elle est écrivaine et consultante dans le domaine de la coopération internationale. Ses textes veulent décortiquer les modes d'être au monde en questionnant la notion d'identité et la manière dont elle s'articule par rapport à la relation aux autres, aux territoires habités ou imaginés et à l'histoire. Ce faisant, elle cherche à aborder la langue – dont les usages formels font partie intégrante des systèmes politiques – de manière nouvelle afin que les mots se ressaisissent de leurs sens profonds. Son premier texte de théâtre, Tais-toi et creuse, a été primé par Artcena et est lauréat du prix RFI Théâtre 2015 et du Cross-Channel Theater (2017). Sa deuxième pièce, La mer est ma nation (2017), est lauréate du Prix du quartier des auteurs du Tarmac 2018, et a reçu l'aide à la création d'Artcena. Son dernier texte, Memento Mori (2019), a été partiellement mis en scène dans le cadre du spectacle Fissures (de Marc Agbedjidji) aux Francophonies – Des écritures à la scène, en septembre 2018. Ça va, ça va le monde ! Le cycle est coordonné par Pascal Paradou, adjoint à la directrice de RFI en charge des opérations culturelles et de la Francophonie, et dirigé par le metteur en scène Armel Roussel dont la compagnie (e)utopia participe à la production avec le soutien de Wallonie Bruxelles International. Il bénéficie aussi du soutien de la SACD dans le cadre de son action culturelle radiophonique et de l'attention précieuse de l'Institut Français. Vidéo Diaporama Découvrez chaque dimanche une nouvelle lecture :- à l'antenne (à 12h10)- ou sur le site rfi.fr Dimanche 28 juillet 2019 à 12h10 : Sèdjro Giovanni Houansou (Bénin), prix RFI Théâtre 2018. Dimanche 4 août à 12h10 : « Celle qui regarde le monde », d'Alexandra Badea (Roumanie / France). Dimanche 11 août à 12h10 : « Danse avec le diable », de Souleymane Bah Thiâ'Nguel (Guinée). Dimanche 18 août à 12h10 : « Debout un pied », de Denis Sufo Tagne dit Sufo Sufo (Cameroun). Dimanche 25 août à 12h10 : « Transe-Maître[s] », de Mawusi Agbedjidji (Togo). Dimanche 1er septembre à 12h10 : « Memento Mori », de Hala Moughanie (Liban). Mise en ondesPrésentation : Pascal Paradou.Réalisation et prise de son : Fabien Mugneret et Jérémie Besset.Coordination technique : Benjamin Avayou. Mise en ligneRédaction et coordination sur rfi.fr : Siegfried Forster (avec la collaboration de Sonia Borelva).Photos : Pascal Gely.Vidéos : Romain Ferré. Pour écouter les lectures des éditions précédentes de « Ça va, ça va le monde ! » => cliquez ici [http://www.rfi.fr/tag/ca-va-ca-va-le-monde/]
Une certaine histoire de la colonisation où, dans les écoles, il était « interdit de parler vernaculaire » sous peine de porter le « signal », un collier honteux et déshonorant. Découvrez en exclusivité, à partir de ce dimanche 25 août 2019 à 12h10, à l'antenne et sur rfi.fr, « Transe-maître[s] », de l'auteur togolais Mawusi Agbedjidji. Une création radiophonique de RFI dans le cadre de Ça va, ça va le monde ! L'histoire : Cette pièce à l'écriture créative revisite l'histoire du « signal », qui fut cet objet symbole de la colonisation, et explore l'étendue du pouvoir de la langue tant pour dominer que pour se libérer. En classe, les élèves doivent parler « pur » sous peine de porter le « signal », un collier honteux et dégoûtant fait d'os, de griffes... dont on ne peut se défaire qu'en dénonçant un ou une camarade ayant à son tour parlé « vernaculaire ». Celui qui l'arbore en fin de semaine est puni. Le jeune Dzitri, nouveau au collège, en hérite, mais il choisit de s'en débarrasser. Quand les maîtres font de la langue un outil de domination, il en fait un outil de rébellion. Distribution : Lu par Lymia Vitte, Astrid Bayiha, Marcel Mankita, Athaya Mokonzi, Coralie Meride, Mawusi Agbedjidji. Lecture dirigée par l'auteur avec la collaboration d'Armel Roussel.Conception et coordination : Pascal ParadouCollaboration artistique : Koumarane Valavane L'auteur :Né à Lomé au Togo en 1985, Mawusi Agbedjidji est auteur, metteur en scène et comédien. Il a fait des études d'anthropologie à l'Université de Lomé, et de dramaturgie à l'Université Paris X (Nanterre). Il commence le théâtre en 2004 et se forme en écriture dramatique auprès de Koffi Kwahulé et Carole Fréchette. Depuis 2011, il collabore régulièrement avec le metteur en scène David Bobée. En parallèle, il s'essaye à l'écriture avec Gustave Akakpo. Ensemble, ils écrivent Si tu sors, je sors ! sur l'histoire du wax. Ce texte à quatre mains sera lu dans le cycle Ça va, ça va le monde ! de RFI lors du Festival d'Avignon 2016, et créé la même année aux Francophonies en Limousin et au festival Les Récréatrales de Ouagadougou. Transe-maître[s] est son premier texte, qui lui a valu d'être à la fois lauréat dudomaine français des Journées des Auteurs de Lyon 2018, d'obtenir le PrixText'Avril 2019, remis par le jury du public du Théâtre de la Tête Noire (Saran) etd'être lauréat de l'Aide à la création Artcena. Transe-maître(s) est publié aux éditions Théâtrales, 2019. Ça va, ça va le monde ! Le cycle est coordonné par Pascal Paradou, adjoint à la directrice de RFI en charge des opérations culturelles et de la Francophonie, et dirigé par le metteur en scène Armel Roussel dont la compagnie (e)utopia participe à la production avec le soutien de Wallonie Bruxelles International. Il bénéficie aussi du soutien de la SACD dans le cadre de son action culturelle radiophonique et de l'attention précieuse de l'Institut Français. Vidéo Diaporama Découvrez chaque dimanche une nouvelle lecture :- à l'antenne (à 12h10)- ou sur le site rfi.fr Dimanche 28 juillet 2019 à 12h10 : Sèdjro Giovanni Houansou (Bénin), prix RFI Théâtre 2018. Dimanche 4 août à 12h10 : « Celle qui regarde le monde », d'Alexandra Badea (Roumanie / France) Dimanche 11 août à 12h10 : « Danse avec le diable », de Souleymane Bah Thiâ'Nguel (Guinée) Dimanche 18 août à 12h10 : « Debout un pied », de Denis Sufo Tagne dit Sufo Sufo (Cameroun) Dimanche 25 août à 12h10 : « Transe-Maître[s] », de Mawusi Agbedjidji (Togo) Dimanche 1er septembre à 12h10 : « Memento Mori », de Hala Moughanie (Liban) Mise en ondesPrésentation : Pascal Paradou.Réalisation et prise de son : Fabien Mugneret et Jérémie Besset.Coordination technique : Benjamin Avayou. Mise en ligneRédaction et coordination sur rfi.fr : Siegfried Forster (avec la collaboration de Sonia Borelva).Photos : Pascal Gely.Vidéos : Romain Ferré. Pour écouter les lectures des éditions précédentes de « Ça va, ça va le monde ! » => cliquez ici [http://www.rfi.fr/tag/ca-va-ca-va-le-monde/]
C'est un récit peu entendu : celui de l'impossibilité de la migration. Découvrez en exclusivité, à partir de ce dimanche 18 août 2019 à 12h10, à l'antenne et sur rfi.fr, « Debout un pied », de l'auteur camerounais Denis Sufo Tagne, dit Sufo Sufo. Une lecture proposée par les Francophonies - Des écritures à la scène. Une création radiophonique de RFI dans le cadre de Ça va, ça va le monde ! L'histoire :Depuis 23 ans, Oméga Dream, candidat au départ, erre sur le quai d'un grand portd'Afrique sans réussir à monter à bord d'un navire. Il y rencontre Julie Rose qu'ilsauve des patrouilles de police interdisant les accès aux bateaux en partance.Elle dit attendre Benson-de-la-mer, le passeur légendaire, qui doit lui permettrede quitter le pays. Ensemble, ils vont tenter d'embarquer, raconter leur histoire,parler du pays, de ce désir si fort de le quitter et de la peur aussi de partir. Distribution :Lu par Lamine Diarra, Annette Gatta, Karim Barras, Tom Adjibi.Conception et coordination : Pascal ParadouMise en voix : Armel RousselCollaboration artistique : Koumarane ValavaneCréation sonore : Pierre-Alexandre Lampert L'auteur :Auteur, metteur en scène et comédien camerounais, Denis Sufo Tagne dit SufoSufo a joué dans plus d'une quinzaine de pièces au Cameroun et à l'étranger. À partir de 2009, il passe à l'écriture et s'avère un auteur prolifique, avec déjà plus de dix pièces de théâtre dans lesquelles il explore chaque fois une forme et un univers différents. En 2014, il obtient la bourse « Visas pour la création » pour une résidence au Tarmac des auteurs à Kinshasa, en RDC, et également la bourse « Odyssée » pour une résidence à la Maison du Comédien Maria Casarès en France. La même année, son texte De la mémoire des errants obtient le meilleur prix de la résidence Univers des mots de Conakry. Il s'est engagé dans un projet d'écriture tricontinentale (Cameroun, France, Canada) avec l'auteur français Gianni Gregory Fornet et le Québécois Martin Bellemare avec Par tes yeux, créé au Festival de Limoges en 2017. Sa pièce Debout un pied, écrite en partie lors d'une résidence à la Maison des Auteurs de Limoges, a été lauréate du Prix SACD 2017 de la dramaturgie de langue française et du Prix des Écrivains Associés du Théâtre 2017. Debout un pied est publié aux éditions Espaces 34, 2018, avec le soutien du Centre national du Livre. Ça va, ça va le monde ! Le cycle est coordonné par Pascal Paradou, adjoint à la directrice de RFI en charge des opérations culturelles et de la Francophonie, et dirigé par le metteur en scène Armel Roussel dont la compagnie (e)utopia participe à la production avec le soutien de Wallonie Bruxelles International. Il bénéficie aussi du soutien de la SACD dans le cadre de son action culturelle radiophonique et de l'attention précieuse de l'Institut Français. Vidéo Diaporama Découvrez chaque dimanche une nouvelle lecture :- à l'antenne (à 12h10)- ou sur le site rfi.fr Dimanche 28 juillet 2019 à 12h10 : Sèdjro Giovanni Houansou (Bénin), prix RFI Théâtre 2018. Dimanche 4 août à 12h10 : « Celle qui regarde le monde », d'Alexandra Badea (Roumanie / France). Dimanche 11 août à 12h10 : « Danse avec le diable », de Souleymane Bah Thiâ'Nguel (Guinée). Dimanche 18 août à 12h10 : « Debout un pied », de Denis Sufo Tagne dit Sufo Sufo (Cameroun). Dimanche 25 août à 12h10 : « Transe-Maître[s] », de Mawusi Agbedjidji (Togo). Dimanche 1er septembre à 12h10 : « Memento Mori », de Hala Moughanie (Liban). Mise en ondesPrésentation : Pascal Paradou.Réalisation et prise de son : Fabien Mugneret et Jérémie Besset.Coordination technique : Benjamin Avayou. Mise en ligneRédaction et coordination sur rfi.fr : Siegfried Forster (avec la collaboration de Sonia Borelva).Photos : Pascal Gely.Vidéos : Romain Ferré. Pour écouter les lectures des éditions précédentes de « Ça va, ça va le monde ! » => cliquez ici [http://www.rfi.fr/tag/ca-va-ca-va-le-monde/]
Une pièce écrite après les élections de 2015 en Guinée et après les attentats de Paris. Une fable politique sur les usages et les limites de la violence. Découvrez en exclusivité, à partir de ce dimanche 11 août 2019 à 12h10, à l'antenne et sur rfi.fr, « Danse avec le diable », de l'auteur guinéen Souleymane Bah Thiâ'Nguel. Une création radiophonique de RFI dans le cadre de Ça va, ça va le monde ! L'histoire : C'est l'histoire d'une famille abandonnée par Dieu : la plus vile et la plus corrompue qui puisse exister. Pour la purger, une fille de la famille décide de se transformer en kamikaze en envoyant tout le monde à la mort, « en enfer », y compris elle-même. Elle prépare donc son attentat en se confiant à une chanteuse de cabaret qui lui rappelle qu'« il n'est jamais trop tard » pour renoncer. L'effacement total de tout le monde est-il l'ultime solution par laquelle il faut passer pour en finir avec cette éternelle danse avec le diable ? Oui. Non. Peut-être... Distribution : Lu par Astrid Bayiha et Swala Emati.Conception et coordination : Pascal ParadouMise en voix : Koumarane ValavaneCollaboration artistique : Armel RousselMusique : Aurélien Arnoux L'auteur :Souleymane Bah est docteur en sciences de l'information et de la communicationde l'Université Lumière Lyon-2 et licencié en journalisme de l'Université deConakry. Parallèlement, il mène une carrière artistique, journalistique, politiqueet de consultant en communication, notamment pour les agences du systèmedes Nations unies en Guinée. Il s'ouvre au théâtre alors qu'il est encore lycéenen créant la troupe Djibril Tamsir Niane. Il a mis en scène un nombreimportant de pièces. Directeur de la compagnie Laborato'arts, il est notammentl'auteur de deux textes : Danse avec le diable et Tranchantes chroniques. Il vit aujourd'hui en France, et est membre de l'Atelier des Artistes en exil. Danse avec le Diable est publié aux éditions L'Harmattan, 2016. Ça va, ça va le monde ! Le cycle est coordonné par Pascal Paradou, adjoint à la directrice de RFI en charge des opérations culturelles et de la Francophonie, et dirigé par le metteur en scène Armel Roussel dont la compagnie (e)utopia participe à la production avec le soutien de Wallonie Bruxelles International. Il bénéficie aussi du soutien de la SACD, dans le cadre de son action culturelle radiophonique et de l'attention précieuse de l'Institut Français. Vidéo Diaporama Découvrez chaque dimanche une nouvelle lecture :- à l'antenne (à 12h10)- ou sur le site rfi.fr Dimanche 28 juillet 2019 à 12h10 : Sèdjro Giovanni Houansou (Bénin), prix RFI Théâtre 2018. Dimanche 4 août à 12h10 : « Celle qui regarde le monde », d'Alexandra Badea (Roumanie / France) Dimanche 11 août à 12h10 : « Danse avec le diable », de Souleymane Bah Thiâ'Nguel (Guinée) Dimanche 18 août à 12h10 : « Debout un pied », de Denis Sufo Tagne dit Sufo Sufo (Cameroun) Dimanche 25 août à 12h10 : « Transe-Maître[s] », de Mawusi Agbedjidji (Togo) Dimanche 1er septembre à 12h10 : « Memento Mori », de Hala Moughanie (Liban) Mise en ondesPrésentation : Pascal Paradou.Réalisation et prise de son : Fabien Mugneret et Jérémie Besset.Coordination technique : Benjamin Avayou. Mise en ligneRédaction et coordination sur rfi.fr : Siegfried Forster (avec la collaboration de Sonia Borelva).Photos : Pascal Gely.Vidéos : Romain Ferré. Pour écouter les lectures des éditions précédentes de « Ça va, ça va le monde ! » => cliquez ici [http://www.rfi.fr/tag/ca-va-ca-va-le-monde/]
Une pièce écrite initialement pour des collégiens, qui met à l'honneur ceux qui viennent en aide aux migrants au mépris de la loi. Découvrez en exclusivité, à partir de ce dimanche 4 août 2019 à 12h10, à l'antenne et sur rfi.fr, « Celle qui regarde le monde », de l'auteure franco-roumaine Alexandra Badea. Une création radiophonique de RFI dans le cadre de Ça va, ça va le monde ! L'histoire : Celle qui regarde le monde fait alterner deux duos : Déa et le Commissaire et Déa et Enis, un jeune réfugié que Déa aide à s'enfuir en Angleterre. Parviendra-t-il sain et sauf à gagner son Eldorado ? Alors que l'univers de ce jeune garçon sans peurs, ni contraintes la fascine et lui ouvre l'imaginaire, elle se heurte lors des interrogatoires policiers à l'arbitraire d'un pouvoir normatif, qui enserre les individus dans des cadres stricts avant d'exercer sur eux sa violence aveugle. Grâce à Enis, elle apprend à poser un regard libre sur le monde et à aller vers l'inconnu. Alors qu'elle prenait part à la cérémonie de naturalisation qui lui conféra officiellement la nationalité française, l'auteure et metteuse en scène Alexandra Badea prit à la lettre cette remarque de l'officier d'état civil : « à partir de ce moment, vous devez assumer l'histoire de ce pays avec ses moments de grandeur et ses coins d'ombre ». Comment dénouer les nœuds de l'histoire, ces « points de non-retour qui ont pour nom collaboration, colonialisme, etc. » ? Dans une fresque déployée en trois parties, Alexandra Badea et ses acteurs donnent la parole à ceux que l'on n'entend pas, dans une traversée de l'histoire contemporaine et résolument universelle de la France. La première partie Points de non-retour [Thiaroye] a été créée à La Colline en 2018, la seconde partie Points de non-retour [Quais de Seine] au Festival d'Avignon 2019. À la trace / Celle qui regarde le monde. Éditions L'Arche, 2018. Distribution :Lu par Thomas Dubot, Rami Rkab, Lea Romagny.Conception et coordination : Pascal ParadouMise en voix : Armel RousselCollaboration artistique : Koumarane Valavane L'auteur :Née en 1980 en Roumanie, Alexandra Badea est auteure, metteuse en scène etréalisatrice de films et de courts-métrages. Après une formation en mise en scèneà l'École nationale supérieure d'art dramatique et cinématographique de Bucarest,elle se consacre à l'écriture. Son théâtre ainsi que son premier roman, Zone d'amour prioritaire, sont publiés à L'Arche. Alexandra Badea est lauréate du Grand Prix de littérature dramatique 2013 pour sa pièce Pulvérisés. Ça va, ça va le monde ! Le cycle est coordonné par Pascal Paradou, adjoint à la directrice de RFI en charge des opérations culturelles et de la Francophonie, et dirigé par le metteur en scène Armel Roussel dont la compagnie (e)utopia participe à la production avec le soutien de Wallonie Bruxelles International. Il bénéficie aussi du soutien de la SACD dans le cadre de son action culturelle radiophonique et de l'attention précieuse de l'Institut Français. Vidéo Diaporama Découvrez chaque dimanche une nouvelle lecture :- à l'antenne (à 12h10)- ou sur le site rfi.fr Dimanche 28 juillet 2019 à 12h10 : Sèdjro Giovanni Houansou (Bénin), prix RFI Théâtre 2018. Dimanche 4 août à 12h10 : « Celle qui regarde le monde », d'Alexandra Badea (Roumanie / France) Dimanche 11 août à 12h10 : « Danse avec le diable », de Souleymane Bah Thiâ'Nguel (Guinée) Dimanche 18 août à 12h10 : « Debout un pied », de Denis Sufo Tagne dit Sufo Sufo (Cameroun) Dimanche 25 août à 12h10 : « Transe-Maître[s] », de Mawusi Agbedjidji (Togo) Dimanche 1er septembre à 12h10 : « Memento Mori », de Hala Moughanie (Liban) Mise en ondesPrésentation : Pascal Paradou.Réalisation et prise de son : Fabien Mugneret et Jérémie Besset.Coordination technique : Benjamin Avayou. Mise en ligneRédaction et coordination sur rfi.fr : Siegfried Forster (avec la collaboration de Sonia Borelva).Photos : Pascal Gély.Vidéos : Romain Ferré. Pour écouter les lectures des éditions précédentes de « Ça va, ça va le monde ! » => cliquez ici [http://www.rfi.fr/tag/ca-va-ca-va-le-monde/]
© 2020-2025 Ivy Podcast Discovery LLC
